Inynieria Ekologiczna

Ecological Engineering
Vol. 48, June 2016, p. 181185
DOI: 10.12912/23920629/63275

CHARAKTERYSTYKA CIEKW SUROWYCH Z ZAKADU PRZETWRSTWA

OWOCW I WARZYW

Monika Puchlik1, Krystyna Kosiska2, Joanna Smyk2

1
Katedra Technologii w Inynierii i Ochronie rodowiska, Wydzia Budownictwa i Inynierii rodowiska,
Politechnika Biaostocka, ul. Wiejska 45E, 15-351 Biaystok. e-mail: m.puchlik@pb.edu.pl
2
Zakadu Wodocigw i Kanalizacji Przedsibiorstwa Komunalnego w Siemiatyczach

STRESZCZENIE
Celem pracy bya charakterystyka skadu ciekw surowych z zakadu w wojewdztwie podlaskim produkujcego
soki owocowo-warzywne oraz mroonki. Na podstawie przeprowadzonych bada stwierdzono, e cieki z prze-
mysu owocowo-warzywnego zawieraj due iloci substancji organicznej wyraonej w BZT5 (od 900 mg O2/dm3
do 2200 mg O2/dm3) oraz ChZT (od 1320 mg O2/dm3 do 2316 mg O2/dm3) a ubogie s w azot i fosfor. Najwysze
adunki zwizkw organicznych przypadaj na miesice: sierpie i wrzesie, za najnisze na marzec oraz maj.

Sowa kluczowe: przemys owocowo-warzywny, substancja organiczna, cieki surowe

CHARACTERISTICS OF RAW WASTEWATER FROM THE FRUIT AND VEGETABLE

INDUSTRY
ABSTRACT
The aim of the study was to characterize the raw wastewaters with fruit and vegetable industry (vegetable fruit
juices and frozen food) in Podlaskie. Based on the survey, it was found that raw wastewater in the fruit and vegeta-
ble industry contain large amounts of organic compound expressed in BOD (900 mg O2/dm3 to 2200 mg O2/dm3)
and COD (1320 mg O2/dm3 to 2316 mg O2/dm3) and low in nitrogen and phosphorus. The highest values of organic
compounds are of the August and September and the lowest in March and May.

Keywords: fruit and vegetable industry, organic compounds, raw wastewater

WSTP miast w mniejszych dominuje jeden kierunek

Przemys spoywczy stanowi jeden z naj-
waniejszych i najszybciej rozwijajcych si
gazi polskiej gospodarki. W jego skad wcho-
dz zakady sektora owocowo-warzywnego
produkujce szeroki asortyment wyrobw. We-
dug danych GUS [GUS 2013] w 2013 roku
produkcja sokw z owocw i warzyw wynosia
ponad 7058 hektolitrw, warzyw mroonych
636 ton, konserw warzywnych 225,9 ton, nato-
miast demw z owocw (innych ni cytruso-
we) 55,5 tony.
Z danych GUS [GUS 2014] wynika, e
w 2014 r. firmy rednie i due wyprodukoway
8016 hektolitrw sokw, czyli o 10,3% wicej
ni przed rokiem. W duych przedsibiorstwach
wytwarza si kilka rnych produktw, nato-
produkcji. Mae zakady produkuj gwnie wa-
rzywa konserwowe, kiszonki oraz soki i przecie-
ry owocowo-warzywne, ktrych podstawowym
surowcem s wiee owoce i warzywa. Prze-
twarza si wiksz ilo owocw ni warzyw
(okoo 60%). Najczstszym surowcem s jab-
ka i truskawki, w mniejszym stopniu przerabia
si czarn i czerwon porzeczk, winie, liwki,
maliny, aronie i agrest. Wrd warzyw dominu-
j marchew, buraki oraz pomidory. Przetwarza
si take ogrki, kapust, brukselk, kalafior,
cebul, pory i selery, broku. Owoce i warzywa
wykorzystuje si na bieco, gdy dusze ich
przechowywanie moe powodowa pogorszenie
jakoci surowca. W zwizku z tym wikszo
zakadw magazynuje surowiec w iloci pozwa-
lajcej na produkcj jedno- lub dwudniow.

