ZN 654

UNIWERSYTET SZCZECISKI
ZESZYTY NAUKOWE NR 654

EKONOMICZNE PROBLEMY USUG NR 70
POLITYKA INNOWACYJNA PASTWA

WOBEC SEKTORA MAYCH
I REDNICH PRZEDSIBIORSTW
W POLSCE
ANALIZA UWARUNKOWA
I OCENA REALIZACJI
Redakcja naukowa
Piotr Niedzielski, Robert Stanisawski, Edward Stawasz
SZCZECIN 2011
Rada Wydawnicza
Urszula Chciska, Inga Iwasiw, Danuta Kopyciska, Izabela Kowalska-Paszt
Piotr Niedzielski, Ewa Szuszkiewicz, Dariusz Wysocki
Edward Wodarczyk przewodniczcy Rady Wydawniczej
Aleksander Panasiuk przewodniczcy Senackiej Komisji ds. Wydawnictw
Edyta ongiewska-Wijas redaktor naczelna Wydawnictwa Naukowego
Rada Programowa
dr Robert Stanisawski (Politechnika dzka),
prof. dr hab. Edward Stawasz (Uniwersytet dzki),
dr Pawe Godek (Uniwersytet dzki),
prof. dr hab. Piotr Niedzielski (Uniwersytet Szczeciski),
Recenzenci
prof. dr hab. Anna Francik
prof. dr hab. Krystyna Poznaska
Redaktor naukowy
Piotr Niedzielski
Robert Stanisawski
Edward Stawasz
Redaktor Wydawnictwa
Olga Winciorek
Korektor
Monika Trybocka
Skad komputerowy
Ewa Radzikowska-Krl
Projekt okadki i zdjcia

Martyna Pazera
Publikacja finansowana ze rodkw na nauk w latach 20082010

jako projekt badawczy Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyszego oraz rodkw
Wydziau Organizacji i Zarzdzania Politechniki dzkiej
(Katedry Integracji Europejskiej i Marketingu Midzynarodowego)
Copyright by Uniwersytet Szczeciski, Szczecin 2011
ISSN 1640-6818
ISSN 1896-382X
WYDAWNICTWO NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECISKIEGO

Wydanie I. Ark. wyd. 20,5. Ark. druk. 24,9. Format B5. Nakad 200 egz.
SPIS TRECI
Wstp ............................................................................................................. 5
CZ I
A MAE I REDNIE PRZEDSIBIORSTWA
1. ROBERT STANISAWSKI Zaoenia polityki innowacyjnej pastwa .... 13

2. EDWARD STAWASZ Polityka innowacyjna wobec MSP ....................... 37
3. PAWE GODEK Polityka innowacyjna Unii Europejskiej cele
i instrumenty ......................................................................................... 59
CZ II
INSTRUMENTY POLITYKI INNOWACYJNEJ W POLSCE
4. ROBERT STANISAWSKI Instrumenty polityki innowacyjnej skiero-

wane do MSP ....................................................................................... 77
5. ROBERT STANISAWSKI, EWELINA KIEEK Wykorzystanie i wpyw
wybranych instrumentw polityki innowacyjnej na rozwj MSP
w Polsce. Analiza na podstawie bada wtrnych ............................... 123
6. KRZYSZTOF B. MATUSIAK Rola i miejsce instytucji wsparcia w reali-
zacji polityki innowacyjnej ................................................................. 203
7. PIOTR NIEDZIELSKI, RAFA SZYMASKI Dziaalno jednostek
naukowych na rzecz sektora mikro i maych przedsibiorstw finanso-
wana z programu Bon na innowacje ............................................... 225
4
CZ III
OCENA POLITYKI INNOWACYJNEJ WOBEC MSP
W OPINII PRZEDSIBIORSTW
(BADANIA WASNE)
8. EDWARD STAWASZ Innowacyjno polskiego sektora MSP w wietle

bada wasnych ................................................................................... 241
9. ROBERT STANISAWSKI Analiza uwarunkowa i ocena realizacji
polityki innowacyjnej (instrumentw wsparcia) wobec MSP w wie-
tle bada wasnych .............................................................................. 291
10. ROBERT STANISAWSKI EDWARD STAWASZ Wnioski i rekomen-
dacje na rzecz polityki innowacyjnej skierowanej do MSP ................ 365
WSTP
Innowacyjno w gospodarce europejskiej odgrywa coraz wiksz rol

w procesie podnoszenia konkurencyjnoci i to zarwno w wymiarze poszczegl-
nych krajw, regionw, jak i caego kontynentu. Wynika to z zaoe przyjtych
w ramach strategii lizboskiej do 2010 roku. Jednake z perspektywy minionego
okresu mona stwierdzi, e nie zostay one w peni zrealizowane. Obecnie zao-
enia te ponawia dokument Europa 2020, precyzujcy cele Unii Europejskiej
(UE) na kolejne dziesi lat. Pooono w nim nacisk na: zwikszenie poziomu
zatrudnienia, zwikszenia wydatkw na sfer B+R, popraw wyksztacenia
spoeczestwa (budowanie gospodarki opartej na wiedzy), walk z wyklucze-
niem spoecznym oraz ubstwem itd. Du rol w tej strategii (podobnie jak
w poprzedniej), ma odegra sektor maych i rednich przedsibiorstw (MSP),
z uwagi na swoje znacznie ekonomiczne wyraone liczb zarejestrowanych
podmiotw, liczb zatrudnionych osb czy te udziaem wytwarzanego PKB.
Powysze zaoenia, ujte w ramach dokumentu Europa 2020, maj zosta zre-
alizowane poprzez rozwj nowych technologii, nowych rozwiza organizacyj-
nych, zarzdczych, promowanie dziaalnoci badawczo-rozwojowej, tworzenie
powiza partnerskich majcych za zadanie wzmocnienie roli sektora w ujciu
regionalnym. Nadrzdnym celem obu strategii jest zapewnienie przewagi kon-
kurencyjnej Europie i ugrupowaniu polityczno-gospodarczemu, jakim jest UE
na arenie wiatowej, szczeglnie w porwnaniu z takimi krajami, jak: USA,
Japonia czy inne kraje azjatyckie, jak chociaby Chiny przeywajce w ostatnich
kilkunastu latach ogromny boom gospodarczy.
Podnoszenie innowacyjnoci sektora MSP nie jest atwym zadaniem rw-
nie i w Polsce. Wynika to bowiem z wielu rnych uwarunkowa o charakterze
wewntrznym i zewntrznym, ktre w znacznym stopniu utrudniaj (lub uspraw-
niaj) proces unowoczeniania tego sektora. Wrd tych pierwszych znajduj
6 Wstp
si gwnie czynniki o charakterze mentalnociowym, przejawiajce si ogln

niechci przedsibiorcw do dokonywania zmian w zarzdzanych przez siebie
podmiotach, co jest powodowane ich biern postaw albo wynika z koniecznoci
dokonywania inwestycji, co w okresie kryzysu i niepewnoci jutra jest (w ocenie
przedsibiorcw) dosy ryzykowne. Zewntrzne uwarunkowania s natomiast
nastpstwem istnienia w otoczeniu czynnikw, ktre zazwyczaj ograniczaj pro-
wadzenie przez MSP dziaalnoci innowacyjnej bdcej efektem albo wasnych
odkry i dokona przedsibiorcw (dosy rzadkie zjawisko) albo procesu dyfuzji
lub transferu wiedzy w otoczeniu. Wrd uwarunkowa zewntrznych mona
niewtpliwie wymieni: utrudniony dostp do kapitau (w tym w formie pomocy
publicznej), niewystarczajcy poziom wiedzy w zakresie zarzdzania przedsi-
biorstwem oraz innowacjami, niezbyt duy popyt na nowe produkty na rynku
czy te niezbyt sprzyjajce zaoenia w zakresie polityki innowacyjnej (gospo-
darczej), ktrej zadaniem (za pomoc waciwych instrumentw) jest wspieranie
dziaalnoci innowacyjnej w omawianym sektorze przedsibiorstw. Wszystkie te
uwarunkowania wpywaj negatywnie na decyzje o implementowaniu nowych
rozwiza, co widoczne jest w niskim poziomie udziau podmiotw innowacyj-
nych w Polsce na tle krajw europejskich1.
Du rol na rzecz kreowania postaw innowacyjnych w Polsce moe ode-
gra realizowana polityka gospodarcza (innowacyjna). Zapewnia ona odpo-
wiedni zestaw instrumentw (programowych, regulacyjnych, instytucjonalnych),
za pomoc ktrych mona wpywa na decyzje wrd MSP o podejmowaniu
dziaalnoci innowacyjnej. Jej rola powinna koncentrowa si na kilku istot-
nych paszczyznach dziaania: (i) stwarzaniu dogodnych warunkw w zakresie
inwestowania przedsibiorcw w innowacyjno, (ii) eliminowaniu ograniczenia
w dostpie do proponowanych w ramach polityki innowacyjnej instrumentw
wspierania dziaalnoci innowacyjnej i to zarwno tej o charakterze finansowym
(w ramach programw operacyjnych), jak i pozafinansowym (doradczej, szko-
leniowej, informacyjnej itd.). Jak pokazuj badania, nadal istnieje wiele nega-
tywnych uwarunkowa (wewntrznych i zewntrznych) ograniczajcych dostp
do proponowanych form wspierania rozwoju innowacyjnego sektora MSP.
1
Pomimo e wedug najnowszych europejskich bada Polska w 2009 roku zostaa przeniesiona z czwartej
grupy (catching up countries) do grupy trzeciej (moderate innovators), co stanowi zdecydowany krok naprzd.
European Innovation Scoreboard (EIS) 2009, Comparative analysis of innovation performance, European
Commission, Brussels 2010.
Wstp 7
Ich eliminacja jest kluczowym zadaniem na najblisze lata w ramach realizowa-

nej przez rzd polityki.
Niniejsza publikacja jest wynikiem bada naukowych prowadzonych
w ramach projektu wasnego (finansowanego przez Ministerstwo Nauki i Szkol-
nictwa Wyszego) w latach 20082010 pod tytuem Polityka wspierania inno-
wacyjnoci maych i rednich przedsibiorstw w Polsce analiza uwarunkowa
i ocena realizacji. Skada si ona z trzech czci tworzcych spjn i logiczn
cao. W pierwszej czci (Polityka innowacyjna pastwa a mae i rednie
przedsibiorstwa) znajduj si trzy opracowania powicone zagadnieniom
polityki innowacyjnej. W pierwszym z nich omwiono w dosy szczegowy
sposb podstawowe pojcia, zakres, cele i zaoenia tej polityki, tworzc w ten
sposb teoretyczne podstawy do dalszych czci i poszczeglnych opracowa
empirycznych w caej publikacji. W opracowaniu drugim skoncentrowano si
na zagadnieniach zwizanych z polityk innowacyjn w kontekcie funkcjono-
wania sektora MSP. Opisano tutaj korelacje zachodzce pomidzy takimi poj-
ciami, jak: przedsibiorczo, przedsibiorca a innowacje. Wyjaniono rwnie
wpyw innowacji na rozwj maej przedsibiorczoci z uwzgldnieniem takich
procesw, jak: dyfuzja, transfer wiedzy i jej komercjalizacja. To opracowanie jest
fundamentem dalszych empirycznych rozwaa w odniesieniu do MSP, bdcych
podmiotem analizy w niniejszej publikacji. Ostatnim opracowaniem tekstowym
znajdujcym si w tej czci jest omwienie polityki innowacyjnej Unii Euro-
pejskiej poprzez pryzmat realizowanych celw w ramach zasadniczych zao-
e strategicznych oraz dostpnych instrumentw. Zagadnienia przedstawione
w tym opracowaniu s zasadniczym tem i jednoczenie podstaw rozwaa
i oceny polityki innowacyjnej w Polsce. Wynika to z faktu polskiego czonkostwa
w strukturach unijnych, a co za tym idzie, wpasowania si w zaoenia polityki
gospodarczej (w tym innowacyjnej) okrelonej na szczeblu ponadnarodowym.
Mona stwierdza, e polska polityka innowacyjna jest w pewnym sensie czci
polityki unijnej, musi wic realizowa cele zaoone wsplnie przez wszystkie
kraje czonkowskie UE.
W kolejnej, drugiej czci niniejszej publikacji (Instrumenty polityki inno-
wacyjnej w Polsce) znajduj si cztery opracowania prezentujce w sposb
empiryczny znaczenie wybranych instrumentw polityki innowacyjnej dla roz-
woju sektora MSP. W pierwszym opracowaniu dokonano dosy szczegowej
ich charakterystyki z podziaem na trzy grupy: instrumenty regulacyjne (prawne),
programowe oraz instytucjonalne. Tak dokonany przegld istniejcego systemu
8 Wstp
wsparcia w Polsce umoliwi, na podstawie bada wtrnych (opracowa i ana-

liz z bada zamawianych), ocen wpywu tych instrumentw na innowacyjny
rozwj omawianego sektora MSP, stanowic kolejny artyku w tej czci publi-
kacji. Z uwagi na fakt, e instrumenty instytucjonalne zaprezentowane zostay
w nastpnym opracowaniu, w tym celowo pominito analiz funkcjonowania
i wpywu instytucji na unowoczenienie MSP. W ostatnim z opracowa w tej
czci omwiono dziaalno jednostek naukowych na rzecz MSP z uwzgld-
nieniem programu Bon na innowacje. Dokonano tego, opierajc si na danych
uwzgldniajcych dziaalno w tym obszarze Uniwersytetu Szczeciskiego.
Ostatnia cz publikacji (Ocena polityki innowacyjnej wobec MSP
w opinii przedsibiorstw badania wasne) prezentuje wyniki bada wasnych
372 MSP, przeprowadzonych przez pracownikw Politechniki dzkiej i Uni-
wersytetu dzkiego w latach 20082010. Osignite rezultaty badawcze zapre-
zentowane zostay w dwch pierwszych opracowaniach tej czci publikacji,
ostatni stanowi podsumowanie wraz z ocen i rekomendacjami. Badanie obej-
mowao dwa elementy: ocen innowacyjnoci polskiego sektora MSP oraz ocen
realizacji polityki innowacyjnej w Polsce w kontekcie funkcjonujcych instru-
mentw. Pierwszy z nich mia na celu poszerzenie wiedzy na temat uwarunko-
wa oraz potrzeb w zakresie innowacji MSP w Polsce. Dla tak okrelonego celu
przyjto nastpujce hipotezy badawcze:
(i) innowacyjno polskich MSP jest zrnicowana, ksztatuje si odmien-
nie wedug stopnia rozwoju zdolnoci innowacyjnej i skonnoci
do innowacji oraz wieku i skali przedsibiorstw;
(ii) rozwj innowacyjnoci polskich MSP wymaga wsparcia ze strony
otoczenia, w tym wsparcia publicznego dla rozwoju zdolnoci
innowacyjnej;
(iii) zapotrzebowanie MSP na usugi innowacyjne, w tym na publiczne
wsparcie, ksztatuje si odmiennie wedug stopnia innowacyjnoci oraz
skali przedsibiorstw.
Z kolei drugi element badania (opisany w oddzielnym punkcie) mia na celu
analiz wewntrznych i zewntrznych uwarunkowa wpywajcych na korzysta-
nie przez MSP w Polsce ze wsparcia publicznego, przeznaczanego na dziaalno
innowacyjn. Dla tak okrelonego celu przyjto hipotezy badawcze, z ktrych
zasadnicza brzmi: Polska charakteryzuje si niskim poziomem wykorzystania
rodkw publicznych, std te maa skuteczno oddziaywania polityki inno-
wacyjnej jest nastpstwem niskiego poziomu korzystania przez MSP ze rodkw
Wstp 9
publicznych przeznaczonych na rzecz wspierania ich rozwoju innowacyjnego.

Dla tej czci badania przyjto natomiast czstkowe hipotezy badawcze, m.in.:
1) maa skuteczno polityki innowacyjnej w zakresie korzystania z finan-
sowych instrumentw jest uwarunkowana brakiem zainteresowania
nimi zarwno przedsibiorstw innowacyjnych, jak i nieinnowacyjnych;
2) skuteczno wykorzystania finansowej polityki innowacyjnej jest uwa-
runkowana adekwatnoci instrumentw wspierania innowacyjnoci
do potrzeb przedsibiorstw;
runkowana poziomem wiedzy (zdobytych informacji) wrd firm inno-
wacyjnych i nieinnowacyjnych o istniejcych w otoczeniu finansowych
instrumentach wsparcia;
4) korzystanie z finansowej pomocy publicznej uzalenione jest od poziomu
innowacyjnego przedsibiorstwa;
5) znacznie wikszy wpyw na niski poziom (lub brak) ubiegania si
o finansow pomoc publiczn maj uwarunkowania wewntrzne ni
uwarunkowania zewntrzne;
6) wykorzystanie pomocy publicznej wrd polskich MSP dotyczy tylko
wybranych rodzajw wpierania innowacyjnoci.
Weryfikacja tych hipotez, podobnie jak w poprzednim przypadku, doko-
nana zostaa pod koniec tego opracowania, przy czym oddzielnie dla wsparcia
finansowego i pozafinansowego. Ostatnie opracowanie w tej czci publikacji
jest zbiorem wnioskw wynikajcych z bada i rekomendacji sformuowanych
na ich podstawie.
Niniejsza publikacja wcza si w nurt rozwaa dotyczcych polityki
innowacyjnej i tworzonych w jej ramach instrumentw wspierania rozwoju
innowacyjnego sektora MSP w latach 20072013, w ktrych pojawio si wiele
moliwoci wynikajcych z realizowanych celw polityki spjnoci UE. Przed-
stawione wnioski mog stanowi przyczynek do formuowania kolejnych tez
i uoglnie majcych na celu popraw istniejcego systemu i dopasowanie go
w jak najwikszym stopniu do oczekiwa przedsibiorcw. Z tego punktu widze-
nia publikacj t mona oceni jako prb wypenienia luki w zakresie wiedzy
o dotychczasowym stanie rzeczy a wymaganiami i potrzebami zgaszanymi przez
zainteresowane podmioty. Jej naukowy charakter pozwoli nie tylko w sensie
poznawczym dokona analizy rzeczywistoci, ale rwnie zweryfikowa hipo-
tezy i zinterpretowa postawione problemy badawcze.
10 Wstp
Naley mie nadziej, e zawarte w tej publikacji zagadnienia stanowi

bd punkt wyjcia do dalszych bada i pogbiania wiedzy w zakresie rozwoju
innowacyjnego polskich przedsibiorstw. Wymaga to bdzie kolejnych studiw
i bacznej obserwacji zachodzcych w otoczeniu zjawisk gospodarczych. Pole-
cajc Pastwu t publikacj, mamy nadziej, e spotka si ona z przychylnym
przyjciem i konstruktywnymi wnioskami sucymi doskonaleniu zawartych
w niej treci.
Robert Stanisawski
kierownik projektu
Edward Stawasz
Piotr Niedzielski
CZ I
A MAE I REDNIE
PRZEDSIBIORSTWA
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECISKIEGO
NR 654 EKONOMICZNE PROBLEMY USUG NR 70 2011
ROBERT STANISAWSKI
Politechnika dzka
1. ZAOENIA POLITYKI INNOWACYJNEJ PASTWA
1.1. Podstawowe pojcia dotyczce polityki innowacyjnej
Analizujc zakres znaczeniowy polityki innowacyjnej, naley zdefiniowa

trzy podstawowe pojcia: polityka naukowa, naukowo-techniczna i przemysowa1.
Konieczno dokonania ich charakterystyki wynika z czsto zamiennego (i nie
do koca susznego) wykorzystywania tych poj. Pierwsza z nich obejmuje
sztuk (umiejtno) kierowania procesem rozwoju nauki i wykorzystania jej
wynikw zgodnie z celami pastwa2. Z kolei w drugim przypadku polityka
ta zwizane jest z ustalaniem regu kierowania rozwojem nauki i techniki oraz
wykorzystaniem ich wynikw zgodnie z celami pastwa i spoeczestwa3. Trzecia
z nich obejmuje zamierzone dziaania rzdu oddziaujce na struktur produkcji
przemysowej4. Zdaniem niektrych ekonomistw, polityki naukowo-technicznej
nie naley dzieli na polityk naukow i techniczn (rozumie si przez ni system
kierowania procesem rozwoju majtku narodowego pastwa zgodnie z celami
1
Definicje przytoczone za: W. Janasz, K. Kozio, Determinanty dziaalnoci innowacyjnej
przedsibiorstw, PWE, Warszawa 2007.
2
L. Biao, T. Obrbski, Nauka i technika w rozwoju spoeczno-gospodarczym, PWN, Warsza-
wa 1989.
3
S. Marciniak, Innowacje i rozwj gospodarczy, Politechnika Warszawska, Warszawa 2000.
4
W. Janasz, K. Kozio, Determinanty dziaalnoci innowacyjnej... op.cit.
14 Robert Stanisawski
i interesami spoeczestwa5), gdy midzy nimi istnieje korelacja przejawiajca

si tworzeniem zalenoci midzy nauk a dziaalnoci czowieka (organiza-
cyjn, techniczn, prawn, finansow, informacyjn), majcymi na celu rozwj
spoeczno-gospodarczy6. Traktowanie tych dwu polityk oddzielnie ma swoje
uwarunkowania w kwestiach finansowych, a konkretnie w optymalizacji decyzji
o podziale rodkw na nauk i technik. Podzia ten ma na celu takie ich wydat-
kowanie, aby uwzgldnione zostay dugookresowe strategie rzdu w zakresie
wspierania procesu rozwoju bazy naukowej i technicznej (naukowcw, dyscy-
plin naukowych, placwek naukowych). Istnienie charakteru synergicznego tych
dwch polityk przemawia za traktowaniem polityki naukowo-technicznej jako
spjnego i uzupeniajcego si elementu wrd innych polityk strukturalnych7.
Jednake abstrahujc od susznoci (bd te nie) tego podziau, naley zauwa-
y, e pojcie polityka naukowa ma dosy obszerny i oglny charakter, std
te zawiera w sobie uszczegowienie, jakim jest polityka naukowo-techniczna,
stanowic cz tej pierwszej.
Polityka przemysowa jest czci polityki gospodarczej pastwa. Jej defi-
nicja odnosi si rwnie do polityki innowacyjnej. Ta ostatnia stanowi przykad
jednej z polityk strukturalnych, w ktrych wzajemne zalenoci (relacje) elemen-
tw skadowych (np. przedsibiorstw) regulowane s prawami rynku, a ich kie-
runek rozwoju okrelany jest w ograniczonym zakresie przez interwencjonizm
pastwa. W podobny sposb definiuj polityk innowacyjn dokumenty OECD,
wedug ktrych jest ona jedn z polityk gospodarczych (powsta z pocze-
nia elementw polityki naukowej, technologicznej i przemysowej) i obejmuje
nastpujce obszary: wzmacnianie powiza w narodowym systemie innowacji,
ksztatowanie i rozbudowywanie zdolnoci do wprowadzania innowacji, zarwno
w dziedzinie techniki i technologii, jak i organizacji i edukacji, optymalne wyko-
rzystanie innowacji jako podstawowego czynnika wzrostu gospodarczego oraz
zwikszajcego liczb trwaych miejsc pracy, dokonywanie strukturalnych zmian
technicznych, technologicznych i jakociowych w przemyle, wykorzystanie
5
L. Biao, T. Obrbski, Nauka i technika..., op.cit.
J. Baruk, Innowacje czynnikiem efektywnego rozwoju przedsibiorstwa (aspekty ekonomicz-
6
no-organizacyjne), Wydawnictwo Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1992.

7
B. Onak-Szczepanik, Innowacyjno gospodarki Polski a polityka innowacyjna pastwa,
(w:) Nierwnoci spoeczne a wzrost gospodarczy. Gospodarka oparta na wiedzy, (red.) M.G. Wo-
niak, zeszyt 11, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszw 2007.
Zaoenia polityki innowacyjnej pastwa 15
wsppracy midzynarodowej oraz procesw globalizacji w gospodarce8. Wielo-

poziomowo tej polityki przedstawia kolejna definicja okrelajca j jako zbir
dziaa majcych na celu: () pozyskiwanie, przystosowywanie i zastosowanie
nowych lub udoskonalonych produktw, procesw, organizacji pracy i produkcji,
metod zarzdzania lub usug, stosowanych na rnych poziomach: przedsibior-
stwa, lokalnym, regionalnym, pastwowym, midzynarodowym9.
Polityka innowacyjna ksztatowana jest przez rzd, ktry poprzez odpowied-
nio sformuowane narzdzia (instytucjonalne, ekonomiczne, prawne) wpywa
na ksztat innowacyjnoci gospodarki, zgodnie z zaoonymi celami spoeczno-
-gospodarczymi10. Jednym z zaoe istnienia odpowiednich narzdzi tej polityki
ma by zapewnienie pomocy we wprowadzaniu nowych produktw, usug, proce-
sw technologicznych i technik zarzdzania11. Zasadniczymi podmiotami (akto-
rami) tej polityki s: przemys, nauka i rzd12. Pierwszy z nich ogrywa kluczow
rol, gdy to on staje si aktywnym i biernym podmiotem tej polityki. Oznacza
to bowiem, e z jednej strony staje si on wykonawc jej zaoe (wskutek jej
oddziaywania), z drugiej za jest jej odbiorc, czyli podmiotem, do ktrego jest
ona kierowana (zazwyczaj nie majc wpywu na skuteczno proponowanych
w jej ramach rozwiza). Ponadto przemys w procesie unowoczeniania gospo-
darki (jako wykonawca) stymuluje zarwno popyt, jak i oferuje poda rozwiza
innowacyjnych, std jego ogromne znaczenie. Drugi aktor tej polityki, jakim
jest nauka, w wyniku komercjalizacji osignitych wynikw prac badawczych
i rozwojowych dostarcza uyteczne rozwizania dla przemysu, z wasnej ini-
cjatywy lub w odpowiedzi na konkretne zamwienie. Nauka (bardziej sektor
nauki) rwnie, podobnie jak poprzedni skadnik, podlega instrumentom polityki
innowacyjnej (przemysowej) pastwa. Trzeci rodzaj podmiotu uczestniczcy
w realizacji zaoe tej polityki to rzd, ktry w tym wypadku peni funkcj decy-
zyjn i regulacyjn, rzadziej realizacyjn (np. poprzez zamwienia publiczne).
8
The Measurement of Scientific and Technological Activities, Guidelines for collecting and
interpreting innovation data, Third edition, OECD, Eurostat, Oslo Manual 2005.
9
J. Baruk, Zarzdzanie wiedz i innowacjami, Wydawnictwo Adam Marszaek, Toru 2006.
10
W. Janasz, Innowacyjne strategie rozwoju przemysu, Fundacja na rzecz Uniwersytetu Szcze-
ciskiego, Szczecin 1999.
11
E. Stawasz, Innowacje a maa firma, Wydawnictwo Uniwersytetu dzkiego, d 1999.
12
A.H. Jasiski, Innowacje i transfer techniki w procesie transformacji, Difin, Warszawa
2006.
Powstaje tutaj pytanie, czy mona stosowa zamiennie pojcia polityka

naukowo-techniczna i polityka innowacyjna. Ze wzgldu na sposb realizacji
zaoonych celw raczej nie. Pierwsza z nich, jak wczeniej zauwaono, zajmuje
si okrelaniem regu kierowania, druga za udzielaniem pomocy w zakresie
nowych wdroe w przemyle. Ponadto polityka innowacyjna wiksze znacze-
nie przywizuj do innowacji i technologii13 (oraz ich wdroe w przemyle),
natomiast polityka naukowo-techniczna koncentruje si w wikszym stopniu
na badaniach naukowych i nauce14.
Reasumujc, naley podkreli, e polityka innowacyjna jest poczeniem
polityki przemysowej i polityki naukowo-technicznej, przy czym ta ostatnia
stanowi cz polityki naukowej, a polityka przemysowa jest czci polityki
gospodarczej15. Mona stwierdzi, e polityka innowacyjna korzysta z dokona
polityki naukowej i za pomoc dostpnych instrumentw (instytucjonalnych,
ekonomicznych prawnych stworzonych przez rzd) w ramach polityki prze-
mysowej wpywa na procesy innowacyjne w gospodarce zgodnie z zaoonymi
celami spoeczno-gospodarczymi. Polityka innowacyjna sensu stricto jest wic
jedn z polityk gospodarczych pastwa.
Wyjanienia wymaga take pojcie polityki przedsibiorstw. W ujciu
makroekonomicznym oznacza ono okrelone przez pastwo instrumenty bez-
poredniego lub poredniego oddziaywania (otoczenie), ktre wpywaj na
zachowanie przedsibiorstw na rynku, ksztatujc ich warto. Jednake polityk
t mona rozpatrywa rwnie na szczeblu samych przedsibiorstw (w ujciu
mikroekonomicznym), majc na uwadze okrelon ich grup, bran lub sek-
tor (np. MSP). O ile w polityce przemysowej bierze si pod uwag struktur
przemysu (jako caoci), o tyle w polityce przedsibiorstw wiksze znaczenie
13
Istnieje zdecydowana rnica w postrzeganiu terminw technika i technologia, porwnu-
jc angielskie i polskie znaczenie tych sw. Angielski termin technology odpowiada pojciowo
polskiemu terminowi technika, jednake jego znaczeniowy charakter jest zdecydowanie szerszy.
W polskiej literaturze technika oznacza zesp rodkw materialnych sucych osiganiu celw
dziaalnoci gospodarczej, obejmujcy maszyny, urzdzenia, narzdzia (). Natomiast jeeli
tym rodkom przyporzdkujemy sposoby (metody) ich uycia, a w szczeglnoci organizacj
produkcji, otrzymamy technologi () zob. S. Marciniak, Innowacyjno i konkurencyjno
gospodarki, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2010. W literaturze angielskiej technika zawiera:
urzdzenia, technologi i organizacj (na technik skadaj si rne technologie), czyli jest to
pojcie szersze ni w literaturze polskiej.
14
B. Onak-Szczepanik, Innowacyjno gospodarki, op. cit.
15
K. Kozio, Ewolucja polityki innowacyjnej w Unii Europejskiej, (w:) Innowacje w strategii
rozwoju organizacji w Unii Europejskiej, (red.) W. Janasz, Difin, Warszawa 2009.
ma struktura i rozwj przedsibiorstw jako elementy skadowe caej gospodarki

narodowej. Z tego te punktu widzenia polityka przedsibiorstw wchodzi w skad
szeroko rozumianej polityki przemysowej, stanowic cel jej oddziaywania.
Rozpatrujc wspomniane powyej instrumenty oddziaywania (bezpored-
niego i poredniego) na przedsibiorstwa, to w pierwszym przypadku najczciej
wykorzystuje si instrumenty prawne (w postaci aktw prawnych), w drugim
za ogranicza si je do ksztatowania otoczenia, w ktrym dziaa dane przed-
sibiorstwo. Dotyczy to rnych jego aspektw: ekonomicznych, spoecznych,
ekologicznych czy edukacyjnych. Rola pastwa (rzdu) w ksztatowaniu polityki
przedsibiorstw jest szczeglnie istotna w dobie wyzwa globalizacji, gdzie czyn-
nikiem decydujcym o konkurencyjnoci staje si wiedza. Zapewnienie dostpu
do niej powinno sta si priorytetem strategicznym kadej rzdzcej ekipy. Wie-
dza przestaje bowiem by tylko i wycznie spraw pojedynczego przedsibior-
stwa, staje si dobrem publicznym, a wic takim, w ktrego dystrybucji du
rol powinno odgrywa pastwo poprzez ksztacenie, szkolenie, prace badawcze
czy publikacje. Ma ono wic moliwo poredniego oddziaywania na przedsi-
biorstwo poprzez okrelanie jego otoczenia i warunkw jego rozwoju w ramach
zaoonych celw polityki (wiedza jest tylko jednym z przykadw oddziaywa-
nia poredniego). Due znaczenie wiedzy wynika z faktu, e w wyniku wyst-
pujcych rnych sprze i zalenoci staje si ona wyznacznikiem postpu
i rozwoju innowacyjnego (oznaczajcego wprowadzenie nie tylko nowych pro-
duktw czy rozwiza technologicznych, ale wszelkich nowoci podnoszcych
skuteczno dziaania) przedsibiorstwa16. Mona powiedzie, e sprzenia te
zachodz take na styku polityki przedsibiorstw i polityki innowacyjnej.
1.2. Ewolucja i zaoenia polityki innowacyjnej
Pocztkw polityki innowacyjnej naley poszukiwa w latach 50. ubie-

gego stulecia. Wwczas to zauwaono, e przewag konkurencyjn w stosunku
do takich potg, jak Japonia i USA, kraje europejskie mog budowa jedynie
na podniesieniu innowacyjnoci swoich gospodarek. W Polsce o koniecznoci
stworzenia polityki majcej na celu podniesienie konkurencyjnoci przemysu
16
Wzajemne relacje pomidzy przedsibiorczoci a innowacjami zostay szczegowo przed-
stawione w drugim rozdziale niniejszego opracowania pt.: Polityka innowacyjna wobec MSP.
i jego unowoczenienie zaczto mwi dopiero po zmianach ekonomicznych

i politycznych w latach 90.
Lata 50. charakteryzuj si formuowaniem zaoe polityki naukowej.
Panuje powszechne przewiadczenie o ogromnym znaczeniu nauki jako rda
postpu. Jednake na przeomie lat 60. i 70. brak spektakularnych sukcesw
naukowych, ktre mogyby mie swoje przeoenie na praktyk, zaama wiar
w nauk, zmuszajc do znacznie bardziej wybirczego (selektywnego) wspie-
rania nauki (bada naukowych) (tab. 1). Ograniczono czciowo finansowanie
bada podstawowych na rzecz bada stosowanych. Przyczynio si to do spadku
znaczenia uniwersytetw i roli uczonych, wzrosa natomiast uyteczno eko-
nomistw i praktykw (technologw).
Kolejny etap w tworzeniu polityki innowacyjnej wyznaczaj lata 80. Mona
wyszczeglni w tym okresie dwie zasadnicze tendencje. Pierwsza z nich cha-
rakteryzuje si przeomem w zakresie postrzegania znaczenia innowacji. Staje si
ona kluczowa dla gospodarek narodowych, gdy zaczyna si dostrzega jej walory
jako podstawowej determinanty dalszego rozwoju ekonomicznego. Wpywa to
z kolei na zmian zakresu znaczeniowego polityki naukowej. Zaczyna si rozu-
mie j jako naukowo-techniczn, w ktrej innowacyjno i rozwj technolo-
giczny staj si zasadniczym zagadnieniem. Powstajce przemysy innowacyjne
staj si przedmiotem zainteresowania polityki przemysowej. Stworzone pojcie
polityki innowacyjnej zaczyna obejmowa zarwno elementy polityki naukowej
(naukowo-technicznej), jak i przemysowej17. Druga charakterystyczna tendencja
dla lat 80. to wzrost znaczenia wyszych uczelni w procesie transferu wiedzy
do przemysu. Jednake odchodzi si od wykorzystywania bada podstawowych
i stosowanych jako zasadniczego rda innowacji.
17
W. Janasz, K. Kozio, Determinanty, op. cit.
Tabela 1
Ewolucja pastwowej polityki w krajach wysoko rozwinitych w latach 19502010
Polityka naukowa Polityka przemysowa Polityka przedsibiorstw

Lata 50. Edukacja naukowa Granty badawczo-rozwo- Nacisk na przed-
i 60. ubie- Badania akademickie jowe sibiorstwa
Badania podstawowe Restrukturyzacja przemy- Tworzenie narodowych
gego su okrtw flagowych
wieku Edukacja techniczna
i szkolenia
Rezygnacja z bada podsta- Tworzenie zalkw poli- Rosncy nacisk na
wowych tyki innowacyjnej (granty rozwj maych przed-
Wspieranie bada nauko- na innowacje, rzdowe sibiorstw
Lata 70. wych o charakterze selek- zakupy stymulujce inno-
tywnym wacje)
Spadek znaczenia uniwersy- Wspieranie przez rzdy
tetw bada nad nowymi pro-
duktami
Strategiczna polityka innowacyjna
Polityka naukowa (i tech- Polityka przemysowa Polityka przedsibiorstw
niczna) Tworzenie podstaw Nacisk na nowe firmy
Tworzenie podstaw w zakresie polityki wykorzystujce wysok
w zakresie polityki techno- technologicznej technik
logicznej Rozwj produktw Nacisk na wspprac
Lata 80. Wzrost znaczenia nauki wysokich technologii midzy przedsibiorstwami
Wzrost znaczenia uczelni Wsppraca midzy-
wyszych narodowa
Odejcie od stosowania
bada podstawowych
i stosowanych
Polityka innowacyjna
Wzrost znaczenia komercja- Wsppraca z insty- Mae, rednie przedsi-
lizacji nauki tucjami finansowymi biorstwa tworz rnego
Wzrost znaczenia roli kszta- w zakresie rozwoju rodzaju powizania part-
cenia ustawicznego innowacyjnego nerskie
Lata 90. Wzrost znaczenia regio- Polityka technolo- Modyfikacja regulacji
nalnej polityki innowacji giczna prawnych majcych na
(informacji, zarzdzania Rozwj oparty na celu zwikszenie innowa-
itp.) na rzecz podnoszenia ponadnarodowych cyjnoci gospodarki
konkurencyjnoci regionw strukturach Umidzynarodowianie
Rozwj spoeczestwa przedsibiorstw (interna-
opartego na wiedzy cjonalizacja)
Midzynarodowa polityka innowacyjna
Duy nacisk na komercjali- Wzrost znaczenia UE Dyfuzja innowacji
zacj nauki w promowaniu innowa- Tworzenie sieci wsp-
Nacisk na dyfuzj wiedzy cyjnoci pracy o charakterze
Pierwsza w otoczeniu Dalszy rozwj nowych midzynarodowym
dekada Nacisk na nauki stosowane technologii Umiejtne zarzdzanie
XXI wieku (techniczne) Powstawanie innowacyj- wiedz
Nacisk na tworzenie konsor- nych przemysw Technologia informa-
cjw naukowych Wzrost roli polityki regio- cyjna i komunikacyjna
z rnych krajw nalnej
Internacjonalizacja nauki Transfer wiedzy
do przemysu
rdo: opracowanie na podstawie: A. Pomykalski, Zarzdzanie innowacjami, Wydaw-
nictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.
W nastpnym etapie rozwoju polityki innowacyjnej wiksz wag przy-

wizuje si do podnoszenia konkurencyjnoci gospodarek krajw europejskich
wobec rosncej przewagi USA i pastw azjatyckich. Znaczenia nabiera nie tylko
wiedza, ale rwnie aspekty praktyczne, takie jak umiejtnoci i kwalifikacje.
Ponadto w otoczeniu rozbudowuje si instytucje majce za zadanie wspiera
w sposb bezporedni lub poredni rozwj przedsibiorczoci (szczeglnie maej
i redniej) i innowacyjnoci, takie jak: centra transferu technologii, parki (tech-
nologiczne, przemysowe), inkubatory przedsibiorczoci i inne. Coraz wik-
szego znaczenia nabiera rozwj sektora MSP i tworzenie w jego ramach coraz to
nowych przedsibiorstw. Rzdy pastw europejskich widz w nich moliwoci
redukcji rosncego bezrobocia, poprawy innowacyjnoci gospodarki i wzrostu
ekonomicznego. Widoczne jest w polityce przechodzenie od typowego zarz-
dzania do przedsibiorczoci, od polityki przemysowej do gospodarki opartej
na wiedzy, od produkcji do usug oraz to, co najwaniejsze od duych firm
do maych18. Jednoczenie, aby zrealizowa powysze zamierzenia, szczegl-
nie w zakresie gospodarki opartej na wiedzy, zwraca si uwag na prowadzenie
bada w ramach nawet nie pojedynczych jednostek badawczych, uczelni wy-
szych, lecz w ramach sieci, klastrw czy konsorcjw. W tym celu przeznacza si
na badania rodki pomocowe (np. w ramach poszczeglnych programw ramo-
wych). Wiedza odzyskuje swoje znaczenie, jednak warunkiem jej wspierania jest
uyteczno mierzona moliwoci w zakresie konkretnych wdroe.
W pierwszej dekadzie XXI wieku jeszcze wikszy nacisk kadziony jest na
transfer wiedzy do przemysu. Due znaczenie w tym procesie zaczynaj odgry-
wa technologie informacyjne i komunikacyjne. Coraz wiksz rol przywizuje
si do zarzdzania wiedz, ktrej nonikiem jest czowiek, majcy odpowiednie
zdolnoci w zakresie jej wykorzystania. Oznaczaj one umiejtnoci obejmujce
moliwo waciwego interpretowania informacji, nadawania im okrelonego
znaczenia, okrelonych treci, co wymaga odpowiednich kwalifikacji i systemu
motywowania19. Obok pojcia transferu w odniesieniu do wiedzy jako podsta-
wowego rda innowacji (o charakterze pierwotnym) znaczenia nabiera pojcie
dyfuzji stanowice zarwno czynnik niezbdny do rozprzestrzeniania si nowych
rozwiza w gospodarce, jak i rdo (o charakterze wtrnym) tych rozwiza.
Warunkiem niezbdnym do popularyzacji dyfuzji jako rda rozwiza inno-
18
D.B. Audretsch, I. Grilo, A.R. Thurik, Handbook of Research on Entrepreneurship Policy,
Edward Elgar Publishing Limited, Cheltenham, Northampton 2007.
19
J. Baruk, Zarzdzanie wiedz, op. cit.
wacyjnych jest niewtpliwie istnienie innowacji (nowego produktu, rozwiza-

nia technologicznego) oraz tworzenie zwizkw partnerskich (kooperacyjnych)
pomidzy przedsibiorstwami, przedsibiorstwami a jednostkami B+R czy te
przedsibiorstwami a instytucjami otoczenia biznesu uczestniczcymi w proce-
sie dyfuzji wiedzy i rozwiza innowacyjnych. Naley podkreli, e specyfik
pierwszej dekady XXI wieku staj si procesy zwizane z transferem i dyfuzj
wiedzy za pomoc tworzonych poziomych lub pionowych powiza gospodar-
czych. W wyniku coraz wikszego otwarcia si krajw na zewntrz, szczeglnie
w odniesieniu do czonkw UE (m.in. bdcego efektem pogbiania si rynku
wewntrznego i zaoe kolejnych programw strategicznych), procesy te staj
si midzynarodowe i podlegaj internacjonalizacji.
1.3. Cele i kierunki rozwoju polityki innowacyjnej w oglnym znaczeniu
Zasadniczym celem polityki innowacyjnej jest podnoszenie poziomu inno-

wacyjnoci pastwa jako caoci, jak i poszczeglnych jego regionw. Ma to
suy poprawie poziomu ycia mieszkacw oraz zwikszeniu konkurencyjno-
ci gospodarki. Realizacja tego celu moliwa jest poprzez: promowanie wiedzy
jak najwaniejszego kapitaowego czynnika wzrostu gospodarczego (std sfor-
muowania spoeczestwo informacyjne czy te gospodarka oparta na wiedzy),
stworzenie systemu instytucjonalnego rozwoju innowacji (instytucji otoczenia
biznesu, jednostek badawczych, naukowych, edukacyjnych) oraz zapewnienie
waciwej i doskonale skoordynowanej wsppracy wszystkich jego elemen-
tw skadowych i to, co jest najwaniejsze, czyli zwikszanie zainteresowania
innowacyjnoci jako sposobem na ycie przedsibiorstw (szczeglnie sektora
MSP) jako gwnych odbiorcw i jednoczenie twrcw nowych rozwiza
w gospodarce. Dla prawidowego funkcjonowania tego sytemu konieczne jest
zaangaowanie administracji pastwowej i samorzdowej, ktre (bdc jedno-
czenie skadnikami tego systemu) powinny peni funkcj inicjatora rozwoju
innowacyjnego na szczeblu krajowym lub regionalnym (rys. 1).
Midzynarodowe korporacje
Unia Europejska
Polityka pastwa
Systemowe uwarunkowania
Makroekonomiczne uwarunkowania polityki innowacyjnej
Polityka regionalna
Tworzenie warunkw rozwoju
Wspomaganie innowacyjnoci
Przedsibiorstwo
Zasoby
Innowacje
Strategie
Rys. 1. Podmiotowe uwarunkowania rozwoju innowacji

rdo: A. Pomykalski, Zarzdzanie innowacjami, Wydawnictwo Naukowe PWN, War-
szawa 2001.
Pastwo w procesie kreowania systemu innowacji moe mie swoje miejsce

zarwno po stronie popytu (zainteresowania nowymi rozwizaniami zgaszanymi
przez przemys), jak i po stronie poday (oznaczajcymi zdolno technologiczn
gospodarki). W pierwszym przypadku rzd moe w sposb poredni lub bezpo-
redni ksztatowa rynki krajowe lub zagraniczne, zwikszajc zainteresowanie
nowymi rozwizaniami zarwno wrd beneficjentw (przedsibiorstw), jak
i finalnych odbiorcw (konsumentw). Natomiast w drugim przypadku (podao-
wym) zaangaowanie pastwa moe przejawia si bezporednim lub porednim
oddziaywaniem. Bezporednio rzd moe wpywa na poziom innowacyjnoci
gospodarki poprzez prowadzenie dziaalnoci B + R lub wspieranie (partycy-
pacja w kosztach) dziaalnoci innowacyjnej i tworzenie (np. instytucji otocze-
nia biznesu). Porednie oddziaywanie w ramach systemu innowacji obejmuje
ksztatowanie klimatu zewntrznego poprzez grup takich instrumentw, jak:

ekonomiczne, prawne, polityczne i inne20.
Cele szczegowe odnoszce si do polityki innowacyjnej pastwa najcz-
ciej przedstawiane s nastpujco: podniesienie konkurencyjnoci przemysu
poprzez zastosowanie osigni nauki, logistyki oraz nowoczesnych technologii
i wzornictwa (w produktach i usugach), wzmocnienie rangi sektora nauki
poprzez wdraanie jego osigni do przemysu, tworzenie przyjaznego kli-
matu dla zatrudniania naukowcw, technologw i projektantw w przemyle
i niezalenych jednostkach badawczo-rozwojowych. Realizacja powyszych
celw (zarwno gwnego, jak i szczegowych) zwizana jest nierozerwalnie
z postpujcym procesem globalizacji w skali wiata, jak i Europy. Dla starego
kontynentu jest to o tyle wane, e stanowi szans dalszego rozwoju spoeczno-
-ekonomicznego i dogonienia USA oraz krajw azjatyckich.
W polityce innowacyjnej dominuj obecnie dwa nurty. Z jednej strony
jest to globalizacja, z drugiej wzrost znaczenia polityki regionalnej. Pierwszy
z nich charakteryzuje si wzrostem znaczenia rynkw wiatowych, w tym zarz-
dzania globalnego przedsibiorstwem, i spadkiem znaczenia rynkw krajowych.
Globalne podejcie do sektora MSP stwarza dla niego szanse rozwoju, ale te
pewne zagroenia. Szanse wynikaj z moliwoci, jakie stwarza liberalizacja
i deregulacja gospodarki w skali wiata, szczeglnie dla tych podmiotw, ktre
z racji prowadzenia ekspansywnej dziaalnoci gospodarczej wykorzystuj otocze-
nie dla swoich potrzeb. W tym wypadku oznacza ono otwarto przedsibiorstw
na wszelkiego rodzaju nowinki (nowe technologie) pozwalajce na zdobycie
przewagi konkurencyjnej, a tym samym wzrost ich wartoci na rynku. Najwik-
sze szanse maj podmioty inwestujce w branach o wysokim potencjale wzrostu,
najmniejsze natomiast te, ktre zajmuj si dziaalnoci w branach typowych,
co jest szczeglnie charakterystyczne dla sektora MSP. W duszej perspekty-
wie oznacza to brak tworzenia przez nie wartoci dodanej, czego nastpstwem
na rynku jest naturalna selekcja, poprzez ktr rozumie si ich likwidacj lub
w najlepszym przypadku fuzje lub przejcia. Jednake jak podkrela A. Pomy-
kalski, proces wzajemnego wchaniania nie jest nastpstwem tylko i wycznie
braku restrukturyzacji przedsibiorstw i oznacza by albo nie by, czsto dzieje
20
S. Ciok, Polityka rzdu wobec wspierania dziaalnoci innowacyjnej i badawczo-rozwojowej,
(w:) Endo i egzogeniczne determinanty obszarw wzrostu i stagnacji w wojewdztwie dolnolskim
w kontekcie Dolnolskiej Strategii Innowacji, (red.) H. Dobrowolska-Kaniewska, E. Korejwo,
Urzd Marszakowski Wojewdztwa Dolnolskiego, Wrocaw 2009.
si w wyniku chci zwikszenia wydatkw na B+R i wprowadzania nowych pro-

duktw i procesw na rynek21. Globalizacja w kontekcie zagroe dla przedsi-
biorcw w sektorze MSP oznacza moe nieustajcy proces podnoszenia swojej
konkurencyjnoci i zdobywania jej w wyniku rozwoju innowacyjnego.
Globalizacja przyczynia si do umidzynarodowienia zarwno przedsi-
biorstw, jak i technologii. Internacjonalizacja przedsibiorstw odgrywa coraz
wiksz rol, co przejawia si podejmowaniem dziaalnoci gospodarczej przez
podmioty w rnych czciach Europy, a nawet wiata. Zwizane jest to z poj-
ciem tzw. przedsibiorstwa midzynarodowego. Niestety, w wikszoci przypad-
kw odnosi si ono do podmiotw duych. To one dostarczaj wikszo licencji
sprzedawanych w obrocie wiatowym (ok. 8090%). Mikro i mae przedsibior-
stwa ze wzgldu na swoje ograniczenia (gwnie kapitaowe) nie s w stanie
podejmowa dziaalnoci midzynarodowej na szerok skal w innych krajach.
Prawd jest jednak to, e mog one uczestniczy w wymianie midzynarodo-
wej i by (najczciej) biorcami nowych rozwiza technologicznych, czerpic
w bezporedni sposb korzyci z procesu umidzynarodowienia zasobw wie-
dzy. Ponadto globalizacja ma wpyw na eliminowanie istniejcych dotychczas
barier w przepywie okrelonych czynnikw produkcji. Przykadem moe by
wprowadzenie w UE zasad jednolitego rynku europejskiego.
W oglnym ujciu mona mwi o globalizacji polityki innowacyjnej,
w wyniku czego nastpuje jej umidzynarodowienie (jak wspomniano m.in.
w poprzednim podrozdziale). Dotyczy to takich elementw, jak: rozwj sfery
badawczo-rozwojowej, komercjalizacja i transfer wiedzy, tworzenie nowych
technologii, podnoszenie konkurencyjnoci przedsibiorstw, ksztatowanie
warunkw wsppracy midzy sob i z otoczeniem oraz formowanie instrumen-
tw (o rnym charakterze, sile i zakresie dziaania) sprzyjajcych dziaalnoci
w ujciu midzynarodowym.
Zaangaowanie elementw polityki regionalnej w rozwj innowacyjny
kraju powinno przejawia si wzrostem zaangaowania poszczeglnych regio-
nw (pastw) na rzecz innowacyjnoci i wzrostu gospodarczego. Std te mona
mwi o rosncej roli wadz rzdowych i lokalnych w tym procesie. Odwoujc
si ponownie do A. Pomykalskiego i J. Baruka, naley podkreli ich suszne spo-
strzeenia, e w polityce innowacyjnej wystpuje korelacja pomidzy innowacjami
a czynnikami przestrzennymi. Innowacje mog bowiem stanowi z jednej strony
21
A. Pomykalski, Zarzdzanie innowacjami, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.
stymulator rozwoju danego regionu, a drugiej region powinien stwarza warunki

i ramy dla swojego innowacyjnego rozwoju22 oraz e polityka innowacyjna ozna-
cza wdroenia nowoci na rnych poziomach, w tym rwnie regionalnym23.
Std te zarzdzanie innowacjami mona rozpatrywa na szczeblu kraju, regionu
czy przedsibiorstwa. Istotny w tym podziale jest szczebel regionalny (uywa si
wwczas pojcia Regionalny System Innowacji RSI stanowicy integraln
cz Krajowego Systemu Innowacji KSI). Komplementarny charakter tych
dwch systemw oznacza wspieranie RSI przez KSI. Jednake w praktyce oka-
zuje si, e zaoenia i cele opracowywane w ramach KSI nie s do koca zgodne
z zaoeniami RSI. W ramach RSI tworzona jest spjna sie rnego rodzaju
instytucji, takich jak: orodki naukowo-badawcze, orodki transferu technolo-
gii, firmy konsultingowe, instytucje finansowe i inne, ktre przy wspudziale
wadz regionalnych podejmuj dziaania na rzecz podnoszenia innowacyjnoci
regionu i funkcjonujcych tam przedsibiorstw (szczeglnie maych i rednich).
Brak zgodnoci realizacji zaoe polityki innowacyjnej moe wynika z opty-
malizowania krajowych zasobw innowacyjnych, nie uwzgldniajc interesw
regionalnych. Przykadem moe by tutaj lokowanie jednostek badawczych
i rozwojowych w regionach, ktre s ju dobrze rozwinite gospodarczo (a nie
w tych, ktre z racji swojego zacofania najbardziej tego potrzebuj, tego typu
inwestycje byyby impulsem do rozwoju regionu) i maj odpowiednio przystoso-
wan baz do prowadzenia takiej dziaalnoci24.
Celem polityki regionalnej jest niwelowanie rnic w rozwoju spoeczno-
-ekonomicznym poszczeglnych regionw w porwnaniu ze redni krajow.
Jego realizacja wymaga lokowania czsto pokanych rodkw finansowych
w postaci grantw inwestycyjnych lub innych dostpnych form, co powinno
prowadzi do oywienia gospodarczego i wzrostu liczby regionalnych inwe-
stycji (budowa infrastruktury transportowej, telekomunikacyjnej, energetycznej
itd.) w krtkim czasie. Jednake dugookresowo mog one wcale nie powodo-
wa zanikania istniejcych rnic. Szans na utrwalenie efektw poniesionych
inwestycji jest regionalna polityka technologiczna oparta na tworzeniu waci-
wej dla regionu infrastruktury innowacyjnej. Konieczne jest wczenie do niej
innowacyjnych przedsibiorstw, centrw i parkw technologicznych, jednostek
22
Ibidem.
23
J. Baruk, Zarzdzanie wiedz, op. cit.
24
W. Janasz, K. Kozio, Determinanty, op. cit.
badawczych oraz stworzenie mechanizmu i podstaw wzajemnej wsppracy.

W literaturze mona spotka pojcie zbiorowej odpowiedzialnoci za region
(w sensie jego rozwoju technologicznego). W tym znaczeniu wzrasta wanie
rola wadz regionalnych odpowiedzialnych za rozwj maych ojczyzn. Ich zada-
niem musi by tworzenie takich strategii regionalnych, ktre bd uwzgldniay
zaoenia polityki innowacji w regionie na miar swoich moliwoci i potrzeb.
Strategie te mog przykadowo obejmowa takie dziaania, jak: zachcanie
przedsibiorcw do podejmowania dziaalnoci innowacyjnej (szczeglnie
w sektorze MSP), tworzenie warunkw do powstawania spin-off niezwizanych
z jednostkami naukowymi, uatwienia o charakterze lokalizacyjnym (warunki
lokalowe), zapewnianie w regionie dostpnoci usug informacyjnych, finan-
sowych, doradczych, szkoleniowych itp. Ponadto wadze regionalne powinny
uwzgldni uwarunkowania rodowiska naturalnego z punktu widzenia przewi-
dywanych inwestycji w rozwj innowacyjny.
Rwnie w taki sam sposb postrzegany jest cel polityki regionalnej w rozu-
mieniu UE. Jedyna rnica dotyczy punktu odniesienia, ktrym w tym przypadku
nie jest kraj, lecz UE (dotyczy to redniego poziomu UE). Przyczenie Polski
do UE stworzyo dla naszego kraju ogromne szanse rozwoju, wskutek m.in.
przyznanych rodkw finansowych w ramach funduszy strukturalnych przezna-
czonych na niwelowanie rnic rozwojowych (strukturalnych, w tym w zakresie
polityki innowacyjnej) w poszczeglnych regionach kraju. Akcesja do UE miaa
jeszcze jeden rezultat, mianowicie uwiadomia poszczeglnym rzdom zakres
zacofania gospodarczego, czego wymuszonym efektem stao si przygotowanie
wasnych strategii polityki innowacyjnej. Cz zaoe tej polityki jest obecnie
realizowana na szczeblach regionw, czego przykadem s regionalne programy
operacyjne. Warto zaznaczy jeszcze, e czonkostwo w UE nie oznacza dla
Polski narzucenia i przejcia instrumentw i rozwiza w polityce innowacyjnej
stosowanych w UE. Polska jako region UE ma za zadanie formowa wasne zao-
enia tej polityki z uwzgldnieniem lokalnych uwarunkowa, aby w przyszoci
sta si wartociowym partnerem we wsppracy naukowo-technicznej25.
25
Ibidem.
1.4. Instrumenty polityki innowacyjnej
Warunkiem realizacji zaoonych w polityce innowacyjnej celw jest opra-

cowanie odpowiednich instrumentw majcych usprawni funkcjonowanie
caego sytemu zapewniajcego rozwj innowacyjny przedsibiorstw26. Zdecydo-
wan rol w tym procesie odgrywa rzd (wadze krajowe, lokalne), ktrego dzia-
ania mog by prowadzone w trzech podstawowych obszarach: regulacyjnym,
wspierajcym oraz partycypacyjnym. Pierwszy z nich obejmuje wprowadzanie
do gospodarki aktw prawnych ksztatujcych kierunki polityki innowacyjnej,
a tym samym wpywajcych na podejmowane przez podmioty gospodarcze
decyzje. Drugi zwizany jest z tworzeniem systemu wsparcia o charakterze
bezporednim (finansowym) oraz porednim (tworzenie orodkw innowacji
i przedsibiorczoci). Ostatni ze sposobw dotyczy takich dziaa pastwa,
w wyniku ktrych angauje si ono bezporednio w popraw innowacyjnoci
swojej gospodarki. Przykadem mog by inicjatywy przygotowywane i jedno-
czenie finansowane przez rzd typu: tworzenie jednostek badawczych i zwik-
szanie ich udziau w transferze wiedzy do przemysu.
Inny podzia instrumentw obejmuje nastpujce grupy27: prawne, finan-
sowe, infrastrukturalne (organizacyjne), strukturalne oraz handlowe. Prawne
obejmuj ustawodawstwo w rnych obszarach na rzecz tworzenia sprzyjajcych
warunkw rozwoju innowacyjnoci, w tym ochron wasnoci intelektualnej,
praw rynku, zapewnienia dostpu do nowych technologii poprzez uatwienia
w zakresie ich transferu itd. Finansowe dotycz zapewnienia przez pastwo
wsparcia w postaci grantw, dotacji, preferencyjnych kredytw, gwarancji
i porcze rzdowych. Organizacyjne zwizane s z tworzeniem infrastruktury
odpowiedzialnej za realizacj zaoe polityki innowacyjnej, na ktr skadaj
si przykadowo: parki technologiczne, inkubatory przedsibiorczoci, centra
transferu technologii i innowacji, sieci wsppracy (klastry) itd. Ich zadaniem
jest wiadczenie zrnicowanych usug w zakresie doradztwa, informacji, szko-
le itd. Instrumenty strukturalne su dokonaniu w gospodarce zmian utrwala-
jcych powszechno stosowania innowacji jako sposobu zdobywania przewagi
26
W tej czci opracowania skoncentrowano si na przedstawieniu oglnego podziau i ewo-
lucji instrumentw polityki innowacyjnej w Polsce i w Europie. Szczegowa ich charakterystyka
w odniesieniu do Polski zostaa dokonana w czwartym rozdziale (drugiej czci) niniejszego opra-
cowania.
27
H. Dobrowolska-Kaniewska, Potencja innowacyjny i jego wykorzystanie w wybranych sek-
torach Dolnego lska, maszynopis pracy doktorskiej, Uniwersytet Wrocawski, Wrocaw 2008.
konkurencyjnej. Wrd tej grupy mona wyszczeglni: programy badawcze

o charakterze krajowym i midzynarodowym, ksztacenie bdce ucielenieniem
idei spoeczestwa opartego na wiedzy, propagowanie zachowa przedsibior-
czych szczeglnie wrd ludzi modych (absolwentw wyszych uczelni) itd.
Ostatni grup tworz instrumenty handlowe, ktrych zadaniem jest uatwianie
(lub utrudnianie) transferu nowych rozwiza pomidzy krajami. Przykadami
mog tutaj by umowy midzynarodowe, eliminacja (lub nakadanie) instrumen-
tw polityki handlowej (subsydia, kontyngenty, ca itd.). Powyszy podzia jest
spjny z wczeniejszym, jednake jego zalet jest niewtpliwie znacznie wiksza
szczegowo i podzia na konkretne grupy. Oczywicie, cz z wymienionych
instrumentw ma charakter poredniego i bezporedniego oddziaywania. Jed-
nake z punktu widzenia uytecznoci tych narzdzi waniejsza jest ich skutecz-
no w realizacji zasadniczych celw polityki innowacyjnej pastwa.
Wykorzystywanie poszczeglnych instrumentw w Polsce zaleao od
okresu, w ktrym wdraane byy zaoenia polityki innowacyjnej. Skoro zmie-
niay si te ostatnie, konieczne byo rwnie dostosowywanie do nich odpowied-
nich instrumentw. Std zasadne jest twierdzenie, e kady z okresw stworzy
inny zestaw, dopasowany do swoich potrzeb. W poprzednim systemie gospo-
darczym nie przewidywano wspierania rozwoju innowacyjnego polskiej gospo-
darki, wychodzc z zaoenia, e proces ten bdzie ksztatowa si samoistnie
w zalenoci od potrzeb. Dopiero lata 80. uwiadomiy konieczno wprowa-
dzenia instrumentw stymulujcych. Zaczto myle o wprowadzeniu duych
programw naukowo-badawczych, zacht finansowych oraz podatkowych (zwol-
nie podatkowych, gratyfikacji dla wynalazcw itd.). W kolejnym okresie, tj. ju
na pocztku lat 90., zaczy wchodzi w ycie formy regulacyjne w postaci aktw
prawnych, dokumentw strategicznych, programw wspierajcych rozwj inno-
wacyjny, w ramach ktrych przewidziano wiele kolejnych instrumentw, gw-
nie o charakterze finansowym. Zupenie nowym wyzwaniem dla Polski staa si
akcesja do UE w 2004 roku i opracowana w zwizku z tym ustawa28 majca
na celu zwikszenie innowacyjnoci polskiej gospodarki (dostosowanie do zao-
e strategii lizboskiej), zakadajca wykorzystanie nowych narzdzi, takich
jak: kredyt technologiczny, ulgi podatkowe czy nadanie przedsibiorstwom
statusu centrum badawczo-rozwojowego (ulgi i zwolnienia podatkowe). Okres
poakcesyjny obejmuje instrumenty przewidziane w ramach funduszy struktural-
28
Ustawa o niektrych formach wspierania dziaalnoci innowacyjnej z 2005 roku (DzU
nr 107, poz. 1484) szczegowe omwienie ustawy ma miejsce w kolejnych rozdziaach.
nych, szczeglnie takie, jak: Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkuren-

cyjnoci Przedsibiorstw (SPO WKP) oraz Program Operacyjny Innowacyjna
Gospodarka. Zwizane s one z pomoc o charakterze doradczym, finansowym,
szkoleniowym i informacyjnym. Akcesja umoliwia rwnie korzystanie z innych
instrumentw, jak: 7. Program Ramowy UE oraz np. CIP czy Jeremmy. Wydaje
si, e ten ostatni okres dostarczy najwiksz liczb instrumentw polityki inno-
wacyjnej wynikajcych bezporednio z czonkostwa Polski w UE. Naley jednak
podkreli, e istota obecnego systemu nie wynika bezporednio z liczby dostp-
nych rozwiza, ale z efektywnoci ich oddziaywania i skonnoci podmiotw
do wykorzystywania ich w celu podnoszenia innowacyjnoci i konkurencyjnoci
na europejskim (globalnym) rynku29.
W krajach zachodnich podzia instrumentw polityki wydaje si znacznie
bardziej uproszczony. W oglnym ujciu system ten obejmuje trzy podstawowe
grupy30:
porednie, w skad ktrych przykadowo wchodz: zmiany w regula-
cjach prawnych, podatki, imigracja, edukacja;
bezporednie, obejmujce takie instrumenty, jak: dostp do rodkw
finansowych czy te szkolenia;
otoczenie tworzone przez instytucje suce rozwojowi przedsibior-
czoci w kraju lub regionie.
Inna klasyfikacja instrumentw zaproponowana przez I. Verheula w 2001
ro-ku obejmuje pi podstawowych grup wpywajcych na aktywno przedsi-
biorstw31. Pierwsza z nich zwizana jest z oddziaywaniem pastwa na popyt
po stronie przedsibiorstw (ksztatowanie ich moliwoci rozwojowych i zapo-
trzebowania na nowe rozwizania). Druga grupa obejmuje instrumenty po stronie
poday, wrd ktrych mona przykadowo wymieni: polityk migracyjn pa-
stwa oraz polityk regionaln wpywajc na rozwj przedsibiorczoci. Trzeci
29
Szerzej na ten temat m.in.: R. Stanisawski, M. Greta, European Union support as a prerequi-
site for innovation development of polish small and medium-sized enterprises in terms of in-house
R&D activities, (w:) Structural funds for the development of entrepreneurship and innovativeness
of SMEs in Poland and the Lodz region in the perspective of experiences of Polish regions, ed.
R. Stanisawski, J. Otto, A. Maciaszczyk, Technical University of Lodz, Lodz 2008.
30
D.B. Audretsch, I. Grilo, A.R. Thurik, Handbook of Research, op. cit.; A. Lundstrom,
L.A. Stevenson, Enterpreneurship Policy, Theory and Practice, Springer, Baltimore (Maryland)
& Bloominngton (Indiana) 2005.
31
I. Verheul, S. Wennekers, D. Audretsch, R. Thurik, An eclectic theory of entrepreneurship:
policies, institutions and culture, EIM Business & Policy Research, Research Report 0012/E,
Zoetermeer 2001.
grup tworz instrumenty wpywajce na transfer wiedzy i przyczyniajce si

do podejmowania dziaalnoci gospodarczej (w tym innowacyjnej) przez pod-
mioty. Mona w niej wskaza m.in. doradztwo, bezporednie wsparcie finansowe,
edukacj itd. Czwarta grupa zwizana jest z ksztatowaniem postaw przedsibior-
czych w spoeczestwie (traktowanie wasnego biznesu jako sposobu na ycie).
Wrd niej wymienia si najczciej system edukacji i media. Ostatnia grupa
instrumentw dotyczy bezporedniego wpywu pastwa na podejmowane przez
przedsibiorcw decyzje zarwno w ujciu jednostkowym, jak i caociowym
(dotyczcym przykadowo caego sektora MSP). Obejmuj one system podat-
kowy, system opieki spoecznej czy te polityk zatrudnienia.
Mimo e zakres wykorzystywanych narzdzi jest zrnicowany w odnie-
sieniu do poszczeglnych krajw europejskich (zaley to od specyfiki kadego
pastwa), uniwersalny wydaje si ich charakter. Maj one niezmiennie przyczy-
nia si do trwaego rozwoju innowacyjnego podmiotw objtych wsparciem.
Rwnie podzia tych instrumentw w znacznym stopniu zaley od zaoonych
przez dane pastwo zada w ramach przyjtej do realizacji polityki innowacyj-
nej. Niezmienny pozostaje jedynie cel kocowy zgodny z przyjtymi zaoeniami
w ramach dugookresowej strategii rozwoju dla wszystkich pastw europejskich,
ktrym niezmiennie pozostaje podniesienie konkurencyjnoci starego kontynentu
poprzez innowacyjno w stosunku do potg gospodarczych, jakimi niewtpliwie
s kraje azjatyckie oraz USA.
1.5. Determinanty rozwoju polityki innowacyjnej w Polsce i UE
Mwic o ewaluacji polityki innowacyjnej w Polsce mona wyszczegl-

ni dwa okresy, w ktrych bya ksztatowana. Pierwszy z nich zaczyna si
w momencie odzyskania przez nasz kraj wolnoci politycznej i gospodarczej,
czyli na pocztku lat 90., a do momentu wejcia Polski do Unii Europejskiej
w 2004 roku. Charakterystyczne jest to, e rozwj tej polityki by wwczas znacz-
nie ograniczony. Wynikao to z wikszego zaangaowania pastwa w sprawy
transformacji systemu gospodarczego (zamiana gospodarki centralnie plano-
wanej na rynkow). Dotyczyo to w szczeglnoci pierwszych lat omawianego
okresu, do 1995 roku. Dowodem niskiego zaangaowania si kraju w proces
unowoczeniania by zdecydowany spadek udziau nowych i zmodernizowanych
produktw w produkcji przemysowej (z 5,3% w 1989 roku do 3,4% 1992 roku),
udziau produktw zaawansowanych technologicznie w produkcji przemysowej

(z 10,3% w 1989 roku do 7,8% w 1992 roku), jak rwnie liczby opatentowa-
nych polskich wynalazkw za granic (z 190 w 1989 roku do 43 w 1996 roku).
Nastpstwem braku patentw byo zwikszenie importu nowych rozwiza
do Polski, szczeglnie w odniesieniu do wyrobw high-tech (z 8,7% w 1992 roku
do 12,3% w 2000 roku)32.
Impulsem do tworzenia polityki innowacyjnej w Polsce stay si zarwno
czynniki wewntrzne w postaci konkretnych efektw zmian gospodarczych,
do ktrych niewtpliwie naley zaliczy koniecznoci podnoszenia konku-
rencyjnoci przedsibiorstw na rodzimym rynku, jak i zewntrzne wynikajce
ze stopniowego otwierania si Polski na inne kraje, w tym wsplnotowe. Niewt-
pliw determinant stao si wczenie naszego kraju do struktury europejskiej
w 1991 roku w wyniku podpisania Ukadu Europejskiego, dziki czemu Polska
uzyskaa status kraju stowarzyszonego. Oczywiste stao si, e dc do Europy,
naley z jednej strony dostosowa si do kierunkw rozwoju przyjtych w caej
wsplnocie, z drugiej za kierunki te wymusiy konieczno podnoszenia konku-
rencyjnoci caej krajowej gospodarki nie tylko w wymiarze regionalnym, kra-
jowym, ale rwnie europejskim, a z czasem take wiatowym. Wadze zaczy
zdawa sobie spraw z wagi znaczenia innowacyjnoci dla dalszego rozwoju.
Std te ju w poowie lat 90. pojawiy si dokumenty strategiczne i programy
wspierajce rozwj innowacyjny polskiej gospodarki o charakterze dugookre-
sowym, proponujce konkretne rozwizania. Jednake, patrzc z perspektywy
czasu, ich skuteczno bya stosunkowo niewielka z uwagi, jak ju wczeniej
zaznaczono, na koncentrowanie si rzdu na biecych sprawach gospodar-
czych i brak spojrzenia na gospodark w sposb perspektywiczny. Jak zaznacza
A. Jasiski, charakterystyczne dla tego okresu byy: brak waciwej strategii
i koordynacji pomidzy agendami rzdowymi, niedostateczne nakady na B+R,
zbyt silna centralizacja polityk gospodarczych i brak regionalnego podejcia
do kreowania polityki innowacyjnej, zbyt mae wsparcie dla dziaalnoci badaw-
czej (take finansowe), nacisk na oglnie rozumian nauk, a nie innowacje oraz
braki w zakresie transferu i dyfuzji innowacji33.
Rozwj formowania zaoe polityki innowacyjnej nabra tempa na przeo-
mie XX i XXI wieku w zwizku ze zbliajcym si czonkostwem Polski w Unii
32
S. Ciok, Polityka rzdu, op. cit.
33
A. Jasiski, Innowacje i transfer, op. cit.
Europejskiej i koniecznoci dostosowania si do zaoe strategii lizboskiej.

Tworzone byy kolejne programy w zakresie polityki innowacyjnej, w ktrych
formuowano cele, brakowao jednak konkretnych instrumentw ich realizacji.
Zdecydowanie wikszego znaczenia innowacyjno nabraa w drugim okresie,
tj. po wejciu Polski do Unii Europejskiej. Pozytywny wpyw tego faktu polega
na koniecznoci podporzdkowania si europejskim tendencjom zakadajcym,
w myl przyjtych strategii, uczynienie z Unii Europejskiej najprniej rozwi-
jajcej si gospodarki na wiecie, opartej na wiedzy, zakadajcej spjno spo-
eczn i gospodarcz z wiksz liczb lepszych miejsc pracy. Narzdziem tego
oglnie sformuowanego celu miaa sta si innowacyjno dotyczca wszystkich
krajw czonkowskich34. Jej rozwj traktowano jako priorytetowy i konieczny,
stanowicy klucz do sukcesu. Zaoenia ujte w strategii lizboskiej35 przewidy-
way realizacj powyszego celu w cigu dziesiciu najbliszych lat. Jednake
z perspektywy czasu mona stwierdzi, e to si nie udao. Kontynuacj strate-
gii sta si dokument Europa 2020, precyzujcy zadania na kolejne lata, a do
2020 roku. Jego gwne cele s bardzo zblione do poprzednich, lecz wikszy
nacisk pooono na aspekty ekologiczne. Wrd zasadniczych zaoe tego
programu mona wskaza: zwikszenie poziomu zatrudnienia osb w wieku
produkcyjnym (2065 lat), zwikszenie wydatkw na sfer B+R do 3% PKB,
popraw poziomu wyksztacenia spoeczestwa (budowanie gospodarki opartej
na wiedzy), walk z wykluczeniem spoecznym oraz ubstwem. Cele ekolo-
giczne uwzgldniay natomiast: redukcj emisji gazw cieplarnianych o 20%,
zwikszenie produkcji energii z tzw. rde odnawialnych o 20% oraz zwiksze-
nie efektywnoci energetycznej o 20%36.
Przyczyn niepowodzenia w realizowaniu zaoe do roku 2010 naley upa-
trywa, jak zaznaczaj ekonomici, w kilku istotnych kwestiach37: po pierwsze
w zbyt obszernym programie, sabej koordynacji, sprzecznych celach, braku
Komunikat Komisji Europejskiej, Innovation Policy: updating the Unions approach In the
34
context of the Lisbon Strategy, COM (112) 2003, Bruksela 2003.

35
Zaoenia te zastay szczegowo opisane w rozdziale trzecim dotyczcym polityki innowa-
cyjnej Unii Europejskiej niniejszego opracowania.
36
Europa 2020, Strategia na rzecz inteligentnego i zrwnowaonego rozwoju sprzyjajcego
wczeniu spoecznemu, European Commission, Brussels 2010.
37
Nawizuje do tego rwnie rozdzia dotyczcy polityki innowacyjnej Unii Europejskiej ni-
niejszego opracowania Polityka innowacyjna Unii Europejskiej cele i instrumenty.
determinacji ze strony pastw czonkowskich38; po drugie wskazuj oni na zbyt

rozbudowane przywileje socjalne, ktre zapewniajc poparcie polityczne, powo-
duj zbyt due koszty i ograniczaj konkurencj39. Niezrealizowane cele zawarte
w strategii oceniane s jako cakowita i bezsprzeczna poraka40. Bez wzgldu
jednak na stopie realizacji przyjtych przez UE zaoe, w tym dotyczcych
porednio lub bezporednio polityki innowacyjnej, naley wskaza, e stay
si one dla Polski determinant rozwoju w obszarze rozwiza innowacyjnych
i motorem dziaa w zakresie tworzenia wasnej polityki na rnych szczeblach
wadzy: krajowym, regionalnym i lokalnym. Naley jednak zaznaczy, e czon-
kowstwo naszego kraju w strukturze europejskiej nie oznacza bezkrytycznego
przejmowania rozwiza i wymaga unijnych, ale wypracowanie wasnych,
uwzgldniajcych polsk specyfik i spucizn po poprzednim systemie poli-
tyczno-gospodarczym, jak rwnie trwajc transformacj, ktra ma uczyni
z Polski silnego partnera we wsppracy naukowej i technicznej, pozwalajcej
na zdobycie trwaej przewagi konkurencyjnej w wymiarze przynajmniej wspl-
nego rynku41.
Literatura
1. Audretsch D.B., Grilo I., Thurik A. R., Handbook of Research on Entrepreneurship

Policy, Edward Elgar Publishing Limited, Cheltenham, Northampton 2007.
2. Baruk J., Innowacje czynnikiem efektywnego rozwoju przedsibiorstwa (aspekty
ekonomiczno-organizacyjne), Wydawnictwo Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin
1992.
3. Baruk J., Zarzdzanie wiedz i innowacjami, Wydawnictwo Adam Marszaek, Toru
2006.
4. Biao L., Obrbski T., Nauka i technika w rozwoju spoeczno-gospodarczym, PWN,
Warszawa 1989.
5. Ciok S., Polityka rzdu wobec wspierania dziaalnoci innowacyjnej i badawczo-
-rozwojowej, (w:) Endo i egzogeniczne determinanty obszarw wzrostu i stagna-
cji w wojewdztwie dolnolskim w kontekcie Dolnolskiej Strategii Innowacji,
38
W. Kok, Report to the Spring European Council: Delivering Lisbon Reforms for the enlar-
ged Union, European Commission, nr 29/2004.
39
Ch. Wyposz, The failure of the Lisbon strategy, VOX, 12 January 2010.
40
F. Reinfeldt, A. Borg, EU:s tillvxtstrategi r ett misslyckande, Dagens Nyheter, 2 Jule
2009.
41
W. Janasz, K. Kozio, Determinanty dziaalnoci, op. cit.
(red.) H. Dobrowolska-Kaniewska, E. Korejwo, Urzd Marszakowski Wojewdz-

twa Dolnolskiego, Wrocaw 2009.
6. Dobrowolska-Kaniewska H., Potencja innowacyjny i jego wykorzystanie w wybra-
nych sektorach Dolnego lska, maszynopis pracy doktorskiej, Uniwersytet Wro-
cawski, Wrocaw 2008.
7. Europa 2020, Strategia na rzecz inteligentnego i zrwnowaonego rozwoju sprzyja-
jcego wczeniu spoecznemu, European Commission, Brussels 2010.
8. Janasz W., Innowacyjne strategie rozwoju przemysu, Fundacja na rzecz Uniwersy-
tetu Szczeciskiego, Szczecin 1999.
9. Janasz W., Kozio K., Determinanty dziaalnoci innowacyjnej przedsibiorstw,
Wydawnictwo Naukowe PWE, Warszawa 2007.
10. Jasiski A.H., Innowacje i transfer techniki w procesie transformacji, Difin, War-
szawa 2006.
11. Kok W., Report to the Spring European Council: Delivering Lisbon Reforms for
the enlarged Union, European Commission, nr 29/2004.
12. Komunikat Komisji, Innovation Policy: updating the Unions approach In the con-
text of the Lizbon strategy, COM (112) 2003, Bruksela 2003.
13. Kozio K., Ewolucja polityki innowacyjnej w Unii Europejskiej, (w:) Innowacje
w strategii rozwoju organizacji w Unii Europejskiej, (red.) W. Janasz, Difin, War-
szawa 2009.
14. Lundstrom A., Stevenson L.A., Enterpreneurship Policy, Theory and Practice,
Springer, Baltimore (Maryland) & Bloominngton (Indiana) 2005.
15. Maciaszczyk A., Stanisawski R., Rola funduszy strukturalnych w realizacji strategii
lizboskiej, polityka wzrostu gospodarczego Polsce i w Unii Europejskiej, CeDeWu
Wydawnictwa Fachowe, Warszawa 2008.
16. Marciniak S., Innowacje i rozwj gospodarczy, Politechnika Warszawska, Warszawa
2000.
17. Marciniak S., Innowacyjno i konkurencyjno gospodarki, Wydawnictwo
C.H. Beck, Warszawa 2010.
18. The Measurement of Scientific and Technological Activities, Guidelines for collec-
ting and interpreting innovation data, Third edition, OECD, Eurostat: Oslo Manual,
2005.
19. Onak-Szczepanik B., Innowacyjno gospodarki Polski a polityka innowacyjna
pastwa, (w:) Nierwnoci spoeczne a wzrost gospodarczy. Gospodarka oparta
na wiedzy, (red.) M.G. Woniak, zeszyt 11, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszow-
skiego, Rzeszw 2007.
20. Pomykalski A., Zarzdzanie innowacjami, Wydawnictwo Naukowe PWN, War-
szawa 2001.
21. Reinfeldt F., Borg A., EU:s tillvxtstrategi r ett misslyckande, Dagens Nyheter,
2 Jule 2009.
22. Stanisawski R., Greta M., European union support as a prerequisite for innova-
tion development of polish small and medium-sized enterprises in terms of in-house
R&D activities, (w:) Structural funds for the development of entrepreneurship and
innovativeness of SMEs in Poland and the Lodz region in the perspective of experi-
ences of Polish regions, ed. R. Stanisawski, J. Otto, A. Maciaszczyk, Technical
University of Lodz, Lodz 2008.
23. Stawasz E., Innowacje a maa firma, Wydawnictwo Uniwersytetu dzkiego, d
1999.
24. Ustawa o niektrych formach wspierania dziaalnoci innowacyjnej (DzU nr 107,
poz. 1484).
25. Verheul I., Wennekers S., Audretsch D., Thurik R., An eclectic theory of entre-
preneurship: policies, institutions and culture, EIM Business & Policy Research,
Research Report 0012/E, Zoetermeer 2001.
26. Wyposz Ch., The failure of the Lisbon strategy, VOX, 12 January 2010.
THE DEVELOPMENT CONDITIONS

OF THE INNOVATION STATE POLICY
Summary
The innovation policy consists of three elements: scientific policy, scientific tech-
nique policy and industrial policy. Each of these policies contents of the specific instru-
ments which are able to influence on the development of the enterprises. The main purpose
of the innovation policy is increase the innovation development of the all European coun-
tries and their economic elements (enterprises). The innovation policy may be considered
in the global and regional contexts. The main determinants of the development innovation
policy are the results of the internal and external conditions.
Translated by Robert Stanisawski

EDWARD STAWASZ
Uniwersytet dzki
2. POLITYKA INNOWACYJNA WOBEC MSP
2.1. Zrnicowanie i potrzeby MSP w dziedzinie innowacji
Innowacje i innowacyjno, czyli zmiany, nowoci oraz zdolno i goto-

wo do ich poszukiwania, tworzenia, absorpcji i wprowadzania w praktyce
gospodarczej odgrywaj niekwestionowan rol w rozwoju podmiotw gospo-
darczych, regionw i caych gospodarek, coraz istotniejsz na globalnym rynku,
w warunkach wzrastajcej konkurencji i przechodzenia do gospodarki opartej
na wiedzy1.
W niniejszym opracowaniu innowacje ujmuje si jako pomyln eko-
nomicznie eksploatacj nowych pomysw, ktrych efektem s: a) nowe lub
istotnie ulepszone wyroby (lub usugi), b) nowe lub istotnie ulepszone procesy,
c) nowe metody marketingu lub nowe metody w zakresie praktyk biznesowych,
organizacji miejsca pracy bd relacji ze rodowiskiem zewntrznym2. Realiza-
cja innowacji zwizana jest z wieloma czynnociami naukowymi, technologicz-
nymi, organizacyjnymi, finansowymi i handlowymi. Z jednej strony innowacje
s traktowane jako kontinuum zmian, obejmujce istotne modyfikacje istniej-
1
Zob. E. Stawasz, Rozwj bada nad innowacyjnoci maych i rednich przedsibiorstw
w Polsce, (w:) Nurt metodologiczny w naukach o zarzdzaniu, (red.) W. Baszczyk, I. Bednarska-
-Wnuk, P. Kubik, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica, d 2010, s. 123.
2
Zob. Innowacje i transfer technologii. Sownik poj, (red.) K.B. Matusiak, PARP, Warszawa
2008, s. 141142.
38 Edward Stawasz
cych produktw, procesw i praktyk, ktre mog by nowe dla przedsibior-

stwa, ale niekoniecznie dla przemysu, z drugiej strony dotycz fundamentalnie
nowych produktw i procesw z drugiej, ktre s nowe tak dla przemysu, jak i dla
przedsibiorstwa. Pozwala to na przyjcie zaoenia, e innowacyjno przedsi-
biorstw jest take stopniowalna, w miejsce uproszczonego podziau na przedsi-
biorstwa innowacyjne i nieinnowacyjne, umoliwiajc rozwaanie jej stopnia lub
natenia dla przedsibiorstw o rnej skali, rodzaju dziaalnoci, lokalizacji itp.
Innowacyjno przedsibiorstw okrelana jest najoglniej jako skonno (moty-
wacja) i zdolno do poszukiwania, tworzenia, jak rwnie absorpcji i komer-
cyjnego wykorzystywania jakichkolwiek wynikw bada naukowych, nowych
koncepcji, pomysw i wynalazkw prowadzcych do wzrostu poziomu nowo-
czesnoci i wzmocnienia pozycji konkurencyjnej przedsibiorstw czy realizacji
ambicji technicznych przedsibiorcy3. W tym kontekcie innowacje rozumiane
jako proces uczenia si zarwno ze rde wewntrznych, jak i zewntrznych
s traktowane jako podstawowe rdo kumulowania specyficznych, unikal-
nych i wyrniajcych umiejtnoci przedsibiorstw.
Najskuteczniejszym sposobem przeksztacenia innowacji w trwa przewag
konkurencyjn wydaje si jej poczenie z inn/innymi wyrniajcymi zdolno-
ciami przedsibiorstw. Tworzenie skutecznych strategii innowacyjnych wymaga
zatem budowy wewntrznej i zewntrznej zdolnoci innowacyjnej4. Ksztatowa-
nie wewntrznej zdolnoci innowacyjnej odnosi si do rozwoju umiejtnoci kadr
menederskich, jak i pozostaych pracownikw w zakresie tworzenia i wdraania
innowacyjnych rozwiza, formuowania strategii innowacyjnych oraz struktur
i kultury organizacyjnej sprzyjajcych tworzeniu i absorpcji innowacji, a take
budowania potencjau finansowego dla realizacji innowacji, w tym wydatkw
na B+R. Budowa zewntrznej zdolnoci innowacyjnej obejmuje monitoring ten-
dencji w zakresie techniki, rynku i zmian spoecznych, tworzenie zewntrznej
sieci wsppracy i kooperacji z rozlicznymi zewntrznymi partnerami w dziedzi-
nie innowacji, jak i korzystanie z publicznego wsparcia innowacji. Wewntrzna
zdolno innowacyjna przedsibiorstw i zdolno do absorpcji innowacji nie
3
Ibidem, s. 150151.
4
Zob. J. Baldwin, G. Gelletly, Innovation Strategies and Performance in Small Firms, Edward
Elgar, Cheltenham 2003, s. 112; O. Branzei, I. Vertinsky, Strategic pathways to product innovation
capabilities in SMEs, Journal of Business Venturing, No. 21/2006; J. Bogdanienko, Moliwoci
zwikszania innowacyjnoci maych przedsibiorstw w warunkach globalnej konkurencji, Proble-
my Zarzdzania, nr 4/2007.
Polityka innowacyjna wobec MSP 39
musz by wycznie alternatywnymi sposobami osignicia podanego

poziomu innowacyjnego przedsibiorstw. Liczne studia innowacyjne wskazuj
na wystpowanie pozytywnego sprzenia midzy obiema stronami zdolnoci
innowacyjnej przedsibiorstw5. Szybko dostpu i absorpcji oraz nastpnie
wykorzystania uzyskanej wiedzy jest jednym z waniejszych warunkw lepszego
wykorzystania potencjau innowacyjnego przedsibiorstw i w efekcie osigni-
cia sukcesu innowacyjnego. Z kolei przedsibiorstwa wkadajce wicej samo-
dzielnego wysiku w innowacje maj wysz zdolno do kooperacji z rnymi
partnerami i adaptacji wiedzy wytwarzanej poza przedsibiorstwem.
Podejmowanie wasnych prac badawczych, projektowanie i wdraanie
nowej produkcji wymaga waciwych kompetencji technicznych, menederskich
oraz zdolnoci uczenia si. Wymg ten speni mog zasadniczo jedynie due
przedsibiorstwa majce zasoby ludzkie, finansowe, rzeczowe i informacyjne
o odpowiedniej skali, jakoci i komplementarnoci. Jednak nawet due przedsi-
biorstwa nie mog polega wycznie na wasnych zasobach i umiejtnociach.
Powysza sytuacja stymuluje przedsibiorstwa do otwierania procesu innowacyj-
nego (openness innovation process), tj. podejmowania i rozwoju rnego rodzaju
form wsppracy z zewntrznymi partnerami, majcej na celu uzyskanie dostpu
do rde nowej wiedzy i umiejtnoci oraz komplementarnych zasobw6.
Dostp do zewntrznej wiedzy i innych zasobw i usug oraz ich absorpcja staje
si wanym czynnikiem skutecznej innowacyjnoci przedsibiorstw, zwaszcza
o mniejszej skali dziaania7.
5
A. Francik, Sterowanie procesami innowacyjnymi w organizacji, Wydawnicywo AE w Kra-
kowie, Krakw 2003, s. 8384, 146; T. Poot, D. Faems, W. Vanhaverbeke, Towards a dynamic
perspective on open innovation: a longitudinal assessment oft he adoption of internal and exter-
nal innovation strategies in the Netherlands, International Journal of Innovation Management,
Vol. 13, No. 2/2009; Technology, Productivity and Job Creation. Best policy practices, The OECD
Jobs Strategy, OECD, Paris 1998, s. 220221.
6
A. Kozarkiewicz, Wspczesne trendy w innowacyjnoci w kierunku otwartych innowacji,
Przegld Organizacji, 5/2010; V. Lazzarotti, R. Manzini, Different modes of open innovation:
a theoretical framework and an empirical study, International Journal of Innovation Manage-
ment, No. 4/2009.
7
Zob. K. Mellahi, A. Wilkinson, A study of the association between downsizing and innova-
tion determinants, International Journal of Innovation Management, No. 4/2008; T. Edwards,
R. Delbridge, M. Munday, Understanding innovation in small and medium-sized entreprises:
a process manifest, Technovation, No. 25/2005; W. Popawski, Zewntrzne uwarunkowania in-
nowacyjnoci przedsibiorstw, (w:) J. Bogdanienko, M. Haffner, W. Popawski, Innowacyjno
przedsibiorstw, Wydawnictwo UMK, Toru 2004, s. 88.
40 Edward Stawasz
Procesy innowacyjne w MSP przebiegaj inaczej ni w duych przedsi-

biorstwach. I chocia wszystkie podmioty musz mie wewntrzn zdolno
do tworzenia nowych produktw, technologii lub metod organizacji, jak rwnie
zdolno do absorpcji i zastosowania wiedzy wytworzonej poza przedsibior-
stwami, to aby czerpa korzyci z jej efektw, MSP maj:
wiksze problemy z wewntrzn zdolnoci innowacyjn ni due
przedsibiorstwa (cho s takie dziedziny nisze, gdzie specyficzne
cechy MSP pozwalaj zdoby im przewag techniczn i rynkow),
wiksze problemy ni due przedsibiorstwa w wyszukiwaniu i oce-
nie rnorodnych zasobw zewntrznych, ich asymilacji, transformacji
i zastosowaniu, s bardziej wraliwe na jako i otwarto otoczenia
(cho i tutaj specyficzne cechy MSP pozwalaj zagodzi wspomniane
ograniczenia).
Z drugiej strony prosta struktura organizacyjna, doskonaa znajomo rynku
i cise, czsto nieformalne relacje z klientami pozwalaj podmiotom o maej
skali na szybsze uczenie si i rozpoznanie potrzeb klientw oraz wprowadzanie
innowacji.
Przyspieszenie zmian w technice i organizacji oraz problemy z niedostat-
kiem wewntrznej zdolnoci innowacyjnej zmuszaj MSP do energicznego poszu-
kiwania w otoczeniu niezbdnych zasobw wiedzy, finansowych, technicznych
i innych pod grob stagnacji lub wrcz wypadnicia z rynku w wielu dziedzinach
gospodarki. Kluczowym czynnikiem innowacyjnoci MSP staje zatem dostp
do zewntrznych usug na rzecz innowacji oraz rozwj zdolnoci przedsibiorstw
do absorpcji innowacji i ich zastosowania. Ograniczony dostp przedsibiorstw
do usug zewntrznych, niska zdolno do absorpcji i zastosowa mog rzutowa
na charakter wprowadzanych w przedsibiorstwach innowacji s to z reguy
drobne usprawnienia i modyfikacje oparte na wasnych zasobach i pomysach.
Wyjtkiem mog by przedsibiorstwa zaoone i/lub prowadzone przez wyna-
lazcw, mistrzw techniki, zdolnych do samodzielnego tworzenia oryginalnych
rozwiza.
Innowacje staj si w coraz wikszym stopniu procesem sieciowym, w kt-
rym wystpuje coraz wiksza liczba uczestnikw o bardzo wyspecjalizowanych
umiejtnociach i zasobach, rnicych si specyfik i motywami dziaania.
Wspczesne przedsibiorstwo, a szczeglnie innowacyjne, potrzebuje dla swo-
jego rozwoju lokalnego otoczenia, dzi rozpatrywanego nie tylko jako miejsce
lokalizacji, lecz jako system, na ktry skadaj si: sie przedsibiorstw, wie-
lowymiarowe relacje midzy nimi, sia robocza, infrastruktura i jako ycia.

