ALEKSANDER MATUSZAK*

ALGORYTM WYZNACZANIA CZCI CISKANEJ

PRZEKROJU PRTA ORAZ OBLICZANIA
JEJ CHARAKTERYSTYK GEOMETRYCZNYCH

ALGORITHM FOR DETERMINIG COMPRESSED REGION

OF CROSS-SECTION AND COMPUTING
ITS MOMENTS OF AREA
Streszczenie
W wielu przypadkach koncepcje, ktre s wykorzystywane do budowy algorytmu kompute-
rowego rni si istotnie od koncepcji wykorzystywanych w metodach analitycznych. W ar-
tykule zebrano i podsumowano te koncepcje, ktre su do budowy efektywnego algorytmu
obliczania charakterystyk geometrycznych czci ciskanej przekroju prtowego. Przeanalizo-
wano zamian caki powierzchniowej na liniow, twierdzenie Greena oraz opis brzegu obszaru.
Sformuowano par algorytmw: jeden sucy do obliczania charakterystyk geometrycznych
oraz drugi do wyznaczania strefy ciskanej. Pokazano prosty przykad pozwalajcy przeledzi
opisywane algorytmy.
Sowa kluczowe: przekrj elbetowy, charakterystyki geometryczne, cakowanie napre
Abstract
Algorithm for computer can be very different from sequence of analytical calculs. In this paper
the neccessary background for efficient algorithm for computing compressed region moments
of area is analysed. Conversion from area integral to one dimensional integral, Greens theorem
and boundary representation of cross-section help to formulate the pair of algorithms: one for
computing moments of area and the second for determinig compressed region of cross-section.
Simple numerical example that allow one to analyse steps of algorithm is provided.
Keywords: RC cross-section, moments of area, stress integration

* Dr in. Aleksander Matuszak, Instytut Technologii Informatycznych w Inynierii Ldowej, Wydzia

Inynierii Ldowej, Politechnika Krakowska.
90

1. Wstp

Przedmiotem artykuu s dwa, czciowo powizane, algorytmy majce zastosowanie

przy rozwizywaniu przekroju: algorytm wyznaczania strefy ciskanej oraz algorytm wyzna-
czania charakterystyk geometrycznych obszaru.
Zadanie wyznaczania strefy ciskanej przekroju prta wystpuje przede wszystkim
w konstrukcjach elbetowych, gdzie modelowo pomija si prac betonu w strefie rozci-
ganej. Analogiczne zadanie pojawia si jednak w zaskakujco wielu innych zadaniach pro-
jektowych. W artykule skupiono si na modelu napre liniowych (NL) dla elbetu, jako
najprostszym, w ktrym wystpuj wszystkie elementy oglnego zadania: podzia przekroju
na podobszary oraz obliczanie wszystkich typowych charakterystyk przekroju. Jednak nale-
y to traktowa jedynie jako przykad oglnego zadania.
Zadanie wyznaczania strefy ciskanej moe by rozumiane jako: a) dla zadanych si prze-
krojowych, b) dla zadanej deformacji przekroju. To drugie moe prowadzi do pierwszego,
jeli bdzie fragmentem iteracyjnego procesu poszukiwania deformacji zapewniajcej rw-
nowag. Tutaj rozwaany jest tylko drugi wariant tego zadania.
W obu przypadkach zadanie to nie jest zagadnieniem samodzielnym ale jest potrzeb-
ne do obliczenia wielkoci cakowych zwizanych z przekrojem; typowo si wewntrznych
i pokrewnych wartoci. Z uwagi na skal zastosowa, temu stosunkowo prostemu, ale czsto
mudnemu zagadnieniu powica si wiele uwagi.
W konsekwencji konieczno rozwizania tego zadania pojawia si czsto w oprogramo-
waniu pisanym samodzielnie, na wasne potrzeby, przez inynierw. Wydaje si, e brak jest
powszechnej wiadomoci jak takie zadanie naley rozwiza. Stosowanie metod uywa-
nych w obliczeniach analitycznych nie prowadzi do satysfakcjonujcego algorytmu. Prosty
i skuteczny algorytm rozwizania jest bardzo odmienny od metod uywanych w oblicze-
niach analitycznych. Std zachodzi potrzeba, aby w miar dokadnie i przystpnie zebra
i opisa wszystkie elementy niezbdne do uzyskania dobrego algorytmu.
Przy budowie algorytmu wyznaczania wielkoci przekrojowych moliwe s dwa po-
dejcia. Jedno proste koncepcyjnie, ale wymagajce uycia algorytmw geometrycznych
sucych do jawnego wyznaczenia strefy ciskanej, oraz drugie, znacznie bardziej zoone,
ale niemal eliminujce operacje na geometrii (Zupan [16], rozwinicie Bonet [2]). Opisywa-
ny tutaj algorytm jest raczej adresowany do inynierw ni do programistw. Dlatego uwaga
zostanie skupiona na tym pierwszym, jako prostym koncepcyjnie i atwym w implementacji,
nawet za cen nieco mniejszej oglnoci i wydajnoci.
Dla przedziaowo-wielomianowych modeli materiau wielkoci przekrojowe wygodnie
jest oblicza przez charakterystyki geometryczne odpowiedniej czci przekroju. Dla NL
istotne s jedynie charakterystyki czci ciskanej. W przypadku bardziej skomplikowanych
modeli materiau moe istnie potrzeba podziau przekroju na podobszary wedle bardziej
zoonych kryteriw. Mog wtedy te wystpi charakterystyki wyszych rzdw. Przyka-
dowo, Sousa [14] i Charalampakis [4] sprowadzaj cakowanie si przekrojowych dla betonu
opisanego parabol madryck do charakterystyk geometrycznych rzdu trzeciego.
W podejciu wykorzystujcym charakterystyki zadanie rozpada si na dwie czci: wy-
znaczenie czci ciskanej i znalezienie charakterystyk geometrycznych teje czci. W ar-
tykule odwrcono kolejno, najpierw rozwaa si zagadnienie obliczania charakterystyk
 91

caego przekroju, a nastpnie zagadnienie wyznaczania strefy ciskanej. Uycie odpowied-

niego opisu geometrii do obliczania charakterystyk skutkuje bardzo prostym algorytmem
wyznaczania czci ciskanej.
Charakterystyki geometryczne przekroju s postrzegane jako zamknite zagadnienie.
S albo stablicowane (np. profile walcowane), albo s sum prostych figur; najczciej pro-
stoktw. W przypadku strefy ciskanej a wic jedynie czci przekroju znajdowanie
charakterystyk si komplikuje, gdy tablice s mao uyteczne, a czci ciskane prosto-
ktw staj si np. trapezami. Dla strefy ciskanej prostokta daje si znale wzgldnie
proste wyraenia (Silva [5], Cedolin [3], Izzudin [8], Bonet [1]), ale nie wszystkie przekroje
s prostoktne.
Uycie caek liniowych (brzegowych) zamiast powierzchniowych jest sposobem wyjcia
poza przekroje prostoktne bez koniecznoci dyskretyzacji obszaru, czy to jawnie w postaci
prostoktw (di Ludovico [6], Zak [15]), czy niejawnie poprzez zliczanie pixeli (Sfakianakis
[12]). W przypadku oprogramowania nie bez znaczenia jest fakt, e caki liniowe istotnie
redukuj koszt (czas) oblicze.
Caki liniowe w obliczeniach wielkoci przekrojowych s wykorzystywane dosy po-
wszechnie, ale czasami jest to nieczytelne bd przemieszane z innymi zagadnieniami. Ju
w skrypcie Palucha [11] z 1988 roku jest zamieszczony program do obliczania charaktery-
styk, ktry stosuje caki liniowe zamiast powierzchniowych, jednak uywane wzory s jedy-
nie podane w tekcie programu, bez wyprowadzenia czy wyjanienia. Kawakami [9] podaje
wzory cakowania jawnie ale nie bardzo przejrzycie, wic Bonet [2] pisze, e s trudne do
implementacji a di Ludovico [6] bezkrytycznie powtarza t opini.
Do zamiany caek powierzchniowych na liniowe mona wykorzysta cak iterowan
bd twierdzenie Greena. To ostatnie akcentuje istotny element reprezentacj brzegu.
Kwestie zwizane z brzegiem nie wydaj si by wszystkim znane i zupenie lekcewao-
ne. Algorytmy geometryczne operujce na brzegu najczciej s opisywane dosy pobienie
[14], czasami opis sprowadza si wrcz do kilku oglnikowych zda [4]. Na podstawie takich
opisw trudno zrealizowa program. Opis, reprezentacja i operacje na brzegu obszaru oka-
zuj si by kluczowe dla zbudowania uniwersalnego algorytmu. Przy odpowiednim opisie
brzegu algorytm wyznaczania strefy ciskanej staje si do prost konsekwencj tego opisu
brzegu. Co wicej, reprezentacja czci ciskanej jest analogiczna do reprezentacji caego
przekroju. Jeli jest dostpna procedura wyznaczania charakterystyk przekroju opisanego
w takiej reprezentacji, to automatycznie dostaje si moliwo obliczenia charakterystyk
czci ciskanej przekroju.
Std kwestie brzegu i reprezentacji danych opisujcych brzeg pokazane zostan bardzo
szczegowo i zajmuj du cz miejsca w artykule.