181
Inynieria Ekologiczna / Ecological Engineering Vol. 48, 2016
CHARAKTERYSTYKA
CIEKW Z PRZEMYSU
OWOCOWO-WARZYWNEGO
Przetwrstwo owocowo- warzywne cha-
rakteryzuje si kampanijnoci produkcji, kt-
ra przypada gwnie na okres od czerwca do
padziernika [Soroko M. 2003, Kierczyska S.
2008]. Ze wzgldu na specyfik oraz rnorod-
no przetwarzanego surowca cieki z przemysu
owocowo-warzywnego s trudne do scharaktery-
zowania [Nawirska A. 2007]. Najwicej ciekw
powstaje w pierwszym etapie produkcji. cieki
powstajce z mycia owocw i warzyw wykorzy-
stywane s zazwyczaj jednokrotnie. W wikszych
zakadach woda zuyta w pierwszym etapie pod-
czyszczana jest na sitach i zrzucana do kanaliza-
cji po umyciu caej partii owocw i warzyw, a na
jej miejsce pobierana jest nowa woda. Zdaniem
Nawirskiej (2007) cieki powstajce w zakadach
owocowo-warzywnych charakteryzuj si du
zawartoci wglowodanw i zwizkw mineral-
nych oraz zmiennym skadem, zalenym od prze-
rabianego surowca czy te od pory roku [Nawir-
ska A. 2007]. Na ich skad maj rwnie wpyw
procesy mycia i dezynfekcji linii produkcyjnych.
Proces mycia powoduje przeniesienie do ciekw
zanieczyszcze staych, koloidalnych i rozpusz-
czonych, zalenych od rodzaju przerabianego
surowca, a take stosowanego procesu technolo-
gicznego. Rwnoczenie do ciekw przedostaj
si trudne do okrelenia iloci ronych skadni-
kw myjcych i dezynfekujcych. W zalenoci
od miejsca powstawania ciekw mona wyr-
ni : mycie surowca, oczyszczanie, obieranie,
blanszowanie, chodzenie (wody po chodnicze),
napenianie. Skad i ilo ciekw zale take
od: rodzaju, jakoci, ustawienia i wielkoci zmy-
warek, rodzaju i pochodzenia surowca [Nawirska
A. i Szymaski L. 2002, Puchlik M. 2016]. cieki
powstajce podczas wytwarzania koncentratw
owocowych charakteryzuj si odczynem w za-
kresie od 5,8 do 9,4 i wartoci ChZT od 1 030 do
5 630 mgO2/dm3 [Kopiec D. 2007]. W zakadach
produkujcych zrnicowany asortyment, np. sa-
atki, przeciery, marynaty zakres odczynu moe
wynosi od 4,9 do 7,7, za warto ChZT od 5 260
do 270 mgO2/dm3. Wielkoci te uzalenione s od
technologii produkcji i aktualnie przerabianego
asortymentu [Kopiec D. 2007]. cieki z wyrobu
owocw i warzyw s ubogie w azot, a ich gw-
nym zanieczyszczeniem jest substancja orga-
niczna. Wedug danych literaturowych warto
182
BZT5 ksztatuje si od 500 do 5 000 mgO2/ dm3,
a w okresie nasilenia produkcji przekracza nawet
5 000 mgO2/dm3 [Soroko M. 2003, Koziorowski
B. 1980, Meinck F. i in. 1975, Talik B. i Chu-
dzik B. 2000]. Wartoci te s znacznie wysze
ni w ciekach bytowo-gospodarczych [Soroko
M. 2003, Puchlik M. i in. 2015, Bartkiewicz B.
i Umiejewska K. 2010]. Sezonowe wahania iloci
i jakoci w skadzie ciekw z przemysu owo-
cowo-warzywnego stay si problemem dla wielu
konwencjonalnych oczyszczalni, do ktrych s
one odprowadzane.
MATERIAY I METODY
Badania prowadzono w laboratoriach Ka-
tedry Technologii w Inynierii i Ochronie
rodowiska. Prbki ciekw surowych po-
bierano 3-4 razy w miesicu od I do IX 2015r.
z zakadu produkujcego gwnie soki prze-
cierowe z owocw i warzyw oraz mroonki.
W pobranych prbkach ciekw zgodnie z obo-
wizujc metodyk oznaczano zawarto:
ChZTCr metod dwuchromianow wg:
PN-74/C-04578.03,
BZT5 metod manometryczn systemem
Oxi -Top Standard,
Pog. metod spektrofotometryczn wg: PN-
-EN ISO 6878:2006
Nog. metod spektrofotometryczn na spek-
trofotometrze UV-VIS Pharo 300
odczyn metod potencjometryczn PN-EN
ISO 10523:2012
zawiesina oglna metod wagow PN-EN
872:2007+Ap1:2007
WYNIKI BADA I ICH DYSKUSJA
cieki z przetwrni owocowo-warzywnej
(tabela 1), charakteryzoway si, w porwnaniu
z typowymi ciekami z kanalizacji zbiorczych
[Ignatowicz K. i Smyk J. 2014, Karolinczak B.
2014] wielokrotnie wyszymi wartociami BZT5
i ChZTCr oraz znacznie mniejszym steniem
azotu i fosforu oglnego. Rysunek 1 pokazuje
zmienn udzia objto ciekw z przemysu
owocowo-warzywnego od stycznia do wrzenia
2015 roku. Najmniejsz objto tych ciekw,
stanowic 1320 m3 odnotowano w maju, nato-
miast najwiksz objto wynoszc 2316 m3
we wrzeniu, tu po zbiorze owocw i warzyw.
 Inynieria Ekologiczna / Ecological Engineering Vol. 48, 2016