Istotn rol maj tu do odegrania wadze lokalne, instytucje publiczne i pry-
watne oraz due przedsibiorstwa, lokalne systemy wspierania bada, ksztace-
nia, finansowania przedsiwzi innowacyjnych. MSP musz wsppracowa
z innymi przedsibiorstwami i instytucjami. Dziaanie za porednictwem sieci
uatwia przezwycienie tych ogranicze, pomaga mniejszym przedsibiorstwom
angaowa si we wsplne rozwizywanie problemw8. rodowisko podmiotw
sieci, istniejce jako struktura o wyranie okrelonym zasigu lokalnym czy
regionalnym, peni tu funkcj inkubatora procesw innowacyjnych9.
MSP jako cao s wanym aktorem w procesach innowacyjnych
w gospodarce, ale role, ktre odgrywaj poszczeglne przedsibiorstwa, s bar-
dzo zrnicowane. Z punktu widzenia innowacyjnoci jest to sektor wysoce hete-
rogeniczny10. Kade z przedsibiorstw (lub ich wyodrbnione grupy) maj swoje
wasne specyficzne zachowania innowacyjne od prostych imitacji do innowacji
radykalnych, od stosunkowo wyizolowanej dziaalnoci innowacyjnej do bar-
dzo skomplikowanych powiza z innymi podmiotami. Rzutuje to na rol, jak
odgrywaj poszczeglne przedsibiorstwa lub ich grupy w gospodarce i technice,
na atrakcyjno maych i rednich przedsibiorstw dla ich partnerw w procesie
innowacyjnym, ich ocen znaczenia dla gospodarki dokonywan przez polityk
gospodarcz.
Dla wikszoci MSP innowacyjno jest procesem wielowymiarowym,
bdcym czci strategii opartej przede wszystkim na popycie, a dokadniej
rzecz biorc, na rozpoznaniu potrzeb rynkowych przedsibiorstwa w celu wyko-
rzystania potencjau innowacyjnego i wejcia na rynek z nowymi produktami11.
Analiza potrzeb innowacyjnych MSP nie ogranicza si jednak do prostego powi-
8
K. Poznaska, Sieci innowacyjne a mae i rednie przedsibiorstwa, (w:) Przedsibiorczo
i innowacyjno MSP. Wyzwania wspczesnoci, (red.) A. Kaleta, K. Moszkowicz, L. Woniak,
Wydawnictwo AE we Wrocawiu, Wrocaw 2004.
9
A. Jewtuchowicz, Terytorium i wspczesne dylematy jego rozwoju, Wydawnictwo Uniwer-
sytetu dzkiego, d 2005, s. 151.
10
P. Niedzielski, K. Rychlik, Innowacje i kreatywno, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczeci-
skiego, Szczecin 2006, s. 95 i dalsze; J. Tidd, J. Bessant, K. Pavitt, Managing innovation. Integrat-
ing technological, market and organizational change, J. Wiley & Sons, Ltd., New York 2005, s. 196
i dalsze.
11
Wyjtkiem s mae firmy innowacyjne, okrelane jako technologiczne, badawcze, ktrych
strategie polegaj na tworzeniu i wykorzystywaniu okazji technicznych do tworzenia nowego ryn-
ku.
42 Edward Stawasz
zania midzy zdolnoci innowacyjn a popytem przedsibiorstw na innowacje,

lecz obejmuje wszystkie fazy procesu innowacyjnego12:
identyfikacj potrzeb rynkowych;
identyfikacj potrzeb innowacyjnych (technologicznych);
organizowanie innowacji zgodnie ze strategi funkcjonowania caej
firmy;
marketing produktw i integracj z nowymi rynkami.
Kady z tych etapw wymaga zastosowania praktycznych instrumentw
do wspierania innowacyjnoci w przedsibiorstwach13.
Zapotrzebowanie MSP na rnego rodzaju usugi (techniczne, doradcze,
finansowe itp.) i kontakty z otoczeniem (inne przedsibiorstwa, jednostki B+R,
instytucje wsparcia) bdzie si znaczco rni w zalenoci od charakterystyki
sektora, w ktrym operuj przedsibiorstwa, skali dziaalnoci, rodowiska,
w ktrym przedsibiorstwa s zlokalizowane i w ktrym dziaaj, technologii,
ktre s tworzone i eksploatowane, oraz oglnej strategii przedsibiorstw i ich
zdolnoci do korzystania z efektw zewntrznych14.
Istotn rol w dostpie do zewntrznych usug na rzecz innowacji odgrywa
wsparcie publiczne MSP, moe bowiem rzutowa na ich zdolno do nawizy-
wania wsppracy, take na zdolno do absorpcji i wprowadzania innowacji,
a w rezultacie na uzyskany poziom innowacyjnoci. Polityka wspierania dzia-
a innowacyjnych MSP staje jednak wobec ogromnej rnorodnoci zachowa
innowacyjnych MSP15. Generalnie wyrnia si tutaj dwie grupy przedsibiorstw:
(i) aktywne innowacyjnie (i technologicznie) oraz (ii) sabe (bierne) innowacyj-
nie16. Obie grupy maj odmienne kompetencje i potrzeby w dziedzinie innowacji.
Stosownie do tego podziau dobierane s instrumenty polityki innowacyjnej.
12
M. Quevit, Main Instruments for Suporting Technological Innovation on the Context of Re-
structuring the Polish Economy: Priorities and Assesment Tests for Existing Instruments, RIDER,
Louvain, March 1997, s. 20.
13
Ibidem, s. 20 i dalsze.
14
E. Stawasz, Innowacje a maa firma, Wydawnictwo Uniwersytetu dzkiego, d 1999,
s. 96.
15
H. Forsman, Improving innovation capabilities of small enterprises: cluster strategy as
a tool, International Journal of Innovation Management, No. 2/2009; J.P. de Jong, O. Marsili, The
fruit flies of innovations: a taxonomy of innovative small firms, Research Policy, No. 35/2006.
E. Stawasz, Innowacje a maa firma, op. cit., s. 9698; B. Dankbaar, Patterns of Technology
16
Management in European Firms: An Overview, (w:) Technology Management and Public Policy
in the European Union, (ed.) W. Cannell, B. Dankbaar, Office for Official Publications of the Eu-
rropean Communieties, Oxford University Press, Oxford, New York 1996, s. 35 i dalsze.
Gwnym problemem maych przedsibiorstw aktywnych innowacyjnie

o wysokich kompetencjach technologicznych jest ograniczona zdolno do
absorpcji coraz bardziej zoonych i sprzonych technologii. Maj one trudno-
ci z cigym monitorowaniem i ocen pojawiajcych si okazji technicznych
i rynkowych, nabycia i eksploatacji nowych technologii. Problemy te pog-
biaj si w przypadku wystpienia trudnoci z nawizaniem wsppracy z insty-
tucjami naukowymi, bdcymi dla nich rdami najnowszej wiedzy, a take
z finansowaniem nowych przedsiwzi. W tych warunkach publiczne wsparcie
zorientowane jest na zmniejszanie ryzyka technicznego i finansowego innowacji.
W literaturze innowacyjnej wskazuje si na konieczno sformuowania zinte-
growanej polityki innowacyjnej bdcej odpowiedzi na specyficzne potrzeby
maych przedsibiorstw innowacyjnych o wysokiej technologii (FONT)17. Chodzi
tutaj o wypracowanie zestawu dziaa obejmujcych wzowe punkty powstawa-
nia innowacji, a nastpnie ich absorpcj przez przedsibiorstwa. Mona wymieni
takie dziaania, jak: zapewnienie przedsibiorstwom dostpu do prognoz rozwoju
nauki i techniki, informacji o planach rozwoju gospodarczego, upowszechnianie
informacji o najnowszych osigniciach naukowo-technicznych i ich moliwych
zastosowaniach, wspieranie kooperacji maych przedsibiorstw z publicznymi
instytucjami naukowymi itp. Powysze cele mog by osigane poprzez wspo-
maganie rozwoju infrastruktury porednictwa i transferu technologii (zwaszcza
centrw technologii, parkw naukowych), rozwoju instytucji wysokiego ryzyka,
w tym fazy zalkowej, pomoc w dostpie maych przedsibiorstw do usug dorad-
czych i szkoleniowych o najwyszym poziomie naukowym i technicznym18.
Mae przedsibiorstwa o niskiej innowacyjnoci, sabe technologicznie,
stanowi najliczniejsz cz sektora MSP. Maj one problemy z monitorowa-
niem postpu technicznego, szybk reakcj na zmiany oraz regularn odnow
produktw i procesw. Wpywa na to m.in. sabo zarzdzania, niekompletna
wiedza techniczna, konserwatyzm wacicieli lub menederw, brak rodkw
finansowych. Trudnoci w dziedzinie innowacji rzutuj na ich konkurencyjno
i dynamik gospodarcz. Std najwaniejszym wyzwaniem dla tej grupy przed-
sibiorstw jest podniesienie kompetencji technicznych, a gwnym rodkiem
17
J. Tidd, J. Bessant, K. Pavitt, Managing innovation. Integrating technological, market and
organizational change, J. Wiley & Sons, Ltd., Chichester 2005, s. 228229; M. Matejun, Barriers
to development of high-technology small and medium enterprises, A Serie of Monographs, Techni-
cal University of Lodz, d 2008, s. 59 i dalsze.
18
A. Jewtuchowicz, Terytorium i wspczesne dylematy, op. cit., s. 240 i dalsze.
44 Edward Stawasz
wzrost zdolnoci do absorpcji wiedzy technicznej personelu przedsibiorstw.

W praktyce oznacza to konieczno pozyskiwania wykwalifikowanych pracow-
nikw oraz podnoszenia ich umiejtnoci poprzez edukacj i szkolenia. S to jed-
nak przedsiwzicia kosztowne, czsto utrudniajce podejmowanie innowacji19.
2.2. Integracja polityki innowacyjnej, przedsibiorczoci i wsparcia MSP
Wspczesna polityka gospodarcza w krajach wysoko rozwinitych

w odniesieniu do innowacji i przedsibiorczoci staje przed wanym wyzwaniem
dokonania integracji i spjnoci celw oraz dziaa w tych dziedzinach. Wynika
to ze cisych wizi midzy innowacjami i przedsibiorczoci w nowoczesnej
gospodarce, a innowacyjny i przedsibiorczy dynamizm staje si podstawowym
instrumentem gospodarczej odnowy i wzrostu gospodarek. W polityce gospodar-
czej przekada si to powinno m.in. na stymulowanie innowacyjnej przedsi-
biorczoci oraz oddziaywanie rwnoczenie na przedsiwzicia o charakterze
innowacyjnym i przedsibiorczym itp.
Polityka innowacyjna w krajach wysoko rozwinitych przesza w cigu
ostatniego pwiecza wyran ewolucj od polityki stricte naukowej i technicznej
do wspierania caego procesu innowacyjnego20. Aktualnie jest ona nakierowana
na wspieranie innowacyjnoci gospodarki, to znaczy niesienie pomocy we wpro-
wadzaniu nowych produktw, usug, procesw technologicznych i technik zarz-
dzania. Koncentruje si na publicznym wspieraniu procesw tworzenia nowej
wiedzy i podwyszania efektywnoci innowacji, udoskonalaniu powiza midzy
gwnymi aktorami systemu innowacyjnego (szkoami wyszymi, jednostkami
badawczymi i przedsibiorstwami) w celu stymulowania transferu, komercjali-
zacji i dyfuzji nowej wiedzy do gospodarki21. Jej cech charakterystyczn jest
promocja szeroko pojtych innowacji i dyfuzji technologii, traktowanie innowa-
cji jako procesu sieciowego, bdcego udziaem wielu wspzalenych aktorw
E. Stawasz, Potrzeby innowacyjne maych i rednich przedsibiorstw w Polsce, Acta Uni-

19
versitatis Lodziensis. Folia Oeconomica, nr 195/2005.

B.-A. Lundvall, S. Borras, Science, technology and innovation policy, (w:) The Oxford Hand-
20
book of Innovation, (eds) J. Fagerberg, D.C. Mowery, R.R Nelson, Oxford University Press, New
York 2005, s. 604 i dalsze.
21
Comparative Innovation Performance: Countries and Policies for Review, DSTI/IND,
OECD, Paris 2002.
(instytucji, przedsibiorstw i osb)22. Zauwaalne jest odchodzenie od bezpored-

niego finansowania procesw tworzenia i transferu technologii na rzecz mik-
kiego wsparcia uytkownikw technologii, obejmujcego wspieranie usug
konsultingowych, szkoleniowych, informacyjnych i promocji, przepywu ludzi
midzy przedsibiorstwami a rnymi instytucjami wsppracujcymi z nimi itp.
Wan rol maj tutaj do odegrania instytucje innowacyjnego otoczenia biznesu,
poredniczce w dziedzinie innowacji. Pastwo dziaa bardziej jako koordynator
i czynnik uatwiajcy, tworzcy instytucjonalne ramy dla samoregulacji prze-
biegu i dyfuzji innowacji.
Wspczesna polityka innowacyjna jest w coraz szerszym stopniu polityk
horyzontaln, ponadsektorow, w miejsce wczeniej dominujcego podejcia
koncentrujcego si na zagadnieniach sektorowych (np. sektory problemowe,
infrastruktura techniczna, sfera nauki i techniki) oraz wsparciu przedsibiorstw
i instytucji uczestniczcych w procesach innowacyjnych. Wanym celem stao
si zdobywanie akceptacji spoecznej dla nauki i techniki oraz innowacji.
Gwnym przedmiotem oddziaywania polityki innowacyjnej staj si
przedsibiorstwa, zwaszcza mae i rednie, ktre ponosz ryzyko podejmowania
innowacji. Suy temu tworzenie klimatu sprzyjajcego innowacjom, wspiera-
nie kultury innowacyjnej przedsibiorstw, rozwijanie usug na rzecz innowacji
oraz wspieranie wprowadzania innowacji i wzrostu konkurencyjnoci przedsi-
biorstw23. Wspczesna polityka innowacyjna jest coraz silniej skoncentrowana
na wspieraniu maych przedsibiorstw sabszych innowacyjnie, dominujcych
w gospodarce. Poprawa zdolnoci innowacyjnej tak licznej grupy przedsibiorstw
moe wzmocni pozycj konkurencyjn caego sektora MSP, a tym samym przy-
czyni si do wzrostu zatrudnienia, eksportu itd. Do najwaniejszych instru-
mentw pastwa naley wspomaganie rozwoju infrastruktury instytucjonalnej
transferu technologii (agencje transferu technologii, centra innowacji, inkubatory
przedsibiorczoci itp.), a take upowszechnianie informacji, subwencjonowanie
edukacji i szkole, opacanie zatrudnienia w przedsibiorstwach pracownikw
o wysokich kwalifikacjach, uatwianie wchodzenia przedsibiorstw do przedsi-
wzi kooperacyjnych. Wraz z uatwieniem dostpu przedsibiorstw do infor-
macji technicznej i rynkowej okazuje si, e istotnym problemem dla tej grupy
22
W. Janasz, K. Kozio, Determinanty dziaalnoci innowacyjnej przedsibiorstw, Wydawnic-
two Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 95 i dalsze.
23
M. Weresa, Ewolucja polityki naukowo-technicznej i innowacyjnej w Niemczech w kontekcie
integracji, Prace i Materiay nr 277, Instytut Gospodarki wiatowej SGH 2007.
46 Edward Stawasz
firm nie jest ju uzyskanie niezbdnej informacji, ale czsto niech przedsi-
biorstw do systematycznego monitowania i poszukiwania informacji wynikajca
w znacznej mierze z braku wiedzy i rozumienia specyfiki procesw innowacyj-
nych oraz niedoceniania korzyci z innowacji i podjcia niezbdnych wysikw.
Nacisk pooony na publiczne wsparcie dziaalnoci innowacyjnej sektora
MSP jest uzasadniony jego rosnc rol we wprowadzaniu i dyfuzji innowacji
w gospodarce, a z drugiej strony wystpowaniem wielu niedoskonaoci: rynko-
wych, systemowych i regulacyjnych stwarzajcych problemy w jej funkcjono-
waniu. Oczekuj one wsparcia ze strony pastwa w dostpie do zewntrznych
usug na rzecz innowacji (zmniejszenie kosztw dostpu, uatwienia w nawi-
zaniu wsppracy z instytucjami badawczymi, finansowymi i doradczymi),
upowszechniania nowych rozwiza technicznych oraz pomocy w realizowaniu
przedsiwzi innowacyjnych. Polityka wsparcia innowacyjnoci MSP, dotyczca
gwnie podmiotw ustabilizowanych, staje wobec ogromnej rnorodnoci
zachowa innowacyjnych przedsibiorstw. Wyrnia si tutaj dwie grupy przed-
sibiorstw: (i) aktywne innowacyjnie, dziaajce w dziedzinach wysoko zaawan-
sowanych technicznie, o duej dynamice oraz (ii) sabe (bierne) innowacyjnie,
dziaajce w tradycyjnych dziedzinach gospodarki, o maej dynamice wzrostu
i zmian. Obie grupy przedsibiorstw maj odmienne kompetencje i potrzeby
w dziedzinie innowacji. Stosownie do tego podziau dobierane s instrumenty
polityki innowacyjnej.
W literaturze przedmiotu coraz czciej zauway mona postulat, aby poli-
tyka innowacyjna uwzgldniaa cisy zwizek innowacji z przedsibiorczoci
i przedsibiorc24. Ma to zwizek zarwno z opisan wyej ewolucj polityki
innowacyjnej, jak rwnie z przejciem od modelu gospodarki menederskiej
(managed economy) do modelu gospodarki przedsibiorczej (entrepreneurial
economy)25. W pierwszym, z dominujc pozycj gospodarcz duych przed-
sibiorstw, polityka innowacyjna skoncentrowana bya na wspieraniu potrzeb
innowacyjnych tej czci gospodarki, m.in. na stymulowaniu prac B+R w sek-
A. Lundstrm, M. Almerud, L. Stevenson, Entrepreneurship and Innovation Policies. Analy-

24
sies measuring in European cuntries, Swedish Foundation For Small Business Research, Orebro
2008, s. 18; Z. Acs, S. Desal, J. Hessels, Entrepreneurship, economic development and institutions,
Small Business Economics, Vol. 31/2008; K.B. Matusiak, Budowa powiza nauki z biznesem
w gospodarce opartej na wiedzy. Rola i miejsce uniwersytetu w procesach innowacyjnych, Oficyna
Wydawnicza SGH, Warszawa 2010, s. 89.
25
SMEs, entrepreneurship and innovation, OECD Studies on SMEs and Entrepreneurship,
OECD, Paris 2010, s. 17.
torze publicznym i rynkowym, podczas gdy w modelu przedsibiorczej gospo-

darki akcent kadzie si na zachowania przedsibiorcze. Priorytetem polityki
innowacyjnej staj si innowacje, przedsibiorczo i MSP. Nowa wiedza jest
narzdziem przedsibiorcy, okazj do dziaa przedsibiorczych, a za jeden
z jej gwnych rezultatw uznaje si innowacje. Z kolei to wanie przedsibiorca
jest podstawowym aktorem procesu innowacyjnego, czynnikiem sprawczym
innowacji, agentem transferu wiedzy i innowacji w gospodarce26. Kluczow
rol w procesie innowacyjnym odgrywa jedno z najnowszych uj innowacji,
tzw. cykliczny model innowacji27. W modelu tym innowacje bazuj na wyko-
rzystywaniu wzajemnie ze sob powizanych i cyklicznie realizowanych zmian
w nauce i przemyle oraz w technologii i rynkach tworzcych system spoeczno-
-techniczny. Innowacje mog by zapocztkowane w kadym miejscu systemu,
inspirujc powstanie kolejnych. Przedsibiorczo ma w tym modelu centraln
funkcj dotyczc identyfikacji i wykorzystywania sposobnoci bdcych
wynikiem zmian w jakimkolwiek miejscu systemu i zamieniania ich w inno-
wacje. Bez przedsibiorczoci nie ma zatem innowacji, a bez innowacji nie ma
nowych biznesw. Kombinacja zmiany i przedsibiorczoci jest podstaw two-
rzenia nowych biznesw.
Komercjalizacja nowej wiedzy i wprowadzenie jej do praktyki gospodarczej
odbywa si dziki aktywnoci przedsibiorczej jednostki lub organizacji28. Doty-
czy to zwaszcza aktywnoci przedsibiorczej nowo powstaych i/lub bdcych
we wczesnych fazach rozwoju podmiotw gospodarczych. Wspieranie tworzenia
i rozwoju tych podmiotw czy te ksztatowanie postaw przedsibiorczych jest
gwnym zadaniem polityki przedsibiorczoci29. Natomiast wspieranie pod-
miotw gospodarczych znajdujcych si w dalszych fazach rozwoju jest przed-
miotem polityki wsparcia MSP. W tym kontekcie postuluje si, aby polityka
innowacyjna uwzgldniaa specyfik, potrzeby i wyzwania rnych faz rozwoju,
26
D.F. Kuratko, D.B. Audretsch, Strategic Entrepreneurship: Exploring Different Perspective
of an Emerging Concept, Entrepreneurship Theory and Practice, January 2009.
27
G. Berkhout, D. Hartmann, P. Trott, Connecting technological capabilities with market needs
using a cyclic innovation model, R&D Management, No. 40/2010.
28
J. Verloop, Insight in Innovation. Managing Innovation by Understanding the Laws of In-
novation, ELSEVIER, AmsterdamBoston 2004, s. 90; R. Agarwal, D.B. Audretsch, B. Sarkar,
The process of creative construction: knowledge spillovers, entrepreneurship, and economic
growth, Strategic Entrepreneurship Journal, Vol. 1/2008.
29
K.B. Matusiak, Rozwj systemw wsparcia przedsibiorczoci przesanki, polityka i insty-
tucje, Instytut Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy, Radomd 2006, s. 139.
48 Edward Stawasz
w jakich znajduj si przedsibiorstwa. Std zasadny wydaje si postulat podno-

szenia spjnoci i integracji polityki innowacyjnej z polityk przedsibiorczo-
ci i polityk wsparcia sektora MSP (rys. 1). Ich wsplnym mianownikiem jest
bowiem wspieranie innowacyjnej przedsibiorczoci (np. nowe przedsibiorstwa
innowacyjne, spin-offs, przedsibiorczo akademicka itp.), a take dojrzaych
przedsibiorstw innowacyjnych, zarwno szybko rosncych, jak i dziaajcych
w dziedzinach zaawansowanych technologii, oraz przedsibiorstw o niskiej
aktywnoci innowacyjnej, dziaajcych w dziedzinach tradycyjnych.
POLITYKA
POLITYKA MSP
PRZEDSIBIORCZOCI
POLITYKA INNOWACYJNA
Nowe przedsibiorstwa Przedsibiorstwa aktywne

Przedsibiorcy innowacyjnie
innowacyjni Przedsibiorstwa bierne
Spin-offs innowacyjnie
Przedsibiorczo Przedsibiorstwa szybko
akademicka rosnce

Faza przedzaoycielska Start-up Wczesny wzrost Utrzymanie wzrostu
Fazy rozwoju przedsibiorstw
Rys. 1. Polityka innowacyjna a polityka przedsibiorczoci i polityka wsparcia MSP:

przedmiot dziaalnoci
rdo: opracowanie wasne na podstawie: A. Lundstrm, M. Almerud, L. Stevenson,
Entrepreneurship and Innovation Policies. Analysies measuring in European
countries, Swedish Foundation For Small Business Research, Orebro 2008,
s. 11.
Rekomendacje najnowszego raportu OECD z 2010 roku na temat polityki

innowacyjnej kad nacisk na umacnianie przedsibiorczoci i wzrost zdolnoci
innowacyjnej MSP30. W tym celu proponuje si dziaania w czterech gwnych
obszarach:
30
SMEs, entrepreneurship and innovation, op. cit., s. 3840.
promowanie kultury przedsibiorczej;

zwikszenie udziau nowych przedsibiorstw i MSP w przepywach
wiedzy,
wzmacnianie kapitau ludzkiego;
kreowanie rodowiska sprzyjajcego spoecznej przedsibiorczoci
i innowacjom spoecznym.
Zakres i skala integracji polityki innowacyjnej z polityk przedsibiorczo-
ci i polityk wsparcia sektora MSP zwizane s ze stopniem rozwoju gospo-
darczego i rol innowacji w gospodarce. Wymg rosncej spjnoci i integracji
dziaa w dziedzinie innowacji, przedsibiorczoci i MSP jest szczeglnie wany
w gospodarkach wysoko rozwinitych, w ktrych motorem rozwoju s inno-
wacje (innovation-driven stage), z uwagi na rosnc rol przedsibiorczoci
innowacyjnej, przedsibiorczoci dynamicznej, ambitnej w tworzeniu innowacji
i rozwoju gospodarczym31. W gospodarkach sabiej rozwinitych, zorientowa-
nych na wzrost przez wydajno (effciency-driven stage) warunkiem niezbdnym
do dalszego rozwoju, tj. przejcia do fazy rozwoju przez innowacje, jest przede
wszystkim stworzenie rodowiskowych i instytucjonalnych stymulatorw sprzy-
jajcych szeroko rozumianej przedsibiorczoci, w tym innowacyjnej. W tej
ostatniej grupie gospodarek (do ktrych naley take gospodarka Polski), wspar-
cie przedsibiorczoci i MSP powinno zmierza do budowy zdolnoci przedsi-
biorczych, m.in. przez edukacj, szkolenia i promocj postaw przedsibiorczych,
uatwienie dostpu do rde finansowania nowych przedsibiorstw, zachty dla
przedsibiorcw do absorpcji wiedzy i transferu technologii.
Wspczesna polityka innowacyjna, jak rwnie polityka przedsibiorczoci
i wsparcia MSP, jest w wikszoci krajw wysoko rozwinitych domen polityki
regionalnej. Wynika to z przede wszystkim regionalnego charakteru struktur inno-
wacyjnych. Na tym poziomie wystpuj wic najbardziej odpowiednie warunki
i czynniki do tworzenia klimatu dla przedsibiorczoci i innowacyjnoci. Blisko
regionalnej administracji, lepsza znajomo lokalnych problemw i uwarunko-
wa sprawia, e wizi midzy aktorami systemu innowacyjnego pochodzcymi
z rnych dziedzin dziaalnoci, wsppraca midzy przemysem, instytucjami
naukowymi i administracj s o wiele atwiej rozwijane na poziomie regionalnym
czy lokalnym ni oglnokrajowym. Oczywicie nie oznacza to, e administracja
31
Z. Acs, S. Desal, J. Hessels, Entrepreneurship, economic development, op. cit.; J. Cielik,
Przedsibiorczo dla ambitnych. Jak uruchomi wasny biznes, Wydawnictwa Akademickie i Pro-
fesjonalne, Warszawa 2008, s. 42.
50 Edward Stawasz
centralna ma niewiele lub nie ma nic do zaoferowania polityce innowacyjnej.

Do zada instytucji rzdowych naley przede wszystkim ksztatowanie oglnych
ram ekonomicznych, prawnych i instytucjonalnych sprzyjajcych podejmowaniu
dziaalnoci innowacyjnej w gospodarce oraz bezporednie wspieranie rozwoju
potencjau badawczo-rozwojowego i naukowego kraju.
2.3. Dziedziny polityki innowacyjnej i przedsibiorczoci
Ocena realizacji polityki innowacyjnej wobec MSP dokonywana jest

na poziomie oglnym i szczegowym. Oglna ocena wedug metodologii
IPREG dotyczy infrastruktury instytucjonalnej polityki innowacyjnej, ogl-
nych jej ram (cele i zasady, rola w oglnej polityce gospodarczej) oraz pomiaru
jej efektw32. Z kolei ocena szczegowa obejmuje ocen realizacji polityki inno-
wacyjnej w jej poszczeglnych dziedzinach (subpolityki), do ktrych mona zali-
czy siedem poniszych subpolityk:
promocja;
edukacja;
bariery administracyjne;
finansowanie;
badania;
doradztwo;
docelowe grupy wsparcia.
Analogicznie moe by dokonana ocena polityki przedsibiorczoci.
Z oglnej oceny polityki innowacyjnej w Polsce dokonanej w 2007 roku
wedug metodologii IPREG wynika, e odznacza si ona dobrze rozwinit infra-
struktur w zakresie innowacji (100 pkt na 100 moliwych), podczas gdy jej ramy
oglne (cele i zasady, rola w oglnej polityce gospodarczej 33 pkt), jak i kwe-
stie pomiaru efektw polityki innowacyjnej (mechanizmy oceny i pomiaru kli-
matu innowacyjnego, monitoringu dziaania instrumentw polityki innowacyjnej
Projekt sieci IPREG Innovative Policy Research for Innovative Growth dotyczy iden-
32
tyfikacji najwaniejszych aktorw sieci i strategicznych dokumentw polityki innowacyjnej

w 12 krajach Unii Europejskiej (w tym Polski). Powsta, by nakreli cele polityki innowacyjnej
i podstawowe wskaniki jej oceny. Podstaw dokonania oceny wszechstronnoci polityki innowa-
cyjnej jest analiza szerokiej listy 103 czynnikw, zob. A. Lundstrm, M. Almerud, L. Stevenson,
Entrepreneurship and Innovation Policies, op. cit., s. 103.
16 pkt) s znaczenie sabiej rozwinite33. czna ocena wyniosa 149 pkt

(na 300 moliwych) i bya nisza w porwnaniu z ogln ocen polityki przed-
sibiorczoci 173 pkt. Polityka przedsibiorczoci cechuje si dobrze rozwi-
nit infrastruktur instytucjonaln (100 pkt na 100 moliwych), jednak sabsza
jest sama realizacja (33 pkt). Sabo rozwinite s take kwestie pomiaru efek-
tw polityki przedsibiorczoci (mechanizmy oceny i pomiaru klimatu przed-
sibiorczego, monitoringu dziaania instrumentw polityki przedsibiorczoci
40 pkt).
Bardziej szczegowa analiza i ocena polityki innowacyjnej i przedsibior-
czoci w Polsce, dotyczca oceny zakresu i wszechstronnoci polityk wedug
metodologii IPREG, jest niejednoznaczna34 (zob. rys. 2). Do siln stron polityki
innowacyjnej jest wsparcie innowacyjnego biznesu (71 pkt na 100 moliwych),
finansowanie nowych innowacyjnych przedsiwzi (54 pkt) oraz edukacja
i podnoszenie wiadomoci przedsibiorczoci (50 pkt). Najsabsze oceny uzys-
kay natomiast takie obszary, jak: ukierunkowanie na grupy docelowe (10 pkt,
np. inicjatywy skierowane do kobiet, ludzi modych, mniejszoci etnicznych,
bezrobotnych, ludzi starszych, imigrantw itd.), promocja innowacji i nowych
przedsiwzi (12 pkt), dokonywanie przegldu skutecznoci prowadzonej
polityki, badania skutecznoci polityki innowacyjnej (44 pkt), a take usuwanie
barier w podejmowaniu i realizacji dziaalnoci innowacyjnej (38 pkt). Z kolei
siln stron polityki przedsibiorczoci s dziaania podejmowane w zakresie
promocji (86 pkt) i wsparcia nowego biznesu (85 pkt). Najsabsze oceny uzys-
kay natomiast takie obszary, jak: ukierunkowanie na grupy docelowe (33 pkt)
oraz badania skutecznoci polityki przedsibiorczoci (37 pkt).
Generalnie polityka innowacyjna jest sabiej rozwinita w porwnaniu
z polityk przedsibiorczoci: czna ocena polityki innowacyjnej wedug sied-
miu subpolityk wyniosa 279 pkt (na 700 moliwych) i bya nisza w porwnaniu
z polityk przedsibiorczoci (381 pkt), co wskazywa moe na niedopasowanie
obu polityk, a w konsekwencji na nisz skuteczno postulowanej integracji
innowacji i przedsibiorczoci w polityce gospodarczej. Dotyczy to zwaszcza
dziaa promocyjnych, oddziaywania na grupy docelowe, wsparcia czy likwida-
cji barier dla nowych biznesw.
33
Ibidem, s. 7983.
34
E. Stawasz, J. Kornecki, R. Lisowska, J. Ropga, Entrepreneurship and Innovation Policy
in European Countries. The Case of Poland. Report, Fundacja Rozwoju Przedsibiorczoci w o-
dzi, d, sierpie 2007.
52 Edward Stawasz
100%
85% 86%
80%
71%
60% 54%
50%
50%
45% 44% 45%
37%
38%
40%
33%
20%
12%
10%
0%
Wsparcie Finansowanie Edukacja Badania Likwidacja barier Promocja Grupy docelowe
biznesu startu wejcia
PI PP
PI polityka innowacyjna; PP polityka przedsibiorczoci

Rys. 2. Ocena polityki innowacyjnej i przedsibiorczoci w Polsce w ukadzie sub-
polityk
rdo: Entrepreneurship and Innovation in Poland. Report, (red.) E. Stawasz, Funda-
cja Rozwoju Przedsibiorczoci w odzi, d, lipiec 2007.
2.4. System transferu i komercjalizacji technologii
Swoistym instrumentem polityki innowacyjnej wobec MSP jest system

transferu i komercjalizacji technologii (STiKT). Wyksztaci si on w ujciu
funkcjonalnym na styku narodowego i regionalnych systemw innowacji35.
W tym obszarze koncentruj si dziaania prowadzce do przeksztacania wiedzy
w nowe wyroby, usugi, technologie, rozwizania organizacyjne i marketingowe
oraz instrumenty wsparcia fazy komercjalizacji innowacyjnego pomysu. Podsta-
wowym celem systemu transferu i komercjalizacji technologii jest wic dziaanie
na rzecz zaspokojenia potrzeb innowacyjnych przedsibiorstw, za podstawowe
funkcje STiKT dotycz nastpujcych kwestii (zob. rys. 3):
35
System transferu technologii i komercjalizacji wiedzy w Polsce siy motoryczne i bariery,
(red.) K.B. Matusiak, J. Guliski, PARP, Warszawa 2010, s. 11.
(i) zasilania przedsibiorstw innowatorw w nowe rozwizania (techno-

logie, pomysy) przydatne w prowadzonej lub planowanej dziaalnoci
innowacyjnej;
(ii) dostarczania usug zwizanych z zasilaniem przedsibiorstw innowato-
rw w nowe rozwizania;
(iii) dostarczania usug dla przedsibiorstw innowatorw w celu komercja-
lizacji technologii;
(iv) dostarczania usug dla rde innowacji przydatnych dla przedsi-
biorstw innowatorw.
Zgodnie z filozofi nowoczesnej polityki innowacyjnej gwnym aktorem
tego systemu jest przedsibiorca (innowator) podejmujcy innowacyjne pomy-
sy w istniejcym lub tworzonym do tego celu przedsibiorstwie. Luka midzy
zdolnoci innowacyjn a zamierzeniami przedsibiorstwa jest uwaana za
istotn przyczyn korzystania przez przedsibiorstwo z usug proinnowacyjnych
oferowanych zarwno przez instytucje innowacyjnego otoczenia biznesu, jak
i komercyjnych oferentw. Potrzeby przedsibiorstw mog zaistnie w rnych
fazach procesu innowacyjnego, tj. na etapie tworzenia pomysu, jego ewaluacji
i komercjalizacji oraz w ramach rnych problemw zwizanych z sam reali-
zacj innowacji. Funkcjonalne zadania i procesy w ramach systemu obejmuj
tworzenie efektywnej platformy wsppracy podmiotw wytwarzajcych popyt
i poda na wiedz oraz nowe pomysy biznesowe. Jednoczenie poszukiwanie
sposobw zaspokojenia potrzeb przedsibiorstw w zakresie nowych rozwiza
(technologie, pomysy), przydatnych w zamierzonej lub prowadzonej dziaalno-
ci innowacyjnej oraz przy wsparciu procesu komercjalizacji, wymaga specyficz-
nych usug proinnowacyjnych. Tego typu zadania obejmuj wyspecjalizowane
formy pomocy aktywizujcej dziaania innowacyjne w sektorze MSP, ktre
umoliwiaj przedsibiorstwom efektywne i skuteczne zarzdzanie rozwojem
nowych usug, produktw, technologii, modeli marketingowych i rozwiza
organizacyjnych.
54 Edward Stawasz
Zewntrzne rda PODMIOT INNOWATOR

innowacji TT Nowy RYNEK
Sfera NiT Istniejcy
Orodki wsparcia
Nowy
Partnerzy rynkowi
Potrzeby innowacyjne Istniejcy
w zakresie TT
i komercjalizacji
Dostawcy publiczni i komercyjni wyspecjalizowanych usug dla potrzeb innowacji
Rys. 3. Ujcie funkcjonalne systemu transferu i komercjalizacji technologii

rdo: opracowanie wasne na podstawie: System transferu technologii i komercjaliza-
cji wiedzy w Polsce siy motoryczne i bariery, (red.) K.B. Matusiak, J. Guli-
ski, PARP, Warszawa 2010, s. 11.
Polski system transferu i komercjalizacji technologii pod wzgldem insty-

tucjonalnym jest do dobrze rozwinity. Ilociowo sfera nauki i B+R przedsta-
wia si dobrze, rwnie sfera orodkw innowacji zanotowaa w ostatnich latach
szybki rozwj ilociowy. Znacznie sabiej wyglda potencja i przedsibior-
czo omawianych instytucji warunkujcych ich zdolno do wiadczenia usug
na rzecz innowacji, zwaszcza tych wysoko specjalistycznych odpowiadajcych
standardom wiatowym. System ten jest mao spjny, dziaa mao skutecznie.
Jest on fragmentaryczny, poszczeglne jego czci sabo ze sob wsppra-
cuj, dotyczy to zwaszcza wizi midzy sfer nauki i B+R z gospodark. Sfera
orodkw innowacji jest sabo zintegrowana z gospodark, nie stanowi skutecz-
nego pomostu midzy nauk i gospodark. Omawiany system jest take sabo
przygotowany na wyzwania globalizacji i integracji europejskiej. Jego dotych-
czasowe priorytety, rozwizania, kompetencje maj charakter lokalny, niski sto-
pie umidzynarodowienia. Dotyczy to zwaszcza sfery orodkw innowacji,
ale rwnie nauki.
Literatura
1. Acs Z., Desal S., Hessels J., Entrepreneurship, economic development and institu-
tions, Small Business Economics, Vol. 31/2008.
2. Baldwin J., Gelletly G., Innovation Strategies and Performance in Small Firms,
Edward Elgar, Cheltenham 2003.
3. Berkhout G., Hartmann D., Trott P., Connecting technological capabilities with mar-
ket needs using a cyclic innovation model, R&D Management, No. 40/2010.
4. Comparative Innovation Performance: Countries and Policies for Review, DSTI/
IND, Paris, OECD 2002.
5. Bogdanienko J., Moliwoci zwikszania innowacyjnoci maych przedsibiorstw
w warunkach globalnej konkurencji, Problemy Zarzdzania, nr 4/2007.
6. Branzei O., Vertinsky I., Strategic pathways to product innovation capabilities
in SMEs, Journal of Business Venturing, No. 21/2006.
7. Cielik J., Przedsibiorczo dla ambitnych. Jak uruchomi wasny biznes, Wydaw-
nictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008.
8. Dankbaar B., Patterns of Technology Management in European Firms: An Over-
view, (w:) Technology Management and Public Policy in the European Union, (eds)
W. Cannell, B. Dankbaar, Office for Official Publications of the Eurropean Com-
munieties, Oxford University Press, OxfordNew York 1996.
9. Edwards T., Delbridge R., Munday M., Understanding innovation in small and
medium-sized entreprises: a process manifest, Technovation, No. 25/2005.
10. Forsman H., Improving innovation capabilities of small enterprises: cluster strategy
as a tool, International Journal of Innovation Management, No. 2/2009.
11. Francik A., Sterowanie procesami innowacyjnymi w organizacji, Wydawnictwo AE
w Krakowie, Krakw 2003.
12. Innowacje i transfer technologii. Sownik poj, (red.) K.B. Matusiak, PARP, War-
szawa 2008.
13. Janasz W., Kozio K., Determinanty dziaalnoci innowacyjnej przedsibiorstw,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
14. Jewtuchowicz A., Terytorium i wspczesne dylematy jego rozwoju, Wydawnictwo
Uniwersytetu dzkiego, d 2005.
15. Jong J.P. de, Marsili O., The fruit flies of innovations: a taxonomy of innovative small
firms, Research Policy, No. 35/2006.
16. Kozarkiewicz A., Wspczesne trendy w innowacyjnoci w kierunku otwartych
innowacji, Przegld Organizacji, nr 5/2010.
17. Kuratko D.F., Audretsch D.B., Strategic Entrepreneurship: Exploring Different Per-
spective of an Emerging Concept, Entrepreneurship Theory and Practice, January
2009.
56 Edward Stawasz
18. Lazzarotti V., Manzini R., Different modes of open innovation: a theoretical frame-
work and an empirical study, International Journal of Innovation Management,
No. 4/2009.
19. Lundstrm A., Almerud M., Stevenson L., Entrepreneurship and Innovation Poli-
cies. Analysies measuring in European cuntries, Swedish Foundation For Small
Business Research, Orebro 2008.
20. Lundvall B-A., Borras S., Science, technology and innovation policy, (w:) The
Oxford Handbook of Innovation, (eds) J. Fagerberg, D.C. Mowery, R.R. Nelson,
Oxford University Press, New York 2005.
21. Matejun M., Barriers to development of high-technology small and medium enter-
prises, A Serie of Monographs, Technical University of Lodz, d 2008.
22. Matusiak K.B., Budowa powiza nauki z biznesem w gospodarce opartej na wie-
dzy. Rola i miejsce uniwersytetu w procesach innowacyjnych, Oficyna Wydawnicza
SGH, Warszawa 2010.
23. Mellahi K., Wilkinson A., A study of the association between downsizing and innova-
tion determinants, International Journal of Innovation Management, No. 4/2008.
24. Niedzielski P., Rychlik K., Innowacje i kreatywno, Wydawnictwo Uniwersytetu
Szczeciskiego, Szczecin 2006.
25. Poot T., Faems D., Vanhaverbeke W., Towards a dynamic perspective on open inno-
vation: a longitudinal assessment oft he adoption of internal and external innovation
strategies in the Netherlands, International Journal of Innovation Management,
Vol. 13, No. 2/2009.
26. Popawski W., Zewntrzne uwarunkowania innowacyjnoci przedsibiorstw,
(w:) J. Bogdanienko, M. Haffner, W. Popawski, Innowacyjno przedsibiorstw,
Wydawnictwo UMK, Toru 2004.
27. Poznaska K., Sieci innowacyjne a mae i rednie przedsibiorstwa, (w:) Przed-
sibiorczo i innowacyjno MSP. Wyzwania wspczesnoci, (red.) A. Kaleta,
K. Moszkowicz, L. Woniak, Wydawnictwo AE we Wrocawiu, Wrocaw 2004.
28. Quevit M., Main Instruments for Suporting Technological Innovation on the Context
of Restructuring the Polish Economy: Priorities and Assesment Tests for Existing
Instruments, RIDER, Louvain, March 1997, s. 20.
29. SMEs, entrepreneurship and innovation, OECD Studies on SMEs and Entrepre-
neurship, OECD, Paris 2010.
30. Stawasz E., Innowacje a maa firma, Wydawnictwo Uniwersytetu dzkiego, d
1999.
31. Stawasz E., Potrzeby innowacyjne maych i rednich przedsibiorstw w Polsce,
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica, nr 195/2005.
32. Stawasz E., Rozwj bada nad innowacyjnoci maych i rednich przedsibiorstw
w Polsce, (w:) Nurt metodologiczny w naukach o zarzdzaniu, (red.) W. Baszczyk,
I. Bednarska-Wnuk, P. Kubik, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica,
d 2010.
33. Stawasz E., Kornecki J., Lisowska R., Ropga J., Entrepreneurship and Innova-
tion Policy in European Countries. The Case of Poland. Report, Fundacja Rozwoju
Przedsibiorczoci w odzi, d, sierpie 2007.
34. System transferu technologii i komercjalizacji wiedzy w Polsce siy motoryczne
i bariery, (red.) K.B. Matusiak, J. Guliski, PARP, Warszawa 2010.
35. Technology, Productivity and Job Creation. Best policy practices, The OECD Jobs
Strategy, OECD, Paris 1998.
36. Tidd J., Bessant J., Pavitt K., Managing innowation. Integrating technological, mar-
ket and organizational change, J. Wiley & Sons, Ltd., Chichester 2005.
37. Weresa M., Ewolucja polityki naukowo-technicznej i innowacyjnej w Niemczech
w kontekcie integracji, Prace i Materiay nr 277, Instytut Gospodarki wiatowej
SGH 2007.
INNOVATION POLICY TOWARDS SMES
Summary
The current economic policy in the developed countries in relation to innovation

and entrepreneurship is concentrated on integrating and stimulating of innovative entre-
preneurship and supporting the innovation of SMEs. Transfer and commercialization of
technology is an important policy instrument towards SMEs. It spans specialized forms of
innovation stimulating help in the SMEs sector, which make it possible for the enterprises
to manage effectively the development of new services, products, technologies, marke-
ting models and organizational solutions.
Translated by Edward Stawasz

PAWE GODEK
Uniwersytet dzki
3. POLITYKA INNOWACYJNA UNII EUROPEJSKIEJ

CELE I INSTRUMENTY
Szeroko rozumiana innowacyjno ma zasadnicze znaczenie w planowaniu

rozwoju Unii Europejskiej, jak rwnie jako wyzwanie dla instytucji funkcjonuj-
cych w jej ramach na wszystkich poziomach. W roku 2000 UE wyznaczya sobie
wiele ambitnych celw zwizanych z innowacjami, ktre miay by osignite
w nadchodzcym dziesicioleciu. Zrealizowanie tego planu miao odblokowa
konkurencyjno gospodarki Unii na rynkach globalnych. Obecnie innowacyj-
no jest uwaana za kluczowy czynnik, ktry pozwoli na odbudowanie konku-
rencyjnoci i pozycji gospodarczej UE po kryzysie z lat 20082009. Rwnie
nowa strategia Europa 2020, wyznaczajca kierunki dziaa w najbliszych
dziesiciu latach, zakada innowacyjno jako najwaniejszy element rozwoju
konkurencyjnoci UE.
Polityka UE w zakresie innowacyjnoci jest zoona i wieloaspektowa.
Jej wdraanie i sterowanie ni s zadaniami kompleksowymi, wymagajcymi
jasnej specyfikacji celw oraz przygotowania wielu instrumentw sucych
realizacji w zoonym otoczeniu instytucjonalnym. Zadaniem niniejszego arty-
kuu jest zwiza analiza celw polityki innowacyjnej UE w ostatnim dziesicio-
leciu oraz zestawienie instrumentw zwizanych z jej realizacj.
60 Pawe Godek
3.1. Innowacyjno UE
Pod wzgldem poziomu innowacyjnoci Unia Europejska naley do ci-

sej czowki wiatowej. Jednoczenie analizy wskazuj, e znajduje si ona
pod cig presj dwch najwikszych konkurentw gospodarczych Stanw
Zjednoczonych oraz Japonii. Porwnanie tych podmiotw z wykorzystaniem
metodologii zastosowanej przy tworzeniu Innovation Union Scoreboard wyka-
zuje znaczce rnice dzielce Uni Europejsk i oba wskazane wyej pastwa
(rys. 1). Dodatkowym, niepokojcym z punktu widzenia przyszej konkurencyj-
noci UE, elementem jest zauwaalna tendencja do stopniowego pogbiania si
rnic pomidzy oboma liderami oraz Uni. Jest to niepokojcy sygna, wskazu-
jcy na konieczno intensyfikacji wysiku nie tylko w celu dogonienia gwnych
konkurentw pod wzgldem efektywnoci innowacyjnej, ale nawet po to, aby
przynajmniej uzyska podobne tempo rozwoju.
60
46 45 46 48 49
50
36 40 39 40
40
32
30
20
10
0
2006 2007 2008 2009 2010
Lata
Japonia USA
Rys. 1. Porwnanie wynikw UE w zakresie innowacyjnoci w odniesieniu do Stanw

Zjednoczonych oraz Japonii
Uwaga: Wynik jest liczony jako 100*(X/UE-1), gdzie X to wynik bezwzgldny danego
kraju, a UE to wyniki liczony dla 27 krajw Unii Europejskiej.
rdo: opracowanie na podstawie: Innovation Union Scoreboard 2010. The Innova-
tion Unions performance scoreboard for Research and Innovation, 1 luty 2011,
<http://www.proinno-europe.eu/metrics> (08.03.2011).
Poziom innowacyjnoci UE jest zdecydowanie wyszy ni wynik innych

duych gospodarek. Na rysunku 2 pokazano porwnanie Unii Europejskiej
z Brazyli, Chinami oraz Rosj. Wskaniki wszystkich trzech konkurentw s
na poziomach znaczco niszych od wskanikw UE. Wskaniki Brazylii i Chin
Polityka innowacyjna Unii Europejskiej cele i instrumenty 61
pozostaj na bardzo niskim poziomie pomidzy 60 a 55, przy czym efek-

tywno innowacyjna gospodarki chiskiej w ostatnich piciu latach stopniowo
poprawia si. Wskaniki dla gospodarki rosyjskiej s na wyszym poziomie
(od 31 do 37), jednak widoczne jest wyrane obnianie si poziomu inno-
wacyjnoci tego kraju w latach 20062008. Podsumowujc, mona stwierdzi,
e pod wzgldem innowacyjnoci UE nie jest poddana presji konkurencyjnej
ze strony pastw rozwijajcych si.
2006 2007 2008 2009 2010

0
-20
-40 -31
-35 -37 -37 -37
-60
-61 -61 -60 -60 -60 -59 -58 -57 -58 -55
-80
Lata
Brazylia Chiny Rosja
Rys. 2. Porwnanie wynikw innowacyjnoci w odniesieniu do Brazylii, Chin i Rosji

Uwaga: Wynik jest liczony jako 100*(X/UE-1), gdzie X to wynik bezwzgldny danego
kraju, a UE to wyniki liczony dla 27 krajw Unii Europejskiej.
rdo: opracowanie na podstawie: Innovation Union Scoreboard 2010. The Innova-
tion Unions performance scoreboard for Research and Innovation, 1 luty 2011,
<http://www.proinno-europe.eu/metrics> (08.03.2011).
Istotnym czynnikiem ksztatujcym wskaniki innowacyjnoci dla caej

Unii Europejskiej jest jej wewntrzne zrnicowanie. Poziom innowacyjnoci
poszczeglnych krajw rni si zasadniczo. Do grupy najbardziej innowacyj-
nych gospodarek Unii nale kraje skandynawskie oraz Niemcy (rys. 3). Okrela-
jc to wedug wspomnianej wczeniej metodologii Innovation Union Scoreboard
stanowi one grup liderw innowacyjnoci. Z drugiej strony zestawienia znaj-
duj si kraje okrelane jako tzw. skromni innowatorzy (modest innovators).
Nale do nich: Litwa, otwa, Bugaria i Rumunia. Wskaniki osigane przez
te kraje w znaczcym stopniu odbiegaj nie tylko od wskanikw grupy liderw,
ale rwnie od redniej dla wszystkich 27 krajw.
62 Pawe Godek
0,201
Bugaria 0,226
0,227
Rumunia 0,237
0,269
Polska 0,278
0,327
Malta 0,351
0,364
Hiszpania 0,395
0,414
Wochy 0,421
0,436
Estonia 0,466
0,487
Cypr 0,495
0,516
Francja 0,543
0,565
Irlandia 0,573
0,578
Austria 0,591
0,611
UK 0,618
0,696
Finlandia 0,696
0,736
Szwecja 0,75
0 0,2 0,4 0,6 0,8

Wskanik Innovative Union Scoreboard
Skromni innowatorzy Zaawansowani innowatorzy

Umiarkowani innowatorzy Liderzy innowacyjnoci
Rys. 3. Poziom innowacyjnoci pastw czonkowskich Unii Europejskiej wedug Inno-

vative Union Scoreboard
Uwaga: Wskanik moe przybra wartoci od 0 do 1. Warto oznaczona jako EU jest
wartoci redni dla caej Unii Europejskiej (27 krajw)
rdo: opracowanie na podstawie: Innovation Union Scoreboard 2010. The Innovation
Unions performance scoreboard for Research and Innovation, 1 luty 2011, s. 9,
71 <http://www.proinno-europe.eu/metrics> (08.03.2011).
Tak zrnicowana pod wzgldem poziomu innowacyjnoci struktura kra-

jw nalecych do Unii Europejskiej stanowi dodatkowe wyzwanie dla polityki
innowacyjnej. Mona stwierdzi, e do czynnikw ksztatujcych jej cele zalicza
si nie tylko elementy odnoszce si do otoczenia Unii, ze szczeglnym uwzgld-
nieniem koniecznoci nadrabiania pewnych niedostatkw w odniesieniu do lide-
rw (Stany Zjednoczone i Japonia), ale rwnie wyzwania zwizane z procesem
wyrwnywania czy raczej zmniejszania olbrzymiego zrnicowania potencjaw
innowacyjnych poszczeglnych czonkw UE.
3.2. Strategia lizboska zaoenia i efekty
Plan rozwoju przyjty dla Unii Europejskiej przez Rad Europejsk

na posiedzeniu w Lizbonie w roku 2000 zosta nazwany od miejsca jego uchwale-
nia strategi lizbosk. Zosta on zaprojektowany na dziesi lat, a jego zasadni-
czym celem byo uczynienie Europy najbardziej dynamicznym i konkurencyjnym
regionem gospodarczym na wiecie. Strategia zakadaa, e gospodarka krajw
europejskich musi w znaczcym stopniu wykorzysta swj potencja innowa-
cyjnoci oparty na szeroko zakrojonych badaniach naukowych. Innowacyjno
zostaa wic uznana za filar rozwoju gospodarczego. Jako trzy inne zasadnicze
obszary wskazano: (i) liberalizacj rynkw telekomunikacji, energii, transportu
oraz rynkw finansowych, (ii) przedsibiorczo, w tym zakadanie firm oraz
prowadzenie dziaalnoci gospodarczej oraz (iii) spjno spoeczn osigan
poprzez ksztatowanie nowego, aktywnego pastwa obywatelskiego1.
Aby zrealizowa cel gwny strategii, zaoono, e do 2010 roku naley w skali
caej Unii Europejskiej osign nastpujce cele szczegowe:
inwestycje na badania i rozwj (B+R) osign poziom 3% PKB;
zredukowanie biurokracji i utrudnie dla przedsibiorczoci;
wzrost zatrudnienia do 70% dla mczyzn i 60% dla kobiet.
W trakcie realizacji strategii dokonywano jej sukcesywnych przegldw
i analiz procesu wdroenia oraz efektw. Pierwotna strategia stopniowo staa si
programem nadmiernie skomplikowanym z niejasnym podziaem odpowiedzial-
noci i zada, szczeglnie midzy UE a pastwa czonkowskie. W wietle takiej
diagnozy po dokonaniu przegldu strategii lizboskiej w 2005 roku odnowiono
1
Strategia lizboska. Droga do sukcesu Zjednoczonej Europy, Departament Analiz Ekono-
micznych i Spoecznych, Urzd Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa 2002.
64 Pawe Godek
jej zaoenia. Aby atwiej byo trzyma si priorytetw odnowionej strategii,

ukierunkowano j na wzrost gospodarczy i zatrudnienie. Zasadniczo zmodyfi-
kowano struktur zarzdzania w kierunku zwikszenia partnerstwa midzy pa-
stwami czonkowskimi a instytucjami UE2.
Zmiany te nie zapewniy realizacji zakadanych celw. Oglna diagnoza
realizacji strategii zatwierdzona przez Komisj Europejsk wskazaa, e naj-
waniejsze zaoenia (tj. 70% stopa zatrudnienia oraz przeznaczenie 3% PKB
na badania i rozwj) nie zostay osignite. W 2008 roku stopa zatrudnienia
w UE osigna 66% (co oznacza wzrost z poziomu 62% w 2000 roku), zanim
ponownie spada w 2009 roku w wyniku kryzysu finansowego. UE nie udao si
jednak osign poziomu wzrostu produktywnoci krajw najbardziej uprzemy-
sowionych: cakowite wydatki na badania i rozwj wyraone jako procent PKB
wykazay jedynie marginalny wzrost (z 1,82% w 2000 do 1,9% w 2008 roku)3.
Do czynnikw odpowiedzialnych za brak sukcesu strategii lizboskiej zaliczo-
no sabo zarzdzania procesem jej realizacji. W szczeglnoci krytykowany
by nieczytelny oraz zmieniajcy si w trakcie system odpowiedzialnoci. Kon-
sekwencj byo rozproszenie odpowiedzialnoci i sabo w sterowaniu nawet
na poziomie koordynacji celw strategii krajowych ze strategi lizbosk. Brak
jasnych wsplnych zobowiza przyczyni si do nasilenia problemw zwiza-
nych z odpowiedzialnoci za cay proces. W efekcie wyniki osignite przez
niektre pastwa czonkowskie relatywnie wczenie przekroczyy zamierzone
cele, podczas gdy dla innych pastw okrelono cele tak odlege, e ich osigni-
cie do 2010 roku okazao si nierealne4.
Zostay jednak rwnie podkrelone pozytywne efekty strategii, do kt-
rych komisja zaliczya m.in.: osignicie szerokiego porozumienia w sprawie
koniecznych reform w UE, zwikszenie odpornoci gospodarki UE na wahania
koniunktury osignite dziki zrealizowanym reformom (finanse publiczne oraz
rynek pracy), intensyfikacj wymiany dowiadcze i dobrych praktyk pomidzy
pastwami czonkowskimi.
2
Ocena strategii lizboskiej, Komisja Europejska, dokument roboczy sub komisji, Bruksela,
2.2.2010 SEK(2010) 114.
3
Ibidem.
4
Ibidem.
3.3. Instytucje i uwarunkowania zarzdzania polityk innowacyjn
Wydatki Unii Europejskiej na polityk innowacji s znaczce. Ich cakowity

udzia w budecie wsplnoty na okres 20072013 szacowany jest na 16,5%5.
S one wydatkowane w ramach licznych programw o rnym stopniu nakie-
rowania na cele zwizane z innowacjami oraz o rnej formie wpywu Komisji
Europejskiej na ich funkcjonowanie. Nale do nich:
cztery centralnie zarzdzane programy UE wspierajce rne formy
innowacyjnoci:
o 7. Program Ramowy (FP7);
o Program Ramowy na rzecz Konkurencyjnoci i Innowacji (CIP);
o Lifelong Learning Programme (LLP);
o LIFE+;
cztery programy, w ktrych zarzdzanie jest wspdzielone i ktrych
innowacyjno jest jednym z celw:
o Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego;
o Europejski Fundusz Spoeczny;
o Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarw Wiejskich;
o Europejski Fundusz Rybacki;
trzy programy wspomagajce innowacyjno w sposb poredni:
o Program Sieci Transeuropejskich (TEN) w zakresie wspierania roz-
budowy i modernizacji sieci europejskiej infrastruktury gwnych
linii spinajcych kontynent europejski projekty realizowane przez
instytucje publiczne,
o Marco Polo dotyczcy komercyjnych projektw transportowych,
o IDABC/ISA dotyczcy administracji elektronicznej.
Struktura zarzdzania dziaaniami zwizanymi z polityk innowacyjn jest
w Unii Europejskiej skomplikowana. W jej skad wchodz6:
cztery rne agencje wykonawcze wspierajce wdroenie scentrali-
zowanych programw bada, rozwoju technicznego oraz innowacji
(RTD&I), jak rwnie Europejski Fundusz Inwestycyjny oraz Finansowy
Instrument Podziau Ryzyka funkcjonujcy w ramach FP7;
5
M. Anvret, M. Granieri, A. Renda, A New Approach to Innovation Policy in the European
Union, The Centre for European Policy Studies Task Force Report, Bruksela 2010.
6
Ibidem.
66 Pawe Godek
24 komitety, w tym 19 dziaa w ramach FP7 (komitety oraz tematyczne

konfiguracje komitetw), w ramach programu CIP dziaaj trzy komi-
tety oraz po jednym w ramach Lifelong Learning Programme i LIFE+.
komponent innowacyjny ma rwnie 386 programw operacyjnych,
ktre dziaaj w poszczeglnych krajach czonkowskich w ramach
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Europejskiego
Programu Socjalnego. Naley podkreli, e w ramach kadego z nich
dziaaj instytucje zarzdzajce i monitorujce, w ktrych pracuj gow-
nie osoby z lokalnych instytucji i administracji rnych stopni;
siedem dyrektoriatw generalnych i komisarzy dziaajcych w ramach
programw zcentralizowanych (RTD, ENTR, INFSO, TREN, ENV,
ECFIN, EAC) (rys. 4). Ponadto do tej grupy mona zaliczy rwnie
piciu komisarzy, ktrzy zajmuj si programami porednio wspieraj-
cymi innowacje oraz funduszami, ktre s przez nich wspzarzdzane
(REGIO, EMPL, AGRI, FISH, DIGIT);
dodatkowo sze dyrektoriatw/komisarzy zajmuje si programami
i polityk porednio odnoszcymi si do innowacyjnoci. S to COMP
(pomocy publiczna), MARKT (prawa wasnoci intelektualnej i zam-
wie publicznych), SANCO (regulacje dotyczce zdrowia i bezpiecze-
stwa), TAXUD (instrumenty (zachty) podatkowe), ESTAT (statystyki
innowacji i bada) oraz JLS (mobilno pracownikw naukowo-badaw-
czych oraz wysoko wykwalifikowanej kadry pracowniczej pochodz-
cych z krajw trzecich).
Mona stwierdzi, e do czsto pojawiaj si nowe inicjatywy dodat-
kowo komplikujce system zwizany z polityk innowacyjnoci na poziomie
UE. Do takich inicjatyw zaliczy mona utworzenie w kocu ostatniej dekady
Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii7. Pierwotnie mia to by pre-
stiowy orodek akademicki, odpowiednik (i w jakim stopniu przeciwwaga)
amerykaskiego Massachusetts Institute of Technology. W zwizku z kontrower-
sjami co do tej koncepcji oraz przetargami dotyczcymi jego lokalizacji Komi-
sja Europejska zdecydowaa, aby instytut zbudowa jako sie wsppracujcych
ze sob tzw. wsplnot wiedzy i innowacji (WWI). W ich skad weszy ostatecznie
orodki akademickie, badawcze oraz przedsibiorstwa z wielu krajw UE, w tym
z Polski.
7
Decyzja o jego utworzeniu zapada w drugiej poowie 2007 roku.
Sprawy Zatrudnienie,
zagraniczne, RADAEUROPEJSKA sprawy
migracja, spoeczne,
statystyka, zdrowie,
fundusze ECOFINRADA ochrona
strukturalne DS.GOSP.IFINANS. RADAUEDS.KONKURENCYJNO_CI konsumentw,
budet,podatki rynekwewntrzny,przemys,badania rolnictwo,
edukacja,
energia
COREPER2 COREPER1
KomitetStaychPrzedstawicieli2 KomitetStaychPrzedstawicieli1
HLWGGRUPY HLGKONKU
Pomoc
WYSOK.SZCZEBLA RENCYJNO_
publiczna
WGKONKUR. WG IPR
WGFINANSE INNOWACJE,CIP,
BADANIA
REGULACJI Usugi
Zatrudnienia
Standaryzacja Zamw.
Komitet
EPC
Kom.Pol. publ.
CREST
Gospod. K.Bad.
Nauk.
KOMISJA Techn.
EUROPEJSKA (DYREKTORIATYGENERALNE)
SecGen DGEcfin DGENTR DGRTD CompMakt DGEMPL DGEAC
Grupakomisarzy Grupakomisarzy
REGIO,JLS, ENV,TREN,INFSO,
TAXUD,ESTAT
ds.strategii ds. SANCO
lizboskiej konkurencyjnoci
Rys. 4. Ujcie caociowe systemu decyzyjnego dotyczcego instrumentw polityki

innowacyjnej UE
rdo: opracowanie wasne na podstawie: K. Reppel, Governance Issues in the New
European Innovation Plan, materiay z wystpienia na INNO-Views workshop
on Improving Governance in European Innovation Policy, Bruksela 29 Listo-
pada 2009, <www.proinno-europe.eu/sites/default/files/1_1_Reppel8150.pdf>
(29.03.2011).
3.4. Polityka w zakresie ochrony wasnoci intelektualnej
Zagadnienie ochrony wasnoci intelektualnej jest ujte w wielu konwen-

cjach midzynarodowych, ktre w skali globalnej s wdraane przez wiatow
Organizacj Wasnoci Intelektualnej (WIPO) i wiatow Organizacj Handlu
(WTO). Dla Unii Europejskiej jednolity system ochrony praw wasnoci inte-
68 Pawe Godek
lektualnej, poczwszy od kwestii wasnoci przemysowej po prawo autorskie,

stanowi podstaw budowania jej kreatywnoci i innowacyjnoci. Przestrzeganie
podstawowych zasad rynku wewntrznego (swobodny przepyw towarw i usug
oraz wolna konkurencja) opiera si na daleko posunitej standaryzacji regu doty-
czcych wasnoci intelektualnej na poziomie europejskim.
W zakresie prawa autorskiego wyrazem denia do zachowania spjnoci
regulacji jest dyrektywa 2001/29/EC z dnia 22 maja 2001 roku w sprawie har-
monizacji okrelonych aspektw prawa autorskiego i praw pokrewnych w spoe-
czestwie informacyjnym. Jej uchwalenie wynikao z koniecznoci zachowania
jednolitych regulacji dotyczcych nowych obszarw ycia spoecznego objtych
prawem autorskim.
Drugim obszarem dotyczcym wasnoci intelektualnej jest wasno prze-
mysowa. Tu szczegln rol odgrywaj zagadnienia odnoszce si do patentu,
procesu jego uzyskiwania oraz egzekwowania praw waciciela patentu. S one
istotne dla innowacyjnoci gospodarki. Ich atwe stosowanie oraz niski koszt
korzystania z nich s niezbdnymi skadnikami sprawnie funkcjonujcego rynku
innowacji.
W ramach Unii Europejskiej nie funkcjonuje spjny system patentowy.
Przedsibiorstwa, osoby fizyczne oraz instytucje mog uzyskiwa ochron
patentow swoich wynalazkw, korzystajc zarwno z procedur i instytucji naro-
dowych, jak i z usug Europejskiego Urzdu Patentowego (EPO). Funkcjonowa-
nie Europejskiego Urzdu Patentowego nie jest zwizane z istnieniem jednego
europejskiego patentu. Stworzy on zunifikowan procedur aplikacyjn, ktra
jest akceptowana przez wszystkie pastwa czonkowskie, czyli 37 krajw (stan
na 2010 rok), w tym wszystkie 27 krajw Unii Europejskiej.
W analizach podkrelana jest potrzeba dalszych prac nad unifikacj regula-
cji patentowych i ich stosowania. Jako wane obszary prac nad ich ulepszaniem
wskaza mona m.in.8:
popraw jakoci ochrony patentowej oraz spjnoci w tym zakresie
pomidzy krajami czonkowskimi;
obnienie kosztw ochrony patentowej oraz obnienie kosztw proce-
dur prawnych zwizanych z egzekwowaniem praw z patentu;
brak jednolitych unijnych procedur dotyczcych ochrony przed ama-
niem praw z patentu.
8
M. Anvret, M. Granieri, A. Renda, A New Approach, op. cit.
Komisja Europejska jest zaangaowana w prace nad powstaniem jednoli-

tego patentu europejskiego oraz unifikacj procedur. W 2004 roku zaproponowaa
wprowadzenie rozwiza zwizanych z ustanowieniem jednolitej jurysdykcji
w zakresie prawa patentowego. Rozwizania te jednak nie uzyskay aprobaty
Rady Europy. Od roku 2009 trwaj prace nad wprowadzeniem zunifikowanego
systemu ochrony przed amaniem praw patentowych (United Patent Litigation
System UPLS).
Przejawem aktywnoci i konsekwencji UE dotyczcej poprawiania efek-
tywnoci stosowania istniejcych ju regulacji ochrony wasnoci intelektualnej
jest dyrektywa 2004/48/EC z 29 kwietnia 2004 roku w sprawie egzekwowania
praw wasnoci intelektualnej i przemysowej.
3.5. Strategia Europa 20209
W roku 2010 przez Komisj Europejsk zostaa przedstawiona strategia

Unii do 2020 roku pod nazw Europa 2020 strategia na rzecz inteligentnego
i zrwnowaonego rozwoju sprzyjajcego wczeniu spoecznemu. Zakada ona
osignicie piciu zasadniczych celw, ktre okrelaj, gdzie UE powinna si
znale przed 2020 rokiem. Cele s jednoczenie wskanikami, ktre posu
do oceny postpw w realizacji strategii10. S to:
1) wskanik zatrudnienia osb w wieku 20-64 lat powinien wynosi 75%;
2) na inwestycje w badania i rozwj oraz innowacje naley przeznacza
3% PKB Unii cznie ze rodkw publicznych i prywatnych;
3) naley osign cele 20/20/20 dotyczce klimatu i energii, co ozna-
cza, e:
naley ograniczy emisj gazw cieplarnianych o 20% w stosunku
do poziomu z 1990 roku (lub nawet o 30%, jeli warunki bd
sprzyjajce);
20% energii powinno pochodzi ze rde odnawialnych;
efektywno energetyczna powinna wzrosn o 20%;
9
Europa 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrwnowaonego rozwoju sprzyjajcego
wczeniu spoecznemu, komunikat Komisji Europejskiej, Bruksela, 3.3.2010, KOM(2010) 2020.
10
Europa 2020, <http://ec.europa.eu/europe2020/index_pl.htm> (07.03.2011).
70 Pawe Godek
4) liczb osb przedwczenie koczcych nauk szkoln naley ograni-

czy do 10%, a co najmniej 40% osb z modego pokolenia (w wieku
3034) powinno mie wysze wyksztacenie;
5) liczb osb zagroonych ubstwem i wykluczeniem spoecznym naley
zmniejszy o 20 milionw.
Aby zrealizowa zaoone cele strategii Europa 2020, Komisja Europej-
ska zaoya wykorzystanie siedmiu inicjatyw przewodnich. Zostay one pogru-
powane w trzy obszary:
1) Inteligentny wzrost gospodarczy;
2) Trway wzrost gospodarczy;
3) Wzrost gospodarczy sprzyjajcy wczeniu gospodarczemu.
Obszar Inteligentny wzrost gospodarczy obejmuje trzy inicjatywy prze-
wodnie:
1) Uni innowacji odnosi si do (i) wykorzystania dziaalnoci badawczo-
-rozwojowej oraz innowacji do rozwizywania problemw spoecznych;
(ii) wzmocnienia kadego elementu procesu innowacji, poczwszy
od wstpnych projektw badawczych a po komercyjne wykorzystanie
ich wynikw;
2) Europejsk agend cyfrow zakada osignicie trwaych korzyci
gospodarczych i spoecznych z jednolitego rynku cyfrowego opartego
na bardzo szybkim internecie. Do 2013 roku wszyscy mieszkacy
Europy powinni mie dostp do szybkiego cza internetowego;
3) Modzie w drodze zakada popraw jakoci i atrakcyjnoci euro-
pejskiego szkolnictwa wyszego na arenie midzynarodowej poprzez
wspieranie mobilnoci studentw i modych specjalistw. Jednym
z jego przejaww powinna by wiksza dostpno stanowisk w pa-
stwach czonkowskich dla kandydatw z caej Europy oraz waciwe
uznawanie kwalifikacji i dowiadczenia zawodowego.
Obszar Trway wzrost gospodarczy obejmuje dwie inicjatywy przewodnie:
1) Europ efektywnie korzystajc z zasobw zakada wsparcie zmiany
w kierunku gospodarki niskoemisyjnej i efektywniej korzystajcej
z zasobw. Europa powinna trzyma si celw wyznaczonych w strate-
gii 2020 w odniesieniu do produkcji energii, efektywnoci i konsumpcji;
jednym z efektw byoby zmniejszenie wartoci importu ropy naftowej

i gazu o 60 mld euro do 2020 roku11;
2) Polityk przemysow w erze globalizacji zakada zwikszanie konku-
rencyjnoci przemysu Unii Europejskiej w warunkach pokryzysowych,
wsparcie przedsibiorczoci i rozwj nowych umiejtnoci.
Obszar Wzrost gospodarczy sprzyjajcy wczeniu gospodarczemu obej-
muje dwie inicjatywy przewodnie:
1) Program na rzecz nowych umiejtnoci i zatrudnienia zakada stwo-
rzenie warunkw do unowoczenienia rynkw pracy w celu zwiksze-
nia poziomu zatrudnienia oraz zapewnienie trwaoci obecnych modeli
spoecznych w szczeglnoci w obliczu odchodzenia na emerytur
pokolenia wyu demograficznego;
2) Europejski program walki z ubstwem zakada dziaania na rzecz
zapewnienia spjnoci gospodarczej, spoecznej i terytorialnej poprzez
pomoc osobom biednym i wykluczonym spoecznie oraz umoliwienie
im aktywnego uczestniczenia w yciu spoecznym.

Polityka innowacyjna jest jednym z najwaniejszych obszarw aktywno-
ci Unii Europejskiej. Obejmuje wiele celw, ktrych realizacja powierzona jest
instytucjom unijnym oraz jest egzekwowana przy wykorzystaniu poszczeglnych
rodkw zwizanych z realizacj programw UE. Podkreli mona, e ogromna
liczba realizowanych dziaa i ich zoono w znaczcym stopniu ogranicza ich
przejrzysto i moliwo sprawnego zarzdzania nimi. Zarzdzanie i koordy-
nacja dziaa (tak w ramach dziaa UE, jak i koordynacji z politykami krajo-
wymi) byy uwaane za jeden z gwnych czynnikw utrudniajcych osignicie
sukcesu w ramach strategii lizboskiej. Wydaje si wic, e to wanie kwestia
poprawy struktur zarzdzania i ich efektywnoci powinna by kluczowym zada-
niem, na ktrym powinny si skoncentrowa dziaania Komisji Europejskiej.
Od tego elementu zalee moe pomylna realizacja celw zaoonych w strate-
gii Europa 2020.
11
Europa 2020: nowa strategia gospodarcza dla Europy, <http://www.euractiv.pl/innowa-
cyjnosc-i-kreatywnosc/artykul/europa-2020-nowa-strategia-gospodarcza-dla-europy-001660>
(07.03.2011).
72 Pawe Godek
Literatura
1. Anvret M., Granieri M., Renda A., A New Approach to Innovation Policy in the
European Union, The Centre for European Policy Studies Task Force Report, Bruk-
sela 2010.
2. Dyrektywa 2001/29/We Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 maja 2001 r.
w sprawie harmonizacji niektrych aspektw praw autorskich i pokrewnych w spo-
eczestwie informacyjnym.
3. Dyrektywa 2004/48/We Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r.
w sprawie egzekwowania praw wasnoci intelektualnej.
4. Strategia lizboska. Droga do sukcesu Zjednoczonej Europy, Departament Analiz
Ekonomicznych i Spoecznych, Urzd Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa
2002.
5. Europa 2020: nowa strategia gospodarcza dla Europy, <http://www.euractiv.pl/
innowacyjnosc-i-kreatywnosc/artykul/europa-2020-nowa-strategia-gospodarcza-
dla-europy-001660> (7.03.2011).
6. Europa 2020, <http://ec.europa.eu/europe2020/index_pl.htm> (07.03.2011).
7. Innovation Union Scoreboard 2010. The Innovation Unions performance score-
board for Research and Innovation, 1 luty 2011, <http://www.proinno-europe.eu/
metrics> (08.03.2011).
8. Ocena strategii lizboskiej, Komisja Europejska, dokument roboczy sub komisji,
Bruksela, 2.2.2010 SEK(2010) 114.
9. Europa 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrwnowaonego rozwoju sprzy-
jajcego wczeniu spoecznemu, komunikat Komisji Europejskiej, Bruksela,
3.03.2010, KOM(2010) 2020.
10. Reppel K., Governance Issues in the New European Innovation Plan, materiay
z wystpienia na INNO-Views workshop on Improving Governance in European
Innovation Policy, Bruksela, 29.11.2009, <www.proinno-europe.eu/sites/default/
files/1_1_Reppel8150.pdf>.
EUROPEAN UNION INNOVATION POLICY

GOALS AND INSTRUMENTS
Summary
Innovation policy plays a crucial role in European Union activity. In the paper,
the main goals and challenges of the EU innovation policy has been highlighted, in the
context of former EU strategy (Lisbon Strategy) as well as current Europa 2020 docu-
ment. The overall structure of institutional issues has been described, with particular
attention to management and coordination challenges. Since the management activities
of such complex issue as EU innovation policy can be mentioned as one of the obstacles
in the achieving success of the Lisbon Strategy, it is worth to consider this problem as
a crucial issue for Europa 2020 success.
Translated by Pawe Godek

CZ II
INSTRUMENTY
POLITYKI INNOWACYJNEJ W POLSCE
ROBERT STANISAWSKI
Politechnika dzka
4. INSTRUMENTY POLITYKI INNOWACYJNEJ

SKIEROWANE DO MSP
4.1. Podzia instrumentw polityki innowacyjnej
W Polsce, podobnie jak w Unii Europejskiej, istnieje wiele instrumen-

tw wspierajcych rozwj innowacyjny MSP. Ich klasyfikacji mona dokona
z rnego punktu widzenia. Dla potrzeb niniejszego opracowania wyrniono
instrumenty: regulacyjne (prawne), programowe (wsparcie rzdowe i unijne)
oraz instytucjonalne (wsparcie o charakterze finansowym i pozafinansowym)1.
Podzia ten jest umowny, gdy w praktyce wikszo instrumentw mona zali-
czy do kadej z wymienionych grup, co jest nastpstwem ich komplementarnego
charakteru, przejawiajcego si m.in. wzajemnym przenikaniem i uzupenianiem
si. Przykadem jest fakt, e funkcjonowanie systemu instytucjonalnego nie jest
moliwe bez odpowiednich regulacji prawnych, a programy rzdowego (krajo-
wego) wsparcia (finansowego i niefinansowego) w wielu przypadkach oparte s
na dostpnych rodkach unijnych w ramach poszczeglnych funduszy struktu-
ralnych.
Pierwsza grupa obejmuje akty prawne wydane przez pastwo majce na celu
motywowanie przedsibiorstw do innowacyjnego zachowania. Drug stanowi
1
W oglnym ujciu instrumenty te zostay ju zaprezentowane w rozdziale pierwszym niniej-
szego opracowania pt.: Zaoenia polityki innowacyjnej pastwa.
programy wprowadzajce polityk innowacyjn realizowan przez rzd, suc

ukierunkowaniu waciwych, jego zdaniem, dziaa wspierajcych (zazwyczaj
w sposb bezporedni) rozwj innowacji na rnych szczeblach zarzdza-
nia: krajowym, regionalnym lub lokalnym. Zadaniem wadzy krajowej w tym
wypadku jest aktywne wczenie do tych dziaa samorzdw lokalnych, ktre
w swoim interesie powinny wspiera rozwj przedsibiorczoci (w tym innowa-
cji) na danym terytorium. Trzeci grup stanowi instytucje powoane na pozio-
mie krajowym, regionalnym lub lokalnym. Ich zadaniem jest doradzanie oraz
udzielanie wsparcia szkoleniowego, informacyjnego oraz czsto finansowego
(w ramach pomocy publicznej) w zakresie wdroe nowych rozwiza. Okre-
lona pomoc moe by bezzwrotna lub czciowo odpatna. Wrd tej grupy
znajduj si orodki innowacji i przedsibiorczoci. Wzajemne powizanie ze
sob tych trzech typw instrumentw okrelane jest mianem systemu wspierania
rozwoju innowacyjnoci2.
4.2. Instrumenty regulacyjne
Jednym z pierwszych aktw prawnych zachcajcych do podejmowania

dziaalnoci innowacyjnej bya ustawa o wspieraniu dziaalnoci innowacyjnej
z 2005 roku. Koncentrowaa si na stworzeniu zacht do prowadzenia dziaal-
noci B+R. Wrd jej waniejszych zaoe mona wymieni moliwo3: uzy-
skania przez prywatne firmy statusu centrw badawczo-rozwojowych (CBR), co
dawao im przywileje podatkowe (zarwno dla nich, jak i ich kontrahentw);
zacignicia kredytu technologicznego w Banku Gospodarstwa Krajowego
(BGK) na zakup lub wytworzenie nowej technologii (50% kredytu pod pewnymi
warunkami mogo by umorzone); odlicze kosztw prowadzonej dziaalnoci
badawczej od podstawy opodatkowania, niezalenie od osignitych wynikw;
dokonania odpisu od podstawy rwnie w przypadku zakupu nowej technologii
(od instytutu badawczego, uczelni wyszej lub CBR) nawet do 50% kosztw
tego zakupu (mae przedsibiorstwa). Ustawa ta bya du rewolucj i zdecydo-
2
W tej czci opracowania dokonano charakterystyki wybranych instrumentw bez ich oceny
i wpywu na poziom innowacyjnoci podmiotw w sektorze MSP. Oceny tych programw doko-
nano w rozdziale pitym opracowania Wykorzystanie i wpyw wybranych instrumentw polityki
innowacyjnej na rozwj MSP w Polsce. Analiza na podstawie bada wtrnych niniejszego opra-
cowania.
3
Z. Domaszewicz, Sejm uchwali ustaw o wspieraniu innowacji, eGazeta, 2005, <www.
gospodarka.gazeta.pl/gospodarka>.
Instrumenty polityki innowacyjnej skierowane do MSP 79
wanym krokiem naprzd, jeeli chodzi o wspieranie rozwoju innowacyjnego.