2. Zginanie przekroju prta smukego

Rozwaany jest przekrj elbetowego prta smukego opisywanego wedug teorii napr-
e liniowych.
Wszystkie rwnania zapisywane bd w ukadzie wsprzdnych pokazanym na rys. 1.
O prta jest osi z. Pocztek ukadu wsprzdnych nie musi by w rodku cikoci prze-
kroju. Osie x, y nie musz by gwne.
92

Rys. 1. Ukad wsprzdnych i znakowanie wielkoci przekrojowych

Fig. 1. Coordinates system and cross-section forces

Uwzgldnia si jedynie naprenie normalne s = szz i takie odksztacenie e = ezz.

Za dodatnie uwaa si naprenia (siy) rozcigajce.
Zginanie jest rozpatrywane w ramach teorii prta smukego Bernoulliego-Eulera. Przy
takim zaoeniu paszczyzna odksztace jest opisana rwnaniem:
( x, y ) = 0 + y x + x y (1)
gdzie:
e0 odksztacenie w pocztku ukadu wsprzdnych
Krzywizny w (1) definiowane s jako pochodne kta obrotu:
x y
x = , y = (2)
y x
Znakowanie momentw zostao tak przyjte, e dodatnie naprenie w pierwszej wiart-
ce ukadu wywouje dodatnie momenty. Kty obrotu s tak samo znakowane jak momenty
(por. rys. 1).
Obcienia ograniczaj si do dowolnej kombinacji momentw zginajcych i siy po-
dunej. Zakada si, e siy poprzeczne i moment skrcajcy nie wpywaj na naprenia
normalne, wic s pomijane.
Model konstytutywny dla betonu wg NL to materia liniowy nie przenoszcy rozciagania:
E b < 0
( ) =
0 0
Dla stali zakada si znacznie prostsze prawo fizyczne: s = Ese.
Znajc naprenia w kadym punkcie przekroju s(e(x, y)), mona obliczy zestaw si

przekrojowych (w pocztku ukadu wsprzdnych).

N= ( x, y) dA,
A
Mx = ( x, y) y dA,
A
My = ( x , y ) x dA
A
(3)

Po podstawieniu rwna fizycznych do rwna (3), rozdzieleniu obszaru cakowania naj-

pierw na powierzchni betonu Ab oraz pozosta A Ab, a nastpnie po uwzgldnieniu, e na-
prenia w betonie nie znikaj jedynie w czci ciskanej Ad, dostaje si ukad rwna ([10])
 93

E b Ad + E s As E b S xb + E s S xs E b S yb + E s S ys N
0
E b S xb + E s S xs s
E b J xb + E s J xs b
E b Dxy + E s Dxy x = M x (4)

E b S yb + E s S ys
E b Dxy
b
+ E s Dxy
s
E b J by + E s J ys y M y

gdzie charakterystyki geometryczne dla przekroju betonowego z indeksem grnym b dotycz

czci ciskanej betonu Ad. Oprcz charakterystyk powierzchni wystpuj charakterystyki
zbrojenia, z indeksem grnym s. Moe to by zarwno zbrojenie mikkie sprowadzane
do punktw, jak i zbrojenie sztywne (ksztatowniki). Charakterystyki stali nie bd tutaj
omawiane. Charakterystyki dla betonu w (4) obliczane s dla czci ciskanej, co sprawia, e
nie s cech przekroju ale rwnie zale od stanu deformacji. W przypadku poszukiwania
stanu rwnowagi nie mona ich policzy raz na pocztku. naley je oblicza dla kadego
pooenia osi obrotu.
Natomiast dla znanej (zadanej) czci ciskanej Ad obliczanie charakterystyk nie rni si
od obliczania charakterystyk dla caego przekroju. Na obliczaniu charakterystyk dla zadane-
go obszaru zostanie obecnie skupiona uwaga.

3. Caki brzegowe

Wszystkie charakterystyki geometryczne przekroju mona zdefiniowa jako caki z wie-

lomianu cn,m (x, y) = xnym w obszarze przekroju.

Cn , m = C
A
n , m ( x, y ) dA =
A
x n y m dA (5)

Zamiast oblicza takie caki jako caki powierzchniowe mona wprost wyrazi je jako
caki liniowe, korzystajc z zasad mechaniki, co moe by interesujce dla inynierw.
Wykorzystane zostan jedynie wzory na charakterystyki geometryczne dla prostokta oraz
twierdzenie Steinera.

3.1. Obszar pod krzyw

Obszar przekroju, pokazany na rys. 2, jest ograniczony od gry krzyw o rwnaniu f (x),

osi x oraz prostymi x = a, x = b.

Rys. 2. Obszar z brzegiem zadanym funkcj f(x)

Fig. 2. Domain bounded by function f(x)
94

Rozumowanie jest nastepujce: rozwaamy elementarny wycinek (prostokt) pod krzy-

w (rys. 2) w punkcie o rzdnej x. Warto funkcji (wysoko prostokta) to f (x). Dugo

podstawy to dx. Wic dA = f (x) dx. Sumujc (cakujc) te wartoci w przedziale od a do b,

otrzymuje si pole powierzchni:

b
A= 1dA =
A a
f ( x)dx (6)

Dla momentu statycznego wzgldem osi x rozumowanie jest analogiczne. Moment sta-
tyczny elementarnego prostokta dSx wzgldem x jest polem powierzchni pomnoonym
przez odlego od rodka cikoci, ktra wynosi f (x)/2, wic dSx = f (x)dx f (x)/2. Cakujc,

dostaje si:
b 1 1 b
Sx = dS =
A
x
a 2
f ( x) f ( x)dx =
2 a
f 2 ( x ) dx (7)

Analogicznie mona obliczy moment statyczny wzgldem osi y, mnoc pole po-
wierzchni f (x) dx przez odlego od osi, ktra jest dana wprost jako rzdna x.

b b
Sy =
a
x f ( x)dx = a
xf ( x)dx (8)

Dla prostokta B H moment bezwadnoci, wzgldem osi x przechodzcej przez rodek

BH 3
cikoci prostokta wynosi J = . Z tw. Steinera wynika, e moment bezwadnoci
12
wzgldem osi x wynosi Jx = Jx + ADy2, gdzie Dy jest odlegoci rodka cikoci od osi x.
2
1 3 1
dJ x = f ( x)dx + f ( x)dx f ( x)
12 2 (9)
1 b 3

J x = dJ x =
A 3 a
f ( x ) dx

Moment dewiacji Dxy mona obliczy korzystajc z faktu, e jego warto w rodku ci-
koci prostokta, w ukadzie osi gwnych centralnych x, h jest zero, a z tw. Steinera wynika
Dxy = Dxh + ADxDy.
b 1 1 b
Dxy =
a
0 + f ( x ) dx x f ( x ) =
2 2 a
xf 2 ( x)dx (10)

Dla momentu bezwadnoci Jy, jeli wyrazi si przyrost wartoci:

1
dJ y = (dx)3 f ( x) + f ( x) dx x 2
12
a nastpnie pominie wyraz (dx)3 jako may, pozostaje dJy = x2f (x)dx, cakujc, otrzymuje

si:
b
Jy =
a
x 2 f ( x)dx (11)
 95

3.2. Brzeg odcinkowo-liniowy

Poprzednio wyprowadzone wzory (6)(11) s wane dla dowolnej krzywej opisujcej
brzeg dajcej si wyrazi jako funkcja zmiennej x.
Z punktu widzenia praktyki bardzo wany jest przypadek, kiedy brzeg jest opisany ama-
n. Wtedy na kadym fragmencie brzegu f (x) jest funkcj liniow. Wzory si upraszczaj

i staja si na tyle wygodne, e nawet brzeg krzywoliniowy (np. odcinek uku koowego)
przybliany jest aman. Charalampakis [4] pokazuje na do skrajnym przykadzie
e mao dokadne przyblienie aman moe generowa istotny bd rozwizania. Obecno
zakrzywionych szczeglnie krtkich fragmentw brzegu utrudnia zadanie.
W przypadku brzegu opisanego aman podzia na fragmenty bdzie odpowiada podzia-
owi przekroju na trapezy.
Dla trapezu funkcja f (x) jest funkcj liniow. Dla uproszczenia, wartoci funkcji na kra-

cach przedziau bd oznaczane jako f (a) = fa na pocztku oraz f (b) = fb na kocu (rys. 2).
Wtedy rwnanie krzywej mona zapisa:
fb f a
f ( x) = f a + ( x a) (12)
ba
Podstawiajc rwnanie brzegu (12) do kolejnych wyrae (6)(11), mona otrzyma od-
powiednie wzory, jednak prowadzi to do bardzo mudnych rachunkw.
Aby tego unikn, wystarczy najpierw zauway, e wszystkie funkcje podcakowe
w rwnaniach (6)(11) s wielomianami stopnia co najwyej trzeciego, a nastpnie skorzy-
sta ze wzoru Simpsona.
Wzr Simpsona na cak z funkcji g(x) wyraa si jako:
b 1

a
g ( x)dx =
6
( g a + 4 g p + gb )(b a ) (13)

gdzie:
ga, gb wartoci funkcji na kocach przedziau,
gp warto funkcji w rodku przedziau cakowania.
Jest to wzr dokadny dla wielomianu stopnia nie wyszego ni trzeci.
Wzr (13) po wstawieniu g(x) = f (x) wyraa pole powierzchni, ale dla funkcji liniowej

1 1
(12) zachodzi: f p = ( f a + fb ) oraz x p = ( xa + xb ), wic wzr upraszcza si do znanego
2 2
wzoru na pole powierzchni trapezu.
Dla momentu statycznego, traktujc, e dana jest funkcja g(x) = f 2(x), wzr Simpsona
daje:
1 b 1 2
Sx =
2 a
f 2 ( x ) dx =
12
( f a + 4 f p2 + fb2 )(b a ) (14)

Po uwzgldnieniu liniowoci f (x) wzr (14) mona przepisa jako:

1 2
Sx = ( f a + f a fb + fb2 )(b a ) (15)
6
96

Podobnie przebiega cakowanie momentu statycznego wzgldem osi y:

b 1
Sy = a
xf ( x)dx = (a f a + 4 x p f p + b fb )(b a )
6
(16)

Po uwzgldnieniu liniowych zalenoci dla xp i fp dostaje si:

1
Sy = (2a f a + a fb + b f a + 2b fb )(b a ) (17)
6
Dla momentu bezwadnoci funkcj podcakow jest f3(x) wic traktujc to jako cako-
wanie funkcji g(x) = f3(x), dostaje si:
1 3
Jx = ( f a + 4 f p3 + fb3 )(b a )
18 (18)
Po uwzgldnieniu liniowej zalenoci fp od fa i fb dostaje si:
1 3
Jx = ( f a + f a2 fb + f a fb2 + fb3 )(b a ) (19)
12
Moment dewiacji mona wyprowadzi w analogiczny sposb:
1 b 1
Dxy =
2
a
xf 2 ( x)dx =
12
(a f a2 + 4 x p f p2 + b fb2 )(b a ) (20)

Po uwzgldnieniu liniowoci czonw dostaje si:

1
Dxy = (a (3 f a2 + fb2 + 2 f a fb ) + b (3 fb2 + f a2 + 2 f a fb ))(b a ) (21)
24
Analogicznie postpujc z Jy:
1 2
Jy = (a f a + 4 x 2p f p + b 2 fb )(b a ) (22)
6
a po uwzgldnieniu liniowoci czonw:
1
Jy = ( f a (3a 2 + 2ab + b 2 ) + fb (a 2 + 2ab + 3b 2 ))(b a ) (23)
12
W ten wzgldnie atwy sposb dostaje si zestaw wzorw na charakterystyki geome-
tryczne dla trapezu.
Kawakami [9] wyprowadza rwnowane wzory, ale wyraa je poprzez ya i Dy, a nastp-
nie rozwija potg dwumianu.
Kwadratura Simpsona uywana zazwyczaj do przyblionego cakowania zostaa tu
uyta jedynie do uproszczenia przeksztacania wzorw; wyniki s rwnowane wyprowa-
dzeniom analitycznym. Natomiast uycie tutaj kwadratury numerycznej tworzy naturalne
przejcie midzy cakowaniem analitycznym co jest rwnowane uyciu dokadnej kwa-
dratury a cakowaniem przyblionym, czyli uyciem kwadratury niszego rzdu ni wyma-
gana bd uycia kwadratur dokadnych jedynie dla wielomianw (NewtonCotes, Gauss)
do cakowania funkcji nie bdcych wielomianami.
 97

Rwnowanie mona uy dwupunktowej kwadratury Gaussa. Jednak jej uycie w tym

przypadku nie ma specjalnego uzasadnienia. Dokadno obu jest identyczna. Pozornie kwa-
dratura Gaussa jest bardziej wydajna, gdy wymaga dwu punktw cakowania a kwadratura
Simpsona trzech. Jednak kocowy punkt cakowania jednego odcinka pokrywa si z po-
cztkowym nastpnego, wic jeli w ogle wydajno jest istotna, to mona oprogramowa
zadanie, uywajc efektywnie dwu punktw na odcinek.
Przyblione cakowanie jest osobnym zagadnieniem i wykracza poza ramy tego artykuu.

3.3. Brzeg opisany wieloma funkcjami

Na og modelowy przypadek geometrii obszaru z rys. 2, gdzie brzeg opisany jest przez
jedn funkcj, jest rzadko spotykany. Brzeg obszaru jest opisany przez wiele funkcji, czsto
nie dajcych si wyrazi jako funkcja tylko jednej zmiennej x lub y. Stopie skomplikowania
zadania wzrasta, kiedy obszar nie jest jednospjny bd te skada si z rozcznych podob-
szarw. Utrudnia to a czasami uniemoliwia algorytmizacje zadania dla takiego brzegu.
Sposobem pozwalajcym atwo uwzgldni nawet najbardziej zoone przypadki geometrii
obszaru jest wykorzystanie twierdzenia Greena.

4. Twierdzenie Greena

Rwnowanym sposobem zastpienia caek powierzchniowych w obszarze A przez od-

powiednie wyraenia na brzegu G jest wykorzystanie twierdzenia Greena (Stokesa):
Q P

Pdx + Qdy = x y dx dy
A
(24)

Twierdzenie zachodzi jedynie dla odpowiednio regularnych funkcji. Funkcje P(x, y)

i Q(x, y) musz by co najmniej klasy C1wewntrz obszaru A.