Tabela 1. rednie miesiczne wartoci parametrw dla ciekw surowych

Table 1. Mean monthly values of the parameters to raw wastewater
ChZT BZT5 Pog. Nog. Zawiesina oglna
Miesic pH
[mg O2/dm3] [mg O2/dm3] [mg P/dm3] [mg N/dm3] [mg/dm3]
I 5,99,4 2 147 2 100 11 43,5 735
II 4,76,2 2 267 2 200 16,6 69 933
III 6,58,1 1 819 1 316 9,9 67 370
IV 6,37,6 2 227 1 400 17,4 62,3 397
V 5,47,3 1 320 900 10,4 42,6 253
VI 4,56,9 1 922 1 280 14,4 74 353
VII 4,47,9 2 021 1 766 14 58 408
VIII 4,57,9 1 741 1 633 19,3 84 362
IX 3,98,6 2 316 1 733 13,6 74 519
rednia 1 976 1 592 14,1 63,8 481
Min 1 320 900 9,9 42,6 253
Max 2 316 2 200 19,3 84 933

Znaczny wzrost iloci ciekw z przemysu owo-

cowo-warzywnego obserwowany jest od czerwca
do wrzenia (rys. 1). Zwizane jest to z sezono-
w prac tego typu zakadw. Zakres zmian war-
toci BZT5 oraz ChZT od stycznia do wrzenia
przedstawiono w tabeli 1. Z wylicze wynika, i
stosunek ChZT do BZT5 dla ciekw surowych
z analizowanego zakadu jest mniejszy od 2 co
wskazuje, i cieki s atwo biodegradowalne. Na
rysunku 2 przedstawiono zakres zmian rednich
miesicznych wartoci adunkw ChZT i BZT5
w ciekach surowych w 2015 roku dla zakadu
Rys. 1. rednie miesiczne objtoci ciekw powsta-
wytwarzajcego soki i przetwory owocowo-wa- jcych w zakadzie produkujcym soki owocowo-
rzywne. Najwyszy adunek ChZT w ciekach -warzywne oraz mroonki od stycznia do wrzenia
surowych odnotowano we wrzeniu wynosz- 2015 r.
cy 542 000 kg., natomiast najmniejszy w maju Fig. 1. Monthly mean volume of effluents produced
83 000 kg. Maksymalny miesiczny adunek dla in fruit an vegetable industry from January to Sep-
BZT5 w ciekach surowych zaobserwowano we tember 2015
wrzeniu o wartoci 406 000 kg. natomiast mini-
malny w maju 56 000 kg. Na rysunku 3 przedsta-
wiono zmiany redniego miesicznego adunku
dla azotu oglnego i fosforu oglnego w ciekach
surowych. Najnisz warto adunku azotu ogl-
nego odnotowano w maju 269 kg, wzrasta on
od 1671 kg w sierpniu do 1733 kg we wrzeniu.
Biorc pod uwag adunek fosforu oglnego si-
ga on od 46 kg w marcu do 384 kg w sierpniu.
Najwysz rednia miesiczn warto ste
dla ChZT odnotowano we wrzeniu, wynosia
ona 2316 mgO2/dm3 natomiast najnisz w maju
Rys. 2. rednie miesiczne wartoci adunkw ChZT
1320 mgO2/dm3 (tab. 1). rednia miesiczna ilo
oraz BZT5 ciekw surowych z przemysu owocowo-
substancji organicznej wyraona w BZT5 w cie- -warzywnego od stycznia do wrzenia 2015 r.
kach surowych wahaa si od 900 mgO2/dm3 Fig. 2. Monthly mean values of COD and BOD loads
w miesicu maju do 2200 mgO2/dm3 w lutym. raw wastewater from the fruit and vegetable industry
Najnisze stenie zawiesin oglnych w cie- from January to September 2015