Jednake zarzuca si jej zbyt biurokratyczny charakter i dosy wyrubowane
warunki. Zmodyfikowaa ona rwnie zakres dziaalnoci Polskiej Agencji Roz-
woju Regionalnego. Celem tych zmian miao by zwikszenie zainteresowania
przedsibiorcw innowacyjnoci. Wrd zasadniczych zada znalazy si kwe-
stie dotyczce promowania dziaa innowacyjnych, rozwj sieci instytucji oto-
czenia biznesu, tworzenie baz danych w zakresie zapotrzebowania na innowacje
i inne4.
Kolejnym aktem prawnym o duym znaczeniu jest ustawa z 30 maja
2008 roku o niektrych formach wspierania dziaalnoci innowacyjnej5. Jej
gwnym celem jest: wzrost konkurencyjnoci i innowacyjnoci gospodarki
poprzez wzrost nakadw sektora prywatnego oraz poprawa efektywnoci
gospodarowania rodkami publicznymi na badania i rozwj. Realizacj tego celu
wspiera miay trzy elementy: kontynuacja moliwoci udzielania kredytu techno-
logicznego (z pewnymi zmianami), utrzymanie statusu CBR wraz z korzyciami
oraz ulga podatkowa zwizana z nabyciem nowych technologii (moliwo
korzystania z ulg podatkowych zapewniaj ustawy podatkowe od 2006 roku).
Wedug najnowszych bada najbardziej rozpowszechnionym i najlepiej ocenia-
nym instrumentem tej ustawy jest kredyt technologiczny. Do koca 2008 roku
skorzystay z niego 72 podmioty, przyczyniajc si do poprawy swojej konku-
rencyjnoci. Gorsz ocen maj dwa pozostae elementy, czyli CBR oraz ulgi
podatkowe. Oznacza to w praktyce znacznie mniejsze zainteresowanie podmio-
tw wykorzystywaniem CBR jako instrumentu na rzecz rozwoju swojej innowa-
cyjnoci, co jest nastpstwem zbyt restrykcyjnych warunkw pocztkowych przy
tworzeniu tych centrw (dlatego te obniono poziom przychodw ze sprzeday
usug badawczo-rozwojowych z 50 do 20%) oraz zbyt maych zacht podatko-
wych dla uczestnikw wymiany usug w ramach CBR. Jeeli chodzi o ostatni
element, to maa popularno jest nastpstwem niskiego poziomu dyfuzji inno-
wacji wrd polskich przedsibiorstw oraz niedostateczna promocja tego instru-
mentu wrd potencjalnych zainteresowanych6. Ulga innowacyjna obejmuje
nabycie nowych technologii. W myl tej ustawy s nimi wartoci niematerialne
(wyniki bada i prace rozwojowe), ktre umoliwi wytwarzanie nowych lub
4
Ustawa o wspieraniu dziaalnoci innowacyjnej, DzU nr 179, poz. 1484.
5
Ustawa z dnia 30 maja 2008 roku o niektrych formach wspierania dziaalnoci innowacyj-
nej, DzU 2008 nr 116, poz. 730.
6
G. Henclewska, Instrumenty wsparcia dziaalnoci badawczo-rozwojowej przedsibiorstw,
materiay konferencyjne, KonstancinJeziorna 2010.
znaczco ulepszonych towarw, procesw lub usug i nie s stosowane na wie-

cie duej ni pi lat7.
4.3. Instrumenty programowe
4.3.1. Programy na rzecz rozwoju MSP w Polsce
W polskiej historii po 1989 roku powstao wiele programw gospodar-

czych, ktre miay wspomc oglny rozwj caej gospodarki. Jednake w wielu
zabrako ujcia mikroekonomicznego, ktre akcentowaoby znaczenie przed-
sibiorstwa jako zasadniczego elementu caej gospodarki. Przykadem takiego
programu by niewtpliwie plan Balcerowicza. Naley jednak pamita, e
na pocztku polskiej transformacji jej najwaniejszym elementem staa si zmiana
systemu gospodarczego z centralnie sterowanego na taki, ktrego funkcjonowanie
oparte zostao na zasadach liberalnej gospodarki i wolnej konkurencji. Potrzeb
wprowadzenia mechanizmu wspierajcego przemiany w tworzcym si biznesie
dostrzeono za rzdw Hanny Suchockiej. Stworzono pakiet o nazwie Polityka
przemysowa, w ktrym zaprezentowano instrumenty pomocowe oraz podjto
prb powoania pierwszych instytucji na rzecz przedsibiorstw, takich jak:
Polska Fundacja Rozwoju Przedsibiorczoci czy Agencja Techniki i Techno-
logii.
Jednake dopiero przyjcie w 1995 roku dokumentu o nazwie: Mae i red-
nie przedsibiorstwa w gospodarce narodowej. Polityka wobec maych i rednich
przedsibiorstw8 byo zdecydowanym krok naprzd. Do najwaniejszych zao-
e tego dokumentu zaliczono: uatwienia rozwoju MSP, zwikszenie konku-
rencyjnoci MSP, rozwj usug finansowych, zharmonizowanie prawa polskiego
z prawem obowizujcym w UE. Miay one by dokonane w trzech zasadni-
czych obszarach: prawnym, organizacyjnym oraz informacyjno-szkoleniowym.
W pierwszej grupie zaoono, e koncentracja dziaa obejmie: nowelizacj
prawa, zdefiniowanie sektora MSP, stworzenie zasad funkcjonowania instytu-
7
Ustawa z 30 maja 2008 roku o niektrych formach, op. cit.
8
Mae i rednie przedsibiorstwa w gospodarce narodowej. Polityka wobec maych i rednich
przedsibiorstw, Ministerstwo Przemysu i Handlu, dokument rzdowy przyjty przez Rad Mini-
strw 6 czerwca 1995 roku, nr 9 (51), Warszawa 1995.
cji kredytowych, stworzenie ustaw rejestracji przedsibiorstw i funkcjonowania

gied towarowych, przygotowanie ordynacji podatkowej. Z tej dosy bogatej
listy podjto kilka inicjatyw legislacyjnych w zakresie: ordynacji podatkowej,
prawa bankowego, prawa dziaalnoci gospodarczej. Doprowadzono do: utwo-
rzenia Polskiej Fundacji Promocji i Rozwoju Maych i rednich Przedsibiorstw
(instytucji zajmujcej si koordynacj pomocy zagranicznej bdcej prekurso-
rem Krajowego Systemu Usug KSU), utworzenia w 1997 Krajowego Fundu-
szu Porcze Kredytowych (udzielajcy porcze dla MSP), utworzenia Agencji
Techniki i Technologii (ATT) (jej zadaniem jest wspieranie transferu technolo-
gii do MSP). Do innych sukcesw tego programu naley zaliczy inicjatywy
w zakresie tworzenia pierwszych centrw wspierania biznesu, sieci informacji
gospodarczej, orodkw wspierania biznesu, funduszy rozwoju przedsibior-
czoci czy te inkubatorw przedsibiorczoci. Ostatnia grupa zaoe informa-
cyjno-szkoleniowych tego programu koncentrowaa si na: dostpie do nowych
technologii, programach nauczania propagujcych przedsibiorczo, tworzeniu
systemu monitorujcego stan rozwoju MSP.
Kolejnym wanym dokumentem byo przyjcie przez rzd programu
o nazwie: Kierunki dziaa rzdu wobec maych i rednich przedsibiorstw
do 2002 roku Jego priorytetowe dziaania obejmoway kilka wanych kwestii
z punktu widzenia przyszego czonkostwa Polski w Unii Europejskiej. Po
pierwsze zaoono konieczno dokonania zmian na rzecz zwikszenia konku-
rencyjnoci MSP (zmiany legislacyjne, wsparcie finansowe, wdroenia innowa-
cyjne, stworzenie sieci doradztwa gospodarczego). Po drugie pooono nacisk
na aktywizacj eksportu MSP (dofinansowanie zagranicznych targw, wiedza na
temat rynku wewntrznego, wsppraca transgraniczna, uatwienia w zakresie
ubezpiecze gospodarczych). Po trzecie zamierzano zwikszy nakady na MSP
poprzez popraw systemu podatkowego, rozwj systemu porcze kredytowych,
rozwj pozabankowych instytucji kredytowych. Ponadto wprowadzono po raz
pierwszy pomoc bezporedni, w ramach ktrej refundowano koszty zwizane
z uczestnictwem w szkoleniach i dziaalnoci doradczej oraz wprowadzeniem
przedsibiorstwa na gied papierw wartociowych9.
W przygotowanych przez rzd programach duy nacisk pooono rwnie
na aktywizacj rynku pracy. Przykadem jest niewtpliwie program Przedsi-
9
Kierunki dziaa rzdu wobec maych i rednich przedsibiorstw do 2002 roku, Ministerstwo
Gospodarki, dokument rzdowy przyjty przez Rad Ministrw 11 maja 1999 roku, Warszawa
1999.
biorczo Rozwj Praca. Zosta on oparty na trzech strategiach czstkowych:

strategii finansw publicznych, strategii wzrostu gospodarczego oraz strategii
integracji europejskiej. Skada si z dwch komponentw: Przede wszystkim
przedsibiorczo oraz Pierwsza praca. Pierwsza cz tego programu obej-
mowaa nastpujce dziaania10:
zmiany prawa;
uproszczenie systemu podatkowego;
obnienie kosztw pracy;
usunicie barier w kontaktach urzd przedsibiorca;
zwikszenie dostpu do zewntrznych rde finansowania;
uproszczenie systemu rejestracji przedsibiorcw;
zmniejszenie liczby inspekcji dziaalnoci gospodarczej;
wprowadzenie nowych zasad amortyzacji.
Druga cz (Pierwsza praca) przeznaczona bya dla absolwentw szk
wyszych. Miaa na celu pomoc w zdobyciu pierwszej pracy i dowiadczenia
zawodowego modym ludziom koczcym szkoy. Jej gwne zaoenia koncen-
troway si na:
refinansowaniu przedsibiorcom (przez urzd pracy) kosztw zatrud-
nienia absolwenta;
uzyskaniu preferencyjnej poyczki na rozpoczcie wasnej dziaalnoci
gospodarczej;
refundowaniu i/lub zwolnieniu z pacenia ubezpieczenia spoecznego
osb rozpoczynajcych dziaalno gospodarcz;
propagowaniu formy stau i umw absolwenckich.
Niestety program ten nie odnis zbyt duego sukcesu. Z powyszych dzia-
a najwikszym zainteresowaniem cieszyy si stae i umowy absolwenckie,
a w mniejszym stopniu podejmowanie wasnej dziaalnoci gospodarczej, ktra
bya zasadniczym elementem tego programu. Std te trudno mwi o jego duej
skutecznoci.
W 2003 roku przez Rad Ministrw przyjty zosta kolejny dokument
o nazwie Kierunki dziaa rzdu wobec maych i rednich przedsibiorstw
10
Plan dziaa prowzrostowych w latach 20032004 Przedsibiorczo rozwj praca,
Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej, Warszawa 2003.
od 2003 do 200611. Koncentrowa si on na pobudzaniu aktywnoci gospodarczej

w sektorze MSP bez wzgldu na miejsce dziaania, form prawn czy rodzaj
prowadzonej dziaalnoci. Jego zaoenia byy zgodne z oglnymi wytycznymi
zawartymi w Karcie maych przedsibiorstw, ktr Polska podpisaa w 2002 roku.
Ponadto program ten zakada:
propagowanie przedsibiorczoci wrd modziey, kobiet i osb nie-
penosprawnych;
pomoc instytucji wsparcia biznesu (wsparcie poprzez fundusze struktu-
ralne, z funduszy prywatnych oraz midzynarodowych kredytw ban-
kowych);
promowanie przedsiwzi regionalnych.
Program obejmowa cztery podstawowe typy dziaa:
wspieranie przedsiwzi sucych rozwojowi przedsibiorstw [lepsze
wykorzystanie zasobw ludzkich i kapitaowych, podnoszenie kwalifi-
kacji kadry menederskiej, wykorzystanie nowych technik i technologii
(logistyka, certyfikaty jakoci)];
popraw otoczenia prawnego i administracyjnego (likwidacja ucili-
wych obcie i barier biurokratycznych, poprawa systemu prawnego);
rozwj otoczenia instytucjonalnego MSP [rozwj PARP, instytucji
poredniczcych (usugi szkoleniowe, doradcze, informacyjne), insty-
tucji finansowych (fundusze poyczkowe i porcze kredytowych),
instytucji propagujcych wiedz o UE, instytucji promujce eksport,
orodkw innowacji przedsibiorczoci];
wspieranie integracji firm i dziaalnoci na forum midzynarodowym
(tworzenie grup producenckich wsppraca midzy przedsibior-
stwami, tworzenie zwizkw kapitaowych prowadzcych podobn
dziaalno gospodarcz, zachcanie producentw do udziau w brano-
wych organizacjach midzynarodowych).
Wrd innych dokumentw programowych naley wymieni zwaszcza
te, ktre bezporednio dotyczyy podejmowania dziaalnoci innowacyjnej.
Formowanie podstawowych zaoe polityki innowacyjnej w Polsce widoczne
byo w dwch pierwszych dokumentach rzdowych z roku 1993 (Zaoenia
11
Kierunki dziaa rzdu wobec maych i rednich przedsibiorstw od 2003 do 2006, Minister-
stwo Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej, dokument rzdowy przyjty 4 lutego 2003, Warsza-
wa 2003.
polityki naukowej i naukowo-technicznej pastwa12) oraz z roku 1994 (Zaoe-

nia polityki proinnowacyjnej pastwa13). Oba stanowiy ramy przyszych opra-
cowa dotyczcych rozwoju zaoe polityki innowacyjnej. Zwrcono w nich
uwag na znaczenie innowacji w kontekcie ksztatowania polityki gospodarczej
oraz podkrelono, e jej celem powinno by zintensyfikowanie wdroe nowych
rozwiza technologicznych i organizacyjnych w sferze produkcji materialnej
i usug. Due znaczenie w realizacji tego celu przypisano wanie pastwu,
ktre wykorzystujc okrelone instrumenty (prawno-organizacyjne i finan-
sowe), powinno wspiera proces unowoczeniania gospodarki. Podkrelono, e
zaoeniem podejmowanych dziaa jest osignicie standardw rozwojowych,
ktre s warunkiem penego uczestnictwa Polski w Unii Europejskiej i zapew-
nienie jej odpowiedniej pozycji. Osignicie rozwoju innowacyjnego pastwa
powinno by efektem powizania polityki naukowej, naukowo-technicznej, edu-
kacyjnej z polityk gospodarcz. Wrd dziaa biecych zamierzano skoncen-
trowa si na:
1) ukierunkowaniu systemu finansowo-podatkowego na wspieranie inno-
wacyjnoci gospodarki;
2) ksztatowaniu polityki handlu zagranicznego pod ktem umocnienia
konkurencyjnej pozycji krajowych towarw i usug na rynkach zagra-
nicznych, sprzyjajcych rozwojowi nauki i techniki;
3) rozwoju systemw gromadzenia, przetwarzania i udostpniania infor-
macji o innowacjach.
W duszym okresie zamierzano natomiast: zwikszy nakady na nauk,
podnie poziom bada naukowych oraz prac badawczo-rozwojowych, zwik-
szy zaangaowanie sektorw gospodarki, ktre dziki wysokiej technice
i zaawansowaniu technologicznemu maj szczeglne znaczenie dla postpu
technicznego, rozbudowa infrastruktur wspomagajc dziaania innowacyjne
oraz sfer badawczo-rozwojow, kreowa powizania na styku nauka biznes
oraz poprawi wspprac naukow z zagranic poprzez stwarzanie warunkw
politycznych, prawnych, ekonomicznych sprzyjajcych napywowi kapitau
zagranicznego oraz importowi i eksportowi technologii. Z ca pewnoci mona
stwierdzi, e pomimo dosy oglnego ujcia zaoe polityki innowacyjnej
12
Zaoenia polityki naukowej i naukowo-technicznej pastwa, dokument rzdowy przyjty
przez Rad Ministrw 20 lipca 1993 roku, Komitet Bada Naukowych, Warszawa 1993.
13
Zaoenia polityki proinnowacyjnej pastwa, dokument rzdowy przyjty przez Rad Mini-
strw 22 listopada 1994 roku, Komitet Bada Naukowych, Warszawa 1994.
dokumenty te (w szczeglnoci ten drugi) stay si ramami formuowania przy-

szych (kolejnych) strategii (programw) ksztatowania polityki innowacyjnej
w Polsce.
W tej grupie mona rwnie wymieni Program wspierania rozwoju
instytucji regionalnych dziaajcych na rzecz transferu technologii w sektorze
maych i rednich przedsibiorstw14, ktrego zasadniczym celem byo tworzenie
regionalnych systemw innowacji. Wrd jego oglnych zaoe mona wymie-
ni: motywowanie przedsibiorcw do zwikszania swojego zapotrzebowania
na rozwizania innowacyjne (wikszy transfer wiedzy), wsparcie finansowe przy
podejmowaniu dziaa innowacyjnych, wsparcie doradcze w kwestii zarzdzania
ryzykiem przy podejmowaniu dziaalnoci innowacyjnej, tworzenie instytucjo-
nalnego wsparcia na szczeblach regionalnych.
Kolejnym krokiem byo przyjcie przez rzd w grudniu 1999 roku dokumentu
o nazwie Zaoenia polityki innowacyjnej pastwa do 2002 roku15. Nastpnym
przygotowanie i przyjcie w dniu 11 lipca 2000 roku programu Zwikszanie
innowacyjnoci gospodarki w Polsce do 2006 roku. Jego realizacja obejmowaa
dosy dugi i trudny dla Polski okres zwizany z przygotowaniem do czonko-
stwa w Unii Europejskiej, jak i pierwsze lata po akcesji. Z wytyczonych 21 celw
szczegowych osignito 19, co byo moliwe dziki rodkom pochodzcym
z funduszy strukturalnych, do ktrych mielimy dostp jak czonkowie UE
(programy: SPO WKP, SPO Rozwj Zasobw Ludzkich, ZPORR i inne).
W dokumencie tym zawarto zobowizanie rzdu do opracowania i wdroe-
nia ustawy o dziaalnoci badawczo-rozwojowej, co zostao zreszt dokonane
(w 2005 roku) w ustawie o niektrych formach wspierania dziaalnoci innowa-
cyjnej.
Kontynuacj programu z 2000 roku byo opracowanie obowizujcego
do dzi programu o nazwie Kierunki zwikszania innowacyjnoci gospodarki
na lata 2007201316. Zawiera on ocen innowacyjnoci polskiej gospodarki
w pierwszych latach XXI wieku oraz rekomendacj na kolejne lata, ktre,
14
Program wspierania rozwoju instytucji regionalnych dziaajcych na rzecz transferu techno-
logii w sektorze maych i rednich przedsibiorstw, Ministerstwo Gospodarki, dokument rzdowy
przyjty przez Rad Ministrw 4 marca 1997 roku, Warszawa 1997.
15
Zaoenia polityki innowacyjnej pastwa do 2002 roku, dokument rzdowy przyjty przez
Rad Ministrw 6 grudnia 1999 roku, Komitet Bada Naukowych, Warszawa 1999.
16
Kierunki zwikszania innowacyjnoci gospodarki na lata 20072013, dokument rzdowy
przyjty przez Rad Ministrw 4 wrzenia 2006 roku, Ministerstwo Gospodarki, Departament Roz-
woju Gospodarki, Warszawa 2006.
jak wiadomo, mog sta si (lub te nie) przeomowe, jeeli chodzi o dyfuzje
nowych rozwiza w gospodarce, ze wzgldu na duy poziom zagwaranto-
wanych przez UE rodkw finansowych. Cel tego dokumentu zosta zdefinio-
wany jako: wzrost innowacyjnoci przedsibiorstw dla utrzymania gospodarki
na ciece szybkiego rozwoju i dla tworzenia nowych, lepszych miejsc pracy17.
W dokumencie przewidziano wiele instrumentw sucych realizacji powy-
szego celu. Zostay one ujte w piciu zasadniczych zagadnieniach:
1) kadra dla nowoczesnej gospodarki;
2) badania na rzecz gospodarki;
3) wasno intelektualna dla innowacji;
4) kapita na innowacje;
5) infrastruktura.
Pierwszy z wymienionych punktw podkrela znaczenie czynnika ludz-
kiego dla gospodarki opartej na wiedzy. Czynnik ludzki traktowany jest jako
zasadniczy element rozwoju organizacji gospodarczej. Podniesienie jego jakoci
oznacza prowadzenie dziaa, takich jak: ksztacenie, szkolenie, transfer wiedzy.
Drugi z wymienionych obszarw obejmuje te przedsiwzicia, ktrych zada-
niem jest zwikszenie wykorzystania wynikw prac B+R w przedsibiorstwach
oraz dostosowanie moliwoci jednostek naukowych do zaspokojenia potrzeb
unowoczeniajcej si gospodarki i tworzenia poday nowych rozwiza dla
gospodarki18. Doceniajc znaczenie czynnika innowacyjnoci dla podnosze-
nia konkurencyjnoci polskich MSP, zwraca si uwag na potrzeb zachcania
przedsibiorcw do prowadzenia wasnej dziaalnoci B+R. Sprzyja temu maj:
uatwienia w dostpie do rodkw finansowych (w tym publicznych) na B+R,
okrelenie polskich specjalizacji w sektorze B+R, znoszenie barier prawnych
dla dziaalnoci badawczo-rozwojowej, koncentracja rodkw finansowych
na najlepszych jednostkach badawczych oraz maksymalna promocja moliwo-
ci wynikajcych z funduszy strukturalnych. Kolejne z wymienionych dziaa
dotyczy usprawnienia zarzdzania wasnoci intelektualn (ochron prawa
wasnoci przemysowej). Wsparcie obejmowa ma te podmioty, ktre chc zga-
sza patenty za granic. Czwarte z wymienionych dziaa obejmuje pozyskiwanie
funduszy na dziaalno innowacyjn. Zwrcono uwag szczeglnie na rol rod-
kw unijnych, w tym funduszy strukturalnych, programu ramowego, jak i rde
17
Ibidem.
18
Ibidem.
wasnych, wykorzystujcych w szerszym zakresie rodki prywatne typu: Private

Equity/Venture Capital (rwnie tzw. aniow biznesu). Ostatnim z wymienio-
nych w programie zagadnie s przewidywalne zmiany infrastrukturalne. Zwraca
si uwag na konieczno tworzenia powiza sieciowych (klastry, platformy
technologiczne), rozwoju wsppracy przedsibiorstw ze sfer badawczo-rozwo-
jow (tworzenie niepublicznej sfery badawczo-rozwojowej oraz komercjalizacja
bada), upowszechnienie technologii informacyjno-komunikacyjnych (bardziej
skuteczny system przepywu informacji) oraz stworzenie skutecznego systemu
wsparcia finansowego. Wedug tego dokumentu proponuje si trjwymiarowe
zarzdzanie procesem wdroe innowacyjnych19:
1) ustanowienie rady do spraw innowacyjnoci przy Prezesie Rady
Ministrw (koordynowanie prac dotyczcych wdroe pomidzy
poszczeglnymi resortami gospodarki);
2) powoanie agencji prowadzcej dziaalno informacyjn, doradcz,
szkoleniow oraz finansujcej dyfuzje innowacji w gospodarce z fundu-
szy strukturalnych;
3) powoanie Narodowego Centrum Bada Naukowych i Rozwoju (kiero-
wanie rodkw do jednostek badawczych).
Jednake, jak pokazuj ju biece dowiadczenia, pomimo susznoci
zaoe tego dokumentu realizacja poszczeglnych etapw przebiega z pewnymi
oporami.
4.3.2. Realizacja rzdowych programw wsparcia rozwoju innowacyjnego

MSP
W okresie poakcesyjnym uruchomiono w Polsce programy (inicjatywy)

finansowane (lub wspfinansowane) przez rzd, a suce poprawie innowa-
cyjnoci polskiego sektora MSP. S one realizowane przez trzy (dwa dodat-
kowo w zwizku z funduszami europejskimi)20 z siedemnastu funkcjonujcych
ministerstw. Do ich obsugi powoano okoo 350 instytucji pastwowych i pry-
19
R. Stanisawski, Znaczenie innowacyjnoci w procesie zarzdzania maym i rednim przed-
sibiorstwem w Polsce w kontekcie zjawisk globalizacji europejskiej, (w:) Mechanizmy i obszary
przeobrae w organizacjach, (red.) A. Potocki, Difin, Warszawa 2007.
20
Jest to Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego oraz Ministerstwo
Pracy i Polityki Spoecznej.
watnych. W wikszoci s one przeznaczone dla szerokiego grona odbiorcw

(agencje, centra transferu technologii, parki, inkubatory itd.), jednake naley
stwierdzi, e w bezporedni lub poredni sposb ksztatuj one polityk pomocy
kierowanej do MSP. Programy te charakteryzuj si du rnorodnoci ofero-
wanego wsparcia. Wsparcie to mona podzieli na sze typw dziaa: pomoc
finansow, szkoleniow, doradcz, marketingow, infrastrukturaln (zaplecze
teleinformatyczne, laboratoria) oraz pomoc w promowaniu dziaalnoci B+R
(tabela 1). Wrd nich mona wyrni:
Paszport do eksportu,
Program wsparcia dla technostarterw,
Patent plus,
Bon na innowacje,
Kreator innowacyjnoci,
Fundusze porcze kredytowych,
Fundusz porcze unijnych,
Kredyt technologiczny,
Mikropoyczki,
Fundusze poyczkowe.
Poniej scharakteryzowane zostan wybrane programy inicjowane (zarz-
dzane) i wspfinansowane przez rzd, ktre s istotne dla dalszej analizy prze-
prowadzonej w niniejszym opracowaniu.
Program Droga do Polski przedsibiorczej zainicjowany zosta w 2007 ro-
ku w ramach projektw majcych na celu stworzenie na skal europejsk zin-
tegrowanego systemu kierowania przedsibiorczoci akademick. Kierowany
by do osb zainteresowanych rozpoczynaniem dziaalnoci gospodarczej
w Akademickich Inkubatorach Przedsibiorczoci (studenci, absolwenci, dokto-
ranci oraz modzi pracownicy naukowi szk wyszych), modych firm technolo-
gicznych (mogcych wej w faz inkubacji) oraz uczelni wyszych pragncych
uruchomi dziaalno na rzecz przedsibiorczoci akademickiej (wasne inku-
batory przedsibiorczoci). Skada si z szeciu etapw: edukacja, preinkubacja,
legislacja, inkubacja, finanse, innowacja. We wczesnych jego fazach (na pozio-
mie 2009 roku) przewidywano do realizacji nastpujce zadania21:
przygotowanie inkubatorw na uczelniach wyszych, odpowiednio
wyposaonych w sprzt niezbdny do wiadczenia usug proinnowa-
cyjnych oraz dysponujcych odpowiednim kapitaem ludzkim w tym
zakresie;
21
<www.inkubatory.pl>.
opracowanie pakietu usug o charakterze pomocowym, jak: prawne,

finansowe, ksigowe, doradcze, szkoleniowe, marketingowe itd.;
moliwo udostpnienia biura, organizacji telekonferencji z potencjal-
nymi klientami z caej Polski;
pomoc w pozyskaniu kapitau i funduszy europejskich.
Tabela 1
Wybrane programy/instytucje rzdowe wspierajce sektor MSP
Programy/instytucje Pomoc Usugi

/inicjatywy finansowa Szkolenia doradcze Marketing Infrastruktura B+R
Ministerstwo Gospodarki
Program rozwoju
inkubatorw (Droga x x
do Polski przedsibiorczej)
PARP
Paszport do eksportu x x x
Mikropoyczki x
Fundusz porcze x
kredytowych
Kredyt technologiczny x
Program wsparcia x x x
dla technostarterw
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyszego
Patent plus x x
Kreator innowacyjnoci x x x
Cambridge PYTHON x x
Przedsibiorczo x x
akademicka
Ministerstwo Skarbu
BGK (wspieranie
przedsibiorczoci
z wykorzystaniem porcze x x
i gwarancji BGK)
Fundusz porcze x
kredytowych
Kredyt technologiczny x
Pierwsza firma x
rdo: opracowanie wasne na podstawie: D. Klonowski, Innowacyjno sektora MSP
w Polsce. Rzdowe programy wsparcia a luka finansowa, Ernst & Young Polska,
Warszawa 2009.
Docelowo w ramach tego programu przewidziano wspieranie transferu

technologii poprzez stworzenie laboratoriw kreatywnych i multimedialnych,
ktre miay pomc zainteresowanym podmiotom stworzy wizj innowacyjnego
produktu i jednoczenie wdroy t wizj w ycie, dostosowujc j do wymaga
rynku. Obecnie program ten jest realizowany z wykorzystaniem rodkw unij-
nych w ramach PO Innowacyjna Gospodarka (dziaanie 5.2).
Program Paszport do eksportu przewidziany jest na lata 20072013. Jest
wspfinansowany z rodkw unijnych w ramach PO Innowacyjna Gospodarka.
Przeznaczony jest dla podmiotw majcych ju okrelone dowiadczenie i poten-
cja eksportowy w wymianie midzynarodowej. Ma za zadanie stworzy dogodne
warunki do handlu towarami i usugami o charakterze innowacyjnym. W ramach
tego programu przedsibiorca ma do dyspozycji dwie grupy instrumentw.
W pierwszej otrzymuje bezpatnie 30 godzin konsultacji w zakresie planowanego
rozwoju eksportu. W drugiej grupie znajduj si propozycje, z ktrych moe
wybra trzy najbardziej dopasowane do swoich potrzeb:
szkolenia z dziedzin niezbdnych dla prawidowego rozwoju eksportu
(dostpnych form wspierania eksportu, zagadnie finansowo-ubezpie-
czeniowych lub/i warunkw prawnych w kraju docelowym);
przeprowadzenie bada docelowych rynkw zagranicznych;
refinansowanie udziau w targach midzynarodowych;
pomoc w poszukiwaniu partnerw handlowych;
pomoc w opracowaniu ofert handlowych i materiaw promocyjnych;
wsparcie techniczno-wdroeniowe obejmujce spenienie okrelonych
procedur i pozyskiwanie wymaganych dokumentw warunkujcych
dopuszczenie towarw do obrotu zagranicznego (certyfikaty zgodnoci
oraz wiadectwa dopuszczalnoci do obrotu, np. atesty, badania wetery-
naryjne, patenty).
Za realizacj tego programu odpowiedzialne jest Ministerstwo Gospodarki.
Opracowao ono trzyelementow procedur skadania wnioskw. Pierwszy
z elementw dotyczy dostarczania formularza zgoszeniowego podlegaj-
cego wstpnej weryfikacji. Drugi obejmuje przeprowadzenie wizyty studyjnej
w zakwalifikowanym przedsibiorstwie w celu okrelenia jego sabych i sil-
nych stron rozwoju dziaalnoci eksportowej. Specjalni doradcy przeprowadzaj
analiz szans powodzenia badanego przedsibiorstwa na rynku zagranicznym.
Ich zadaniem jest wybr waciwych (ich zdaniem) instrumentw wsparcia.
Ostatni (trzeci) etap zwizany jest ze zoeniem przez zainteresowany podmiot
wniosku kocowego i zatwierdzeniem go przez zesp ekspertw. Maksymalna

kwota wsparcia uzaleniona zostaa od etapu realizacji programu. W pierwszym
etapie przedsibiorca moe uzyska dofinansowanie w wysokoci 80% wydat-
kw kwalifikowanych, nie wicej jednak ni 10 tys. z. W drugim etapie realiza-
cji programu podmiot gospodarczy moe uzyska bezporednie dofinansowanie
na wybrane przez siebie moliwoci do kwoty nieprzekraczajcej 200 tys. z,
przy zaoeniu e stanowi to nie wicej ni 50% kwalifikowanych kosztw
podejmowanych dziaa. Przejcie etapu pierwszego nie oznacza automatycz-
nej kwalifikacji do etapu drugiego. Nie mona te skada wnioskw o przyzna-
nie dofinansowania w ramach etapu drugiego, jeeli przedsibiorstwo nie brao
udziau w dziaaniach przewidzianych w pierwszym etapie. Zdaniem minister-
stwa, ta dosy zoona procedura nie moe trwa duej ni 90 dni. Na dziaania
ujte w ramach tego programu przewidziano kwot ok. 90 mln euro, co moe da
wsparcie dla kilku tysicy perspektywicznie rozwijajcych si przedsibiorstw
eksportowych.
Program Kreator innowacyjnoci jest skierowany do takich instytucji
otoczenia biznesu, jak: uczelnie, akademickie inkubatory przedsibiorczoci,
centra transferu technologii, jednostki naukowe, parki technologiczne, konsorcja
badawczo-rozwojowe, podmioty dziaajce na rzecz nauki. Jego zadaniem jest
tworzenie pomostu czcego sfer nauki (pracownikw nauki) i biznesu poprzez
wspieranie inicjatyw innowacyjnych. Std te wsparcie z tego programu prze-
znaczone jest dla tych instytucji, ktre dziaaj na rzecz transferu technologii
i su zapewnieniu lepszego systemu komunikacji pomidzy tymi odmiennymi
obszarami w gospodarce. Fundusze tego programu zostay przeznaczone na
komercjalizacj bada, podnoszenie kwalifikacji kadr akademickich i studentw
w zakresie zarzdzania wasnoci intelektualn oraz przedsibiorczoci. Pro-
gram realizuje nastpujce zadania22:
wdraanie systemu komercjalizacji nowoczesnych technologii na uczel-
niach wyszych;
przygotowywanie i wdraanie procedur zarzdzania wasnoci intelek-
tualn na uczelniach;
tworzenie bazy danych o wynikach bada naukowych;
finansowanie usug doradczych i szkoleniowych;
22
Podane za Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyszego, <www.nauka.gov.pl/nauka/nauka-
dla-kazdego/raporty-i-publikacje>.

finansowanie udziau w wystawach i targach dotyczcych wsppracy
jednostek naukowych z przedsibiorstwami;
wspieranie dziaalnoci informacyjno-promocyjno-edukacyjnej doty-
czcej komercjalizacji wiedzy, transferu technologii, przedsibiorczo-
ci, wrd studentw i kadry naukowej;
finansowanie zakupu sprztu i wyposaenia na potrzeby realizacji
powyszych zada.
Program jest zarzdzany i finansowany przez ministra nauki i szkolnictwa
wyszego. Funkcjonuje on od 2008 roku23.
Patent plus to kolejny program wdroony przez MNiSW. Jego naczel-
nym zadaniem jest pomoc w zakresie komercjalizacji bada i transferu wiedzy
z jednostek naukowych do przemysu poprzez finansowanie procedur zwi-
zanych z ochron patentow. Jego zakres obejmuje wszystkie typy zgosze
patentowych, poczwszy od krajowych, poprzez europejskie, a skoczywszy
na midzynarodowych. Program ten jest skierowany do szk wyszych oraz takich
instytucji otoczenia biznesu, ktre chciayby dokona zgoszenia patentowego
w zwizku z nowymi odkryciami i wynalazkami. Wrd beneficjentw programu,
oprcz wspominanych szk wyszych, mog znale si: uczelnie, akademickie
inkubatory przedsibiorczoci, centra transferu technologii, jednostki naukowe,
parki technologiczne, konsorcja badawczo-rozwojowe, podmioty dziaajce
na rzecz nauki, centra doskonaoci oraz fundacje wspierajce transfer techno-
logii i przedsibiorczoci, majce siedzib w RP. Program umoliwia pokrycie
kosztw zwizanych z przygotowaniem do zgoszenia patentowego zarwno
w Urzdzie Patentowym RP, jak i urzdach patentowych innych pastw (w tym
rwnie pokrycie kosztw czynnoci rzecznika patentowego). Oprcz powy-
szego Patent plus finansuje dziaania zwizane z pozyskiwaniem partnerw
do komercjalizacji innowacyjnych rozwiza oraz szkolenia na temat wiedzy
o ochronie patentowej24. Program jest finansowany i zarzdzany przez ministra
nauki i szkolnictwa wyszego. Funkcjonuje on od 2008 roku25. Na jego realizacj
Rozporzdzenie ministra nauki i szkolnictwa wyszego w sprawie programu Kreator inno-

23
wacyjnoci wsparcie innowacyjnej przedsibiorczoci akademickiej z dnia 28 maja 2008 roku,

DzU 2008 nr 98, poz. 639.
24
Podane za Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyszego, <www.nauka.gov.pl/ministerstwo/
inicjatywy-ministerstwa/programy-ministra/patent-plus>.
25
Rozporzdzenie ministra nauki i szkolnictwa wyszego w sprawie programu Patent Plus
wsparcie patentowania wynalazkw z dnia 12 sierpnia 2008 roku (DzU nr 156, poz. 971).
przeznacza si 5 mln z rocznie. Maksymalna kwota dofinansowania z budetu

pastwa nie moe przekroczy 90% planowanych kosztw realizacji projektu
(konieczne jest zoenie dokumentw potwierdzajcych wkad wasny benefi-
cjenta w wysokoci 10%). Program ten, oprcz wymiernych korzyci dla poten-
cjalnych beneficjentw, ma rwnie odgrywa rol motywatora mobilizujcego
do zwikszenia wysikw na rzecz wdroe w biznesie i wikszej liczby paten-
tw.
Program wsparcia dla technostarterw funkcjona w Polsce w latach 2007
2008. Jego celem byo zwikszenie zaangaowania rodowisk naukowych
w komercjalizacj wiedzy (w ramach przedsibiorczoci akademickiej) oraz
wzrost liczby przedsibiorstw innowacyjnych. Koncentrowa si on na wspiera-
niu tzw. techostarterw (w pocztkowym stadium rozwoju), ktrymi byli przed-
sibiorcy speniajce nastpujce warunki26:
wykonywali dziaalno gospodarcz na terenie parku technologicznego
lub inkubatora przedsibiorczoci;
prowadzili dziaalno innowacyjn zgodnie z opracowanym przez
orodek KSU biznesplanem;
zobowizali si, w odniesieniu do dziaa nieobjtych bezporednim
wsparciem tego programu, do finansowania ich z innych rde.
Warunkiem uzyskania pomocy przez przedsibiorc byo prowadzenie
dziaalnoci innowacyjnej poprzez wdroenia nowych rozwiza procesowych
i technicznych, do ktrych mia on prawa wasnoci. Program by wdraany dwu-
etapowo. W trakcie etapu pierwszego wsparcie byo adresowane do orodkw
KSU, ktre w zamian za przyznane rodki finansowe wiadczyy usugi dorad-
cze lub informacyjne. W ich ramach przygotowyway one analiz uwarunkowa
rozwoju biznesu, na ktr skaday si: badania prawa ochrony przemysowej,
pomoc w opracowaniu biznesplanu, analiza rynku i moliwoci komercjalizacji
nowego pomysu, doradztwo dotyczce lokalizacji przyszego przedsibiorstwa
oraz pomoc w rejestracji przedsibiorstwa. Kwota dofinansowania we wstpnych
fazach etapu pierwszego obejmowaa 16,5 tys. z. Na etap drugi skaday si dwa
elementy: pomoc inwestycyjna i merytoryczna (rys. 1).
W ramach pomocy inwestycyjnej przyznano dla kadego przedsibiorcy maksy-
maln kwot 180 tys. z, w ramach ktrej mg on pokry 90% kosztw kwalifi-
kowanych przewidywanej inwestycji. rodki te mogy by przeznaczone na:
26
<www.parp.gov.pl/index>.
zakup usug specjalistycznych (zaprojektowanie produktu lub usugi;

zaprojektowanie technologii wykonania produktu lub usugi; przygo-
towanie komercyjnego prototypu, w tym badania, ekspertyzy, wzory
uytkowe; wyprodukowanie serii prbnej; spenienie wymaga paten-
towych; uzyskanie wymaganych certyfikatw; serwis zakupionych
urzdze; transport maszyn i urzdze oraz sprztu; instalacja maszyn
i urzdze oraz sprztu);
zakup dbr inwestycyjnych (prawa wasnoci, w tym patentu lub licen-
cji, od wspwacicieli rozwizania; nowych urzdze i maszyn oraz
sprztu, w tym z oprzyrzdowaniem wraz z ich transportem i instalacj;
nowego sprztu komputerowego; wartoci niematerialnych i prawnych,
w tym oprogramowania komputerowego).
Analiza projektw Dziaanie Inkubacja

pomostowe
Analiza wstpna I Etap I Etap II Etap
Poszukiwanie, Opracowanie Wybr projektu,

nabr i wstpna pakietu Umowa dotacja
ocena Ocena dokumentw lokalizacji inwestycyjna +
pomysw PARP (prawo wasnoci (park/inkub.), usugi specjalist.
dokonywana (kwartalna) przemysowej, rejestracja dotacja
przez kryteria potencja dziaalnoci merytoryczna
poszczeglne formalne rynkowy, gospodarczej proczna opieka
KSI T/N biznesplan) (coaching)
11,5 tys. z 5 tys. z 180 tys. z

na projekt na projekt
na projekt
15 tys. z na projekt
Rys. 1. Etapy wdraania w ycie Programu wsparcia dla technostarterw

rdo: E. Skrzypkowska, Dziaania Polskiej Agencji Rozwoju Przedsibiorczoci
w zakresie wspierania innowacyjnoci, prezentacja Zespou Innowacji i Techno-
logii, Pia, 19 maja 2006 r.
W ramach przyznanego wsparcia merytorycznego w zakresie prowadzonej

przez technostartera biecej dziaalnoci gospodarczej (tzw. coaching), sigaj-
cego kwoty 15 tys. z na projekt, przedsibiorca w cigu szeciu miesicy mia
moliwo uzyskania:
pomocy doradczej obejmujcej: dziaania marketingowe (badania

rynku), ochron praw zwizanych z wasnoci przemysow, ksigo-
wo, aspekty prawne, finanse przedsibiorstwa (w tym poszukiwanie
rde zewntrznego finansowania przedsibiorstwa), jako oraz logi-
styk;
pomocy szkoleniowej zwizanej z biecym prowadzeniem przedsi-
biorstwa.
Podmiot korzystajcy z tego programu by zobowizany wnie kapita
pocztkowy w wysokoci 500 z. W ramach drugiego etapu zoono 29 wnio-
skw, z czego rekomendacj otrzymao 16 projektw na kwot 2,7 mln z.
Bon na innowacje to program rzdowy (pilotaowy) przewidziany na lata
20082010. Jego zakres dotyczy inicjowania wzajemnych kontaktw pomi-
dzy maymi i mikrofirmami a jednostkami badawczymi. Obejmuje te podmioty
gospodarcze, ktre w cigu trzech ostatnich lat od momentu zoenia wniosku
nie korzystay z usug adnej jednostki B+R. Przewidziana maksymalna warto
wsparcia nie przekracza 15 tys. z. Jego wysoko moe pokry 100% wartoci
inwestycji. W ramach tego programu przedsibiorca moe otrzyma rodki finan-
sowe tylko raz, co oznacza, e nie ma on moliwoci powtrnego ubiegania si
o tak pomoc. Otrzymane rodki powinny zosta przeznaczone na rozwj pro-
duktu lub technologii (w zakresie jej wdroenia lub opracowania) albo ulepszenie
ju istniejcych rozwiza majcych na celu udoskonalenie wyrobw przedsi-
biorstwa.
Fundusze mikropoyczkowe funkcjonuj w Polsce ju od wielu lat. Pierw-
sz tego typu inicjatyw (Fundusz Mikro) podj ju w 1994 roku Polsko-
-Amerykaski Fundusz Przedsibiorczoci. Jego zadaniem stao si wspieranie
rnych form prywatnej przedsibiorczoci w Polsce, szczeglnie najmniejszych
podmiotw (jednoosobowych lub rodzinnych), ktre miay problemy z uzyska-
niem kredytu bankowego z racji braku odpowiednich zabezpiecze. Pierwszy
rok funkcjonowania Funduszu Mikro (o pocztkowym kapitale 20 mln dola-
rw) dowid zasadnoci tworzenia tego rodzaju inicjatyw mikropoyczkowych
w Polsce. Obecnie za pomoc sieci przedstawicielstw fundusz ten udziela dwch
typw poyczek: indywidualnych (zabezpieczonych porczeniem trzech osb)
i grupowych (wzajemnie porczanych w grupie zoonej z co najmniej czte-
rech przedsibiorcw) z bardziej preferencyjnymi warunkami oprocentowania
w stosunku do poyczek grupowych. Od marca 2008 roku wacicielem Fun-

duszu Mikro jest fundusz private equity FM Holdings S.a.r.l. z siedzib w Luk-
semburgu. Wedug danych do 2010 roku fundusz ten udzieli 130 651 poyczek
na kwot powyej 1 mld z ponad 13,5 tys. klientw. Pozwala to stwierdzi, e
fundusz realizuje swj i cel i misj, ktrymi s: () komercyjne wspieranie
moliwie duej iloci najmniejszych przedsibiorstw, ktre mog zapewnia naj-
bardziej efektywne wykorzystanie oferowanych rodkw oraz zbudowanie i roz-
wj samowystarczalnej finansowo, rynkowej instytucji, stanowicej uyteczny
przykad i udostpniajcej swoje dowiadczenia 27.
Ide funduszy mikropoyczkowych jest udzielanie wsparcia w wysokoci
kilku lub najwyej kilkunastu tysicy zotych. Obejmuj one zazwyczaj firmy
dziaajce ju na rynku przez pewien czas. Oprocentowanie tego typu poyczek
jest na poziomie kredytw bankowych lub nisze. Zabezpieczeniem s porczy-
ciele lub zazwyczaj weksle in blanco. Jednake istot funkcjonowania takich
funduszy jest zaufanie i wypracowanie relacji partnerskich pomidzy poycz-
kobiorc a poyczkodawc. Cech tego typu inicjatyw jest elastyczno polega-
jca na dopasowaniu warunkw udzielanej poyczki do konkretnego podmiotu
i sytuacji. Obecnie w Polsce dziaaj cztery gwne fundusze mikropoyczkowe:
Inicjatywa Mikro (aktualny program poyczkowy jest wspfinansowany z rod-
kw Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego), wspomniany powyej
Fundusz Mikro, Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa i Fundacja
Wspomagania Wsi (Program aktywizacji obszarw wiejskich).
Fundusz Porcze Unijnych funkcjonowa w strukturach Banku Gospodar-
stwa Krajowego (BGK) do 31.05.2009 roku. Jego gwnym celem byo udziela-
nie gwarancji i regwarancji na kredyty stanowice wkady wasne przedsiwzi
wspfinansowanych z rodkw unijnych. Jego zasadnicze zaoenie obejmo-
wao pomoc dla podmiotw, ktre z uwagi na zakres realizowanych inwestycji
nie mogy wyasygnowa funduszy potrzebnych na pokrycie wkadu wasnego.
Fundusz udziela take gwarancji dobrego wykonania kontraktu. Do koca
2008 roku udzieli wsparcia w wysokoci 322 mln z. Stan funduszu na koniec
2008 wynosi 989,1 mln z, a suma bilansowa 1050,6 mln z. W momencie
likwidacji aktywa funduszu przeznaczone zostay na powikszenie funduszu sta-
tutowego BGK.
27
<www.funduszmikro.com.pl>.
Dziaalno funduszy porcze kredytowych datuje si w zasadzie na poow

1994 roku. Do tego czasu wyranie brakowao przedsiwzi tego typu podej-
mowanych na rzecz rozwoju MSP. Porczenia udzielane byy zazwyczaj przez
Skarb Pastwa podmiotom duym i zazwyczaj na rzecz duych zagranicznych
kredytw. Fundusze porczeniowe powstajce po 1994 roku miay charakter
regionalny, co rwnie jest znamienne dzisiaj (mog one dziaa w formie spki
akcyjnej, spki z ograniczon odpowiedzialnoci, spdzielni, fundacji, stowa-
rzyszenia lub jednostki organizacyjnej administracji publicznej)28. Byy one ini-
cjowane w wyniku dziaa podejmowanych przez wadze lokalne lub lokalnych
przedsibiorcw. W 1994 roku powoany zosta Fundusz Porcze Kredytowych
dla Maych i rednich Przedsibiorstw. W 1997 roku przemianowany zosta
na Krajowy Fundusz Porcze Kredytowych BGK29. Udziela on porczenia
na terytorium caego kraju za pomoc sieci wsppracujcych ze sob bankw.
Jego beneficjentami mog by gminy oraz podmioty gospodarcze bez wzgldu
na skal obrotw i zatrudnienie (w tym porczenia portfelowe skierowane
tylko dla MSP). Porcza moe tylko kredyty bankowe, wyczeniu podlegaj
poyczki udzielane przez instytucje niebdce bankami oraz kredyty kupieckie.
Rozszerzenie dziaalnoci BGK na rzecz gwarancji i porcze na rzecz MSP
nastpuje w wyniku przyjcia programu rzdowego Wspieranie przedsibiorczo-
ci z wykorzystaniem porcze i gwarancji Banku Gospodarstwa Krajowego30,
ktrego celem jest poprawa dostpu MSP do zewntrznych rde finansowania
z wykorzystaniem przejrzystego i zgodnego ze standardami systemu porcze
i gwarancji. Przewiduje on wiele instrumentw: portfelow lini porczenio-
w I, portfelow lini porczeniow II, indywidualne porczenia/gwarancje
Banku Gospodarstwa Krajowego, porczenia dla firm faktoringowych, lini
porczeniow dla firm leasingowych, reporczenia, inwestycje kapitaowe w fun-
dusze porczeniowe oraz porczenia kredytw studenckich31. Program jest kiero-
wany do podmiotw realizujcych projekty w ramach rodkw unijnych, w tym
28
M. Gajewski, T. Kiliaski, J. Szczucki, Zasady organizacji i funkcjonowania funduszy por-
cze kredytowych, Krajowe Stowarzyszenia Funduszy Porczeniowych, Ministerstwo Gospodarki,
BGK, Radom 2000.
29
Ustawa z dnia 8 maja 1997 r. o porczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Pastwa
oraz niektre osoby prawne (DzU 2003 nr 174, poz. 1689, z pn. zm.).
30
Program rzdowy Wspieranie przedsibiorczoci z wykorzystaniem porcze i gwarancji
Banku Gospodarstwa Krajowego przyjty przez Rad Ministrw w dniu 19 maja 2009 roku.
31
Szerzej na ten temat: Informatory, porczenia i gwarancje udzielane przez Skarb Pastwa
oraz niektre osoby prawne, Ministerstwo Finansw, <www.mf.gov.pl>.
przez sektor MSP. Beneficjentami mog by banki (instytucje finansowe i wdra-

ajce) udzielajce kredytw na inwestycje wspfinansowane przez programy
operacyjne i regionalne oraz lokalne i regionalne fundusze porczeniowe.
Instytucja kredytu technologicznego powoana zostaa na mocy ustawy
z 2005 roku32 (zacza funkcjonowa z pocztkiem stycznia 2006 roku). Jej
oglnym zaoeniem byo podniesienie konkurencyjnoci polskiego przemysu
(w tym MSP) poprzez inwestycje w innowacje. Pocztkowo kredyt by udzie-
lany przez BGK (obecnie mog to czyni banki komercyjne wytypowane przez
BGK) na zakup nowej technologii (tzn. takiej, ktra nie jest stosowana na wiecie
duej ni pi lat). W pierwszych latach funkcjonowania rdem udzielanych
kredytw by powoany specjalnie w tym celu Fundusz Kredytu Technolo-
gicznego (FKT). Fundusz do 2008 roku udzieli 72 kredytw na czn kwot
195 mln z. W momencie wejcia w ycie ustawy z 2008 roku33 FKT otrzyma
status funduszu celowego, a instytucj zarzdzajc zostao Ministerstwo Gospo-
darki. W chwili obecnej fundusz zosta wczony do finansowania w ramach rod-
kw strukturalnych (PO IG, dziaanie 4.3). Jego celem jest wspieranie inwestycji
dotyczcych wdroenia nowych technologii, z moliwoci czciowej spaty
w formie premii technologicznej. Beneficjentami mog by tylko i wycznie
MSP, z zastrzeeniem e wkad wasny przedsibiorcy nie moe by mniejszy
ni 25% wydatkw kwalifikujcych si do objcia premi technologiczn. War-
to udzielonego wsparcia (premii technologicznej) nie moe by wysza ni
4 mln z. Rozpoczcie inwestycji objtych pomoc publiczn moe nastpi
po okresie przyznania przez BGK promesy technologicznej. Jej wysoko kszta-
towana jest w zalenoci od miejsca prowadzenia dziaalnoci gospodarczej
przez przedsibiorstwo (w zalenoci od wojewdztwa, w ktrym jest ona pro-
wadzona wynosi od 50% do 70% wartoci kosztw kwalifikowanych) oraz
wielkoci przedsibiorstwa (rednim podmiotom rzadziej przyznawana jest
premia technologiczna)34. Kredyt bdzie funkcjonowa do 2013 roku (dotyczy
to podpisywanych umw), natomiast rodki bd wypacane w postaci premii
technologicznej do koca 2015 roku.
32
Ustawa o wspieraniu, op. cit (DzU nr 179, poz. 1484).
33
Ustawa z dnia 30 maja 2008 roku, op. cit.
34
P. witosawski, Nowy kredyt technologiczny premia dla innowacji, Departament Progra-
mw Europejskich, prezentacja, BGK, Warszawa 2010.
4.3.3. Programy realizowane w ramach bezporedniego unijnego wsparcia
Bardzo wane dla rozwoju sektora MSP w Polsce jest bezporednie wspar-
cie oferowane w ramach funduszy strukturalnych. Ich znaczenie wynika z mo-
liwoci finansowania wielu istotnych dziaa ukierunkowanych na modernizacj
procesu produkcji, zwikszenie zakresu i nowoczesnoci wiadczonych usug,
rozwj nowych rozwiza technicznych i technologicznych i ich komercjali-
zacj, zakup usug doradczych, informacyjnych i szkoleniowych oraz popraw
warunkw rodowiska naturalnego i infrastruktury transportowej (poredni
wpyw na rozwj biznesu). W ramach poprzedniego okresu alokacji rodkw,
tj. w latach 20042006, do dyspozycji przedsibiorcw tego sektora byy nast-
pujce programy: SPO Wzrost Konkurencyjnoci Przedsibiorstw (SPO WKP),
SPO Rozwj Zasobw Ludzkich (SPO RZL), Zintegrowany Program Operacyjny
Rozwoju Regionalnego (ZPORR).
Celem SPO WKP byo poprawienie konkurencyjnoci polskich przedsi-
biorstw dziaajcych w nowej rzeczywistoci gospodarczej, po przystpieniu
Polski do Unii Europejskiej i wprowadzeniu zasad jednolitego rynku europej-
skiego. Ujte w ramach tego programu dziaania mona byo podzieli na dwie
grupy. Pierwsz z nich tworzy wsparcie przeznaczone do bezporedniego wyko-
rzystania przez przedsibiorstwa mae i rednie, drug za stanowia pomoc
porednia skierowania do instytucji wsparcia biznesu wiadczcych usugi
na rzecz tego sektora. W ramach tej pierwszej szczeglnym zainteresowaniem
cieszyy si dziaania 2.2 (Wsparcie konkurencyjnoci produktowej i technolo-
gicznej przedsibiorstw) i 2.3 (Wzrost konkurencyjnoci maych i rednich przed-
sibiorstw w poprzez inwestycje). Z kolei dziaanie 2.4 polegao na podnoszeniu
konkurencyjnoci sektora MSP poprzez inwestycje proekologiczne. Obejmowao
ono te podmioty, ktre musiay dostosowa swoj infrastruktur do wymaga
unijnych dotyczcych ochrony rodowiska.
W odniesieniu do SPO RZL wsparcie przeznaczone bezporednio dla przed-
sibiorcw ujte zostao w dziaaniu 2.3. (Rozwj kadr nowoczesnej gospo-
darki). Skierowane zostao do tych podmiotw, ktre chciay zwikszy swoj
konkurencyjno poprzez inwestycje w pracownikw. Podejmowane przedsi-
wzicia miay na celu podniesienie kwalifikacji pracownikw poprzez szkolenia
i kursy zawodowe. W ramach tego samego programu (I priorytetu) przedsibiorcy
(w poredni sposb) korzystali z moliwoci, jakie dawa rozwj publicznych
sub zatrudnienia. Ponadto priorytet ten obejmowa walk z bezrobociem i dys-
kryminacj na rynku pracy oraz wpywa na rozwj systemu instytucjonalnego

tego rynku.
Jednym z najwaniejszych programw realizowanych w ramach rodkw
unijnych by ZPORR. Z bezporednich dziaa kierowanych do przedsibiorstw
naley wymieni: 2.5 (Promocja przedsibiorczoci) oraz 3.4 (Mikroprzedsi-
biorstwa). Pierwszy z nich obejmowa wiadczenie usug doradczych w zakre-
sie prowadzenia dziaalnoci gospodarczej, rozpowszechniania dobrych praktyk
i metod rozwoju oraz sposobw ubiegania si o pomoc finansow. Z kolei dru-
gie dziaanie polegao na dofinansowaniu projektw inwestycyjnych do kwoty
260 tys. z oraz na usugach doradczych wiadczonych przez wyspecjalizowane
firmy konsultingowe (do kwoty 20 tys. z).
Fundusze przewidziane dla Polski na lata 20072013 s wydatkowane
w ramach dokumentu Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 20072013
(NSRO). Gwny jego cel jest spjny z zaoeniami strategii lizboskiej, mwi-
cej o podnoszeniu konkurencyjnoci gospodarki, jej rozwoju opartym na wiedzy,
zakadajcej wzrost zatrudnienia i zapewniajcej wiksz spjno spoeczn,
gospodarcz i przestrzenn Polski. Dokument obejmuje swoim zasigiem
poszczeglne elementy skadowe gospodarki, w tym szczeglnie ma wzmacnia
innowacyjny rozwj podmiotw sektora MSP. Jego instrumentami s programy
operacyjne (PO).
Programy operacyjne s koordynowane (zarzdzane lub porednicz
w systemie dystrybuowania) w Polsce przez kilka ministerstw (tab. 2). Dla roz-
woju przedsibiorczoci najwaniejszym z programw jest PO Innowacyjna
Gospodarka (PO IG). Jego gwny cel dotyczy podnoszenia konkurencyjnoci
przedsibiorstw poprzez podnoszenie ich poziomu innowacyjnoci. czna
wielko rodkw przeznaczonych na realizacj poszczeglnych zaoe (rozwj
sfery B+R, wdroenia innowacyjne, technologie informacyjne i komunikacyjne)
wynosi ponad 9,7 mld euro, z czego z funduszy europejskich ma pochodzi
8,3 mld euro. Na bezporednie wsparcie dla przedsibiorcw przeznaczono
ok. 40% tych rodkw. Beneficjentami tego programu s: instytucje otoczenia
biznesu, jednostki B+R, jednostki administracji pastwowej i inni. Zadania reali-
zowane w ramach tego programu obejmuj:
przedsibiorcw (bez wzgldu na wielko przedsibiorstwa i bran
poza pewnymi wyjtkami), ktrzy zamierzaj wdraa przedsiwzi-
cia o wysokim stopniu innowacyjnoci;
projekty, ktrych warto przekracza 2 mln euro;
projekty zwizane z przedsiwziciami gospodarki elektronicznej,

w tym rozwj sieci B2B, zgaszane zwaszcza przez przedsibiorstwa
mae i rednie, rozpoczynajce dziaalno;
przedsiwzicia zwizane z wdroeniami nowych pomysw, bdcych
efektem prac B+R;
rozwj inwestycji zwizanych z dziaalnoci B+R;
tworzenie przedsibiorstw o wysokim poziomie innowacyjnoci;
wspieranie przedsiwzi sieciowych i wsppracy partnerskiej w regio-
nach;
pomoc w zakresie wchodzenia podmiotw na nowe rynki, szczeglnie
w obszarze JRW.
PO IG naley do programw jednofunduszowych (rodki pochodz tylko
z EFRR) wspierajcych rne rodzaje innowacyjnoci (procesowej, produkto-
wej, organizacyjnej i marketingowej), przy zaoeniu e ma ona charakter co
najmniej krajowy (najlepiej gdy midzynarodowy). Instytucj zarzdzajc (IZ)
dla tego programu jest Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (MRR). Instytucjami
poredniczcymi w realizacji programu s te poszczeglne ministerstwa, w tym:
Ministerstwo Gospodarki (MG), Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyszego
(MNiSW) oraz Ministerstwo Spraw Wewntrznych i Administracji (MSWiA).
Innym programem unijnym przyczyniajcym si do rozwoju przedsi-
biorczoci jest PO Kapita Ludzki (PO KL). Jego zadaniem jest promowanie
przedsiwzi majcych na celu wzrost zatrudnienia i zwikszenie spjnoci
spoecznej, a przez to oddziaywanie na organizacje gospodarcze, jakimi s
przedsibiorstwa w zakresie ich polityki personalnej. Wpyw na kadr ma miej-
sce szczeglnie poprzez wspieranie dziaalnoci szkoleniowo-doradczej, prowa-
dzonej przez wysoko wyspecjalizowane firmy otoczenia biznesu. czna suma
rodkw finansowych przewidzianych na realizacj zaoe tego programu
wynosi prawie 11,5 mld euro, z czego ok. 85% pochodzi z dofinansowania unij-
nego (9,7 mld euro).
W jego ramach na bezporednie wsparcie przedsibiorstwa przewidziano
2,4 mld euro, co stanowi 28% alokacji caego programu. Wrd celw szczeg-
owych mona wymieni:
zwikszenie aktywnoci zawodowej osb bezrobotnych (w tym szcze-
glnie biernych zawodowo);
popraw moliwoci adaptacyjnych pracownikw do nowych warun-
kw otoczenia;
Tabela 2
Najwaniejsze programy unijne wspierajce sektor MSP
w ramach programw operacyjnych
Programy Pomoc Usugi

finansowa Szkolenia doradcze Marketing Infrastruktura B+R
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego instytucja zarzdzajca (IZ)

PO IG x x x
PO KL x x
PO RWP x x x x
PO I i Porednie wsparcie
Ministerstwo Gospodarki (instytucja poredniczca)
PARP
PO KL x x
PO IG x x x x
PO RWP x x x x
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyszego (instytucja poredniczca)
PO KL x x
PO IG x x x x
PO KL
Ministerstwo Pracy i Polityki Spoecznej (instytucja poredniczca)
PO KL x x
PO IG x x x x
PO KL x x
Ministerstwo Spraw Wewntrznych i Administracji (instytucja poredniczca)
PO IG Porednie wsparcie
Ministerstwo Edukacji Narodowej (instytucja poredniczca)
PO KL x
PO Ii Porednie wsparcie
Ministerstwo rodowiska (instytucja poredniczca)
Ministerstwo Infrastruktury (instytucja poredniczca)
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (instytucja poredniczca)
Ministerstwo Zdrowia (instytucja poredniczca)
rdo: opracowanie wasne na podstawie: D. Klonowski, Innowacyjno sektora MSP
w Polsce. Rzdowe programy wsparcia a luka finansowa, Ernst & Young Polska,
Warszawa 2009.
zwikszenie liczby osb ksztaccych si;

popraw jakoci usug edukacyjnych zgodnie z wymaganiami gospo-
darki opartej na wiedzy;
zwikszenie potencjau administracji publicznej w zakresie wiadczenia
usug wysokiej jakoci i wzmocnienia mechanizmw partnerstwa;
walk z wykluczeniem spoecznym dotykajcym niektre grupy spo-
eczne;
wzrost spjnoci terytorialnej.
Program naley do grupy programw jednofunduszowych finansowanych
z EFS. Jest on realizowany w dwch trybach: systemowym i konkursowym.
W pierwszym z nich instytucje zostay bezporednio i imiennie wskazane w tym
programie lub w dokumentach bdcych jego uszczegowieniem. W drugim
trybie beneficjentami rodkw mog by nastpujce podmioty: instytucje rynku
pracy, instytucje szkoleniowe, jednostki administracji rzdowej i samorzdowej,
przedsibiorcy, instytucje otoczenia biznesu, organizacje pozarzdowe, instytu-
cje systemu owiaty i szkolnictwa wyszego, inne podmioty.
Kolejnym programem unijnym wspierajcym dostosowanie MSP do wymo-
gw ochrony rodowiska jest Program Operacyjny Infrastruktura i rodowisko
(PO Ii). Gwny jego cel zwizany jest z ulepszeniem infrastruktury technicznej
w Polsce, ochron zdrowia, zachowaniem tosamoci kulturowej i rozwijaniem
spjnoci terytorialnej. Jest on realizowany poprzez inwestycje w dziedzinie
rodowiska, transportu i energetyki, w tym duy nacisk pooono na projekty
zwizane z bezpieczestwem energetycznym oraz rozwojem szkolnictwa wy-
szego. Instytucjami odpowiedzialnymi za wdraanie poszczeglnych prioryte-
tw tego programu (instytucjami poredniczcymi) s: Ministerstwo rodowiska
(priorytety IV), Ministerstwo Infrastruktury (priorytety VIVIII), Ministerstwo
Gospodarki (priorytety IXX), Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodo-
wego (priorytet XI), Ministerstwo Zdrowia (priorytet XII), Ministerstwo Nauki
i Szkolnictwa Wyszego (priorytet XIII). Instytucj zarzdzajc, podobnie jak
w przypadku pozostaych programw, jest Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.
Dofinansowanie w ramach projektu przewiduje wsparcie duych inwestycji,
tzn. takich, ktrych koszt realizacji przekracza 25 mln euro (w przypadku rodo-
wiska naturalnego ich warto powinna wynosi powyej 50 mln euro). Naley
podkreli, e zasadniczym zaoeniem PO Ii jest realizacja celw strategii
lizboskiej, std te naley on do najwikszych programw unijnych. Na realiza-
cj jego celw przeznaczono 37,6 mld euro, co daje 42% caoci rodkw przy-
znanych Polsce na lata 20072013, z czego 27,9 mld euro stanowi wkad unijny
i 9,7 mld wkad krajowy. Podzia rodkw z punktu widzenia gospodarki wyglda
nastpujco: transport 71%, ochrona rodowiska 18%, energetyka 6%,
kultura 2%, zdrowie 1%, szkolnictwo wysze 2%. Konieczne jest jednak
zwrcenie uwagi na fakt, e bezporednimi beneficjentami tego programu nie s
mae i rednie przedsibiorstwa. Wsparcie sektora MSP ma charakter poredni,
co w praktyce oznacza, e sektor MSP ma moliwo korzystania z efektw tego
programu (np. w postaci lepszej infrastruktury transportowej) z jednej strony,
z drugiej za rozwj tego sektora umoliwiony zostaje poprzez udzia przed-
sibiorstw jako wykonawcw zada w projektach skadanych przez gwnych
beneficjentw.
Wane z punktu widzenia sektora MSP s regionalne programy operacyjne
(RPO). Ustanowione zostay one na szczeblach regionalnych (wojewdzkich).
W ramach poszczeglnych regionw wskazano do wykonania cele majce
zapewni ich rozwj i poprawi ich konkurencyjno. Przedsiwziciami najcz-
ciej wymienianymi w ramach tych projektw s: wspieranie przedsibiorczoci,
ochrona rodowiska, zapewnienie wikszej spjnoci spoeczno-ekonomicznej,
rozwj infrastruktury transportowej, spoecznej i turystycznej oraz poprawa
poziomu jakoci ycia swoich mieszkacw. Instytucj koordynujc RPO jest
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (Departament Koordynacji i Wdraa-
nia Programw Regionalnych). Rol instytucji zarzdzajcych (IZ) odgrywaj
zarzdy wojewdztw (urzdy marszakowskie). Odpowiadaj one za selekcj
i ocen projektw skadanych przez beneficjentw w ramach poszczeglnych
priorytetw oraz w dalszym etapie za kontrol i monitorowanie ich wykonania.
Cz zada okrelonych w RPO (np. w odniesieniu do wybranej osi priory-
tetowej) instytucje zarzdzajce mog powierzy instytucjom poredniczcym,
ktrymi s regionalne Agencje Rozwoju Przedsibiorczoci. Beneficjentami
tego programu s m.in. mae i rednie przedsibiorstwa, ktre pozyskane rodki
mog przeznacza na inwestycje w badania i rozwj, innowacje technologiczne,
udzia w targach i wystawach krajowych i zagranicznych. Udzia 16 RPO
w cakowitej alokacji przyznanych funduszy europejskich wynosi 24,9%
(tj. 16,6 mld euro), natomiast bezporednie wsparcie dla przedsibiorstw stanowi
23,9% tych rodkw, co daj kwot ok. 4 mld euro. Jest to niewtpliwie bogate
rdo pomocy publicznej dla sektora MSP o charakterze lokalnym i regional-
nym.
Wrd programw wspierajcych regiony sabo rozwinite, w ktrych kadzie

si nacisk m.in. na przedsibiorczo jako jeden z czynnikw sucych popra-
wie spjnoci z pozostaymi czciami kraju, naley wymieni Program Opera-
cyjny Rozwj Polski Wschodniej (PO RPW). Dotyczy on takich wojewdztw,
jak: lubelskie, podkarpackie, podlaskie, witokrzyskie i warmisko-mazurskie.
W programie tym zakada si realizacj kilku celw szczegowych, do ktrych
nale35:
podniesienie konkurencyjnoci regionw objtych wsparciem (pi
wojewdztw);
zapewnienie w tych regionach lepszego dostpu do internetu szeroko-
pasmowego;
zwikszenie znaczenia metropolitalnego miast wojewdzkich;
poprawa jakoci infrastruktury komunikacyjnej;
rozwj turystyki w ujciu makroregionw;
optymalizacja procesu wdraania PO RPW.
Z punktu widzenia przedsibiorstw najwiksze znaczenie ma priorytet I
(Nowoczesna gospodarka), w ramach ktrego podejmowane inwestycje mog
obejmowa: budow i rozbudow parkw przemysowych i technologicznych
oraz inkubatorw przedsibiorczoci, przygotowanie terenw pod budow
przedsibiorstw produkcyjnych, sfer nowych rozwiza technicznych i techno-
logicznych, budow infrastruktury wspierajcej dziaalno naukow i badawcz
oraz tworzenie powiza partnerskich, szczeglnie tych, ktre maj sprzyja
dyfuzji innowacji (np. tworzenie klastrw). Niezwykle przydatne dla podmio-
tw gospodarczych jest dziaanie 1.2 (Instrumenty inynierii finansowej) oraz
1.3 (Wspieranie innowacji). Pierwsze z nich obejmuje przedsiwzicia zwizane
z popraw dostpnoci przedsibiorcw do zewntrznych rde finansowania
(poprzez kreowanie systemu porczeniowego) na wczesnym etapie dziaalno-
ci firmy oraz z popraw gotowoci inwestycyjnej MSP. Drugie zwizane s
z tworzeniem infrastruktury niezbdnej do wdroe innowacyjnych (wyposae-
nie w sprzt jednostek naukowych, tworzenie zaplecza naukowo-rozwojowego
w przedsibiorstwach, zatrudnianie wykwalifikowanej kadry itd.). Bezpored-
nimi beneficjentami tego programu s m.in.: szkoy wysze, jednostki samorzdu
terytorialnego, jednostki naukowe (w tym zwizane ze szkoami wyszymi, jed-
nostki badawczo-rozwojowe, PAN, przedsibiorcy, organizacje pozarzdowe,
35
Na podstawie: Portal Funduszy Europejskich, PO RPW, <www.polskawschodnia.gov.pl>.
Generalna Dyrekcja Drg Krajowych i Autostrad, urzdy statystyczne, organi-

zacje turystyczne, instytucje otoczenia biznesu oraz organy administracji rzdo-
wej. Tak jak w przypadku poprzednich programw, rwnie istnieje waciwa
struktura odpowiedzialna za wdroenie programu. Instytucj zarzdzajc jest
minister rozwoju regionalnego (jednostk odpowiedzialn jest Departament
Programw Ponadregionalnych). Odpowiada on za skuteczno, efektywno
i prawidowo funkcjonowania programu. Natomiast rol instytucji pored-
niczcej odgrywa Polska Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci (PARP), ktra
odpowiada za: monitorowanie przygotowania projektw indywidualnych, prze-
prowadzenie naboru wnioskw o dofinansowanie, podpisanie umw o dofinanso-
wanie, weryfikacj wnioskw o patno, kontrol realizacji projektw, dziaania
informacyjne i promocyjne oraz monitorowanie i ewaluacj realizacji osi priory-
tetowych. Dodatkowo w ostatnim etapie uczestnicz take instytucje certyfiku-
jce (Departament Instytucji Certyfikujcej Ministerstwa Rozwoju Regionalnego)
i instytucja audytowa (sekretarz lub podsekretarz stanu w Ministerstwie Finan-
sw). W latach 20071013 oglna kwota funduszy przeznaczonych na realiza-
cj celw tego programu wynosi 2,27 mld euro z EFRR oraz 401,26 mln euro
z publicznych rodkw krajowych.
4.4. Instytucjonalne wsparcie
Instytucje otoczenia sektora MSP dziaaj w trzech paszczyznach. Pierw-

sza z nich obejmuje system krajowy, w ktrym dziaa Polska Agencja Rozwoju
Przedsibiorczoci (PARP). Druga paszczyzna zwizana jest z funkcjonowaniem
instytucji w poszczeglnych wojewdztwach (regionalne instytucje finansujce).
Trzecia dotyczy tzw. bezporednich usugodawcw, czyli tych instytucji, ktre
wiadcz usugi na rzecz sektora MSP. Wrd nich mona wymieni: Krajowy
System Usug (Krajow Sie Innowacji, punkty konsultacyjne, fundusze por-
cze kredytowych, fundusze poyczkowe), orodki Enterprise Europe Network,
parki technologiczne, inkubatory przedsibiorczoci i inne. Midzy tymi insty-
tucjami czsto istniej powizania kompetencyjne, organizacyjne, czego nie tak
atwo unikn w przypadku tak duego, rozbudowanego tego systemu.
PARP jest to agencja rzdowa podlegajca waciwemu ministrowi
ds. gospodarki. Powstaa ona w 2000 roku w miejsce swojej poprzedniczki, ktr
bya Fundacja Promocji i Rozwoju MSP funkcjonujca od 1995 roku. Zadaniami
tej ostatniej byy: rozwj rodowiska instytucjonalnego MSP, wspieranie prywat-

nej przedsibiorczoci w Polsce, upowszechnianie wiedzy o przedsibiorczoci,
tworzenie klimatu dla jej rozwoju, pomoc dla rzdu w zakresie ksztatowania
polityki MSP oraz prowadzenie dziaa przygotowawczych do integracji z UE.
Agencja przeja obowizki i zadania fundacji, poszerzone o zadania nowo
wyznaczane przez rzdy, w tym zwizane z polskim czonkostwem w UE
i moliwoci korzystania z funduszy europejskich. W kolejnych latach agen-
cja bardzo rozrastaa si, przejmujc coraz to nowe dziaania, co doprowadzio
do znacznego zwikszenia liczby zatrudnionych. W 1996 roku (w ramach fun-
dacji) zatrudnionych byo 51 osb, a w 2007 roku we wrzeniu liczba ta wzrosa
do 345 w ramach 328,38 etatw36. Tak duy przyrost zatrudnionych spowodowa
wzrost biurokracji w agencji.
Agencja realizuje programy suce rozwojowi gospodarki w takich obsza-
rach, jak: innowacyjno MSP, prowadzenie dziaalnoci badawczej wrd MSP,
rozwj regionalny, wzrost eksportu i rozwj zasobw ludzkich. Do ich realizacji
wykorzystuje obecnie programy operacyjne: Innowacyjna Gospodarka, Kapita
Ludzki i Rozwj Polski Wschodniej. Podstawow misj agencji jest tworze-
nie korzystnych warunkw dla zrwnowaonego rozwoju polskiej gospodarki
oraz promowanie postaw innowacyjnych w otoczeniu (szczeglnie wrd MSP)
poprzez zachcanie przedsibiorcw do stosowania nowoczesnych rozwiza
technologicznych i produktowych, mogcych podnie ich konkurencyjno
na rynkach europejskich (midzynarodowych). Wrd swoich strategicznych
priorytetw agencja wymienia37:
1) tworzenie warunkw sprzyjajcych podnoszeniu innowacyjnoci przed-
sibiorstw;
2) wzrost znaczenia agencji jako podmiotu sucego tworzeniu sprzyjaj-
cych warunkw rozwoju przedsibiorczoci;
3) zapewnienie koniecznych warunkw otoczenia dla rozwoju wzorcw
zrwnowaonej produkcji i konsumpcji;
4) podnoszenie jakoci oraz efektywnoci podejmowanych dziaa na rzecz
podnoszenia innowacyjnoci sektora MSP, rozwoju zasobw ludzkich
i zapewnienia spjnej informacji dotyczcych dostpnych instrumentw
wsparcia.
36
Plan audytu wewntrznego na rok 2007, PARP, Warszawa 2007.
37
<www.parp.gov.pl>.
Jednym z zada, ktre wykonuje agencja, jest cige monitorowanie rze-

czywistoci gospodarczej poprzez prowadzenie i zlecanie bada rynku w odnie-
sieniu do przedsibiorstw MSP, zmian w poziomie ich innowacyjnoci, rozwoju
zasobw ludzkich oraz oceny sprawnoci dziaania instytucji otoczenia biznesu.
W wyniku tych bada agencja przygotowuje wnioski i rekomendacje dla Mini-
sterstwa Gospodarki i dla rzdu. Ponadto realizacja niektrych celw wymaga
od PARP wsppracy z samorzdami i urzdami marszakowskimi. Obejmuje
ona m.in. wymian informacji o stanie rozwoju przedsibiorczoci w poszczegl-
nych wojewdztwach i podejmowanych inicjatywach w tym zakresie.
Na szczeblach regionalnych funkcjonuj Regionalne Instytucje Finansujce
(RIF). S one partnerem PARP we wdraaniu programw wsparcia dla sektora
MSP. Peni rwnie funkcj cznika pomidzy agencj (reprezentujc rzd)
a wadzami lokalnymi (regionalnymi) realizujcymi zadania rozwoju przedsi-
biorczoci w poszczeglnych gminach (wojewdztwach) oraz koordynatora tej
polityki na szczeblu krajowym i regionalnym. Do podstawowych zada RIF na-
ley zaliczy38:
1) udzielanie informacji o realizowanych programach wsparcia i warun-
kach uczestnictwa;
2) pomoc administracyjn przy obsudze tych programw (pomoc przed-
sibiorcom w procesie ubiegania si o fundusze, zbieranie i ocena wnio-
skw oraz podpisywanie umw z beneficjentami);
3) merytoryczn wspprac z PARP w zakresie wdroenia poszczegl-
nych programw;
4) pomoc dla PARP w odniesieniu do monitoringu wdraanych progra-
mw;
5) prowadzenie baz danych o uczestnikach projektw realizowanych
w poszczeglnych regionach;
6) opracowywanie raportw merytorycznych i finansowych.
Najliczniejsz grup w systemie instytucji otoczenia biznesu s podmioty
skupione w ramach Krajowego Systemu Usug (KSU). Zacz on funkcjonowa
w 1996 roku. Zasadniczym celem jego powoania bya potrzeba stworzenia spj-
nego systemu wspierania rozwoju MSP opierajcego si na instytucjach funkcjo-
nujcych na trzech poziomach: krajowym, regionalnym i lokalnym (bezporedni
usugodawcy) (rys. 2).
38
B. Matusiak, Rozwj systemw wsparcia przedsibiorczoci. Przesanki, polityka i instytucje,
Instytut Technologii Eksploatacji BIP, dToru 2006.
POZIOM CENTRALNY
Polska Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci
POZIOM REGIONALNY
Regionalne Instytucje Finansujce (RIF)
POZIOM BEZPOREDNICH USUGODAWCW

(usugi doradcze, informacyjne, szkoleniowe, pomoc finansowa)
INSTYTUCJE NIEKOMERCYJNE INSTYTUCJE KOMERCYJNE

instytucje wsparcia biznesu akredytowane przez PARP
fundacje i stowarzyszenia nieakredytowane przez PARP,
orodki stowarzyszone w KSU ale majce uprawnienia do wiadczenia
usug
Rys. 2. Budowa sytemu instytucjonalnego dziaajcego na rzecz rozwoju sektora MSP

w Polsce
rdo: B. Matusiak, Rozwj systemw wsparcia przedsibiorczoci. Przesanki, polityka
i instytucje, Instytut Technologii Eksploatacji BIP, dToru 2006.
W KSU obecnie skupionych jest 214 rnych instytucji, ktre s zlokalizo-

wane w 238 miejscach na terenie caego kraju. wiadcz one usugi okoobizne-
sowe dla przedsibiorcw oraz osb pragncych prowadzi wasn dziaalno
gospodarcz. Budowa KSU w ujciu regionalnym odpowiada podziaowi admi-
nistracyjnemu kraju (16 struktur regionalnych). Z kadego regionu s wybierani
reprezentanci organizujcy prac w poszczeglnych wojewdztwach oraz repre-
zentujcy je w Radzie Koordynacyjnej KSU. W skad rady wchodzi rwnie
po jednym przedstawicielu rad tematycznych, ktrych dziaanie rozpoczo si
w 2008 roku. Ich ukad odpowiada czterem typom usugodawcw (rady tema-
tyczne): Radzie Punktw Konsultacyjnych, Radzie Krajowej Sieci Innowacji,
Radzie Funduszy Poyczkowych oraz Radzie Funduszy Porczeniowych. Rada
Koordynacyjna KSU peni funkcj reprezentacyjn systemu, natomiast dziaal-
no rad tematycznych zwizana jest z wypenianiem zada roboczych i wiad-
czeniem usug doradczych. Do ich zada naley m.in. opiniowanie projektw dla
danej grupy usugodawcw. W 2008 roku KSU otrzyma pozytywn rekomen-
dacj Komisji Europejskiej jako dobra praktyka w zakresie wspierania rozwoju
MSP i niwelowania barier o charakterze administracyjnym. Koordynatorem KSU

jest PARP.
Punkty konsultacyjne s elementem KSU. wiadcz one bezpatne usugi
informacyjne dla podmiotw, ktre chc rozpocz dziaalno gospodarcz
i otrzyma wsparcie na ten cel. Obecnie funkcjonuje 111 punktw konsultacyj-
nych (PK). Dodatkowo w 154 innych punktach na terenie caego kraju dyuruj
konsultanci, ktrzy udzielaj potrzebnych informacji. Ich zakres obejmuje nast-
pujce obszary39:
prawno-administracyjne dotyczce prowadzenia dziaalnoci gospodar-
czej (rozpoczynania dziaalnoci, jej kontynuowania i zamykania);
pomocy publicznej w zakresie sposobw i warunkw jej uzyskania oraz
innych zewntrznych rde finansowania dziaalnoci gospodarczej;
usug specjalistycznych systemu wsparcia dotyczcych szkole, doradz-
twa, transferu technologii, uzyskania poyczek i porcze itp.;
danych teleadresowych instytucji, przydatnych dla rozwoju firmy.
Kolejnymi instytucjami funkcjonujcymi w ramach systemu KSU s fun-
dusze porcze kredytowych. Dziaaj one na zasadach non profit. Ich zada-
niem jest uatwienie przedsibiorcom, ktrzy rozpoczynaj dziaalno, dostpu
do rde zewntrznego finansowania w postaci kredytw bankowych. Fundusz
udziela porczenia tym podmiotom, ktre nie maj odpowiednich zabezpiecze
pod kredyt.
Nastpnymi instytucjami w ramach KSU s fundusze poyczkowe. Stano-
wi one jedno ze rde zewntrznego finansowania. Przeznaczone s dla naj-
mniejszych podmiotw, ktrych moliwoci w zakresie pozyskania np. kredytu
bankowego s niewielkie z powodu braku wymaganych zabezpiecze lub historii
kredytowej. Obejmuj one tylko osoby rozpoczynajce lub kontynuujce dziaal-
no gospodarcz.
Krajowa Sie Innowacji obejmuje usugodawcw, ktrzy ukierunkowani
s na dostarczanie usug doradczych zorientowanych na wdroenia innowacyjne
dla przedsibiorstw, a w szczeglnoci w odniesieniu do tzw. luki innowacyj-
nej. W ramach tych usug mona uzyska: przeprowadzenie audytu oraz pomoc
we wdroeniu technologii (przygotowanie oferty lub zapytania o nowe roz-
wizanie, kojarzenie ze sob dostawcy i odbiorcy nowego rozwizania, pomoc
w negocjacjach i podpisaniu kontraktu, monitorowanie wdraania umowy
39
A. Forin, A. Szwoch, Partner przedsibiorcy, oglnopolski informator Krajowego Systemu
Usug (KSU), PARP, Instytut Technologii Eksploatacji BIP, Warszawa 2009.
w ycie). wiadczenie powyszych usug odbywa si w formie bezpatnej

dla przedsibiorstw z uwagi na ich finansowanie z rodkw unijnych w ramach
PO Innowacyjna Gospodarka (dziaanie 5.2 Rozwj usug doradczych o cha-
rakterze proinnowacyjnym wiadczonych przez orodki Krajowej Sieci Inno-
wacji (KSI). Wsparcie uzyskay 22 orodki Krajowej Sieci Innowacji KSU
z 13 wojewdztw (dolnolskie 1 orodek, kujawsko-pomorskie 2, lubelskie
1, dzkie 1, maopolskie 2, mazowieckie 3, podkarpackie 3, podlaskie
1, pomorskie 1, lskie 2, witokrzyskie 1, warmisko-mazurskie 1,
wielkopolskie 3). Usugodawcami mog zosta tylko te orodki, ktre speniaj
kilka podstawowych warunkw. Po pierwsze, s one zarejestrowane w KSU dla
Maych i rednich Przedsibiorstw. Po drugie, dysponuj baz techniczn umo-
liwiajc wykonywanie tego typu usug (wydzielone pomieszczenie, wyposae-
nie biurowe, niezbdne urzdzenia techniczne, w tym zapewniajce czno,
zatrudnienie co najmniej dwch specjalistw na penym etacie, wsppraca
z jednostk naukow). Po trzecie, speniaj wymagania o charakterze ekonomicz-
nym (wielko przychodw pochodzcych z PARP nie moe przekracza 80%,
realizowane wczeniej usugi dla KSU, z czego przynajmniej 20% oglnej liczby
zrealizowanych usug danego rodzaju). Po czwarte, system zarzdzania jakoci
obejmuje usugi doradcze (wsppraca pomidzy orodkami, poufno informa-
cji). Po pite, w dotychczasowej swojej dziaalnoci przestrzegay zasad etyki
zawodowej (poufno informacji, zasady wolnej konkurencji, unikanie konflik-
tw i polubowne rozwizywanie sporw itd.). Kolejnym elementem jest warunek
wiadczenia usug proinnowacyjnych oraz realizacja planu rozwoju kompetencji
konsultantw KSI40.
W ramach KSI funkcjonuje obecnie ponad 40 rnych orodkw innowacji,
wrd ktrych s: uczelniane centra transferu technologii, samodzielne instytuty
badawcze, agencje rozwoju regionalnego, orodki innowacji Naczelnej Organi-
zacji Technicznej, parki przemysowo-technologiczne, akademickie inkubatory
przedsibiorczoci i inne. W wikszoci wsppracuj one z jednostkami nauko-
wymi (lub stanowi ich cz), co zapewnia moliwoci dostpu do najnowszych
rozwiza innowacyjnych. Std te rol KSI jest porednictwo w transferze tech-
nologii i technologii pomidzy sfer nauki i biznesu.
40
Peny zakres tych warunkw przedstawiony jest w rozporzdzeniu Ministra Gospodarki
i Pracy z dnia 27 stycznia 2005 r. w sprawie Krajowego Systemu Usug dla Maych i rednich
Przedsibiorstw (DzU nr 27, poz. 221).
Enterprise Europe Network jest nowym pomysem na wspieranie rozwoju

innowacyjnoci maych i rednich przedsibiorstw. Jest to sie orodkw maj-
cych promowa i pomaga w transferze innowacji w Unii Europejskiej. Ponadto
dostarczaj one informacji na temat potrzeb sektora MSP zainteresowanym insty-
tucjom unijnym. Sie ta zostaa utworzona w styczniu 2008 roku na miejsce ist-
niejcych wczeniej sieci: Euro Info Centres i Innovation Relay Centres. Orodki
te dziaaj przy instytucjach wspierajcych rozwj biznesu, takich jak: izby prze-
mysowo-handlowe, agencje rozwoju regionalnego, centra wspierania przedsi-
biorczoci itp. Ich dziaalno finansowana jest z rodkw unijnych oraz rodkw
budetu pastwa. Obecnie w Europie funkcjonuje ok. 600 takich orodkw, ktre
dziki systemowi informatycznemu wzajemnie si komunikuj i wsppracuj
midzy sob na rzecz wiadczenia usug dla MSP. W ich ramach przedsibiorcy
mog uzyska:
dostp do informacji o zasadach prowadzenia dziaalnoci gospodarczej
w poszczeglnych krajach UE (rwnie w Polsce);
informacj o warunkach (prawnych regulacjach, procedurach zakada-
nia i likwidowania dziaalnoci, systemie fiskalnym itd.) prowadzeniu
biznesu w Polsce (dotyczy przedsibiorcw spoza Polski);
pomoc doradcz w zakresie regulacji unijnych, dostpu do proponowa-
nych przez UE programw finansowego i pozafinansowego wspierania
MSP;
pomoc w zakresie transferu technologii realizowan poprzez kojarzenie
ze sob potencjalnych partnerw z rnych krajw Europy;
udzia w organizowanych przez Komisj Europejsk imprezach hand-
lowych (np. targi, wystawy, spotkania przedsibiorcw), sucych
nawizaniu wsppracy na szczeblu regionalnym i krajowym;
moliwo udziau w organizowanych przez Komisj Europejsk dzia-
aniach na rzecz podnoszenia kwalifikacji zawodowych, jak: szkolenia,
warsztaty i seminaria;
usugi z zakresu transferu technologii, w tym pomoc w nawizaniu kon-
taktw pomidzy przedsibiorcami a jednostkami naukowymi;
pomoc w uzyskaniu wsparcia MSP w 7. Programie Ramowym na rzecz
bada i rozwoju technologicznego.
Obecnie w Polsce funkcjonuje 30 orodkw w czterech konsorcjach41:
41
Na podstawie strony: <www.een.org.pl/index.php/o-nas.html>.
1) CP-BSN (Central Poland-Business Support Network) 6 orodkw

na terenie 4 wojewdztw (mazowieckie, dzkie, kujawsko-pomorskie,
pomorskie), koordynator: Polska Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci;
2) BISNEP (Business and Innovation Support for North-East Poland)
6 orodkw na terenie 3 wojewdztw (podlaskie, warmisko-
-mazurskie, lubelskie), koordynator: Uniwersytecki Orodek Transferu
Technologii Uniwersytetu Warszawskiego);
3) B2Europe West Poland 9 orodkw na terenie 5 wojewdztw
(zachodniopomorskie, lubuskie, wielkopolskie, dolnolskie, opolskie),
koordynator: Wrocawskie Centrum Transferu Technologii Politechniki
Wrocawskiej;
4) BSN South Poland 9 orodkw na terenie 4 wojewdztw (lskie,
maopolskie, witokrzyskie, podkarpackie), koordynator: Centrum
Transferu Technologii Politechniki Krakowskiej.
Wan grup instytucji w systemie wspierania biznesu s Centra Transferu
Technologii (CTT). Stanowi one grup zrnicowanych pod wzgldem organi-
zacyjnym jednostek zajmujcych si przekazywaniem bada i prac rozwojowych
do gospodarki. Proces ten moe nastpowa poprzez ich komercjalizacj (czyli
odpatne przekazanie) lub dostarczenie ich na zasadach nieodpatnych. Czsto
ich dziaalno okrela si mianem pomostu czcego wiat nauki i biznesu, gdy
dziaajc na styku tych dwch obszarw, maj na uwadze czenie ze sob teorii
i praktyki dla oboplnego dobra. Wane jest bowiem, aby odkrycia powstajce
w zakamarkach laboratoriw ujrzay wiato dzienne, tzn. zostay wykorzystane
przez przedsibiorstwa w celu podniesienia wasnej konkurencyjnoci. Pierwsze
CTT zaczy powstawa w USA i Wielkiej Brytanii ju pod koniec lat 60. jako
odrbne jednostki w ramach uczelni. W Polsce ten proces rozpocz si dopiero
na pocztku lat 90., a waciwie dopiero po 1996 roku, do czego impulsem byo
uruchomienie programu finansujcego innowacje technologiczne o nazwie
Income. Jego zasadnicze zadanie polegao na wspfinansowaniu dyfuzji
nowych rozwiza wrd sektora MSP. W procesie tym uczestniczyy dwa typy
instytucji: finansowa (Polski Bank Rozwoju SA, potem BRE) i jednostki akre-
dytowane przy Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. Akredytacja odbywaa si na
zasadach otwartego konkursu, w wyniku ktrego wyaniane byy podmioty CTT.
Udzielano jej na jeden rok z moliwoci przeduenia. Pierwszymi akredyto-
wanymi jednostkami CTT byy42: Centrum Transferu Technologii przy Fundacji