Najbardziej interesujce s dwa wzory opisujce przypadki szczeglne (24), uywane

przy dowodzeniu.
P

Pdx = A y
dx dy (25)

Q

Qdy =
A x
dx dy (26)

Chcc obliczy warto caki powierzchniowej Cn,m, wg rwnania (5), z wielomianu xnym,
mona dobra funkcj Q np. jako Q = xn+1ym, dla ktrej zachodzi:
1 ( x n +1 y m ) 1
A
x n y m dxdy =
n +1 A x
dxdy =
n +1

x n +1 y m dy (27)

Analogicznie dla P = xnym+1 zachodzi:

1 ( x n y m +1 ) 1
A
x n y m dxdy =
m +1 A y
dxdy =
m +1
x n y m +1dx (28)
98

Z tych rwna wynikaj, z dokadnoci do znaku, wszystkie poprzednio pokazane

wzory (6)(11).
4.1. Konsekwencje twierdzenia
Twierdzenie Greena prowadzi do niemal identycznych wzorw jak elementarne wypro-
wadzenie. Czysto matematyczne ujcie problemu pokazuje nowe aspekty i w tym kontekcie
rozway naley: a) cigo funkcji podcakowej, b) brzeg i jego opis.
4.1.1. Cigo
Funkcje P i Q musz by klasy C . Nie ma to znaczenia dla charakterystyk caego prze-
1

kroju, gdy funkcja podcakowa wielomian cn,m definiowany przez (5) jest klasy C. Jeli
oblicza si charakterystyki jedynie obszaru ciskanego, to funkcj podcakow w caym ob-
szarze przekroju naleaoby przedefiniowa jako:
x n y m ciskanie
cn, m ( x, y ) = (29)
0 rozciganie
Funkcja doznaje skoku na osi obrotu, przy przejciu ze ciskania do rozcigania. Wtedy
w caym obszarze cakowania funkcja moe nie by nawet klasy C0 i nie mona wprost zasto-
sowa twierdzenia Greena. Obszar przekroju musi by podzielony na podobszary, w ktrych
zwizki konstytutywne s klasy C1.
W przypadku NL istnieje jeden punkt niecigoci krzywej konstytutywnej, midzy ci-
skaniem i rozciganiem, wic naley podzieli przekrj na cz ciskan i rozciagan. W
przypadku innych zwizkw konstytutywnych moe by wicej punktw niecigoci i wte-
dy obszar przekroju trzeba podzieli na podobszary, w ktrych funkcja s(e) jest dostatecznie
gadka. Oglnie podzia na podobszary odbywa si przez znalezienie prostych dla ktrych
( x, y ) = ih , dla kadej charakterystycznej wartoci eih , gdzie wykres s(e) ma niecigo
funkcji lub pierwszej pochodnej.
Problem cigoci moe by jeszcze istotniejszy w przypadku obliczania (cakowania)
macierzy stycznej. Wtedy w funkcji podcakowej wystpuje nie s(e) ale s'(e). Wymaga to
podziau obszaru na fragmenty o cigoci napre C2.
Podzia przekroju na strefy jest zaleny od punktw niecigoci zwizkw konstytutyw-
nych. Z tego wynika te istotna wada wykorzystywania geometrii, gdy trudno jest rozdzieli
zwizki konstytutywne od sposobu cakowania ich w przekroju.
4.1.2. Brzeg i jego opis
Poprzednie wzory (6)(11) dotyczyy caki z funkcji, ktra jest tylko fragmentem brzegu,
pozostaa cz brzegu bya uwzgldniana niejawnie przez boki bd podstaw trapezu, gdy
daway one zerowe caki. Wymagao to z kolei odpowiedniego podziau brzegu.
Twierdzenie Greena wymaga obliczenia caki po krzywej zamknitej, czyli po wszystkich
fragmentach brzegu. W konsekwencji cak po konturze zamknitym naleaoby rozumie
jako sum caek =
i i
po fragmentach brzegu DGi. W zamian nie ma potrzeby
dokonywania jakiegokolwiek podziau. Uatwia to algorytmizacj, gdy podzia brzegu jest
bardziej skomplikowany ni jednolite potraktowanie wszystkich fragmentw.
 99

W ujciu twierdzenia Greena brzeg jest krzyw zorientowan. Orientacja krzywej na

paszczynie jest przyjmowana jako obrt od osi x do y. Skutkuje to odmiennym znako-
waniem ni we wzorach (6)(11), gdzie milczco zaoono, e a < b. W przypadku uycia
krzywej zorientowanej, brzeg obszaru z rys. 2 powinien by od b do a.
W ramach twierdzenia Greena przestaje si postrzega brzeg jako funkcj x albo funkcj
y. Jest tylko brzeg w pewnej parametryzacji. Jest to nieco mylce dla obszarw ograniczo-
nych amanymi, gdy dla prostej wsprzdne x bd y s najbardziej naturaln parametryza-
cj. Przestaj one jednak odgrywa rol argumentu i wartoci funkcji.
Jednolite traktowanie wszystkich fragmentw brzegu jest najwiksz praktyczn ko-
rzyci, jak wnosi twierdzenie Greena. Jak pokazano, wzory redukujce cak powierzch-
niowa do liniowej mona otrzyma na innej drodze. Natomiast takie traktowanie brzegu
umoliwia algorytmizacj oblicze dla dowolnie skomplikowanego przekroju. To zostanie
pokazane w pkt. 5.
Dlatego taki opis brzegu wart jest wykorzystania rwnie wtedy, gdy nie korzysta si
z twierdzenia Greena. W szczeglnoci pozwala on uoglni podejcia uywane przez Bone-
ta [1, 2], Dundara [7] czy Zupana [16] na dowolnie zoone przekroje.

4.2. Zestaw wzorw

Wzory wynikajce z twierdzenia Greena umoliwiaj obliczanie charakterystyk na wiele,
rwnowanych sposobw. Wybr jest dosy arbitralny. Poniej zestawiono te uywane te
w implementacji. Do oznacze obliczanej wielkoci dodano symbol D, gdy s to jedynie
przyrosty, ktre w odrnieniu od (6)(11) nigdy nie wystpuj samodzielnie.
A = y p ( xa xb ) (30)

1 2
S x = ( ya + ya yb + yb2 )( xa xb ) (31)
6
1 2
S y = ( xa + 4 x 2p + xb2 )( yb ya ) (32)
12
1 3
J x = ( ya + 4 y 3p + yb3 )( xa xb ) (33)
18
1 3
J y = ( xa + 4 x3p + xb3 )( yb ya ) (34)
18
1
Dxy = ( xa ya2 + 4 x p y 2p + xb yb2 )( xa xb ) (35)
12

5. Reprezentacja brzegu

Jeli obszar przekroju jest prost geometrycznie figur, nie wida wyranie zalet wy-
korzystania twierdzenia Greena w porwnaniu do elementarnych wzorw. Wystpujce
w praktyce ksztaty przekroju bywaj znacznie bardziej skomplikowane. Dla obszaru nie-
100

wypukego pojawiaj si problemy z automatycznym podziaem na fragmenty. Dla obszaru

niejednospjnego z otworami w rodku, por. rys. 3 (z lewej), pojawia si dodatkowy brzeg
(bd brzegi) wewntrzny, analogiczny jak zewntrzny, tyle e o przeciwnej orientacji.

Rys. 3. Warianty opisu obszaru wielospjnego: z wieloma brzegami bd z jednym cigym

brzegiem uzyskanym poprzez fikcyjne krawdzie (podwjne strzaki)
Fig. 3. Variants of multi-connected domain description: with multiple boundaries
and with one boundary obtained by artificial boundaries (double arrows)

Moliwy jest rwnie przekrj skadajcy si z rozcznych czci, gdzie kada ma osob-
ny brzeg zewntrzny. Jest to o tyle istotny przypadek, e jeli przekrj nie jest wypuky,
wtedy cz ciskana takiego przekroju moe skada si z rozcznych czci.
Zalety twierdzenia Greena ujawniaj si wanie wtedy, kiedy przez odpowiedni opis
brzegu mona jednolicie opisa wszystkie te skomplikowane przypadki.