183
Inynieria Ekologiczna / Ecological Engineering Vol. 48, 2016
Rys. 3. rednie miesiczne wartoci adunkw Nog.
oraz Pog. ciekw surowych z przemysu owocowo-
-warzywnego od stycznia do wrzenia 2015 r.
Fig. 3. Monthly mean values of Ntotal and Ptotal loads
raw wastewater from the fruit and vegetable industry
from January to September 2015
kach surowych wynosio 253 mg/dm3 natomiast
najwysze odnotowano 933 mg/dm3 w lutym (ta-
bela 1). Z analizy rednich miesicznych ste
azotu oglnego oraz fosforu oglnego w ciekach
surowych z przerbki owocw i warzyw mona
stwierdzi , i najwicej azotu oglnego 84 mgN/
dm3 zanotowano w sierpniu, natomiast najmniej
bo 42,6 mgN/dm3 w maju. Najwiksze stenie
fosforu oglnego w ciekach surowych wynosio
19,3 mgP/dm3 w sierpniu, a w miesicu marcu po-
nad 2 krotnie nisze wynoszce 9,9 mgP/dm3. Za-
obserwowano, e cieki zwizane bezporednio
z produkcj przetworw owocowo-warzywnych
charakteryzuje zmienna warto odczynu pH od
3,9 po 9,4 (tab. 1).
WNIOSKI
1. Analiza wykonanych pomiarw pozwala na
nastpujce stwierdzenia:
2. W przypadku badanych parametrw widoczna
jest ich znaczna zmienno wywoana sposo-
bem realizacji procesu produkcji w przetwrni
owocw i warzyw. Charakteryzuje si ona bo-
wiem wystpowaniem okresw wzmoonego
wyrobu sokw owocowo-warzywnych i mro-
onek jak i przestojw na liniach technologicz-
nych, w czasie ktrych prowadzi si konserwa-
cj i pukanie urzdze linii technologicznych.
3. Zaobserwowano znaczne wahania sezonowe
w odprowadzeniu ciekw przemysowych do
kanalizacji zbiorczych. W okresie od czerwca
do wrzenia wzrasta o 50% w stosunku do po-
zostaej czci roku.
184
4. W ciekach z przetwrni owocowo-warzyw-
nej podstawowym zanieczyszczeniem bya
substancja organiczna wyraona w ChZT oraz
BZT5, natomiast stwierdzono niewielkie iloci
zwizkw azotu i fosforu.
5. Uzyskane wyniki bada ciekw surowych
z zakadu produkujcego soki i przeciery owo-
cowo-warzywne potwierdzaj konieczno
przeprowadzenia bada ilociowo-jakocio-
wych odprowadzanych nieczystoci.
Podzikowanie
Prac zrealizowano w ramach tematu badaw-
czego pt. Badania nad wpywem biopreparatu
na proces oczyszczania ciekw z przetwrstwa
owocowo-warzywnego w oczyszczalni ze zoem
hydrofitowym, finansowanego ze rodkw Mini-
sterstwa Nauki i Szkolnictwa Wyszego, w ramach