Inkubator w odzi oraz Centrum Rozwoju Przedsibiorczoci przy Politech-
nice Warszawskiej. W pniejszym okresie akredytacj otrzymay: Wrocaw-
skie Centrum Transferu Technologii przy Politechnice Wrocawskiej, Centrum
Transferu Technologii przy Agencji Rozwoju Regionalnego MARR w Mielcu,
Centrum Transferu Technologii w Gdasku, Centrum Transferu Technologii przy
Fundacji Progress & Business w Krakowie oraz Centrum Transferu Technolo-
gii przy Orodku Badawczo-Rozwojowym Obrabiarek i Urzdze Specjalnych
w Poznaniu. Zakres prac akredytowanych CTT obejmowa selekcj wnioskw
o dofinansowanie wdroe innowacyjnych w gospodarce i w nastpnym eta-
pie przygotowanie niezbdnej dokumentacji do wspfinansowania przez bank,
jak i fundacj wnioskw zwizanych z przejmowaniem (wdraaniem) nowych
rozwiza. Dalszy rozwj CTT poczony by z realizacj Programu Projekt
Wspierania Przedsibiorczoci Firma 2000 finansowanego przez USAID43
oraz wczeniem Polski do 5. Ramowego Programu Technologicznego Unii
Europejskiej.
CTT najczciej przybieraj form: uczelnian, spki lub fundacji44.
W pierwszym przypadku ich dziaalno oparta jest na zasadach okrelonych
przez senat uczelni, bazujc na kontaktach uczelni lub, w szerszym znaczeniu,
zawizujc wspprac z dziaajcymi w danym regionie przedsibiorstwami.
Rozwj tego typu jednostek w ramach uczelni stanowi dla szkoy wyszej wany
czynnik umoliwiajcy otwarcie si jej na otoczenie i uczestniczenie w tworze-
niu w regionie przedsibiorczoci akademickiej (inkubatorw przedsibiorczoci
lub parkw technologicznych). Mog wic one z jednej strony stanowi impuls
dla inicjowania przedsiwzi dynamizujcych lokalne spoecznoci, z drugiej
za stwarzaj uczelni moliwoci pozyskania na rynku dodatkowych rodkw
finansowych, ktrych rdem jest komercjalizacja wasnych osigni nauko-
wych. Pozwala to w znacznym stopniu uniezaleni si od funduszy publicz-
nych. Wrd zasadniczych celw CTT naley wymieni: tworzenie baz danych
o popycie na nowe rozwizania, prowadzenie audytu pozwalajcego na szacowa-
nie potrzeb innowacyjnych przedsibiorstw, prowadzenie analiz sucych ocenie
42
Na podstawie strony: <www.fnp.org.pl>.
43
United States Agency for International Development (USAID) to agenda finansujca przed-
siwzicia majce na celu popraw sytuacji gospodarczej w krajach rozwijajcych si na terenie
caego wiata.
44
B. Matusiak, Rozwj systemw wsparcia, op. cit.
przydatnoci rynkowej nowinek technicznych i technologicznych, w tym poten-

cjau rynku, kosztw produkcji i dystrybucji oraz nakadw inwestycyjnych.
Z uwagi na ma niekiedy elastyczno administracji uczelnianej i czsto
wysokie koszty szkoy wysze prbuj znale inne rozwizania dotyczce
transferu technologii do biznesu. Jedn z moliwoci jest wykorzystywanie
do tego celu organizacji typu non profit, czyli fundacji i stowarzysze oraz spek
(dziaajcych na klasycznych zasadach komercyjnych). Ich zalet jest moliwo
czenia ze sob rnych partnerw biznesu, administracji publicznej czy te
organizacji spoecznych. Wad tego typu rozwiza jest natomiast to, e w par-
tycypacji dochodw z wdroe innowacyjnych w przemyle uczestniczy wiele
podmiotw, co jednak moe zapewni komercjalizacj bada w wikszej skali.
Inn form transferu technologii jest tworzenie CTT przy instytucjach
biznesu oraz podmiotach publicznych. Mog one wystpowa jako wyodrbnione
jednostki przy stowarzyszeniach gospodarczych, towarzystwach rozwoju regio-
nalnego, zwizkach zawodowych i instytucjach samorzdowych. Istniej midzy
nimi rnice dotyczce realizowanych zada. W wikszoci przypadkw kon-
centruj si one na dziaalnoci szkoleniowej, doradczej i informacyjnej, rzadziej
wdroeniowej. Organizuj m.in. spotykania z dowiadczonymi przedsibiorcami,
ktrzy etap transferu nowych rozwiza maj ju za sob (i przeprowadzili go
z powodzeniem), kadr naukow, ktra przekonuje do stosowania wasnych
nowatorskich rozwiza. S rwnie one doradcami w zakresie prawa patento-
wego, zakupu licencji, znakw towarowych itp. Dziaania jednostek CTT skupio-
nych wok administracji samorzdowej maj nieco inny zakres. Koncentruj si
na promowaniu innowacyjnoci jako sposobu poprawy swojej konkurencyjnoci,
pomocy w nawizywaniu zalenoci partnerskich, wspieraniu wdroe ze rod-
kw publicznych (w tym unijnych) oraz tworzeniu lokalnego popytu na innowa-
cje poprzez organizowanie targw i spotka przedsibiorcw zainteresowanych
nowinkami technicznymi. Nie naley zapomina o roli samorzdw w tworzeniu
agencji rozwoju regionalnego. Wszystkie bowiem powysze zadania podejmo-
wane przez administracj lokaln powinny suy rozwojowi gospodarczemu
regionw oraz spoecznoci lokalnych, ktre reprezentuj.
Coraz czciej porusza si problem tworzenia w Polsce uniwersytetw tzw.
trzeciej generacji, zwizanych nierozerwalnie z rozwojem przedsibiorczoci
akademickiej. Ich ide jest zaangaowanie szk wyszych w dziaalno gospo-
darcz, charakteryzujc si tworzeniem podmiotw gospodarczych wykorzy-
stujcych zasoby uczelni (tworzone w ten sposb przedsibiorstwa okrelane
s mianem spin-out lub spin-off). Oznacza to dla uczelni odejcie od tradycyjnego

modelu dydaktyczno-naukowego, w ktrym decydujce znaczenie w dziaalnoci
uczelni wyszej ma przekazywanie wiedzy studentom oraz prowadzenie bada
do szuflady. W nowym modelu szkoy wyszej zdecydowany nacisk kadzie
si na otwarcie uczelni na otoczenie i realizowanie zada wyznaczanych przez
now rzeczywisto gospodarcz, ktra jest ksztatowana m.in. przez globali-
zacj gospodarcz w Europie i na wiecie, rozwj systemw informatycznych
(w tym informacyjnych) umoliwiajcych szybki przepyw informacji na odle-
go, konieczno tworzenia spoeczestwa opartego na wiedzy oraz zwizany
z nim ogromny postp cywilizacyjny. Otoczenie to jest wic traktowane w dwch
aspektach. W ujciu pierwszym uwaane jest za gwny czynnik determinujcy
zmiany w systemie edukacji (urealnienie i urynkowienie tego systemu) oraz
w ujciu drugim oznacza korzyci wynikajce dla otoczenia z otwarcia si uczelni
(wskutek transferu wiedzy do biznesu komercjalizacja wiedzy).
Komercjalizacja wynikw bada prowadzonych na wyszych uczel-
niach moe by realizowana na wiele sposobw. Jednym z nich jest sprze-
da wiedzy na wolnym rynku za okrelon kwot, pod warunkiem e bdzie
na ni okrelony popyt. Naley zaznaczy, e ten rodzaj dyfuzji nie jest zbyt
atwy ze wzgldu na to, e przemys pod tym wzgldem jest dosy ostrony, co
oznacza, e nie jest skonny do pochopnych decyzji w zakresie ryzyka zwi-
zanego z implementowaniem innowacji, ktre do tej pory nie zostay jeszcze
do koca sprawdzone z punktu widzenia uytecznoci i zapotrzebowania na
rynku. Drugim sposobem jest rozwj tzw. przedsibiorczoci akademickiej
oznaczajcej tworzenie podmiotw gospodarczych wykorzystujcych nowe roz-
wizania, wypracowane przez pracownikw uczelni w wyniku prowadzonych
bada i chccych te rozwizania uczyni rdem swojego dochodu. W realizacji
przedsiwzi tego typu czynny udzia mog mie sami studenci, ktrzy przy
wsppracy z kadr naukow lub cakowicie na wasny rachunek wdraaj swoje
pomysy w ycie (w ramach inkubatorw przedsibiorczoci, centrw i klastrw
akademickich). Jednake zarwno w pierwszym, jak i drugim przypadku ozna-
cza to zmuszenie uczelni do dziaa na rzecz rynku, co moe z jednej strony
poprawi poziom ksztacenia, z drugiej za przyczyni si do rozwoju wspomina-
nej przedsibiorczoci akademickiej. Pierwsze tego typu rozwizania stosowane
byy ju w Stanach Zjednoczonych po drugiej wojnie wiatowej, kiedy to tak
powane instytucje, jak: Massachusetts Instytute of Technology czy Uniwersy-
tet Stanforda podjy wspprac z biznesem, rozpoczynajc w ten sposb now
er dziaalnoci szk wyszych45. Proces stopniowego urynkowienia si uczelni

widoczny jest ju w krajach zachodniej Europy, natomiast w Polsce przebiega
w umiarkowanym stopniu z racji zaszoci mentalnociowych charakteryzu-
jcych si niechci do jakichkolwiek zmian i nieprzychylnym nastawieniem
wadz wielu uczelni wyszych46. Jak pokazay dowiadczenia innych pastw,
przedsibiorczo ta przynosi okrelone korzyci. Mona je posegregowa ze
wzgldu na skal:
makroekonomiczn dla caej gospodarki;
mikroekonomiczn dla bezporednio zaangaowanych w przedsi-
biorczo akademick podmiotw.
W ujciu pierwszym przedsibiorczo akademicka (PA) przyczynia si
do podniesienia konkurencyjnoci gospodarki kraju na arenie midzynarodowej,
co jest bezporednim efektem wdroe innowacyjnych. Ponadto przyczynia si
ona do redukcji poziomu bezrobocia, szczeglnie wrd ludzi modych, kt-
rzy koczc studia, maj mae szanse na znalezienie pracy w krtkim czasie.
Nastpstwem tego jest mniejsza migracja tych osb do krajw europejskich,
co przyczynia si do mniejszego eksportu wiedzy na zewntrz, a tym samym
do mniejszego zuboania polskiej gospodarki i spoeczestwa. Zadowolone
spoeczestwo to takie, ktre nie szuka swojego miejsca do ycia w innych
regionach wiata (Europy), pozostajc w miejscach dotychczasowego zamiesz-
kania lub ksztacenia. Konieczne jest tutaj oczywicie stworzenie dogodnych
warunkw do samorealizacji i rozwoju ludzi modych. W skali mikroekono-
micznej (z punktu widzenia podmiotw uczestniczcych w PA) do korzyci
naley zaliczy te, ktre wynikaj bezporednio dla podmiotw gospodarczych
oraz uczelni biorcych udzia w rozwoju PA. W pierwszym przypadku naley
wskaza na: blisko rda informacji o nowych pomysach, ktre mog w spo-
sb praktyczny zosta wdroone w ycie, pomoc uczelni w pierwszym okresie
funkcjonowania (doradcza, informacyjna, organizacyjna i finansowa) oraz zapew-
nienie dostpu do najnowszych rozwiza oferowanych przez uczelnie wysze.
Z punktu widzenia szk wyszych PA stwarza warunki do: krtkiej i w miar
szybkiej drogi nowych rozwiza do wprowadzenia ich w praktyce, czerpania
45
G. Banerski, A. Gryzik, K. Matusiak, M. Maewska, E. Stawasz, Przedsibiorczo akade-
micka raport z badania, PARP, Warszawa 2009.
46
R. Stanisawski, Rola szkolnictwa wyszego w procesie komercjalizacji wiedzy w Polsce,
(w:) Ksztacenie menederw na uczelni technicznej, (red.) I. Staniec, Monografie Politechniki
dzkiej, Wydawnictwo P, d 2010.
z tego tytuu dochodw, dyfuzji swoich rozwiza w szerokim zakresie w bli-

szym lub dalszym otoczeniu, uzyskania wikszej renomy w ujciu naukowym
(rwnie dydaktycznym), co moe przeoy si rwnie na wymierne efekty
w postaci wikszego zainteresowania uczelni wrd potencjalnych studentw
oraz, co jest szczeglnie istotne, przyciganie tych, ktrzy s zdolni i maj duy
potencja intelektualny47. Ujcie makroekonomiczne stanowi przedmiot zaoe
strategii lizboskiej48 dokumentu strategicznego przedstawionego przez Komi-
sj Europejsk, ktrej kontynuacj jest program Europa 202049.
W ramach istniejcego systemu wsparcia przedsibiorczoci akademickiej
w Polsce tworzone s akademickie inkubatory przedsibiorczoci (AIP), nazy-
wane czsto preinkubatorami ze wzgldu na charakter akademickie inkubatory
przedsibiorczoci realizowanych zada. Ze wzgldu na specyfik organizacyjn
oraz podmiot inicjujcy mog one funkcjonowa w trzech podstawowych posta-
ciach:
inkubatory utworzone przez fundacj Akademickich Inkubatorw
Przedsibiorczoci lub Studenckie Forum Business Centre Club;
inkubatory akademickie powizane bezporednio ze szkoami wy-
szymi;
inkubatory powstajce z inicjatywy organizacji studenckich.
Inkubatory dziaajce w ramach fundacji realizuj nastpujce zadania: roz-
budowa sieci preinkubatorw w Polsce (docelowo ma ich by 50), zwikszenie
mocy przerobowych w zakresie analizy nowych pomysw biznesowych, roz-
wj wsppracy z instytucjami finansowymi (typu venture capital), powoanie
Funduszu Seed Capita i Funduszu Inwestycyjnego oraz rozbudowa Centrum
Modej Przedsibiorczoci, w ktrym podejmowane bd projekty badawcze.
wiadcz one usugi w zakresie: ksigowoci, doradztwa (prawnego, ekonomicz-
nego). Oferuj zainteresowanym m.in. dostp do komputera, dostp do internetu
oraz innych urzdze multimedialnych. W ramach oferowanego wsparcia
firmy inkubowane zwolnione s z opat zwizanych z zakadaniem dziaalno-
ci i opacaniem podatkw. Ponadto powstajce w ramach inkubatora przed-
sibiorstwa nie maj osobowoci prawnej, korzystaj natomiast z subkonta
47
Ibidem.
48
Komunikat Komisji Europejskiej, Innovation Policy: updating the Unions approach In the
context of the Lizbon strategy, COM (112) 2003, Bruksela 2003.
49
Europa 2020, Strategia na rzecz inteligentnego i zrwnowaonego rozwoju sprzyjajcego
wczeniu spoecznemu, European Commission, Bruksela 2010.
stworzonego przez fundacj. Koszty wygenerowane przez inkubator dzielone s

solidarnie pomidzy inkubowane firmy na poczet ich przyszych dochodw (tylko
w pewnym przedziale). Zwikszanie obcie finansowych podmiotw funkcjo-
nujcych w ramach inkubatora odbywa si stopniowo a do okresu uzyskania
przez przedsibiorstwo samodzielnoci (nie duej ni trzy lata). Po wyjciu
z inkubatora firma zobowizana jest do dzielenia si dochodem przez taki czas,
jak dugo trwaa jej inkubacja. Nabr do tego typu inkubatorw odbywa si
w drodze konkursw i indywidualnych rozmw ze studentami, ktrzy prezentuj
swoje pomysy na biznes. Celem dokonywanej weryfikacji jest ocena moliwoci
urealnienia tych pomysw. Drugi typ stanowi inkubatory akademickie, ktre
mog funkcjonowa na dwa sposoby. Pierwszy z nich oznacza bezporednie
wpisanie inkubatora w struktur uczelni, okrelajc w jej ramach zakres jego
zada statutowych. Bezporednim efektem funkcjonowania takich inkubato-
rw powinno by tworzenie podmiotw typu spin-out, a z czasem rwnie
spin-off. Powizanie poszczeglnych podmiotw biorcych udzia w przed-
siwziciach realizowanych w ramach takiego inkubatora mog mie charak-
ter: ortodoksyjny, hybrydowy oraz technologiczny50. W pierwszym przypadku
powstajcy podmiot gospodarczy cakowicie bazuje na transferze technologii
z rodzimej uczelni. W drugim przypadku powstajcy podmiot bazuje na wiedzy
uczelni, w ktrym udziaowcy s w czci pracownikami uczelni, a w przed-
sibiorstwie peni funkcje doradcze lub kontrolne. W trzecim przypadku funk-
cjonowanie podmiotu oparte jest na dostarczonej przez uczelni technologii,
a wynalazca (pracownik naukowy) nie ma kontaktu z przedsibiorstwem wyko-
rzystujcym jego osignicia naukowe. Korzysta on jedynie z czci generowa-
nego przez przedsibiorstwo zysku poprzez przydzielone mu udziay w nowo
utworzonym podmiocie. Jednake, jak pokazuj ostatnie badania, ten rodzaj
przedsibiorczoci akademickiej z uwagi na brak zaangaowania ze strony
nauki (brak moliwoci infrastrukturalnych) najczciej sprowadza si do wiad-
czenia usug szkoleniowych i doradczych. Natomiast generalnym zadaniem
inkubatorw staje si obecnie propagowanie przedsibiorczoci w rodowisku
akademickim. Drugi rodzaj inkubatorw akademickich, ktre s powizane
z uczelni, polega na kreowaniu inkubatorw w ramach funkcjonujcych orod-
kw transferu technologii przy uczelniach.
50
G. Banerski, A. Gryzik, K. Matusiak, E. Stawasz, Przedsibiorczo akademicka, op. cit.
Literatura
1. Banerski G., Gryzik A., Matusiak K., Maewska M., Stawasz E., Przedsibiorczo
akademicka raport z badania, PARP, Warszawa 2009.
2. Domaszewicz Z., Sejm uchwali ustaw o wspieraniu innowacji, eGazeta, 2005,
<www.gospodarka.gazeta.pl/gospodarka>.
3. Europa 2020, Strategia na rzecz inteligentnego i zrwnowaonego rozwoju sprzy-
jajcego wczeniu spoecznemu, European Commission, Brussels 2010.
4. Forin A., Szwoch A., Partner przedsibiorcy, oglnopolski informator Krajowego
Systemu Usug (KSU), PARP, Instytut Technologii Eksploatacji BIP, Warszawa
2009.
5. Gajewski M., Kiliaski T., Szczucki J., Zasady organizacji i funkcjonowania fun-
duszy porcze kredytowych, Krajowe Stowarzyszenia Funduszy Porczeniowych,
Ministerstwo Gospodarki, BGK, Radom 2000.
6. Henclewska G., Instrumenty wsparcia dziaalnoci badawczo-rozwojowej przedsi-
biorstw, materiay konferencyjne, Konstancin-Jeziorna 2010.
7. Klonowski D., Innowacyjno sektora MSP w Polsce. Rzdowe programy wsparcia
a luka finansowa, Ernst & Young Polska, Warszawa 2009.
8. Matusiak B., Rozwj systemw wsparcia przedsibiorczoci, przesanki, polityka
i instytucje, Instytut Technologii Eksploatacji BIP, dToru 2006.
9. Plan audytu wewntrznego na rok 2007, PARP, Warszawa 2007.
10. Portal Funduszy Europejskich, PO RPW, www.polskawschodnia.gov.pl.
11. Skrzypkowska E., Dziaania Polskiej Agencji Rozwoju Przedsibiorczoci w zakre-
sie wspierania innowacyjnoci, Zespou Innowacji i Technologii, prezentacja, Pia,
19 maja 2006 r.
12. Stanisawski R., Rola szkolnictwa wyszego w procesie komercjalizacji wiedzy
w Polsce, (w:) Ksztacenie menederw na uczelni technicznej, (red.) I. Staniec,
Monografie Politechniki dzkiej, Wydawnictwo P, d 2010.
13. Stanisawski R., Znaczenie innowacyjnoci w procesie zarzdzania maym i red-
nim przedsibiorstwem w Polsce w kontekcie zjawisk globalizacji europejskiej,
(w:) Mechanizmy i obszary przeobrae w organizacjach, (red.) A. Potocki, Difin,
Warszawa 2007.
14. witosawski P., Nowy kredyt technologiczny premia dla innowacji, Departament
Programw Europejskich, prezentacja, BGK, Warszawa 2010.
15. <www.een.org.pl/index.php/o-nas.html>.
16. <www.fnp.org.pl>.
17. <www.funduszmikro.com.pl>.
18. <www.inkubatory.pl>.
19. <www.nauka.gov.pl/ministerstwo/inicjatywy-ministerstwa/programy-ministra/
patent-plus>.
20. <www.nauka.gov.pl/nauka/nauka-dla-kazdego/raporty-i-publikacje>.
21. <www.parp.gov.pl>.
22. <www.parp.gov.pl/index>.
Materiay rdowe
1. Informatory, porczenia i gwarancje udzielane przez Skarb Pastwa oraz niektre

osoby prawne, Ministerstwo Finansw, <www.mf.gov.pl>.
2. Kierunki dziaa rzdu wobec maych i rednich przedsibiorstw do 2002 roku,
Ministerstwo Gospodarki, dokument rzdowy przyjty przez Rad Ministrw
11 maja 1999 roku, Warszawa 1999.
3. Kierunki dziaa rzdu wobec maych i rednich przedsibiorstw od 2003 do 2006,
Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej, dokument rzdowy przyjty
4 lutego 2003 roku, Warszawa 2003.
4. Kierunki zwikszania innowacyjnoci gospodarki na lata 20072013, dokument
rzdowy przyjty przez Rad Ministrw 4 wrzenia 2006 roku, Ministerstwo Gospo-
darki, Departament Rozwoju Gospodarki, Warszawa 2006.
5. Komunikat Komisji Europejskiej, Innovation Policy: updating the Unions approach
In the context of the Lizbon strategy, COM (112) 2003, Bruksela 2003.
6. Mae i rednie przedsibiorstwa w gospodarce narodowej. Polityka wobec maych
i rednich przedsibiorstw, Ministerstwo Przemysu i Handlu, dokument rzdowy
przyjty przez Rad Ministrw 6 czerwca 1995 roku, nr 9 (51), Warszawa 1995.
7. Plan dziaa prowzrostowych w latach 20032004 Przedsibiorczo rozwj
praca, Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej, Warszawa 2003.
8. Program rzdowy Wspieranie przedsibiorczoci z wykorzystaniem porcze
i gwarancji Banku Gospodarstwa Krajowego przyjty przez Rad Ministrw w dniu
19 maja 2009 roku.
9. Program wspierania rozwoju instytucji regionalnych dziaajcych na rzecz transferu
technologii w sektorze maych i rednich przedsibiorstw, Ministerstwo Gospodarki,
dokument rzdowy przyjty przez Rad ministrw 4 marca 1997 roku.
10. Rozporzdzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 stycznia 2005 roku w spra-
wie Krajowego Systemu Usug dla Maych i rednich Przedsibiorstw, DzU nr 27,
poz. 221.
11. Rozporzdzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyszego w sprawie programu
Kreator innowacyjnoci wsparcie innowacyjnej przedsibiorczoci akademickiej
z dnia 28 maja 2008 roku, DzU 2008 nr 98, poz. 639.
12. Rozporzdzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyszego w sprawie programu
Patent Plus wsparcie patentowania wynalazkw z dnia 12 sierpnia 2008 roku, DzU
nr 156, poz. 971.
13. Ustawa o wspieraniu dziaalnoci innowacyjnej, DzU nr 179, poz. 1484.
14. Ustawa z dnia 8 maja 1997 roku o porczeniach i gwarancjach udzielanych

przez Skarb Pastwa oraz niektre osoby prawne, DzU 2003 nr 174, poz. 1689,
z pn. zm.
15. Ustawa z dnia 30 maja 2008 roku o niektrych formach wspierania dziaalnoci
innowacyjnej, DzU 2008 nr 116, poz. 730.
16. Zaoenia polityki innowacyjnej pastwa do 2002 roku, dokument rzdowy przyjty
przez Rad Ministrw 6 grudnia 1999 roku, Komitet Bada Naukowych, Warszawa
1999.
17. Zaoenia polityki naukowej i naukowo-technicznej pastwa, dokument rzdowy
przyjty przez Rad Ministrw 20 lipca 1993 roku, Komitet Bada Naukowych,
Warszawa 1993.
18. Zaoenia polityki proinnowacyjnej pastwa, dokument rzdowy przyjty przez
Rad Ministrw 22 listopada 1994 roku, Komitet Bada Naukowych, Warszawa
1994.
THE INSTRUMENTS OF THE INNOVATION POLICY TOWARDS

TO SME SECTOR
Summary
In Poland and European Union there are many instruments which are able to sup-
port the development of the SME law instruments, programs instruments, finance
instruments and institution instruments. Many of them can be realised due to EU sup-
port, Polish government support and the local authorities support. The commercialization
of the researches is important aspect of the development of SME sector. The most impor-
tant role (of this process) is connected to the development of the academic entrepreneur-
ship and the universities of third generation.

ROBERT STANISAWSKI
Politechnika dzka
EWELINA KIEEK*
Uniwersytet dzki
5. WYKORZYSTANIE I WPYW WYBRANYCH INSTRUMENTW

POLITYKI INNOWACYJNEJ NA ROZWJ MSP W POLSCE.
ANALIZA NA PODSTAWIE BADA WTRNYCH
5.1. Znaczenie ochrony wasnoci intelektualnej dla rozwoju innowacyjnego

przedsibiorstwa
5. 1.1. Ocena sytuacji w zakresie ochrony wasnoci intelektualnej w Polsce
Innowacyjno nabiera coraz wikszego znaczenia dla rozwoju gospodar-

czego krajw Unii Europejskiej. Skuteczno jej wdroe w znacznym stopniu
uzaleniona jest od potencjau intelektualnego, stajcego si si elektromo-
toryczn caej europejskiej gospodarki, w tym rwnie gospodarki polskiej.
Akcesja naszego kraju do struktur unijnych wymusza przeprowadzanie jej gbo-
kiej restrukturyzacji opartej na nowych rozwizaniach, ktre staj si orem
w budowaniu przewagi konkurencyjnej. Wdroenia innowacyjne mog mie cha-
rakter odtwrczy, bazujcy na rozwizaniach ju sprawdzonych przez inne pod-
mioty gospodarcze lub brane. Jednak, jak pokazuj badania, coraz wikszego
znaczenia nabieraj zupenie nowe (nieznane dotychczas) produkty i usugi. Jest
*
Autorka punktu 5.5.2.
124 Robert Stanisawski, Ewelina Kieek
to oczywicie zwizane z problemem ochrony praw wasnoci intelektualnej.

Brak takiej ochrony moe skutkowa kopiowaniem tych rozwiza przez rne
przedsibiorstwa i to zarwno w kraju, jak i za granic, co pozbawi prawdzi-
wych innowatorw nie tylko zyskw, ale nawet zwrotu kosztw poniesionych
na dziaalno badawcz i rozwojow. Efektem takich zachowa rynkowych
w duszej perspektywie bdzie zapewne (w najlepszym wypadku) zaniechanie
przez przedsibiorstwo prowadzenia dziaalnoci rozwojowej i powrt do trady-
cyjnych metod wytwarzania, oferowanie na rynku produktw nieznacznie odbie-
gajcych od dostpnych substytutw lub (w najgorszym przypadku) bankructwo,
gdy podmiot taki zbyt duo zainwestuje w nowe przedsiwzicia. W praktyce
czsto zdarza si, e przedsibiorcy sami rezygnuj z ochrony praw intelektu-
alnych, co jest nastpstwem zbyt sabej wiadomoci zagroenia wynikajcego
z kopiowania nowych rozwiza przez konkurentw lub te braku wiary w to,
e moe ono dotyczy ich pomysw i zastosowa. W skrajnych przypadkach
znane s rwnie sytuacje, w ktrych nieuczciwi przedsibiorcy nie tylko wdra-
aj obce rozwizania, ale zgaszaj je jako swoje do urzdw patentowych. Dla-
tego warto zaznaczy, e koszt opatentowania nowych rozwiza jest relatywnie
niski w porwnaniu z utrat (cakowit lub czciow) rynku, koniecznoci
wycofania swoich produktw lub te dochodzenia swoich praw na drodze sdo-
wej. W ujciu midzynarodowym brak wiadomej i celowej polityki patentowej
w kraju prowadzi do eksportu rozwiza polegajcego na przywaszczaniu sobie
innowacji przez zagraniczne instytucje badawcze, ktre po lekkiej modyfikacji
polskich rozwiza zgaszaj wynalazki w zagranicznych urzdach patentowych
jako swoje1.
Z ostatnich statystyk podanych (przez Europejski Urzd Patentowy) wynika,
e Polska w 2009 roku zoya 172 wnioski patentowe. Jest to nieco wicej ni
w latach poprzednich, ale zdecydowanie mniej ni zgaszaj liderzy rozwiza
innowacyjnych w Europie. Na pierwszym miejscy s Niemcy (25,1 tys.), potem
Francuzi (8,9 tys.), Szwajcarzy (5,8 tys.) oraz Holendrzy (6,7 tys.)2. Tendencj
1
H. Wrblewska, Ochrona wasnoci intelektualnej aspekty praktyczne, Fundacja Rozwoju
Przedsibiorczoci, d 2007.
2
J. Pieczykowska, Paszporty dla patentw, Biuletyn Programu Operacyjnego Innowacyjna
Gospodarka, nr 4(10)/2010.
Wykorzystanie i wpyw wybranych instrumentw polityki innowacyjnej... 125
w tym zakresie jest raczej opatentowywanie w kraju ni za granic. Gwnymi

przyczynami tego stanu rzeczy s3:
niewystarczajca wiedza (kadr menederskich) na temat warunkw
dokonywania zgosze patentowych (rwnie o charakterze midzyna-
rodowym);
niewystarczajcy poziom wsppracy na styku biznesu i nauki, co utrud-
nia proces komercjalizacji nowych rozwiza;
brak waciwej motywacji do komercjalizacji bada;
niska wiadomo na temat korzyci lub strat zwizanych z opatentowa-
niem nowoci;
brak funduszy na szkolenie rzecznikw patentowych;
brak rodkw finansowych na prowadzenie prac zwizanych z dokony-
waniem prawidowego zgoszenia patentowego.
Poza wymienionymi przyczynami mona wskaza jeszcze inne, wrd
ktrych na pierwszym miejscu jest za mae zaangaowanie si zarwno przed-
sibiorstw, jak i uczelni wyszych w prowadzenie prac rozwojowych, w tym
bada. Jest to konsekwencja wci za niskich nakadw na dziaalno badawcz
w porwnaniu z innymi pastwami w Europie, nie mwic ju o krajach azjatyc-
kich czy USA. W 2007 najwikszy poziom wydatkw na B+R (mierzony udzia-
em w PKB) by w takich krajach, jak: Szwecja (3,6%), Finlandia (3,47%), USA
(2,67%), Niemcy (2,54%) czy Austria (2,65%). Najmniejszy w krajach nowo
przyjtych do Unii Europejskiej: Polsce (0,57%), na Litwie (0,82%), otwie
(0,59%), Cyprze (0,45%)4.
Badania zlecone przez PARP w 2009 roku wskazuj na kilka problemw.
Po pierwsze, liczba patentw pozostaje w korelacji z prowadzon przez przed-
sibiorstwa dziaalnoci badawcz. Najczciej (76%) zgaszay patenty te pod-
mioty, ktre prowadziy wasne dziay B+R, wsppracoway z krajow instytucj
badawcz (57%) lub zagraniczn jednostk B+R (24%). Po drugie, gwnymi
motywami ubiegania si przedsibiorstw o ochron patentow s: zapobieganie
kopiowaniu, ch nowych wdroe, zdobywanie nowych rynkw (rys. 1).
3
Ewaluacja dziaania 5.4 PO IG Plany i potrzeby przedsibiorcw sektora MSP w zakresie
ochrony wasnoci przemysowej, w kontekcie uruchomienia dziaania 5.4 PO IG Zarzdzanie
wasnoci intelektualn, PARP, Warszawa 2008.
4
Europe in Figures, Science and Technology, Eurostat Yearbook, nr 12/2010.
Rozszerzenie dostpu do rodkw finansowych 5%
Udzielenie innym podmiotom licencji 9%
Zwikszenie wartoci rynkowej firmy 17%
Tworzenie tosamoci firmy 28%
Zdobywanie dostpu do nowych rynkw 40%
Wdroenia nowego produktu/technologii 44%
Zapobieganie kopiowaniu lub imitowaniu 60%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%
Rys. 1. Najczciej wymieniane motywy ubiegania si przedsibiorstw o ochron paten-

tow
rdo: Ewaluacja dziaania 5.4 PO IG Plany i potrzeby przedsibiorcw sektora
MSP w zakresie ochrony wasnoci przemysowej, w kontekcie uruchomienia
dziaania 5.4 PO IG Zarzdzanie wasnoci intelektualn, PARP, Warszawa
2008.
Dosy ciekawe wydaj si wskazania typu tworzenie tosamoci firmy

czy te zwikszenie wartoci rynkowej firmy. wiadczy to o tym, e oprcz
twardych korzyci zwizanych z ochron wasnoci intelektualnej badane pod-
mioty dostrzegaj inne (mikkie), ktre w czasie mog wpyn na pozycj
danego przedsibiorstwa na rynku, a tym samym oddziaywa na jej konkuren-
cyjno. Dowodzi to, e podmioty sektora MSP zaczynaj dostrzega koniecz-
no opatentowania swoich wynalazkw nie tylko z powodu ich ochrony przed
nieuczciw konkurencj (otoczeniem). Z drugiej za strony oglne zniechcenie
do opatentowania moe wynika z maej skutecznoci egzekwowania ochrony
wasnoci intelektualnej, co jest nastpstwem dugich, mudnych i przede
wszystkim drogich postpowa sdowych w sprawach spornych o naruszenie
dbr przemysowych i osobistych. Mali przedsibiorcy susznie zauwaaj, e
na wyjanianie i dochodzenie przed sdem prawa do wasnych wynalazkw
mog pozwoli sobie w zasadzie tylko podmioty due, ktre sta na poniesienie
kosztw sdowych (lub innych). Mae, a nawet rednie przedsibiorstwa nie s
w stanie poradzi sobie z tym problemem. Do innych najczciej wskazywanych
barier mona zaliczy: skomplikowane procedury administracyjne, brak wykwa-
lifikowanych specjalistw w firmie itd. (rys. 2).
Brak informacji o korzyciach z opatentowania 2%

Brak informacji o moliwociach patentowych 4%
Za konstrukcja prawa patentowego 8%
Brak bazy badawczo-rozwojowej 11%
Brak transferu innowacji 12%
Mao rzecznikw patentowych 12%
Brak specjalistw w firmie 20%
Niepewno ochrony 27%
Niedostpno doradztwa 37%
Niedostpno szkole 38%
Skomplikowane procedury administracyjne 40%
Dugo procesu patentowego 68%
Wysokie koszty opatentowania 68%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%
Rys. 2. Najczciej wymieniane bariery w ubieganiu si przedsibiorstw o ochron

patentow wynalazkw
rdo: Ewaluacja dziaania 5.4 PO IG Plany i potrzeby przedsibiorcw..., op. cit.
Wydaje si, e rwnie pastwo w ramach polityki innowacyjnej ma duo

do zrobienia. Dotyczy to przede wszystkim skrcenia procesu opatentowania,
uproszczenia procedur administracyjnych, zwikszenia liczby rzecznikw paten-
towych, poprawy prawa patentowego itd. Przedsibiorstwa powinny natomiast,
pomimo ograniczonych zasobw i rodkw finansowych, koncentrowa si
na rozwijaniu wasnej bazy badawczo-rozwojowej (sta si czynnymi uczestni-
kami procesu dyfuzji innowacji przynajmniej w swoim najbliszym otoczeniu),
zatrudni specjalistw patentowych lub szkoli w tym zakresie swoich pracow-
nikw oraz zacz postrzega patent w kategoriach korzyci i pewnego rodzaju
inwestycji na przyszo.
Roli pastwa nie mona kwestionowa szczeglnie w takim obszarze, jak
pomoc publiczna. Badania te dowodz, e wsparcie w zakresie ochrony was-
noci intelektualnej (zdaniem przedsibiorcw) jest niezwykle istotne z punktu
widzenia podnoszenia konkurencyjnoci przedsibiorstw5. Ponad 60% badanych

ocenio j jako bardzo wan lub wan dla poprawy swojej pozycji na rynku.
Podobne wyniki osignito w odniesieniu do oceny pomocy publicznej na rzecz
opatentowania wynalazkw. 46% respondentw wskazao, e jej wpyw na liczb
patentw moe mie znaczenie dla sektora MSP. Potwierdza to tez (powyszy
rysunek), e jedn z podstawowych barier jest brak rodkw finansowych, a two-
rzenie programw wspierajcych (np. Patent plus) jest cakowicie zasadne.
5.1.2. Patent plus przykad programu wspierajcego ochron wasnoci

intelektualnej w Polsce
Program rzdowy Patent plus ma na celu zainicjowanie dziaa przedsi-

biorcw na rzecz zwikszenia liczby krajowych i midzynarodowych zgosze
patentowych poprzez dofinansowanie lub refinansowanie kosztw zwizanych
z przygotowaniem zgoszenia patentowego. Wielko rodkw przyznanych
poszczeglnym podmiotom w ramach tego programu jest niebagatelna, bo
wynosi 90% planowanych kosztw realizacji. W tym miejscu naley okreli
skuteczno tego programu w Polsce. Wedug bada przyprowadzonych na zle-
cenie MNiSW ocena programu wypada rednio6. Na 100 zoonych wnioskw
rekomendacji udzielono ok. 50 podmiotom. Najwicej (w latach 20072009)
uczelniom wyszym (57 jednostek) oraz instytutom badawczym (31 jednostek).
Zdecydowanie mniej parkom technologicznym (2 jednostki) oraz centrom trans-
feru technologii (1 jednostka). W podziale na wojewdztwa najwicej wnio-
skw zoono w wojewdztwie mazowieckim (24), a najmniej w podlaskim
i witokrzyskim (po 1) (rys. 3).
5
Ewaluacja dziaania 5.4 PO IG, op. cit.
6
Ewaluacja efektw wdraania programw ministra Patent plus wsparcie patentowania
wynalazkw oraz Kreator innowacyjnoci wsparcie innowacyjnej przedsibiorczoci akade-
mickiej, MNiSW, raport kocowy, Warszawa 2009.
1
Zachodniopomorskie 2
11
Wielkopolskie 16
1
witokrzyskie 1
8
lskie 8
3
Pomorskie 4
1
Podlaskie 1
2
Opolskie 4
15
Mazowieckie 24
6
Maopolskie 8
4
dzkie 7
3
Lubelskie 4
1
Kujawsko-pomorskie 3
3
Dolnolskie 13
Wnioski Umowy
Rys. 3. Liczba zoonych wnioskw i podpisanych umw w latach 20072009 w ramach

Patentu plus w podziale na wojewdztwa
rdo: Ewaluacja efektw wdraania programw ministra Patent plus wsparcie
patentowania wynalazkw oraz Kreator innowacyjnoci wsparcie innowa-
cyjnej przedsibiorczoci akademickiej, MNiSW, Raport kocowy, Warszawa
2009.
Najwicej umw podpisano w wojewdztwie mazowieckim, wielkopolskim

oraz lskim. W tym ostatnim przypadku efektywno w pozyskiwaniu funduszy
na dziaalno innowacyjn bya najwiksza, wedug liczby zoonych wnioskw
w stosunku do liczby podpisanych umw wynosia 100%. Efektywno ta bya
znacznie nisza w odniesieniu do wojewdztwa mazowieckiego (wynosia ona
ok. 62%), a najmniejsza w wojewdztwie dolnolskim (ok. 23%). Niepokojce
jest natomiast to, e cz wojewdztw w ogle nie zoya wnioskw o dofinan-
sowanie. Dotyczy to wojewdztw: lubuskiego, podkarpackiego oraz warmisko-
-mazurskiego. Oznacza to moe, e w tych regionach najsabiej przebiega pro-
ces unowoczenienia przedsibiorstw zwizany z dziaalnoci B+R.
Ewaluacja dokonana na zlecenie MNiSW wskazuje na kilka kwestii.
Po pierwsze nastpi wzrost liczby podmiotw (o ok. 24%), ktre skomercja-
lizoway swoje wynalazki. Jedna trzecia przedsibiorstw stwierdzaa, e liczba

skomercjalizowanych wynalazkw nie przekroczya piciu sztuk, blisko jedna
czwarta (ok. 26%) stwierdzia, e liczba ta sigaa nawet 10 wynalazkw, najmniej
(bo ok. 5%) badanych wskazao na komercjalizacj powyszej 10 nowych rozwi-
za. Najczciej wymienianymi dziaaniami ukierunkowanymi na urynkowienie
wasnych osigni wskazywanymi przez respondentw byy: prezentacje na tar-
gach branowych, prezentowanie wasnych osigni w internecie, poszukiwanie
podmiotw zainteresowanych nabyciem licencji lub takich, ktre zainteresowane
s kontynuowaniem prac B+R nad rozwojem wynalazku. Oglnie na podstawie
tej czci bada mona stwierdzi, e nastpi nieznaczny wzrost komercjalizo-
wanych osigni (wynalazkw) wrd przedsibiorstw. Jednake nie mona go
okreli jako przyrost, chociaby ze wzgldu na krtki okres trwania programu.
Po drugie, wedug przeprowadzonych bada wzrosa liczba podpisywanych
umw o wsppracy z firmami zainteresowanymi wdraaniem wynalazkw
(w tym umw licencyjnych). Ponad 40% respondentw stwierdzio, e dziki
dofinansowaniu przewidzianemu w ramach tego programu zwikszyo liczb
zawartych umw (zwizanych z zakupem nowych rozwiza w otoczeniu)
(rys. 4). Jednake, jak zaznaczono, warto tych umw bya stosunkowo nie-
wielka, co wynika z faktu, e obejmoway one podmioty mae i rednie.
Trudno powiedzie 28,6%
Zdecydowany wzrost 7,1%
Wzrost raczej nastpi 35,7%
Wzrost raczej nie nastpi 21,4%
Zdecydowanie brak wzrostu 7,1%
0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% 40,0%
Rys. 4. Wzrost liczby umw o wsppracy pomidzy jednostkami badawczymi a przed-

sibiorstwami
rdo: Ewaluacja efektw wdraania programw ministra Patent plus wsparcie pa-
tentowania wynalazkw, raport kocowy, Warszawa 2009.
Autorzy tego badania wskazuj, e nie dowodzi to jednoznacznie bez-

poredniego wpywu programu na wzrost liczby komercjalizowanych bada.
Wynika to z faktu, e wzrost mg by efektem wczeniej podjtych przez te
instytucje dziaa majcych upowszechni i skomercjalizowa ich osignicia
naukowe. Ponadto trudno jest okreli efektywno programu mierzon liczb
wdroe, gdy wzrost liczby umw nie musi wcale oznacza wzrostu komer-
cjalizacji opatentowanych wynalazkw. Co wicej, mona tutaj powiedzie, e
liczba efektywnych wdroe nie jest bezporednio zwizana z liczb podpisanych
umw (nie podlega wic bezporedniemu wsparciu), lecz zaley od skuteczno-
ci przyjtej strategii komercjalizacji oraz atrakcyjnoci rynkowej zakupionych
efektw bada naukowych (jakoci i atrakcyjnoci wynalazku). Powszechnie
wiadome jest, e nie wszystkie odkrycia znajduj zastosowanie w praktyce i tym
samym oddziauj na popraw kondycji ekonomicznej przedsibiorstwa. Trudno
wic jednoznacznie wskaza w tym przypadku, e wzrost liczby umw (licencji)
wpyn na popraw sytuacji w zakresie komercjalizowanych bada i jakie zna-
czenie w tym procesie mg mie analizowany program. Po trzecie, dosy istotna
z punktu widzenia celu programu Patent plus jest liczba skadanych wnioskw
o uzyskanie patentu. Jak wykazay badania, mia on znaczcy wpyw na przyrost
zgaszanych patentw (rys. 5), szczeglnie o charakterze midzynarodowym.
Respondenci wskazywali na fakt, e rodki z tego projektu traktuj jako dodat-
kowe dofinansowanie pozwalajce im na wyjcie ze swoim wynalazkiem poza
Polsk. W przypadku braku dodatkowych funduszy ich wysiek zostaby skon-
centrowany na uzyskaniu patentu krajowego, a nie midzynarodowego.
Zwiekszya si 23,8%
Nie zmienia si 52,4%
Zmniejszya si 4,8%
0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0%
Rys. 5. Zmiana liczby zgosze patentowych w trakcie trwania projektu

tentowania..., op. cit.
Z powyszych danych wyranie wynika, e ponad poowa badanych oceniaa

program pod wzgldem wpywu na liczb zgosze patentowych jako obojtny.
Jednake jedna czwarta (jest to niewtpliwy sukces tego programu) stwierdzia,
e pozwoli on na zwikszenie liczby zgoszonych patentw. Po czwarte, badanie
dowodzi, e program ma niewielki wpyw na liczb rzecznikw patentowych.
Wynika to m.in. z tego, e ich ksztacenie jest procesem dugotrwaym (kilku-
letnim, najczciej czteroletnim). Biorc pod uwag fakt, e cz projektw
realizowanych w ramach tego programu dotyczy uzyskania aplikacji rzecznika
patentowego, mona sdzi, e pozwoli on na odmodzenie kadry rzecznikw
patentowych w przyszoci. Po pite, kolejnym aspektem programu Patent
plus jest jego ocena z punktu widzenia realizowanych celw. Rwnie w tym
przypadku bya ona pozytywna. Respondenci w zdecydowanej wikszoci, bo
w ponad 70%, stwierdzili, e program spenia ich wymagania dotyczce wsparcia
ochrony wasnoci intelektualnej (rys. 6).
Cakowicie pozytywna ocena 31,0%
Pozytywna ocena 41,4%
Czciowo negatywna ocena 3,4%
Cakowicie negatywna ocena 10,3%
0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% 40,0% 45,0%
Rys. 6. Ocena programu przez beneficjentw

Jednostki niezadowolone wrd najczciej wymienianych zarzutw poda-

way7:
dugi i nieprzewidywalny czas oceny zoonych wnioskw, co moe
wpyn na dezaktualizacj stworzonych wynalazkw;
brak moliwoci zmiany (lub zbyt dugi jej czas) wnioskowanych dzia-
a w ramach tego samego projektu w przypadku stwierdzenia nieduej
7
Ibidem.
uytecznoci wynalazku (nie nadaje si on jeszcze do opatentowania

lub nie warto go opatentowa);
brak moliwoci dofinansowania procesu komercjalizacji opatentowa-
nych w ramach programu wynalazkw;
brak szczegowego uzasadnienia odmowy realizacji projektw, co
uniemoliwiao ich popraw i powtrne zoenie.
Wymienione braki wpyny na ocen negatywn z punktu widzenia zaoe
programu (tak stwierdzio 14% badanych), sposobu jego realizacji (rwnie 14%
respondentw wskazao na ten czynnik) oraz oceny skadanych wnioskw na eta-
pie aplikacyjnym. Wrd pierwszej grupy wskazywano jeszcze takie elementy,
jak: brak listy wydatkw kwalifikowanych, brak szczegowych kryteriw oceny
projektw oraz brak kryteriw mierzalnych (miernikw) oceny projektw. Wt-
pliwoci wzbudzaa przede wszystkim procedura oceny merytorycznej. Szcze-
glnie dotyczy to braku waciwego regulaminu wewntrznego precyzujcego
sposb postpowania od momentu przyjcia wniosku, poprzez procedury oceny
formalnej i merytorycznej, a do podpisania umowy. Wedug tych bada a
ok. 41% respondentw kwestionuje zasady przyznawania wsparcia w ramach
tego programu, twierdzc, e nie s oni w stanie okreli, jakie wymagania mery-
toryczne s brane pod uwag przy ocenie wniosku. W drugiej grupie, oprcz
wymienionych powyej, wskazywano m.in. na du biurokracj oraz niezbyt
czytelne sposoby przekazywania informacji zwizanych ze zmian sposobu
realizacji programu (w tym informowanie o koniecznoci zoenia nowego wnio-
sku). Dosy ciekawym faktem odnotowanym w badaniu jest to, e w grupie nega-
tywnie oceniajcej program ok. 72% badanych nie potrafio wskaza przyczyn
takiej oceny. Po szste, naley zwrci uwag, e program Patent plus nie jest
masowy, czyli przeznaczony dla szerokiego grona odbiorcw. Jego adresatami
s tylko takie jednostki, ktre zamierzaj opatentowa swoje wynalazki w ramach
prowadzonej dziaalnoci badawczo-rozwojowej. wiadcz o tym dane przed-
stawiajce gwne rda informacji o programie. W wikszoci przypadkw
(ok. 61% badanych) oglne informacje byy pozyskane na stronach interneto-
wych instytucji odpowiedzialnych za nabr wnioskw (informacja trafiaa tylko
do wyselekcjonowanych jednostek, co dowodzi coraz wikszego zainteresowania
moliwociami oferowanego wsparcia), natomiast media publiczne typu reklama
w prasie czy ulotki informacyjne miay marginalne znaczenie (rys. 7).
Trudno powiedzie/nie pamitam 26,6%
Masowe opracowania 1,3%
Ulotki informacyjne 1,3%
Reklama w prasie 5,3%
Informacja od innych instytucji 4,0%
Strony internetowe 61,3%
0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0%
Rys. 7. Gwne rda informacji o programie

Ostatnim elementem tej oceny s sugestie respondentw na przyszo.

Znaczna cz, bo prawie dwie trzecie, uwaa, e warunki oferowane w ramach
programu s przystpne (ok. 58% badanych) i to w stopniu znacznie wikszym
ni oferowane w funduszach strukturalnych. Jest to niewtpliwie ogromna zaleta
programu, zachcajca do szerszego wykorzystania wrd jednostek zamierza-
jcych ksztatowa swoj polityk patentow w wiadomy i celowy sposb.
Jednake w odniesieniu do negatywnych opinii cz respondentw (ok. 44%)
poprawy sytuacji upatruje w skrceniu czasu oceny wnioskw i zdecydowanie
lepszej informacji (w tym poprawa kanaw przepywu informacji) (ok. 20%
badanych) (rys. 8).
Reasumujc, program jest wzgldnie dobrze oceniany przez beneficjentw.
Jednake wnioskodawcy wskazali wiele niedoskonaoci, ktre mog zosta usu-
nite w wyniku okrelonej modyfikacji. Ponadto konieczne jest jeszcze dopra-
cowanie szczegw w taki sposb, aby zapewni jego wiksz kompatybilno
z innymi programami wspierajcymi komercjalizacj bada. Do najwaniejszych
rekomendacji wynikajcych z tego badania naley zaliczy8:
opracowanie procedury oceny wnioskw, w tym przedstawienie czytel-
nych kryteriw, na podstawie ktrych dokonuje si selekcji i wyonienia
wnioskw przedstawianych do wsparcia (np. opracowanie szczegowej
8
Ibidem.
listy kosztw kwalifikowanych, poprawa sposobu oceny merytorycznej

skadanych wnioskw);
podniesienie znaczenia elementu procesu komercjalizacji do jednego
z gwnych zaoe programu (celw). Oznaczaoby to dofinansowywa-
nie tych wnioskw patentowych o charakterze midzynarodowym, ktre
miayby realn szans na urynkowienie w przyszoci (zwizane byoby
to z przedstawieniem wiarygodnego planu komercjalizacji wynalazku).
Poprawa obiegu
20,7%
informacji
Skrcenie czasu oceny 44,8%
0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% 40,0% 45,0% 50,0%
Rys. 8. Proponowane zmiany w programie przez respondentw

W sensie technicznym najczciej wymienia si nastpujce czynniki:

umoliwienie rejestracji i skadnia wnioskw w formie elektronicznej.
Ma to na celu popraw skutecznoci obsugi (potencjalnych) beneficjen-
tw programu (skrcenie czasu oceny wnioskw, poprawa procedury
rozliczania wydatkw itd.);
wprowadzanie jednolitych baz danych umoliwiajcych archiwizacj
danych;
wprowadzenie korespondencji elektronicznej z wnioskodawcami, co
znacznie uprocioby sam proces informacyjno-decyzyjny pomidzy
uczestnikami programu (ministerstwem i beneficjentami).
5.2. Warunki rozwoju przedsibiorczoci akademickiej w Polsce
5.2.1. Stan rozwoju przedsibiorczoci akademickiej w Polsce
Zmiany spoeczno-gospodarcze w Polsce wymuszaj konieczno doko-

nania istotnych modyfikacji w szkolnictwie wyszym. Oznacza to powolne
odchodzenie szk wyszych od tradycyjnego modelu opartego na dziaalnoci
naukowo-dydaktycznej. System uczelniany przez wiele ostatnich dziesicioleci
ukierunkowany by na przekazywanie wiedzy modemu pokoleniu w sposb
do bierny, kad znacznie wikszy nacisk na rozwizania teoretyczne, w wielu
przypadkach czsto w oderwaniu od rzeczywistoci. Obecnie w dobie budowa-
nia gospodarki opartej na wiedzy konieczne staje si niezbdne zaangaowanie
uczelni wyszych w proces komercjalizacji swoich osigni naukowych, co
z jednej strony pozwoli na ich wiksze usamodzielnienie si, z drugiej za udo-
wodni przydatno prowadzonych bada w przemyle. Natomiast ta otwarto
w odniesieniu do dydaktyki powinna owocowa zmianami w systemie naucza-
nia, przynoszc konkretne efekty w postaci wprowadzania nowszych metod
przekazywania wiedzy, ale przede wszystkim dostosowania programw do
nowej rzeczywistoci. Ten ostatni element ksztatowany jest przez wiele zjawisk
zachodzcych w otoczeniu. Naley do nich m.in. zaliczy wzrost znaczenia zja-
wisk integracyjnych i globalizacyjnych nie tylko w skali regionu, kontynentu,
ale rwnie wiata, a co za tym idzie, konieczno zmian poziomu konkurencyj-
noci poszczeglnych elementw skadowych gospodarek narodowych. Doty-
czy to rwnie caego systemu szkolnictwa wyszego, ktrego orientacja tylko
i wycznie naukowo-dydaktyczna we wspczesnym wiecie to zdecydowanie
za mao. Koczy si powoli okres leniwego podejcia uczelni do otaczajcej
j rzeczywistoci, przejawiajcego si dosy obojtn postaw wobec otoczenia
i brakiem uwzgldniania czynnikw konkurencyjnoci. Zaczyna si natomiast
era, w ktrej uczelnia staje si podmiotem gry rynkowej nastawionej na kon-
kretne, wymierne efekty kocowe w postaci osigni praktycznych. Jest to
zwizane z komercjalizacj bada i wiksz liczb wdroe, co oznacza, e ich
dotychczasowy porzdek funkcjonowania zostaje cakowicie zmieniony poprzez
zmian charakteru dziaania (z jednostek dydaktyczno-naukowych) na np. mi-
dzynarodowe centra transferu technologii. Niekwestionowan form wspierania
i rozwoju biznesu w ramach uczelni wyszych stan si niewtpliwie inkubatory
rozwoju przedsibiorczoci akademickiej. Wzajemne powizanie elementw
biznesu i nauki w szkolnictwie wyszym okrelane jest czsto mianem uniwersy-

tetw trzeciej generacji9.
W krajach Europy Zachodniej zjawisko przedsibiorczoci akademickiej jest
dosy powszechne. W Polsce jest ono dopiero wdraane w niektrych orodkach
akademickich, z rnymi efektami. W wikszoci przypadkw w inkubatorach
(preinkubatorach) realizowane s dziaania mikkie nastawione na wiadcze-
nie usug szkoleniowych (rzadziej doradczych) ni zwizane z inkubowaniem
przedsibiorczoci. W tym miejscu naley koniecznie zaznaczy, e inicjatywy
w postaci inkubatorw przedsibiorczoci przynosz tak gospodarce, jak i uczel-
niom konkretne korzyci. Po pierwsze, redukuj one bezrobocie szczeglnie
wrd ludzi modych (absolwentw), ktrzy, peni energii i zapau, s w stanie
realizowa wasne pomysy na ycie, wdraajc je przy wspudziale i pomocy
jednostki, jak jest szkoa wysza. Po drugie, biorc pod uwag fakt, e szans
na realizacj maj rozwizania jak najbardziej innowacyjne, ich wdroenia bd
przyczynia si do podnoszenia innowacyjnoci przemysu w ujciu lokalnym,
regionalnym lub nawet europejskim. Analizujc bezporednie lub pored-
nie korzyci dla uczelni, naley stwierdzi, e dziki tego typu rozwizaniom
zyskuje ona dosy prost drog do komercjalizowania osigni naukowych
i zwikszania poprzez to swoich dochodw, uczestniczenia w procesie ich dyfu-
zji, co ksztatuje jej renom w bliszym, a nawet dalszym otoczeniu. W przyszo-
ci moe to mie przeoenie na liczb osb, ktre bd chciay rozpocz studia
na danej uczelni, jak rwnie na liczb pracownikw naukowych skonnych
do podjcia pracy w danej jednostce naukowej, o duych moliwociach rozwojo-
wych. Przyciganie osb zdolnych, ambitnych i majcych potencja oraz wiedz
staje si w ostatnim czasie warunkiem prawidowego rozwoju kadej organizacji
gospodarczej. Wiedza staje si kapitaem na sprzeda, a czowiek wyksztacony,
bdcy jej nonikiem i umiejcy waciwie j wykorzysta zasadniczym skad-
nikiem (zarwno przedmiotem, jak i podmiotem) zainteresowa wspczesnego
zarzdzania przedsibiorstwem i ca gospodark.
Ide przedsibiorczoci akademickiej jest powizanie ze sob wiata biz-
nesu i wiata nauki. Jego efektem s wdroenia praktyczne nowych rozwiza,
ktre z uwagi na istniejce bariery (gwnie finansowe) mogyby nigdy nie ujrze
9
R. Stanisawski, Rola szkolnictwa wyszego w procesie komercjalizacji wiedzy w Polsce,
(w:) Ksztacenie menederw na uczelni technicznej, (red.) I. Staniec, Monografie Politechniki
dzkiej, Wydawnictwo P, d 2010.
wiata dziennego. Z punktu widzenia rozwoju innowacji przedsibiorczo ta

jest o tyle wana, e10:
umoliwia tworzenie krtkich powiza naukabiznes, co oznacza
w praktyce szybk realizacj generowanych pomysw;
umoliwia komercjalizacj bada prowadzonych w ramach uczelni
wyszych;
utrudnia przejmowanie wartociowych rozwiza (w wyniku powszech-
nej komercjalizacji) przez zagraniczny przemys;
tworzy modym ludziom warunki do rozwoju, usamodzielnienia si
i zarabiania duych pienidzy, co stanowi swoistego rodzaju moty-
wator dalszego wysiku na rzecz poszukiwania nowych poytecznych
rozwiza;
pomaga potencjalnym biznesmenom w pocztkowym stadium funkcjo-
nowania przedsibiorstwa, poprzez co zachca osoby do podejmowania
wysiku zwizanego z zaoeniem wasnej dziaalnoci gospodarczej;
udziaowcami podejmowanych w jej ramach przedsiwzi s pra-
cownicy naukowi, co z jednej strony umoliwia bezporedni transfer
wiedzy do praktyki, z drugiej za tworzy korzystne warunki uzyskania
przez nich dodatkowych rde zarobkowania, odgrywajc rwnie rol
motywatora na rzecz rozwoju innowacyjnego (tworzenia uytecznych
rozwiza) i wsppracy z biznesem.
Naley odpowiedzie na pytanie o rodzaj modelu przedsibiorczoci akade-
mickiej (w tym stopie zaangaowania uczelni w jej rozwj), ktry po uwzgld-
nieniu polskiej rzeczywistoci gospodarczej jest moliwy do wdroenia w ycie.
Czy ma to by model oparty w wikszym stopniu na inkubowaniu nowych pod-
miotw, czy te tylko ukierunkowany na tworzenie nowych rozwiza technicz-
nych i technologicznych oraz nowych koncepcji biznesowych, ktre podlegaj
w rodowisku komercjalizacji. Wygodniejszym rozwizaniem jest niewtpliwie
drugie z wymienionych, chociaby z punkty widzenia niechci pracownikw
wyszych uczelni do prowadzenia wasnego biznesu (ktrych przyczyn s
m.in. ograniczenia czasowe i niech do podejmowania ryzyka gospodar-
czego). Drugi zaproponowany powyej model oznacza z kolei wiksze zaan-
gaowanie si uczelni w dziaalno organizacyjn, do ktrej czsto nie s one
przygotowane (brak odpowiedniej infrastruktury). Obecnie optymalnym roz-
wizaniem wydaje si wypracowanie rozwizania poredniego, ktre oznacza
10
M. Matusiak, K. Zasiady, Rekomendacje dla Polski, (w:) Innowacyjna przedsibiorczo
akademicka wiatowe dowiadczenia, (red.) J. Guliski, K. Zasiady, PARP, Warszawa 2005.
moe tworzenie wikszej liczby przedsibiorstw typu spin-off (niezalenych

od uczelni macierzystej, ale korzystajcych z jej dokona forma przeznaczona
dla bardziej dowiadczonych przedsibiorcw) lub spin-out (zalenych od pod-
miotu, jakim jest uczelnia, w sposb kapitaowy lub inny forma przeznaczona
bardziej dla pocztkujcych przedsibiorcw)11.
Z bada przeprowadzonych w 2009 roku przez PARP wynika, e przedsi-
biorczo akademicka (w postaci wymienionych form spin-off lub spin-out) nie
jest zbyt powszechnym sposobem na prowadzenie biznesu w Polsce (rys. 9).
60,0%
51,0%
50,0%
42,0%
40,0%
31,0%
30,0%
25,0%
22,0%
17,0%
20,0%
9,0%
10,0%
2,0%
0,0%
Brak zainteresowania Zainteresowani Prowadz ju biznes Trudno powiedzie
wasnym biznesem
Studenci Kadra naukowa
Rys. 9. Skala zainteresowania prowadzeniem wasnego biznesu (spin-off i spin-out)

wrd studentw i pracownikw naukowych (N = 427)
rdo: opracowanie wasne na podstawie: G. Banerski, A. Gryzik, K. Matusiak, M. Ma-
ewska, E. Stawasz, Przedsibiorczo akademicka. Raport z badania, PARP,
Warszawa 2009.
Dane z rysunku dowodz, e wiksz niech do podejmowania wasnej

dziaalnoci gospodarczej wyraaj pracownicy (42%) ni studenci (25%).
Rwnie mniej pracownikw jest zainteresowanych podjciem takiej dziaalno-
ci (odpowiednio 31% i 51%). Z czego wynika wzgldnie niski poziom zaan-
gaowania i zainteresowania si przedsibiorczoci akademick w Polsce?
Na pewno z istnienia pewnych barier (rys. 10), ktrych charakter moe wyni-
11
Szerzej na ten temat: R. Stanisawski, Rola szkolnictwa wyszego, op. cit.
ka z subiektywnych i obiektywnych uwarunkowa. Do pierwszej grupy naley

zaliczy: nisk ocen wasnych umiejtnoci, wiedzy oraz umiejtno radzenia
sobie w sytuacjach kryzysowych. Dua rol w ich przezwycianiu mog odegra
uczelnie wysze, wpywajce, poprzez edukacj, na poziom wiedzy, szczeglnie
ludzi modych, w rnych dziedzinach, ksztatujc ich osobowo i determina-
cj w deniu do celu, ktrym niewtpliwie w wikszoci przypadkw jest ch
zarabiania duych pienidzy.
Trudno pogodzenia 63%

obowizkw 19%
18%
Wysokie koszty 70%
12%
prowadzenia biznesu 18%
50%
Brak wiedzy o biznesie 34%
16%
68%
Za sytuacja w Polsce 15%
17%
40%
Brak pomysu na biznes 41%
19%
55%
Przeszkody prawne 29%
16%
65%
Brak pienidzy 17%
18%
76%
Dua biurokracja 10%
13%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

Moliwe Niemoliwe Trudno powiedzie
Rys. 10. Najczciej wymieniane bariery zwizane z zaoeniem wasnego przedsibior-

stwa (w badaniu udzia wzili pracownicy i studenci)
rdo: opracowanie wasne na podstawie: G. Banerski, A. Gryzik, K. Matusiak,
M. Maewska, E. Stawasz, Przedsibiorczo..., op. cit.
Ze strony uczelni konieczne jest rwnie uwiadomienie studentom zalet

i wad prowadzenia wasnej dziaalnoci gospodarczej. Wrd barier obiek-
tywnych (niezalenych od woli przyszych przedsibiorcw) mona wymieni
podaowe (instytucji B+R) i makroekonomiczne (bdce nastpstwem polityki

innowacyjnej pastwa). Do pierwszej grupy mona zaliczy: brak oferty (nie-
ch do wsppracy ze strony jednostek naukowych, badawczych), niewaci-
wie dopasowanie oferty (niezbyt zachcajca do podejmowania dziaalnoci
akademickiej), zbyt dugie procedury itd. Drug grup (w odniesieniu do wadz
pastwowych) tworz przykadowo: konieczno tworzenia zacht finansowych,
budowa systemu informacyjnego, skuteczniejszy mechanizm ochrony wasno-
ci intelektualnej itd. Wniosek, jaki nasuwa si po ich analizie, jest nastpujcy:
dla rozwoju maej przedsibiorczoci akademickiej konieczne jest wspdziaa-
nie ze sob wielu uczestnikw, tj. wadzy centralnej, wadz lokalnych i samorz-
dowych oraz uczelni dziaajcych w rnych regionach Polski.
Z rysunku 10 wynika, e najbardziej prawdopodobnymi barierami obiek-
tywnymi rozwoju przedsibiorczoci akademickiej s: dua biurokracja (76%),
wysokie koszty prowadzenia biznesu (70%) czy te za sytuacja w Polsce (68%).
Subiektywne bariery to: brak wiedzy o biznesie (50%), brak pomysu na biznes
(40%) oraz brak dostatecznych funduszy na uruchomienie dziaalnoci gospodar-
czej (65%). Paradoksalnie to ostatnia grupa osb moe stanowi rdo rozwoju
przedsibiorczoci akademickiej, ktrej zadaniem jest usuwanie wymienionych
przeszkd.
Z bada przeprowadzonych w 2009 roku w ramach PARP wynika, e
w Polsce w poowie tego roku funkcjonowao 717 orodkw innowacji i przedsi-
biorczoci (OIIP), z czego 114 stanowiy inkubatory i preinkubatory (rys. 11).
Preinkubatory
Inkubatory liczba: 51
technologiczne (45%)
liczba: 17
(15%)
Inkubatory
przedsibiorczoci
liczba: 46
(40%)
Rys. 11. Liczba (udzia) aktywnych inkubatorw/preinkubatorw w Polsce w 2009 roku

rdo: opracowanie wasne na podstawie: Orodki innowacji i przedsibiorczoci
w Polsce. Raport 2009, (red.) K. Matusiak, PARP, dWarszawa 2009.
Najwicej, bo 45% wszystkich funkcjonujcych inkubatorw, stanowi

preinkubatory akademickie. Mona zada sobie pytanie, czy to duo, czy te
mao i czy rzeczywicie przedsibiorczo akademicka, rozwijana przy wy-
szych uczelniach, jest niezbyt popularn form wspierania rozwoju MSP w Pol-
sce? Odpowied na to pytanie zawarto na rysunku 12.
Jednostki szk
wyszych, Instytucje
instytucji B+R przedstawicielskie
(9,7%) (16,1%)
Jednostki adm.
publicznej
(7,2%)
Spki
publiczno-
Stowarzyszenia -prywatne
i fundacje (33,8%)
(33,1%)
Rys. 12. Rozkad instytucji wspierajcych z podziaem na form prawn

rdo: Orodki innowacji i przedsibiorczoci w Polsce. Raport..., op. cit.
Tylko 9,7% instytucji wsparcia jest powizanych ze szkoami wyszymi.

Zdecydowan wikszo stanowi spki publiczno-prywatne (33,8%) oraz
stowarzyszenia i fundacje (33,1%), std te teza o niewielkim zaangaowaniu
uczelni w proces rozwijania przedsibiorczoci (akademickiej) w Polsce jest
w peni uzasadniona. Prawd jest, e nie wszystkie formy inkubatorw musz
by zwizane z uczelniami (mog one dziaa w ramach Fundacji Akademic-
kie Inkubatory Przedsibiorczoci lub te w parkach). Najwicej w 2009 roku,
bo a 31 inkubatorw (61% wszystkich), funkcjonowao w ramach fundacji,
17 w ramach uczelni i 3 w parkach naukowo-technologicznych. Ich dziaalno
koncentruje si na kilku istotnych kwestiach, takich jak: usugi doradcze, szko-
leniowe i informacyjne. Ponadto oferuj one dosy szeroki zakres programw
wspierania w takich obszarach jak: dostp do infrastruktury, obsuga ksigowa,
obsuga prawna, pomoc w przygotowaniu biznesplanu itd. (rys. 13).
120%
97% 97% 100% 100%
94%
100% 94%
80%
69% 69%
55%
60%
44%
37% 38%
40%
31%
27% 25% 25%
20%
0%
Fundacja Uczelniane (parkowe)
Przygotowanie biznesplanu Szkolenia z przedsibiorczoci

Akcje informacyjne na temat przedsibiorczoci Mentoring
Udostpnianie infrastruktury Obsuga ksigowa
Dostp do laboratoriw Inne
Rys. 13. Zakres najczciej oferowanych usug w ramach inkubatorw (preinkubatorw)

akademickich
rdo: opracowanie wasne na podstawie: Orodki innowacji i przedsibiorczoci
w Polsce. Raport..., op. cit.
Poprzednio wysunit tez o mniejszym zaangaowaniu uczelni wy-

szych w proces inkubowania przedsibiorstw potwierdzaj rwnie powysze
dane. Praktycznie wartoci wszystkich wymienionych kategorii (w odniesieniu
do uczelni) s nisze ni w porwnaniu z inkubatorami dziaajcymi w ramach
fundacji. Jedn z przyczyn, jak wczeniej zaznaczono, s ograniczone moliwoci
uczelni w zakresie infrastruktury (100% fundacja, 69% uczelnie wysze), kolejn
za wci zbyt skostniay system szkolnictwa wyszego, gdzie przedsibiorczo
nadal traktuje si jak dziaanie zbyteczne.
Jak w takim razie wyglda przyszo tej formy wspierania rozwoju przed-
sibiorczoci w Polsce? W ostatnich kilku latach obserwuje si wzrost zaintereso-
wania t form aktywowania dziaalnoci, niestety w znacznie wikszym stopniu
po stronie potencjalnych przedsibiorcw (studentw) ni uczelni wyszych.
Te ostatnie w wikszoci przypadkw prbuj rozwija inkubatory, jednake
nie z przyczyn rynkowych, lecz z powodu dostpu do funduszy unijnych. Same
zreszt przyznaj, e ich inicjatywy s nastpstwem pozyskania europejskich
rde finansowych, przy czym po ich wyczerpaniu inkubatory przechodz w stan

upienia12. Jest to niewtpliwie stan patologiczny, nieprzynoszcy jednostkom
naukowym chway ani korzyci dla gospodarki. Dlatego te tego typu faszywe
inicjatywy powinny podlega negatywnej spoecznej ocenie. By moe nie uda
si cakowicie wyeliminowa takich praktyk, ale mona prbowa przynajmniej
je ogranicza.
Z drugiej strony, naley zachowa zdrowy rozsdek przy kreowaniu dziaal-
noci studenckiej. Polsk cech jest bowiem przesada, co oznacza w wielu przy-
padkach wpadanie w pewnego rodzaju skrajnoci. Otwarcie si uczelni wyszych
na przedsibiorczo nie powinno oznacza, e efekty pracy naukowcw bd
wyraane np. liczb otwartych przedsibiorstw w ramach uczelni, gdy istot
szkolnictwa wyszego nie jest dziaanie rynkowe oparte tylko i wycznie na
kryteriach zyskw i strat. Reforma systemu szkolnictwa powinna uwzgldnia
przede wszystkim zmiany o charakterze strukturalnym (motywowa do podej-
mowania dziaalnoci wykraczajcej poza okrelony, dotychczasowy kanon
dydaktyczno-naukowy) oraz (co jest trudniejsze) umoliwia dokonywanie
zmian mentalnociowych wrd kadry zarzdzajcej, ktra dostrzegajc mo-
liwoci rozwoju swoich jednostek poprzez wspprac z otoczeniem (w tym
z biznesem), powinna stwarza dogodne warunki do podejmowania dziaa
przedsibiorczych (zarwno przez pracownikw, jak i studentw) w ramach
uczelni. Przedsibiorczo akademicka jest przecie, jak pokazay dowiadcze-
nia zachodnie, skuteczn form wspierania MSP.
5.2.2. Ocena programu Kreator innowacyjnoci wsparcie innowacyjnej

przedsibiorczoci akademickiej
Programem rzdowym bdcym przedmiotem oceny w tej czci niniej-

szego opracowania jest Kreator innowacyjnoci (obecnie Kreator innowa-
cyjnoci wsparcie innowacyjnej przedsibiorczoci akademickiej). Ma on na
celu promowanie rozwoju przedsibiorczoci akademickiej poprzez: tworzenie
jednostek organizacyjnych wspierajcych rozwj wsppracy pomidzy sfer
nauki a praktyk gospodarcz, zachcanie studentw i pracownikw nauki do
podejmowania dziaalnoci gospodarczej o charakterze innowacyjnym (spin-off,
12
Orodki innowacji i przedsibiorczoci w Polsce. Raport 2009, (red.) K. Matusiak, PARP,
dWarszawa 2009.
spin-out), zwikszenie wysikw na rzecz wikszej komercjalizacji bada, pod-

noszenie kwalifikacji kadry naukowej w zakresie przedsibiorczoci, ukierunko-
wanie uczelni wyszych na wspprac z otoczeniem, szczeglnie z biznesem
(w ramach tzw. uniwersytetw trzeciej generacji). Liczba zoonych wnioskw
i zawartych umw (w podziale na wojewdztwa) do poowy 2008 roku (Kreator
innowacyjnoci) przedstawiona zostaa na rysunku 14.
Dolnolskie 3 3
6
2
Kujawsko-pomorskie 1
3
11
Lubelskie
3
3
Lubuskie 1
2
2
dzkie 1
3
5
Maopolskie 2
7
11
Mazowieckie 5
15
2
Podlaskie 2
2
2
Pomorskie 1
3
3
lskie 1
4
11
witokrzyskie 2
8
Wielkopolskie 3
7
1
Zachodniopomorskie 1
3
Wnioski 2007 Umowy 2007 Umowy 2008
Rys. 14. Liczba zoonych wnioskw i podpisanych umw w programie Kreator inno-
wacyjnoci do poowy 2008 roku w wojewdztwach, w ktrych skadano
wnioski o dofinansowanie (13).
rdo: Ewaluacja efektw wdraania programw ministra Patent plus wsparcie
patentowania wynalazkw oraz Kreator innowacyjnoci wsparcie innowa-
cyjnej przedsibiorczoci akademickiej, raport kocowy, MNiSW, Warszawa
2009.
Najwicej umw zostao podpisanych w wojewdztwie mazowieckim (15).

Z kolei najwiksz efektywnoci w pozyskiwaniu rodkw w 2007 roku wyka-
zay si wojewdztwa: dolnolskie, lubelskie, podlaskie i witokrzyskie. Naj-
bardziej aktywne byy: mazowieckie, maopolskie i wielkopolskie.
Badanie ewaluacyjne13 przeprowadzone zostao z uwzgldnieniem kilku
podstawowych elementw. Po pierwsze, miao ono odpowiedzie na pytanie
o zmiany liczby jednostek, inicjatyw studenckich czy liczby skomercjalizowa-
nych technologii. Po drugie, uwag objte zostay w wikszym stopniu jako-
ciowe, a nie ilociowe elementy, takie jak: ocena zasad przydzielania wsparcia,
ocena mechanizmu interwencji publicznej czy intensyfikacji wsppracy ze ro-
dowiskiem gospodarczym. W badaniu tym uczestniczyo 108 podmiotw: uczel-
nie wysze, jednostki badawcze, stowarzyszenia naukowe itd.
Na podstawie bada przeprowadzonych przez PARP w 2009 roku wyci-
gnito kilka istotnych wnioskw dotyczcych liczby orodkw innowacji
i przedsibiorczoci w Polsce14. Okazuje si bowiem, e w myl przedstawio-
nych w raporcie danych liczba ta w latach 20082009 nie zmienia si, a nawet
mona powiedzie, e si ustabilizowaa. W 2008 roku wynosia 710, a w 2009
wzrosa tylko do 717, w tym akademickie inkubatory przedsibiorczoci. Zda-
niem autorw tego raportu, przyczyn umiarkowanego oddziaywania programu
na wzrost liczby jednostek innowacji naley upatrywa w dwch podstawowych
czynnikach: udziau w tym programie jednostek ju istniejcych, ktre przy-
znane rodki finansowe przeznaczaj na rozwijanie swojej dalszej dziaalnoci,
oraz krtkim okresie jego oddziaywania (funkcjonuje od 2008 roku). Naley
jednak zauway, e skoro gwnymi beneficjentami tego programu s ju funk-
cjonujce jednostki, oznacza to, e przy tym zaoeniu nawet w duszym czasie
trudno byoby oczekiwa przyrostu liczby orodkw innowacji. Konieczne jest
skierowanie funduszy do potencjalnych jednostek organizacyjnych, ktre zdolne
byyby wypenia funkcje wspierania rozwoju innowacyjnoci. W tym te kon-
tekcie nieodzowne jest promowanie programu zarwno w skali kraju, jak i regio-
nw. Z drugiej za strony, zgodnie ze stwierdzeniem, e sia ley nie w iloci, ale
w jakoci, moe lepszym wyjciem jest poprawianie jakoci oferowanych w tych
orodkach usug, a nie tworzenie nowych, o do wtpliwej reputacji.
13
Ewaluacja efektw wdraania programw ministra Patent plus, op. cit.
14
Orodki innowacji i przedsibiorczoci w Polsce. Raport 2009, (red.) K. Matusiak, PARP,
dWarszawa 2009.
Cele, jakimi s: podnoszenie kwalifikacji kadr akademickich w zakresie

maej i redniej przedsibiorczoci, zarzdzanie wasnoci intelektualn oraz
komercjalizacj wiedzy w ocenie niniejszego badania s w peni realne.
Ich realizacja odbywa si w tym przypadku poprzez prowadzenie szkole.
Wedug oceny autorw badania, szkolenia te ciesz si duym zainteresowa-
niem (szczeglnie dotyczce szeroko rozumianej przedsibiorczoci), zwaszcza
w odniesieniu do uczelni technicznych, w ktrych stanowi sposb uzupenienia
standardowego programu nauczania. Na podstawie bada jakociowych mona
rwnie stwierdzi, e poziom oferowanych szkole jest oceniany dobrze lub
nawet bardzo dobrze. Autorzy tego badania podkrelaj, e ten typ dziaa mg
mie wpyw na podejmowanie inicjatyw w zakresie tworzenia wasnych przedsi-
biorstw poprzez tworzenie waciwej dla tego celu bazy. Jednake nie okrelono,
w jakim zakresie to zjawisko moe nastpowa i czy rzeczywicie ma to wpyw
na liczb nowo otwartych podmiotw gospodarczych. Ponadto naley zaznaczy,
e pomimo wysokiej oceny prowadzonych szkole nie byy to najwysze wska-
zania dotyczce efektw prowadzonej dziaalnoci na rzecz MSP (rys. 15).
Stworzenie jednostki organizacyjnej na rzecz

7%
wsppracy pomidzy nauk i gospodark
Wdroenia innowacyjne studentw lub pracownikw 9%
Tworzenie baz danych o wynikach bada naukowych 11%
Poprawa warunkw tworzenia firm 6%
Liczba skomercjalizowanych technologii 5%
Wzrost skali prowadzonej wsppracy ze rodowiskiem

14%
gospodarczym
Rozpoczcie wsppracy uczelni ze rodowiskiem
11%
gospodarczym
Kampanie promocyjne na rzecz zwikszenia poziomu
19%
wiedzy przedsibiorcw o innowacyjnych projektach
Podniesienie kwalifikacji kadr akademickich 19%
0% 5% 10% 15% 20% 25%
Rys. 15. Najczciej wskazywane efekty podejmowanych dziaa na rzecz rozwoju MSP
(N = 108)
tentowania wynalazkw oraz Kreator innowacyjnoci..., op. cit.
Jednym z najczciej wymienianych (jako bezporedni) efektw realizacji

programu byy kampanie na rzecz podniesienia poziomu wiedzy wrd grupy
przedsibiorcw o innowacyjnych rozwizaniach. Jednak po dokonaniu dogb-
nej analizy skadanych w ramach tego programu projektw okazuje si, e nie
wszystkie zakaday prowadzenie tego typu dziaa. Sugesti w ramach ewaluacji
jest wic wczenie do programu tego elementu jako obligatoryjnego, dopasowy-
wanego oczywicie do specyfiki kadego projektu.
Najistotniejsza, z uwagi na cel programu, wydaje si ocena jego wpywu
na podejmowanie wsppracy uczelni i jednostek badawczych ze rodowi-
skiem gospodarczym. Dokonano jej z uwzgldnieniem dwch zasadniczych
kryteriw, tzn. z podaniem liczby podmiotw, ktre tak wspprac nawizay
po raz pierwszy, oraz tych, w ktrych program przyczyni si do wzrostu skali
wsppracy ze rodowiskiem gospodarczym. Zarwno w jednym, jak i drugim
przypadku co najmniej jedna na dziesi firm przyznaa si do nawizania lub
kontynuacji dziaa kooperacyjnych majcych na celu intensyfikacj wdroe
innowacyjnych w sektorze MSP. Mona zada sobie pytanie, czy jest to duo,
czy te mao? Biorc pod uwag fakt, e inicjatywy zmierzajce do zaangao-
wania rodowiska gospodarczego w dziaania podejmowane przez rodowisko
akademickie nie s w Polsce wdraane atwo, mona stwierdzi czciowy suk-
ces programu. Jednake autorzy badania podkrelaj potrzeb jeszcze wikszego
zintensyfikowania dziaa na rzecz takiej wsppracy, co mona osign poprzez
bezporednie wczenie przedsibiorcw w realizowane projekty w ramach tego
programu. Jednym z realnych pomysw jest ukierunkowanie wysikw na rzecz
tworzenia firm odpryskowych, ktre byyby zainteresowane konkretnymi wdro-
eniami innowacyjnymi. Ponadto uwaaj oni, e z uwagi na zakres omawianego
programu nie naley liczy na intensyfikacj wsppracy pomidzy sfer biznesu
i akademick na szerok skal.
W najmniejszym stopniu efektami dziaa podejmowanych w ramach
omawianego programu byy: poprawa warunkw tworzenia przedsibiorstw
i komercjalizacji bada. W pierwszym przypadku oznacza to, e niewielkiej
liczbie studentw i pracownikw naukowych udao si otworzy now dziaal-
no gospodarcz w ramach programu. Przyczyn jest tutaj niewtpliwie fakt,
e program nie przewiduje bezporedniej pomocy na ten cel. Sam ma charakter
poredniego wspierania rozwoju MSP, nie zakada wic bezporedniego usuwa-
nia barier rozwoju sektora, w tym np. finansowych. Przewiduje natomiast niwe-
lowanie (lub czciowe zmniejszanie) ogranicze w otoczeniu poprzez tworzenie
odpowiednich warunkw do przepywu rodkw finansowych do nowo powsta-

jcych podmiotw. Ponadto do kolejnych przyczyn tak niskiego zaangaowania
programu w proces kreowania dziaalnoci gospodarczej naley zaliczy brak
jego upowszechnienia, a przez to ograniczony zasig. Z kolei w odniesieniu
do komercjalizacji bada naley stwierdzi, e jest to jeden z najtrudniej osiga-
nych rezultatw i na jego realizacj potrzeba znacznie duszego czasu ni okres
pomidzy 2007 i 2009 rokiem.
Naley rwnie przyjrze si poprawnoci ustawienia finansowego mecha-
nizmu wsparcia. Autorzy raportu15 wskazuj na dopasowanie zaoonych w pro-
gramie celw do potrzeb beneficjentw. Dowodzi tego rwnomierne rozoenie
realizowanych zada zgodnie z zainteresowaniem zgaszanym przez podmioty
wystpujce o dofinansowanie w ramach przyznanych na ich realizacj rodkw
finansowych. Wrd innych najczciej wskazywanych zalet tego programu
jest elastyczno mechanizmu finansowania, co przejawia si pewn swobod
dopuszczalnych dziaa w ramach przewidzianych do realizacji zada. Z dru-
giej strony ta elastyczno moe by w niektrych przypadkach traktowana jako
wada. Po pierwsze, rodzi to problem z interpretacj zasad programu, szczeglnie
w zakresie kwalifikalnoci wydatkw oraz niezbyt jasnego kryterium odrzucania
wnioskw na etapie aplikacyjnym. Po drugie, dotyczy to sytuacji podejmowania
dziaa mikkich, obejmujcych m.in. prowadzenie rnego rodzaju szkole.
Ich atwa dostpno i jednoczenie elastyczny sposb doboru do potrzeb rynku
prowadzi czsto do przewagi w stosunku do innych moliwoci omawianego pro-
gramu. Ma to miejsce gwnie w przypadku twardych efektw, wrd ktrych
znajduj si wskaniki dotyczce np. przyrostu liczby maych przedsibiorstw
o charakterze innowacyjnym. Z drugiej za strony obrocy funkcjonowania tego
programu w obecnej formie argumentuj, e nie jest to program unijny (gdzie
zakada si dokadne ramy prowadzonych dziaa), lecz towarzyszcy, znakomi-
cie wypeniajcy luk na styku nauki i biznesu i kocowe efekty (twarde) bd
prawdopodobnie widoczne w przyszoci (program dziaa na zasadzie pewnej
bezwadnoci w czasie). Ponadto wskazuje si, e w tak krtkim okresie istnie-
nia tego programu trudno jest na podstawie jedynie raportw kocowych (nie
ma raportw czciowej ewaluacji, gdy takiej nie przewidziano) dokonywa
dokadnej oceny jego efektw. Jest cakiem moliwe, e porednie oddziaywa-
nie programu przyczynia si do wzrostu liczby funkcjonujcych przedsibiorstw.
15
Ewaluacja efektw wdraania programw ministra Patent plus, op. cit.
Pod rozwag bierze si moliwo dokonania zmian zakresu zadaniowego (jego

wikszego ucilenia) oraz czciowego raportowania majcego dostarcza czst-
szych informacji o programie (o realizacji poszczeglnych jego elementw).
Beneficjentami tego programu mog by podmioty dziaajce w otoczeniu
przedsibiorstw i zwizane z tzw. przedsibiorczoci akademick. Uczestnicz
w nim uczelnie wysze, centra transferu technologii, jednostki badawczo-rozwo-
jowe, fundacje, stowarzyszenia, instytut PAN itd. Brakuje jednak zaangaowania
ze strony przedsibiorcw, ktrzy byliby w bezporedni sposb zainteresowani
wspprac w ramach tego programu. Std te konieczne jest dotarcie do tej
grupy z informacj o programie i moliwociach wczenia si do realizowanych
w jego ramach zada.
5.3. Wspieranie rozwoju eksportu w sektorze MSP
5.3.1. Potrzeby polskich przedsibiorcw w sektorze MSP w zakresie rozwoju

eksportu
Zakada si, e rozwj eksportu jest jednym z czynnikw wpywajcych

na poziom innowacyjnoci przedsibiorstw. Jest to efekt wzajemnej wymiany
dowiadcze (produktw, technologii, metod zarzdzania itd.) pomidzy pod-
miotami z rnych krajw. Mimo e w polityce innowacyjnej nie ma instrumentu
o nazwie eksport, to jego wpyw na ksztatowanie polityki przedsibiorstw
w tym zakresie jest niezaprzeczalny (szczeglnie w kontekcie pogbiania
si zjawisk globalizacyjnych w Europie i na wiecie). Pojawianie si na rynku
nowatorskich rozwiza (przykadowo nowoci produktowych) pochodzcych
z zagranicy bdzie zmuszao polskich przedsibiorcw (chccych zachowa
przewag konkurencyjn) do okrelonych zachowa (rozwoju sfery B+R lub
w najgorszym wypadku naladownictwa16, co te wymaga okrelonych inwesty-
cji). Std te naley przyj, e wsparcie eksportu17 i jego rozwj (a tym samym
16
Istnieje zdecydowana rnica pomidzy naladownictwem a kopiowaniem szerzej na
ten temat: R. Stanisawski, R. Lisowska, The Polish SME innovativeness against a background
of European union countries, (w:) Knowledge Base for Management Theory and Practice, (ed.)
S. Hittmar, Scentific Monograph Collection, University of Zilina 2010.
17
Oceny wsparcia rozwoju eksportu dokonano na przykadzie programu Paszport do ekspor-
tu w punkcie 5.3.2.
wzajemna wymiana dowiadcze) stanowi mog determinant postpu i nowych

wdroe w sektorze MSP w Polsce.
Jak pokazuj najnowsze badania, w sektorze MSP w latach 20052008
dziaalno eksportow prowadzio rednio 912% przedsibiorstw. Najwicej,
bo a 58% podmiotw redniej wielkoci zajmowao si eksportem (rys. 16).
Generalnie skonno do ekspansji na rynki obce w badanym sektorze w wik-
szym stopniu dotyczy podmiotw wikszych, wskanik ten wynosi 30% i wi-
cej. Dla porwnania tylko 58% mikroprzedsibiorstw podejmuje dziaania
eksportowe. Zdecydowana wikszo MSP koncentruje swoje wysiki ekspor-
towe w krajach Unii Europejskiej (ok. 90% eksportu), zdecydowanie mniej,
bo ok. 3050% przypada na pozostae pastwa starego kontynentu, w tym byego
ZSRR (rys. 17). Takie ukierunkowanie eksportu jest wynikiem funkcjonowania
jednolitego rynku europejskiego i eliminacj w jego ramach barier w przepywie
towarw, osb, usug i kapitau.
70%
60%
58%
50%
44%
41%
40%
39% 35%
31% 34%
32%
30%
30%
26% 27%
22% 25%
23%
20%
14% 14%
12% 12% 17%
12% 11%
10% 10% 9% 9% 9% 9%
8%
6% 8%
5% 5% 4% 6% 4% 6% 4%
0%
) a) ) ) ) ) ) ) )
wa w wa wa wa wa wa wa wa
oo oo oo oo oo oo oo oo oo
( Ip (I Ip ( Ip (I Ip ( Ip (I Ip ( Ip (I Ip ( Ip
06 06 07 07 08 08 09 09 10
20 20 20 20 20 20 20 20 20
Mikro Mae rednie Razem MSP
Rys. 16. Udzia podmiotw prowadzcych dziaalno eksportow w oglnej liczbie

MSP w latach 20062010
rdo: opracowanie na podstawie: Trendy rozwojowe sektora MSP w ocenie przedsi-
biorcw, Ministerstwo Gospodarki, Departament Analiz i Prognoz, Warszawa
20062010.
120%
97% 97%
100% 93%
90% 87% 91%
80%
57%
60% 55%
52% 52%
42% 39%
40%
29% 32% 31%
22% 24%
21%
20%
0%
Mikro Mikro Mae (<30%) Mae (>30%) rednie rednie
(<30%) (>30%) (<30%) (>30%)
kraje UE Rosja, Ukraina, Biaoru Inne
Rys. 17. Podstawowe kierunki eksportu polskich MSP

rdo: Trendy rozwojowe sektora MSP..., op. cit.
Zdecydowana wikszo MSP kieruje swj eksport do kilku krajw naraz.