5.1. Opis obszaru i jego brzegu

Moliwe s dwa podejcia. Jeden opisany przez [14] (a take stosowany przez Palucha),
gdzie przechowuje si osobne listy brzegw, kada zawierajca liczb punktw. Jeden ze-
wntrzny bd wicej, jeli obszar skada si z kilku rozcznych podobszarw i kolejne
brzegi wewntrzne (o przeciwnym obiegu), o ile wystpuj. Taka reprezentacja jest pokazana
na rys. 3 (z lewej). W praktyce bywa to niedogodne, gdy wymaga uycia bardziej zoonych
struktur danych. Dlatego tutaj preferowany jest inny sposb.
Druga moliwo to wprowadzenie sztucznego brzegu midzy brzegami zewntrznym
a wewntrznym, w postaci pary odcinkw, od A do B i od B do A, przez co formalnie istnieje
jeden cigy brzeg rys. 3 (z prawej). Brzeg fikcyjny nie zmienia wartoci caki, gdy wzdu
pary krawdzi brzegu fikcyjnego funkcja podcakowa jest ta sama, ale przeciwne s zwro-
ty przyrostw dx lub dy. W analogiczny sposb mona wprowadzi brzeg fikcyjny midzy
rozcznymi czciami obszaru. Stosujc brzeg fikcyjny, mona uzyska jedn cig lini
brzegu we wszystkich moliwych przypadkach. Dla algorytmw operujcych na przekroju
najbardziej nawet zoony obszar topologicznie nie rni si od wypukego wieloboku. Do-
tyczy to zarwno operacji sumowania (obliczania caek), jak i operacji znajdowania czci
ciskanej. Bardzo uatwia to operacje znalezienia czci ciskanej, gdy wszystkie operacje
przeprowadza si tak, jak na jednym wieloboku wypukym.
 101

5.2. Reprezentacja danych dla jednolitego przekroju

Przekrj jest reprezentowany przez wielobok opisujcy przekrj. Ilo wierzchokw
krzywej reprezentujcych brzeg wieloboku jest zadana i nie zmienia si w trakcie oblicze.
W takiej sytuacji najbardziej neutraln reprezentacj w programie s macierze i wektory.
W algorytmie dane s reprezentowane przez tablic (macierz) xy, w ktrej wierszach s
wpisane kolejne wsprzdne xi i yi punktw brzegu. W tekcie artykuu, z uwagi na zwar-
to zapisu wierszami w tekcie, uyto osobnych wektorw dla x i y zamiast odpowiednich
kolumn macierzy xy.
Oprcz tablicy xy uywany jest wektor brzeg, w ktrym s zapisane numery kolej-
nych punktw tworzcych brzeg. Przy takiej reprezentacji kolejne odcinki brzegu s opisane
przez numery kolejnych par punktw z wektora brzeg. Ostatni odcinek od Pn do P1 trzeba
uwzgldnia dodatkowo.
W przypadku prostego geometrycznie ksztatu przekroju dodatkowy wektor brzeg jest
zbdny. Jeli w tablicy xy wsprzdne wierzchokw wieloboku s wpisane w kolejno-
ci obiegu oraz kady wierzchoek wystpuje jeden raz, to odpowiada to wartoci tablicy
brzeg w postaci kolejnych liczb naturalnych, czyli identycznej jak numery kolejnych wier-
szy macierzy wsprzdnych.
Jeli zostanie wprowadzony brzeg fikcyjny, to niektre punkty wystpuj dwa lub wicej
razy. Jest wic racjonalne, aby oddzieli pooenie punktu od jego wystpowania na brzegu.
Rwnie uniemoliwia to zmian wsprzdnych punktu wystpujcego dwukrotnie, aby
jeden punkt mg mie rne wsprzdne.
Co waniejsze, w przypadku charakterystyk strefy ciskanej taka organizacja danych daje
wielk elastyczno, gdy mona pomin wierzchoki rozcigane, nie usuwajc ich z ta-
blicy. Zostanie to wykorzystane przy obliczeniach dla strefy ciskanej i pokazane w pkt. 6.
Dla przekroju pokazanego na rys. 4, zaczerpnitym z [7] oraz analizowanym przez autora
[10], dane geometryczne w ukadzie wsprzdnych w dolnym lewym rogu przedstawiaj si
nastpujco (dolne indeksy oznaczajce pozycj na licie dodane s dla czytelnoci):
x={0.01 1502 1503 1004 1005 0.06}
y={0.01 0.02 1003 1004 1505 1506}
brzeg={11 22 33 44 55 66}

Rys. 4. Analizowany przekrj (wymiary w mm)

Fig. 4. Analysed example of cross-section (dimensions in mm)
102

5.3. Reprezentacja dla przekroju zoonego

Dla przekroju zoonego z kilku materiaw na og potrzeba obliczy charakterysty-
ki dla kadego materiau osobno, gdy w dalszych obliczeniach te charakterystyki bd
uwzgldniane z jak wag (typowo modu Younga, por. (4)).
Przekrj zoony byby opisywany poprzez zestaw wielobokw z ktrych kady opisuje
cz przekroju z jednego materiau. Wieloboki te nie powinny mie czci wsplnej, ewen-
tualnie za wyjtkiem brzegu fikcyjnego.
Typowym przykadem moe by przekrj zespolony stalowo-betonowy, gdzie wystpo-
waby wielobok opisujcy cz betonow oraz drugi wielobok opisujcy geometri profili
stalowych. Analogicznie naleaoby traktowa przekrj elbetowy ze zbrojeniem sztywnym.
5.3.1. Przekrj elbetowy
Opis przekroju w postaci dwu wielobokw definiujcych osobno ksztat betonu i stali
nie jest dobr strategi w przypadku przekroju elbetowego skadajcego si z betonu oraz
prtw zbrojenia mikkiego. Zbrojenie wystpuje w postaci licznych prtw o niewielkich
rozmiarach, wic opisanie kadego prta aman wymagaoby uycia duej liczby odcinkw
amanej i dugiego czasu oblicze. Poniewa prty s z natury okrge, zbdny jest jawny
opis ksztatu. Bardziej efektywna jest reprezentacja przez wielobok opisujcy cay przekrj
oraz dane opisujce zbrojenie. Wystarcza tablica wsprzdnych prtw oraz tablica rednic
prtw.
Dla takiej reprezentacji przekroju elbetowego potraktowanie wieloboku przekroju jako
wieloboku definiujcego beton daje zawyone wartoci charakterystyk, tzw. wartoci brut-
to, gdy powierzchni rzeczywicie zajmowan przez zbrojenie wlicza si do powierzchni
betonu.
Rnice charakterystyk brutto i netto s zazwyczaj mao istotne dla caoci przekroju,
gdy stal zajmuje niewielk cz caego przekroju. Natomiast w przypadku obliczania cha-
rakterystyk dla czci ciskanej przekroju te proporcje mog si istotnie zmieni i rnica
moe by znaczca.
Istniej trzy moliwoci potraktowania zagadnienia. Pierwsza polega na ignorowaniu
problemu. Charalampakis [4] krytykuje praktyk traktowania zbrojenia jako punktw po-
zbawionych powierzchni por. Cedolin [3], Sousa [14] co odpowiada uwzgldnianiu zbro-
Es
jenia w czci ciskanej z moduem Younga (a + 1)Eb, gdzie = b .
E
Druga wywodzi si z koncepcji analitycznej, gdy w strefie ciskanej zbrojenie uwzgld-
nia si z moduem Younga (a 1)Eb a w rozciganej z mnonikiem a.
Trzecia polega na rozdzieleniu oblicze dla obu materiaw. Oblicza si charakterystyki
brutto dla betonu i odejmuje charakterystyki betonu dla k zajmowanych przez zbrojenie.
Charakterystyki dla stali oblicza si bez adnych mnonikw.
Wyniki s rwnowane drugiej koncepcji, ale z punktu widzenia programowania jest
to lepsza strategia. Charakterystyki dla stali i betonu staj si niezalene, wic atwo podda
je modyfikacji.
 103

5.4. Algorytm charakterystyk

Algorytm obliczania charakterystyk podany na rys. 5 polega na obliczaniu przyrostw
wg wzorw (30)(35) dla kolejnych odcinkw tworzcych brzeg obszaru.
Tablica brzeg zawiera kolejne punkty brzegu, wic para kolejnych punktw definiuje
odcinek. Osobnego uwzgldnienia wymaga jedynie ostatni zamykajcy odcinek od Pn do P1.
To jest realizowane w instrukcji z adnotacj cyklicznie, gdzie po osigniciu koca wekto-
ra wraca si na pozycj pierwsz.
Dla znanych numerw punktw pocztkowego a i kocowego b dla danego odcinka
z tablicy xy pobierane s wsprzdne pocztku xa i ya odcinka, koca xb i yb oraz obliczane
wsprzdne punktu w rodku xp i yp.
Dla tych wszystkich wsprzdnych obliczane s przyrosty wedug wzorw (30)(35).
Przyrosty te dodawane s do odpowiednich wielkoci cakowitych.