pracy wasnej nr MB/WBII/13/2015 w Katedrze
Technologii w Inynierii i Ochronie rodowiska
Politechniki Biaostockiej oraz dziki uprzejmo-
ci i pomocy Zakadu Wodocigw i Kanalizacji
Przedsibiorstwa Komunalnego w Siemiatyczach.
LITERATURA
1. GUS 2013, http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/
ceny-handel/handel/dostawy-na-rynek-krajowy-
oraz-spozycie-niektorych-artykulow-konsump-
cyjnych.
2. GUS 2014, http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/
ceny-handel/handel/dostawy-na-rynek-krajowy-
oraz-spozycie-niektorych-artykulow-konsump-
cyjnych.
3. Soroko M., Oczyszczanie ciekw z maych
przetwrni owocowo-warzywnych w oczyszczal-
niach hydrofitowych. Woda rodowisko Obszary
Wiejskie, 3, 2003, 119128.
4. Ignatowicz K. Smyk J., Ekologiczne rozwizania
gospodarki ciekowej i grzewczej w monasterze
w Zwierkach. Inynieria Ekologiczna, 40, 2014,
716.
5. Kierczyska S., Produkcja warzyw i owocw oraz
ich przetwrstwo w Polsce. Roczniki Seria, t. X, z.
4, 2008, 161167.
6. Nawirska A., Gospodarka wodno-ciekowa
w przemyle owocowo-warzywnym. Agro
Przemys, 3, 2007, 6567.
7. Nawirska A., Szymaski L., 2002, Gospodar-
ka wodno-ciekowa w zakadach przemysu
spoywczego. Wrocaw, Wydawnictwo Akademii
Rolniczej we Wrocawiu.
 Inynieria Ekologiczna / Ecological Engineering Vol. 48, 2016
8. Puchlik M. Application of constructed wetlands for
treatment of wastewater from fruit and vegetable
industry. J. Ecol. Eng.17(1), 2016, 131135.
9. Kopiec D., cieki z zakadw spoywczych
dowiadczenia z Miejskiej Oczyszczalni
ciekow w Boniu, Przegld Komunalny, 2,
2007, 4750.
10. Koziorowski B., Oczyszczanie ciekw
przemysowych. WNT, Warszawa 1980, s. 622.
11. Meinck F., Stoof H., Kohlschutter. cieki
Przemysowe, 1975, 487492.
12. Talik B., Chudzik B., Oczyszczanie ciekw
z maych przetwrni owocowo-warzywnych zlo-
kalizowanych na wsi. Wiad. IMUZ, t. 20, z. 3,
2000, 199212.
13. Puchlik M., Ignatowicz K., Dbrowski W. Influ-
ence of bio-preparation on wastewater purifica-
tion process in constructed wetlands. J. Ecol.
Eng.,16(1), 2015, 159163
14. Bartkiewicz B., Umiejewska K., Oczyszczanie
ciekw przemysowych. Wyd. PWN, Warszawa
2010, 188213.
15. Karolinczak B., Zastosowanie indywidualnych oc-
zyszczalni ciekw w niekorzystnych warunkach
gruntowo-wodnych. Inynieria Ekologiczna, 40,
2014, 129136.
185