W przypadku eksporterw niewyspecjalizowanych rednio jest to sze pastw,
natomiast w grupie wyspecjalizowanej ok. omiu krajw stanowicych cel
wymiany midzynarodowej. Odpowiednio 46% i 29% mikroprzedsibiorstw
eksportuje rednio do jednegodwch pastw, w przypadku podmiotw red-
nich wartoci te wynosz 18% i 3%. Dane te dowodz, e specjalizacja w tym
przypadku ma due znaczenie dla sektora i im jest ona wiksza, tym wolumen
wymiany jest te wikszy, wpywajc bezporednio na liczb odbiorcw w r-
nych krajach i wzrost przychodw uzyskiwanych z tej wymiany.
Z powyszych danych wynika, e istnieje ogromna dysproporcja pomi-
dzy podmiotami rednimi i pozostaymi. Wynika to moe z wikszych w tym
zakresie moliwoci dotarcia do zagranicznych klientw przez te podmioty,
ktre dysponuj znacznie bardziej rozbudowanym potencjaem i dowiadcze-
niem. Wynika std wniosek, e trudniej jest nowym przedsibiorstwom wej
na zagraniczne rynki, chocia i te ostatnie deklaruj w zdecydowanej wikszo-
ci takie chci i potrzeby. Dowodz tego badania przeprowadzone przez PARP
w 2009 roku (rys. 18). Dane te wskazuj na rosnce zainteresowanie podj-
ciem dziaalnoci eksportowej do nowych pastw proporcjonalnie do wielkoci

badanych podmiotw. Ponadto zdecydowanie wiksz potrzeb w tym zakresie
wyraaj przedsibiorstwa, w ktrych udzia przychodw z eksportu jest wikszy
ni 30% (30%>), a mniejszy w grupie poniej tej wartoci. Rwnie tendencj
spadkow maj te podmioty, ktre nie zdecydoway si (w przyszych planach)
na zdobywanie nowych rynkw. Wyjtkiem s tutaj mikroprzedsibiorstwa, gdy
one w kategorii mniej zaangaowanych eksportowo (<30%) wyraaj wiksze
zainteresowanie podjciem dziaa eksportowych ni grupa bardziej zaawan-
sowana (30%>) w tej materii. Z punktu widzenia logicznego jest zrozumiae,
e to wanie oni d do poprawy swojej sytuacji w tym zakresie, natomiast
niezgodne z tendencj zaobserwowan w odniesieniu do grupy maych i red-
nich przedsibiorstw. Niemniej jednak naley sdzi, e wiadomo dotyczca
wychodzenia ze swoj ofert produktow (usugow) na zewntrz jest konieczna
w dalszym rozwoju i e staje si ona coraz silniejsza, szczeglnie wrd podmio-
tw mikro.
80%
69%
70%
61%
55%
60%
52%
47% 49%
50%
40%
30% 31% 31% 28%
30% 25%
22%
18% 20% 17% 17%
20%
14% 14%
10%
0%
Mikro (<30%) Mikro (>30%) Mae (<30%) Mae (>30%) rednie rednie
(<30%) (>30%)
Tak Nie Nie wiem
Rys. 18. Odsetek MSP planujcych w 2009 roku rozpoczcie dziaalnoci eksportowej
do nowych krajw
rdo: Ewaluacja dziaania 6.1 PO IG pt. Plany i potrzeby przedsibiorcw sektora
MSP w zakresie rozwoju eksportu i powiza z zagranicznymi rynkami i part-
nerami handlowymi, w kontekcie uruchomienia dziaania 6.1 PO IG Paszport
do eksportu, PARP, Warszawa 2009.
Deklaracje dotyczce przyszych dziaa nie musz oznacza, e zostan

one w rzeczywistoci spenione. Najlepiej stopie wdraania podjtych w tym
zakresie zobowiza charakteryzuje skonno przedsibiorcw do podejmowa-
nia dziaalnoci eksportowej wyraona za pomoc dwch wskanikw: udziau
eksporterw w oglnej liczbie przedsibiorstw oraz udziau eksportu w przycho-
dach ogem eksporterw (rys. 19).
50%
46%
45%
40%
32%
35%
30%
24% 24%
23%
25%
18%
20%
15%
10%
5%
0%
Udzia eksporterw w oglnej liczbie Udzia eksporterw w przychodach ogem
podmiotw
Mae rednie Razem MSP
Rys. 19. Skonno do eksportu MSP z uwzgldnieniem dwch kryteriw w 2009 roku
rdo: Raport o stanie maych i rednich przedsibiorstw w Polsce w latach 2008
2009, PARP, Warszawa 2010.
Dane te dowodz, e skonno do podejmowania wyzwa zwizanych

z eksportem wzrasta (rwnie jak w pozostaych przypadkach) wraz ze wzro-
stem przedsibiorstw. Porwnujc dane uzyskane niezalenie w dwch bada-
niach (przeprowadzonych przez PARP), wida wyranie rnice pomidzy
deklaracjami skadanymi przez przedsibiorcw a ich skonnoci do tego typu
dziaa. Rozbieno ta sugeruje, e wikszo skadanych obietnic dotycz-
cych podejmowania w przyszoci dziaa eksportowych nie ma pokrycia, tzn.
e istniej one bardziej w sferze oczekiwa i chci ni rzeczywistej realizacji.
Potwierdzeniem tej tezy ma by odpowied na pytanie, czy deklarowane pod-
jcie dziaalnoci eksportowej jest faktycznie jednym z nieprzemylanych eta-
pw rozwoju przedsibiorstwa (czy w zwizku z tym brakuje planw rozwoju
strategicznego) i czy w zwizku z tym planowany rozwj eksportu ma charak-
ter spontaniczny? Niniejsze badania zdecydowanie pokazuj znaczn przewag

po stronie yczeniowej (nieuporzdkowanej) ni usystematyzowanej, tzn. ujtej
w zaoeniach strategicznych (odpowiednio 50 i 37%)18. T tez potwierdzaj
dane dowodzce niewielkiego zapotrzebowania na uwzgldnianie swoich planw
rozwoju eksportu w opracowywanych strategiach na przyszo. Dowodz one,
e rednio tylko od 8 do 24% przedsibiorstw (w zalenoci od grupy) wzio
pod uwag opracowanie zaoe eksportowych na najblisze pi lat (poczwszy
od 2009 roku) (rys. 20). Brak opracowania wyranej strategii sugeruje bowiem,
e deklaracje przedsibiorcw nie s powanie brane pod uwag, bardziej rozwa-
aj oni tak moliwo w bliej nieokrelonej przyszoci.
rednie (30%>) mikro (<30%) mikro (30%>)

24% 8% 21%
rednie (<30%) mae (30%>) mae (<30%)

16% 16% 9%
Rys. 20. Odsetek MSP planujcych opracowanie wasnej strategii rozwoju eksportu
rdo: Ewaluacja dziaania 6.1 PO IG pt. Plany i potrzeby przedsibiorcw sektora
MSP w zakresie rozwoju eksportu i powiza z zagranicznymi rynkami i part-
nerami handlowymi, w kontekcie uruchomienia dziaania 6.1 PO IG Paszport
do eksportu, PARP, Warszawa 2009.
Tutaj znowu sprawdza si teza, w myl ktrej w kadej z analizowanych

grup przedsibiorstw rozwj eksportu planuje w ramach przemylanych dzia-
a wicej tych podmiotw, ktre maj ju znaczne dowiadczenie, prowadzc
dziaalno eksportow na dosy szerok skal (mierzone udziaem przychodu
z eksportu powyej granicznych 30%).
18
Ewaluacja dziaania 6.1 PO IG pt. Plany i potrzeby przedsibiorcw sektora MSP w zakresie
rozwoju eksportu i powiza z zagranicznymi rynkami i partnerami handlowymi, w kontekcie
uruchomienia dziaania 6.1 PO IG Paszport do eksportu, PARP, Warszawa 2009.
Charakterystyczne jest to, e wiadoma i dugookresowa polityka przed-

sibiorstw dotyczy w wikszym stopniu podmiotw bardziej innowacyjnych,
a w mniejszym mniej innowacyjnych (rys. 21).
Rys. 21. Najczciej wymieniane dziaania wrd MSP zwizane z planowanymi przed-
siwziciami w dziedzinie eksportu
rdo: Ewaluacja dziaania 6.1 PO IG pt. Plany i potrzeby przedsibiorcw...,
op. cit.
Dowodzi to, e te pierwsze, chcc zdoby przewag na rynkach obcych,

wiadomie uwzgldniaj czynniki, ktre mog im tak przewag zapewni.
Niewtpliwie naley do nich zaliczy poziom innowacyjnoci, co w niniejszym

badaniu moe by rozumiane jako ulepszenie jakoci oferowanych produk-
tw/usug lub te poszerzanie oferty produktw/usug kierowanych na rynki
zagraniczne.
Najczciej wymienianymi dziaaniami majcymi na celu rozwj eksportu
s: pozyskiwanie partnerw zewntrznych, ulepszanie jakoci produktw oraz
poszerzanie oferty produktw i usug. Dotyczy to w znacznie wikszym stopniu
podmiotw rednich ni maych lub mikro. Wzrost znaczenia czynnikw jako-
ciowych branych pod uwag przy planowaniu dalszej dziaalnoci eksportowej
wiadczy o spadku znaczenia przewagi cenowej w walce o klienta. Jak zazna-
czaj autorzy badania, jest ona nadal istotna dla eksporterw nisko wyspecjali-
zowanych. Wysoko wyspecjalizowane podmioty uwag przywizuj do jakoci
i nowoci swoich produktw/usug (rys. 22).
60% 57%
55%
50%
50%
41% 44% 45% 46%
41% 40%
40%
35% 32% 33%
30%
20%
14%
9% 10% 8%
10% 7%
4% 6% 5% 4% 6%
4%
2%
0%
Mikro Mikro Mae (<30%) Mae (>30%) rednie rednie
(<30%) (>30%) (<30%) (>30%)
Cena Jako Nowo Trudno powiedzie
Rys. 22. Najczciej wymieniane czynniki w walce o klienta

op. cit.
Strategie cenowe najmniejsze znaczenie maj dla przedsibiorstw rednich

i wysoko wyspecjalizowanych, w ktrych przychody z eksportu znajduj si
w przedziale powyej 30%. Jest to zgodne z oglnie przyjtymi zaoeniami,
pozwalajcymi na zdobywanie przewagi konkurencyjnej na rynkach (w tym
obcych), szczeglnie w odniesieniu do tzw. nisz rynkowych, ktre korzy-
ci przynosz gwnie liderom, czyli firmom wyspecjalizowanym19. Zauwa-
alne jest, e tylko ok. 10% badanych podmiotw widzi swoj przewag
konkurencyjn w rozwizaniach nowych. Specyfik polskiego rynku jest brak
motywatorw (w postaci, przykadowo, popytu na nowe produkty i usugi
ze strony potencjalnych konsumentw)20 do podnoszenia innowacyjnoci, co
skutkuje m.in. tym, e wikszo producentw oferuje na rynkach zagranicznych
to, co ma dostpne w danej chwili. Nie dostrzega w ten sposb moliwoci, jakie
daje wysoka specjalizacja w zakresie nowych rozwiza produktowych, tech-
nologicznych i innych. Jest to m.in., jak wczeniej zaznaczono, skutkiem braku
podejcia strategicznego do rozwoju eksportu MSP.
5.3.2. Ocena wsparcia polskiego eksportu wrd MSP w kontekcie programu

Paszport do eksportu (dziaania 6.1. PO IG)
Zdecydowana wikszo przedsibiorcw sektora MSP uwaa, e konieczne

jest wsparcie rozwoju polskiego eksportu. Jednoczenie, ich zdaniem, powinno
ono przybiera formy bezporedniego, a nie poredniego oddziaywania.
Na pierwszym miejscu wymieniaj oni finansowe formy pomocy, takie jak: finan-
sowanie udziau w targach, pozyskiwanie kapitau na realizacj przedsiwzi
eksportowych. W drugiej grupie klasyfikuj inne instrumenty bezporednie,
wrd ktrych mona wymieni: pomoc w nawizywaniu wsppracy handlowej,
pozyskiwanie zagranicznych klientw (marketing), budowanie wizerunku firmy
(reklama), badanie rynkw zagranicznych czy te pozyskiwanie koniecznych
certyfikatw, atestw i licencji. Zdecydowanie mniejszym zainteresowaniem
ciesz si instrumenty porednie przewidziane w ramach programu, takie jak:
pomoc w przygotowaniu planu lub strategii rozwoju eksportu czy te szkolenia
i doradztwo (rys. 23).
19
P. Kotler, Marketing, Dom Wydawniczy Rebis, Pozna 2005.
20
R. Stanisawski, Innowacyjno jako produkt docelowy dziaania maego i redniego przed-
sibiorstwa, Wydawnictwo P [w druku].
Doradztwo w zakresie wizerunku 32%

33%
przedsibiorstwa na obcym rynku 35%
35%
Doradztwo w zakresie strategii finansowych 38%
41%
28%
Pomoc w przygotowaniu planu lub strategii 31%
eksportu (powyej 30%) 33%
30%
Pomoc w przygotowaniu planu lub strategii
27%
(grupa do 30%) 34%
26%
Oglne doradztwo na temat eksportu (powyej 23%
30%) 24%
18%
Oglne doradztwo na temat eksportu (do 30%) 13%
19%
46%
Pomoc w uzyskaniu dostpnych dokumentw 45%
42%
60%
Wyszukiwanie partnerw na rynkach obcych 54%
61%
77%
Dofinansowanie targw 71%
64%
Mikro Mae rednie 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%
Rys. 23. Preferencje w zakresie konkretnych instrumentw dostpnych w ramach pro-

gramu Paszport do eksportu
op. cit.
Niech do tych ostatnich instrumentw wsparcia, zdaniem autorw bada-

nia, wynika z czynnikw mentalnociowych, tzn. kojarzone s one z doradztwem
ksigowym (szczeglnie w grupie starszych przedsibiorcw), w grupie mod-
szych natomiast ze szkoleniami i doradztwem zwizanym z pozyskiwaniem
rodkw unijnych. Przekada si to na niski poziom kultury planowania, co
w perspektywie dugookresowej raczej nie przyniesie oczekiwanych efektw lub
ich poziom moe by niezadowalajcy w stosunku do poniesionych nakadw.
Mona tutaj oczywicie doda inne przyczyny braku zainteresowania mik-
kimi dziaaniami wrd MSP. Po pierwsze, due zniecierpliwienie w grupie
przedsibiorcw przejawiajce si chci osignicia natychmiastowego rezul-
tatu podejmowanych dziaa. Niestety, usugi doradcze i szkoleniowe procentuj
w dugim, a nie krtkim okresie i czsto trudno jest dokona ewaluacji ich wpywu
na wypracowane przez firm efekty. Po drugie, znaczna cz przedsibiorcw

funkcjonuje na zasadzie przeczucia szefa, ktry kierujc swoim przedsibior-
stwem, nie posuguje si dostpnymi narzdziami, lecz dziaa najczciej w spo-
sb spontaniczny (czsto nawet chaotyczny, wydajc sprzeczne decyzje). Std
te zachowanie niektrych kierownikw (szefw) przypomina dziaania osoby
wszystkowiedzcej, czyli takiej, ktra niechtnie przyjmuje krytyk, a tym bar-
dziej formy pomocy, jakimi s szkolenia i doradztwo. Brak akceptacji tych form
w analizowanym programie jest niewtpliwie brakiem zrozumienia istoty samego
programu, w ktrym poszczeglne elementy skadowe stanowi spjn i niepod-
waaln cao. Po trzecie, przygotowywanie planw ekspansji na rynki obce
traktowane jest przez niektrych jako strata czasu, co w konsekwencji (wedug
nich) przekada si na mniejsze efekty kocowe. Z bada jednak jednoznacznie
wynika, e przewidziane w ramach tego programu dziaania (w tym mikkie)
s w najwikszym stopniu doceniane przez podmioty wyspecjalizowane i takie,
ktre maj ju pewne dowiadczenie w eksporcie. W mniejszym stopniu pozy-
tywna ocena pojawia si wrd podmiotw majcych dotychczas nike zwizki
z dziaaniami eksportowymi. Ci pierwsi, nauczeni poprzednim dowiadczeniem,
zdaj sobie ju obecnie spraw, e zdobywanie nowych obszarw wymaga wcze-
niejszego starannego przygotowania, w trakcie ktrego kluczowe znaczenie moe
mie doradztwo, szczeglnie w odniesieniu do takich kwestii, jak przygotowanie
strategii eksportowych.
Z powyszych rozwaa wynika, e program Paszport do eksportu zosta
przez MSP przyjty pozytywnie, ale w stopniu umiarkowanym. Najwicej kon-
trowersji budzi cz pierwsza, a mianowicie pomoc doradcza i przygotowanie
planu rozwoju dziaalnoci na wybranych rynkach. Po przejciu pierwszego
etapu przedsibiorca moe stara si pomoc o charakterze bezporednim, jakim
jest np. dofinansowanie konkretnych dziaa eksportowych. Istniejcy warunek
dotyczcy etapowego przejcia caego programu jest najczciej krytykowanym
elementem. Dlatego te tylko 60% badanych podmiotw wyrazio ch uczest-
niczenia w nim, z czego 12% w sposb zdecydowany21. Do innych najczciej
zgaszanych uwag dotyczcych funkcjonowania tego programu naley zaliczy:
wysoko wkadu wasnego (min. 20% wydatkw kwalifikowanych w pierwszym
etapie podejmowanych dziaa oraz 50% w drugim etapie, gdy wielko dofi-
nansowania nie moe przekroczy ich 60%) oraz jako wiadczenia usug przez
21
Ewaluacja dziaania 6.1 PO IG, op. cit.
firmy doradcze. Program, zakadajc kwot 90 mln euro, przewiduje wsparcie

dla ok. 12 tys. firm. Uwzgldniajc lata 20092010, w programie uczestniczyo
ok. 1400 podmiotw, z czego wikszo tylko w pierwszym etapie (rys. 12).
Poniej dokonano porwnania liczby podmiotw zaopiniowanych pozytywnie
i tych, ktre podpisay umowy (rys. 24).
600
498
500
433 435
400
317
278 275
300
251 249
213 217
200
100
0
I runda 2009 II runda 2009 III runda 2009 I runda 2010 II runda 2010
Liczba wnioskw zatwierdzonych do dofinansowania Liczba podpisanych umw
Rys. 24. Liczba wnioskw zatwierdzonych i podpisanych umw w ramach programu

Paszport do eksportu w pierwszym etapie
rdo: opracowanie wasne na podstawie danych zamieszczonych w archiwum dziaa-
nia 6.1 <www.parp.gov.pl>.
Powysze dane wskazuj, e skuteczno podpisywanych umw jest bardzo

wysoka, bo powyej 90%. Wyjtkiem jest II runda w 2010 roku, w ktrej uczest-
niczyo ponad 400 podmiotw (306 wystpowao o wsparcie w pierwszym etapie
programu, 129 w drugim etapie), a efektywno spada do poziomu ok. 50%.
Szczeglnie istotny jest fakt, e wzrasta liczba zainteresowanych uczest-
niczeniem w programie. Jednak taki wzrost nie musi oznacza lepszego i sta-
ranniejszego przygotowania wnioskw. W praktyce oznacza to moe, e nie
wszystkie wnioski, ktre przeszy weryfikacj na poziomie zasadniczym, zastay
potem w wyniku oceny merytorycznej zarekomendowane do dofinansowania
w ramach tego programu. Niepokojce jest rwnie to, e zdecydowana wik-
szo podmiotw ubiega si (jak zaznaczono powyej) tylko o pierwszy etap
(i w wikszoci przypadkw jest to ich ostatni etap uczestniczenia w programie)

(rys. 25).
450
402
400
350
278 306
300 283
248
250
200
150 129
96
100
50 34
0 0
0
Runda I 2009 Runda II 2009 Runda III 2009 Runda I 2010 Runda II 2010
Etap 1. Etap 2.
Rys. 25. Liczba przedsibiorstw, ktre ubiegay si o wsparcie w ramach pierwszego lub
drugiego etapu w programie Paszport do eksportu (wyraone liczb podpisa-
nych umw)
Powysze dane dowodz, e nastpuje wzrost zainteresowania przedsi-

biorstw drugim etapem, jednak w stopniu nieproporcjonalnym. W latach 2009
2010 liczba wnioskw zakwalifikowanych do finansowania wyniosa 1517,
z czego tylko 259 zakwalifikowao si do drugiego etapu. Wynika to w znacz-
nej mierze z mniejszego zainteresowania tym etapem wrd przedsibiorcw,
ktrzy po przejciu etapu pierwszego w zdecydowanej wikszoci rezygnuj
z etapu drugiego. Dotyczy to szczeglnie podmiotw maych lub bardzo maych,
ktre nie maj na tyle determinacji, aby uczestniczy w cay programie. Wydaje
si wic suszne twierdzenie, e propozycja rzdowa w postaci tego programu
(niewtpliwie poyteczna) jest jednak zbyt skomplikowana dla najmniejszych
podmiotw chccych eksportowa. Oczekuj oni bowiem mniej ambitnych roz-
wiza, atwo dostpnych i na efekty ktrych nie trzeba dugo czeka. Spord
1220 przedsibiorcw, z ktrymi podpisano umow w pierwszym etapie, tylko
177 uzyskao wsparcie w drugim etapie (rys. 26).
400
349
350
300
251 247
250
211
200
152
150
100 84
65
50 28
0 2
0
Runda I 2009 Runda II 2009 Runda III 2009 Runda I 2010 Runda II 2010
Etap 1. Etap 2.
Rys. 26. Liczba przedsibiorstw, ktre otrzymay wsparcie w pierwszym i drugim etapie
programu Paszport do eksportu (wyraona liczb podpisanych umw)
Spadek zainteresowania drugim etapem i zmniejszenie liczby podpisanych

umw s niewtpliwie zjawiskami negatywnymi z kilku przyczyn. Po pierw-
sze, przedsibiorcy nie korzystajc z drugiego etapu, odcinaj si od gwnego
elementu tego programu, ktry poprzez konkretne twarde dziaania ma przy-
czyni si do wzrostu ich eksportu. Po drugie, czy w takim razie mona mwi
o efektywnoci tego programu z punktu widzenia przedsibiorstw? Moe jednak
konieczne jest zmodyfikowanie zawartych w nim instrumentw w taki sposb,
aby przenie ciar wsparcia z etapu pierwszego na drugi, ograniczajc automa-
tycznie liczb kwalifikowanych przedsibiorcw w pierwszym etapie? Po trzecie,
mona si powanie zastanawia, czy tak dua liczba podmiotw uczestnicz-
cych w pocztkowych elementach programu, z punktu widzenia ekonomicznego,
nie jest marnowaniem pienidzy? Moliwe jest jednak, e uczestnictwo w pierw-
szym etapie pozwolio wrd przedsibiorcw podnie wiadomo na temat
wagi problemw dotyczcych wysyki swoich towarw/usug za granic, w tym
koniecznoci podnoszenia swojej konkurencyjnoci na rynkach obcych m.in.
poprzez stosowanie innowacyjnych rozwiza.
5.4. Ocena programu rzdowego Bon na innowacje w kontekcie rde

transferu innowacji
5.4.1. Wsppraca MSP z jednostkami badawczymi i naukowymi
Warunkiem rozwoju innowacyjnego MSP jest pozyskanie rda innowacji.

Podzia tych rde w literaturze przedmiotu jest bardzo rnorodny. Z punktu
widzenia niniejszego opracowania najbardziej przydatny wydaje si podzia na
rda wewntrzne i zewntrzne22. Pierwsze z nich obejmuj zdolnoci przed-
sibiorstwa do generowania rozwiza w nim samym, z wykorzystaniem was-
nych zasobw rozwojowych. Zachodzi wwczas zjawisko dyfuzji innowacji
o charakterze wewntrzorganizacyjnym. Zmiany mog by efektem: prowadzenia
wasnej pracy badawczo-rozwojowej (wasne laboratoria), wasnych pomysw
wdroeniowych opracowanych przez kadr kierownicz, zespoy zadaniowe lub
komrki wewntrzorganizacyjne (marketingowe, produkcyjne itd.). Niebagateln
rol w tym typie dyfuzji odgrywa czynnik ludzki, a w zasadzie kapita, w jaki jest
on wyposaony, czyli wiedza. W drugim przypadku nastpuje zjawisko transferu
wiedzy (celowego jej zakupu np. w postaci licencji) od zewntrznych podmio-
tw organizacyjnych, lub w wyniku dyfuzji (rozpowszechniania w otoczeniu)
o charakterze midzyorganizacyjnym w tym samym kraju lub midzypastwo-
wym, gdy jej rozprzestrzenianie nastpuje midzy podmiotami znajdujcymi
si w rnych pastwach. Do rde zewntrznych mona zaliczy: wspprac
z innymi przedsibiorstwami w ramach sieci wsppracy (np. w ramach kla-
strw). Mog to by inne podmioty biznesowe (kontrahenci, konsumenci, firmy
doradcze, dostawcy itp.), jednostki badawcze, rozwojowe, edukacyjne (wysze
uczelnie, urzdy patentowe, laboratoria, instytuty naukowo-badawcze itp.) oraz
inne rda, takie jak: konferencje, wystawy, publikacje naukowe, internet23.
Z bada przeprowadzonych przez PARP w 2007 roku wynika, e nie wi-
cej ni 10% podmiotw funkcjonujcych w sektorze MSP w latach 20042006
prowadzio wasn dziaalno badawczo-rozwojow24. Jednake, jak pokazuj
najnowsze dane, spada zainteresowanie tego typu dziaalnoci i to nie tylko
w odniesieniu do sektora MSP, ale rwnie duych przedsibiorstw (tab. 1).
22
J. Baruk, Zarzdzanie wiedz i innowacjami, Wydawnictwo Adam Marszaek, Toru 2006.
23
Ibidem.
24
A. onierski, Innowacyjno 2008. Stan innowacyjnoci, projekty badawcze, metody wspie-
rania, spoeczne determinanty. Raport, PARP, Warszawa 2008.
Charakterystyczne jest natomiast to, e im wikszy podmiot gospodarczy, tym

skonno do prowadzenia wasnej B+R zdecydowanie wiksza. Niepokoi nato-
miast, e w grupie przedsibiorstw maych po fazie pewnego oywienia (wzrost
o 0,6%) w dwch okresach 20022004 i 20052006 nastpi dosy drastyczny
spadek do poziomu 3,7% w latach 20062008. Jest to o tyle zastanawiajce, e
pomimo wzrostu dotacji publicznych na dziaalno innowacyjn (w 2006 roku
11,5% podmiotw rednich, 4% maych i 14% duych otrzymao tak pomoc,
natomiast w 2008 odpowiednio: 27, 19 i 21%) tendencja ta nie jest wzrostowa,
lecz malejca.
Tabela1
Udzia MSP w dziaalnoci B+R w latach 20022008
Mae rednie Due

20022004 5,0% 14,0% 34,0%
20052006 5,6% 13,3% 31,3%
20062008 3,7% 12,2% 30,5%
rdo: opracowanie na podstawie rda pochodzenia innowacji, Innowacyjno 2010,

(red.) A. Wilmaska, J. apiski, PARP, Warszawa 2010.
Moe to wynika z kilku przyczyn. Po pierwsze, z nieprzewidywalnoci

podejmowanej dziaalnoci badawczo-rozwojowej z punktu widzenia efektu
kocowego oraz, po drugie, z koniecznoci inwestowania duych rodkw finan-
sowych. Pomocne miay okaza si fundusze strukturalne, jednake, jak poka-
zuj badania, dostp do nich jest w znacznym stopniu utrudniony, szczeglnie dla
najmniejszych podmiotw. wiadcz o tym dane obrazujce wielko wsparcia
publicznego przeznaczonego na dziaalno innowacyjn, w tym pochodzc
z rodkw unijnych w latach 20062008 (rys. 27). Mae przedsibiorstwa tylko
w 9% korzystay z rodkw unijnych, a rednie w 14%. Wydaje si, e poziom
ten (pomimo wzrostu w porwnaniu z poprzednim okresem) nie jest zbyt duy
i to w odniesieniu do wszystkich grup wsparcia: lokalnego, centralnego i unij-
nego.
30,0%
27,0%
25,0%
21,0%
19,0%
20,0%
15,0% 14,0%
11,0%
9,0% 9,0% 10,0%
10,0%
5,0%
5,0% 4,0% 4,0%
3,0%
0,0%
Mae rednie Due
Ogem Wsparcie od jednostek szczebla lokalnego

Wsparcie od jednostek szczebla centralnego Wsparcie UE
Rys. 27. Odsetek przedsibiorstw, ktre otrzymay publiczne wsparcie na dziaalno

innowacyjn
rdo: rda pochodzenia innowacji. Innowacyjno 2010, (red.) A. Wilmaska,
J. apiski, PARP, Warszawa 2010.
Brak wikszego zaangaowania rodkw publicznych raczej nie bdzie

owocowa w przyszoci rozpoczynaniem wasnej dziaalnoci badawczej.
Konieczne staje si wic uatwienie do nich dostpu w taki sposb, aby zaczy
dziaa jak pewien rodzaj motywatora, zachcajcego do podejmowania wysiku
na rzecz B+R. Niedostatek motywatorw finansowych przekada si realnie
na plany dotyczce inwestycji w poszczeglne dziaania na rzecz innowacji
(rys. 28).
Z danych na rysunku 27 wynika, e plany pozyskania rozwiza innowa-
cyjnych zarwno ze rde wewntrznych, jak i zewntrznych nie byy zbyt
ambitne. W pierwszym przypadku (wasne B+R) tylko 5% firm zadeklarowao
do 2011 roku wprowadzenie wasnych bada na rzecz rozwoju innowacyjnego
(najwicej rednie przedsibiorstwa 7%); w odniesieniu do rde zewntrz-
nych sytuacja jest podobna (zakup B+R, zakup licencji i technologii). Wyjtkiem
jest zakup maszyn i urzdze, gdzie ponad 57% maych podmiotw zadeklaro-
wao podjcie tego typu dziaania. O czym to wiadczy? Przedsibiorstwa nie s
nastawione na prowadzenie dziaalnoci wysikowej, polegajcej na dokony-
waniu odkry i tym bardziej na wdraaniu ich w ycie, co, jak wczeniej zazna-
czono, jest obarczone pewnym poziomem ryzyka. Wol one zakupi gotowe
rozwizanie w postaci sprawdzonych ju maszyn i urzdze, uzyskujc w ten

sposb efekt w krtkim czasie. Oczywicie jest to spojrzenie krtkowzroczne,
pozwalajce uzyska przewag konkurencyjn na niezbyt dugi okres (zazwyczaj
do momentu, gdy nie pojawi si naladowcy w wyniku dyfuzji nowych rozwi-
za). W wypadku dziaania jego popularno maleje wraz z wielkoci przedsi-
biorstwa. Najlepszym (najbardziej zrwnowaonym rozwizaniem) byby udzia
50% na 50% zarwno rde wewntrznych, jak i zewntrznych (szczeglnie
tych, ktre s rzeczywistym transferem wiedzy, a nie gotowych rozwiza), gdy
mogoby to zapewni w miar stabilny i strategiczny rozwj innowacyjny tego
sektora25.
11,0%
Brak planw 17,0%
inwestycyjnych 31,0%
30,0%
11,0%
Zakup prac B+R 4,0%
1,0%
1,0%
14,0%
Wasne B+R 7,0%
5,0%
5,0%
13,0%
Zakup licencji i 5,0%
technologii 5,0%
5,0%
39,0%
Zakup 32,0%
oprogramowania 21,0%
22,0%
57,0%
Zakup maszyn i 41,0%
urzdze 27,0%
28,0%
0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0%
Ogem Mikro Mae rednie
Rys. 28. Plany poszczeglnych dziaa innowacyjnych do 2011 roku

rdo: M. Dzieranowski, M. Rybacka, S. Szulika, Kierunki inwestowania w nowo-
czesne technologie w przedsibiorstwach MSP. Raport z badania ankietowego,
PARP, Warszawa 2007.
25
R. Stanisawski, European Union support as a prerequisite for innovation development
of Polish small and medium-sized enterprises in terms of in-house R&D activities. Monographs,
Wydawnictwo P, d 2008.
Z powyszych danych wynika, e wsppraca MSP z otoczeniem (w tym

z jednostkami badawczymi i naukowymi) w kontekcie rozwoju innowacyjnego
nie naley do priorytetw omawianego sektora. Std mona powiedzie, e nie
stanowi one zasadniczego rda pozyskiwania wiedzy dotyczcej nowych
zastosowa. Potwierdzaj to poszczeglne raporty. Na postawie bada unijnych
stwierdzono, e w krajach czonkowskich tylko 12% maych podmiotw (red-
nich 19%) przyznao si do nawizania wzajemnych relacji ze sfer B+R w latach
20062009. Uczelni byo odpowiednio 20 i 29%26. Uwzgldniajc cay sektor
MSP, polskie przedsibiorstwa klasyfikuj si na rodkowej pozycji (rys. 29).
60%
54% Instytuty badawcze Szkoy wysze
50%
37% 39%
40%
33% 33%
31%
30% 28%
26% 26% 24%
23% 24% 24%
22% 21% 21% 22%
20%
20% 18% 17% 15%
11%
9% 8%
10% 7%
3%
0%
cy
ja
a
ia
hy
ia
a
a
a
a
a
27
tw
ni
cj
tw
di
lsk
di
ec
an
un
m
ec
an
pa
an
an
E
Li
o
w
Po
D
ie
m
Cz
U
Fr
isz
nl
ol
Sz
N
Ru
H
Fi
Rys. 29. Udzia MSP wsppracujcych z jednostkami badawczymi i naukowymi

w wybranych krajach UE
rdo: opracowanie na podstawie Innbarometer 2009. Analitical report, Flash Euroba-
rometer nr 267, report, European Commission 2009.
Dane te wskazuj, e bardziej popularne ni niezalene instytuty czy jed-

nostki badawcze s szkoy wysze. Moe to dowodzi, e te pierwsze s zde-
cydowanie atwiejszym i jednoczenie bogatszym rdem nowych pomysw
dla sektora MSP w Europie, szczeglnie w krajach bdcych liderami innowa-
26
Innbarometer 2009. Analitical report, Flash Eurobarometer nr 267, report, European Com-
mission 2009.
cyjnoci27. Dotyczy to w najwikszym stopniu uczelni technicznych, ktre s

w stanie w wyniku prowadzonej dziaalnoci badawczo-rozwojowej dostarczy
uyteczne rozwizania dla przemysu.
Wedug innych bada przeprowadzonych przez PARP, do najwaniejszych
instytucji w zakresie dostarczania informacji o nowych rozwizaniach naley
zaliczy nastpujce: Agencj Rozwoju Regionalnego (43,5%), izby handlowe
41,2% oraz PARP (38,4%). Na czwartym miejscu znalazy si firmy badawcze
(37,3%), na sidmym instytucje naukowo-dydaktyczne (24,1%)28. Oznacza to,
e te ostatnie nie s cenione przez MSP jako rdo transferu wiedzy i nowoci
dla przedsibiorstw badanego sektora. Potwierdza to wzgldnie niski poziom
zaangaowania maych i rednich podmiotw we wspprac z jednostkami B+R
(rys. 30).
Publiczne instytuty naukowe 11%

Rzd 11%
Instytucje edukacji wyszej 12%
Uniwersytety 12%
Prywatne instytuty B+R 10%
Prywatne laboratoria 10%
9% 10% 10% 11% 11% 12% 12% 13%
Rys. 30. Odsetek przedsibiorstw, ktre wsppracoway z jednostkami badawczo-

-naukowymi
rdo: rda pochodzenia innowacji. Innowacyjno 2010..., op. cit.
Powysze dane s mniej optymistyczne ni przytoczone wczeniej dane

unijne. Mona wrcz powiedzie, e ich wartoci s o poow nisze, co
w rozrachunku kocowym stawia polski sektor MSP w jeszcze gorszym wie-
tle. Warto w tym miejscu zastanowi si nad przyczynami takiego stanu rzeczy
(rys. 31). Do najczciej wymienianych naley zaliczy wysokie koszty wsp-
27
R. Stanisawski, Rola otoczenia w procesie dyfuzji innowacji w sektorze MSP w Polsce,
(w:) Ekonomiczne Problemy Usug, (red.) P. Niedzielski, K.B. Matusiak, Zeszyty Naukowe nr 642,
Uniwersytet Szczeciski, Szczecin 2011.
28
R. Maik, A. Goo, K. Szczerbacz, P. Walkiewicz, Strategiczne rda informacji w dziaal-
noci przedsibiorstw. Raport z badania, PARP, Warszawa 2010.
pracy oraz brak odpowiednich partnerw. Pierwszy z nich sugeruje, e przeszkod

s rodki finansowe, a w zasadzie ich brak. Std te powinny by tworzone pro-
gramy umoliwiajce wspprac na styku biznes nauka (przykadem jest nie-
wtpliwie Bon na innowacje). Oczywisty jest fakt, e komercjalizacja wiedzy
i nowych rozwiza kosztuje i dla rozwoju tego obszaru (szczeglnie jeli chodzi
o MSP, ktre z racji duego zrnicowania s sabe ekonomicznie) konieczne jest
wsparcie w postaci pomocy publicznej, pochodzcej z rnych rde.
60,0%
51,0%
50,0%
50,0% 46,0% 43,0%
38,0% 39,0% 38,0%
40,0%
32,0% 31,0%
30,0%
30,0% 27,0% 27,0% 27,0%
22,0% 21,0% 22,0%
20,0%
10,0%
0,0%
Mikro Mae rednie Razem
Niedopasowanie oferty instytucji Wysokie koszty wsppracy

Brak odpowiednich partnerw Brak takiej potrzeby
Rys. 31. Najczciej wymieniane przyczyny braku wsppracy MSP z jednostkami

badawczo-rozwojowymi
rdo: M. Dzieranowski, M. Rybacka, S. Szulika, Kierunki inwestowania w nowo-
czesne technologie..., op. cit.
Na uwag zasuguje wskazanie przez badanych braku takiej potrzeby,

co sugeruje, e cz podmiotw nie jest zainteresowana wdroeniami inno-
wacyjnych rozwiza. Jest to najprawdopodobniej efekt niskiej wiadomoci
przedsibiorcw co do roli, jak moe odegra innowacyjno w walce o klienta
i podnoszeniu wasnej konkurencyjnoci na rynkach nie tylko regionalnych
(europejskich), ale nawet wiatowych.
5.4.2. Ocena skutecznoci programu Bon na innowacje
Program Bon na innowacje zacz funkcjonowa w 2008 roku. Po raz

pierwszy (i na razie ostatni) ewaluacji tego programu dokonano w 2010 roku
na zlecenie PARP z uwzgldnieniem dwch pierwszych edycji (2008 i 2009
roku)29. Pierwsza (nabr wnioskw) miaa miejsce we wrzeniu i w jej ramach
wpyny 193 wnioski o wsparcie. Oglnie w latach 20082009 zoonych
zostao 778 wnioskw, w tym w drugiej edycji 585. Rekomendowano do pomocy
593 projekty, z czego po ostatecznej weryfikacji oraz wasnej rezygnacji czci
z nich sfinansowano dziaania objte programem w 525 przypadkach (82 w pierw-
szej i 443 w drugiej edycji). Najwicej wnioskw o dofinansowanie wpyno
w wojewdztwie mazowieckim (ok. 25%), a najmniej w opolskim. Paradoksalnie
w tym ostatnim jest najwikszy odsetek wnioskw zakoczonych realizacj pro-
jektu (ponad 85% wszystkich zoonych wnioskw) (rys. 32).
120,0%
100,0%
100,0%
85,7%
77,8%
80,0% 67,5% 66,2% 70,1% 70,6% 68,8%
58,5% 62,5%
60,0%
45,8% 45,5%
37,5% 19,5% 36,4%
40,0%
19,9% 16,9% 18,9% 14,3% 20,0% 12,5%
11,1% 25,8% 19,5%
20,0% 9,9% 10,0% 9,9%
3,1% 4,6% 9,9% 0,9% 8,4% 2,8%
0,0%
ie
ie
ie
ie
ie
ie
ie
ie
m
ie
ki
sk
lsk
ck
sk
sk
ck
sk
lsk
sk
e
dz
g
zy
ol
l
or
ie
ol
pa
be
po

ow
op
op
m
kr
ao
ar
no
Lu
Po
to
lk
dk
a
az
lsk
ol
i
M
ie
Po
M
D
w
Po
Zoone wnioski Zakoczone projekty Negatywnie ocenione wnioski
Rys. 32. Charakterystyka wybranych regionw pod wzgldem zoonych wnioskw,

zrealizowanych projektw i negatywnie ocenionych wnioskw
rdo: Ocena efektywnoci i skutecznoci programu Bon na innowacje, PARP, War-
szawa 2010 (materiay niepublikowane).
29
Ocena efektywnoci i skutecznoci programu Bon na innowacje, PARP, Warszawa 2010
(materiay niepublikowane).
Najwicej negatywnie ocenionych projektw jest w wojewdztwach:

pomorskim (a 45%) i lubelskim (37%). Najwikszy sukces w postaci zako-
czonych wnioskw odnotowano w wojewdztwach: opolskim (85%), dzkim
(77%) oraz mazowieckim (70%). Lepszej pod tym wzgldem charakterystyki
regionw i podmiotw biorcych udzia w tym programie dostarcza tzw. gsto
wyraona liczb przedsibiorstw starajcych si o wsparcie w przeliczeniu
na 100 tys. maych podmiotw. Najwicej stara o pozyskanie rodkw poczy-
niy przedsibiorstwa z wojewdztw: podkarpackiego (87,5%), mazowieckiego
(69,1%) oraz dolnolskiego (57,3%). W najmniejszym stopniu zaangaowane
w zdobywanie funduszy na wspprac z jednostkami badawczymi zaintereso-
wane s wojewdztwa: dzkie (28,1%), opolskie (17,8%), pomorskie (17,1%)
oraz witokrzyskie (16,3%). rde takiego stanu rzeczy mona znale kilka.
Po pierwsze, moe to by uzalenione od liczby jednostek w regionie (w woje-
wdztwie), wwczas powd niskiego zaangaowania znajduje si po stronie
poday, po drugie za, moe to by niewielkie bezporednie zainteresowanie
podmiotw gospodarczych pozyskaniem (a tym samym wspprac) rodkw
na realizacj zaoonego w programie celu (przyczyna znajduje si po stronie
popytu). Najbardziej wiarygodne wyjanienie to takie, ktre bierze pod uwag
specyfik regionu. Przykadowo w wojewdztwie dzkim dobrze rozwinita jest
baza naukowa i badawcza, natomiast charakter regionu, przez wiele dziesicio-
leci nastawionego na przemys lekki, nie sprzyja tworzeniu rozwiza innowa-
cyjnych (tendencja ta ulega w ostatnim czasie pewnym zmianom), a tym samym
wsppracy nauki (bada) i biznesu30. Warto jeszcze zwrci uwag na fakt, e
beneficjentami tego programu a w 70% s przedsibiorstwa mikro (wedug
liczby zatrudnionych osb). Pozostay grupy (mae i rednie) wykazyway zde-
cydowanie mniejsze zainteresowanie dofinansowaniem w ramach tego programu
(odpowiednio: 27% i 3%), co jest zgodne z jego zaoeniami. Kwota 15 tys.
na wspprac biznesu i jednostek badawczych jest relatywnie niewielka i moe
mie wiksze znaczenie tylko w odniesieniu do podmiotw mikro. Ponadto
naley zauway, e kwalifikowane do wsparcia byy wycznie podmioty mikro
i mae, a niewielki udzia rednich wynika bezporednio z przekwalifikowania si
maych w rednie.
30
Szerzej na ten temat: R. Stanisawski, Akademickie inkubatory przedsibiorczoci jako przy-
kad wsparcia rozwoju maej przedsibiorczoci w Polsce, (w:) Ekonomiczne problemy usug, (red.)
P. Niedzielski, J. Guliski, K. Matusiak, Zeszyty Naukowe nr 579, Uniwersytet Szczeciski, Szcze-
cin 2010.
Oglna ocena programu jest znaczenie bardziej pozytywna ni w poprzed-

nich przypadkach (wczeniejszych programw). Niewtpliw jego zalet jest
nieskomplikowany charakter i prostota skadania wnioskw i ich realizacji.
Dowodzi tego fakt, e wikszo beneficjentw tego programu wczeniej nie
korzystaa z adnego wsparcia przeznaczonego na wdroenia lub rozwj pro-
duktu w ramach dostpnych instrumentw finansowych. Brak wieloetapowo-
ci i uproszczona procedura aplikacyjna byy w tym przypadku niewtpliwymi
atutami zachcajcymi do podjcia wysiku na rzecz pozyskania rodkw
w ramach tego programu. Tylko 13,3% uczestnikw przyznao si do korzystania
wczeniej ze rodkw wsparcia pochodzcych z innych programw o podob-
nym charakterze. Oznacza to, e 83,2% jego beneficjentw (reszta badanych nie
bya w stanie jednoznacznie odpowiedzie na pytanie zwizane z pozyskiwa-
niem zewntrznych rodkw finansowych) nie miao adnego dowiadczenia
(w momencie skadania wnioskw). Z nielicznej grupy 13,3% zdecydowan
wikszo stanowiy podmioty korzystajce z unijnej pomocy w formie dotacji
(a 80% badanych)31. Dowodzi to faktu, e pozostae formy wsparcia, takie jak:
kredyty bankowe, finansowanie zalkowe, anioowie biznesu maj w zasadzie
marginalne znaczenie, co jest konsekwencj utrudnionego dostpu do zewntrz-
nych rde finansowania wci jednej z zasadniczych barier rozwoju innowacji
w Polsce. Ciekawe wydaj si niektre wypowiedzi przedsibiorcw uzyskane
w ramach tego badania, z ktrych wynika, e inne formy finansowania (np. ofero-
wane przez tzw. aniow biznesu) s w duej mierze fikcj, co jest spowodowane
warunkami, jakie stawiaj oni swoim potencjalnym partnerom biznesowym.
daj za sfinansowanie okrelonych przedsiwzi gospodarczych 80% zysku
z inwestycji, przy zaoeniu, e cae ryzyko zwizane z ich realizacj spoczywa
na barkach przedsibiorcy. Stawianie takich warunkw wydaje si sprzeczne
z etyk w biznesie i nie przyczyni si do rozwoju innowacyjnego polskich MSP,
a na pewno nie usunie istniejcych barier finansowych ich rozwoju. Najczciej
rodki finansowe w ramach tego programu wykorzystywane byy na nowe wdro-
enia produktowe (ok. 34%) i technologiczne (19,5%) (program dopuszcza
dofinansowanie rnych zada). Znacznie mniej, bo tylko 7% beneficjentw
przeznaczyo fundusze na rozwj dotychczasowej technologii (rys. 33).
Dane te mog sugerowa dwa podstawowe wnioski. Po pierwsze, innowa-
cyjno zaczyna odgrywa coraz wiksz rol w zdobywaniu przewagi konkuren-
31
Ocena efektywnoci i skutecznoci programu Bon, op. cit.
cyjnej i wydaje si, e wiadomo przedsibiorcw powoli wzrasta32. Dowodzi

tej tezy rwnie due zainteresowanie programem wrd grupy mikro i maych
przedsibiorstw.
Wdroenie nowego produktu 34,0%

Wdroenie nowej technologii 19,5%
Nowe rozwizania w zarzdzaniu firm 12,1%

Rozwj dotychczasowego produktu 10,9%
Rozwj dotychczasowej technologii 7,0%
Rozwj strony internetowej 5,1%

Opracowanie strategii firmy 2,0%
Audyt technologiczny 1,2%
0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% 40,0%
Rys. 33. Najczciej finansowane przez beneficjentw zadania w ramach programu Bon
na innowacje
rdo: Ocena efektywnoci i skutecznoci programu Bon na innowacje..., op. cit.
Jest to oczywicie pozytywne zjawisko wiadczce o tym, e transfer

wiedzy z jednostek badawczych do przemysu jest moliwy i moe przynosi
oboplne korzyci. Moliwe jest rwnie, e na styku beneficjent program
zachodzi sprzenie zwrotne polegajce na tym, i o dofinansowanie staraj si
nie tylko firmy zainteresowane bezporednim rozwojem swojej innowacyjnoci,
ale rwnie sam program, poprzez motywator finansowy, zachca przedsibior-
cw do transferu wiedzy z jednostek badawczych i naukowych. Po drugie, dane
te potwierdzaj niski poziom zainteresowania podmiotw mikro i maych two-
rzeniem wasnych strategii rozwojowych (byo to poruszone we wczeniejszych
punktach tego rozdziau). Moe to zdecydowanie utrudnia rozwj innowacyjny
przedsibiorstw MSP i wymaga rwnie podniesienia poziomu wiadomoci
oraz zachcania do opracowywania zaoe na przyszo.
Jednake z przeprowadzonych przez PARP bada wynika, e najwikszym
problemem bya sama wsppraca przedsibiorcw z jednostkami badawczymi.
32
R. Stanisawski, R. Lisowska, The Polish SME innovativeness against, op. cit.
Dotyczyo to szczeglnie uczelni wyszych, ktre w wikszoci przypadkw

nie s zainteresowane nawizywaniem wsppracy, co jest skutkiem ich duej
biurokratyzacji oraz nadal zbyt skostniaego systemu33. Prawd jest, e w ok.
20% inicjatorami ubiegania si o wsparcie w ramach tego programu byli usugo-
dawcy (jednostki badawcze), poniewa w kocowym rozrachunku to wanie oni
otrzymywali do rki pienidze (raport opisuje sytuacje, w ktrych to oni na stro-
nach internetowych poszukiwali partnerw w biznesie skonnych o ubiegania si
o wsparcie). Takie zjawisko z jednej strony jest poyteczne, gdy powinno przy-
czynia si do wzrostu liczby komercjalizowanych rozwiza, z drugiej moe
by negatywne, bo napdza sztuczny popyt na usugi, na ktre w przemyle
w zasadzie nie ma zapotrzebowania34.
Tak jak wczeniej zaznaczono, program Bon na innowacje by oceniany
wzgldnie pozytywnie w porwnaniu z innymi programami rzdowymi. Dowo-
dz tego dane uzyskane w wyniku przeprowadzonego badania do raportu Ocena
efektywnoci i skutecznoci programu Bon na innowacje. Beneficjenci tylko
w 16% wskazali na pojawienie si problemw w trakcie wystpowania o dofinan-
sowanie i niespena tyle samo (15,2%) przedsibiorcw wskazao na ten problem
w fazie realizacji programu. W pierwszym przypadku do najczciej wskaza-
nych naley zaliczy: krtki okres realizacji projektu (17,1%), wtpliwoci
interpretacyjne (14,6%), dugi okres rozpatrywania wnioskw (7,3%). W drugim
przypadku na pierwszym miejscu pojawia si trudna wsppraca z jednostkami
naukowymi (28,2%). Potwierdza to jeszcze raz tez o braku otwarcia si uczelni
wyszych na otoczenie. Przedsibiorcy podkrelaj, e kwota proponowana
w ramach programu jest zbyt niska, aby w wielu przypadkach stanowi sku-
teczny instrument zachcajcy jednostki naukowe do wsppracy z przemysem.
Na kolejnych miejscach znalazy si m.in. nastpujce bariery: krtki okres
realizacji projektu (25,6%), biurokracja (10,3%), niekompetencja PARP (5,1%).
Na szczegln uwag zasuguje wzgldnie niski poziom wskaza dotyczcych
braku kompetencji urzdnikw instytucji wdraajcej (PARP). Miao to swoje
przeoenie na kocow ocen wsppracy pomidzy PARP a beneficjentami
programu. Ci ostatni w ponad 95% ocenili j na poziomie bardzo dobrym oraz
dobrym. Konsekwencj tego jest oczywicie wysoki odsetek podmiotw, ktre
33
Szerzej na ten temat: R. Stanisawski, Rola szkolnictwa wyszego, op. cit.
34
Ocena efektywnoci i skutecznoci, op. cit.
poleciyby ten program innym przedsibiorcom o podobnym profilu dziaalnoci

(w 83%). Odpowiedzi negatywne nie przekraczaj 5%.
Finalnym podsumowaniem oceny tego programu jest niewtpliwie analiza
jego wpywu na funkcjonowanie przedsibiorstwa. Ponad poowa beneficjentw
programu (ok. 57%) stwierdza, e taki korzystny wpyw istnieje. Przejawia si
to pozytywnymi zmianami w zakresie: wizerunku przedsibiorstw, konkurencyj-
noci na rynku itd. (rys. 34).
W najwikszym stopniu program wpyn (wedug beneficjentw) na jako
oferowanych produktw i usug (69,7%), wizerunek przedsibiorstwa (60,6%)
oraz konkurencyjno (57,3%). Badanie to potwierdza rol rozwiza innowa-
cyjnych w procesie zdobywania i umacniania pozycji konkurencyjnej na rynku.
Naley mie nadziej, e wpynie to na zmian postaw przedsibiorcw, kt-
rzy nie bd swojej przewagi upatrywali tylko i wycznie w konkurencyjnoci
cenowej35.
5,7% 17,1%
Liczba zatrudnionych 31,4% 42,9%
11,1% 5,6%
Zarzdzanie przedsibiorstwem 44,4% 36,1%
5,5%
Liczba oferowanych produktw/usug 8,1% 45,9% 37,8% 0,0%
0,0%
Liczba klientw 2,5% 37,0% 46,9%
3,7%
Przychody 4,3% 28,3% 50,0% 8,6% 2,2%
0,9%
Jako produktw 16,5% 51,4% 30,3%
0,9%
4,3%
Konkurencyjno na rynku 8,5% 48,7% 33,3%
1,7%
1,1%
Wizerunek przedsibiorstwa 8,3% 52,5% 35,0%
1,7%
0% 20% 40% 60% 80% 100%

Bardzo due Due rednie Mae Bardzo mae
Rys. 34. Wpyw programu na poszczeglne aspekty funkcjonowania przedsibiorstwa

rdo: Ocena efektywnoci i skutecznoci programu Bon na innowacje..., op. cit.
35
R. Stanisawski, The influence of external factors on the increasing the competitiveness
of Polish Small and Medium Enterprises within the context of the Common European Market,
(w:) Selected aspects of the competitiveness of economies and enterprises, (ed.) P. Zwiech, Wydaw-
nictwo Katedry Mikroekonomii Uniwersytetu Szczeciskiego, Szczecin 2007.
Ostatni analizowany element to skonno beneficjentw do dalszej wsp-

pracy z jednostkami badawczo-naukowymi. Pomimo wielu zastrzee pod ich
adresem w wikszoci przypadkw przedsibiorstwa s skonne do dalszej
wsppracy: z obecnym wykonawc usugi (30%), z inn jednostk (17%). Brak
chci takiej wsppracy wyrazio ok. 60% badanych przedsibiorstw. W grupie
47% chtnych do wsppracy a 33% chce pracowa nad przedmiotem realizo-
wanym w ramach projektu (kontynuowa go), ok. 36% rozszerzy przedmiot
realizowanego programu i ok. 54% wdroy zupenie nowy. S to oczywicie
pozytywne aspekty oddziaywania Bonu na innowacje w otoczeniu. Szcze-
glnie istotny jest jego wpyw mierzony w kategoriach wymiernych (liczb
wdroe) i niewymiernych (podnoszenia wiadomoci przedsibiorcw co do
znaczenia innowacyjnoci w walce o klienta w ujciu strategicznym). Jednake
istniej pewne negatywne aspekty: to przede wszystkim zbyt ograniczony zasig
programu (objtych nim ma by ok. 2000 przedsibiorstw), zbyt niski poziom
dotacji (do 15 tys. z) oraz brak moliwoci kontynuacji (z tego programu mona
skorzysta tylko jeden raz). Oczywicie mona tutaj postawi pytanie o zasad-
no tego ostatniego ograniczenia. Czy lepiej, aby korzystao z programu wi-
cej podmiotw, czy te umoliwi to tym, ktre zdobyy ju dowiadczenie i s
gotowe prowadzi dalsze prace na wdroeniami ju rozpocztymi?
5.5. Ocena wykorzystania instrumentw finansowych
5.5.1. Fundusze poyczkowe w Polsce dla MSP
System funduszy poyczkowych w Polsce rozwija si dosy dobrze, chocia

w kilku ostatnich latach zaobserwowano znaczne spowolnienie przyrostu kapi-
tau poyczkowego, przejawiajce si likwidacj niektrych funduszy poyczko-
wych i zastpowania ich nowymi. Za przyczyn tego stanu rzeczy naley uwaa
ich niedokapitalizowanie w wyniku opnie wdraania niektrych programw
operacyjnych, w tym regionalnych. O zdecydowanym spadku dynamiki fundu-
szy na rzecz MSP wiadcz dane przedstawiajce liczb udzielonych poyczek,
warto udzielonych poyczek oraz przecitn warto udzielonej poyczki
(rys. 35).
200
171,7 180,8
180
160 152,1
140 131,1
120 112,2
90,2
100
82,9
80
60
40
14,1 14,3 14,4 15,1 15,7 16,5 16,6
20
0
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Liczba udzielonych poyczek (w tys. sztuk)
Przecitna wysoko udzielonych poyczek (w tys. z)
Rys. 35. Charakterystyka funduszy poyczkowych w latach 20032009

rdo: opracowanie wasne na podstawie: B. Bartkowiak, M. Korol, Fundusze poycz-
kowe w Polsce wspierajce mikro, mae i rednie przedsibiorstwa wedug sta-
nu na 30 czerwca 2009 roku, Polskie Stowarzyszenie Funduszy Poyczkowych,
Raport nr 12, Szczecin 2009.
W Polsce 30 czerwca 2009 roku funkcjonowao 70 funduszy poyczko-

wych prowadzonych przez 64 instytucje. Najwicej, bo 37,5%, stanowi te,
ktre funkcjonuj ok. 1315 lat. One to nale do liderw pod wzgldem liczby
wypaconych poyczek (79 %) i ich wartoci (ok. 50%). Najwicej funduszy
funkcjonowao w wojewdztwach mazowieckim (8) i lskim (7), najmniej
w opolskim (2), witokrzyskim (2) oraz lubelskim (1). Najwicej poyczek
udzielono w wojewdztwie mazowieckim (ponad 80% wszystkich poyczek
udzielonych w ramach funduszy poyczkowych), co daje ponad 44% ich wartoci
w 2009 roku36. Dosy istotne z punktu widzenia tego opracowania jest dokona-
nie charakterystyki funduszy z punktu widzenia wysokoci udzielonej poyczki
i podziau grup poyczkobiorcw (rys. 36).
Najwicej poyczek udzielono do wysokoci 10 tys. z. wiadczy to, e
ich gwnymi beneficjentami (a w 96% przypadkw) byy podmioty mikro.
Potwierdzaj to ponisze dane (rys. 37). Znaczenie tego instrumentu jest wic
36
B. Bartkowiak, M. Korol, Fundusze poyczkowe w Polsce wspierajce mikro, mae i rednie
przedsibiorstwa wedug stanu na 30 czerwca 2009 roku, Polskie Stowarzyszenie Funduszy Po-
yczkowych, Raport nr 12, Szczecin 2009.
ogromne, szczeglnie dla tych najmniejszych podmiotw i naley mie nadziej,

e nastpi rozwj tej formy wsparcia, tym bardziej e rodki a w 62% s prze-
znaczane na cele inwestycyjne.
od 50 od 120 tys. z
od 30
do 120 tys. z do 300 tys. z
do 50 tys. z pow. 300 tys. z
(4,8%) (0,4%)
(3,8%) (0,1%)
od 10
do 30 tys. z
(25,1%)
do 10 tys. z
(65,8%)
Rys. 36. Struktura poyczek wedug wysokoci w latach 20032009

rdo: B. Bartkowiak, M. Korol, Fundusze poyczkowe w Polsce wspierajce mikro...,
op. cit.
rednie; 0,1%
Mae; 3,4%
Mikro; 96,5%
Rys. 37. Struktura podmiotw sektora MSP korzystajcych z poyczek w latach 2003
2009
op. cit.
Due znaczenie dla wzrostu ich znaczenia bd miay zaoenia polityki

innowacyjnej pastwa dotyczce ich dalszego dokapitalizowania. Dotychczas
najwikszym rdem pozyskiwania rodkw finansowych na swoj dziaalno
fundusze poyczkowe uczyniy wsparcie otrzymane z SPO WKP (rys. 38).
Inne 2,0%
rodki wasne
25,6%
funduszy
Kredyty/poyczki 0,081
rodki
8,7%
prywatne/zagraniczne
PO WKP 34,9%
Budet pastwa 14,0%
Samorzd 6,8%
0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% 40,0%
Rys. 38. rda zasilania w rodki finansowe funduszy poyczkowych

op. cit.
Konieczne wydaje si wspdziaanie pastwa i samorzdw w zakresie

intensyfikacji dziaa na rzecz rozwoju funduszy poyczkowych. Ich rola wzra-
sta szczeglnie wwczas, gdy podstawow barier wdroe innowacyjnych jest
dostp do zewntrznego finansowania. To wanie ten element jest najczciej
wymieniany w sektorze MSP jako hamulec inwestycji rozwojowych.
5.5.2. Kredyt technologiczny
5.5.2.1. Ewaluacja kredytu technologicznego
Ustawa z 2005 roku wprowadzia kredyt technologiczny jako jeden z instru-

mentw zachcajcych do innowacyjnego rozwoju przedsibiorstw37. Przyczyn,
dla ktrej powsta, bya konieczno uregulowania kwestii dotyczcych m.in.
wdraania nowych technologii oraz rozwj sfery B+R. Z przeprowadzonych
wwczas przez Departament Innowacyjnoci MGiP analiz wynikao, e Pol-
ska naleaa do krajw o najbardziej niekorzystnym, najwyszym indeksie B
(wskanik nazywany indeksem hojnoci podatkowej B stosowany przez OECD
do porwnania przyjaznoci fiskalnej poszczeglnych krajw), co byo spowodo-
wane niekorzystnymi regulacjami prawnymi dotyczcymi zasad rozliczania prac
badawczo-rozwojowych38. W pracach nad zaoeniami do omawianej ustawy,
ktra na pocztku nosia nazw ustawy o dziaalnoci badawczo-rozwojowej
i wzrocie innowacyjnoci gospodarki, istotna bya kwestia organizacyjna doty-
czca dziaalnoci badawczo-rozwojowej B+R oraz okrelenie zakresu pod-
stawowej dziaalnoci i zasad wsparcia ze rodkw publicznych w odniesieniu
do parkw naukowo-technologicznych, parkw przemysowych, inkubatorw
przemysowych i technologicznych oraz jednostek transferu technologii. W pro-
jekcie zaoe do ustawy przewidywano, e gwnym jej celem powinno by stwo-
rzenie warunkw organizacyjnych, prawnych i ekonomicznych do zwikszenia
efektywnoci dziaalnoci innowacyjnej, zwikszenia innowacyjnoci polskiej
gospodarki poprzez transfer nowych technologii ze sfery nauki do gospodarki.
W styczniu 2004 roku w zaoeniach do ustawy pojawiy si propozycje instru-
mentw podatkowych do zastosowania w Polsce, w tym m.in. technologiczny
kredyt podatkowy. Instrument ten wwczas mia polega na tym, e przedsi-
biorstwo zaciga w banku kredyt na finansowanie technologii wdroeniowej
(inwestycji technologicznej) pod warunkiem osignicia przyrostu wpyww
podatkowych rwnego przynajmniej wartoci zacignitego kredytu. Spata kre-
dytu nastpowaaby z osignitych dodatkowo przez Skarb Pastwa wpyww
podatkowych. Jeeli przedsibiorstwo nie osignoby zakadanego w biznes-
37
Ustawa o niektrych formach wspierania dziaalnoci innowacyjnej z 2005 roku, DzU
nr 179 poz. 1484.
38
Uzasadnienie projektu ustawy o wspieraniu dziaalnoci innowacyjnej, <www.sooipp.org.
pl/pliki>.
planie przyrostu wpyww podatkowych, rnic spacaby Skarb Pastwa

z wasnych rodkw. W wersji ostatecznej zaoe kredyt nadal zwizany by
z podatkiem VAT, ale udziela go Bank Gospodarstwa Krajowego. Dopiero na
etapie pisania ustawy nastpi zwrot i kredyt technologiczny opisany zosta jako
instrument zacigany i spacany z Funduszu Kredytu Technologicznego. Wedug
ustawy z roku 2005 kredyt technologiczny to kredyt inwestycyjny, udzielany
na warunkach rynkowych na inwestycj technologiczn, ktry mg zosta
czciowo umorzony. Umorzenie dokonywane byo po zakoczeniu inwestycji
technologicznej i uruchomieniu przez kredytobiorc sprzeday towarw i usug
powstaych w wyniku jej realizacji. Wanym dokumentem, jaki naleao do-
czy do wniosku, bya opinia sporzdzona przez jednostk naukow, centrum
badawczo-rozwojowe lub stowarzyszenie naukowo-techniczne potwierdzajca,
e technologia, na ktr udzielany zostanie kredyt, jest nowa39. Kredyt techno-
logiczny to instrument, ktry poprzez swoj konstrukcj mia wspiera aktyw-
no przedsibiorcy oraz efekt danej inwestycji, dlatego umorzenie uzalenione
zostao od wielkoci sprzeday powstaej w wyniku realizacji inwestycji. Kre-
dyt technologiczny oddzielono od podatku VAT, poniewa taka konstrukcja nie
dziaaaby w przypadku firm o duym eksporcie, gdy podatek VAT od towarw
eksportowanych mia stawk zerow i nie byoby z czego spaca tego kredytu.
5.5.2.2. Wykorzystanie funduszu kredytu technologicznego
Fundusz rozpocz dziaalno operacyjn, polegajc na udzielaniu kre-

dytw technologicznych, na pocztku stycznia 2006 roku. Ze rodkw funduszu
finansowaniu podlegay kredyty technologiczne udzielane przedsibiorcom wdra-
ajcym innowacyjne technologie40. W latach 20052008 Bank Gospodarstwa
Krajowego na mocy ustawy z dnia 29 lipca 2005 udzieli 72 kredytw na czn
kwot ponad 195 mln z (tab. 2). Pierwszych kredytw, ze wzgldu na procedury,
udzielono w 2006 roku z wnioskw zoonych w 2005 roku. Pierwsze umorzenia
kredytu nastpiy w 2007 roku w kwocie 1,5 mln z. 17 lipca 2008 roku w ycie
wesza ustawa z 30 maja 2008 roku o niektrych formach wspierania dziaalno-
ci innowacyjnej, na mocy ktrej Fundusz Kredytu Technologicznego otrzyma
39
Ustawa o niektrych formach, op. cit.
40
Raport roczny BGK 2006, s. 17.
status pastwowego funduszu celowego, ktrego dysponentem jest minister wa-

ciwy do spraw gospodarki41.
Tabela 2
Wykorzystanie kredytu technologicznego w latach 20052008
Warto Warto
Liczba podpisanych Liczba
Rok podpisanych umw umorze
umw kredytowych umorze
(mln) (mln)
2005 0 0 0 0
2006 48 125,7 0 0
2007 7 21,1 11 1,5
2008 17 48,2 30 9,1
2009 * * 40 14,3
Ogem 72 195 81 24,9
* Kredyt technologiczny na mocy ustawy z 2005 roku udzielany by w latach 20052008, umo-
rzenia s sukcesywnie wypacane a do penego rozliczenia kredytu.
rdo: opracowanie wasne na podstawie raportw rocznych BGK za lata 20052009.
Udzielone kredyty zostay przeznaczone na finansowanie wdroenia nowych

technologii zwizanych przykadowo z42: teleinformatyk (budowa wiatowodo-
wej sieci telekomunikacyjnej przy wykorzystaniu technologii GPON, wdroenie
usugi telefonii cyfrowej), informatyk i elektronik (wdroenie: systemu projek-
towania obwodw elektronicznych, systemu zdalnego sterowania sprarkami,
produkcji rejestratorw cyfrowych audio-wideo i paneli akustycznych), energe-
tyk (uruchomienie produkcji innowacyjnych: kotw moduowych oraz spalaj-
cych biomas, wymiennikw ciepa, rozdzielnic redniego napicia), medycyn
(budowa i uruchomienie produkcji nowego tomografu komputerowego do bada-
nia oka), recyklingiem odpadw (budowa linii termokatalitycznego przetwrstwa
odpadw z tworzyw sztucznych).
41
Raport roczny BGK 2008, s. 31.
42
Materiay BGK, badania wasne.
Technologie, na ktre zosta udzielony kredyt technologiczny, s rne

zarwno pod wzgldem wielkoci inwestycji, jak i zaawansowania technologicz-
nego. W wikszoci kredyty udzielane byy na dziaalno produkcyjn, domi-
noway inwestycje zwizane z recyklingiem i biopaliwami, produkcj maszyn
i urzdze oraz bran energetyczn. Wrd sektora usugowego domino-
way technologie informatyczne. Realizacja inwestycji technologicznej obj-
tej kredytem technologicznym w poszczeglnych przedsibiorstwach jest
na rnych etapach. S oczywicie inwestycje ju zrealizowane, a kredyty w cao-
ci spacone lub umorzone, take inwestycje jeszcze nieuruchomione. Przyczyny,
dla ktrych cz inwestycji nie zostaa jeszcze uruchomiona, wynikaj zarwno
z problemw wewntrznych przedsibiorstw, gwnie technologicznych i finan-
sowych, oraz zewntrznych w postaci zmieniajcych si przepisw prawa.
5.5.2.3. Ewaluacja ustawy o niektrych formach wspierania dziaalnoci innowa-

cyjnej
Ekspertyza dla Ministerstwa Gospodarki dokonuje oceny skutecznoci

stosowania przepisw zawartych w ustawie o niektrych formach wspierania
dziaalnoci innowacyjnej z dnia 29 lipca 2005 roku oraz w moliwym zakresie
w ustawie o niektrych formach wspierania dziaalnoci innowacyjnej z dnia
30 maja 2008 roku oraz uzyskania planowanych przez ustawodawc efektw
ich obowizywania43. Z przeprowadzonych bada wynika, e przedsibiorcy
(zarwno due, jak i mae podmioty), ktrzy skorzystali z kredytu technolo-
gicznego, realizowali swoje inwestycje w rnych regionach kraju. Efektem
wdroenia innowacyjnej technologii byy nowe produkty, usugi lub technolo-
gie, przy czym wikszo badanych (80%) wprowadzia do dziaalnoci nowe
produkty. Powstae rozwizania w 50% przypadkw maj szerokie zastosowanie
i mog by oferowane na rynku jako odrbny produkt/usuga/technologia lub
jako cz skadowa innego produktu/usugi/technologii. Badani przedsibiorcy
deklaruj, e udzia sprzeday nowego rozwizania wynosi od ok. 2% do 100%
w caoci sprzeday, przy czym 50% badanych deklaruje jego dalszy wzrost.
W przypadku okoo 40% badanych przedsibiorcw udzia sprzeday nowego
rozwizania w caoci sprzeday wyniesie docelowo powyej 50%. Wyniki bada-
nia wskazuj na due znaczenie inwestycji dla wzrostu innowacyjnoci przedsi-
43
Ewaluacja ustawy o niektrych formach wspierania dziaalnoci innowacyjnej, Ministerstwo
Gospodarki, Warszawa 2009, s. 2.
biorcw. Dla okoo 40% z nich produkcja innowacyjnego rozwizania stano-

wi bdzie docelowo gwne rdo przychodw. W przypadku 50% badanych
w cigu najbliszych lat zakadany jest wzrost udziau innowacyjnej dziaalno-
ci w caoci dziaalnoci spki. Wyniki badania wskazuj rwnoczenie, e
w wyniku wdroenia innowacyjnych technologii polepszy si sytuacja finansowa
przedsibiorstw. Badani deklaruj wzrost zyskw, obrotw, przychodw. Wzrost
obrotw oraz przychodw wynikajcy z wdroenia innowacyjnej technologii
wynosi wrd badanych przedsibiorstw od 2 do 100% w stosunku do okresu
sprzed wdroenia inwestycji. 99% badanych przedsibiorstw (z 75% przedsi-
biorstw, ktre poday takie dane) ocenio wzrost swoich obrotw i przychodw
na poniej 50%. Tylko jedno zadeklarowao spadek obrotw i przychodw,
mimo wdroenia innowacyjnej inwestycji, okoo 40% badanych przedsibiorcw
zadeklarowao moliwo wzrostu obrotw i przychodw w przyszoci, a 83%
zadeklarowao wzrost lub moliwo wzrostu zysku. Inwestycje ponadto wyma-
gay u niektrych przedsibiorcw poniesienia dodatkowych kosztw w postaci
zatrudnienia nowych pracownikw. Wikszo badanych, bo a 44%, zatrudnia
lub zamierza zatrudni do 10 nowych pracownikw. 11% deklaruje zatrudnie-
nie na poziomie 1120 pracownikw, a 17% zgasza zapotrzebowanie na wicej
ni 20 pracownikw. Pomimo dodatkowych kosztw zwizanych z zatrudnie-
niem sytuacja finansowa w wikszoci przedsibiorstw poprawia si. Istotny
jest take wpyw kredytu na moliwo dokonania inwestycji. W 44% badanych
przedsibiorstw istnieje moliwo realizacji projektu w niezmienionym zakresie
pomimo braku rodkw z kredytu, 28% nie zrealizowaoby inwestycji w ogle
w przypadku nieotrzymania kredytu, a kolejne 28% zrealizowaoby projekt, ale
w zmienionym zakresie. Zmiana projektu polegaaby na rzeczowym/finansowym
ograniczeniu jego zasigu lub te wydueniu czasu realizacji. Brak realizacji
projektu lub wymienione zmiany byyby niekorzystne dla badanych przedsi-
biorstw, poniewa utraciyby one lub ograniczyy szanse na zwikszenie swojej
innowacyjnoci, a zarazem konkurencyjnoci na rynku. Realizacja inwestycji
przy wykorzystaniu rodkw dostpnych w ramach kredytu technologicznego
bya jedyn szans na zwikszenie stopnia innowacyjnoci i konkurencyjnoci
dziaalnoci objtej projektem dla 56% badanych przedsibiorstw. 44% przedsi-
biorstw prawdopodobnie poradzioby sobie bez rodkw z kredytu44.
44
Ibidem.
Analizie poddano zarwno beneficjentw kredytu technologicznego, jak

i organizacje pracodawcw (przebadano siedem organizacji, w tym zrzeszajce
pracodawcw z caej Polski lub z rnych regionw kraju, m.in. z Mazow-
sza, Maopolski, Polski Zachodniej). W 57% badane organizacje stwierdziy,
e syszay wczeniej o moliwoci pozyskania kredytu technologicznego przez
przedsibiorstwa. Wrd tych organizacji 60% deklaruje, e przedsibiorcy, kt-
rzy wiedz o kredycie, raczej z niego nie korzystaj. Natomiast 20% potwier-
dza, e przedsibiorcy raczej z kredytu korzystaj. Kolejne 20% stwierdza, e
przedsibiorcy zdecydowanie z kredytu nie korzystaj. Poowa organizacji pra-
codawcw uwaa, e przedsibiorcy s zdecydowanie lub raczej zadowoleni
z faktu skorzystania z kredytu technologicznego, natomiast druga poowa sdzi,
e przedsibiorstwa s raczej niezadowolone ze skorzystania z kredytu. Bada-
niem objto rwnie opinie organizacji pracodawcw na temat wprowadzonych
nowych zasad udzielania kredytu technologicznego. Wszystkie organizacje,
ktre udzieliy odpowiedzi w tym zakresie, uwaaj, e wprowadzenie zmiany
w postaci udzielania kredytu bezporednio przez bank komercyjny jest korzystne
dla przedsibiorcw. Wedug badanych poszerza to znacznie moliwo uzyska-
nia kredytu przez przedsibiorstwa. Zwiksza si dostpno instrumentu oraz
jako przebiegu procedur. 86% badanych organizacji wyrazio opini, e brak
moliwoci skorzystania z kredytu technologicznego przez due przedsibior-
stwa jest gorszym rozwizaniem w stosunku do starych zasad udzielania kredytu.
Jedynie 14% badanych wyrazio pozytywn opini co do omawianej zmiany45.
Organizacje pracodawcw wyraziy rwnie swoj opini w stosunku do zmiany
w zakresie maksymalnej kwoty kredytu przez bank komercyjny. 66% uwaa, e
jest to zmiana korzystna. Organizacje podkreliy, e brak odgrnej maksymalnej
kwoty kredytu uelastycznia moliwoci firm. Zalet jest rwnie moliwo lep-
szego szacunku kwoty kredytu, w zalenoci od oceny ryzyka, kondycji przed-
sibiorcy oraz moliwoci spaty46.
Kredyt technologiczny z FKT udzielany by przez BGK w latach 2005
2008. W pracach na ustaw zakadano, e wprowadzony wwczas instrument
bdzie realizowany take w nowych programach operacyjnych w latach 2007
2013. Wedug Ustawy z 30 maja 2008 roku o niektrych formach wspierania
dziaalnoci innowacyjnej kredyt technologiczny sta si dostpny jako Dziaanie
45
Ibidem.
46
Ibidem.
4.3 Kredyt technologiczny w PO IG. Dziaanie to skierowane jest obecnie tylko

do przedsibiorcw z sektora MSP. Zaczo ono funkcjonowa od lipca 2009
roku. Wedug danych na stycze 2011 roku cznie do tej pory zoono 165 wnio-
skw, 59 projektw otrzymao promesy premii technologicznej oraz podpisano
44 umowy kredytowe na czn kwot ponad 80 mln z. Dla bardziej efektyw-
nego wykorzystania instrumentu w postaci Dziaania 4.3 Kredyt technologiczny
wprowadzono korzystne zapisy dla przedsibiorcw w nowej ustawie o niekt-
rych formach wspierania dziaalnoci innowacyjnej z dnia 3 lutego 2011 roku47.
5.5.2.4. Wiedza o kredycie technologicznym wrd innowacyjnych MSP
Badaniem objto 57 przedsibiorstw innowacyjnych na terenie caego kraju.