Wyzeruj charakterystyki
for i = 1 to rozmiar tablicy brzeg do
a=brzeg(i)
b=brzeg(i+1) (cyklicznie)
xa = xy (a, 1) ya = xy (a, 2)
xb = xy (b, 1) yb = xy (b, 2)
oblicz xp, yp
oblicz przyrosty wg. wzorw (30)(35)
dodaj przyrosty do wielkoci cakowitych
end for
{Tylko w przypadku strefy ciskanej}
if A < 0 then
Wyzeruj charakterystyki por. pkt. 6.3
end if
Rys. 5. Algorytm obliczania charakterystyk geometrycznych
dla wieloboku zadanego przez cig punktw
Fig. 5. Polygon moment of area computing algorithm

Obliczanie charakterystyk strefy ciskanej formalnie nie rni si niczym, jeli zamiast
wieloboku, opisujcego cay przekrj przekazany zostanie do oblicze wielobok opisujcy
stref ciskan przekroju. W rzeczywistoci dane musz by odpowiednio zorganizowane.
Specyfik opisu zbrojenia ju poruszono. Inne zalenoci wynikajce z uycia oglnego
algorytmu obliczania charakterystyk do czci ciskanej przekroju zostan podane pniej
w punkcie 6.3.

6. Algorytm wyznaczania strefy ciskanej

Przedstawiony zostanie tutaj najprostszy koncepcyjnie niekoniecznie najbardziej wy-

dajny algorytm polegajcy na trzech przebiegach listy punktw brzegu. Jest on podobny
do [14], gdzie jednak zosta bardzo lakonicznie potraktowany. Tutaj zostanie opisany na tyle
szczegowo, aby mona byo go zaimplementowa.
104

Zadanie wyznaczenia strefy ciskanej jest zadaniem czysto geometrycznym. Obszar (tu-
taj wielobok) przekroju jest w czci ciskany, a w czci rozcigany. Wielobok opisujcy
obszar rozcigany jest w tym przypadku nieistotny, wic zadanie sprowadza si do znalezie-
nia jedynie jednego wieloboku opisujcego cz ciskan.
Granic midzy czci ciskan a rozcigan jest o obrotu, gdzie odksztacenia s zero-
we. Rwnanie osi obrotu mona uzyska z (1) i opisuje ono prost.
Rwnowanie mona wic sformuowa to zadanie: wyznaczy nowy wielobok lecy
po zadanej stronie prostej.
Poszukiwany wielobok bdzie skada si z (czci) punktw wieloboku przekroju
i punktw przecicia brzegu z osi obrotu. Znalezienie punktw wieloboku w przypadku
oblicze analitycznych nie sprawia adnych kopotw, widoczne s relacje geometryczne
i topologiczne. Z punktu widzenia algorytmu realizowanego przez komputer zadanie jest
o wiele trudniejsze.
Analogiczny problem wystpuje w geometrii obliczeniowej, gdzie do badania po ktrej
stronie prostej ley dany punkt uywa si iloczynu wektorowego. Jeli prosta jest zadana
przez dwa (uporzdkowane) punkty A i B i naley sprawdzi po ktrej stronie znajduje si

punkt C, to zwrot wektora AB AC okrela pooenie. Jest to prosty test ale niestety za-
wodny.
Jeli punkt B ley dostatecznie blisko prostej, to z powodu skoczonej dokadnoci aryt-
metyki procesora, warto jest zerowa. Wtedy nie mona stwierdzi, po ktrej stronie prostej
ley zadany punkt. Prowadzi to do bardzo skomplikowanych rozwiza, typu arytmetyka
adaptacyjna zaproponowana przez Shewchuka [13].
W przypadku wyznaczania strefy ciskanej mona czciowo unikn problemu, korzy-
stajc z wartoci odksztace. Paszczyzna odksztace (1) przecina paszczyzn przekroju
na osi obrotu. Odksztacenia s ujemne w czci ciskanej, a dodatnie w czci rozciganej.
Zamiast bada pooenie punktu, wygodniej sprawdzi znak odksztace.
Nie jest to recepta na arytmetyk procesora. Raczej skutki bdw zaokrgle s inne.
W geometrii obliczeniowej jeli punkt (pixel), ktry jest zakryty paszczyzna (ley we-
wntrz zakrytego obszaru) pojawi si na rysunku, to jest to widoczna wada. Jeli punkt ob-
szaru ciskanego znajdzie si, w wyniku bdw zaokrgle, w obszarze rozciganym, to
wpyw tego niewielkiego przesunicia na charakterystyki geometryczne jest niezauwaal-
ny. Nie oznacza to, e problem przestaje istnie. Dalej, przy poszczeglnych krokach algo-
rytmu, podano komentarz dotyczcy tego, jakie skutki moe mie to zjawisko.
Algorytm wyznaczania strefy ciskanej nie musi by wydajny obliczeniowo. Jego zo-
ono wynosi i tak O(n), a liczba punktw jest niewielka typowy przekrj ma kilka, kil-
kanacie punktw. Nawet bardzo dokadnie zdyskretyzowany brzeg krzywoliniowy bdzie
mia rzdu tysica punktw. Dopiero przy wielokrotnym poszukiwaniu strefy ciskanej,
np. przy wyznaczaniu obwiedni nonoci przekroju wydajno algorytmu moe mie zna-
czenie.
Opisujc algorytm, bdzie jednoczenie pokazywane jego dziaanie na przykadzie
podanym na rys. 4. Aby zilustrowa dziaanie, potrzeba wczeniej ustali reprezentacj da-
nych.
 105

6.1. Reprezentacja danych w programie

W przypadku wyznaczania strefy ciskanej ilo wierzchokw wieloboku opisujcego

stref ciskan nie jest znana. Moe zarwno male, jak i rosn, w stosunku do iloci wierz-
chokw caego wieloboku.
Wymaga to uycia jakiej formy dynamicznych struktur danych. Obliczenia nie s skom-
plikowane, najistotniejsze okazuj si by operacje na strukturach danych. Algorytm w du-
ym stopniu jest przez nie okrelony.
Naturaln reprezentacj staja si w tym przypadku listy. Jednak uycie list nie jest zbyt
atw technik, nie wszystkie jzyki programowania posiadaj tak moliwo. Istnieje du-
ga tradycja uywania w tym celu macierzy o rozmiarze wikszym ni pocztkowe dane.
To daje moliwo dopisywania dodatkowych danych na kocu tablicy. Cen, jak paci si
za to uproszczenie, jest konieczno zabezpieczenia si przed przekroczeniem koca tab-
licy oraz problem wyboru, ile dodatkowego miejsca zostanie zarezerwowane.
Jeszcze inn moliwoci jest wykorzystanie tablic o zmiennym rozmiarze, ktre w razie
potrzeby powikszaj swj rozmiar. Niektre jzyki udostpniaj takie typy danych. W tej
konwencji bd formuowane dalsze algorytmy. Uzupenienie algorytmu o deklaracj roz-
miaru i zabezpieczenie przed przekroczeniem jest rutynowym zadaniem i zostanie tutaj po-
minite.
Dane w postaci tablic xy i brzeg zawieraj te same wartoci co w punkcie 5.2, ale teraz
reprezentacja jest nieco inna. O ile wektor brzeg opisujcy wierzchoki caego przekroju
ma ustalony i niezmienny rozmiar, o tyle tablica xy musi umoliwia dopisywanie nowych
punktw, wic wymaga stosownej reprezentacji.
Niezbdne s te zadane parametry okrelajce o obrotu (1). W przykadzie przyjto:
1 1
e0 = 103, y = 3.0137 103 i x = 6.849 103 .
m m
Wierzchoki wieloboku opisujcego cz ciskan bd zapisywane najpierw do wekto-
ra tymczasowego tmp a nastpnie do nowego wektora nowy_brzeg. Ich rozmiar nie jest
znany na pocztku.
Potrzebny bdzie te wektor eps do przechowywania wartoci odksztace we wszyst-
kich wyznaczonych punktach. Jego rozmiar jest identyczny jak rozmiar xy, wcznie z ilo-
ci dostpnego miejsca.

6.2. Opis algorytmu

Przebieg 1. Pierwszy przebieg ogranicza si do obliczenia odksztace w kadym punk-

cie wystpujcym w tablicy xy. Obliczona warto e jest wpisywana na odpowiedni pozy-
cj wektora eps. Z punktu widzenia opisu algorytmu istotny jest znak, wic poniej wpisano
jedynie znaki odksztace.
eps={ (+)1 (+)2 ()3 (+)4 ()5 ()6}
W zasadzie niemal niemoliwa jest sytuacja, e natrafia si na warto zerow. Jest
to bardzo rzadkie (reprezentacja wartoci 0.0 jest specjalna), jednak nie mona tego wyklu-
czy.
106

Przebieg 2. W drugim przebiegu punkty brzegu z tablicy brzeg s przepisywane do

tablicy tmp oraz uzupeniane w kolejnoci wystpowania o punkty, gdzie o obrotu
przekroju przecina brzeg.
Brane s pary kolejnych punktw (czyli odcinek) z wektora brzeg i badany jest znak
ea eb. Ujemny dokadnie ujemny a nie 0, teoretycznie moliwe jest, e w punkcie jest ze-
rowe odksztacenie wiadczy o istnieniu punktu poredniego, o wsprzdnych x , y gdzie
e = 0. Naley wyznaczy pooenie tego punktu i wpisa na list midzy koce odcinka.
Przy wyznaczaniu pooenia punktu poredniego mona wykorzysta zaleno, e
wszystkie wielkoci zmieniaj si liniowo, wic zachodzi dla t [0, 1].
x(t ) = xa + t ( xb xa )

y (t ) = ya + t ( yb ya ) (36)
(t ) = + t ( )
a b a

Z trzeciego rwnania mona wyznaczy t dla ktrego e = 0

a
t =
a b

=
Znajc t , mona obliczy wsprzdne punktu poredniego, x x=
( t ), y y ( t ),
korzystajc z dwu pierwszych rwna (36).

Rys. 6. Wielobok przekroju oraz przekrj z osi obrotu i wyznaczonymi punktami porednimi
Fig. 6. Cross-section polygon and polygon with axis of rotatation and with midpoint

Do tablicy wsprzdnych xy dopisywany jest kolejny punkt, do tablicy nowego kon-

turu tmp wpisywany jest poprzedni punkt oraz wyznaczony punkt poredni. Do tablicy
odksztace eps, wpisywana jest zerowa warto odksztacenia, przy czym jest istotne, aby
wpisywa warto 0.0, a nie warto e obliczon dla x i y . Ta ostatnia moe z powodu
bdw zaokrgle byc nieco rna od zera (zero numeryczne) natomiast warto zerowa jest
uywana jako charakterystyczna w dalszej czci algorytmu.
Tutaj ujawnia si znowu problem skoczonej dokadnoci arytmetyki. Jeli w pewnym
punkcie Pk warto odksztace jest prawie zero (zero numeryczne), to wsprzdne x i y
mog numerycznie nie rni si od xk i yk, ale formalnie pojawi si na brzegu nowy punkt,
ktry geometrycznie pokrywa si z ju istniejcym.
 107

Pojawienie si podwjnego punktu na brzegu, z uwagi na budow wzorw (30)(35)

nie wpynie w aden sposb na charakterystyki, gdy wszdzie wystpuje mnoenie przez
dugo. Moliwo pojawienia si podwjnego punktu nie przeszkadza na etapie oblicze,
natomiast stwarza problemy przy prbie powrotu do reprezentacji bez brzegu fikcyjnego
(wykonywania rysunkw).
Po zrealizowaniu drugiego kroku algorytmu, jak to zostao pokazane na rys. 6 (z prawej),
dane rozwizanego przykadu przedstawiaj si tak, e tablica xy zawiera punkty:
x={0.0115021503100410050.061507104.54810090.010}
y={0.010.0210031004150515068071008102914610}
Po modyfikacji tablica odksztace zawiera nastepujce wartoci:
eps={(+)1(+)2()3(+)4()5()6(=)7(=)8(=)9(=)10}
Tablica tmp zawiera nastpujce punkty:
tmp={1122733485469758691010}

{Krok 1}
for i = 1 to ilo wierszy tablicy xy do
oblicz e z rwnania (1)
eps(i)= e
end for
{Krok 2}
for i = 1 to rozmiar tablicy brzeg do
a=brzeg(i)
b=brzeg(i+1)(cyklicznie)
wpisz a na koniec tablicy tmp
if ea eb < 0 then
oblicz x , y
wpisz punkt poredni x , y na koniec tablicy xy, pozycja p
wpisz p na koniec tablicy tmp
wpisz eps(p)=0.0
end if
end for
{Krok 3}
c=1;
for a = 1 to rozmiar tablicy tmp do
if eps(a) 0 then
nowy_brzeg(c)=tmp(a)
c=c+1
end if
end for
Rys. 7. Algorytm wyznaczania strefy ciskanej
Fig. 7. Algorithm for finding the cross-section compressed region
108

Przebieg 3. W trzecim przebiegu przepisana zostaje lista punktw brzegu tmp do trze-
ciego wektora nowy_brzeg, z pominiciem punktw, gdzie e > 0 (rozciganie, zero to
punkty graniczne), czyli przepisywane s punkty dla ktrych e 0.
Po wykonaniu trzeciego kroku algorytmu, co pokazano na rys. 8, tablica xy zawiera
nastpujce punkty:
x={0.0115021503100410050.061507104.54810090.010}
y={0.010.0210031004150515068071008102914610}
Tablica nowy_brzeg zawiera nastpujce punkty:
nowy_brzeg={71328344955667108}
Warto zwrci uwag, e krawd od P10 do P7 nie skada si z osobnych czci P10P9,
P9P8 i P8P7. Jest jednym odcinkiem.

Rys. 8. Wielobok wyznaczonego obszaru ciskanego

oraz widok czci ciskanej przekroju
Fig. 8. Determined polygon of compressed region and real compressed region
of cross-section

Cao operacji, wszystkie przebiegi zestawiono na rys. 7. Po zrealizowaniu algorytmu

w wektorze nowy_brzeg s punkty brzegu obszaru ciskanego. Opis obszaru ciskanego
jest w dokadnie takiej samej formie jak opis przekroju. Tablic xy oraz wektor nowy_
brzeg mona przekaza jako dane opisujce przekrj do algorytmu obliczajcego charakte-
rystyki geometryczne podanego na rys. 5.
Taka reprezentacja danych jest szczeglnie efektywna w przypadku iteracji, czyli poszu-
kiwania rwnowagi dla kolejnych przyblie osi obrotu, gdy w tablicy xy s stale wierz-
choki caego przekroju. Dopisywanie odbywa si zawsze poza zakresem, gdzie znajduj si
wierzchoki przekroju. Kolejne iteracje mona wykonywa na tej samej tablicy, nadpisujc
punkty porednie.
Tablica xy jest jedna, ale wektor (lista) brzeg opisuje cay przekrj, a lista nowy_
brzeg cz ciskan.
 109