Wynika z niego, e w wikszoci wiedz one o oferowanym rzdowym/unijnym
wsparciu publicznym (finansowym). A 33% ocenia swoj wiedz na ten temat
na poziomie dobrym, a 32% na rednim. Kolejne 12% wie bardzo duo o instru-
mentach finansowych dostpnych dla firm, 12% zna je sabo, a 2% badanych
przedsibiorstw nie wie o nich nic (rys. 39).
Rys. 39. Wiedza na temat oferowanego rzdowego/unijnego wsparcia publicznego

(finansowego) na temat innowacji
rdo: opracowanie wasne.
47
Ustawa z 3 lutego 2011 roku o zmianie ustawy o niektrych formach wspierania dziaalnoci
innowacyjnej, DzU 2011 nr 85, poz. 457.
adne z badanych przedsibiorstw nie korzystao z kredytu technologicz-

nego udzielanego przez BGK w latach 20052008 oraz z Dziaania 4.3 Kredyt
technologiczny poprzez banki komercyjne. Dostpno oferowanej rzdowej/
unijnej pomocy publicznej w ocenie 28% badanych przedsibiorstw jest red-
nia, dla 23% dobra, za dla 19% bardzo saba lub saba. 2% przedsibiorstw nie
ma problemu z dostpnoci pomocy oferowanej firmom (rys. 40). Ponadto 26%
ocenia bardzo sabo dopasowanie finansowych instrumentw wsparcia do potrzeb
wysoko innowacyjnej firmy w momencie jej rozwoju innowacyjnego. Dla 14%
przedsibiorstw jest ono dobre, za 5% nie ma zdania na ten temat, co moe si
wiza z brakiem wiedzy oglnej o ich istnieniu.
Rys. 40. Dostpno rzdowej/unijnej pomocy publicznej

Przedsibiorstwa, ktre oceniy sabo lub bardzo sabo dopasowanie finan-

sowych instrumentw do potrzeb wysoko innowacyjnych firm (rys. 41), wska-
zay, e instrumenty te nie uwzgldniaj biecych i przyszych potrzeb wysoko
innowacyjnych przedsibiorstw, a wic s nieelastyczne. Ponadto le dobrane s
cele wsparcia oraz brakuje wyczerpujcej informacji o ich istnieniu.
Rys. 41. Dopasowanie finansowych instrumentw wsparcia do potrzeb wysoko innowa-

cyjnej firmy
Reasumujc, naley stwierdzi, e Kredyt technologiczny to narz-

dzie skierowane na efekty wynikajce z realizacji inwestycji technologicznej.
Po pierwsze, naley do nich zaliczy wolumen sprzeday nowych, udoskonalo-
nych produktw/usug na rynku, bdcych nastpstwem wdroonych w wyniku
tego kredytu technologii. Nastpuje wic przestawienie priorytetw przedsi-
biorcy. Jego uwaga koncentruje si nie na tym, aby w jak najwikszym stopniu
wykorzysta dostpne wsparcie, lecz na tym, by zapewni sobie w ten sposb
przewag konkurencyjn. Drugim wanym aspektem tego narzdzia jest opinia
o nowoci technologii wymuszajca wspprac przedsibiorcy z uczelniami
wyszymi lub jednostkami badawczo-rozwojowymi. Te dwa zaoenia wyr-
niaj instrument, ktry jest przeznaczony do wdraania nowych technologii.
Konstrukcja tego kredytu przeniesiona w realia programw operacyjnych spowo-
dowaa, e instrument ten nie cieszy si uznaniem wrd przedsibiorcw, ktrzy
wybieraj chtniej np. Dziaanie 4.4. PO IG. W ewaluacji ustawy przeprowadzo-
nej przez MG zaproponowane zostay takie zmiany, aby Dziaanie 4.3. Kredyt
technologiczny zostao w peni wykorzystane. Zapisy te widoczne s w zmia-
nach dokonanych przez Ministerstwo Gospodarki w ustawie o zmianie ustawy
o niektrych formach wspierania dziaalnoci innowacyjnej48. Najwaniejsze
z nich to:
48
Ustawa o zmianie ustawy o niektrych formach wspierania dziaalnoci innowacyjnej z dnia
3 lutego 2011 r., DzU Nr 85, poz. 457.
suma kosztw kwalifikowanych podstaw wyliczania premii premia

technologiczna wyliczana bdzie od caoci wydatkw kwalifikowa-
nych, a nie tylko sfinansowanych kredytem technologicznym;
wypata premii od razu po zakoczeniu inwestycji uniezalenienie
wypaty premii technologicznej od udokumentowania sprzeday towa-
rw i usug wyprodukowanych z udziaem nowej technologii;
moliwo rozpoczcia realizacji inwestycji po zoeniu wniosku
o dofinansowanie do BGK, obecnie po przyznaniu promesy premii;
moliwo wdraania technologii w formie nieopatentowanej wiedzy
technicznej, w tym take wasnych nieopatentowanych technologii;
katalog kosztw kwalifikowanych obejmie zakup gruntu (do 10%
kwoty wszystkich kosztw kwalifikowanych) oraz postawienie budyn-
kw;
moliwo refundacji 50% kosztw usug doradczych zwizanych
z realizacj inwestycji (poniesionych po zoeniu wniosku);
moliwo skorzystania ze zmian wprowadzanych nowelizacj zagwa-
rantowana beneficjentom realizujcym projekty wedug obecnie obo-
wizujcej ustawy.
Zmiany te, uwzgldniajc terminy zawarte w ustawie, pozwol wykorzysta
rodki przeznaczone na ten instrument. Nadal wanym dokumentem bdzie opi-
nia o nowoci technologii sporzdzona przez podmioty zewntrzne, uprawnione
do jej wystawiania.
5.5.3. Rola i miejsce funduszy porczeniowych w systemie finansowego

wsparcia
Fundusze odgrywaj wan rol w systemie wspierania rozwoju innowacyj-

nego przedsibiorstw w Polsce. Kierowane s do rnych grup klientw, majc
na uwadze pomoc w uzyskaniu zewntrznego finansowania poprzez porczenie.
Wrd tych klientw najczciej znajduj si: mae firmy o duym potencjale
wzrostu (55%), firmy zatrudniajce osoby bezrobotne (50%), firmy kluczowe
dla rozwoju regionu (39%) czy te firmy wdraajce nowe produkty i technolo-
gie (39%). Do 2009 roku dziaay w Polsce 54 fundusze, z czego znaczn cz
(ok. 26%) stanowiy fundusze drobne, tj. do 1 mln z. Ich dziaalno oparta
jest na nastpujcych rdach: odsetki od kapitau (57%), opaty za porczenia

(31%), subwencje, dotacje i darowizny (7%) oraz wkady wasne (5%). Najcz-
ciej dokonuj one porcze: kredytw bankowych (93%), poyczek z innych
instytucji finansowych (67%), poyczek z urzdw pracy (26%) oraz umw
leasingowych (4%). Oprcz typowej dla nich dziaalnoci finansowej wiadcz
usugi o charakterze doradczym (46%) i szkoleniowym (21%)49.
Pomimo dosy duej aktywnoci funduszy porczeniowych (wyraonej
liczb udzielonych porcze), szczeglnie w latach 20052006 (rys. 42), ich
wpyw na wzrost innowacyjnoci polskiego sektora MSP nie jest zbyt duy.
6000
5000
4000
3000
2000
1000
0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Rys. 42. Liczba porcze (dynamika) w latach 20012008

rdo: Raport o stanie funduszy porcze kredytowych w Polsce, Krajowe Stowarzy-
szenie Funduszy Porczeniowych, PAG Uniconsult, Warszawa 2008.
W roku 2008 udzielono porcze w liczbie 5684 na kwot 745 mln z,

z czego tylko 739 przypadao na kredyty inwestycyjne50, a bezporednio na
przedsiwzicia innowacyjne tylko 59 przypadkw. Std te teza o ograniczonym
wsparciu dziaa innowacyjnych, chocia w 99% obejmuj one swym zasigiem
omawiany sektor (rys. 43).
49
Orodki innowacji i przedsibiorczoci, op. cit.; M. Maewska, E. Koprowska-Skalska,
Fundusze porcze kredytowych. Raport 2009, PARP, Warszawa 2009.
50
Raport o stanie funduszy porcze kredytowych w Polsce, Krajowe Stowarzyszenie Funduszy
Porczeniowych, PAG Uniconsult, Warszawa 2008.
rednie Due
Mae 4,40% 0,05%
28,17%
Mikro
67,38%
Rys. 43. Struktura przedsibiorstw, ktrym udzielono porcze w 2008 roku

rdo: Raport o stanie funduszy porcze kredytowych w Polsce, Krajowe Stowarzy-
szenie Funduszy..., op. cit.
Z danych zamieszczonych na powyszych rysunkach wynikaj dwa zasad-

nicze wnioski. Po pierwsze, najwikszy przyrost liczby udzielonych porcze
przypada na okres pocztkw czonkostwa Polski w Unii Europejskiej i zwi-
zanego z tym dostpu do rodkw unijnych. Zwizane to byo z moliwociami
dokapitalizowania istniejcych i tworzenia nowych funduszy. Okres 20082009
by znacznie trudniejszy z uwagi na rosncy w gospodarce kryzys i pogarsza-
jc si koniunktur. Tezy tej dowodzi fakt, e zdecydowana wikszo podmio-
tw sektora za cel stawia sobie biece przetrwanie, a nie rozwj, co widoczne
jest w strukturze zaciganych kredytw i udzielanych porcze (75% porcze
obejmuje kredyty obrotowe, przeznaczane na zachowanie biecej pynnoci
finansowej). Po drugie, duy udzia podmiotw mikro w strukturze udzielonych
porcze w 2008 roku wynika z trudnoci tej grupy w dostpie do zewntrznego
finansowania, gdy instytucje finansowe ze wzgldu na duy poziom ryzyka
niechtnie udzielaj kredytw bez waciwego zabezpieczenia. Tutaj naley
powiedzie, e fundusze speni swoj funkcj. Jednake, jak pokazuj badania,
powoli nastpuje zmiana struktury udzielanych porcze ze wzgldu na wzrost
znaczenia funduszy duych, ktre dysponujc sporymi rodkami, wol udzie-
la mniejszej liczby porcze, ale na wiksze kwoty, wychodzc z zaoenia, e
jest to dla nich bardziej opacalne oraz e poziom niebezpieczestwa dotyczcy
spaty zacignitych kredytw jest mniejszy. Warto jeszcze zastanowi si nad
przyczyn tak nikego wpywu tych funduszy na innowacyjno MSP. Ley ona
w braku wsppracy tych funduszy z innymi instytucjami otoczenia biznesu. Dane

z 2008 roku wskazuj, e w 82% nie nawizao adnych relacji z inkubatorami
i parkami technologicznymi, firmami konsultingowymi (75%) czy te z jednost-
kami badawczymi oraz szkoami wyszymi (71%). Pewnym niepokojem napawa
fakt, e w najbliszej przyszoci fundusze nie wymieniaj w swoich zaoeniach
rozszerzenia wsppracy na szeroko pojte otoczenie, jedynie na instytucje finan-
sowe. Niemniej jednak fundusze porczeniowe zgromadziy odpowiedni kapita,
uzyskujc w ten sposb dosy stabiln pozycj, a ich zadaniem na najblisz
przyszo jest zwikszenie oddziaywania zarwno w ujciu przestrzennym, jak
i ofertowym.
5.5.4. Rola funduszy strukturalnych w rozwoju MSP w Polsce
Analizujc znaczenie funduszy strukturalnych na rzecz podnoszenia inno-

wacyjnoci polskiego sektora MSP, naley stwierdzi, e do tej pory nie odegray
one istotnej roli. Wynika to std, e w wikszoci przypadkw fundusze te sta-
nowi nadal niewielki odsetek rodkw przeznaczanych na wdraanie nowych
rozwiza. Wikszo inwestycji pochodzi ze rde wasnych (rys. 44).
Porwnujc ze sob dwa lata, naley stwierdzi, e sytuacja nie zmienia
si. Poziom wykorzystania rodkw unijnych pozostaje bez zmian. Zachodz
tutaj oczywicie pewne prawidowoci polegajce na tym, e im wikszy podmiot
gospodarczy, tym mniejsze wykorzystanie rodkw wasnych i wiksze rodkw
zewntrznych i na odwrt: mniejszy podmiot oznacza mniejsze wykorzysta-
nie rde zewntrznych (rys. 45). Wynika to z duo wikszego dowiadczenia
przedsibiorstw wikszych (maych i rednich) w pozyskiwaniu zewntrznych
rodkw (a tym samym ubieganiu si o nie) (dotyczy to zarwno przedsibiorstw
komercyjnych, jak i niekomercyjnych) i moliwoci w zakresie zabezpieczenia
(np. kredytw bankowych), a tym samym wikszej ich wiarygodnoci.
80,0%
75,0%
67,0%
70,0%
60,0%
50,0%
40,0%
30,0%
20,0% 22,0%
20,0%
10,0%
2,0% 1,0% 2,0% 2,0%
0,0%
rodki wasne Kredyty bankowe Publiczne rodki Fundusze unijne
krajowe
2007 2009
Rys. 44. rda inwestycji na rzecz innowacyjnoci polskich MSP w roku 2007 i 2009
rdo: opracowanie wasne na podstawie: M. Dzieranowski, M. Rybacka, S. Szulika,
Kierunki inwestowania..., op. cit. oraz rda pochodzenia innowacji. Innowa-
cyjno 2010..., op. cit.
50% 47%
45%
40%
35% 31% 29%
30%
25% 21% 18%
20% 16%
15% 11%
10% 3% 5%
5%
0%
Kredyty Leasing Fundusze unijne
Mikro Mae rednie
Rys. 45. Wykorzystanie przez MSP zewntrznych rde finansowania

rdo: W. Orowski, R. Pasternak, K. Flaht, D. Szubert, Procesy inwestycyjne i stra-
tegie przedsibiorstw w czasach kryzysu. Raport z bada, PARP, Warszawa
2010.
Mona stwierdzi, e bardziej przyszociowe pod wzgldem rozwojowym

s podmioty wiksze (mae i rednie) ni mikro. Std te te pierwsze (o znacznie
lepszym poziomie innowacyjnoci) s w stanie czciej ubiega si o dofinanso-
wanie, w szczeglnoci o pomoc publiczn. Niewtpliwie taki stan rzeczy wpywa
zniechcajco na mikroprzedsibiorstwa, ktre realnie oceniaj swoje szanse
na niewielkim poziomie, co wpywa na nie destrukcyjnie (may stan innowa-
cyjnoci i mae szanse na jego zmian). Std te bierze si niski poziom zainte-
resowania najmniejszych podmiotw dostpnymi instrumentami finansowanymi
w ramach np. funduszy strukturalnych. 87% przedsibiorstw badanego sektora
nie starao si uzyska wsparcia w ramach rodkw unijnych. Z tych, ktre
wystpoway o nie najwikszy odsetek stanowi wanie podmioty rednie (19%)
i mae (13%). W grupie mikro niespena 5% wyrazio ch pozyskania wsparcia
w ramach tych funduszy. Std te najbardziej pozytywnie wsparcie unijne oce-
niaj przedsibiorstwa rednie, ktrych 6776% twierdzi, e realizacja zamie-
rzonych przez nich celw nie byaby moliwa, gdyby nie dostp do tej formy
pomocy publicznej51.
Jedn z przyczyn niskiego poziomu zainteresowania rodkami unijnymi
jest trudny do nich dostp. Ponad poowa badanych podmiotw tego sektora
jednogonie ocenia, e pozyskanie tego rda jest zbyt dla nich zbyt trudne.
Relatywnie niewiele, bo 110% ocenia dostpno do funduszy jako atw lub
bardzo atw. Oczywicie na najwiksze problemy wskazuj podmioty najmniej-
sze (mikroprzedsibiorstwa) (rys. 46).
Maa dostpno dla tej grupy jest nastpstwem kilku czynnikw. Po pierw-
sze, ograniczonej wiedzy i to zarwno w kwestii znajomoci poszczeglnych
funduszy (programw operacyjnych), jak i warunkw ubiegania si. Potwierdz
to badania przeprowadzone w grudniu 2009 roku52 (rys. 47).
51
M. Dzieranowski, M. Rybacka, S. Szulika, Kierunki inwestowania w nowoczesne technolo-
gie w przedsibiorstwach MSP. Raport z badania ankietowego, PARP, Warszawa 2007.
52
W. Orowski, R. Pasternak, K. Flaht, D. Szubert, Procesy inwestycyjne i strategie przedsi-
biorstw w czasach kryzysu. Raport z bada, PARP, Warszawa 2010.
35,0%
%
%
,0
,0
,0
33
30
30
30,0%
%
%
,0
%
%
,0
25
,0
,0
24
%
24
24
25,0%
,0
22
%
%
,0
%
19
,0
,0
%
20,0% ,0
%
,0
18
18
%
18
,0
18
,0
,0
19
17
16
%
15,0%
,0
13
%
0%
,0
0%
10
9,
9,
10,0%
5,0%
0%
0%
0%
0%
2,
1,
1,
1,
0,0%
Ogem Mikro Mae rednie
Bardzo trudno dostpne Trudno dostpne rednio trudno dostpne
atwo dostpne Bardzo atwe Trudno powiedzie
Rys. 46. Ocena dostpnoci funduszy unijnych na cele innowacyjne przez MSP
rdo: S. Pyciski, A. onierski, Raport o stanie sektora MSP w Polsce w latach
rednie Ogem
47% 31,0%
Mae Mikro
39,0% 30,0%
Rys. 47. Znajomo (poziom wiedzy) funduszy strukturalnych wrd pomiotw MSP
rdo: opracowanie wasne na podstawie: W. Orowski, R. Pasternak, K. Flaht, D. Szu-
bert, Procesy inwestycyjne i strategie..., op. cit.
Tylko 30% mikroprzedsibiorstw zna fundusze strukturalne i zasady ich

przyznawania. Im wikszy podmiot, tym ta znajomo jest lepsza. Po drugie,
due znaczenie w procesie podejmowania decyzji o ubieganiu si o rodki unijne
maj czynniki finansowe zwizane z koniecznoci dooenia do inwestycji
rednio ok. 25% kosztw jako wkadu wasnego. Niestety, cz podmiotw,

szczeglnie tych najmniejszych, ma ograniczone moliwoci finansowe. Trzecim
(ograniczajcym) elementem decydujcym o sabej dostpnoci jest mentalno
niektrych przedsibiorcw, ktrzy nie s skonni do podjcia wysiku na rzecz
pozyskania rodkw z uwagi na wiele istniejcych barier, np.: biurokracj, nie-
korzystne warunki prawne, dugi czas oczekiwania na decyzje, duy nakad pracy
zwizany z przygotowaniem wniosku.
Porwnujc dostpno pomocy publicznej (funduszy strukturalnych)
dla innowacyjnych przedsibiorstw w Polsce na tle podmiotw funkcjonu-
jcych w Unii Europejskiej naley stwierdzi, e nasz kraj nie naley do ci-
sej czowki. Tylko 3% przedsibiorstw otrzymao wsparcie. Najwicej, bo
a 2527% z oglnej liczby otrzymujcych pomoc, pochodzi z takich krajw,
jak: Niemcy i Wochy, z czego znaczna cz pochodzi z rodkw unijnych
(rys. 48).
30,0%
%
%
%
,2
,7
27
,9
25
25
25,0%
20,0%
%
,0
15
15,0%
11,7%
7%
3%
9,
10,0%
9,
8%
1%
7%
5%
5,
1%
7,
5%
3,
4,
5,0%
4%
7%
1,
2,
0%
4,
6%
1,
3,
1%
9%
4%
2,
5%
1%
0,
0,0%
0,
0,
0,
0,
cy
a
a
y
ja
a
ta
a
a
tw
tri
cj
ni
lsk
ch
ch
ac
un
al
m
an
pa
us
Li
o
M
ow
Po
ie
m
Cz
Fr
isz
A
W
N
Ru
Wsparcie ogem Wsparcie z UE
Rys. 48. Udzia przedsibiorstw korzystajcych ze wsparcia publicznego w 2008 roku

w rnych krajach UE
rdo: opracowanie wasne na podstawie: Eurostat Statistics Datebase [Inn_cis6_pub]
<www.epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/statistics/search_
database>.
Powysze dane wskazuj, e Polska, bdc na czwartym miejscu pod wzgl-

dem wykorzystania rodkw unijnych, naley jednoczenie do krajw, ktre naj-
sabiej wspieraj rozwj innowacyjny poprzez dostpne instrumenty finansowe
pochodzce z innych rde ni rodki unijne, takich jak budety samorzdowe
czy budet centralny. Jest to charakterystyczne dla caej grupy pastw przyjtych
do Unii w 2004 roku. Wynika to z jednej strony ze sabej kondycji finansw
publicznych i ich ograniczonych moliwoci w zakresie wpierania podmiotw
gospodarczych, z drugiej za z braku takiej praktyki i zbyt modej polityki inno-
wacyjnej, ktra w przypadku Polski zapocztkowana zostaa dopiero w wyniku
przemian spoeczno-gospodarczych w latach 90. ubiegego stulecia. I tak, biorc
pod uwag krtki okres jej funkcjonowania, udao si wypracowa wiele poy-
tecznych rozwiza pomagajcych nadrobi zalegoci w porwnaniu z innymi
krajami starego kontynentu. Wydaje si, e liczba instrumentw zaangaowa-
nych w rozwj innowacyjnoci polskich MSP jest wystarczajca, jedynie naley
skoncentrowa si na poprawie ich efektywnoci i lepszym wykorzystaniu.
Ich zdecydowany rozwj w kilku ostatnich latach jest niewtpliwie nastpstwem
polskiego czonkostwa w strukturach europejskich. To od niej pochodzi lwia
cz rodkw przeznaczanych na przedsibiorczo i rozwj regionalny. Naley
mie tylko nadziej, e udzia w oglnej liczbie przedsibiorstw korzystajcych
ze wsparcia UE bdzie rs w nastpnych latach (do 2013 roku), przyczyniajc
si do poprawy ich konkurencyjnoci na rynkach europejskich i wiatowych, jak
rwnie wzrosn moliwoci po stronie rzdu oraz wadz regionalnych i lokal-
nych. Ich wkad do rozwoju przedsibiorstw MSP jest nie do przecenienia. Bez
ich zaangaowania trudno bdzie liczy na popraw sytuacji w zakresie funkcjo-
nowania maego i redniego biznesu w Polsce.
Literatura
1. Banerski G., Gryzik A., Matusiak K., Maewska M., Stawasz E., Przedsibiorczo
akademicka. Raport z badania, PARP, Warszawa 2009.
2. Bartkowiak B., Korol M., Fundusze poyczkowe w Polsce wspierajce mikro, mae
i rednie przedsibiorstwa wedug stanu na 30 czerwca 2009 roku, Polskie Stowa-
rzyszenie Funduszy Poyczkowych, Szczecin 2009.
3. Baruk J., Zarzdzanie wiedz i innowacjami, Wydawnictwo Adam Marszaek, Toru
2006.
4. Drozdowski R., Potencja regionw w zakresie rozwoju przedsibiorczoci akade-

mickiej, Pastwowy Instytut Badawczy, PARP, Radom 2007.
5. Dzieranowski M., Rybacka M., Szulika S., Kierunki inwestowania w nowoczesne
technologie w przedsibiorstwach MSP. Raport z badania ankietowego, PARP, War-
szawa 2007.
6. Europe in Figures, Science and Technology, Eurostat Yearbook nr 12/ 2010.
7. Eurostat Statistics Datebase [Inn_cis6_pub], <www.epp.eurostat.ec.europa.
eu/portal/page/portal/statistics/search_database>.
8. Ewaluacja dziaania 5.4 PO IG pt. Plany i potrzeby przedsibiorcw sektora MSP
w zakresie ochrony wasnoci przemysowej, w kontekcie uruchomienia dziaania
5.4 PO IG Zarzdzanie wasnoci intelektualn, projekt wspfinansowany przez
Uni Europejsk ze rodkw Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,
9. Ewaluacja efektw wdraania programw ministra Patent plus wsparcie patento-
wania wynalazkw oraz Kreator innowacyjnoci wsparcie innowacyjnej przed-
sibiorczoci akademickiej, MNiSW, raport kocowy, Warszawa 2009.
10. Ewaluacja ustawy o niektrych formach wspierania dziaalnoci innowacyjnej,
Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2009.
11. Innbarometer 2009. Analitical report, Flash Eurobarometer nr 267, report, European
Commission 2009.
12. Maik R., Goo A., Szczerbacz K., Walkiewicz P., Strategiczne rda informacji
w dziaalnoci przedsibiorstw. Raport z badania, PARP, Warszawa 2010.
13. Matusiak M., Zasiady K., Rekomendacje dla Polski, (w:) Innowacyjna przedsi-
biorczo akademicka wiatowe dowiadczenia, (red.) J. Guliski, K. Zasiady,
14. Maewska M., Koprowska-Kalska E., Fundusze porcze kredytowych. Raport
15. Ocena efektywnoci i skutecznoci programu Bon na innowacje, PARP, Warszawa
2010 (materiay niepublikowane).
16. Orowski W., Pasternak R., Flaht K., Szubert D., Procesy inwestycyjne i strategie
przedsibiorstw w czasach kryzysu. Raport z bada, PARP, Warszawa 2010.
17. Orodki innowacji i przedsibiorczoci w Polsce. Raport 2009, (red.) K. Matusiak,
PARP, dWarszawa 2009.
18. Pieczykowska J., Paszporty dla patentw, Biuletyn Programu Operacyjnego
Innowacyjna Gospodarka, nr 4(10)/ 2010.
19. Pyciski S., onierski A., Raport o stanie sektora MSP w Polsce w latach 2005
20. Raporty roczne BGK za lata 20052009.
21. Stanisawski R., Akademickie inkubatory przedsibiorczoci jako przykad wspar-
cia rozwoju maej przedsibiorczoci w Polsce, (w:) Ekonomiczne problemy usug,
(red.) P. Niedzielski, J. Guliski, K. Matusiak, Zeszyty Naukowe nr 579, Uniwersy-

tet Szczeciski, Szczecin 2010.
22. Stanisawski R., The influence of external factors on the increasing the competitive-
ness of Polish Small and Medium Enterprises within the context of the Common
European Market, (w:) Selected aspects of the competitiveness of economies and
enterprises, (ed.) P. Zwiech, Wydawnictwo Katedry Mikroekonomii Uniwersytetu
Szczeciskiego, Szczecin 2007.
23. Stanisawski R., Innowacyjno jako produkt docelowy dziaania maego i redniego
przedsibiorstwa, Wydawnictwo Politechniki odzkiej [w druku].
24. Stanisawski R., Rola otoczenia w procesie dyfuzji innowacji w sektorze MSP
w Polsce (w:) Ekonomiczne Problemy Usug, (red.) P. Niedzielski, K.B. Matusiak,
Zeszyty Naukowe nr 642, Uniwersytet Szczeciski, Szczecin 2011.
25. Stanisawski R., Lisowska R., The Polish SME innovativeness against a background
of European union countries, (w:) Knowledge Base for Management Theory and
Practice, (ed.) S. Hittmar, Scentific Monograph Collection, University of Zilina
2010.
26. Structural funds for the development of entrepreneurship and innovativeness
of SMEs in Poland and the d region in the perspective of experiences
of Polish regions, European Union support as a prerequisite for innovation develop-
ment of Polish small and medium-sized enterprises in terms of in-house R&D activi-
ties. Monographs, (eds) Stanisawski R., Otto J., Maciaszczyk A., Wydawnictwo
P, d 2008.
27. Stanisawski R., Rola szkolnictwa wyszego w procesie komercjalizacji wiedzy
w Polsce, (w:) Ksztacenie menederw na uczelni technicznej, (red.) I. Staniec,
Monografie Politechniki dzkiej, Wydawnictwo P, d 2010.
28. Trendy rozwojowe sektora MSP w ocenie przedsibiorcw, Ministerstwo Gospo-
darki, Departament Analiz i Prognoz, Warszawa 20062010.
29. Ustawa o niektrych formach wspierania dziaalnoci innowacyjnej z 2005 roku,
DzU nr 179, poz. 1484.
30. Ustawa o zmianie ustawy o niektrych formach wspierania dziaalnoci innowacyj-
nej z dnia 3 lutego 2011 r., DzU nr 85, poz. 457.
31. Ustawa z 30 maja 2008 roku o niektrych formach wspierania dziaalnoci innowa-
cyjnej z 2008, DzU nr 116, poz. 730.
32. Uzasadnienie projektu ustawy o wspieraniu dziaalnoci innowacyjnej, <www.
sooipp.org.pl/pliki>.
33. Wrblewska H., Ochrona wasnoci intelektualnej aspekty praktyczne, Fundacja
Rozwoju Przedsibiorczoci, d 2007.
34. rda pochodzenia innowacji. Innowacyjno 2010, (red.) A. Wilmaska, J. api-
ski, PARP, Warszawa 2010.
35. onierski A., Innowacyjno 2008. Stan innowacyjnoci, projekty badawcze, metody
wspierania, spoeczne determinanty. Raport, PARP, Warszawa 2008.
THE ROLE OF THE SELECTED INSTRUMENTS

OF THE INNOVATION POLICY TOWARDS TO SME SECTOR IN POLAND.
ANALYZE BASED ON THE DESK RESEARCH
Summary
The role of the programs support are essential for the development of the innova-
tion Polish enterprises (specially SME). The most important are the following: Patent
Plus, Creator of the innovation (support for the academic entrepreneurship), Passport for
the export development, Bon for the innovation development and creation of the lents
funds and techniques credit. In spite of these, the role of the structural funds is the next
important instrument for the innovation implementation among the SME. In this chapter
there are some characteristics of the support instruments and its role in the development
of Polish SME sector.

KRZYSZTOF B. MATUSIAK
Uniwersytet dzki
6. ROLA I MIEJSCE INSTYTUCJI WSPARCIA

W REALIZACJI POLITYKI INNOWACYJNEJ
Rozwj gospodarczy i osignicie przewag konkurencyjnych we wspcze-

snym wiecie przez poszczeglne pastwa i regiony s w coraz wikszym stop-
niu uzalenione od szybkoci pojawiania si na rynku nowych, innowacyjnych
podmiotw gospodarujcych i dynamiki ich rozwoju. W rezultacie wysiki wadz
publicznych skierowane s na rozwj przedsibiorczoci oraz intensyfikacj pro-
cesw innowacyjnych. Wykorzystanie wiedzy do tworzenia nowych produktw,
usug, technologii czy rozwiza organizacyjnych wymaga specyficznej infra-
struktury wsparcia obejmujcej rnego typu parki i inkubatory technologiczne,
preinkubatory, centra transferu technologii, fundusze zalkowe, poyczkowe,
porczeniowe, aniow biznesu, klastry itp. W postrzeganiu innowacji i procesu
innowacyjnego odchodzimy od pojedynczego zdarzenia na rzecz kompleksu zja-
wisk i zdarze tworzcych nowe produkty, wzorce, technologie i usugi. Procesy
innowacyjne przebiegaj w specyficznym ukadzie powiza obejmujcym sieci
przedsibiorstw, instytucje naukowo-badawcze i pozarzdowe oraz rzd, admi-
nistracj publiczn i inicjatywy obywatelskie. Ronie rola relacji sieciowych
i inicjatyw obywatelskich uatwiajcych przenikanie idei i wymian informacji.
Wspieranie przedsibiorczoci i procesw innowacyjnych obejmuje dostar-
czanie specyficznych usug oraz ksztatowanie przychylnego przedsibiorcy
204 Krzysztof B. Matusiak
i podejmowanie samodzielnej dziaalnoci gospodarczej rodowiska ekono-

miczno-spoecznego. Dziaania w tym zakresie obejmuj bardzo wiele instru-
mentw od stymulatorw wkomponowanych w system ekonomiczno-spoeczny
i ad prawny, poprzez programy i zadania podejmowane bezporednio przez
administracj publiczn rnych szczebli, po wyspecjalizowane instytucje sek-
tora obywatelskiego. Coraz szersze zainteresowanie rozwojem systemw wspar-
cia dostrzegamy na wszystkich poziomach od decydentw lokalnych, przez
wadze rzdowe, na organizacjach midzynarodowych koczc. Naley pod-
kreli due zrnicowanie strategii i potencjalnych instrumentw aktywizacji
przedsibiorczoci wypracowanych w rnych pastwach i regionach1. Lokalne
i regionalne programy rozwoju potrzebuj obudowy instytucjonalnej, w swojej
logice bliskiej sfery ekonomii spoecznej. Kluczowe funkcje orodkw innowacji
i przedsibiorczoci dotycz dziaa aktywizujcych tkwic w ludziach przed-
sibiorczo i ich zdolnoci innowacyjne, tym samym aktywizacji wewntrznych
(endogenicznych) zasobw, prowadzcej do efektywniejszego wykorzystania
lokalnych czynnikw wzrostu. Czonkostwo Polski w Unii Europejskiej stawia
przed instytucjami wsparcia jakociowo nowe wyzwania i moliwoci.
Celem prezentowanego opracowania jest prba oceny warunkw funkcjono-
wania instytucji wsparcia transferu technologii i innowacyjnej przedsibiorczoci
w Polsce. Opracowanie zawiera analiz kierunkw rozwoju systemu wsparcia oraz
dostpnoci usug proinnowacyjnych. Przesanki dla instytucjonalizacji wsparcia
procesw innowacyjnych i przedsibiorczoci w Polsce zostay stworzone wraz
z reformami systemowymi po 1989 roku. Liczba orodkw innowacji i przedsi-
biorczoci od 1990 roku systematycznie ronie, osigajc na pocztku 2011 roku
wielko okoo 750 podmiotw. Perspektywa czonkostwa w Unii Europejskiej
i dostpu do funduszy strukturalnych w szczeglny sposb zdynamizoway rozwj
instytucji wsparcia. Sukcesywnie pojawiay si nowe koncepcje organizacyjne,
tworzc obecn rnorodno rozwiza instytucjonalnych oraz lokalizacyjn
na terenie kraju. Przeprowadzone badania wskazuj jednak na wiele mechani-
zmw utrudniajcych efektywne funkcjonowanie infrastruktury wsparcia.
1
K.B. Matusiak, Rozwj systemw wsparcia przedsibiorczoci. Przesanki, polityka i instytu-
cje, Instytut Technologii Eksploatacji, Radomd 2006, s. 144145.
Rola i miejsce instytucji wsparcia... 205
6.1. Dynamika i etapy rozwoju infrastruktury wsparcia w Polsce
Podstawowe przesanki do instytucjonalizacji wsparcia przedsibiorczoci,

innowacji i rozwoju lokalnego w Polsce zostay stworzone wraz z reformami
systemowymi po 1989 roku. W poowie lat 80. na Akademii Ekonomicznej
w Poznaniu podjto prace studyjne nad adaptacj instytucji parku technologicz-
nego w socjalistycznej jeszcze, gospodarce polskiej2. Dziaania te zaowocoway
utworzeniem przy Politechnice Poznaskiej w styczniu 1990 roku Wielkopol-
skiego Centrum Innowacji i Przedsibiorczoci pierwszego orodka o cechach
inkubatora technologicznego. W krtkim czasie pojawiy si kolejne inicjatywy:
Centrum Przedsibiorczoci Politechniki Warszawskiej, Fundacja Progress
& Business w Krakowie, Warszawskie Centrum Wysokich Technologii (CETE).
Wymienione inicjatywy miay charakter lokalny i byy wspierane przez wadze
samorzdowe oraz uczelnie i instytuty naukowe. Na uwag zasuguj dziaania
Fundacji Inicjatyw Spoeczno-Ekonomicznych o oglnokrajowym zasigu, ktre
prowadz do rozwoju sieci agencji lokalnych, pierwszych orodkw szkoleniowo-
-doradczych, oferujcych pomoc dla przedsibiorcw i samorzdw lokalnych.
Omawiane inicjatywy zostay dostrzeone przez instytucje rzdowe i znalazy
zwolennikw wrd urzdnikw pastwowych. W 1991 roku powoana zostaje
Rada Inkubatorw Przedsibiorczoci przy Ministrze Przemysu i Handlu, a dwa
lata pniej Grupa Zadaniowa ds. Komercjalizacji Technologii przy Ministrze
ds. Promocji Przedsibiorczoci. Obydwa ciaa miay charakter spoeczny, ale
odegray kluczow rol w popularyzacji idei i nowego podejcia do rozwoju
gospodarczego. Due znaczenie dla dalszego rozwoju systemu wsparcia mia roz-
wj sieci okoo 40 agencji rozwoju regionalnego, podjty z inicjatywy publicz-
nej, koordynowany przez Agencj Rozwoju Przemysu.
Od 1990 roku liczba orodkw innowacji i przedsibiorczoci systematycz-
nie rosa, osigajc na pocztku 2011 roku liczb 748 podmiotw, w tym3:
24 parki technologiczne i 22 inicjatywy parkowe;
21 inkubatorw technologicznych;
62 preinkubatory i akademickie inkubatory przedsibiorczoci;
2
Naley podkreli, e poszukiwanie inspiracji do analizowanych dziaa byo skierowane
na zachd (Stanford, Krzemowa Dolina), ale i na wschd (Naucznyj gorodok), gdzie obserwowano
dziaalno radzieckich kompleksw naukowo-przemysowych.
3
Na podstawie bazy danych Stowarzyszenia Organizatorw Orodkw Innowacji i Przedsi-
biorczoci.
45 inkubatorw przedsibiorczoci;
98 centrw transferu technologii;
13 funduszy kapitau zalkowego;
9 sieci aniow biznesu;
83 lokalne i regionalne fundusze poyczkowe;
54 fundusze porcze kredytowych;
317 orodkw szkoleniowo-doradczych i informacji.
Perspektywa czonkostwa w Unii Europejskiej i dostpu do funduszy struk-
turalnych w szczeglny sposb zdynamizoway rozwj instytucji wsparcia. Suk-
cesywnie pojawiay si nowe koncepcje organizacyjne, tworzc dzisiejsz sie
terytorialn i rnorodno rozwiza instytucjonalnych. Rozwj infrastruktury
wsparcia w Polsce mona podzieli na pi okresw (tabela 1).
Tabela 1
Okresy rozwoju infrastruktury wsparcia w Polsce
Okres Lata
Okres pionierski 19901993
Rozwizywanie problemw rynku pracy 19931996
Stabilizacja systemu wsparcia i nowe pomysy 19982000
Okres przedakcesyjny 20012003
Dowiadczenia unijne 20042010
Konsolidacja regionalnych systemw innowacji od 2008
Pierwsze inicjatywy z pocztku lat 90. byy podejmowane przez pasjona-

tw, ktrzy mieli okazj zapozna si z zachodnimi dowiadczeniami i chcieli
przenie je na rodzinny teren. Nie byo to atwe musieli na kadym kroku
przekonywa decydentw, czemu maj suy tego typu orodki. Tworzenie
orodkw innowacji i przedsibiorczoci byo sygnaem powstawania spoecze-
stwa obywatelskiego, zaangaowanego poprzez lokalne elity lub pojedyncze
osoby w budow infrastruktury wsparcia procesw rozwojowych. Na pocztku
podchodzono z du rezerw do wszystkich tego typu pomysw, a inicjatywy
organizacyjne podejmowano czsto z myl o atwiejszym dostpie do rodkw
pomocowych4. Na rysunku 1 przedstawiono dynamik rozwoju orodkw inno-

wacji i przedsibiorczoci w Polsce do 2010 roku (rys. 1).
Liczba orodkw
800 735
689 710 717
700 667
600 542
507
500 446
400 365
327
285273
300 261 263
223
174
200
98 127
100 27 43 61
0
1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010
Rys. 1. Dynamika rozwoju orodkw innowacji i przedsibiorczoci w Polsce w latach

19902011
Duy wpyw na wzrost zainteresowania orodkami innowacji i przedsi-

biorczoci miay: realizacja rnego typu programw pomocowych5, przyjazdy
ekspertw i konsultantw oraz wyjazdy zagraniczne dziaaczy gospodarczych
i przedstawicieli administracji. Szczeglnym zainteresowaniem cieszyy si
projekty inkubatorw przedsibiorczoci, centrw i parkw technologicznych.
Rozwj orodkw bazowa gwnie na nowo tworzonych instytucjach pozarz-
dowych. Dominoway koncepcje wypracowane na wzorach i przy pomocy eks-
pertw zachodnich. Gwny nacisk prbowano pooy na: transfer technologii,
wspprac z nauk i pomoc innowacyjnym firmom. Wiele przedsiwzi upado
na pocztku realizacji oraz praktycznie adna z koncepcji nie zostaa zakoczona
zgodnie z pierwotnymi zamierzeniami. Okres pionierski zaowocowa spjnymi
organizacyjnie i dopasowanymi do polskich realiw koncepcjami orodkw
4
K.B. Matusiak, Orodki innowacji i przedsibiorczoci, (w:) Przedsibiorczo i transfer
technologii. Polska perspektywa, (red.) K.B. Matusiak, E. Stawasz, dyrardw, s. 123124.
5
Szczegln rol odegray programy Brytyjskiego Funduszu Know-How i Amerykaskiej
Agencji Rozwoju Midzynarodowego oraz Program Inicjatyw Lokalnych PHARE.
szkoleniowo-doradczych, funduszy porczeniowych, inkubatorw przedsibior-

czoci i parkw technologicznych.
Wzrost zainteresowania orodkami innowacji i przedsibiorczoci przy-
niosa poowa lat 90. (szczeglnie lata 19941997). W okresie tym dominoway
przedsiwzicia pod hasem pomoc w samozatrudnieniu realizowane w ramach
instytucji pozarzdowych, obejmujcych tradycyjne inkubatory obudowane
orodkami szkoleniowo-doradczymi i funduszami poyczkowymi. wczesne
inicjatywy zostay zdominowane przez mecenat Ministerstwa Pracy i Polityki
Socjalnej oraz Krajowego Urzdu Pracy i byy szeroko popularyzowane i wspie-
rane na terenie caego kraju, a szczeglnie w rejonach zagroonych wysokim bez-
robociem oraz objtych programami restrukturyzacji. Za przeom naley uzna
realizacj dziesitego komponentu programu rzdowego Promocja zatrudnienia
i rozwj sub zatrudnienia realizowanego z poyczki Banku wiatowego
w latach 19931998 przez Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej, ktrym by
Projekt rozwoju maej przedsibiorczoci zwany popularnie TOR#10. Celem
projektu byo stworzenie w Polsce systemu instytucji aktywnie wspierajcych
przedsibiorczo, ukierunkowanego na organizacj pomocy osobom bezrobot-
nym lub zagroonym utrat pracy w prbach samozatrudnienia. Dziki projek-
towi adaptowano nowe rozwizania organizacyjne, wyksztacono profesjonalne
kadry i na konkretnych przykadach pokazano efektywno omawianych dziaa.
Co pity obecnie dziaajcy orodek by objty projektem TOR#10.
W dalszym cigu wan rol w zakresie przenoszenia zachodnich dowiad-
cze (szkolenie kadr, wsparcie finansowe przedsiwzi, wyjazdy studyjne),
odgryway projekty ze rodkw pomocowych Unii Europejskiej, Brytyjskiego
Funduszu Know-How, Banku wiatowego, Amerykaskiej Agencji Rozwoju
Midzynarodowego (USAID) i innych. Wyranie wyksztaca si polski model
systemu wsparcia oraz rozwoju orodkw innowacji i przedsibiorczoci. Pol-
skie dowiadczenia zostay bardzo wysoko ocenione przez organizacje midzy-
narodowe6, co zaowocowao midzynarodow promocj i przyjazdami delegacji
studyjnych celem zaznajomienia si z osigniciami. Polska przestaa by tylko
odbiorc dowiadcze zachodnich, a krajowe orodki stay si wzorem dla Turcji,
Ukrainy, Biaorusi, Kazachstanu i innych pastw, gdzie wieloma realizowanymi
tam przedsiwziciami kierowali polscy koordynatorzy lub eksperci.
6
Eksperci amerykascy zakadali, e instytucje utworzone w Projekcie TOR#10 przetrwaj
najwyej 34 lata po zakoczeniu programu. Upyno ju 10 lat i zdecydowana wikszo orod-
kw (ponad 95%) radzi sobie na rynku bardzo dobrze.
Druga poowa lat 90. (lata 19982000) bya dla wikszoci dziaajcych
podmiotw okresem walki o przetrwanie. Wygasa wikszo programw pomo-
cowych oraz pojawiy si problemy z zasilaniem finansowym od instytucji samo-
rzdowych w wyniku dyrektywy ministra finansw ograniczajcej moliwoci
pomocy finansowej dla instytucji pozarzdowych. Pojawio si rwnie wiele
problemw z interpretacj przepisw prawnych oraz kompetencyjnych w ramach
struktur terytorialnych po reformie administracyjnej. Liczba orodkw zmalaa
o 8%, a na rynku pozostay instytucje silne organizacyjnie i finansowo, obu-
dowane rnymi formami aktywnoci. Nastpia rwnie znaczna komercyjna
orientacja duej czci orodkw i poszukiwanie biznesowych obszarw wiad-
czenia usug przynoszcych stay dochd. W tych latach wzrosy spoeczna
i polityczna akceptacja omawianych instytucji jako instrumentu wspierajcego
rozwj lokalny, restrukturyzacj i modernizacj gospodarki oraz zainteresowanie
nimi. Pojawio si wiele nowych pomysw budowy orodkw przystosowanych
do potrzeb lokalnych strategii rozwoju lub restrukturyzacji regionw zagroo-
nych kryzysem strukturalnym (tereny wiejskie, tradycyjne regiony przemysowe).
Najwikszym zainteresowaniem cieszyy si fundusze dorczeniowe; nastpi
ponowny wzrost zainteresowania innowacjami i transferem technologii, ktry
zaowocowa rozwojem sieci centrw transferu technologii i kolejnych parkw
technologicznych. Rozwj instytucji proinnowacyjnych mia zwizek z realizacj
kilku projektw dotyczcych infrastruktury transferu technologii (Incom przez
Fundacj na rzecz Nauki Polskiej, Sci-Tech ze rodkw PHARE oraz Fabrykat
2000 finansowany przez USAID) oraz przygotowywaniem systemu informacyj-
nego (punkty kontaktowe) dla potrzeb udziau Polski w 5. Programie Ramowym
UE. Szczegln rol w tworzcym si systemie wsparcia przedsibiorczoci
zaczyna odgrywa rozwijany od 1996 roku przez Polsk Fundacj Promocji
i Rozwoju MSP (od 2000 roku Polsk Agencj Rozwoju Przedsibiorczoci)
Krajowy System Usug.
Od pocztku XXI wieku a do 1 maja 2004 roku mona byo zaobserwowa
przybierajcy na sile wzrost zainteresowania orodkami innowacji i przedsibior-
czoci. Na uwag zasuguj nowe zadania i moliwoci finansowania dziaalno-
ci z funduszy przedakcesyjnych, jak i rodkw krajowych. Przedsibiorczo
zyskuje znaczenie w ramach polityki gospodarczej, co zaowocowao powstaniem
wielu programw rzdowych: Przede wszystkim przedsibiorczo, Kierunki
dziaania rzdu wobec maych i rednich przedsibiorstw od 2003 do 2006 roku,
Pierwsza praca, Kapita dla przedsibiorczych itp. Pojawiy si rwnie nowe
inicjatywy wsplnotowe i programy finansowane ze rodkw PHARE: Inicja-

tywa I i II, Spjno spoeczno-gospodarcza, Krajowy program rozwoju
MSP itp. oraz dziaania zwizane z uczestnictwem firm i instytucji B+R w 5. i 6.
Programie Ramowym Bada, Rozwoju Technicznego i Prezentacji UE. Wzrosa
tym samym liczba zada i rodkw na ich finansowanie, adresowanych do insty-
tucji wsparcia. Dua cz pomocy publicznej dla maych i rednich firm zostaa
skierowana poprzez instytucje otoczenia biznesu. Polityka przedsibiorczoci
po latach deklaracji zacza mie pokrycie w programach i rodkach finansowych.
Orodki innowacji i przedsibiorczoci otrzymay nowe moliwoci rozwoju
w rnej formie:
bezporedniej podmiotowe dofinansowanie dziaalnoci w ramach
punktw konsultacyjno-doradczych, gminnych centrw informacji,
centrw Euro Info, Innovation Relay Centres, sieci punktw informa-
cyjnych;
dotacji celowych na finansowanie usug szkoleniowych, doradczych
i informacyjnych dla MSP;
dokapitalizowania funduszy poyczkowych i porczeniowych.
W konsekwencji od 2000 do 2004 roku nastpi wzrost liczby orodkw
o 91%. Rozwj nowych podmiotw nastpuje gwnie przez rozwj usug wspar-
cia w ramach ustabilizowanych rynkowo instytucji, czsto o dugiej historii: izb
przemysowo-handlowych, cechw rzemielniczych, szk wyszych i plac-
wek B+R oraz samorzdw lokalnych. Do rzadkoci naley tworzenie nowych
instytucji, a jeli ju, to dotyczy raczej duych projektw infrastrukturalnych
(np. parkw technologicznych). Wiele silnych instytucji prbuje budowa regio-
nalne sieci punktw konsultacyjno-doradczych.
Od 2001 roku nastpio rwnie silne wzmocnienie organizacyjne, kadrowe
i merytoryczne wikszoci orodkw. Najwikszy postp naley wskaza
w odniesieniu do centrw transferu technologii i orodkw szkoleniowo-dorad-
czych, regres natomiast dotyczy tradycyjnych inkubatorw przedsibiorczoci.
Dynamicznie ronie zaangaowanie w dziaania proinnowacyjne odpowiadajce
na strategiczne wyzwania, przed ktrymi stoi polska gospodarka: podniesienie
konkurencyjnoci i innowacyjnoci, realizacja zaoe strategii lizboskiej. Wa-
nym elementem wsparcia rozwoju infrastruktury transferu technologii byy dzia-
ania Polskiej Agencji Rozwoju Przedsibiorczoci obejmujce: (1) opracowanie
studiw wykonalnoci, raportw oddziaywania na rodowisko i biznesplanw
dla 13 parkw przemysowych i przemysowo-technologicznych (zadanie zre-
alizowane wsplnie z Agencj Rozwoju Przemysu) oraz (2) pomoc w zakresie

zarzdzania i tworzenia 23 centrw transferu technologii, parkw i inkubatorw
technologicznych. W rezultacie powstay ambitne projekty parkw technologicz-
nych i przemysowo-technologicznych, inkubatorw technologicznych i akade-
mickich. Wanym dziaaniem konsolidujcym rodowiska instytucji wsparcia
w poszczeglnych wojewdztwach s prace nad regionalnymi strategiami inno-
wacji. Sukcesywnie poprawiaj si warunki wsppracy z samorzdami lokal-
nymi, powiatowymi i wojewdzkimi.
Przystpienie Polski do Unii Europejskiej stworzyo now jako w funk-
cjonowaniu i perspektywach rozwoju orodkw innowacji i przedsibiorczoci.
Pojawia si niespotykana dotychczas dostpno do funduszy europejskich,
gdzie spord wielu moliwoci finansowania instytucje wsparcia s formal-
nie wskazanymi beneficjentami rodkw unijnych. Z drugiej strony by to czas
prby, na ile instytucje s zdolne do przygotowania profesjonalnych wnioskw,
realizacji programw oraz rozliczenia otrzymanego dofinansowania. Pierwsze
miesice pokazay przede wszystkim brak przygotowania rzdowej i regional-
nej administracji do obsugi unijnych procedur konkursowych. Nagminne byy
braki w przepisach prawnych, bdy w kreatorach wnioskw, niedoinformowanie
i urzdnicza obstrukcja. Brak przejrzystych regu jest zastpowany formalizacj
procedur grantowych, w rezultacie dajcych najobszerniejsze w Europie wnioski
dotacyjne oraz frustracje zwizane z odrzuceniem wniosku ze wzgldu na brak
parafki lub owiadczenia, ktre nie byo wymienione w dokumentacji konkur-
sowej itp. Otrzymanie grantu okazywao si zapowiedzi problemw przy rozli-
czeniu dofinansowania rne interpretacje, czste korekty, opnione patnoci
itp. W tych warunkach nastpia silna polaryzacja instytucji na skadajce wnio-
ski, bogate, zdolne do samodzielnego finansowania zada niezalenie od otrzy-
manych rodkw, dysponujce duym zapleczem administracyjnym oraz mae
stowarzyszenia i fundacje, wystraszone formalnymi wymogami, wystpujce
raczej jako podwykonawcy zada.
W dostpie do rodkw unijnych z jednej strony wysoko postawiona zostaa
sformalizowana procedura konkursowa, a z drugiej widoczny by brak pomy-
sw na:
trwao realizacji programw wsparcia po zakoczeniu finansowania;
prorynkow orientacj i efekty rozwojowe uwzgldniajce lokaln spe-
cyfik;
komplementarno i powizanie rnych programw wsparcia.
Jednoczenie przy obsudze projektw unijnych rosa biurokracja u krajo-

wych koordynatorw oraz u samych beneficjentw. Na rynku pojawia si grupa
ekspertw i prywatnych firm nastawionych na konsumpcj rodkw unijnych,
bez uwzgldnienia potrzeb czy potencjalnych efektw rozwojowych gospodarki.
Ich si bya znajomo procedur aplikacyjnych oraz wymogw formalnych
realizacji wnioskw i ich rozlicze. Czsto dostarczycielami takich pomysw
byli eksperci i instytucje z pastw starej Unii Europejskiej. W konsekwencji
spotykamy np. parki technologiczne tworzone przez prywatnych deweloperw
nieruchomoci, ktrzy nie ukrywaj, e nie bd kontynuowa dziaa po zako-
czeniu finansowania i formalnej sprawozdawczoci unijnej.
Pierwszy okres europejskiego programowania stanowi prb zdolno-
ci przystosowawczych polskich orodkw innowacji i przedsibiorczoci
do wyzwa wsplnego rynku. Pozytywny wpyw na identyfikacj potrzeb, kon-
solidacj instytucji oraz opracowanie ciekawych programw wsparcia miaa
realizacja prac nad regionalnymi strategiami innowacji. W przyjtej koncepcji
metodologicznej system wsparcia jest jednym z trzech, obok sektora MSP i insty-
tucji B+R, kluczowych elementw aktywizacji ekonomicznej regionw. Jedno-
czenie w wielu regionach rodki finansowe w ramach dziaania 2.6. ZPORR,
a przede wszystkich dobr projektw wpyny na rozwj struktur sieciowych
oraz pogbienie wsppracy midzy orodkami. Procesy sieciowej konsolida-
cji instytucji wsparcia w Regionalne Systemy Innowacji powinny przyspieszy
po 2010 roku.
Orodki innowacji i przedsibiorczoci odnajdujemy na terenie caego kraju,
jednak ich oddziaywanie jest cigle ograniczone. Na terenach wiejskich dziaa
tylko sze orodkw, co drugi powiat i ponad 3/4 gmin (gwnie wiejskich)
cigle nie ma instytucji wspierania rozwoju. Obserwujemy wzrost koncentracji
instytucji wsparcia w aglomeracjach oraz duych i rednich miastach (75,2%).
Na terenach wiejskich i w maych miastach (do 50 tys. mieszkacw) znajduje
si jedynie co czwarty orodek. Najsilniejsza koncentracja ma miejsce wok
aglomeracji (Katowice, Warszawa, Trjmiasto, Krakw) i duych miast. Coraz
czciej obserwujemy rozwj sieci punktw konsultacyjnych/informacyjnych
renomowanych orodkw w miastach i gminach niezdolnych do samodzielnej
organizacji wasnej instytucji wsparcia. Najwiksze nasycenie orodkami inno-
wacji i przedsibiorczoci wystpuje w wojewdztwach: lskim (91), mazo-
wieckim i wielkopolskim (po 67), a najmniejsze w wojewdztwach: opolskim
(18), lubuskim (22) i witokrzyskim (25) (tab. 2).
Tabela 2
Nasycenie polskich regionw orodkami innowacji
Udzia orodkw
Instytucje Orodki
Wojewdztwo innowacji
wsparcia innowacji
(w %)
lskie 91 28 30,8
Mazowieckie 67 28 41,8
Wielkopolskie 67 24 35,8
Dolnolskie 56 21 37,5
Maopolskie 55 24 43,6
Lubelskie 52 15 28,8
Zachodniopomorskie 49 17 34,7
Pomorskie 45 12 26,7
dzkie 44 16 36,4
Podkarpackie 44 11 25,0
Kujawsko-pomorskie 39 13 33,3
Warmisko-mazurskie 38 10 26,3
Podlaskie 36 11 30,6
witokrzyskie 25 6 24,0
Lubuskie 22 6 27,2
Opolskie 18 6 33,3
cznie 748 248 33,2
Tym samym dominuje koncentracja dziaalnoci wsparcia w regionach

o duym potencjale gospodarczym i silnym rynku. Jednoczenie podmioty
w regionach peryferyjnych dysponuj z reguy znacznie sabszym zapleczem
kadrowym i technicznym. Zatem rozwijany w Polsce system wsparcia aktywi-
zuje obszary, ktre s ju dynamiczne, prowadzc tym samym do dalszego pog-
bienia dysproporcji rozwojowych w ujciu przestrzennym.
6.2. Orodki innowacji w systemie wsparcia
Od 2004 roku sukcesywnie ronie liczba podmiotw rozwijajcych swoje

kompetencje w zakresie innowacji i transferu technologii (do tej podgrupy
instytucji wsparcia zaliczono: parki i inkubatory technologiczne, preinkubatory
i inkubatory akademickie, centra transferu technologii, fundusze kapitau zal-
kowego, sieci aniow biznesu cznie 248 podmiotw) (rys. 2). Stanowi one
obecnie jedn trzeci wszystkich podmiotw.
32,4 33,2
35 Udzia w %
30 27,1
25
18,9
20
14,2
15 10,8 10,9
9,2
10
3,2 3,9
5
0
1995 1997 1999 2000 2004 2005 2007 2009 2010 2011
Rys. 2. Udzia orodkw innowacji wrd instytucji wsparcia w latach 19952011

(w %)
Dziaalno orodkw innowacji wymaga wielopaszczyznowej wsppracy

z instytucjami naukowymi i rodowiskiem akademickim. Owocuje to rnymi
formami powiza instytucjonalnych lub osobowych o formalnym (umowa,
porozumienie) i nieformalnym charakterze. wiat nauki w rnej formie moe
uczestniczy w tworzeniu orodkw oraz angaowa si w ich biec dziaal-
no. Efektywna dziaalno orodkw innowacji wymaga take partnerstwa
i sieciowej wsppracy z administracj publiczn i innymi jednostkami wspar-
cia. Transfer i komercjalizacja technologii oraz rola powiza nauki i biznesu s
coraz bardziej widoczne w wymiarze regionalnym.
Efektywne funkcjonowanie orodkw innowacji wymaga partnerstwa i sie-
ciowej wsppracy z instytucjami naukowymi, administracj publiczn i innymi
jednostkami wsparcia. Przecitny orodek wsppracuje z 18 podmiotami. Naj-
bardziej rozbudowana sie kontaktw dotyczy centrw transferu technologii

(26,4 podmiotw) i parkw technologicznych (26,2), a najmniejsza sieci aniow
biznesu (4,1). Naley wskaza na relatywnie niski poziom intensywnoci wsp-
pracy i kontaktw (2,1 pkt w skali piciopunktowej). Najwysz intensywno
wsppracy orodki innowacji deklaruj w odniesieniu do7:
szk wyszych 3,5 pkt
Polskiej Agencji Rozwoju Przedsibiorczoci 3,1 pkt
parkw technologicznych 3,0 pkt
akademickich inkubatorw przedsibiorczoci 2,8 pkt
ministerstwa i instytucji rzdowych 2,7 pkt
firm konsultingowych 2,7 pkt
samorzdw regionalnych i jego jednostek 2,6 pkt
samorzdu lokalnego 2,5 pkt.
Identyfikujemy nieznaczn przewag partnerstwa z administracj publiczn
(36,1%), gdzie dominuj instytucje centralne (43,1%). wiadczy to o duym uza-
lenieniu instytucji od rodkw publicznych. W tym systemie szczegln rol
odgrywa Polska Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci oraz Ministerstwo Rozwoju
Regionalnego i Ministerstwo Gospodarki. Powizania z administracj dotycz
realizacji projektw w ramach programu operacyjnego Innowacyjna gospodarka
oraz programu operacyjnego Kapita ludzki z funduszy europejskich. Instytucje
wystpuj zasadniczo jako petenci pozyskujcy fundusze na swoj dziaalno.
O szczeglnej roli kontaktw z administracj wiadczy wysoka ocena inten-
sywnoci (2,6 pkt na 5 moliwych) oraz uytecznoci (2,8 pkt). Taka sytuacja
istotnie wpywa na dziaalno orodkw, ktre upodabniaj si do administracji
i podporzdkowuj swoje zachowania reguom biurokratycznym. W konsekwen-
cji w dziaalnoci orodkw innowacji rzadko widzimy poszukiwanie innowa-
cyjnych, ale ryzykownych obszarw aktywnoci czy rozwijanie nowych usug
proinnowacyjnych. Koncentracja wysiku jest skupiona na wydawaniu funduszy
europejskich i przestrzeganiu procedur. Jest to dziaanie zasadniczo antyinnowa-
cyjne, wynikajce z moliwoci ksztatowanych przez mechanizmy programw
wspierania rozwoju gospodarczego.
7
K.B. Matusiak, Budowa powiza nauki z biznesem w gospodarce opartej na wiedzy. Rola
i miejsce uniwersytetu w procesach innowacyjnych, SGH, Warszawa 2010, s. 242246.
Analizowane orodki najlepiej oceniaj uyteczno wsppracy w odnie-

sieniu do:
Polskiej Agencji Rozwoju Przedsibiorczoci 3,4 pkt
szk wyszych 3,2 pkt
ministerstw i instytucji rzdowych 3,1 pkt
parkw technologicznych 3,0 pkt
firm konsultingowych 3,0 pkt
akademickich inkubatorw przedsibiorczoci 2,9 pkt
aniow biznesu i funduszy zalkowych 2,9 pkt
samorzdw regionalnych i jego jednostek 2,8 pkt
inkubatorw technologicznych 2,8 pkt
samorzdw lokalnych 2,6 pkt.
W zwizku ze specyficznym charakterem procesw innowacyjnych trudno
je realizowa bez powiza z sektorem B+R. Spord instytucji naukowo-
badawczych wsppraca z orodkami innowacji dotyczy szk wyszych. S one
co szstym partnerem w dziaalnoci merytorycznej. Wsppraca ze szkoami
wyszymi otrzymaa najwysz ocen spord wszystkich ocen partnerw ze
wzgldu na intensywno (3,5 pkt) i uyteczno (3,2 pkt). Wskazuje si rne
ograniczenia tej wsppracy:
instytucje akademickie s skoncentrowane na dziaalnoci dydaktycz-
nej, a aktywno naukowo-badawcza ma raczej deklaratywny i coraz
bardziej marginalny charakter;
brak informacji, problemy komunikacyjne oraz niedopasowanie do
potrzeb maych firm i niski poziom komercyjny oferty technologicznej;
niech wadz instytucji akademickich do podejmowania wsppracy,
brak procedur oraz przywizanie do tradycyjnych form transferu tech-
nologii;
niska motywacja pracownikw naukowych do dziaa rynkowych.
Prowadzone badania wskazuj na nisk aktywno wikszoci orodkw
innowacji w zakresie monitorowania oraz oceny jakoci i efektw swojej dziaal-
noci. Aktywno orodkw dotyczy bardzo trudnego obszaru rynkw przyszych
i inicjowania zmian w lokalnym i regionalnym otoczeniu oraz orodkach aka-
demickich. Naley wic promowa wypracowanie skutecznych metod pomiaru
dziaalnoci orodkw innowacji adekwatnych do ich specyfiki i zakresu dziaa-
nia. Mierzenie skutecznoci jest te niezbdne ze wzgldu na cele dziaalnoci
i konieczno udoskonalania metod pracy, jak i stosowane narzdzia monitoro-
wania zapotrzebowania na dany rodzaj wsparcia wrd jego odbiorcw. Dane

do takiej oceny powinny by rzetelne, a jednoczenie ich pozyskanie nie powinno
by zbyt uciliwe dla orodkw ani zbyt drogie (zbieranie i przetwarzanie
danych). Rwnie dla zapewnienia moliwoci wycigania konstruktywnych
wnioskw o skutecznoci czy zasadnoci danego dziaania niezbdna jest mo-
liwo porwnywania informacji pomidzy rnymi orodkami. Konieczne jest
zwikszenie zainteresowania orodkw badaniem efektywnoci prowadzonych
przez siebie dziaa, gdy dalsze zaniechania w tym zakresie spowoduj trudno-
ci z dostosowaniem tych instytucji do zmieniajcych si warunkw funkcjono-
wania systemu wsparcia.
6.3. Polityka innowacyjna a rozwj systemu wsparcia
Innowacyjno polskiej gospodarki jest cigle niska i utrzymuje si na nie-

zadowalajcym poziomie przez 20 lat transformacji kraju, co zagraa aspiracjom
rozwijajcego si spoeczestwa. Celem strategicznym Polski powinno by uzys-
kanie miejsca w grupie krajw najwyej rozwinitych, o nowoczesnej gospo-
darce opartej na wiedzy. Transformacyjne siy napdowe rozwoju gospodarczego
wyczerpuj si i potrzebujemy nowego projektu cywilizacyjnego tworzcego
warunki sprawnego dziaania mechanizmw gospodarki wiedzy: kreatywnoci
innowacji przedsibiorczoci (driving force). Budowa zdolnoci innowacyj-
nych okazuje si w praktyce niezmiernie trudna. Wymaga bowiem koordynacji
wielu elementw istotnych dla procesw innowacyjnych8:
1) sformuowania dojrzaej i na wskro nowoczesnej polityki innowacyjnej,
integrujcej cele i dziaania w odniesieniu do innowacji i przedsibior-
czoci, konsekwentnie realizowanej na poziomach krajowym i regional-
nym;
2) rozwoju nowoczesnego i spjnego systemu wsparcia, na ktry skadaj
si instytucje i usugi wspomagajce przeksztacanie wiedzy w nowe
wyroby, usugi, technologie, rozwizania organizacyjne i marketin-
gowe;
8
Rekomendacje zmian w polskim systemie transferu technologii i komercjalizacji wiedzy,
(red.) K.B. Matusiak, J. Guliski, PARP, Warszawa 2010, s. 155161.
3) ksztatowania proinnowacyjnej wiadomoci i proaktywnego nastawie-

nia spoeczestwa, wiadomoci innowacyjnej ksztatowanej przez sys-
tem edukacji, media, politykw.
Polityka innowacyjna, marginalizowana przez dugie lata, staa si obecnie
jdrem strategii ekonomiczno-spoecznych. Odgrywa szczegln rol w przemia-
nie krajw industrialnych w kreatywne spoeczestwa wiedzy. Staje si w tych
warunkach niezbdnym skadnikiem otoczenia (sieci) partnerw maych firm
w dziedzinie innowacji. Jej rol jest pomoc w budowaniu zdolnoci absorpcyj-
nej i innowacyjnej firm oraz uatwianie firmom dostpu do zewntrznych usug
na rzecz innowacji. Innymi sowy, celem polityki innowacyjnej jest obnianie
progu trudnoci podejmowania i realizacji innowacji, zmniejszenie stopnia
ryzyka i niepewnoci oraz pomoc w dokonaniu optymalnego wyboru dla przed-
sibiorstw wprowadzajcych innowacje. Kadzie si rwnie szczeglny nacisk
na rodowisko, w ktrym dziaaj innowacyjne firmy, bdce wanym rdem
informacji technicznych oraz zasobw niezbdnych dla innowacji. Nowoczesna
polityka innowacyjna musi tym samym obejmowa9:
1) potrzeb przeamywania barier i luki komunikacyjnej midzy nauk
a biznesem, czenia transferu technologii z tworzeniem przedsi-
biorstw;
2) nacisk na promocj kreatywnoci, szeroko pojtych innowacji i dyfuzji
technologii oraz potrzeb zdobywania spoecznej akceptacji dla zmian
innowacyjnych i twrczej destrukcji;
3) sieciowe ujcie procesu innowacyjnego z udziaem wielu wspzale-
nych aktorw; rosnc rol rodowiska innowacyjnego i perspektywy
regionalnej;
4) priorytety dla mikkiego wsparcia przedsiwzi innowacyjnych,
ktre obejmuje usugi proinnowacyjne, szkoleniowe, informacyjne
i promocyjne;
5) internacjonalizacj i globaln perspektyw nauki, transferu technologii
i biznesu.
Jednoczenie efektywne wsparcie innowacyjnej przedsibiorczoci, trans-
feru technologii i komercjalizacji wiedzy musi mie zintegrowany i komplek-
sowy charakter. Wszelka pomoc dotyczca przedsiwzi innowacyjnych ma na
celu z jednej strony stymulowanie tworzenia nowych firm technologicznych oraz
9
K.B. Matusiak, Budowa powiza, op. cit., s. 93100.
pomoc maym i rednim przedsibiorstwom w ich deniu do technologicznej

restrukturyzacji, z drugiej za stymulowanie bada i uruchamianie mechani-
zmw transferu ich wynikw do gospodarki. Obecny polski system wsparcia
jest mao spjny, przez co dziaa nieskutecznie. Jest fragmentaryczny, a poszcze-
glne jego czci sabo ze sob wsppracuj, dotyczy to zwaszcza wizi midzy
sfer nauki i B+R z gospodark. Sfera orodkw innowacji i przedsibiorczoci
jest sabo zintegrowana z gospodark, nie stanowi skutecznego pomostu mi-
dzy nauk i gospodark. Na nisk sprawno rzutuj liczne bariery o trwaym
charakterze, a siy motoryczne s cigle zbyt sabe, aby nada znaczcy impuls
rozwojowi systemu.
Fundamentalne znaczenie dla kadego systemu maj mechanizmy wsp-
pracy i relacje pomidzy jego ogniwami. Przeprowadzone badania wskazuj
w tym obszarze na gwne mankamenty polskiego systemu wsparcia. Rozwj
ilociowy podmiotw naley uzna za wystarczajcy, a mankamentem jest zdol-
no do wsppracy, tworzenia aliansw strategicznych itp. Poszczeglne ogniwa
systemu: innowacyjne przedsibiorstwa, sfera B+R, administracja rzdowa i re-
gionalna oraz orodki innowacji w bardzo maym stopniu dostrzegaj siebie jako
komplementarnych partnerw w bardzo skomplikowanych procesach. Niski jest
poziom zaufania, jak i oceny kompetencji potencjalnych pozostaych partnerw.
Gwni aktorzy patrz przez pryzmat wasnych, najczciej biecych proble-
mw, ktre uwaaj za najwaniejsze. Niski jest take poziom wiedzy o mo-
liwociach, potencjale i roli pozostaych uczestnikw systemu. Stan ten wynika
w duej mierze ze specyficznych cech polskiego spoeczestwa, uwarunkowa
historycznych, saboci krajowego i regionalnych systemw innowacji oraz
niskiej kultury wsppracy i zaufania. System wsparcia nie zadziaa efektywnie
bez przeamania tych ogranicze. W ramach wizji i kierunkw polityki innowa-
cyjnej gwny nacisk naley pooy na synergi i wspdziaanie poszczeglnych
elementw systemu wsparcia w dwch wymiarach krajowym i regionalnym.
Na poziomie krajowym naley wypracowa sieciow platform wsppracy,
umoliwiajc przede wszystkim:
1) reprezentacj orodkw innowacji na poziomie krajowym jako partnera
administracji aktywnie uczestniczcego w tworzeniu polityki, prawa,
instrumentw, oceniajcego rne propozycje pod ktem rozwoju inno-
wacyjnej gospodarki;
2) wymian dowiadcze, budow systemu monitoringu, wsplne dziaa-

nia edukacyjne, testowanie nowych rozwiza i kreowanie usug proin-
nowacyjnych, tworzenie baz danych, gromadzenie i upowszechnianie
dobrych praktyk itp.;
3) wspprac z administracj przy konstruowaniu nowych instrumen-
tw, ale rwnie przy ocenie efektywnoci ju istniejcych. Cele wielu
mechanizmw ulegaj rozmyciu, co jest powszechnie dostrzegane, ale
formalne procedury s speniane, a rodki rozdysponowywane zgodnie
z nimi. W interesie administracji, ale i instytucji jest efektywne zarz-
dzanie programami wsparcia i reagowanie na negatywne mechanizmy;
4) rozwj wsppracy midzynarodowej, podejmowanie dziaa strategicz-
nych dla kraju, np. w zakresie tworzenia polskich globalnych marek.
Obserwowanie dowiadcze midzynarodowych i gromadzenie wiato-
wych, dobrych praktyk;
5) stworzenie systemu weryfikacji orodkw innowacji na podstawie kla-
rownych kryteriw, eliminujcy podszywanie si pod modne hasa,
ktre umoliwiaj dostp do rodkw publicznych.
Poprzez mechanizm rodowiskowej reprezentacji orodki innowacji
powinny by partnerami dla administracji, skutecznie lobbowa za budow pod-
staw innowacyjnej gospodarki. Dotychczasowe dziaania (gwnie KSI) raczej
s przykadem, jak tego nie robi. Sformalizowane procedury i postawione spe-
cyficzne wymogi spowodoway, e poza systemem pozostaj uznane instytucje
wsparcia.
Na poziomie regionalnym naley dy do konsolidacji, koncentracji si
oraz rodkw do penej i profesjonalnej obsugi innowacyjnej przedsibiorczo-
ci (od iloci do jakoci). Nadmiar podmiotw jest powodem konkurowania
o rodki i rozproszenia potencjau. Proces konsolidacji rozpoczy prace nad
regionalnymi strategiami innowacji, jednak zosta on zatrzymany w chwili przej-
cia kontroli nad realizacj RIS przez Urzdy Marszakowskie. Tworzenie silnych
regionalnych instytucji (liderw systemu wsparcia) powinno zawiera wymg
szerokiego partnerstwa i wskazania realnych mechanizmw wsppracy kluczo-
wych regionalnych partnerw ze strony nauki, biznesu, administracji i instytucji
wsparcia. Taki model powinien pozwoli na wypracowanie palety kompetencji
i usug kluczowych dla innowacyjnego biznesu. Instytucja taka powinna by
autonomiczna, ale jednoczenie musi mie realny wpyw na polityk innowa-
cyjn w regionie. Naley podkreli rosnce znaczenie wymiaru regionalnego
dla budowy efektywnych powiza nauki i biznesu oraz stymulacji innowacyjnej

przedsibiorczoci. To na tym poziomie widoczna jest potrzeba wykazania si
nowymi kompetencjami oraz niestandardowym myleniem i postpowaniem.
System wsparcia nie moe efektywnie funkcjonowa w oderwaniu od kie-
runkw rozwoju gospodarczego, publicznej interwencji i rodkw, jakimi dys-
ponuje rzd na realizacj zaplanowanych celw polityki. Dotyczy to zarwno
poszczeglnych regionw, jak i caego kraju. Dotychczasowe strategie i pro-
gramy rozwoju musz zosta przeoone na polityk innowacyjn. Dopiero
wwczas system wsparcia stanie si w peni narzdziem sucym optymalizacji
wydatkowania rodkw na przedsiwzicia priorytetowe, ktrych realizacja, przy
skoczonej kwocie dostpnych funduszy, bdzie wynikiem efektywnej decyzji
publicznej. Takie podejcie pozwoli rwnie na sprawne monitorowanie reali-
zowanych przedsiwzi i wprowadzanie biecych korekt, uwzgldniajcych
zmiany sytuacji zewntrznej i dostpnoci rodkw. Dopiero w tych warunkach
administracja centralna i regionalna, zamiast z reguy obecnego akceptowania
prostego wydatkowania rodkw na projekty speniajce jedynie wymagania for-
malne, uzyskaj sprawne narzdzie zarzdzania rozwojem.
System innowacji w Polsce jest niewydolny oraz nie przyczynia si w nale-
ytym stopniu do wzrostu konkurencyjnoci i rozwoju gospodarczego. Transfor-
macja systemowa, efektywna w wielu obszarach, w maym stopniu dotkna sfery
nauki. Naiwna wiara, e wzrost rynkowej konkurencji wywoa innowacyjno
opart na krajowych zasobach intelektualnych, w peni zawioda. W wikszoci
rankingw innowacyjnoci i podstaw gospodarki opartej na wiedzy plasujemy si
znacznie poniej ambicji i oczekiwa. Kosztowa przewaga konkurencyjna wraz
z przystpieniem do UE powoli si wyczerpuje. Mimo upodmiotowienia przed
dziesiciu laty samorzdw wojewdzkich dziaania w zakresie rozwoju zdolno-
ci innowacyjnych na poziomie regionalnym naley uzna za niewystarczajce.
Cigle mamy do czynienia z bardzo sabo rozwinitymi regionalnymi systemami
innowacji. Ich niedorozwj dotyczy zwaszcza wymiaru organizacyjno-instytu-
cjonalnego oraz mao dojrzaej krajowej i regionalnej polityki innowacyjnej. Stan
ten w dobie gospodarki wiedzy zagraa midzynarodowej konkurencyjnoci
przedsibiorstw i polskiej gospodarki.
Instytucje wsparcia stanowi wspczenie bardzo wane ogniwo proce-
sw rozwojowych (tzw. infrastruktura gospodarki wiedzy), umoliwiajc przede
wszystkim zblienie nauki do biznesu oraz popraw warunkw innowacyjnej
przedsibiorczoci i transferu technologii. Od pocztku transformacji systemowej
obserwujemy oddolne prby adaptacji omawianych instytucji w polskich warun-

kach. Efekty ich dziaania naley uzna za niewystarczajce, przede wszystkim
ze wzgldu na ograniczenia systemowe. Pierwotnie by to obszar aktywnoci
pasjonatw, ktrzy widzieli w wielu miejscach na wiecie efektywno tego typu
rozwiza instytucjonalnych. Musieli jednak w Polsce boryka si z brakiem zro-
zumienia i przychylnoci. Mimo to rozwina si sie orodkw, ktrej pojedyncze
ogniwa s porwnywalne z najlepszymi europejskim instytucjami. Szczeglnie
przystpienie do Unii Europejskiej stworzyo now jako w funkcjonowaniu
i perspektywach rozwoju orodkw innowacji. Pojawia si niespotykana dotych-
czas dostpno funduszy europejskich w wielu rdach finansowania insty-
tucje wsparcia s formalnie wskazanymi beneficjentami rodkw. Z marginalnej
przez lata kategorii instytucjonalnej staj si one coraz bardziej rozpoznawalnym
i docenianym elementem infrastruktury nowoczesnej gospodarki. Sukcesywnie
wzrasta rnorodno instytucjonalnych form wsparcia, gwnie w ostatnich
latach, w zakresie dziaa proinnowacyjnych (preinkubatory, inkubatory i parki
technologiczne czy fundusze kapitau zalkowego). Otoczenie innowacyjnych
firm wzbogacio si rwnie o kilka sieci aniow biznesu, wzrosa take aktyw-
no funduszy venture capital. Nastpia te dynamiczna poprawa praktycznie
wszystkich parametrw oceny tych instytucji od zasobw ludzkich, organiza-
cyjnych, po techniczne. Naley podkreli, e stworzona ju zostaa nowoczesna
i komplementarna baza instytucjonalna, ale otwarte pozostaje pytanie, czy potra-
fimy j efektywnie wykorzysta.
Wyzwaniem dla Polski i rozwijanego systemu wsparcia, zgodnie z zale-
ceniami strategii lizboskiej i Europa 202010, jest rozwj przedsibiorczoci
na styku nauki i gospodarki. To innowacyjne podmioty dziaajce w sferze zaawan-
sowanych technologii s kluczem do poprawy konkurencyjnoci, restrukturyzacji
i modernizacji gospodarki. Rewolucja informatyczna i biotechnologiczna ostat-
nich lat zostaa zainicjowana przez modych ludzi, czsto po raz pierwszy pr-
bujcych swoich si w biznesie. Istniejce orodki innowacji i przedsibiorczoci
duo mniejszymi rodkami bdzie mona przestawi na nowe formy dziaania,
zbliajce rynek do sfery nauki i bada. Instytucje z reguy s jednak meryto-
rycznie sabo przygotowane do podjcia tego typu zada. Widoczna jest tutaj
potrzeba kompleksowych dziaa i stworzenia programw rzdowych oraz regio-
10
Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrwnowaonego rozwoju sprzyjajcego
wczeniu spoecznemu, Komunikat Komisji KOM (2010), Bruksela 3.03.2010.
nalnych. Polsce potrzebny jest nowy projekt cywilizacyjny11, tworzcy podstaw

do budowy globalnej pozycji konkurencyjnej, adekwatnej do ambicji i moli-
woci kraju. Cele strategiczne i dziaania naley oprze na prbie uaktywnienia
elementw napdowych nowoczesnej gospodarki: kreatywnoci innowacji
przedsibiorczoci. Budowa nowoczesnej gospodarki wiedzy wymaga dugo-
okresowych inwestycji w kluczowe technologie w poczeniu z proaktywnym,
inteligentnym podejciem do zakadanych celw. Wymaga to jednak transfor-
macji instytucjonalnej w obszarze wolnoci gospodarczej, rynkw pracy, nauki,
edukacji i szkolnictwa wyszego. Globalne wyzwania rozwojowe i nadrabianie
zalegoci wymagaj ofensywnego wczenia si pastwa, struktur publicznych
w strategiczne partnerstwo z przedsibiorstwami, instytucjami naukowymi i sek-
torem spoecznym.
Polska pozostaje cigle krajem peryferyjnym technologicznie, ktrego
wkad w globalny sektor nauki, bada i technologii jest znikomy. Nie mona
budowa przewag konkurencyjnych na taniej sile roboczej, emigracji ludzi
wyksztaconych czy fragmentarycznych korzyciach wynikajcych z nadrabia-
nia zalegoci (efekty imitacyjne). Nowe otwarcie strategiczne wymaga kon-
centracji rodkw, zdecydowania i konsekwencji w podjciu horyzontalnych
celw prorozwojowych, budowanych na wiedzy, kreatywnoci, innowacyjnoci
i przedsibiorczoci Polakw. Nasz ambicj powinna by prba wczenia si
w cywilizacyjn transformacj, ksztatujc nowy ukad si w wymiarze global-
nym, opart na innowacyjnych zdolnociach przeksztacania wiedzy w nowe
produkty, technologie i usugi oraz przezwycienie luki informacyjnej midzy
nauk i biznesem. W tym kontekcie na znaczeniu zyskuje problematyka trans-
feru technologii i komercjalizacji wiedzy oraz propagowanie w spoeczestwie
postaw proaktywnych.
11
Autor odwouje si do raportu Polska 2030. Wyzwania rozwojowe, Urzd Rady Ministrw,
Warszawa 2009, zgadzajc si z tez o zagroeniu dryfem rozwojowym, ktry grozi nam w wyni-
ku braku odwagi podjcia nowych wyzwa strukturalnych, modernizacyjnych i reformatorskich.
Literatura
1. Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrwnowaonego rozwoju sprzy-

jajcego wczeniu spoecznemu, Komunikat Komisji KOM (2010), Bruksela
3.03.2010.
2. Innowacje i transfer technologii sownik poj, (red.) K.B Matusiak. PARP, wyd. II.
Warszawa 2008.
3. Matusiak K.B., Budowa powiza nauki z biznesem w gospodarce opartej na wiedzy.
Rola i miejsce uniwersytetu w procesach innowacyjnych, SGH, Warszawa 2010.
4. Matusiak K.B., Rozwj systemw wsparcia przedsibiorczoci. Przesanki, polityka
i instytucje, Instytut Technologii Eksploatacji, Radomd 2006.
5. Orodki innowacji i przedsibiorczoci w Polsce. Raport 2010, (red.) K.B. Matusiak,
6. Polska 2030. Wyzwania rozwojowe, Urzd Rady Ministrw, Warszawa 2009.
7. Przedsibiorczo i transfer technologii. Polska perspektywa, (red.) K.B. Matusiak,
E. Stawasz, SWMP, dyrardw 1998.
8. Rekomendacje zmian w polskim systemie transferu technologii i komercjalizacji wie-
dzy, (red.) K.B. Matusiak, J. Guliski, PARP, Warszawa 2010.
i bariery, (red.) K.B. Matusiak, J. Guliski, PARP, PoznadWrocawWar-
szawa 2010.
THE ROLE AND PLACE OF THE SUPPORT INSTITUTIONS

IN REALISATION PROCESS OF THE INNOVATION POLICY
Summary
In this chapter, there are given characteristics deal with the support institutions
in Poland. There are included same pieces of information and analyses towards to the
technique and innovation transfers institutions and the perspectives of their development
in the nearest future. The mentioned elements are following: stages of their development,
innovation centers and the support system, innovation policy and the support system.
Translated by Krzysztof B. Matusiak

PIOTR NIEDZIELSKI
RAFA SZYMASKI
Uniwersytet Szczeciski
7. DZIAALNO JEDNOSTEK NAUKOWYCH

NA RZECZ SEKTORA MIKRO I MAYCH PRZEDSIBIORSTW
FINANSOWANA Z PROGRAMU BON NA INNOWACJE
7.1. Program Bon na innowacje geneza i wdraanie
7.1.1. Innowacyjno i efektywno dziaalnoci polskich firm sektora mikro,

maych i rednich przedsibiorstw
Przeprowadzone w czerwcu 2009 roku przez Polsk Konfederacj Praco-

dawcw Prywatnych Lewiatan badania firm, ktre wziy udzia w rankingu
Kamerton Innowacyjnoci 2008, pokazay, jak inwestycje w innowacje wpy-
ny na efektywno i konkurencyjnoci tych firm1. Wikszo z nich wskazaa,
e inwestycje w innowacje zrealizowane w latach 20072008 przyniosy pozy-
tywne efekty, przy czym na pierwszym miejscu bya wymieniana poprawa pozy-
cji konkurencyjnej na rynku. Z bada wynika, e po wprowadzeniu innowacji
89% firm pod wzgldem jakoci produktw poprawio swoj konkurencyjno
na polskim rynku, a na rynkach zewntrznych poprawa dotyczya 57% z nich.
Analizowano take konkurencyjno firm na rynku krajowym i rynkach mi-
dzynarodowych w takich aspektach, jak: nowatorstwo (wzrost odpowiednio
1
<http://www.pkpplewiatan.pl> (17.11.2009).
226 Piotr Niedzielski, Rafa Szymaski
o 82 i 51%), jako obsugi klienta (71 i 39%), ceny (66 i 43%) oraz promocja
i dystrybucja (57 i 37%). Inwestycje w innowacje nie pozostay te bez wpywu
na efektywno badanych przedsibiorstw: 13% obniyo koszty dziaalnoci,
a 18% zwikszyo zyski, 15% poprawio rentowno, a 11% wydajno pracy2.
Jak wynika z bada Gwnego Urzdu Statystycznego, w latach 2006
2008 innowacje produktowe i procesowe w sektorze maych firm wprowadzio
ponad 14% przedsibiorstw przemysowych i ponad 12% usugowych. Wrd
firm rednich odsetek ten by jeszcze wikszy i wynosi odpowiednio ponad 32
i 25%3. Nieco mniejszy odsetek firm maych zainwestowa w nowoczesne
rozwizania o charakterze organizacyjnym lub marketingowym (odpowiednio
9 i 10,9% firm z sektora przemysowego oraz 12 i 11,9% firm usugowych).
Podobnie byo w przypadku firm rednich, spord ktrych 19,8% przemysowych
i 24,1% usugowych zainwestowao w tych latach w innowacje o charakterze
organizacyjnym oraz 17,4% przemysowych i 20% usugowych w innowacyjne
rozwizania marketingowe.
Przytoczone wyniki bada pokazuj, jak wany wpyw mog mie inwe-
stycje w innowacyjne rozwizania w przedsibiorstwach. Naley stwierdzi,
e dla pozycji firmy na rynku wane jest, by bya ona prowadzona nowoczenie,
co wie si midzy innymi z cigymi inwestycjami w innowacyjne rozwi-
zania. Takie dziaania skutkuj bowiem wzmocnieniem pozycji konkurencyjnej
podmiotw gospodarczych na rynku. Nowatorskie rozwizania mog dotyczy:
jakoci produktw, nowatorstwa technologii, obsugi klienta, ksztatowania cen,
sposobw promocji i dystrybucji czy te innych wpywajcych na efektywno
dziaania firmy.
Z prowadzonych od lat 90. ubiegego wieku bada poziomu innowacyjnoci
polskich mikro i maych przedsibiorstw wynika, e jest on wci duo niszy
w porwnaniu z wikszoci krajw tzw. starej Unii Europejskiej. Jednym
z czynnikw wskazanych jako przyczyna takiego stanu jest niski poziom wsp-
pracy przedsibiorstw z sektorem naukowym. W celu zwikszenia intensywnoci
tych kontaktw polski rzd wraz z Polsk Agencj Rozwoju Przedsibiorczoci
(PARP) zainicjowali w 2008 roku realizacj programu pilotaowego 20082010
Bon na innowacje (BNI). Gwnym celem, jaki przywieca temu programowi,
byo nawizanie nowych kontaktw przedsibiorcw z jednostkami naukowymi.
2
M. Starczewska-Krzysztoszek, Innowacje chroni firmy przed skutkami kryzysu, Rzeczpo-
spolita, nr 297/2009, s. B10.
3
<http://www.stat.gov.pl> (23.09.2009).
Dziaalno jednostek naukowych... 227
Dotychczasowe badania prowadzone przez autora oraz kontakty z sektorem

mikro, maych i rednich przedsibiorstw (MSP) nawizywane w ramach realizo-
wanych usug doradczych potwierdzaj zarwno niski poziom innowacyjnoci,
jak i znikomy kontakt sektora MSP z jednostkami naukowymi. W kontekcie
powyszych rozwaa zainicjowany przez PARP pomys takiego rodzaju wspar-
cia rozpoczcia kontaktw wybranych przedsibiorstw i jednostek naukowych
autorzy oceniaj jako niezwykle trafny i potrzebny.
7.1.2. Beneficjenci programu
Poniewa wyniki przywoywanych bada jednoznacznie wskazuj na

znaczne dysproporcje w grupie mikro, maych i rednich firm, gdzie te ostat-
nie maj duo wikszy potencja zarwno w aspekcie finansowym, jak i wa-
nie badawczo-rozwojowym, uznano, e o wsparcie w ramach programu Bon
na innowacje mog ubiega si wycznie firmy mikro i mae. Podobnie jak
w wielu innych programach wspfinansowanych ze rodkw budetu pastwa,
firmy te musz mie siedzib na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, przy czym
w przypadku osb fizycznych dodatkowo wymagane jest zamieszkiwanie na
terenie Polski. Zawenie w ten sposb grupy beneficjentw, w ocenie autorw,
jest bardzo trafn decyzj. Biorc pod uwag opisywane dalej koszty kwalifiko-
wane i wysoko wsparcia w ramach programu Bon na innowacje, przedsi-
biorstwa rednie albo same nie byyby nim zainteresowane, albo te stanowiyby
zbyt siln konkurencj dla mikro i maych firm. Dodatkowo wrd firm rednich
intensywno kontaktw ze sfer naukow jest duo wiksza i w wielu przypad-
kach nie speniaj one dodatkowego kryterium, jakie wpisano w wytycznych do
programu. Mianowicie, w celu podkrelenia inicjacyjnego charakteru nawizy-
wanych przez MSP kontaktw z jednostkami naukowymi, wytyczne do programu
dopuszczaj moliwo udzielenia wsparcia tylko tym przedsibiorcom, ktrzy
w roku zoenia wniosku oraz w cigu trzech lat kalendarzowych poprzedzaj-
cych rok zoenia wniosku o udzielenie wsparcia nie korzystali z usug adnej
jednostki naukowej w zakresie wdroenia lub rozwoju produktu lub technologii.
Powysze uwagi dotycz przedsibiorstw w rozumieniu przepisw ustawy z dnia
2 lipca 2004 roku o swobodzie dziaalnoci gospodarczej4. W tabeli 1 przed-
4
Ustawa o swobodzie dziaalnoci gospodarczej (DzU 2007 nr 155 poz. 1095 z pn. zm.)
stawiono trzy gwne kryteria, jakimi naley kierowa si przy klasyfikowaniu

przedsibiorstw do wybranych grup.
Tabela 1
Kryteria klasyfikacji firm sektora MSP
Kryterium Zatrudnienie Przychody Suma aktyww bilansu