6.3. Powizanie obu algorytmw

Przy tak zorganizowanych danych wejciowych funkcja obliczajca charakterystyki
(rys. 5) jest niezalena od innych czci mona jej uywa do obliczania dowolnego prze-
kroju, w caoci bd w czci. Jednak moliwo uycia jej do obliczania charakterystyk
czci ciskanej wymaga dostosowania do specyficznego kontekstu.
Dla charakterystyk caego przekroju pole powierzchni powinno by dodatnie. Warto
zerowa traktowana jest jako bd danych, gdy oznacza to brak przekroju. Dla charakterystyk
czci ciskanej cay przekrj moe by rozcigany, a wic pole powierzchni czci ciskanej
moe by zerowe, co jest poprawnym wynikiem.
Moliwe jest rwnie, e ciskanie wystpuje jedynie w obszarach miary zero. Takie zde-
generowane obszary generuj list punktw brzegu skadajc si z mniej ni trzech punk-
tw. Naley zabezpieczy si przed prb oblicze dla listy brzegu skadajcego si z mniej
ni trzy punkty. W szczeglnoci niebezpieczny jest przypadek pustej listy punktw algo-
rytm charakterystyk (rys. 5) nie zaamuje si i daje poprawne wyniki ju dla jednego punktu.
Nie wyczerpuje to listy moliwych problemw.
6.3.1. Trjkt o niewaciwej orientacji. Bd wyznaczenia strony
Moliwe jest nawet uzyskanie ujemnej wartoci pola powierzchni. Jest to kolejny skutek
skoczonej precyzji arytmetyki procesora, kiedy punkt przecicia zostanie wyznaczony po
niewaciwej stronie brzegu i w efekcie obszar bdzie mia odwrotn orientacj. Poniewa
efekt ten ujawnia si jedynie w przypadkach, kiedy obszar ciskany jest bardzo bliski zeru,
naley to traktowa jako brak przekroju ciskanego. W konsekwencji, procedur obliczajc
charakterystyki naleaoby uzupeni o warunek, e jeli A < 0 to wartoci wszystkich cha-
rakterystyk s zerowe, co jest uwzgldnione na rys. 5.

6.4. Uoglnienie
Algorytm wyznaczania strefy ciskanej daje si w sposb naturalny uoglni na dowolne
zwizki konstytutywne dane przedziaami. Wymagany jest wtedy podzia przekroju na strefy,
gdzie obowizuje jeden z przedziaw zwizkw konstytutywnych. Modyfikacji wymaga
jedynie warunek na punkty porednie do postaci ( a ih )(b ih ) < 0, gdzie wielkoci eih
okrelaj punkty charakterystyczne zwizkw konstytutywnych.
W przypadku zwizkw odcinkowo-liniowych poprzez charakterystyki mona wyrazi
wszystkie potrzebne wielkoci przekrojowe. Jeli zwizki nie s liniowe w danym przedzia-
le, obliczanie charakterystyk na og nie wystarcza do rozwizania zadania, jednak podzia
na strefy jest dalej uyteczny.
W przypadku podziau na strefy pojawia si dodatkowy problem; dla jednorodnego stanu
h
odksztacenia bdcego ktr z wartoci ei otrzymuje si podwjne wyniki. Mona tego
unikna, znajdujc w pierwszym przebiegu emin i emax. Jeli si nie rni, to jest to stan jed-
norodny.
110

7. Wnioski

Obliczanie charakterystyk strefy ciskanej przekroju jest efektywniejsze, kiedy zostanie

rozdzielone na dwa etapy: wyznaczenie strefy ciskanej oraz obliczanie charakterystyk.
W artykule do obliczania charakterystyk wykorzystano caki brzegowe zamiast po-
wierzchniowych, co bardzo upraszcza i przyspiesza obliczenia.
Wyprowadzono na drodze elementarnej zestaw wzorw sucych od obliczania charak-
terystyk, dodatkowe uproszczenia w wyprowadzeniach byy moliwe dziki wykorzystaniu
kwadratury Simpsona w nietypowej roli.
Pokazano, e rwnowane wzory mona otrzyma wykorzystujc twierdzenie Greena.
Jednak najwaniejsz korzyci, jakie wnosi to twierdzenie, jest sposb traktowania brzegu,
dziki ktremu najbardziej nawet zoony przekrj topologicznie nie rni si od wypukego
wieloboku.
Szczegowo potraktowano reprezentacje danych niezbdnych do opisu brzegu przekro-
ju. Zestawiono dokadny algorytm obliczania charakterystyk geometrycznych obszaru. Opi-
sano wsppracujcy algorytm wyznaczania strefy ciskanej przekroju. Poruszono problemy
numeryczne wystpujce przy realizacji tego typu algorytmw.
Artyku szeroko opisuje kwestie obliczania charakterystyk strefy ciskanej dla przekroju,
ktrego brzeg daje si opisa amanymi, jednak zdaniem Autora, brakuje algorytmu wraz
z reprezentacj danych ktry uwzgldniaby wystpowanie na brzegu kilku fragmentw
uku koowego.

Literatura

[1] B o n e t J.L., B a r r o s M.H.F.M, R o m e r o M.L., Comparative study of analytical and

numerical algorithms for designing reinforced concrete sections under biaxial bending, Computers
& Structures, 84(3132), 2006, 2184-2193.
[2] B o n e t J.L., R o m e r o M.L., M i g u e l P.F, F e r n a n d e z M.A., A fast stress integration
algorithm for reinforced concrete sections with axial loads and biaxial bending, Computers &
Structures, 82(23), 2004, 213-225.
[3] C e d o l i n L., C u s a t i s G., E c c h e l i S., R o v e d a M., Capacity of Rectangular Cross
Sections under Biaxially Eccentric Loads, ACI Structural Journal, 105(2), 2008, 3-4.
[4] C h a r a l a m p a k i s A.E., K o u m o u s i s V.K., Ultimate strength analysis of composite
sections under biaxial bending and axial load, Advances in Engineering Software, 39(11), 2008,
923-936.
[5] D i a s d a S i l v a V., B a r r o s M.H.F.M, J l i o E.N.B.S., F e r r e i r a C.C., Closed form
ultimate strength of multi-rectangle reinforced concrete sections under axial load and biaxial
bending, Computers and Concrete, 6(6), 2009, 505-521.
[6] D i L u d o v i c o M., L i g n o l a G.P., P r o t a A., C o s e n z a E., Nonlinear Analysis of
Cross Sections under Axial Load and Biaxial Bending, ACI Structural Journal, 107(4), 7/8, 2010,
390-399.
[7] D u n d a r C., T o k g o z S., T a n r i k u l u A.K., B a r a n T., Behaviour of reinforced and
concrete-encased composite columns subjected to biaxial bending and axial load, Building and
Environment, 43(6), 2008, 1109-1120.
[8] I z z u d d i n B.A., S i y a m A.A.F.M., L l o y d - S m i t h D., An efficient beam-column
formulation for 3D reinforced concrete frames, Computers & Structures, 80(7-8), 2002, 659-676.
 111

[9] K a w a k a m i M., G h a l i A., Time-Dependent Stresses in Prestressed Concrete Sections

of General Shape, PCI Journal, 41, 5-6, 1996, 96-102.
[10] M a t u s z a k A., Algorytm wyznaczania strefy ciskanej w zagadnieniu zakotwie oraz
w przypadku przekroju elbetowego projektowanego wedug NL, Czasopismo Techniczne,
108(2-B), 2011, 49-78.
[11] P a l u c h M., Mechanika teoretyczna, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, Skrypt, 1988.
[12] S f a k i a n a k i s M.G., Biaxial bending with axial force of reinforced, composite and repaired
concrete sections of arbitrary shape by fiber model and computer graphics, Advances in
Engineering Software, 33(4), 2002, 227-242.
[13] S h e w c h u k J.R., Robust Adaptive Floating-Point Geometric Predicates, Proceedings of the
Twelfth Annual Symposium on Computational Geometry, Association for Computing Machinery,
maj 1996, 141-150.
[14] S o u s a J.B.M., C e r e n o F.D.G., M u n i z , Analytical integration of cross section properties
for numerical analysis of reinforced concrete, steel and composite frames, Engineering Structures,
29(4), 2007, 618-625.
[15] Z a k M.L., Computer analysis of reinforced concrete sections under biaxial bending and
longitudinal load, ACI Structural Journal, 90(2), 3-4, 1993, 163-169.
[16] Z u p a n D., S a j e M., Analytical integration of stress field and tangent material moduli over
concrete cross-sections, Computers & Structures, 83(28-30), 2005, 2368-2380.