Rodzaj firmy [osoby] [mln euro] [mln euro]
Mikro <10 <2 <2
Maa <50 <10 <10
rednia <250 <50 <43
rdo: opracowanie wasne na podstawie: Rozporzdzenie Komisji (WE) nr 800/2008
z dnia 6 sierpnia 2008 roku.
S to kryteria podstawowe, przy czym dla potrzeb waciwej klasyfika-

cji przedsibiorstwa naley przyj, e przez mikroprzedsibiorc lub maego
przedsibiorc naley rozumie odpowiednio mikroprzedsibiorc lub maego
przedsibiorc speniajcego warunki okrelone w zaczniku I Rozporzdzenia
Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. uznajcego niektre rodzaje
pomocy za zgodne ze wsplnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 traktatu5
(oglne rozporzdzenie w sprawie wycze blokowych) (Dz. Urz. UE L 214
z 09.08.2008 r.).
7.1.3. Wysoko wsparcia i koszty kwalifikowane
Program Bon na innowacje pozwala na jednorazowe, w latach 20082010,

wsparcie jednego przedsibiorstwa w maksymalnej kwocie 15 tys. z6. Katalog
kosztw kwalifikowanych jest zamknity i obejmuje zakup usug dotyczcych
wdroenia lub rozwoju produktu lub technologii, majcych na celu opracowa-
nie nowych lub udoskonalenie istniejcych technologii lub wyrobw danego
przedsibiorstwa. Program by realizowany od 2008 do 2010 roku. Z zaoenia
na te lata przewidziano cakowity budet programu w wysokoci maksymalnie
5
Oglne rozporzdzenie w sprawie wycze blokowych (Dz. Urz. UE L 214 z 09.08.2008 r.
6
Program pilotaowy Bon na innowacje wytyczne dla wnioskodawcw, PARP, Warszawa
20082010.
30 mln z. Wielko udzielonego wsparcia oraz liczb rekomendowanych

do wsparcia przez PARP wnioskw przedsibiorcw w poszczeglnych latach
pokazano w tabeli 2.
Tabela 2
Realizacja programu w latach 20082010
Liczba rekomendowanych Warto rekomendowanych

Rok wnioskw [szt.] wnioskw [z]
2008 110 1 637 345
2009 510 7 576 344
2010* 627 9 382 538
* dane wedug stanu na dzie 19.10.2010.

rdo: opracowanie wasne na podstawie: Lista rekomendowanych wnioskw do dofi-
nansowania w III edycji Programu pilotaowego Bon na Innowacje, <http://
www.parp.gov.pl/index/index/1298> (19.10.2010).
W wikszoci przypadkw (1184 spord 1247 rekomendowanych wnio-

skw), jednostki naukowe, realizujc usugi na rzecz przedsibiorstw, wyceniay
je na kwot rwn maksymalnej wartoci kosztw kwalifikowanych. Dziki
temu z pewnoci osignito w wikszoci przypadkw maksymalnie efektywne
wykorzystanie wsparcia. Pozostae przypadki wskazuj, e wsparcie stanowio
pomoc przy wikszych realizacjach wdroe, spord ktrych najwiksze osig-
no warto netto w wysokoci blisko 70 tys. z. Wykorzystanie tylko nieco
wicej ni poowy budetu w latach 20082010 oraz niewielka (110) liczba reko-
mendowanych wnioskw w 2008 roku wskazuj z jednej strony na pewne niedo-
cignicia w procesie informowania o programie, z drugiej za na may stopie
gotowoci przedsibiorstw do ubiegania si o takie rodki. Jest to niepokojce,
bowiem PARP, jako instytucja wdraajca ten program, uprocia do minimum
procedury ubiegania si o wsparcie.
7.1.4. Zasady i procedury udzielania wsparcia
Program Bon na innowacje jest realizowany w cyklach rocznych, przy

czym PARP przyjmuje wnioski o udzielenie wsparcia w trybie cigym do
momentu wykorzystania budetu programu na dany rok. Informacje dotyczce ter-
minu rozpoczcia i zakoczenia przyjmowania wnioskw s ogaszane na stronie
internetowej PARP. Wnioskodawca, ktrym jest przedsibiorca, dokonuje wyboru
jednostki naukowej wykonawcy, usugi dotyczcej wdroenia lub rozwoju pro-
duktu lub technologii. Nastpnie przygotowuje wniosek o udzielenie wsparcia
w ramach programu zgodnie z wytycznymi. Wniosek musi by podpisany
przez osob (osoby) uprawnion do reprezentowania wnioskodawcy i naley
doczy do niego podstawowe dokumenty firmowe (kopi aktualnego odpisu
z waciwego rejestru, formularz informacji przedstawianych przy ubieganiu
si o pomoc de minimis, sprawozdania finansowe z trzech ostatnich lat obroto-
wych sporzdzone zgodnie z przepisami o rachunkowoci, jeli wnioskodawca
jest zobowizany do ich sporzdzania, zawiadczenie o pomocy de minimis,
ktr wnioskodawca otrzyma w cigu biecego roku kalendarzowego lub
dwch poprzednich lat kalendarzowych). Przedsibiorca wypenia wniosek,
podpisuje go, potwierdza zgodno z oryginaem zaczonych kopii dokumen-
tw i docza wszystkie wymagane zaczniki. Wniosek wraz z zacznikami
jest skadany osobicie lub przesyany poczt do PARP w jednym oryginalnym
egzemplarzu oraz dwch kopiach powiadczonych przez wnioskodawc za zgod-
no z oryginaem. PARP rozpatruje wnioski w trybie cigym wedug kolejnoci
wpywu wnioskw dla kadego z trzech lat obowizywania konkursu ustalane
s osobne terminy ostatecznego skadania wnioskw. Po pozytywnym zweryfi-
kowaniu wniosku PARP przekazuje wnioskodawcy dwa egzemplarze umowy.
Wnioskodawca podpisuje umow i przekazuje obydwa podpisane egzemplarze
do PARP. Przekazanie podpisanych egzemplarzy umowy przez przedsibiorc
musi nastpi w cigu 14 dni kalendarzowych od daty otrzymania umowy z PARP.
Po zoeniu i rekomendacji wniosku moliwe jest wykonanie usugi dotyczcej
wdroenia lub rozwoju produktu lub technologii przez wykonawc (jednostk
naukow) na rzecz beneficjenta (przedsibiorcy). Wykonawca wystawia bene-
ficjentowi faktur za wykonan usug na kwot rwn rzeczywistej wartoci
zrealizowanej usugi, a przedsibiorca dokonuje patnoci kosztw niekwalifiko-
wanych na konto. Nastpnie beneficjent dostarcza do PARP komplet dokumen-
tw potwierdzajcych wykonanie usugi (wniosek o wypat wsparcia, raport
wykonawcy z wykonanej usugi, powiadczenie zgodnoci z oryginaem, kopie

faktur i dokumentw potwierdzajcych dokonanie patnoci kosztw niekwalifi-
kowanych). PARP po pozytywnej weryfikacji tych dokumentw w cigu 30 dni
dokonuje wypaty wsparcia bezporednio na konto wykonawcy. W przypadku
nieprawidowoci w dziaaniach przedsibiorcy (bdy w dokumentach, nie-
terminowo) ponosi on odpowiedzialno za uregulowanie wszelkich nalenoci
wobec wykonawcy usugi. Uproszczone do maksimum wymagania proceduralne
i tak nie we wszystkich przypadkach zostay spenione. Std spord zoonych
w latach 20082009 i 2010 roku wnioskw odpowiednio 73 i 201 nie uzyskao
rekomendacji do finansowania.
7.2. Wsppraca jednostek B+R z przedsibiorstwami
7.2.1. Jednostki naukowe realizatorzy wdroe
Zgodnie z przyjtymi w programie zasadami Bon na innowacje suy ma

on inicjowaniu kontaktw mikro i maych przedsibiorstw z jednostkami nauko-
wymi w celu wymiany wiedzy dotyczcej szeroko rozumianych innowacyjnych
rozwiza dla firm. Jednostka naukowa zostaa zdefiniowana w rozumieniu
art. 2 pkt 9 lit. af ustawy z dnia 8 padziernika 2004 roku o zasadach finanso-
wania nauki7. Jednostka taka musi mie siedzib na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej. Instytucja, ktra na zlecenie beneficjenta wykonuje usug dotyczc
wdroenia lub rozwoju produktu lub technologii, objt wsparciem z programu
Bon na innowacje, musi by wskazana we wniosku o udzielenie wsparcia.
W programie mog bra udzia jednostki naukowe z caego kraju i nie jest sto-
sowane kryterium podziau na wojewdztwa, to znaczy, e beneficjent moe
wybra wykonawc z innego wojewdztwa ni siedziba jego wasnej firmy.
Wyborem powinny bowiem kierowa przesanki merytoryczne, techniczne
i potencja badawczy jednostki naukowej, przy racjonalnym stosunku jakoci
do ceny. Przedsibiorca jest zobowizany dokona tego wyboru i udzieli zam-
wienia, biorc pod uwag najbardziej korzystn ekonomicznie ofert oraz doo-
y wszelkich stara w celu uniknicia konfliktu interesw (brak bezstronnoci
i obiektywnoci w wypenianiu funkcji jakiegokolwiek podmiotu w zwizku
7
Ustawa z dnia 8 padziernika o zasadach finansowania nauki, DzU 2008, nr 169,
poz. 1049.
z realizowanym zamwieniem). Wszystkie te dziaania powinny mie form

pisemn, przy czym do dokumentowania czynnoci innych ni zawarcie umowy
dopuszczalna jest forma elektroniczna i faks. Biorc pod uwag, e w wikszo-
ci jednostek naukowych wystpuje pionowa struktura decyzyjna, paradoksalnie
to mniejsze jednostki staway si bardziej konkurencyjne wedug skadanych
przedsibiorcom odpowiedzi ofertowych na zapytania o moliwo realizacji
usugi wdroeniowej.
2.2. Uniwersytet Szczeciski na mapie jednostek naukowych w Polsce
Na mapie wykonawcw wdroe w ramach programu Bon na inno-

wacje Uniwersytet Szczeciski (US) zaj bardzo dobr pozycj w regionie
wojewdztwa zachodniopomorskiego i lubuskiego (odnoszc si do lokalizacji
siedziby przedsibiorstwa) oraz zaakcentowa swoje dziaania w wojewdztwie
pomorskim. Udzia wszystkich regionw we wdroeniach w latach 20082010
w odniesieniu do szczegowego udziau Uniwersytetu Szczeciskiego (tab. 3)
oraz do caego kraju (tab. 4) pokazane zostay poniej.
Tabela 3
Procentowy udzia Uniwersytetu Szczeciskiego we wdroeniach w latach 20082010

w ujciu terytorialnym wedug siedziby przedsibiorstwa
beneficjenta programu Bon na innowacje
Wydzia Zarzdzania i Ekonomiki Usug Uniwersytetu Szczeciskiego

Lata 2008 2009 2010
Charakter udziau Wojewdztwo nie reali- Liczba Warto Liczba Warto

zowano wnioskw wnioskw wnioskw wnioskw
Realizator wdroe- lubuskie zlece 10,00% 10,07%
nia wykorzysta- pomorskie w 4,17% 4,17%
nie jako % w caym ramach
zachodniopo- programu 25,00%
wojewdztwie 25,27% 23,40% 23,49%
morskie
Tabela 4
Wdroenia programu Bon na innowacje w caej Polsce w latach 20082010

w ujciu terytorialnym wedug siedziby przedsibiorstwa beneficjenta
Lata 2008 2009 2010

Alokacja b.d. 7 650 000 z 9 390 000 z
2 877 485 z 8 775 000 z 12 160 790 z
Aplikacja
193 szt. 585 szt. 813 szt.
1 637 345 z 7 576 344 z 9 382 538 z
Wykorzystanie w stosunku do alokacji
b.d. 99,04% 99,92%
110 szt. 510 szt. 627 szt.
Wykorzystanie w stosunku do aplikacji
56,99% 86,34% 77,15%
Udzia na poziomie 25% (tab. 3) w realizacji wnioskw Wydziau Zarz-

dzania i Ekonomiki Usug Uniwersytetu Szczeciskiego jest dowodem na du
aktywno i otwarcie jednostki na wspprac z przedsibiorstwami, ale jest
zdeterminowane take faktem, e wikszo przedsibiorstw funkcjonujcych
w wojewdztwie zachodniopomorskim to przedsibiorstwa MSP, w tym ponad
90% to firmy mikro i mae. Dodatkowo naley podkreli, e okoo 70% tych
przedsibiorstw dziaa w sektorze usug, ktry jest gwnym obszarem dziaalno-
ci tej jednostki (badania naukowe, dydaktyka).
Zarwno wyniki w wojewdztwie zachodniopomorskim, jak i lubuskim
wskazuj na wiodc rol Uniwersytetu Szczeciskiego (tab. 3 i 4) jako jed-
nostki naukowej wdraajcej innowacyjne rozwizania w przedsibiorstwach
tych regionw. Naley te podkreli zwikszenie liczby zlece zrealizowanych
przez Uniwersytet Szczeciski w ramach wdroe w roku 2010 w stosunku
do lat 20082009 zarwno w wojewdztwie zachodniopomorskim, jak i ogem
w Polsce (tab. 5). Kolejnym powodem do wysokiej oceny US jest zaistnienie
na rynku wdroe w wojewdztwie lubuskim i pomorskim.
Tabela 5
Wdroenia programu Bon na innowacje w latach 20082010 w ujciu terytorialnym

wedug siedziby przedsibiorstwa beneficjenta
Wykorzystanie w podziale na wojewdztwa

Warto wnioskw w skali kraju (%)
Lata
Jednostka 2008 2009 2010
Wojewdztwo
z 873 850 z 509 250 z
Dolnolskie
% 12% 5%
z 288 208 z 179 950 z
Kujawsko-pomorskie
% 4% 2%
z 180 000 z 435 000 z
Lubelskie
% 2% 5%
z 206 549 z 149 000 z
Lubuskie
% 3% 2%
z 427 400 z 390 000 z
dzkie
% 6% 4%
z 672 000 z 787 295 z
Maopolskie
% 9% 8%
z 2 060 544 z 2 887 000 z
Mazowieckie
% 27% 31%
z 60 000 z 119 720 z
Opolskie
% 1% 1%
z b.d. 569 600 z 900 000 z
Podkarpackie
% 8% 10%
z 208 869 z 420 000 z
Podlaskie
% 3% 4%
z 90 000 z 359 400 z
Pomorskie
% 1% 4%
z 509 200 z 389 000 z
lskie
% 7% 4%
z 75 000 z 135 000 z
witokrzyskie
% 1% 1%
z 195 000 z 285 000 z
Warmisko-mazurskie
% 3% 3%
z 744 650 z 734 550 z
Wielkopolskie
% 10% 8%
z 415 474 z 702 373 z
Zachodniopomorskie
% 5% 7%
Ocenie mona take podda aktywno mikro i maych firm w zakresie

wykorzystania programu Bon na innowacje. Aktywno ta pokrywa si z ocen
innowacyjnoci regionw. Moe by take elementem informacji o potencjale
innowacyjnym tej grupy firm w poszczeglnych regionach oraz o aktywnoci
/chci nawizywania kontaktw pomidzy stronami (naukapraktyka). Duy
udzia przedsibiorstw z wojewdztwa mazowieckiego wiadczy o aktywnoci
przedsibiorstw oraz o bogatej i zrnicowanej ofercie jednostek naukowo-
-badawczych (koncentracja tych jednostek w wojewdztwie mazowieckim).
Zastanawiajcy jest spadek z 12% w roku 2009 do 5% w roku 2010 udziau
wojewdztwa dolnolskiego (silny region, wysoka pozycja w ocenie innowa-
cyjnoci, silne i zrnicowane jednostki naukowo-badawcze). By moe wpyw
na to zjawisko ma struktura przedsibiorstw (mniejszy odsetek ni w innych
regionach) mikro i maych w ogle przedsibiorstw funkcjonujcych w regionie
oraz zaktywizowanie si przedsibiorstw potencjalnych beneficjentw
w innych regionach (np. lubelskie, zachodniopomorskie). Potwierdzeniem
tego moe by wojewdztwo maopolskie, ktre pomimo spadku udziau z 9%
w roku 2009 do 8% w 2010 roku zwikszyo warto alokacji z 672 tys. z
do 787,295 tys. z w 2010 roku, co wiadczy o zwikszonej liczbie projektw
zrealizowanych w przedsibiorstwach tej grupy funkcjonujcych w woje-
wdztwie.
7.3. Mocne i sabe strony programu Bon na innowacje ocena oparta

na wybranych wdroeniach
Due zainteresowanie Bonem na innowacje wrd przedsibiorcw

w caym kraju dowodzi trafnoci pomysu na program inicjujcy kontakty przed-
sibiorcw ze wiatem nauki. Do mocnych stron programu mona zaliczy:
czyteln i uproszczon procedur aplikacyjn, szeroki zakres moliwych do reali-
zacji usug, liczn grup potencjalnych wykonawcw jednostek naukowych,
wyczenie z grupy MSP beneficjentw o statusie redniego przedsibiorstwa,
sprawn obsug beneficjentw przez PARP. Wrd sabych stron tego programu
naley wymieni: znikom kampani informacyjn, nisk kwot finansowa-
nia zmiany w dokumentacji konkursowej w trakcie trwania naboru wnioskw.
Jednak w porwnaniu z zaletami, jakie ma ten program, sabe strony s jedynie
drobnymi mankamentami, ktre nie maj, w ocenie autora, wikszego wpywu
na ogln bardzo dobr ocen, jak naley wystawi tej inicjatywie.
7.4. Podsumowanie: rzeczywiste i potencjalne korzyci z nawizanych

przez MSP kontaktw z sektorem B+R
Korzyci, jakie uzyskano dziki nawizaniu kontaktw pomidzy przed-

sibiorcami i Uniwersytetem Szczeciskim, okazay si oboplne. Firmy mogy
pozyska wiedz na temat najnowszych rozwiza naukowych moliwych
do zastosowania w prowadzeniu biznesu, natomiast pracownicy naukowi zetknli
si z prawdziwymi problemami przedsibiorcw oraz mogli pozna zasady funk-
cjonowania firm w praktyce. Wdroenia zrealizowane w 2009 roku pokazuj za,
e w wikszoci przypadkw zainicjowane kontakty nie byy incydentalne. Wielu
z beneficjentw Bonu na innowacje zwraca si z mniej lub bardziej skompliko-
wanymi problemami biznesowymi do uniwersytetu jako wykonawcy wczeniej-
szych wdroe. W kilku przypadkach doszo nawet do realizacji kolejnych zlece
pomidzy jednostk naukow a przedsibiorstwem. Dziaania te przekonuj
przedsibiorcw (tego segmentu bardzo trudnego do pozyskania do wsppracy
ze sfer naukowo-badawcz) o fakcie, e jednostki naukowo-badawcze mog
take skutecznie pomaga rozwizywa problemy tych przedsibiorstw, wdraa
innowacje (nawet jeeli s one drobne) oraz pozwalaj jednostkom naukowo-
-badawczym dostosowywa swoj ofert wsppracy do praktyki ycia gospo-
darczego i do tego segmentu przedsibiorstw (dotychczas wiksze ukierunko-
wanie na segment duych i rednich przedsibiorstw). Te rzeczywiste korzyci
pozwalaj na optymistyczne prognozy: kolejne problemy biznesowe mog by
przecie rozwizywane przy uyciu zasobw kadrowych jednostek naukowych,
bez potrzeby ksztacenia i zatrudniania nowych pracownikw w przedsibior-
stwie (outsourcing). Firmy mog uczestniczy, jako przedstawiciele wiata biz-
nesu, w panelach dyskusyjnych i konferencjach. Wreszcie pracownicy naukowi
mog testowa swoje teorie naukowe na ywych organizmach, jakimi s MSP.
Literatura
1. Lista rekomendowanych wnioskw do dofinansowania w III edycji Programu

pilotaowego Bon na Innowacje, <http://www.parp.gov.pl/index/index/1298>
(19.10.2010).
2. Oglne rozporzdzenie w sprawie wycze blokowych (Dz. Urz. UE L 214
z 09.08.2008 r.
3. Program pilotaowy Bon na innowacje wytyczne dla wnioskodawcw, PARP,

Warszawa 20082010.
4. Rozporzdzenie Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r.
5. Starczewska-Krzysztoszek M., Innowacje chroni firmy przed skutkami kryzysu,
Rzeczpospolita, nr 297/2009.
6. Ustawa o swobodzie dziaalnoci gospodarczej (DzU 2007 nr 155 poz. 1095
z pn. zm.)
7. <http://www.pkpplewiatan.pl> (17.11.2009).
8. <http://www.stat.gov.pl> (23.09.2009).
SCIENTIFIC INSTITUTIONS ACTIVITIES TARGETED

AT THE MICRO AND SMALL ENTERPRISE SECTOR FINANCED WITHIN
THE BON NA INNOWACJE (INNOVATION VOUCHER) PROGRAMME
Summary
The paper presents the University of Szczecins experiences with micro and
small enterprises concerning the implementation of innovative process solutions and
pre-implementation research. This form of cooperation took place in 20092010 and was
part-financed by the Polish Agency for Enterprise Development. The paper describes
the phases of the University of Szczecins experience of cooperation with entrepreneurs,
from a beauty contest to negotiations on the contract, delivery of the service and the
final settlement. For selected case studies the continuation of the cooperation between
enterprises and the scientific institution has been presented as achievement of one of the
programme objectives, i.e. the establishment of cooperation between entrepreneurs and
scientific institutions.
Translated by Rafa Szymaski

CZ III
OCENA POLITYKI
INNOWACYJNEJ WOBEC MSP
W OPINII PRZEDSIBIORSTW
(BADANIA WASNE)
EDWARD STAWASZ
Uniwersytet dzki
8. INNOWACYJNO POLSKIEGO SEKTORA MSP

W WIETLE BADA WASNYCH
8.1. Cele i zakres bada
Badania przeprowadzone wrd przedsibiorstw z sektora maych i red-

nich przedsibiorstw (MSP) miay na celu rozszerzenie wiedzy o celach i uwa-
runkowaniach oraz potrzebach innowacji MSP w Polsce. Zadania badawcze
obejmoway:
1) zbadanie uwarunkowa innowacyjnoci przedsibiorstw (stan innowa-
cyjnoci, uwarunkowania, zamierzenia i bariery);
2) zbadanie potrzeb przedsibiorstw w zakresie wsparcia zewntrznego
ich zdolnoci innowacyjnej oraz skonnoci przedsibiorstw do innowa-
cji (obszary potrzeb, wspprac z innymi firmami, sfer B+R, instytu-
cjami wsparcia);
3) ocen zewntrznych usug na rzecz innowacji (oferta, partnerzy).
Dla tak okrelonych celw przyjto nastpujce hipotezy badawcze:
(i) innowacyjno polskich MSP jest zrnicowana, ksztatuje si odmien-
nie wedug stopnia rozwoju zdolnoci innowacyjnej i skonnoci
do innowacji oraz wieku i skali przedsibiorstw;
(ii) rozwj innowacyjnoci polskich MSP wymaga wsparcia ze strony oto-
czenia, w tym wsparcia publicznego, dla rozwoju zdolnoci innowacyj-
nej;
242 Edward Stawasz
(iii) zapotrzebowanie MSP na usugi innowacyjne, w tym na publiczne

wsparcie, ksztatuje si odmiennie wedug stopnia innowacyjnoci
oraz skali przedsibiorstw.
W badaniach przyjto nastpujce zaoenia metodologiczne (rys. 1):
1) zapotrzebowanie przedsibiorstw z sektora MSP na usugi na rzecz inno-
wacji ksztatuje si bezporednio pod wpywem czynnikw zwizanych
ze zdolnoci innowacyjn przedsibiorstw i czynnikw zwizanych
ze skonnoci do innowacji oraz porednio pod wpywem polityki
wsparcia innowacyjnoci MSP;
2) do czynnikw zwizanych zdolnoci innowacyjn zaliczono:
a) charakterystyki wewntrznej zdolnoci innowacyjnej przedsi-
biorstw,
b) charakterystyki zewntrznej zdolnoci innowacyjnej przedsi-
biorstw;
3) za czynniki charakteryzujce wewntrzn zdolno innowacyjn przed-
sibiorstw uznano: potencja finansowy (mierzony wydatkami na inno-
wacje), potencja kadrowy (kierownictwo i pracownicy), potencja tech-
niczny;
4) za czynniki charakteryzujce zewntrzn zdolno innowacyjn przed-
sibiorstw uznano kontakty z: gospodark (partnerzy rynkowi), sfer
nauki i techniki, sfer orodkw innowacji i przedsibiorczoci;
5) czynniki charakteryzujce skonno innowacyjn przedsibiorstwa
obejmoway informacje z zakresu: orientacji rozwojowej (priorytety
rozwojowe), planw rozwoju innowacji, wiadomoci innowacyjnej
(rola innowacji);
6) Do czynnikw porednich zaliczono polityk innowacyjn pastwa
obejmujc: programy i fundusze pomocowe, instrumenty wsparcia
nakierowane na wzmocnienie zdolnoci innowacyjnej przedsibiorstwa
(wewntrznej i zewntrznej) oraz skonnoci przedsibiorstw do inno-
wacji, a take wspierajcej funkcjonowanie i potencja zewntrznych
partnerw MSP w dziedzinie innowacji (partnerzy rynkowi, sfera nauki
i techniki, sfera orodkw innowacji i przedsibiorczoci);
7) zapotrzebowanie przedsibiorstw na usugi w zakresie innowacji doty-
czy analizy:
a) korzystania z usug w zakresie innowacji w latach 20072009,
Innowacyjno polskiego sektora MSP... 243
b) planowanego zapotrzebowania na usugi w zakresie innowacji w la-

tach 20112013.
Zgodnie z przyjtymi celami i porzdkiem badawczym zakres tematyczny
bada empirycznych (ankiety) obj nastpujce zagadnienia:
podstawowe elementy charakterystyki firmy, w tym m.in. wielko
zatrudnienia, obroty, wiek, lokalizacja, sektor, rynki zbytu;
innowacyjno przedsibiorstw, w tym: miary innowacji, rda inno-
wacji, efekty innowacji;
zdolno przedsibiorstw do realizacji innowacji, w tym: finansowa,
kadrowa, techniczna;
orientacj strategiczn przedsibiorstwa: priorytety rozwojowe, pozycja
konkurencyjna, plany rozwoju innowacji;
kontakty/wsppraca na rzecz innowacji z partnerami rynkowymi, sfer
nauki i techniki, sfer orodkw innowacji i przedsibiorczoci;
wiedz, dowiadczenie na temat oferowanego wsparcia publicznego
w zakresie innowacji, wsparcia finansowego i pozafinansowego;
skal i intensywno korzystania ze wsparcia publicznego dotyczcego
innowacji;
preferencje w zakresie wsparcia publicznego dotyczcego innowacji.
Diagnostyka bdca podstaw realizacji celw i hipotez badawczych pole-
gaa na przeprowadzeniu wywiadw bezporednich z wybranymi przedsibior-
stwami metod CATI z wykorzystaniem formularza ankietowego. Rozmowy
zostay przeprowadzone z wacicielami lub wspwacicielami przedsibiorstw
bd z ich gwnymi kierownikami. Zebrane informacje poddano obrbce przy
wykorzystaniu oprogramowania do zaawansowanej analizy statystycznej. Pod-
staw bada ankietowych byo narzdzie badawcze kwestionariusz badania
Badanie polityki wsparcia innowacyjnoci wrd MSP przygotowane przez auto-
rw opracowania (zaczniki nr 1 i 2).
Diagnostyk objto podmioty gospodarcze speniajce jednoczenie nast-
pujce warunki:
(i) zatrudniajce na dzie 31.12.2009 roku do 249 osb;
(ii) zlokalizowane w wojewdztwach mazowieckim, dzkim, pomorskim,
lskim, warmisko-mazurskim i zachodniopomorskim;
(iii) niezalene w znaczeniu: przedsibiorstwo jest samodzielnym podmio-
tem, nie za czci wikszej organizacji i jednoczenie w co najmniej
poowie naley do krajowych osb (podmiotw) prywatnych.
244 Edward Stawasz
Badania ankietowe przeprowadzono od maja do listopada 2010 roku.

W metodologii bada przyjtej przez zesp badawczy zaoono, e badana prba
liczy bdzie okoo 350 przedsibiorstw z sektora MSP, z tego: 100 przedsi-
biorstw uznanych za nieinnowacyjne, a 250 przedsibiorstw uznanych za inno-
wacyjne. Za przedsibiorstwa innowacyjne uznano te, ktre w trzech kolejnych
latach poprzedzajcych badanie, tj. w okresie 20072009 prowadziy dziaalno
innowacyjn polegajc na wdraaniu jakichkolwiek rozwiza innowacyj-
nych dotyczcych produktu/usugi, technologii i metod produkcyjnych, organi-
zacji, marketingu i zarzdzania, bdcych nowoci przynajmniej dla samego
przedsibiorstwa1.
Przedsibiorstwa zostay wybrane z baz danych REGON oraz innych
dostpnych baz danych przedsibiorstw (Panorama firm, YellowPages) oraz
z list firm wspdziaajcych z instytucjami sfery innowacji i przedsibiorczo-
ci (centra transferu technologii, inkubatory przedsibiorczoci itp.). Wstpnie
z grupy przedsibiorstw z sektora MSP wytypowano 710 krajowych podmio-
tw gospodarczych dziaajcych w piciu sektorach (w tym: wytwrczoci,
usugach, handlu, transporcie i budownictwie). Ich dobr do bada ankietowych
mia charakter losowo-celowy, poniewa uprzednio wylosowane przedsibior-
stwa zostay nastpnie zweryfikowane przez ankieterw pod wzgldem spe-
niania przez nie pozostaych kryteriw przyjtych w badaniach prowadzenie
(lub nieprowadzenie) dziaalnoci innowacyjnej w latach 20072009.
Wywiad waciwy realizowano jedynie z przedsibiorstwami speniajcymi
wszystkie wymogi ramowe. Po przeprowadzeniu badania ankietowego utwo-
rzono baz danych, do ktrej wpisano 420 przedsibiorstwa. Po analizie komplet-
noci uzyskanych danych i ich spjnoci przyjto do dalszej analizy syntetycznej
wyniki dotyczce 372 przedsibiorstw, z tego: 109 przedsibiorstw naleao
do grupy podmiotw nieinnowacyjnych (29,3% caoci prby) oraz 263 przed-
sibiorstwa naleay do grupy podmiotw innowacyjnych (70,7%).
1
Zob. Innowacje i transfer technologii. Sownik poj, (red.) K.B. Matusiak, PARP, Warszawa
2008, s. 291292; zob. take Podrcznik Oslo. Zasady gromadzenia i interpretacji danych dotycz-
cych innowacji, OECD, MNiSW, Warszawa 2008, s. 61.
ZDOLNO
OTOCZENIE INNOWACYJNA
INNOWACYJNEGO ZEWNTRZNA
BIZNESU (kontakty)
1. Partnerzy rynkowi 1. Partnerzy rynkowi
2. Sfera NiT 2. Sfera NiT
3. Orodki innowacji 3. Orodki innowacji
ZAPOTRZEBOWANIE
NA INNOWACYJNE
WSPARCIE PUBLICZNE SKONNO USUGI
1. Programy wsparcia INNOWACYJNA 1. Korzystanie z usug
2. Instrumenty finansowe 1. wiadomo innowacji (20072009)
3. Instrumenty pozafinansowe 2. Orientacja rozwojowa 2. Planowane
3. Plany rozwoju zapotrzebowanie
na usugi (20112013)
ZDOLNO
INNOWACYJNA
WEWNTRZNA
1. Wydatki na innowacje
2. Potencja kadrowy
3. Potencja techniczny
Rys. 1. Schemat badania relacji czynniki zapotrzebowanie MSP na usugi innowa-

cyjne
rdo opracowanie wasne.
8.2. Oglna charakterystyka badanej prby przedsibiorstw
W badanej prbie wystpuj mae i rednie przedsibiorstwa z szeciu

wojewdztw. Najwicej przedsibiorstw zlokalizowanych jest w wojewdztwie
mazowieckim i pomorskim (ponad 19%), a w dalszej kolejnoci w wojewdz-
twie dzkim (18%), wielkopolskim i lskim (ponad 17%). Najmniej przedsi-
biorstw (8,3%) znajduje si w wojewdztwie warmisko-mazurskim. Z kolei
wedug intensywnoci zaludnienia najwicej przedsibiorstw zlokalizowanych
jest w obszarach sabo zurbanizowanych (44,4%) oraz w duych aglomeracjach
Warszawy, odzi, Poznania, Katowic, Gdaska, Szczecina i Olsztyna (38,3%),
a najmniej w wikszych miastach (liczcych powyej 40 tys. mieszkacw)
19,4% caoci prby (tab. 1 i 2).
Rozkad badanych przedsibiorstw wedug ich lokalizacji i innowacyjno-
ci wykazuje pewne rnice w porwnaniu do analizy caej prby. Im bardziej
zurbanizowany obszar, tym wyszy udzia przedsibiorstw innowacyjnych.
W duych aglomeracjach udzia przedsibiorstw innowacyjnych wynis 75,6%,
podczas gdy w obszarach sabo zurbanizowanych 64,2%.
246 Edward Stawasz
Tabela 1
Lokalizacja badanych przedsibiorstw
Wojewdztwa Liczba przedsibiorstw % przedsibiorstw

dzkie 67 18,0
Mazowieckie 72 19,4
Pomorskie 71 19,1
lskie 65 17,5
Warmisko-mazurskie 31 8,3
Wielkopolskie 66 17,7
rdo: opracowanie wasne (dane dla 372 przedsibiorstw).
Tabela 2
Lokalizacja badanych przedsibiorstw wedug urbanizacji
Lokalizacja Liczba przedsibiorstw % przedsibiorstw

Aglomeracje 135 36,3
Wiksze miasta 72 19,3
Obszary sabo zurbanizowane 165 44,4
Przedsibiorstwa w badanej prbie s zrnicowane pod wzgldem rodzaju

prowadzonej dziaalnoci przynale do trzydziestu omiu dziaw wedug
Polskiej Klasyfikacji Dziaalnoci (PKD) (tab. 3). Najliczniejsza grupa przed-
sibiorstw prowadzi dziaalno produkcyjn (65,7%). Znacznie mniejszy jest
udzia przedsibiorstw prowadzcych dziaalno handlow (16,1%) i usugow
(10,2%). Blisko poowa przedsibiorstw produkcyjnych znajduje si w duych
aglomeracjach.
Tabela 3
Dziedziny dziaalnoci przedsibiorstw
Dziedziny Liczba przedsibiorstw % przedsibiorstw

Produkcja 245 65,9
Handel 60 16,1
Usugi 38 10,2
Budownictwo 17 4,6
Transport 12 3,2
Oceniajc rodzaj dziaalnoci, naley uwzgldni fakt, e w sektorze MSP

czsto spotyka si prowadzenie dziaalnoci zdywersyfikowanej, tj. czcej
np. produkcj z usugami i handlem. Rozkad badanych przedsibiorstw wedug
ich dziedziny dziaalnoci i innowacyjnoci wykazuje wystpowanie pewnych
rnic w porwnaniu do analizy caej prby. Przedsibiorstwa innowacyjne maj
najwikszy udzia w produkcji (75,9% przedsibiorstw) oraz usugach (71,1%).
Z kolei przedsibiorstwa nieinnowacyjne maj stosunkowo wysoki udzia w gru-
pie przedsibiorstw budowlanych (52,9%) oraz handlowych (43,3%).
Badane przedsibiorstwa mona uzna za podmioty dojrzae pod wzgl-
dem okresu dziaalnoci. rednia ich wieku wynosi osiemnacie lat (mediana
szesnacie lat). Najmodsze z przedsibiorstw zostao zaoone w 2006 roku,
a najstarsze w roku 1950. Ponad 3/4 z nich funkcjonuje na rynku ponad 10 lat,
co wskazuje na ich dojrzao rynkow. Niecae 6% przedsibiorstw mona
uzna za pocztkowe, tzn. o okresie dziaalnoci nieprzekraczajcym trzech lat
(tab. 4). Rozkad badanych przedsibiorstw wedug ich wieku i innowacyjnoci
nie wykazuje istotnych rnic w porwnaniu do analizy caej prby.
248 Edward Stawasz
Tabela 4
Wiek badanych przedsibiorstw
Grupy przedsibiorstw % przedsibiorstw

Przedsibiorstwa pocztkowe (poniej 3 lat) 5,2
Przedsibiorstwa niedojrzae (poniej 10 lat) 21,7
Przedsibiorstwa dojrzae (powyej 10 lat) 78,3
W badanej grupie przedsibiorstw rednia wielko zatrudnienia wynosi

36 osb, przy czym mediana branych pod uwag wartoci wynosi jedynie 15
osb (typowe badane przedsibiorstwo). Ta wyrana dysproporcja redniej
wzgldem mediany wynika z przewagi przedsibiorstw najmniejszych, kwa-
lifikowanych ze wzgldu na bardzo nisk liczb zatrudnianych pracownikw
jako mikroprzedsibiorstwa (tab. 5) tych jest 145, co stanowi 39% grupy.
Naley podkreli, e w grupie mikroprzedsibiorstw przewaaj podmioty
najmniejsze, zatrudniajce piciu pracownikw, ktre stanowi okoo 1/3 bada-
nej grupy (81 podmiotw). Przedsibiorstwa mae o liczbie zatrudnionych 10
49 osb stanowi 38,7% caoci grupy (145 podmiotw). Przedsibiorstwa red-
nie zatrudniajce 50249 osb stanowi 22,3% badanej prby (83 podmioty).
W tej grupie jest 47 przedsibiorstw zatrudniajcych ponad 100 osb, co stanowi
12,6% caoci prby.
W zestawieniu porwnawczym sektorw najwikszy udzia mikroprzedsi-
biorstw jest notowany w grupie przedsibiorstw handlowych i transportowych,
gdzie wynosi on 50%, a w usugach i budownictwie odpowiednio 47,4% i 47,1%.
Natomiast najniszy udzia przedsibiorstw mikro wystpi wrd przedsi-
biorstw produkcyjnych (33,9%), gdzie zoono procesw wytwrczych czsto
warunkuje konieczno zatrudnienia wicej ni dziesiciu pracownikw. Przed-
sibiorstwa mae przewaay z kolei w usugach (44,7%) i produkcji (38,4%).
Przedsibiorstwa rednie za przewaay w produkcji (27,8%) oraz budownic-
twie (17,6%).
Rozkad badanych przedsibiorstw wedug ich skali i innowacyjnoci

wykazuje wystpowanie pewnych rnic w porwnaniu do analizy caej prby.
Przedsibiorstwa innowacyjne s przecitnie blisko dwukrotnie wiksze ni
przedsibiorstwa nieinnowacyjne (odpowiednio: 40,5 osoby i 25,4 osoby).
Rnice wystpuj take w przypadku rozkadu poszczeglnych klas wielkoci
przedsibiorstw. W grupie przedsibiorstw innowacyjnych przewaaj przed-
sibiorstwa mae (40,3%), a w przypadku przedsibiorstw nieinnowacyjnych
mikroprzedsibiorstwa (47,75). Odmienny jest take udzia przedsibiorstw
rednich w obu grupach: w przedsibiorstwach innowacyjnych wynosi 24,3%,
a nieinnowacyjnych 17,4%. Rnice w wielkoci badanych przedsibiorstw
rzutuj zapewne na ich innowacyjno. wiadcz o tym nastpujce dane: udzia
przedsibiorstw innowacyjnych wynis w grupie mikroprzedsibiorstw 63,2%,
podczas gdy w grupie przedsibiorstw rednich 70,2%.
Tabela 5
Innowacyjno a wielko zatrudnienia badanych przedsibiorstw w 2009 roku
rednia wielko Klasa wielkoci (w %)

Kategoria zatrudnienia
przedsibiorstw 09 osb 1049 osb 50249 osb
(liczba osb)
Innowacyjne 25,4 35,4 40,3 24,3

Nieinnowacyjne 40,5 47,7 34,9 17,4
Najwaniejszym rynkiem zbytu dla badanych przedsibiorstw jest rynek

oglnokrajowy regionalny/lokalny (tab. 6). Swoje produkty sprzedaje na nim
ponad 3/4 podmiotw, a generuje on rednio 51,9% przychodw. Drugi co do
znaczenia jest rynek regionalny, na ktrym funkcjonuje blisko poowa przed-
sibiorstw i ktry generuje rednio 30,6% przychodw operujcych na nim
przedsibiorstw. 54,2% przedsibiorstw dziaa na rynkach zagranicznych, jednak
udzia eksportu w oglnym wolumenie sprzeday przedsibiorstw jest niewielki
i nie przekracza 18%.
250 Edward Stawasz
Tabela 6
Struktura przestrzenna rynku zbytu badanych przedsibiorstw
Rynek zbytu przedsibiorstw % udzia w sprzeday ogem

Regionalny 30,6
Oglnokrajowy 51,9
Zagraniczne 17,5
Przedsibiorstwa lokalne (z przewag w obrotach rynku lokalnego lub regio-

nalnego) wystpuj przede wszystkim w grupie przedsibiorstw maych (35,2%
tych przedsibiorstw), usugach (47,4%) oraz w mniejszych miejscowociach
(54,2%). Natomiast przedsibiorstwa z przewag w obrotach rynku oglnokrajo-
wego wystpuj: (i) przede wszystkim w grupie przedsibiorstw maych (54,9%)
i mikro (53,1%), (ii) w transporcie (66,7%), (iii) w aglomeracjach (56,3%). Z kolei
przedsibiorstwa eksportowe (z przewag w obrotach rynkw zagranicznych)
wystpuj: (i) przede wszystkim w grupie przedsibiorstw rednich (44,6%),
(ii) budownictwie (41,2%) oraz (iii) w aglomeracjach (18,5%).
Rozkad badanych przedsibiorstw wedug ich struktury przestrzennej
rynku i innowacyjnoci wykazuje wystpowanie pewnych rnic w porwna-
niu do analizy caej prby. We wszystkich grupach przedsibiorstw wedug ich
struktury przestrzennej rynku przewaaj przedsibiorstwa innowacyjne, jednak
udzia ten jest relatywnie najwikszy w grupie przedsibiorstw oglnokrajo-
wych (75,6%), a najmniejszy w grupie przedsibiorstw eksportowych (63,1%).
Z kolei przedsibiorstwa nieinnowacyjne maj stosunkowo wysoki udzia w gru-
pie przedsibiorstw lokalnych (33,3%) oraz eksportowych (36,9%). Ten ostatni
przypadek wskazuje na fakt, e niewielka grupa przedsibiorstw w ograniczo-
nym okresie (trzech lat) moe utrzymywa dziaalno eksportow, nie podej-
mujc innowacyjnych przedsiwzi (dotyczyo to niespena 8% ogu badanych
przedsibiorstw).
8.3. Charakterystyka przedsibiorstw innowacyjnych
8.3.1. Miary innowacyjnoci
W badanej prbie 263 przedsibiorstwa (tj. 70,7% caoci prby) prowadziy

w latach 20072009 dziaalno innowacyjn polegajc na wdraaniu jakich-
kolwiek rozwiza innowacyjnych dotyczcych produktu/usugi, technologii
i metod produkcyjnych, organizacji, marketingu i zarzdzania, bdcych nowo-
ci przynajmniej dla samego przedsibiorstwa. Te wanie przedsibiorstwa
uznano za innowacyjne w wietle przyjtej definicji.
Biorc pod uwag przedmiot zmiany w dziaalnoci przedsibiorstw (pi
obszarw) oraz stopie nowoci (trzy stopnie nowoci) cznie wprowadzono
zmiany w 881 aspektach dziaalnoci przedsibiorstw. rednio jedno badane
przedsibiorstwo wprowadzio zmiany innowacyjne w 3,3 aspektach swojej
dziaalnoci. 6,8% przedsibiorstw wprowadzio zmiany innowacyjne w tylko
jednym aspekcie dziaalnoci, a 6,5% przedsibiorstw wprowadzio zmiany we
wszystkich aspektach dziaalnoci.
Jako podstawowy miernik innowacyjnoci badanych przedsibiorstw przy-
jto udzia sprzeday wyrobw nowych i zmodernizowanych wprowadzonych
w latach 20072009 w oglnej sprzeday przedsibiorstw w 2009 roku. rednia
warto tego miernika wrd badanych 263 przedsibiorstw innowacyjnych bya
wysoka i wyniosa 26,3%, przy czym mediana wyniosa 20% (tab. 7).
Tabela 7
Udzia % sprzeday nowych lub zmodernizowanych produktw/usug wprowadzonych

w latach 20072009 w cakowitej sprzeday w 2009 roku
Wyszczeglnienie Udzia w %
redni % udzia w obrotach 26,3
Mediana udziau w % 20,0
Ranga 100,0
Min. % udzia 0,0
Maks. % udzia 100,0

252 Edward Stawasz
rednia ta bya wysza w porwnaniu z poziomem dla caego przemysu

polskiego (12,3%)2. Naley jednak zwrci uwag na znaczn rozpito wska-
nika udziau sprzeday nowych lub zmodernizowanych produktw/usug: od 0%
(12,5% przedsibiorstw) do 100% (2,3% przedsibiorstw) wiadczc o duym
zrnicowaniu innowacyjnoci badanych przedsibiorstw, wynikajcym z przed-
miotu wprowadzanych zmian. Wyszy wskanik udziau sprzeday nowych lub
zmodernizowanych produktw/usug odnotowano bowiem dla przedsibiorstw
wprowadzajcych rwnoczenie zmiany techniczne i organizacyjne (30%)
w porwnaniu z przedsibiorstwami wprowadzajcych jedynie zmiany tech-
niczne (15,8%).
Rozkad czstotliwoci przedsibiorstw wedug przyjtego wskanika inno-
wacyjnoci wskazuje, e dominuj przedsibiorstwa o niskiej innowacyjnoci
3/4 przedsibiorstw naley do przedziau 033% (rys. 2).
40%
35%
30%
% przedsibiorstw
25%
20%
15%
10%
5%
0%
010 20-lis 2130 3140 4150 5160 6170 7180 8190 91100
Wskanik innowacyjnoci
Rys. 2. Innowacyjno badanych przedsibiorstw

2
Wskanik udziau sprzeday wyrobw nowych i zmodernizowanych wprowadzonych w la-
tach 20072009 w oglnej sprzeday przedsibiorstw w 2009 roku dotyczy ogu przedsibiorstw,
zarwno innowacyjnych, jak i nieinnowacyjnych, std te jego poziom dla przedsibiorstw inno-
wacyjnych jest znacznie wyszy, porwnywalny z poziomem dla przedsibiorstw z badanej popu-
lacji. Zob. Dziaalno innowacyjna przedsibiorstw w latach 20062009, GUS, Szczecin 2010,
s. 15.
W opracowaniu przyjto podzia przedsibiorstw wedug wskanika inno-

wacyjnoci na dwie grupy: (i) grupa o obnionej i (ii) grupa o podwyszonej
innowacyjnoci, przyjmujc za podstaw podziau warto redniej arytmetycznej
wskanika innowacyjnoci, udziau sprzeday wyrobw nowych i zmodernizo-
wanych wprowadzonych w latach 20072009 w oglnej sprzeday przedsi-
biorstw w 2009 roku, wynoszc 26,3%.
Tabela 8
Klasy innowacyjnoci badanych przedsibiorstw
Klasy innowacyjnoci % przedsibiorstw Wskanik w %*

Grupa o obnionej innowacyjnoci 58,9 10,3
Grupa o podwyszonej innowacyjnoci 41,1 49,1
* % Udzia sprzeday nowych lub zmodernizowanych produktw/usug wprowadzonych w latach

20062009 w cakowitej sprzeday w 2009 roku
Z analizy tabeli 8 wynika, e w badanej prbie przewaaj przedsibiorstwa

o obnionej innowacyjnoci ze wskanikiem innowacyjnoci poniej 26,3%.
Do grupy tej naley 58,9% przedsibiorstw. Z kolei do grupy o podwyszonej
innowacyjnoci, tj. ze wskanikiem innowacyjnoci rwnym 26,3% lub wyszym,
naley 41,1% przedsibiorstw. Obie grupy przedsibiorstw wyranie rni si
rednim wskanikiem innowacyjnoci. Wskanik ten dla grupy przedsibiorstw
o obnionej innowacyjnoci wynosi 10,3%, natomiast dla grupy przedsibiorstw
o podwyszonej innowacyjnoci jest prawie piciokrotnie wyszy i wynosi
49,1%. Biorc pod uwag przedmiot wprowadzonych zmian innowacyjnych
w latach 20072009, mona stwierdzi, e przewaaj wdroenia nowych lub
istotnie ulepszonych produktw oraz nowych lub udoskonalonych technolo-
gii (ponad 3/4 badanych przedsibiorstw). Mniej powszechne s take zmiany
w obszarze organizacyjnym od 57,8% (w zarzdzaniu) do 25,1% przed-
sibiorstw w strukturach organizacyjnych. Przedsibiorstwa o podwyszo-
nej innowacyjnoci byy bardziej aktywne we wprowadzaniu innowacji we
wszystkich wymienionych obszarach w porwnaniu z przedsibiorstwami
o obnionej innowacyjnoci (rys. 3). Stosunkowo najwiksze rnice miay
254 Edward Stawasz
miejsce we wprowadzaniu zmian w produktach oraz w zarzdzaniu i w obszarze

marketingu.
Jeli chodzi o stopie nowoci wprowadzonych zmian, przewaaj zmiany
bdce nowoci w skali krajowej (68,4% przedsibiorstw). Nowoci w skali
samego przedsibiorstwa odnotowao w 63,9% przedsibiorstw. Najmniej
(50,9%) byo nowoci w skali ponadkrajowej, porwnywalnych z rozwi-
zaniami zagranicznymi (w krajach wysoko rozwinitych). Przedsibiorstwa
o podwyszonej innowacyjnoci wprowadziy w analizowanym okresie zmiany
innowacyjne o wyszym stopniu nowoci w porwnaniu z przedsibiorstwami
o obnionej innowacyjnoci (rys. 4). W tej grupie przedsibiorstw przewaay
nowoci w skali oglnokrajowej (84,2%), a nastpnie nowoci w skali ponad-
krajowej (66,7%). Natomiast przedsibiorstwa o obnionej innowacyjnoci naj-
wicej nowoci wprowadziy w skali samego przedsibiorstwa (71%), a najmniej
w skali ponadkrajowej (40%).
100 92,6
80 75,5 76,8
67,1 67,1
60 55,6
51
43,2
40
29,6
21,9
20
0
Produktowe Technologiczne W zarzdzaniu Marketingowe Organizacyjne
Grupa I Grupa II
Rys. 3. Przedmiot zamian innowacyjnych (% przedsibiorstw)

100
84,2
80 71 66,7
53,7 57,4
60
40
40
20
0
W skali firmy W skali krajowej W skali ponadkrajowej
Grupa I Grupa II
Rys. 4. Stopie zmian innowacyjnych (% przedsibiorstw)

Ponad 3/4 badanych przedsibiorstw odnioso wymierne korzyci z podej-

mowanej dziaalnoci innowacyjnej w latach 20072009. Jednak a co czwarte
przedsibiorstwo nie odnotowao adnych wymiernych korzyci z tego tytuu.
Warto zauway, e odnosi si to przede wszystkim do przedsibiorstw o obnio-
nej innowacyjnoci, wrd ktrych 31% ocenia, i nie odnioso adnych korzyci
z podejmowanej dziaalnoci innowacyjnej. W grupie o podwyszonej inno-
wacyjnoci odsetek przedsibiorstw bez wymiernych korzyci z innowacji by
ponaddwukrotnie niszy i wynis 14%.
Do podstawowych wymiernych efektw wprowadzonych zmian innowa-
cyjnych zaliczono: zwikszenie asortymentu produktw/usug oraz popraw
jakoci produktw (odpowiednio 31,5% i 25,5% odpowiedzi przedsibiorstw).
W dalszej kolejnoci za: wejcie na nowe rynki zbytu lub umocnienie pozycji
rynkowej oraz wzrost obrotw (odpowiednio 14,5% i 8,5% odpowiedzi). S to
efekty o charakterze rynkowym. Odpowiedzi o innym charakterze maj mniej-
sze znaczenie. Osignite efekty z innowacji wykazuj pewne zrnicowanie,
uwzgldniajc podzia przedsibiorstw wedug innowacyjnoci (rys. 5). Przed-
sibiorstwa o podwyszonej innowacyjnoci czciej wskazuj na zwikszenie
asortymentu produktw i usug oraz wzrost obrotw jako wynik innowacji,
a przedsibiorstwa o obnionej innowacyjnoci na popraw jakoci produktw
oraz obnienie kosztw produkcji. Mona przypuszcza, e te ostatnie efekty
s mniej innowacyjne i w zwizku z tym wymagaj mniejszego zaangaowa-
256 Edward Stawasz
nia przedsibiorstw w ich realizacj w porwnaniu do dziaa majcych na celu

wzbogacenie portfela produktw/usug.
Inne
Obnienie kosztw
Wzrost obrotw
Ekspansja rynkowa
Poprawa jakoci
Zwikszenie
asortymentu
0 5 10 15 20 25 30 35 40
Grupa I Grupa II
Rys. 5. Stopie zmian innowacyjnych (% przedsibiorstw)

8.3.2. Skonno do innowacji
W opracowaniu jako miar skonnoci (motywacji) do innowacji badanych

przedsibiorstw przyjto ocen roli innowacji w poprawie ich wynikw (pozycja
konkurencyjna na rynku, korzyci ekonomiczne). wiadczy to take o zrozumie-
niu pojcia innowacji i jej znaczenia dla funkcjonowania przedsibiorstw.
W opinii 92,4% przedsibiorstw wprowadzone zmiany innowacyjne
w latach 20072009 poprawiy ich pozycj konkurencyjn, a zdaniem 77%
z nich w stopniu dobrym lub bardzo dobrym (oceny te dotycz przedsibiorstw,
ktre odnotoway jakiekolwiek efekty z innowacji). rednia ocena tych zmian
wyniosa 3,75 pkt. w skali 5-punktowej (tab. 9).
Tabela 9
Wpyw innowacji na popraw pozycji konkurencyjnej w latach 20072009

(% przedsibiorstw)
Przedmiot zmian Grupa I Grupa II Razem

rednia ocen* 3,33 4,35 3,75
Duy lub bardzo duy wpyw** 59,3 90,7 77,3
Rynki zagraniczne** 24,8 32,4 28,2
Skala dziaalnoci**:
do 9 zatrudnionych 62,0 75,0 66,6
1049 zatrudnionych 60,0 93,8 62,6
50249 zatrudnionych 75,6 90,2 79,9
Wiek przedsibiorstw**:
do 3 lat 37,5 83,7 50,0
do 10 lat 55,5 97,6 69,7
powyej 10 lat 61,0 91,2 71,3
* rednia ocen w skali 15; **Oceny 45 w skali 15.
Poprawa pozycji konkurencyjnej przedsibiorstw miaa miejsce gwnie

na rynku krajowym (49,4%), a w dalszej kolejnoci na rynkach zagranicznych
(28,2%) oraz regionalnym (22,4%). Wyniki te s zasadniczo zgodne ze stopniem
nowoci wprowadzanych w przedsibiorstwach zmian przewag innowa-
cji bdcych nowoci w skali rynku krajowego. Ocena wpywu wprowadzo-
nych innowacji na popraw pozycji konkurencyjnej badanych przedsibiorstw
wykazuje due zrnicowanie, uwzgldniajc podzia przedsibiorstw wedug
innowacyjnoci. Wszystkie przedsibiorstwa o podwyszonej innowacyjnoci
poprawiy swoj pozycj konkurencyjn dziki wprowadzonym innowacjom,
a w opinii 90,7% z nich w stopniu dobrym lub bardzo dobrym. Poprawa pozy-
cji konkurencyjnej miaa miejsce przede wszystkim na rynku oglnokrajowym,
a dla blisko 1/3 przedsibiorstw na rynkach zagranicznych. W przypadku przed-
sibiorstw o obnionej innowacyjnoci analizowane wskaniki s odmienne:
87,1% sygnalizuje popraw swojej pozycji konkurencyjnej dziki wprowadzo-
nym innowacjom, a w opinii jedynie 59,3% bya to poprawa w stopniu dobrym
lub bardzo dobrym. Poprawa pozycji konkurencyjnej dotyczya przede wszyst-
kim rynku oglnokrajowego i blisko 1/4 przedsibiorstw na rynkach zagra-
nicznych. Wydaje si, e powysza odmienno w ocenie wpywu innowacji
258 Edward Stawasz
na pozycj konkurencyjn przedsibiorstw wynika ze zrnicowanego poziomu

innowacyjnoci i oryginalnoci wprowadzanych zmian. Im wyszy poziom inno-
wacyjnoci i oryginalnoci wprowadzanych zmian, tym lepsza ocena roli inno-
wacji w poprawie pozycji konkurencyjnej przedsibiorstw.
Odpowiedzi badanych przedsibiorstw wedug ich skali i wieku wykazuj
wystpowanie pewnych rnic w porwnaniu do analizy caej prby. Im wik-
sze i starsze przedsibiorstwo, tym wysza ocena roli innowacji. Wprowadzone
zmiany innowacyjne poprawiy pozycj konkurencyjn przedsibiorstw, szcze-
glnie rednich i dojrzaych (powyej 10 lat funkcjonowania na rynku). Oceny
dobre lub bardzo dobre odnotoway odpowiednio: 90,2% przedsibiorstw o pod-
wyszonej innowacyjnoci i o redniej wielkoci oraz 91,2% przedsibiorstw
o podwyszonej innowacyjnoci i dojrzaych.
Relacj powysz potwierdzaj oceny przedsibiorstw dotyczce adekwat-
noci korzyci osignitych z innowacji w stosunku do poniesionych nakadw
w latach 20072009 (tab. 10). Prawie 3/4 przedsibiorstw (72,2%) ocenia, e
nakady poniesione na wprowadzenie innowacji byy adekwatne do osigni-
tych korzyci wynikajcych bezporednio z poprawy ich konkurencyjnoci.
27,8% przedsibiorstw uznao, e nie ma takiej pozytywnej relacji, co moe
oznacza saboci w dziedzinie zarzdzania innowacjami. Warto zauway, e
odnosi si to przede wszystkim do przedsibiorstw o obnionej innowacyjno-
ci, wrd ktrych a 34,8% ocenia, e nie odnioso adnych korzyci z podej-
mowanej dziaalnoci innowacyjnej. Wskazuje to take na powane problemy
w zrozumieniu istoty i roli innowacji dla rozwoju w tej grupie przedsibiorstw
(dotyczy to zwaszcza przedsibiorstw o najmniejszej skali dziaalnoci: a
62,5% z nich ocenia, e nie odnioso adnych korzyci z podejmowanej dzia-
alnoci innowacyjnej). W grupie o podwyszonej innowacyjnoci odsetek
przedsibiorstw bez wymiernych korzyci z innowacji by dwukrotnie niszy
i wynis 17,6%.
Tabela 10
Ocena adekwatnoci korzyci z innowacji w stosunku do poniesionych nakadw

(% przedsibiorstw)
Wyszczeglnienie Grupa I Grupa II Razem

Ogem 65,2 82,4 72,2
Skala dziaalnoci:
do 9 zatrudnionych 62,0 79,1 69,4
1049 zatrudnionych 60,0 78,6 67,9
50249 zatrudnionych 75,6 95,7 82,8
Wiek przedsibiorstw:
do 3 lat 37,5 75,0 50,0
do 10 lat 59,3 81,3 67,4
powyej 10 lat 64,7 82,9 74,0
8.3.3. Zdolno innowacyjna przedsibiorstw
Przedsibiorstwa raczej konkuruj zdolnociami do rozwoju nowych pro-

duktw ni nowymi produktami. Zdolno innowacyjna przedsibiorstw okre-
lona zostaa w opracowaniu jako zdolno do cigej transformacji wiedzy i idei
w nowe produkty, procesy i systemy dla korzyci przedsibiorstw. Jest to kom-
binacja czynnikw wewntrznych i zewntrznych, ktre s zwizane z realizacj
cigych innowacji3.
Z analizy rde innowacji wprowadzonych w latach 20072009 w bada-
nych przedsibiorstwach wynika, e przewaaj rda wewntrzne jako pod-
stawa tworzenia i rozwoju przedsiwzi innowacyjnych, z ktrych korzystao
61% przedsibiorstw (tab. 11). Oznacza to, e innowacyjne MSP polegaj raczej
na wasnych zasobach i pomysach ni na rdach zewntrznych obejmujcych
wspprac i kontakty z innymi przedsibiorstwami, instytucjami sfery nauki
i techniki, innowacyjnym otoczeniem biznesu, oglnodostpn wiedz itp.
Wewntrzne rda innowacji dotycz przede wszystkim wasnych pomysw
kierownictwa i/lub pracownikw (27,1%) oraz pomysw bdcych wynikiem
3
H. Romijn, M. Albaladejo, Determinants of innovation capability in small electronics and
software firms in southeast England, Research Policy, No. 31/2002; Y. Zheng, J. Liu, G. George,
The dynamic impact of innovative capability and inter-firm network on firm valuation: a longitudi-
nal study of biotechnology start-ups, Journal of Business Venturing, No. 25/2010.
260 Edward Stawasz
pracy dziau/stanowisk marketingowych (22,7%). Wasne prace rozwojowe

(w tym prace B+R) maj mniejsze znaczenie jako rda innowacji (8,8% przed-
sibiorstw). rda zewntrzne maj natomiast mniejsze znaczenie jako podstawa
tworzenia i rozwoju przedsiwzi innowacyjnych: korzystao z nich cznie 39%
przedsibiorstw. Podstawowe znaczenie maj zakupy rzeczowe (26,7% przedsi-
biorstw). Pozostae rda zewntrzne nie s popularne: z kupna wynikw prac
B+R korzystao zaledwie 3,2% przedsibiorstw, a z kupna patentw, licencji
i know-how 1,2% przedsibiorstw.
Tabela 11
rda wprowadzonych zmian innowacyjnych w latach 20072009
rda innowacji Grupa I Grupa II Razem

rda wewntrzne, w tym: 63,0 58,4 61,0
wasne pomysy 28,7 25,0 27,1
obserwacja rynku (marketing) 23,8 21,3 22,7
prace rozwojowe 7,7 10,2 8,8
rda zewntrzne, w tym: 37,0 43,5 39,0
zakupy rzeczowe 25,2 28,7 26,7
prace B+R 2,8 3,7 3,2
zakupy patentw, licencji, know-how 0,7 1,9 1,2
instytucje otoczenia biznesu 0,0 0,9 0,4
Znaczenie poszczeglnych rde innowacji jest zrnicowane, uwzgld-

niajc podzia przedsibiorstw wedug innowacyjnoci. Obie grupy czciej
korzystaj ze rde wewntrznych innowacji ni zewntrznych, jednak przed-
sibiorstwa o obnionej innowacyjnoci czyni to intensywniej w porwnaniu
do przedsibiorstw o podwyszonej innowacyjnoci (odpowiednio 63% i 58,4%).
Przedsibiorstwa o obnionej innowacyjnoci w wikszym stopniu polegaj
na wasnych pomysach i zasobach w porwnaniu do przedsibiorstw o podwy-
szonej innowacyjnoci (odpowiednio 28,7% i 25%). Odmienna sytuacja ma miej-
sce w przypadku korzystania z wasnych prac rozwojowych jako rda innowacji:
z tego rda czciej korzystaj przedsibiorstwa o podwyszonej innowacyjno-
ci w porwnaniu do przedsibiorstw o obnionej innowacyjnoci (odpowiednio
10,2% i 7,7%). Wydaje si, e wskazuje to na wiksz intensywno badawcz
i techniczn dziaalnoci innowacyjnej w przedsibiorstwach o podwyszonej

innowacyjnoci. W przypadku rde zewntrznych bardziej powszechnych
w grupie przedsibiorstw o podwyszonej innowacyjnoci podstawowe znacze-
nie maj zakupy rzeczowe jako rdo innowacji, czciej wykorzystywane przez
przedsibiorstwa o podwyszonej innowacyjnoci w porwnaniu do przedsi-
biorstw o obnionej innowacyjnoci (odpowiednio 28,7% i 25,2%). Minimalne
znaczenie dla obu przedsibiorstw ma zakup wynikw prac B+R oraz patentw,
licencji i know-how. Wydaje si, e wskazuje to na bardzo sabo rozwinite kon-
takty formalne innowacyjnych MSP ze sfer nauki i techniki. Podobnie bardzo
sabo rozwinite s kontakty z instytucjami innowacyjnego otoczenia biznesu
oceniane z punktu widzenia ich uytecznoci dla tworzenia i rozwoju innowacji.
Miernikiem stosowanym w literaturze przedmiotu do opisu zdolnoci inno-
wacyjnej przedsibiorstw jest udzia % wydatkw na innowacje (obejmujcy
wydatki na prace B+R, przygotowanie produkcji, przygotowanie personelu,
dystrybucji itp.) w oglnej sprzeday przedsibiorstw. Wprawdzie nie oddaje to
w peni zdolnoci MSP do innowacji, niemniej jednak jest powszechnie stoso-
wany z uwagi na swoj przydatno w analizach ilociowych4.
Udzia procentowy wydatkw na innowacje w oglnej sprzeday przedsi-
biorstw w 2009 roku by wysoki i wynis 7,7%. Warto jednak zwrci uwag
na znaczn rozpito wskanika od 0% (29,3% przedsibiorstw) do 80%
(1,1% przedsibiorstw) wiadczc o duym zrnicowaniu zdolnoci innowa-
cyjnej przedsibiorstw, wynikajcym zapewne z przedmiotu wprowadzanych
zmian. Wskanik udziau procentowego wydatkw na innowacje w oglnej
sprzeday przedsibiorstw w 2009 roku by bardzo zrnicowany w badanych
przedsibiorstwach, biorc pod uwag ich innowacyjno (tab. 12).
Tabela 12
Udzia procentowy wydatkw na innowacje w cakowitej sprzeday w 2009 roku
Wyszczeglnienie Grupa I Grupa II Razem

redni % udzia 5,2 11,9 7,7
Mediana udziau w % 2,0 10,0 4,0
4
H. Forsman, Improving innovation capabilities of small enterprises: cluster strategy as
a tool, International Journal of Innovation Management, No. 2/2009.
262 Edward Stawasz
W przedsibiorstwach o podwyszonej innowacyjnoci wskanik ten

wynis 11,2% i by dwukrotnie wyszy w porwnaniu do przedsibiorstw
o obnionej innowacyjnoci (5,2%). Wskazuje to na wyrane rnice w zdolno-
ci innowacyjnej tych dwch grup przedsibiorstw. Wydaje si, e zaleno jest
w tym przypadku nastpujca: im wysza zdolno innowacyjna (mierzona
wskanikiem udziau procentowego wydatkw na innowacje w oglnej sprze-
day), tym wysza innowacyjno przedsibiorstw. Powysz zaleno
potwierdzaj take oceny przedsibiorstw dotyczce adekwatnoci osignitych
korzyci z innowacji w stosunku do poniesionych nakadw w latach 20072009
(tab. 10). Oceny te s wyranie wysze w przypadku przedsibiorstw o podwy-
szonej innowacyjnoci w porwnaniu do przedsibiorstw o obnionej innowacyj-
noci (odpowiednio 82,4% i 65,2%).
Wydatki na innowacje w badanych przedsibiorstwach innowacyjnych
finansowane byy przede wszystkim ze rde wasnych. Dotyczy to 91,6%
przedsibiorstw, a redni udzia rodkw wasnych w cznym finansowaniu
wynis 82,5%. Ze rde obcych finansowania wydatkw na innowacje korzy-
stao 32,6% przedsibiorstw, a redni udzia obcych rde w cznym finansowa-
niu wynis 17,5%, z tego 10,5% wydatkw pochodzio ze rde publicznych,
a 7% ze rde komercyjnych. Dla 19,6% przedsibiorstw obce rodki stano-
wiy ponad poow wydatkw na innowacje. Przedsibiorstwa o podwyszonej
innowacyjnoci korzystaj w nieco szerszym stopniu ze rde zewntrznych
w porwnaniu do przedsibiorstw o obnionej innowacyjnoci (tab. 13).
Tabela 13
Struktura rde finansowania wydatkw na innowacje w cakowitej sprzeday

w 2009 roku
rda finansowania Grupa I Grupa II Razem
rda wasne 84,5 79,8 82,5

rda obce komercyjne 10,8 10,1 10,5
rda obce publiczne 4,7 10,1 7,0

Dotyczy to zwaszcza udziau wydatkw finansowych ze rde obcych

publicznych, co wiadczy moe o wikszej skutecznoci przedsibiorstw o pod-
wyszonej innowacyjnoci w korzystaniu z rodkw pomocowych na innowacje.
Programy pomocowe czsto stawiaj wnioskodawcom wysokie wymagania pod
wzgldem poziomu nowoczesnoci i skali planowanych przedsiwzi innowa-
cyjnych (odpowiednio: 10,1% i 4,7% caoci finansowania).
8.3.4. Wsppraca z otoczeniem innowacyjnego biznesu
Zdecydowana wikszo badanych przedsibiorstw innowacyjnych w anali-

zowanym okresie (20072009) wsppracowaa z otoczeniem na rzecz innowacji
(73,5%). W wikszym stopniu dotyczyo to raczej przedsibiorstw o podwyszo-
nej innowacyjnoci, wrd ktrych wspprac z otoczeniem odnotowao 79,4%,
ni przedsibiorstw o obnionej innowacyjnoci (69,9%). Warto zauway zatem,
e wikszej aktywnoci innowacyjnej przedsibiorstw towarzyszy szersza wsp-
praca z otoczeniem na rzecz innowacji.
Lista partnerw wsppracy obejmowaa zarwno inne podmioty gospodar-
cze, jak i instytucje sfery nauki i techniki, doradztwa i szkole oraz instytucje
wspierania innowacyjnego biznesu. W opinii badanych przedsibiorstw najwik-
sz uyteczno dla ich rozwoju innowacyjnego maj kontakty (formalne bd
nieformalne) z krajowymi przedsibiorstwami oraz z przedsibiorstwami zagra-
nicznymi (rys. 6).
Kontakty z krajowymi (44,6% odpowiedzi) oraz zagranicznymi (33,8%)
dostawcami, odbiorcami bd konkurentami zostay uznane za najbardziej po-
dane dla rozwoju innowacyjnego przedsibiorstw. Su one MSP jako rdo
innowacyjnych pomysw i rozwiza i maj zapewni przedsibiorstwom
usugi niezbdne dla realizacji innowacji, m.in. wejcie na rynek z nowym pro-
duktem lub usug, dostp do usug produkcyjnych, dystrybucyjnych. Znacznie
niej oceniono wspprac ze sfer nauki i techniki (NiT) uczelniami lub cen-
trami badawczymi (11,3% odpowiedzi). adne z badanych przedsibiorstw nie
wsppracowao z zagranicznymi uczelniami lub centrami B+R. Wydaje si,
e wiadczy to bd o niskiej oryginalnoci realizowanych innowacji, bd
o ograniczonej uytecznoci krajowych instytucji B+R. Brak zagranicznych
instytucji B+R na licie podanych partnerw dla rozwoju innowacyjnego bada-
nych MSP wiadczy moe o ich bardzo sabych kontaktach w zagranicznym
264 Edward Stawasz
wiecie nauki i bada. W opinii badanych przedsibiorstw nisk uyteczno dla

ich rozwoju innowacyjnego maj kontakty z konsultantami (6%) oraz organiza-
cjami wspierania biznesu (3%).
50 45,6
42,6 42,6
40
27,8
30
20
12,7
9,3 8,9
10 5,1
1,9 3,7
0 0
0
Przedsibiorstwa Przedsibiorstwa Krajowa sfera Konsultanci Organizacje Inne
krajowe zagraniczne NiT wspierania
biznesu
Grupa I Grupa II
Rys. 6. Ocena przydatnoci partnerw zewntrznych dla rozwoju innowacyjnego MSP

Znaczenie poszczeglnych partnerw dla podejmowanych innowacji wyka-

zuje pewne zrnicowanie, uwzgldniajc podzia przedsibiorstw wedug inno-
wacyjnoci. Przedsibiorstwa o obnionej innowacyjnoci podkrelaj przede
wszystkim uyteczno wsppracy z krajowymi przedsibiorstwami (45,2%),
podczas gdy przedsibiorstwa o podwyszonej innowacyjnoci jednako wysoko
oceniaj uyteczno wsppracy z krajowymi i zagranicznymi przedsibior-
stwami (po 42,6%). Wydaje si, e znamienna jest zwaszcza wysoka ocena przy-
datnoci kontaktw z zagranicznymi przedsibiorstwami wskazujca na bardziej
rozwinit wspprac wysoko innowacyjnych przedsibiorstw. Maj one wy-
szy udzia eksportu w swoich obrotach, podejmuj przedsiwzicia innowacyjne
bardziej zoone i o wyszej oryginalnoci, co moe wymaga szerszej wsp-
pracy z partnerami zagranicznymi. Pozostali partnerzy badanych przedsibiorstw
s zasadniczo podobnie oceniani przez obie wyrnione grupy, cho naley
zauway, e przedsibiorstwa o niszej innowacyjnoci nieznacznie wyej oce-
niaj uyteczno krajowych instytucji B+R w porwnaniu do przedsibiorstw
o podwyszonej innowacyjnoci. By moe wynika to z faktu oceny raczej po-

tencjalnej ni rzeczywistej przydatnoci krajowych instytucji B+R.
Wsppraca badanych przedsibiorstw innowacyjnych z otoczeniem w ana-
lizowanym okresie zasadniczo bya korzystna dla ich rozwoju innowacyjnego.
Blisko 3/4 przedsibiorstw (73,7%), ktre wsppracoway w zakresie innowacji,
ocenio, e ich potrzeby zostay zaspokojone w wyniku nawizanych rnorakich
kontaktw z zewntrznymi partnerami. Warto zauway jednak, e biorc pod
uwag wszystkie badane przedsibiorstwa, dotyczyo to zaledwie 54,4% z nich.
A zatem blisko poowa badanych innowacyjnych MSP nie nawizaa wsppracy
z otoczeniem w celu realizowania innowacji (26,5%) bd nie odniosa z tego
tytuu adnych wymiernych korzyci (19,3%).
Korzyci odniesione ze wsppracy z partnerami zewntrznymi w zakre-
sie rozwoju innowacyjnego s wyranie zrnicowane, uwzgldniajc podzia
przedsibiorstw wedug innowacyjnoci. Jedynie poowa ogu przedsibiorstw
o obnionej innowacyjnoci uznaa, e ich potrzeby innowacyjne zostay zaspo-
kojone w wyniku nawizanych rnorakich kontaktw z zewntrznymi part-
nerami (50,4%). Odsetek przedsibiorstw, ktre w zakresie innowacji odniosy
wymierne korzyci ze wsppracy z otoczeniem, by znacznie wyszy w przy-
padku przedsibiorstw o podwyszonej innowacyjnoci 60,3% ogu przedsi-
biorstw ocenio pozytywnie tak wspprac.
Ponad 1/4 przedsibiorstw, ktre wsppracoway z zewntrznymi partne-
rami uznaa, e nie odniosa z tego tytuu adnych wymiernych korzyci, ich
potrzeby w zakresie innowacji nie zostay zaspokojone. W ich opinii najwiksz
luk w zaspokojeniu potrzeb rozwoju innowacyjnego odnotowano w przypadku
informacji naukowej (42,9% odpowiedzi), a w dalszej kolejnoci w przypadku
informacji rynkowej (22,9%) oraz szkole (14,3%). Pozostae obszary potrzeb
innowacyjnych maj niewielkie znaczenie. Warto zwrci uwag, i jedynie
2,9% przedsibiorstw sygnalizuje niezaspokojony popyt na rodki finansowe.
Charakter tych luk wskazuje, e dotycz one zagadnie zarwno naukowych,
jak i rynkowych. Brak zaspokojonych potrzeb w zakresie informacji nauko-
wej dotyczy gwnie przedsibiorstw o obnionej innowacyjnoci, co koreluje
z ich stosunkowo dobr ocen uytecznoci instytucji B+R w podejmowanych
innowacjach. By moe sygnalizuje to wystpowanie wikszych problemw
z nawizaniem kontaktw z instytucjami B+R w porwnaniu do przedsibiorstw
o podwyszonej innowacyjnoci. Z kolei te ostatnie maj wiksze problemy
z uzyskaniem informacji rynkowej, zwaszcza dotyczcej rynkw zagranicznych,
266 Edward Stawasz
co znajduje odzwierciedlenie w stosunkowo wysokiej ocenie kontaktw z zagra-

nicznymi podmiotami gospodarczymi (rys. 7).
60
50
50
40
30,8 30,8
30
18,2
20 15,4
13,6 13,6
10 7,7
5,4 4,5
0,0 0 0 0,0
0
Informacja Informacja Szkolenia Wyszukiwanie Promocja Finanse Pomoc
naukowa rynkowa partnerw techniczno-
-wdroeniowa
Grupa I Grupa II
Rys. 7. Luka w zaspokajaniu potrzeb poprzez kontakty zewntrzne dla rozwoju inno-
wacyjnego (% przedsibiorstw)
Wedug samooceny badanych przedsibiorstw ich wewntrzna zdolno

innowacyjna jest niewystarczajca do samodzielnego rozwoju innowacji, biorc
pod uwag trzyletnie zamierzenia w tej dziedzinie. Jedynie 1/4 przedsibiorstw
innowacyjnych jest w stanie cakowicie samodzielnie realizowa zamierzenia
innowacyjne. Zdecydowana wikszo (75,6%) nie jest w stanie samodzielnie
rozwija planowej dziaalnoci innowacyjnej, z tego 70,7% jest w stanie tylko
czciowo samodzielnie realizowa zamierzenia innowacyjne, a niecae 5%
odczuwa cakowity brak takich moliwoci (tab. 14).
Tabela 14
Oglna samoocena zdolnoci innowacyjnej dla realizacji zamierze innowacyjnych

(% odpowiedzi)
Samoocena zdolnoci Grupa I Grupa II Razem

innowacyjnej
Wystarczajca 26,3 21,5 24,4

Czciowo wystarczajca 68,7 73,8 70,7
Brak wasnych moliwoci 5,1 4,6 4,9
Warto zwrci uwag, i przedsibiorstwa, ktre nie zamierzaj rozwija

innowacji, maj wystarczajce wasne zdolnoci innowacyjne, co oznacza, e
rozstrzygaj tutaj czynniki motywacyjne. Im bardziej ambitny program rozwoju
innowacji (stopie nowoci innowacji), tym bardziej krytyczne oceny moliwo-
ci wasnych dotyczcych ich realizacji.
Nie ma wikszych rnic dotyczcych oceny wasnej zdolnoci innowacyj-
nej, jeli chodzi o podzia na przedsibiorstwa wedug stopnia innowacyjnoci.
Przedsibiorstwa o obnionej innowacyjnoci bardziej optymistycznie oceniaj
swoje zdolnoci innowacyjne w porwnaniu do przedsibiorstw o podwyszonej
innowacyjnoci (odpowiednio 26,3% i 21,5% przedsibiorstw).
8.3.5. Orientacja rozwojowa przedsibiorstw
Wrd badanych przedsibiorstw innowacyjnych 3/4 ocenia, e ma prze-

wag konkurencyjn na swoich gwnych rynkach. Dotyczy to bardziej przedsi-
biorstw o podwyszonej innowacyjnoci (84,3%) ni przedsibiorstw o obnionej
innowacyjnoci (69%). Powysze dane wskazuj na wyrany zwizek pozycji
konkurencyjnej przedsibiorstw na rynku z ich innowacyjnoci i wiadcz
o znaczcej roli innowacyjnoci w dziaalnoci badanych firm.
Do gwnych przewag konkurencyjnych naleay jako produktw/usug
(41,8% odpowiedzi) oraz przewaga cenowa (20,6%). W dalszej za kolejnoci
standard techniczny/nowoczesno oraz innowacyjno (odpowiednio 13,9%
i 12,4% odpowiedzi).
268 Edward Stawasz
Ukad przewag konkurencyjnych jest zwizany ze stopniem innowacyjnoci

przedsibiorstw. Przedsibiorstwa o wyszej innowacyjnoci czciej akcentuj
przewagi w innowacyjnoci produktw i usug oraz ich nowoczesnoci w porw-
naniu do przedsibiorstw o obnionej innowacyjnoci, ktre czciej zaznaczaj
przewagi w jakoci produktw lub usug oraz cenowe (rys. 9).
50
44,2
38,9
40
30
23,1
20,0
20 17,8
15,6
12,5
10 7,7
5,8 4,4
3,8 3,3
1,5 2,9
0
Jako Nisze ceny Standard Innowacyjno Nisze koszty Serwis Inne
produktw techniczny produktw pracy
Grupa I Grupa II
Rys. 9. Gwne przewagi konkurencyjne badanych przedsibiorstw (% odpowiedzi)

Due znaczenie innowacyjnoci w dziaalnoci badanych przedsibiorstw

znajduje potwierdzenie w analizie priorytetw rozwojowych na najblisze trzy
lata. Prawie wszyscy waciciele (97%) zakadaj wzrost skali swoich przed-
sibiorstw. Wskazuje to, i wrd badanych przedsibiorstw innowacyjnych
zdecydowanie przewaa orientacja wzrostowa. Priorytetem badanych przed-
sibiorstw bdzie rozwj nowego produktu lub technologii (35,7%). Po 20%
przedsibiorstw przewiduje inwestowanie w maszyny i urzdzania oraz wejcie
na nowe rynki krajowe. Pozostae wymienione priorytety nie maj wikszego
znaczenia na licie odpowiedzi przedsibiorstw (tab. 15). Z danych tych wynika,
e rozwj przedsibiorstw bdzie mia charakter proinnowacyjny, odbywa si
bdzie poprzez innowacyjno produktw lub technologii, modernizacj apa-
ratu wytwrczego oraz ekspansj na rynku krajowym. Rozkad odpowiedzi na
temat priorytetw rozwojowych przedsibiorstw nie wykazuje wyranych rnic

w ukadzie ich innowacyjnoci. Jedynie w przypadkach wejcia na nowe rynki
zagraniczne podmioty o podwyszonej innowacyjnoci czciej wymieniaj ten
aspekt w porwnaniu z podmiotami o obnionej innowacyjnoci (odpowiednio
11,1% i 5,2% odpowiedzi przedsibiorstw), a podniesienie kwalifikacji pracow-
nikw czciej wymieniane jest przez podmioty o obnionej innowacyjnoci
(odpowiednio 11,6% i 1,9% odpowiedzi przedsibiorstw).
Tabela 15
Priorytety rozwojowe badanych przedsibiorstw w latach 20112013 (w %)
Priorytety Grupa I Grupa II Razem

Rozwj nowego produktu/technologii 33,5 38,4 35,7
Inwestowanie w maszyny i urzdzenia 21,3 21,3 21,3
Wejcie na nowe rynki krajowe 20,0 22,2 20,9
Wprowadzenie/rozwj eksportu 5,2 11,1 7,6
Podniesienie kwalifikacji pracownikw 11,6 1,9 7,6
Brak rozwoju 4,5 0,9 3,0
Inne 3,9 3,7 3,8
Zdecydowana wikszo badanych przedsibiorstw nalee bdzie do kate-

gorii podmiotw innowacyjnych w cigu najbliszych trzech lat (20112013).
Z wypowiedzi przedsibiorcw wynika bowiem, e 234 przedsibiorstwa (90,9%
caoci prby) planuj wprowadzanie zmian innowacyjnych w swojej dziaalno-
ci. Dotyczy to bdzie szczeglnie przedsibiorstw o podwyszonej innowa-
cyjnoci, wrd ktrych a 97,2% planuje wprowadzenie zmian innowacyjnych.
Natomiast znacznie niszy odsetek przedsibiorstw o obnionej innowacyjnoci
planuje przedsiwzicia innowacyjne (85,2%). Mona przypuszcza, e zakres
i oryginalno planowanych przedsiwzi rzutuj na dalszy rozwj innowa-
cyjny, a tym samym na rozwj zdolnoci innowacyjnych i potrzeby innowacyjne
badanych przedsibiorstw.
270 Edward Stawasz
Ponad poowa przedsibiorstw planuje wdroenie lub istotne ulepszenie

produktu (53,4%). Wskazuje to na prorynkowy charakter dziaa innowacyjnych
wysoko innowacyjnych przedsibiorstw. 1/4 przedsibiorstw planuje wdroenie
lub istotne ulepszenie technologii. Nowoci o charakterze organizacyjnym maj
mniejsze znaczenie w planach przedsibiorstw: 10,2% planuje wdroenie lub
istotne ulepszenie koncepcji marketingowej, a 8,9% chce wprowadzi nowoci
w systemie zarzdzania.
Plany dotyczce przedmiotu innowacji w badanych przedsibiorstwach
wedug ich innowacyjnoci nie rni si istotnie w porwnaniu z analiz caej
prby. Przedsibiorstwa o podwyszonej innowacyjnoci bd bardziej aktywne
we wprowadzaniu innowacji we wszystkich wymienionych obszarach w porw-
naniu z przedsibiorstwami o obnionej innowacyjnoci, z wyjtkiem zmian
o charakterze marketingowym (rys. 10). Stosunkowo najwiksze rnice bd
dotyczyy zmian w technologiach oraz w marketingu. Podstawowym sposo-
bem realizacji planowanego rozwoju innowacyjnego w latach 20112013 dla
1/3 badanych przedsibiorstw bdzie lepsze wykorzystanie wasnych zasobw,
gwnie kadrowych (kierownictwa i pracownikw).
60
52,7 54,3
50 47,5
40
30
23,7
20
13
8,4 9,5
10 6,7
0
Produktowe Technologiczne W zarzdzaniu Marketingowe
Grupa I Grupa II
Rys. 10. Przewidywane zmiany innowacyjne w latach 20112013 (% przedsibiorstw)

W dalszej kolejnoci rozwaane s: zakupy rodkw trwaych (29,9%) oraz

lepsza wsppraca z otoczeniem (16,2%). Wskazuje na to poziom nowoczesnoci
podejmowanych innowacji. Wydaje si, e bd to usprawnienia gwnie istnie-
jcych rozwiza.
Dziaania wymagajce wysikw nakierowanych na nowoczesne rozwi-
zania maj znacznie mniejsze znaczenie: zakupy nowych technologii i praw
(9,4%) czy powikszanie wasnych dziaw rozwojowych (5,1%). Pewne zna-
czenie przypisuje si deklarowanemu naladownictwu obcych rozwiza (6%)
(tab. 16).
Tabela 16
Planowane strategie rozwoju innowacyjnego w latach 20112013 (w %)
Planowane strategie rozwoju innowacyjnego Grupa I Grupa II Razem
Lepsze wykorzystanie wasnych zasobw 31,3 35,9 33,3

Zakup rodkw trwaych 35,1 23,3 29,9
Wsppraca z otoczeniem 13,0 20,4 16,2
Zakup nowych technologii i praw 9,2 9,7 9,4
Naladowanie obcych rozwiza 6,10 5,8 6,0
Powikszenie wasnych dziaw rozwojowych 5,3 4,9 5,1
Planowane strategie innowacyjne bazowa bd raczej na wykorzysta-

niu zasobw obcych (61,1% przedsibiorstw) ni wasnych (37,9%). Wynika
to zapewne z niskiej oceny zdolnoci przedsibiorstw do samodzielnego rozwoju
innowacji (tab. 14). Badane przedsibiorstwa s niejako zmuszone zarwno
do wsppracy z otoczeniem rynkowym i naukowo-technicznym, jak i do sta-
ra o publiczne wsparcie swoich wysikw innowacyjnych. Dotyczy to tak samo
przedsibiorstw o obnionej i podwyszonej innowacyjnoci biorc pod uwag
ich skal i wiek (rys. 11).
272 Edward Stawasz
70 63,8
59,8 61,1
60
50
40,2 37,9
40 36,2
30
20
10
0
Grupa I Grupa II Razem
Wykorzystanie wasnych zasobw Wykorzystanie obcych zasobw
Rys. 11. Planowane strategie innowacyjne w latach 20112013 (% przedsibiorstw)

8.3.6. Potrzeby innowacyjne przedsibiorstw
Zdecydowana wikszo badanych przedsibiorstw (87,8% caoci prby)

sygnalizuje zapotrzebowanie na wyspecjalizowane usugi niezbdne przy podej-
mowanych innowacjach w trakcie trzech najbliszych lat (20112013). Dotyczy
to szczeglnie przedsibiorstw o podwyszonej innowacyjnoci, wrd ktrych
a 95% potrzebuje takich usug. Niszy odsetek przedsibiorstw o obnionej
innowacyjnoci zgasza zapotrzebowanie na usugi w zakresie podejmowanych
innowacji (81,3%). Mona przypuszcza, e zakres i oryginalno planowa-
nych przedsiwzi rzutuj na rozwj zdolnoci innowacyjnej, a tym samym
na potrzeby innowacyjne badanych przedsibiorstw.
Zapotrzebowanie na usugi niezbdne przy podejmowanych innowacjach
dotyczy gwnie dostpu do kapitau (ponad poowa przedsibiorstw) oraz
nawizania nowych kontaktw biznesowych uatwiajcych realizacj inno-
wacji (1/4 przedsibiorstw). Zgaszanie zapotrzebowania na usugi finansowe
dotyczy bd skali podejmowanych inwestycji, bd wiadczy o wystpowaniu
problemw ze zrozumieniem istoty i skali innowacji charakterystycznych dla
przedsibiorstw sabo lub nieinnowacyjnych. Zagadnienie nawizania nowych
kontaktw biznesowych wiadczy o potrzebie wsppracy z innymi przedsibior-
stwami w zakresie realizacji innowacji i dotyczy m.in. wejcia na rynek z nowym

produktem lub usug, dostpu do usug produkcyjnych, dystrybucyjnych. Jest to
problem typowy dla przedsibiorstw o wyszej aktywnoci innowacyjnej. Pewne
znaczenie maj take dostp do nowej wiedzy, a wic kontakty z uczelniami
wyszymi i instytutami badawczymi (9,5% przedsibiorstw), oraz wyspecjalizo-
wane usugi doradcze i szkoleniowe dotyczce innowacji (7,4%). Obie te kwestie
s charakterystyczne dla aktywnych innowacyjnie przedsibiorstw i wskazuj
na potrzeb rozwoju wewntrznej zdolnoci innowacyjnej o bardzo wyspecjali-
zowanym charakterze, wzmacniajcej gwnie potencja techniczny i rozwojowy
oraz kadrowy przedsibiorstw. Minimalne znaczenie maj usugi szkoleniowe na
temat innowacji, co moe wskazywa na niski poziom i uyteczno ofert szko-
leniowych skierowanych do sektora innowacyjnych MSP bd na nisk ocen
wasnych umiejtnoci dotyczcych absorpcji wiadczonych usug.
Znaczenie poszczeglnych usug dla podejmowanych innowacji jest wyra-
nie zrnicowane, uwzgldniajc podzia przedsibiorstw wedug innowacyjno-
ci (rys. 12).
58,9
60
48,0
50
40
32,4
30
20,2
20
10,9 9,8
7,8 6,2
10 3,4 2,0
0
Dostp do Nowe kontakty Dostp do Usugi Inne
kapitau biznesowe nowej wiedzy specjalistyczne
Grupa I Grupa II
Rys. 12. Zapotrzebowanie na usugi dotyczce realizacji innowacji w latach 20112013

(% przedsibiorstw)
Przedsibiorstwa o obnionej innowacyjnoci czciej wskazuj na zapo-

trzebowanie na usugi finansowe (58,9%) ni przedsibiorstwa o podwyszo-
274 Edward Stawasz
nej innowacyjnoci (48%). Odmienna sytuacja ma miejsce w ocenie znaczenia

nawizania nowych kontaktw biznesowych: przedsibiorstwa o podwyszonej
innowacyjnoci czciej sygnalizuj potrzeby w tym zakresie w porwnaniu
z przedsibiorstwami o obnionej innowacyjnoci (odpowiednio 32,4% i 20,2%).
Wydaje si, e wskazuje to na wiksze zaawansowanie dziaalnoci innowa-
cyjnej oraz bardziej ambitne plany innowacyjne i ich rol w rozwoju przedsi-
biorstw. Zapotrzebowanie na usugi w zakresie dostpu do nowej wiedzy oraz
wyspecjalizowane usugi doradcze i szkoleniowe nie rni si istotnie dla obu
wyrnionych grup i wiadcz o ich zamiarze rozwoju wewntrznej zdolnoci
innowacyjnej o bardzo wyspecjalizowanym charakterze.
8.4. Charakterystyka przedsibiorstw nieinnowacyjnych
8.4.1. Przyczyny niepodejmowania dziaalnoci innowacyjnej
W badanej prbie 109 przedsibiorstw (tj. 29,3% caoci prby) nie prowa-
dzio w latach 20072009 dziaalnoci innowacyjnej polegajcej na wdraaniu
jakichkolwiek rozwiza innowacyjnych w zakresie produktu/usugi, techno-
logii i metod produkcyjnych, organizacji, marketingu i zarzdzania, bdcych
nowoci przynajmniej dla samego przedsibiorstwa. Te wanie przedsibior-
stwa uznano za nieinnowacyjne w wietle przyjtej definicji. Wrd tych 109
przedsibiorstw 40,4% z nich do tej pory w ogle nie prowadzio dziaalnoci
innowacyjnej, ale 59,6% wczeniej podejmowao takie prby. Jednak w latach
20072009 adne z nich nie prowadzio dziaalnoci innowacyjnej polegajcej
na wdraaniu rozwiza innowacyjnych.
Gwn przyczyn niepodejmowania dziaalnoci innowacyjnej w latach
20072009 przez badane przedsibiorstwa by niedostatek kapitau dotyczyo
to 38,5% przedsibiorstw (rys. 13). Nie bez znaczenia byy take brak rozwiza
gotowych do komercjalizacji (19,3%) oraz obawa przed ryzykiem (17,4%).
Ograniczony dostp do kapitau 38,5
Brak gotowych rozwiza 19,3
Obawa przed ryzykiem 17,4
Brak wiedzy o wsparciu innowacji 11,9
Brak presji rynku 10,1
Niskie kwalifikacje 4,6
Brak orodkw B+R w regionie 0,9
Rys. 13. Przyczyny niewprowadzania zmian innowacyjnych (% przedsibiorstw)

Z analizy przyczyn niepodejmowania dziaalnoci w latach 20072009

przez badane przedsibiorstwa wynika, e rdem tego byy zarwno czynniki
zwizane ze zdolnoci innowacyjn, jak i skonnoci do innowacji, cho te
pierwsze miay znaczenie podstawowe (tab. 17). Brak zdolnoci innowacyjnej
by gwn przyczyn niepodejmowania innowacji w przypadku 63,5% przedsi-
biorstw i dotyczy przede wszystkim niewystarczajcych rodkw finansowych
na realizacj innowacji (38,5%) oraz niezdolnoci do tworzenia lub zakupu roz-
wiza gotowych do komercjalizacji (17,4%). Wydaje si, e w tym ostatnim
przypadku badane przedsibiorstwa nie miay take wystarczajcej zdolnoci
do monitoringu i absorpcji rozwiza innowacyjnych. Niska skonno do inno-
wacji bya podstawow przyczyn niepodejmowania innowacji w 36,7% przed-
sibiorstw i dotyczya gwnie obawy przed ryzykiem (17,4%) oraz braku wiedzy
o instrumentach wsparcia innowacji (11,9%) i braku presji rynkowej wymuszaj-
cej podejmowanie innowacji (10,1%).
276 Edward Stawasz
Tabela 17
Dominujce przyczyny niewprowadzania zmian innowacyjnych (% przedsibiorstw)

w latach 20072009
Przyczyny % przedsibiorstw
Niewystarczajca zdolno innowacyjna 63,5
1. Ograniczony dostp do kapitau 38,5
2. Brak gotowych rozwiza do komercjalizacji 19,3
3. Niskie kwalifikacje pracownikw 4,6
4. Brak orodkw badawczych w regionie 0,9
Niska skonno do innowacji 36,7
1. Obawa przed ryzykiem 17,4
2. Brak wiedzy o instrumentach wsparcia innowacji 11,9
3. Brak presji rynku 10,1
8.4.2. Priorytety rozwojowe przedsibiorstw
Priorytetem rozwojowym badanych przedsibiorstw nieinnowacyjnych

w perspektywie najbliszych trzech lat (tj. okresie 20112013) jest poprawa
aktualnej pozycji konkurencyjnej (rys. 14). Ogromna wikszo, bo 91,7%
wacicieli firm, planuje podniesienie konkurencyjnoci swoich przedsibiorstw.
Cele ten wyprzedza drugi istotny priorytet, jakim jest wzrost/rozwj przedsi-
biorstw (57,8%). Kolejne miejsce zajmuj: pozyskanie dostpu do zewntrznego
finansowania (50,6%) oraz podniesienie kwalifikacji pracownikw (39,4%)
i pozyskanie zewntrznego inwestora (29,4%). Minimalne znaczenie na licie
priorytetw ma utworzenie wasnej jednostki/stanowiska ds. rozwoju (4,6%).
Z analizy priorytetw badanych przedsibiorstw nieinnowacyjnych w per-
spektywie najbliszych trzech lat, tj. okresu 20112013, wynika, i s one zorien-
towane raczej na przetrwanie ni na wzrost. Suy temu maj: lepszy dostp
do zewntrznego finansowania i szkole oraz pozyskanie zewntrznego inwe-
stora. Wydaje si, e planowane przedsiwzicia innowacyjne bd miay
podobny charakter, tzn. bd zwizane z popraw biecej pozycji konkurencyj-
nej i wynikw przedsibiorstw.
Podniesienie konkurencyjnoci 91,7
Wzrost przedsibiorstwa 57,8
Pozyskanie zewntrznego finansowania 50,5
Podniesienie kwalifikacji pracownikw 39,4
Pozyskanie inwestora 29,3
Utworzenie jednostki rozwojowej 4,6
Rys. 14. Priorytety rozwojowe badanych przedsibiorstw w latach 20112013

8.4.3. Planowane przedsiwzicia innowacyjne
Z przeprowadzonych bada wynika, e wszystkie przedsibiorstwa planuj

podjcie dziaa innowacyjnych w latach 20112013. Jeli chodzi o przedmiot
wprowadzonych zmian, to przewaaj zmiany produktowe blisko 78% przed-
sibiorstw wdroy zmiany w tym obszarze (rys. 15). Powszechne s take zmiany
w technologach dotycz 71,6% przedsibiorstw. Zmiany w obszarze organiza-
cyjnym bd mniej powszechne w porwnaniu z obszarem technicznym. Wpro-
wadzio je od 22,9 do 43,1% przedsibiorstw. Najliczniejsze z nich zwizane
byy z marketingiem i dystrybucj (43,1%). Mniej liczne bd zmiany zwizane
ze strukturami organizacyjnymi (35,7%) oraz z zarzdzaniem (22,9%).
278 Edward Stawasz
Zmiana w produktach 77,9
Zmiana w technologiach 71,6
Zmiana w
43,1
marketingu/dystrybucji
Zmiana w organizacji 35,7
Zmiana w systemie
22,9
zarzdzania
Przedsibiorstwa mogy wskaza wicej ni jedn zmian.

Rys. 15. Przedmiot planowanych zmian innowacyjnych (% przedsibiorstw)
Udzia sprzeday wyrobw nowych i zmodernizowanych planowanych

do wprowadzenia w latach 20112013 w oglnej sprzeday firm wyniesie 14,6%
(tab. 18). Warto tego wskanika bdzie porwnywalna z analogicznym wska-
nikiem dla caego polskiego przemysu (12,3%), jednak blisko dwukrotnie nisza
w porwnaniu z analogicznym poziomem dla badanych przedsibiorstw innowa-
cyjnych (26,3%). Warto zauway, e warto tego wskanika bdzie zbliona
do poziomu wskazanego przez przedsibiorstwa o obnionej innowacyjnoci
(10,3%). Zwraca uwag znaczna rozpito wskanika udziau sprzeday nowych
lub zmodernizowanych produktw/usug: od 1% (4,3% przedsibiorstw) do 50%
(1,1% przedsibiorstw), wiadczca o duym zrnicowaniu innowacyjnym
przedsibiorstw, wynikajcym zapewne z przedmiotu planowanych zmian.
W ocenie przewaajcej czci badanych przedsibiorstw (89,9%) podjcie
dziaalnoci innowacyjnej bdzie miao pozytywny wpyw na ich konkurencyj-
no. Biorc pod uwag gwne rynki zbytu przedsibiorstw, poprawa ich pozy-
cji konkurencyjnej dziki innowacjom bdzie miaa miejsce:
1) na rynku regionalnym (dla 23,5% przedsibiorstw),
2) na rynku krajowym (dla 43,7% przedsibiorstw),
3) na rynkach zagranicznych (dla 32,7% przedsibiorstw).
Tabela 18
Udzia % sprzeday nowych lub zmodernizowanych produktw/usug planowanych

do wprowadzenia w latach 20112013 w cakowitej sprzeday
Wyszczeglnienie Udzia %
redni % udzia w obrotach 14,6
Mediana udziau w % 10,0
Min. % udzia 1,0
Maks. % udzia 50,0
Gwne motywy planowanych zmian innowacyjnych w badanych przed-

sibiorstwach dotyczy bd zwikszenia zyskw (blisko 80% przedsibiorstw),
poprawy jakoci (75,2%) i rozwoju przedsibiorstw (70,6%). Relatywnie mniej
wane motywy zwizane stricte z dziaalnoci innowacyjn to: lepsza wiedza
o rozwizaniach gotowych do komercjalizacji (23,9%) czy spadek kosztw
wdroe (11,9%). Z analizy tabeli 19 wynika, e motywy podjcia dziaalno-
ci innowacyjnej maj gwnie charakter ekonomiczno-rynkowy, co wskazuje
na popraw skonnoci do innowacji badanych przedsibiorstw. Wydaje si,
e poprawa zdolnoci innowacyjnej badanych przedsibiorstw bdzie mie
mniejsze znaczenie jako motyw podjcia dziaalnoci innowacyjnej.
Tabela 19
Motywy planowanych zmian innowacyjnych (% przedsibiorstw)
Przedmiot zmian % przedsibiorstw*

Zwikszenie zyskw 79,9
Poprawa jakoci 75,2
Rozwj przedsibiorstwa 70,6
Wzrost wydajnoci 58,7
Lepsze wykorzystanie zdolnoci produkcyjnej 56,9
Presja konkurencyjna 56,0
Obnika kosztw 42,2
Wzrost popytu 42,2
Lepsze finansowanie zewntrzne 28,4
Lepsza wiedza 23,9
Spadek kosztw wdroe 11,9
* Przedsibiorstwa mogy wskaza wicej ni jedn odpowied
280 Edward Stawasz
Podstawowym rdem (sposobem) wprowadzenia planowanych zmian

innowacyjnych bdzie wsppraca z otoczeniem (48,6% cznych odpowie-
dzi przedsibiorstw) oraz zakupy innowacji (rozwiza, techniki itp. 44%)
(rys. 16). Pewne znaczenie bd miay rwnie samodzielne poszukiwanie inno-
wacji poprzez analiz luk na rynku (32,1%) oraz naladownictwo obcych rozwi-
za (28,4%).
Wsppraca z otoczeniem 48,6
Zakup innowacji 44
Wasne pomysy 32,1
Modernizacja produkcji 28,4
Naladownictwo 28,4
Zakupy rzeczowe 28,4
Prace rozwojowe 13,8
Rozwj jednostki/stanowiska rozwojowej 10,1
Przedsibiorstwa mogy wskaza wicej ni jedn odpowied

Rys. 16. rda wprowadzenia planowanych zmian innowacyjnych (% przedsibiorstw)
Z analizy rde wprowadzenia planowanych zmian innowacyjnych

wynika, e strategie rozwoju innowacyjnego badanych przedsibiorstw bd
miay charakter zrnicowany. Przewaaj strategie bazujce na wykorzystaniu
mieszanych rde innowacji (42,2% przedsibiorstw). Na wycznie wasne
rda wprowadzenia planowanych zmian innowacyjnych wskazuje 21,1%,
a na wycznie obce rda 36,7% przedsibiorstw (tabela 20). Z przeprowadzo-
nych bada wynika, e blisko 2/3 przedsibiorstw wskazuje na rda wasne
o charakterze rynkowym, przyrostowym, a 20,2% przedsibiorstw wskazuje
na rda wasne o charakterze badawczym.
Tabela 20
rda wprowadzenia planowanych zmian innowacyjnych

(% przedsibiorstw)
rda zmian % przedsibiorstw
Wycznie wasne 21,1

Wycznie obce 36,7
Mieszane 42,2
Wszystkie badane przedsibiorstwa zgaszaj zapotrzebowanie na wyspe-

cjalizowane usugi niezbdne przy podejmowaniu innowacji w okresie trzech
najbliszych lat (20112013). Z analizy rysunku 17 wynika, e dotyczy
to bdzie przed wszystkim dostpu do kapitau (83,5% przedsibiorstw), dostpu
do nowych rynkw zbytu (74,3%) oraz dostpu do rde innowacji (69,7%).
Dalsze miejsca zajmuje dostp do rnego rodzaju usug doradczych i szkolenio-
wych na rzecz innowacji (32,1%).
90 83,5
80 73,4
69,7
70 65,1
60
50
40 32,1
30
18,3 15,6
20
10
0,0
0
Dostp do kapitau Dostp do nowych Dostp do rde Dostp do
rynkw innowacji wyspecjalizowanych
usug
cznie odpowiedzi Odpowiedzi na I miejsu

(% przedsibiorstw)
282 Edward Stawasz
Z przeprowadzonej analizy mona wysnu wniosek, e ponad 2/3 bada-

nych przedsibiorstw nieinnowacyjnych ma wprawdzie ograniczon zdolno
do absorpcji oraz samodzielnego wdraania i komercjalizacji gotowych rozwi-
za, jednak warunki tworzenia i realizacji tych rozwiza maj zasadniczo cha-
rakter zewntrzny i dotycz lepszego finansowania zewntrznego, wystpowania
popytu na innowacyjne produkty bd usugi oraz dostpu do rde innowacji.
Ponadto oznacza to moe, e jedynie w ograniczonym zakresie mog tworzy
rozwizania innowacyjne. Aby zatem badane przedsibiorstwa wprowadziy
innowacyjne zmiany, potrzebuj nowych rozwiza z zewntrz, na ktre musz
znale zewntrzne finansowanie oraz na ktre wystpuje popyt rynkowy, a take
musz pozyska w pewnym zakresie umiejtnoci komercjalizacji innowacji.
Badane przedsibiorstwa zasadniczo nie prowadz prac nad tworzeniem roz-
wiza, zwaszcza wymagajcych bada, natychmiast potrzebuj pracownikw
o wymaganych umiejtnociach wdroeniowych. Sab stron tych przedsi-
biorstw jest monitoring innowacji: 62,4% przedsibiorstw potrzebuje wsparcia
w tej dziedzinie. Niewielkie znaczenie ma zapotrzebowanie na wyspecjalizo-
wane usugi w zakresie innowacji, co moe wskazywa bd na niski poziom
i uyteczno ofert szkoleniowych skierowanych do sektora innowacyjnych
MSP, bd na nisk ocen wasnych umiejtnoci i kompetencji przedsibiorstw
dotyczcych absorpcji wiadczonych usug podobnie jak w przypadku przed-
sibiorstw innowacyjnych.
100
86,5 84,2
78,8 76,3
80 73,7 73,7
69,2
63,2
60 52,6
38,8 42,1
40
25
20
0
Dostp do kapitau Dostp do nowych Dostp do rde Dostp do
rynkw innowacji wyspecjalizowanych
usug
09 1049 50249

wedug skali przedsibiorstw (w %)
Znaczenie poszczeglnych usug dla zamierzonych innowacji wykazuje

wyrane zrnicowanie, uwzgldniajc podzia przedsibiorstw wedug ich
skali (rys. 18). Mikroprzedsibiorstwa czciej podkrelaj zapotrzebowanie na
usugi finansowe (86,5%) oraz usugi w zakresie dostpu do nowych rynkw
zbytu (78,8%) ni przedsibiorstwa wiksze. Z kolei przedsibiorstwa o redniej
wielkoci czciej podkrelaj znaczenie dostpu do wyspecjalizowanych usug
w zakresie innowacji (42,1%), co wskazuje by moe na ich wiksz zdolno
do absorpcji wiadczonych usug.
8.5. Konkluzje
Przeprowadzone badania i wycignite na ich podstawie wnioski pozwoliy

na osignicie zaoonego celu i weryfikacj hipotez. Badane MSP (372 pod-
mioty) odznaczaj si wysokim zrnicowaniem pod wzgldem innowacyjnoci,
biorc pod uwag fakt wprowadzenia zmian innowacyjnych w latach 20072009
i wskanik udziau sprzeday wyrobw nowych i zmodernizowanych w oglnej
sprzeday przedsibiorstw w 2009 roku. Z bada wynika, e moliwe byo wyod-
rbnienie trzech grup przedsibiorstw z uwagi na ich stopie innowacyjnoci:
(i) przedsibiorstwa nieinnowacyjne (29,3% przedsibiorstw), (ii) przedsibior-
stwa o obnionej innowacyjnoci (29%) oraz (iii) przedsibiorstwa o podwyszo-
nej innowacyjnoci (41,7%). Przedsibiorstwa nieinnowacyjne nie wprowadziy
adnych zmian innowacyjnych w badanym okresie. W grupie przedsibiorstw
innowacyjnych mona zauway, e podmioty o wyszej innowacyjnoci byy
bardziej aktywne we wprowadzaniu innowacyjnych zmian we wszystkich obsza-
rach dziaalnoci w porwnaniu z przedsibiorstwami o niszej innowacyjno-
ci. Im bardziej innowacyjne byy przedsibiorstwa, tym czciej wprowadzay
zmiany innowacyjne o wyszym stopniu nowoci, czciej wskazyway take
na wymierne korzyci z podejmowanej dziaalnoci innowacyjnej, gwnie
o charakterze rynkowym.
Badane MSP w sposb odmienny oceniaj swoj skonno (motywa-
cj) do innowacji, przyjmujc jako jej miar ocen roli innowacji w poprawie
wynikw przedsibiorstw (pozycja konkurencyjna na rynku, korzyci ekono-
miczne). wiadczy to o zrnicowanym zrozumieniu pojcia innowacji i jej
znaczenia dla funkcjonowania przedsibiorstw. Ocena roli innowacji jest zr-
nicowana, uwzgldniajc podzia przedsibiorstw wedug innowacyjnoci. Im
284 Edward Stawasz
wyszy poziom innowacyjnoci i oryginalnoci wprowadzanych zmian, tym

wysza ocena roli innowacji w funkcjonowaniu przedsibiorstw, take wysza
ocena osignitych korzyci z innowacji w stosunku do poniesionych nakadw
(rys. 19). Warto zauway, e blisko 80% przedsibiorstw nieinnowacyjnych
nie stwierdzio wystpowania takiej pozytywnej relacji. W przypadku przed-
sibiorstw nisko innowacyjnych dotyczyo to blisko 1/3 z nich, a w przypadku
przedsibiorstw wysoko innowacyjnych jedynie 18%. Skonno do innowacji
jest zrnicowana wedug skali i wieku przedsibiorstw. Im wiksze i starsze
przedsibiorstwo, tym wysza ocena roli innowacji. Mona stwierdzi zatem,
e najwysz skonno do innowacji (i najlepsze zrozumienie potrzeby ich
wprowadzenia) wykazuj przedsibiorstwa o wyszej innowacyjnoci, zarazem
wiksze i dojrzae (powyej 10 lat funkcjonowania na rynku).
100
82,4
80
65,2
60
40
20,2
20
NI I1 I2
NI przedsibiorstwa nieinnowacyjne; I1 przedsibiorstwa o obnionej innowacyjnoci;

I2 przedsibiorstwa o podwyszonej innowacyjnoci
Rys. 19. Skonno do innowacji wedug grup innowacyjnoci przedsibiorstw
Zdolno innowacyjna MSP (mierzona udziaem procenta wydatkw na

innowacje w oglnej sprzeday przedsibiorstw) bya bardzo zrnicowana
w badanej prbie i wyranie skorelowana z poziomem innowacyjnoci przedsi-
biorstw (rys. 20).
20
11,9
10
5,2
0
0
NI I1 I2

Rys. 20. Zdolno innowacyjna przedsibiorstw wedug grup innowacyjnoci (udzia %
wydatkw na innowacje w oglnej sprzeday przedsibiorstw w 2009 roku)
Wydaje si, e zaleno jest w tym przypadku nastpujca: im wysza

zdolno innowacyjna przedsibiorstw, tym ich innowacyjno wysza. Przed-
sibiorstwa nieinnowacyjne nie maj zdolnoci innowacyjnej, jeli zastosu-
jemy powysz miar. Z analizy przyczyn niepodejmowania innowacji wynika,
i istotnym ograniczeniem zdolnoci innowacyjnej jest take niedostatek kapitau
uniemoliwiajcy finansowanie innowacji.
Generalnie naley stwierdzi, e zdolno innowacyjna badanych przed-
sibiorstw jest niewystarczajca do samodzielnego rozwoju innowacji, biorc
pod uwag zamierzenia w zakresie innowacji w okresie 20112013. Jedynie
1/4 innowacyjnych MSP jest w stanie cakowicie samodzielnie realizowa swoje
zamierzenia innowacyjne. Warto zwrci uwag, e przedsibiorstwa, ktre nie
zamierzaj rozwija innowacji, maj wystarczajce wasne zdolnoci innowacyjne
(dotyczy to w pierwszej kolejnoci przedsibiorstw o obnionej innowacyjnoci).
Moe oznacza to, e rozstrzygajce znaczenie maj tutaj czynniki motywacyjne.
Im bardziej ambitny program rozwoju innowacji (planowany stopie nowo-
ci innowacji), tym bardziej krytyczne oceny moliwoci wasnych dotyczce
ich realizacji.
286 Edward Stawasz
Due znaczenie innowacji w dziaalnoci badanych MSP, zwaszcza inno-

wacyjnych, znajduje potwierdzenie w analizie priorytetw rozwojowych waci-
cieli dotyczcych ich przedsibiorstw w perspektywie lat 20112013 (rys. 21).
Prawie wszyscy waciciele badanych MSP wykazuj orientacj proinnowacyjn,
zakadajc wzrost skali swoich przedsibiorstw oraz rozwj nowego produktu lub
technologii. Oznacza to, e rozwj odbywa si bdzie poprzez innowacyjno
produktw lub technologii, modernizacj aparatu wytwrczego oraz ekspansj
na rynku krajowym. Dotyczy to bdzie szczeglnie przedsibiorstw o podwy-
szonej innowacyjnoci, ktre s bardziej aktywne we wprowadzaniu innowa-
cji we wszystkich obszarach dziaalnoci w porwnaniu z przedsibiorstwami
o obnionej innowacyjnoci i przedsibiorstwami nieinnowacyjnymi.
Mona przypuszcza, e zakres i oryginalno planowanych przedsiwzi
rzutuj na dalszy rozwj innowacyjny, a tym samym na rozwj zdolnoci inno-
wacyjnej i potrzeby innowacyjne badanych przedsibiorstw.
100 97,2
85,2
75
57,8
50
25
0
NI I1 I2

Rys. 21. Planowany rozwj innowacji wedug grup innowacyjnoci w latach 20112013
(% przedsibiorstw)
Wszystkie badane MSP (372 podmioty) zgaszaj zapotrzebowanie na

usugi zewntrzne niezbdne w planowanych innowacjach w okresie 2011
2013. Ranking poszczeglnych usug jest podobny w ukadzie innowacyjnoci
MSP (rys. 22). Rnice maj miejsce w znaczeniu tych usug. Kwesti dostpu
do kapitau na innowacyjne projekty w najwikszym stopniu sygnalizuj nieinno-
wacyjne MSP, a relatywnie w najmniejszym wysoko innowacyjne MSP. Z kolei

zapotrzebowanie na kontakty rynkowe jako rdo wiedzy o nowych rozwiza-
niach najsilniej zgaszaj wysoko innowacyjne MSP, a najsabiej nieinnowacyjne
MSP. Z przeprowadzonej analizy mona wnioskowa, e wraz ze wzrostem
innowacyjnoci MSP maleje znaczenie zapotrzebowania na dostp do kapitau,
a ronie zapotrzebowanie na kontakty rynkowe. Wysoko innowacyjne MSP s
w stanie skuteczniej pozyskiwa rodki finansowe na innowacje w porwnaniu
do MSP sabiej innowacyjnych czy wrcz nieinnowacyjnych. Kwestia proble-
mw z finansowaniem innowacji moe by take probierzem skonnoci (moty-
wacji) innowacyjnej MSP czsto suy jako gwny obok popytu rynkowego
powd niepodejmowania innowacji. Znaczenie kontaktw rynkowych z innymi
przedsibiorstwami jako rda innowacji jest zrozumiae, jeli uwzgldni si
fakt, i dotyczy to MSP, ktre przejawiaj postawy innowacyjne, majcych jed-
nak ograniczon zdolno innowacyjn i dla ktrych realnym problemem jest
pozyskanie sprawdzonych rde innowacji z zewntrz.
80
65,1
58,9
60
48,0
40 32,4
18,3 20,2
20 15,6
10,9 9,8
7,8 6,2
0
0
Dostp do kapitau Nowe kontakty Dostp do nowej Usugi
biznesowe wiedzy specjalistyczne
NI I1 I2

(% przedsibiorstw)
288 Edward Stawasz
Zapotrzebowanie na usugi w zakresie dostpu do nowej wiedzy oraz wyspe-

cjalizowane usugi doradcze i szkoleniowe na temat innowacji nie rni si
istotnie w wyrnionych grupach przedsibiorstw innowacyjnych, co wiadczy
o pewnym rozwoju zdolnoci absorpcyjnej badanych MSP. Dotyczy to zwaszcza
przedsibiorstw o wyszej innowacyjnoci. Przedsibiorstwa nieinnowacyjne nie
zgaszaj zapotrzebowania na wyspecjalizowane usugi na rzecz innowacji, co
moe wskazywa na brak rozwinitej zdolnoci absorpcyjnej tej grupy MSP.
Z przeprowadzonych bada wynikaj implikacje dla polityki innowacyjnej.
Oferta publicznego wsparcia innowacyjnoci MSP powinna by zrnicowana,
gdy naley uwzgldni zrnicowanie MSP, jeli chodzi o zakres i intensywno
dziaalnoci innowacyjnej, wsppracy z otoczeniem, a take odmienne zapotrze-
bowanie na usugi w dziedzinie innowacji. Oznacza to konieczno wypraco-
wania strategii rnicowania oferty usug publicznych dla rnych grup MSP,
w szczeglnoci dla podmiotw nieinnowacyjnych lub sabo innowacyjnych,
take najmniejszych i najmodszych, w tym:
1. Stworzenie systemu monitoringu sytuacji innowacyjnej MSP pod ktem
oceny zdolnoci innowacyjnej, potrzeb i moliwoci korzystania z usug
zewntrznych na rzecz innowacji.
2. Stymulowanie skonnoci MSP do innowacji, zwaszcza przedsibiorstw
nieinnowacyjnych (np. opracowanie i wdroenie rnych preferencji
w podejmowaniu innowacji w MSP, w tym dotyczcych kosztw two-
rzenia i wdroe innowacji.
3. Zwikszenie wewntrznej zdolnoci innowacyjnej MSP, szczeglnie
zdolnoci do absorpcji obcych rozwiza pozyskanych od jednostek
sfery nauki i techniki, partnerw rynkowych (dostawcw, kooperantw,
konkurentw). Problem ten dotyczy wszystkich badanych MSP, ale
szczeglnie przedsibiorstw nieinnowacyjnych.
4. Uatwienia dostpu MSP do kapitau na innowacyjne projekty, zwasz-
cza dla podmiotw nieinnowacyjnych lub sabo innowacyjnych, ktre
w najwikszym stopniu zgaszaj zapotrzebowanie na usugi finansowe.
W przypadku podmiotw wysoko innowacyjnych zapotrzebowanie
na usugi finansowe dotyczy finansowania wsppracy z jednostkami
sfery nauki i techniki oraz komercjalizacji technologii.
5. Uatwienia dostpu MSP do rde nowej wiedzy oraz wysoko wyspe-
cjalizowanych usug na rzecz innowacji, ktre w najwikszym stop-
niu zgaszaj podmioty wysoko innowacyjne, ale take podmioty nie-

innowacyjne (dostp do nowej wiedzy). W szczeglnoci chodzi tutaj
o dostarczanie specyficznych usug proinnowacyjnych w postaci szko-
le, doradztwa i promocji innowacji, asysty przy wdroeniach, pomocy
w nawizywaniu kontaktw biznesowych. Tego typu dziaania obejmuj
wyspecjalizowane formy pomocy aktywizujcej dziaania innowacyjne
w sektorze MSP, umoliwiajce przedsibiorstwom efektywne i sku-
teczne zarzdzanie rozwojem nowych usug, produktw, technologii,
modeli marketingowych i rozwiza organizacyjnych.
6. Wzmocnienie systemu instytucji innowacyjnego biznesu porednicz-
cych w kontaktach MSP z otoczeniem i wspierajcych gwnie podmioty
o bardzo maej skali, modsze i niedysponujce dostateczn wiedz
o obcych rdach innowacji ani o usugach na rzecz innowacji. Instytucje
te odgrywaj wan rol katalizatora przepywu wiedzy, uatwiajc
wdroenie nowych rozwiza do praktyki gospodarczej. Stymuluj one
powstawanie nowych innowacyjnych podmiotw gospodarujcych,
wspprac pomidzy przedsibiorstwami a instytucjami generujcymi
wiedz, jak rwnie pomidzy samymi przedsibiorstwami, przyczy-
niajc si do powstawania korzyci stanowicych podstaw budowy
gospodarki opartej na wiedzy. Funkcj orodkw innowacji jest two-
rzenie specyficznych usug proinnowacyjnych, ktrych z reguy nie ma
na rynku5.
Literatura
1. Dziaalno innowacyjna przedsibiorstw w latach 20062009, GUS, Szczecin

2010.
2. Forsman H., Improving innovation capabilities of small enterprises: cluster strategy
as a tool, International Journal of Innovation Management, No. 2/2009.
3. Innowacje i transfer technologii. Sownik poj, (red.) K.B. Matusiak, PARP, War-
szawa 2008.
4. Podrcznik Oslo. Zasady gromadzenia i interpretacji danych dotyczcych innowacji,
OECD, MNiSW, Warszawa 2008.
5
Szerzej na ten temat zob. System transferu technologii i komercjalizacji wiedzy w Polsce
Siy motoryczne i bariery, (red.) K.B. Matusiak, J. Guliski, PARP, Warszawa 2010, s. 8 i dal-
sze.
290 Edward Stawasz
5. Romijn H., Albaladejo M., Determinants of innovation capability in small electro-

nics and software firms in southeast England, Research Policy, No. 31/2002.
i bariery, red. K.B. Matusiak, J. Guliski, PARP, Warszawa 2010.
7. Zheng Y., Liu J., George G., The dynamic impact of innovative capability and inter-
firm network on firm valuation: a longitudinal study of biotechnology start-ups,
Journal of Business Venturing, No. 25/2010.
POLISH SMES INNOVATION IN THE LIGHT OF OWN STUDY
Summary
The conducted research in the group of 372 SMEs has shown that they differ in
regard to innovation, innovation propensity and innovation capability. It has conse-
quences for innovation policy. The offer of public support for MSEs innovation should
be diversified, as diversification of SMEs in regard to range and intensity of innovation
activity, cooperation with business environment, as well as different demand for services
in the field of innovation should be taken into consideration. It means that the strategy
that diversifies offers of public services for different groups of SMEs should be adapted.
It refers, in particular, to low innovative entities, as well as the smallest and youngest
entities.
Translated by Edward Stawasz

ROBERT STANISAWSKI
Politechnika dzka
9. ANALIZA UWARUNKOWA I OCENA REALIZACJI

POLITYKI INNOWACYJNEJ (INSTRUMENTW WSPARCIA)
WOBEC MSP W WIETLE BADA WASNYCH
9.1. Zaoenia badawcze
Zwikszenie innowacyjnoci sektora maych i rednich przedsibiorstw

(MSP) jest jednym z istotnych celw polityki gospodarczej Unii Europejskiej,
jak i poszczeglnych pastw czonkowskich. Na cel ten przeznacza si coraz
wiksze rodki publiczne wspierajce potencja innowacyjny przedsibiorstw,
prowadzenie przez nich dziaalnoci badawczo-rozwojowej, wdraanie nowych
technologii czy tworzenie innowacyjnych sieci. Zasadniczym celem badawczym
projektu jest analiza uwarunkowa i ocena realizacji polityki wspierania inno-
wacyjnoci sektora maych i rednich firm w Polsce. Jednym z istotnych warun-
kw skutecznoci kadej polityki gospodarczej (w tym polityki innowacyjnej),
w szczeglnoci w kontekcie poprawnoci zakadanych celw i wykorzysty-
wanych instrumentw, jest znajomo podmiotw, ktrych ta polityka dotyczy,
ich cech oraz wewntrznych i zewntrznych uwarunkowa wpywajcych na
skuteczno realizowanego wsparcia ze rodkw publicznych. Wiedza ta jest
jednak ograniczona w przypadku polityki rozwoju innowacyjnoci MSP. Stra-
tegia, zasady i instrumenty polityki innowacyjnej skierowanej do sektora MSP
wynikaj z przyjtych celw gospodarczych i s formuowane gwnie na pod-
stawie analizy poziomu innowacyjnoci oraz potencjau innowacyjnego maych
i rednich firm (gwnie pod wzgldem zgromadzonych zasobw). W praktyce

skuteczno tej polityki ogranicza niewystarczajce zainteresowanie przedsi-
biorstw w korzystaniu z pomocy publicznej przeznaczonej na cele innowacyjne.
Wyniki bada przeprowadzonych przez Eurostat w krajach czonkowskich
Unii Europejskiej w 2009 roku wskazuj na niski oglny poziom wykorzystania
wsparcia publicznego do realizacji przez firmy dziaa innowacyjnych1. Tylko
22% badanych firm skorzystao ze wsparcia, w tym wrd jednostek szcze-
bla lokalnego 4%, a szczebla centralnego 7%2. W odniesieniu do pomocy
publicznej pochodzcej ze rde unijnych polscy przedsibiorcy zajmuj czwart
pozycj (ok. 9,2%) po Niemczech, Woszech i Francji3. Jednake daleko Polsce
do tych liderw, ktrych poziom absorpcji rodkw unijnych przez ich przedsi-
biorstwa osiga 2527%. Wzgldnie niskie zaangaowanie pomocy publicznej
uzasadnia postawienie pyta badawczych w nastpujcej formie:
z czego wynika tak mae wykorzystanie przez przedsibiorstwa pomocy
publicznej na dziaania innowacyjne;
jakie uwarunkowania wpywaj na poziom, sposb i skuteczno wyko-
rzystania instrumentw polityki innowacyjnej przedsibiorstw, w szcze-
glnoci sektora MSP.
Niewtpliwie jednym z najwaniejszych czynnikw, ktry wpywa
na poziom wykorzystania instrumentw wsparcia innowacyjnoci, a take sku-
teczno samej polityki, jest stopie dopasowania proponowanych form wsparcia
do potrzeb przedsibiorstw i poprawne okrelenie docelowej grupy, dla ktrej
instrumenty te s dostpne. Jednym z kluczowych pyta jest wyjciowy poziom
innowacyjnoci firm korzystajcych ze wsparcia. Z obserwacji rynkowych
wynika, e z pomocy korzystaj chtniej przedsibiorstwa ju majce relatywnie
wysoki poziom innowacyjnoci ni podmioty o mniejszym potencjale wzrostu
innowacyjnego. Jeeli badania potwierdz wiksze zainteresowanie rodzajami
wsparcia wrd przedsibiorstw wysoko innowacyjnych, moe to sugerowa
1
Eurostat Statistics Datebase [Inn_cis6_pub], <www.epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/
portal/statistics/search_database>.
2
J. apiski, Finansowanie dziaalnoci innowacyjnej, (w:) rda pochodzenia innowacji.
Innowacyjno 2010, (red.) A. Wilmaska, J. apiski, PARP, Warszawa 2010.
3
Szerzej na ten temat w rozdziale 5 niniejszej publikacji Wykorzystanie i wpyw wybranych
instrumentw polityki innowacyjnej na rozwj MSP w Polsce. Analiza na podstawie bada wtr-
nych.
Analiza uwarunkowa i ocena realizacji polityki innowacyjnej... 293
bdne (lub waciwe) zaoenia systemu wspierania w ramach realizowanej poli-

tyki innowacyjnej.
W formuowaniu celw polityki innowacyjnej i jej instrumentw konieczne
jest okrelenie docelowej grupy beneficjentw rnych form i rodzajw wspar-
cia. Polityka pastwa ma zasadniczo na celu zachcanie do podejmowania przez
przedsibiorstwa rnych form dziaa innowacyjnych, w szczeglnoci takich,
ktrych poziom realizacji jest w danym kraju niski, a skuteczno w podnoszeniu
innowacyjnoci udowodniona, np. wsppracy w dziaalnoci B+R czy tworze-
nie sieci innowacyjnych. Taka polityka moe oczywicie przynie zakadane
rezultaty, jeli bdzie realizowana konsekwentnie w dugim okresie. Wikszym
zainteresowaniem ciesz si jednak te instrumenty wsparcia, ktre odpowiadaj
biecym potrzebom i realizowanym dziaaniom firm. Jeli w danym kraju jaka
forma dziaania innowacyjnego nie jest stosowana przez firmy na zadowalajcym
poziomie, to koncentrowanie rodkw publicznych na wsparciu tego rodzaju
instrumentw moe nie przynie oczekiwanych rezultatw, a rodki pozostan
niewykorzystane. Wane jest wic, aby proponowa formy wsparcia dla MSP,
uwzgldniajc ich potrzeby i moliwoci, jednoczenie nie zapominajc o dugo-
okresowych celach polityki. Wyniki bada dowodz, e podmioty gospodarcze
najchtniej korzystaj z dziaa o charakterze mikkim, takich jak: szkolenia
pracownikw czy doradztwo, rzadziej dziaa zwizanych z zakupem licen-
cji, wdroeniami czy prowadzeniem wasnej dziaalnoci B+R. Do najczciej
wymienianych przyczyn takiego stanu rzeczy naley zaliczy: wysokie koszty,
niedopasowanie oferty do biecych potrzeb czy te brak odpowiednich partne-
rw4. Naley podkreli, e w wynikach wystpoway znaczne rnice pomi-
dzy firmami w dawnych i nowych pastwach czonkowskich Unii Europejskiej.
Kolejnym istotnym aspektem skutecznoci polityki proinnowacyjnej jest dopa-
sowanie form wsparcia do potrzeb rnej wielkoci firm, gdy w sektorze MSP,
z definicji zatrudniajcym do 250 pracownikw, wystpuj przedsibiorstwa
o rnym potencjale innowacyjnym i potrzebach wsparcia. Aby mc odpowie-
dzie na wyej postawione problemy i pytania badawcze, konieczne jest szczeg-
owe poznanie samych beneficjentw polityki proinnowacyjnej, a take uzyskanie
ich opinii na temat wykorzystywanego wsparcia.
4
Ibidem.
Niniejsze badania5 maj na celu dokonanie analizy wewntrznych

i zewntrznych uwarunkowa wpywajcych na korzystanie przez mae i rednie
przedsibiorstwa w Polsce ze wsparcia publicznego na rozwj innowacyjnoci.
Uzyskane wyniki porednio pozwol na ocen skutecznoci realizacji polskiej
polityki proinnowacyjnej. Do realizacji gwnego celu badawczego zostay
okrelone nastpujce cele szczegowe:
1) identyfikacja i klasyfikacja rodzajw wsparcia na rzecz zwikszenia
innowacyjnoci MSP w Polsce oraz okrelenie stopnia ich wykorzysty-
wania, co pozwoli na ocen, ktre z dostpnych form wsparcia s w jakim
stopniu wykorzystywane przez MSP (badanie strony podaowej),
2) analiza wewntrznych i zewntrznych uwarunkowa wpywajcych
na korzystanie z pomocy publicznej przez MSP na dziaania innowa-
cyjne (badanie strony popytowej), a w tym:
charakterystyka i klasyfikacja przedsibiorstw korzystajcych z po-
mocy publicznej pod wzgldem stopnia ich innowacyjnoci, poten-
cjau innowacyjnego (zasobw), rodzaju dziaa innowacyjnych, ja-
kie podejmuj, oraz rodzaju (form) wsparcia, z ktrych korzystaj;
identyfikacja czynnikw wewntrznych i zewntrznych wpywaj-
cych na korzystanie ze wsparcia publicznego na dziaania innowa-
cyjne przez MSP;
identyfikacja czynnikw wewntrznych i zewntrznych powoduj-
cych, e mae i rednie firmy nie korzystaj ze wsparcia publicznego
na dziaania innowacyjne;
analiza potrzeb w zakresie pomocy publicznej na rzecz innowacyj-
noci (poszczeglnych form wsparcia) dla okrelonych grup firm;
ocena rnych form wsparcia publicznego na dziaania innowacyj-
ne przedsibiorcw (rezultaty i znaczenie otrzymanego wsparcia
dla dziaalnoci firmy);
3) cena skutecznoci realizacji polityki innowacyjnej na rzecz sektora
MSP w Polsce, w kontekcie dopasowania jej celw i zasadnoci wyko-
rzystanych instrumentw. Wnioski z bada pozwol na identyfikacj
wewntrznych i zewntrznych czynnikw wpywajcych na korzy-
5
Badania te s kontynuacj bada zaprezentowanych w czci dotyczcej innowacyjnoci pol-
skiego sektora MSP w wietle bada wasnych. Przedstawione cele i zaoenia w tej czci doty-
cz oferowanego w Polsce wsparcia (poprzednia cz obejmowaa zaoenia badawcze zwizane
z innowacyjnoci przedsibiorstw).
stanie przez mae i rednie przedsibiorstwa ze wsparcia publicznego

na rozwj innowacyjnoci oraz okrelenie zalenoci pomidzy cechami
tych firm a adekwatnoci proponowanych form wsparcia w stosunku
do potrzeb przedsibiorstw.
Tak okrelone cele pozwoliy na sformuowanie hipotez badawczych,
z ktrych zasadnicza brzmi: Polska charakteryzuje si niskim poziomem
wykorzystania rodkw publicznych, std te maa skuteczno oddziaywa-
nia polityki innowacyjnej jest nastpstwem niskiego poziomu korzystania
przez MSP ze rodkw publicznych przeznaczonych na rzecz wspierania
ich rozwoju innowacyjnego.
Natomiast hipotezy czstkowe s nastpujce:
1) maa skuteczno polityki innowacyjnej w zakresie korzystania z finan-
sowych instrumentw pomocy publicznej jest uwarunkowana brakiem
zainteresowania ni zarwno przedsibiorstw innowacyjnych, jak
i nieinnowacyjnych;
runkowana adekwatnoci instrumentw wspierania innowacyjnoci
do potrzeb przedsibiorstw;
runkowana poziomem wiedzy (zdobytych informacji) o istniejcych
w otoczeniu finansowych instrumentach wsparcia przez firmy innowa-
cyjne i nieinnowacyjne;
4) korzystanie z finansowej pomocy publicznej uzalenione jest od poziomu
innowacyjnego przedsibiorstwa;
5) znacznie bardziej istotny wpyw na niski poziom (lub brak) ubiegania
si o finansow pomoc publiczn maj uwarunkowania wewntrzne ni
zewntrzne;
6) wykorzystanie pomocy publicznej dotyczy tylko wybranych rodzajw
wspierania innowacyjnoci wrd polskich MSP.
Powysze hipotezy zostay zweryfikowane oddzielnie dla wsparcia finan-
sowego i pozafinansowego realizowanego we wsppracy z instytucjami oto-
czenia biznesu (IOB) w Polsce. Dokonano tego, opierajc si na wynikach
bada, przeprowadzonych za pomoc analizy danych, jak i wybranych metod
statystycznych.
9.2. Oglna charakterystyka podmiotw objtych badaniem dotyczcym

oceny wpywu polityki innowacyjnej na rozwj innowacyjnoci sektora
MSP
W badaniach wasnych udzia wziy 263 podmioty z terenu caej Polski

o rnym potencjale innowacyjnym oraz takie, ktre w chwili badania byy
nieinnowacyjne (109 podmiotw). Porwnanie trzech grup przedsibiorstw
(o obnionej, podwyszonej innowacyjnoci oraz nieinnowacyjnych) miao
na celu zweryfikowanie postawionych powyej hipotez6.
Dokonujc charakterystyki badanych podmiotw, naley zwrci uwag
na czas ich funkcjonowania na rynku. Zdecydowana wikszo dziaa powyej
12 lat (ok. 70% badanych). Najmniej jest przedsibiorstw relatywnie modych,
tzn. istniejcych nie duej ni trzy lata (rys. 1).
80,0%
72,1% 74,1% 72,1% 67,9%
70,0%
60,0%
50,0%
40,0%
30,0%
14,5% 13,9% 14,5% 15,6%
20,0%
9,9% 10,2% 10,1%
9,9% 6,4%
10,0%
3,1% 1,8% 3,1%
0,0%
Innowacyjne ogem O podwyszonej O obnionej Nieinnowacyjne
innowacyjnoci innowacyjnoci
Do 3 lat Od 3 do 8 lat Od 9 do 12 Wicej ni 12 lat
Rys. 1. Czas funkcjonowania przedsibiorstw na rynku

rdo: badania wasne (Ni = 263; Nn = 109).
W badaniu zdecydowan wikszo stanowiy przedsibiorstwa star-

sze, czego konsekwencj byo uzyskanie bardziej trafnych i przemylanych,
a tym samym znacznie bardziej wiarygodnych odpowiedzi na zadane pytania.
Dowiadczenie rynkowe przedsibiorstw stao si w tym przypadku wanym
6
Zaoenia metodyczne tego badania okrelone zostay w rozdziale: Innowacyjno polskie-
go sektora MSP w wietle bada wasnych w niniejszej publikacji.
atutem wpywajcym na jako prowadzonych bada i obserwacji. Drugim

istotnym elementem charakteryzujcym badan grup podmiotw sektora MSP
by ich zasig terytorialny. Z uwagi na duszy czas ich funkcjonowania zde-
cydowana wikszo z nich ma zasig midzynarodowy (zajmuje si wymian
na skal midzynarodow) (rys. 2).
60,0%
53,7%
48,1% 48,1%
50,0%
43,1%
40,0%
34,7% 34,3% 34,7%
30,3%
30,0%
18,4%
20,0%
8,8% 8,8%
8,4% 6,5% 8,4% 8,3%
10,0% 5,6%
0,0%
Oglnie O podwyszonej O obnionej Nieinnowacyjne
innowacyjne innowacyjnoci innowacyjnoci
Lokalny Regionalny wojewdzki Rynek krajowy Rynek midzynarodowy
Rys. 2. Zasig terytorialny badanych przedsibiorstw

Wyjtkiem s tutaj przedsibiorstwa nieinnowacyjne, ktre nie maj cha-

rakteru innowacyjnego, nie s w stanie zapewni sobie przewagi konkurencyjnej
na rynkach obcych. Ponadto w tej grupie znacznie wicej jest podmiotw mikro
(ok. 50% badanych). Z uwagi na swoj wielko koncentruj si one gwnie
na rynku krajowym (ok. 57% mikroprzedsibiorstw).
9.3. Ocena instrumentw wsparcia MSP o charakterze finansowym
9.3.1. Ocena wykorzystania finansowych instrumentw
Pierwszym z elementw poddanych badaniu jest analiza rde finansowa-

nia dziaalnoci innowacyjnej w sektorze MSP. Okazuje si, e nadal najwaniej-
szym rdem pozyskiwania rodkw finansowych wrd grupy innowacyjnych

przedsibiorstw pozostaj wkady wasne (rys. 3).
70,0%
60,2% 53,9%
56,5%
60,0%
44,2%
50,0% 40,8%
40,0% 36,1%
30,0%
20,0%
2,7% 3,7% 2,0%
10,0%
0,0%
Innowacyjne ogem O podwyszonej O obnionej
Tylko rodki wasne Tylko zewntrzne Wasne i zewntrzne
Rys. 3. Podzia rde finansowania dziaalnoci innowacyjnej wrd sektora MSP

50,0%
42,1% 47,1%
45,0%
40,0%
34,6% 33,3% 35,9% 33,8%
35,0%
30,8%
30,0%
23,4%
25,0%
19,1%
20,0%
15,0%
10,0%
5,0%
0,0%
Tylko komercyjne Tylko niekomercyjne Komercyjne i niekomercyjne
Rys. 4. Podzia rde finansowania dziaalnoci innowacyjnej wrd sektora MSP

z punktu widzenia udziaw pomocy publicznej
Zdecydowan wikszo stanowi tylko rodki wasne, ok. 60%. Pozosta

cz (ok. 40%) stanowi albo tylko rda zewntrzne, albo kombinacje rde
wasnych i zewntrznych. Wrd tych ostatnich pomoc publiczna znajduje si
na trzecim miejscu (rys. 4).
Z powyszych danych wynika, e w wikszym stopniu pomoc publiczna
wykorzystywana jest przez podmioty o podwyszonej innowacyjnoci (30%)
ni te, ktrych poziom innowacyjnoci jest obniony (19%). Pozwala to na posta-
wienie tezy, w myl ktrej ze rodkw publicznych czciej korzystaj przed-
sibiorstwa o wyszym poziomie innowacyjnym ni niszym (jest to wiadoma
dziaalno majca na celu wspieranie podmiotw wyej innowacyjnych i naley
sdzi, e polityka innowacyjna w najbliszej przyszoci bdzie zmierzaa
w tym kierunku, co ma zapewni wsparcie gwnie tych podmiotw, ktre wyko-
rzystuj rodki w sposb jak najbardziej efektywny). Jednake atwiejszy dostp
do nieodpatnych rde finansowania podmiotw o obnionej innowacyjnoci
moe z jednej strony zapewni ich dalszy i szybszy rozwj, a z drugiej mobili-
zowa do podejmowania przez przedsibiorcw wikszych wysikw na rzecz
skutecznego wdraania nowoci o rnym rodzaju i zakresie. Warto zauway,
e w porwnaniu z danymi wtrnymi7 wzrost udziau zaangaowania pomocy
publicznej z lat 20062008 nastpi w nieznacznym stopniu, tj. ok. 1,4%. Bio-
rc jednak pod uwag krtki okres (pomidzy badaniami wtrnymi a wasnymi),
tj. ok. dwa lata, mona przyj, e jest on dostateczny (chocia niewystarcza-
jcy). Jednym z waniejszych zaoe tego badania jest odpowied na pytanie
o przyczyny tak wzgldnie niskiego poziomu wykorzystania rodkw publicz-
nych. Czy s to uwarunkowania wewntrzne (brak zainteresowania przedsi-
biorcw ich pozyskiwaniem), czy te zewntrzne, bdce efektem utrudnionego
dostpu do nich, czy te moe jest to wpyw zarwno jednych, jak i drugich.
Miernikiem tych pierwszych uwarunkowa moe by skonno przedsibiorcw
do ubiegania si o takie rodki, wyraona liczb podmiotw, ktre kiedykolwiek
prboway je pozyska (rys. 5).
7
J. apiski, Finansowanie dziaalnoci, op. cit.
90,0%
81,6%
80,0%
70,0%
61,7%
58,8% 56,8%
60,0%
50,0%
41,2% 43,2%
38,3%
40,0%
30,0%
18,3%
20,0%
10,0%
0,0%
Innowacyjne O podwyszonej O obnionej Nieinnowacyjne
ogem innowacyjnoci innowacyjnoci
Prboway uzyska Nie prboway uzyska
Rys. 5. Udzia MSP, ktre kiedykolwiek prboway ubiega si o finansow pomoc

publiczn
Bardziej skonne do pozyskiwania rodkw publicznych s podmioty

o obnionej (43,2%) ni o podwyszonej innowacyjnoci (38,3%). Biorc
pod uwag fakt, e te ostatnie w wikszym stopniu wykorzystyway rda
niekomercyjne (bezzwrotne), moe to dowodzi, e s bardziej skuteczne
w staraniach o pomoc publiczn. Potwierdza to porwnanie danych z rysun-
kw 4 i 5, gdzie w przypadku podwyszonej innowacyjnoci starajcych byo
ok. 38% (otrzymao rodki ok. 30%), a w odniesieniu do obnionej inno-
wacyjnoci ubiegajcych si o dofinansowanie byo ok. 43% (otrzymao je
ok. 19%). Tak znaczna rnica moe wynika z wikszego dowiadczenia tych
pierwszych w procesie skadania wnioskw i pniejszego wykorzystania rod-
kw finansowych na rzecz swojego innowacyjnego rozwoju (oznacza to, e
w momencie skadania wniosku o dofinansowanie s bardziej zdecydowane
i maj strategi wykorzystania rodkw, std i wiksze szanse na ich pozyska-
nie). Na podstawie powyszych danych mona wic stwierdzi, e w tym przy-
padku, pomimo udowodnionej przewagi uwarunkowa zewntrznych (trudnoci
w pozyskaniu zewntrznego finansowania), due znaczenie maj te (lecz mniej
wymierne i mniej widoczne) uwarunkowania wewntrzne (brak dowiadcze-
nia w pozyskiwaniu i brak oglnej wizji wykorzystania rodkw) utrudniajce

aktywny udzia w partycypowaniu w finansowej pomocy publicznej. Relatyw-
nie niski poziom zainteresowania dostpnymi rodkami publicznymi wykazuj
podmioty nieinnowacyjne, co moe wiadczy o braku potrzeby ich rozwoju
innowacyjnego. Oznacza to, e nie przywizuj znaczenia do innowacyjnoci
i nie traktuj jej (strategicznie) jako czynnika mogcego wpywa na popraw
sytuacji na rynku i tym samym zapewnia konkurencyjno ich produktom bd
usugom. Dowodz tego ponisze dane, wrd ktrych przedsibiorstwa nieinno-
wacyjne w najwikszym stopniu wskazay na element braku potrzeby starania si
o zewntrzne wsparcie finansowe (rys. 6).
40,0%
%
,9
33
35,0%
%
,1
%
32
,1
32
30,0%
%
%
%
,9
,3
5%
,0
26
26
26
% 8,
%
25,0%
,4 1
,0
22
9% 17
20,0%
%
%
% 1,
,8
,6
,9 1
14
%
12
15,0%
,0
9, 0%
%
%
%
12
7%
9%
3%
11
8%
,7
,0
3%
8%
,
,2
11
10
11
10
9,
8,
8,
10,0%
9,
7,
9%
1%
7%
2%
9%
7%
6,
8%
0,
3%
3,
5,
5,0%
3,
3,
3,
2,
0,0%
Nie potrzebowaa takiej pomocy Pomoc jest mao dostpna (brak pomocy w regionie)
Pomoc jest zbyt droga (konieczno wspfinansowania) Procedury s zbyt praco- i czasochonne
Skomplikowane procedury administracyjne i prawne Maa liczba instytucji w najbliszym otoczeniu
Istniejca pomoc nie jest dopasowana do potrzeb firmy Brakuje informacji o istnieniu takiej pomocy
Rys. 6. Przyczyny braku ubiegania si o finansow pomoc publiczn

W przypadku podmiotw innowacyjnych wysoki udzia odpowiedzi nega-

tywnych wiadczy z jednej strony o nadal do duym wykorzystywaniu rod-
kw wasnych przedsibiorstw, z drugiej za o pewnej zdecydowanej niechci do
poniesienia nakadw i pokonania barier w zwizku z podjciem dziaa aplika-
cyjnych. Procedury s zbyt praco- i czasochonne (12,6%) lub zbyt drogie (8,8%).
S to niewtpliwie uwarunkowania wewntrzne. W grupie zewntrznych naley
wymieni chociaby: niski poziom dopasowania pomocy do potrzeb przedsi-
biorstwa (6,9%) czy brak informacji o istnieniu pomocy publicznej (6,9%).
Pomoc publiczna, zgodnie z przyjt wczeniej klasyfikacj, podzielona
zostaa w tym badaniu na dwie zasadnicze grupy. Pierwsz z nich tworz pro-
gramy rzdowe, w ramach ktrych przedsibiorstwa mogy uzyska dofinan-
sowanie (korzystay z niego lub w przypadku podmiotw nieinnowacyjnych
podjy prb pozyskania go na dziaalno innowacyjn), drug za programy
bezporednio oferujce wsparcie z funduszy unijnych w ramach poszczeglnych
programw operacyjnych (PO). W pierwszym etapie analizie poddana zostanie
grupa programw rzdowych (rys. 7).
12%
%
%
11
11
%
%
10%
10
10
8%
8%
8%
8%
8%
8%
6%
5%
5%
5%
5%
4%
4%
4%
3%
2% 2 %
1%
2%
2%
2%
2%
0%
0%
%
0% %
1%
0% 0%
0% 0
0
0%
0%
0%
0%
0%
0%
0%
0%
0%
0%
Fundusz Porcze Kredytowych (Unijnych) Kredyt technologiczny

Paszport do eksportu Mikropoyczki
Program wsparcia dla technostarterw Patent plus
Bon na innowacje Kreator innowacyjnoci
Pierwsza firma Inne
Rys. 7. Poziom wykorzystania poszczeglnych programw rzdowych przez MSP

Dane te wskazuj, e wykorzystanie poszczeglnych programw jest raczej

niewielkie w skali caego kraju. Z programw rzdowych korzystay tylko nie-
liczne podmioty. rednio w grupie przedsibiorstw objtych badaniem do udziau
w tych programach przyznao si ok. 14 podmiotw. Niskie zainteresowanie
programami rzdowymi wynika z rnych uwarunkowa, zarwno wewntrz-
nych, jak i zewntrznych. Pierwsze z nich zwizane s z dosy sab ocen tych
programw przez przedsibiorstwa z punktu widzenia ich wpywu na podnoszenie
innowacyjnoci (rys. 8), drugie ze zbyt maym rozpowszechnieniem informacji
o tego typu inicjatywach w rodowisku przedsibiorcw (zostanie to omwione
w nastpnym punkcie dotyczcym wiedzy na temat oferowanego wsparcia).
9,0%
9%
9%
7,
7,
8,0%
7,0%
6,0%
8%
5,0%
4,
4,0%
2%
2%
3,
3,0%
3,
1, %
6%
1, %
6%
6%
6%
6%
6%
6%
6%
6
6
1,
1,
1,
1,
2,0%
1,
1,
1,
1,
0, %
0, % 0, %
0%
0, %
0%
0%
0%
0, %
0%
0%
0%
0%
0% 0%
0, %
0
0
0
0
0,
0,
0,
0,
1,0%
0,
0,
0,
0,
0,
0%
0%
0%
0%
0, %
0%
0%
0%
0%
0, %
0%
0, %
0%
0%
0%
0%
0%
0%
0%
0
0
0,
0,
0
0
0,
0,
0,
0,
0,
0,
0,
0,
0,
0,
0,0%
0,
0,
0,
0,
0,
Znikome Mae rednie Due Bardzo due
Fundusz Porcze Kredytowych (Unijnych) Fundusz Porcze Unijnych

Kredyt technologiczny Paszport do eksportu
Mikropoyczki Program wsparcia dla technostarterw
Patent plus Bon na innowacje
Kreator innowacyjnoci Pierwsza firma
Rys. 8. Ocena znaczenia programw rzdowych wrd ogu innowacyjnych przedsi-

biorstw
rdo: badania wasne (Ni = 64).
Cz podmiotw sektora MSP korzystajcych ze wsparcia w ramach

pomocy rzdowej ocenia, e dostpne programy s rednio uyteczne (dotyczy
to: Funduszu Porcze Kredytowych, Funduszu Porcze Unijnych oraz Kre-
dytu technologicznego i Paszportu do eksportu). Nieznaczna cz, ok. 2%,
stwierdzia, e maj one due znaczenie dla ich rozwoju innowacyjnego. aden
nie zadeklarowa bardzo duego wpywu na swj poziom innowacyjny. Mona
wic stwierdzi, e ocena przydatnoci tych programw wypada sabo (a nawet
bardzo sabo) i zdecydowanie odbiega od wynikw otrzymanych w badaniu rz-
dowym, przedstawionych w poprzedniej czci tego opracowania8. Niewtpliwie
jedn z przyczyn takiej oceny jest zbyt krtki okres funkcjonowania wikszoci
tych programw.
Innymi formami pomocy rzdowej, z ktrych przedsibiorstwa mogy
korzysta, s pozaprogramowe instrumenty bdce konsekwencj realizowanej
polityki innowacyjnej pastwa, takie jak: odliczenia od dochodu, preferencyjne
podatki itd. Ich wykorzystanie rwnie nie jest zbyt popularne wrd badanych
podmiotw sektora MSP. Ok. 13% badanych podmiotw wykorzystao jedn
z dostpnych form, z czego 20% skorzystao z odlicze od dochodu, 11% z pre-
ferencyjnych podatkw (w ramach SSE), ok. 3% z niszych opat czynszowych
oferowanych np. w ramach inkubatorw przedsibiorczoci. Do pozostaych
najczciej wymienianych wskaza mona zaliczy wszelkiego rodzaju ulgi (nie-
koniecznie zwizane z rozwojem innowacyjnym), takie jak: ulga na ZUS czy
wynikajca z zatrudnienia osb niepenosprawnych. Wikszo ulg podatkowych
dla podmiotw wdraajcych nowe rozwizania jest zagwarantowana przez funk-
cjonujc od 2008 roku ustaw o niektrych formach wspierania dziaalnoci
innowacyjnej9. Std te may udzia wykorzystania tak powszechnie dostpnych
form dowodzi nikego popytu na te instrumenty polityki innowacyjnej pastwa.
Konieczna jest nadal wic praca u podstaw majca na celu zachcanie i informo-
wanie o ich uytecznoci w zakresie podnoszenia innowacyjnoci, a tym samym
konkurencyjnoci sektora MSP na rynku.
Drug grup wsparcia finansowego, z ktrego MSP mogy korzysta, s
fundusze unijne. Zainteresowanie nimi jest zdecydowanie wiksze (realizowa-
8
Szerzej na ten temat w rozdziale Wykorzystanie i wpyw wybranych instrumentw polityki
innowacyjnej na rozwj MSP w Polsce. Analiza na podstawie bada wtrnych w niniejszej publi-
kacji.
9
Ustawa z 30 maja 2008 roku o niektrych formach wspierania dziaalnoci innowacyjnej,
DzU 2008 nr 116, poz. 730.
nymi bezporednio w ramach poszczeglnych programw operacyjnych) ni

programami rzdowymi (rys. 9).
40%
37%
35% 33% 33%
31%
30% 29%
25%
25%
20%
17%
14%
15%
11%
6% 9%
10%
6% 6%
4% 3%
5%
1%
0%
PO Innowacyjna Gospodarka Regionalne Programy Operacyjne ZPORR SPO WKP
Rys. 9. Poziom wykorzystania poszczeglnych programw unijnych przez MSP

Wrd podmiotw innowacyjnych najwiksze znaczenie miay takie pro-

gramy, jak: PO IG oraz programy regionalne. W ocenie respondentw to wanie
one maj najwikszy wpyw na ksztatowanie poziomu innowacyjnoci przedsi-
biorstw. Nie bez znaczenia jest rwnie SPO WKP, ktry zosta oceniony red-
nio, na drugim miejscu ex aequo z RPO (rys. 10).
Z powyszych danych wynika, e w poprzednim okresie obowizywania
programw (do 2006 roku) w wikszym stopniu beneficjentami rodkw unijnych
byy przedsibiorstwa o niszym poziomie innowacyjnoci. Obecnie tendencja
ta zmienia si na korzy przedsibiorstw o wyszym poziomie innowacyjnoci.
Jak wczeniej zaznaczono, przyczyn naley upatrywa w wikszym dowiad-
czeniu tych ostatnich i przekonaniu, e warto ubiega si o rodki (bo widoczne
s konkretne efekty), pomimo utrudnionego do nich dostpu (rys. 11). W odnie-
sieniu do podmiotw nieinnowacyjnych naley stwierdzi, e ich zainteresowanie
rodkami unijnymi na rzecz innowacyjnoci jest niewielkie, co moe sugerowa
ich ograniczon ch zmiany statusu na innowacyjne.
10,0%
5%
5%
5%
9,
9,
9,
9,0%
9%
9%
7,
7,
8,0%
7,0%
4%
6,
6,0%
5,0%
4,0%
2%
2%
2%
2%
3,
3,
3,
3,
3,0%
6%
6%
6%
6%
2,0%
1,
1,
1,
1,
1,0% 0%
0%
0%
0%
0,
0,
0,
0,0%
0,
Znikome Mae rednie Due Bardzo due
PO IG RPO ZPORR SPO WKP
Rys. 10. Ocena znaczenia programw unijnych wrd grupy ogu innowacyjnych
przedsibiorstw
70,0%
%
,3
58
60,0%
50,0%
40,0%
%
%
%
,5
,8
,3
34
33
33
,3
29
30,0%
%
%
,1
,2
%
24
%
26
,7
%
,7
,7
%
%
20
,2
20
,7
20
,7
,6
17
16
16
20,0%
16
,5
15
3%
8,
10,0%
6%
0, %
4,
8
0%
2,
0%
0%
0%
0%
0%
0,
0,
0,
0,
0,0%
0,

Bardzo trudna Trudna rednia atwa Bardzo atwa Trudno powiedzie
Rys. 11. Dostpno poszczeglnych programw unijnych dla MSP

Porwnujc dwie grupy przedsibiorstw innowacyjnych, mona zauway,

e zdecydowana wikszo (63,8%) wysoko innowacyjnych twierdzi, i fundu-
sze s trudno lub bardzo trudno dostpne. W przypadku podmiotw o niszym
poziomie innowacyjnoci uwaa tak mniej ni 60% (57,8%). Jest to niewtpliwie
efekt znacznie czciej podejmowanych wysikw na rzecz pozyskania rodkw
i std te lepsza znajomo trudnoci z tym zwizanych.
Wrd tych ostatnich wymienia si wiele barier uniemoliwiajcych wyko-
rzystywanie poszczeglnych instrumentw finansowego wsparcia w ramach
polityki innowacyjnej. Najczciej s to skomplikowane procedury skadania
wnioskw i zbyt zbiurokratyzowany system administracyjny (rys. 12).
45,0%
%
,7
40
40,0%
%
%
,4
,1
37
36
%
%
,1
,6
35
35,0%
33
%
,8
31
30,0%
25,0%
%
,6
%
% 7
,4
,5
%
,7 1
20,0%
% 16
18
,9
%
13
6%
,4
16
%
16
%
%
,1
% 5,
,9
%
,3
14
,3 1
14
,1
,0
14
14
15,0%
3% 14
12
%
3%8,
,7
4%
2%
3%
3%
10
10,0%
1%
8,
9,
8,
8,
8,
6%
6%
7,
7,
4,
5%
6%
0%
5,
8% %
7%
9% 4,
5,
5,0%
2, 2,8
3,
1%
2%
3%
9%
0,
1,
0,
0,
0,
0,0%
Zbyt skomplikowana procedura skadania wnioskw Wysoki koszt pozyskania rodkw (wspfinansowanie)
Skomplikowane procedury administracyjne i prawne Brak pomocy ze strony administracji
Wysokie koszty opracowania wnioskw Brak informacji o istnieniu takiej pomocy
Maa liczba instytucji w najbliszym otoczeniu Brak dopasowania pomocy do istniejcych potrzeb
Niekompetentni urzdnicy Inne (jakie?)
Rys. 12. Najczciej wymieniane bariery w uzyskaniu pomocy publicznej przez MSP
Powysze dane wskazuj, e w otoczeniu istnieje wiele uwarunkowa

egzogenicznych utrudniajcych korzystanie z pomocy publicznej, najczciej ju
na etapie skadania wnioskw. Przedsibiorcy skar si m.in. na wysokie koszty,
brak pomocy ze strony urzdnikw czy te, ich zdaniem, saby poziom dopa-
sowania pomocy do istniejcych potrzeb (znaczenie tego ostatniego jest mniejsze
ni poprzednich). Pierwszy etap jest dla podmiotw najtrudniejszy (szczeglnie
tych, ktre po raz pierwszy staraj si o wsparcie). Zbyt restrykcyjne warunki
dziaaj zniechcajco i demotywujco (jak pokazuj niniejsze badania)
na przedsibiorcw ubiegajcych si o wsparcie.
3.2. Ocena znajomoci dostpnych instrumentw wsparcia o charakterze finan-

sowym
Wiedza na temat dostpnych instrumentw wsparcia w ramach polityki

innowacyjnej jest niezwykle wanym czynnikiem wpywajcym na rozwj inno-
wacyjny sektora MSP. Jej poziom jest uzaleniony od informacji dostpnych
w otoczeniu oraz od chci jej pozyskania przez funkcjonujce na rynku podmioty.
Niestety, jak pokazuj badania, sytuacja w omawianym sektorze pod tym wzgl-
dem nie jest najlepsza, gdy tylko 34% przedsibiorstw innowacyjnych ocenia
swj poziom wiedzy jako redni i 17,2% jako dobry lub bardzo dobry (rys. 13).
Z drugiej strony oglny poziom wiedzy podmiotw z grupy o podwyszo-
nej innowacyjnoci jest sabszy ni z grupy o obnionej innowacyjnoci. Nawi-
zujc do powyszych wynikw dotyczcych podejmowania prb pozyskiwania
wiedzy, naley powiedzie, e pomimo mniejszej efektywnoci w pozyskiwaniu
rodkw na dziaalnoci innowacyjn, to wanie ta grupa podmiotw znacznie
czciej staraa si o pomoc finansow ze rde zewntrznych o charakterze
bezzwrotnym. Jej wiksze zainteresowanie dostpnymi moliwociami wspar-
cia przeoyo si niewtpliwie na wiksz wiedz o dostpnych programach
i ich rodzajach. Naley jednak zwrci uwag, e w przypadku przedsibiorstw
mniej innowacyjnych wikszy jest odsetek tych, ktre nie maj wiedzy w ogle.
Moe to by efekt mniejszego zainteresowania podnoszeniem swojej innowa-
cyjnoci. Oznacza to prawdopodobnie, e 9,2% nie zdobyo wiedzy, gdy nie
interesuje si popraw innowacyjnoci (nie uwaa jej za gwny czynnik sucy
poprawie konkurencyjnoci na rynku), a tym samym nie stara si o adne rodki
zewntrzne. Rozwijajc t tez w odniesieniu do podmiotw nieinnowacyjnych,
naley stwierdzi, e znaczna ich cz nie dy do zmiany statusu na innowa-

cyjne, gdy w ponad 50% oceniaj swj poziom wiedzy jako saby lub bardzo
saby, rwnoczenie ani razu nie okrelajc go jako bardzo dobry w odniesieniu
do oferowanej rzdowej czy unijnej pomocy publicznej.
40,0% %
% ,0 %
,0 37 ,0
35,0% 34 33
% % %
,2
% ,8 ,6 ,5
30,0% 28 27 28 27
25,0%
%
,6 ,3
%
% 20 19
20,0% ,6 %
17 ,7
% ,1
% 16
15,0% ,8 14 ,3
%
11 %
12 ,0
7% 2% 11
8% 9, 9,
10,0% 8, 4%
7, 8%
7,
1% 6%
5,0% 3, 4,
9% 0%
0, 0,
0,0%
Cakowity brak wiedzy Bardzo saby Saby redni Dobry Bardzo dobry
Rys. 13. Ocena poziomu wiedzy w zakresie oferowanego rzdowego/unijnego wsparcia

Dokonujc rozgraniczenia na dwa rodzaje finansowej pomocy publicznej

(rzdow i unijn), naley wyranie zaznaczy, e pomoc rzdowa jest znacz-
nie mniej znana w otoczeniu i rzadziej wykorzystywana przez przedsibiorcw
we wspieraniu rozwoju innowacyjnego. Dowodz tego dane, w wietle ktrych
prawie 43% badanych przedsibiorstw nie ma adnych informacji na temat funk-
cjonujcych programw i moliwoci skorzystania z nich (w przypadku rodkw
unijnych jest to 11% i mniej). Wniosek w tym przypadku nasuwa si sam, a jest
nim niewtpliwie mniejsze nagonienie (mniej informacji np. w mediach) pro-
gramw rzdowych i tym samym mniejsze zainteresowanie nimi. Konsekwen-
cj takiego postpowania wadz (organw zarzdzajcych) jest mniejsza skala
oddziaywania tych programw. Korzystaj z nich tylko te przedsibiorstwa,
ktre na wasn rk szukaj informacji o ich istnieniu i wyranie potrzebuj ich

do wasnego rozwoju. Mona powiedzie, e z jednej strony jest to waciwe,
z drugiej za, e nie peni one funkcji szeroko rozumianego motywatora maj-
cego zachca do wzrostu podmioty sabiej rozwinite innowacyjnie.
Poziom znajomoci programw rzdowych okrelony jako: znam tylko
niektre jest najwyszy w odniesieniu do przedsibiorstw o niszej innowacyj-
noci. wiadczy to o wybirczym traktowaniu pomocy rzdowej przez badane
podmioty. Z jednej strony oznacza to, e tylko cz z nich jest zainteresowana
pozyskiwaniem rodkw na innowacyjno, z drugiej za, e informacje docieraj
do nich w sposb szcztkowy, niepeny. Wybirczy charakter moe te oznacza,
e podmioty MSP wykorzystuj tylko te programy, o ktrych syszay w otocze-
niu, dobierajc je bardziej wiadomie do swoich biecych potrzeb. Relatywnie
dosy wysoki jest poziom wskaza znajomoci programw rzdowych wrd
przedsibiorstw nieinnowacyjnych. A 23% badanych w tej grupie stwierdzio,
e zna wszystkie wymienione w badaniu programy, co nie musi oznacza, e
z nich korzystaa. 30% przedsibiorstw twierdzi, e zna tylko niektre (rys. 14).
50,0%
42,9% 44,4% 46,2%
45,0% 41,7% 41,7%
38,1%
40,0%
33,3%
35,0%
30,8%
30,0%
22,2% 23,1%
25,0%
19,1% 16,7%
20,0%
15,0%
10,0%
5,0%
0,0%
Nie znam adnych Znam tylko niektre Znam wszystkie
Rys. 14. Ocena znajomoci (wiedzy) programw rzdowych

Wiedza o funkcjonowaniu niektrych programw rzdowych obejmuje

w najwikszym stopniu fundusze porczeniowe, Pierwsz firm, Paszport
do eksportu oraz Kredyt technologiczny. W pozostaych przypadkach jest
ona raczej fragmentaryczna i dotyczy ok. 10% badanych przedsibiorstw.
W najmniejszym stopniu o programach oferowanych przez rzd syszay przed-
sibiorstwa nieinnowacyjne (tab. 1). W wikszoci przypadkw ich okres
istnienia zamyka si w ramach jednegodwch lat, std te informacja o istnieniu
tych programw w otoczeniu nie jest na tyle powszechna, aby moga dotrze
do wszystkich zainteresowanych.
Tabela1
Wiedza respondentw na temat niektrych programw rzdowych
Poziom innowacyjnoci MSP

Poziom znajomoci
niektrych programw oglnie o podwyszonej o obnionej
rzdowych innowacyjne innowacyjnoci innowacyjnoci nieinnowacyjne
Fundusz Porcze 12,50% 22,20% 6,67% 3%

Kredytowych
Fundusz Porcze Unijnych 16,67% 33,30% 6,67% 6%
Kredyt technologiczny 12,50% 0,00% 20,00% 3%
Pierwsza firma 16,67% 22,20% 13,33% 0%
Paszport do eksportu 21,00% 0% 26,67% 0%
Kreator innowacyjnoci 4,17% 0% 6,67% 0%
Bon na innowacje 8,34% 11,10% 6,67% 0%
Mikropoyczki 4,17% 11,10% 0% 0%
rdo: badania wasne.
Na temat pomocy unijnej naley stwierdzi, e jest ona lepiej znana i roz-
poznawana w sektorze MSP. Dotyczy to w szczeglnoci podmiotw innowa-
cyjnych, wrd ktrych bez maa 70% badanych stwierdza, e wie o istnieniu
takiej pomocy w otoczeniu. Jedynie 30% przedsibiorstw twierdzi, e o rodkach
unijnych nie wie w zasadzie nic. W tym przypadku (podobnie jak w poprzednich)
poziom wiedzy podmiotw, ktre czciej skadaj wnioski o pomoc, nie jest
wikszy ni tych, ktre czyni to rzadziej (dotyczy to podmiotw mniej inno-
wacyjnych). Jedynie w grupie przedsibiorstw nieinnowacyjnych ponad 50%

stwierdza, e wie o funduszach unijnych (rys. 15).
60,0%
55,6% 54,1%
50,0%
42,9%
40,7%
40,0%
33,3%
31,8% 30,3%
30,0% 25,9%
25,4% 25,0%
19,4%
20,0%
15,6%
10,0%
0,0%
Nie znam adnych Znam tylko niektre (jakie?) Znam wszystkie
Rys. 15. Ocena znajomoci (wiedzy) programw unijnych

Do grupy najlepiej znanych programw wrd badanych MSP nale dwa:

PO IG oraz programy regionalne. Dotyczy to zarwno przedsibiorstw innowa-
cyjnych, jak i nieinnowacyjnych. Mniejsza wiedza dotyczy tych programw,
ktre funkcjonoway w poprzednim okresie, tj. do 2006 roku (tab. 2).
Na pytanie: czy brak wiedzy o pomocy publicznej mg by powan przy-
czyn braku wdroe innowacyjnych? w przedsibiorstwach nieinnowacyjnych
zdecydowana wikszo odpowiedziaa twierdzco (ok. 60%) (rys. 16).
Tabela 2
Wiedza respondentw na temat niektrych programw unijnych
Poziom Poziom innowacyjnoci MSP

znajomoci
niektrych oglnie o podwyszonej o obnionej
programw nieinnowacyjne
unijnych
ZPORR 11,10% 7,14% 10% 9,09%
SPO WKP 11,10% 14,29% 10% 24,24%
PO IG 33,32% 28,58% 35% 27,27%
7 PR 11,10% 14,29% 10% 3,03%
RPO 14,80% 28,58% 15% 24,24%
PO KL 3,70% 7,14% 10% 3,03%
rdo: badania wasne.
70,0%
64,1% 62,5%
60,0% 59,7%
60,0%
50,0%
35,9% 40,0% 37,5% 40,3%
40,0%
30,0%
20,0%
10,0%
0,0%
Brak wiedzy by powan przeszkod Brak wiedzy nie mia wpywu na innowacyjno
Rys. 16. Ocena braku wiedzy przez podmioty nieinnowacyjne w kontekcie barier wdro-
e innowacyjnych
rdo: badania wasne (Nn = 67).
Jest to wic kolejny element wpywajcy na poziom wykorzystania dostp-

nej pomocy publicznej w ramach polityki innowacyjnej pastwa. Naley go
w wikszym stopniu zaliczy do zewntrznych barier wynikajcych z dosy utrud-
nionego dostpu do informacji o warunkach jej uzyskania przez MSP. Z drugiej
za strony mona stwierdzi, e brak wiedzy moe te by efektem sabego zain-
teresowania potencjalnych beneficjentw tak pomoc, std te nie zwracaj oni
zbytniej uwagi na informacje o jej istnieniu. Pomijajc fakt wzgldnie niskiego
poziomu wiedzy (rednio tak twierdzi ok. 50% badanych), naley zwrci uwag
na skutki nieupowszechnienia jej w otoczeniu. Po pierwsze, bdzie to nadal ogra-
niczao dostp do zewntrznego finansowania (niekomercyjnego) grupie tych
przedsibiorcw, ktrzy chc rozwija si innowacyjnie, a brakuje im na ten cel
rodkw finansowych. Po drugie, konieczne jest czenie ze sob dwch elemen-
tw: pomocy publicznej i rozwoju innowacyjnego MSP; szczeglnie w dobie
kryzysu. Rozwj innowacyjny wymaga duych nakadw finansowych, a wasne
zasoby w postaci dostpnych rodkw s w wielu przypadkach niewystarczajce,
co widoczne jest w badaniu dotyczcym barier w rozwoju innowacyjnym. Wrd
nich do najczciej wymienianych naley zaliczy brak dostpu do zewntrznego
finansowania. Po trzecie, bogatym rdem finansowania w ramach realizowanej
obecnie polityki innowacyjnej pastwa s fundusze strukturalne. Ich waciwe
wykorzystanie powinno przynie sektorowi MSP i gospodarce wymierne korzy-
ci, szczeglnie biorc pod uwag ich wielko (ponad 85 mld euro). Trudno
jest bowiem przewidzie, czy przyszo bdzie rwnie tak optymistyczna
i otrzymamy jako kraj czonkowski w nastpnym okresie funkcjonowania progra-
mw rodki na podobnym poziomie, pozwalajce kontynuowa wyrwnywanie
rnic regionalnych, w tym innowacyjnych, w ramach przyjtej i realizowanej
wczeniej strategii lizboskiej, a obecnie programu Europa 2020.
9.3.3. Ocena dopasowania finansowych instrumentw polityki innowacyjnej

do potrzeb przedsibiorcw
Dokonujc oceny wykorzystania pomocy finansowej, naley odpowiedzie

na pytanie o adekwatno (dopasowanie) instrumentw polityki innowacyjnej
do potrzeb przedsibiorcw w badanym sektorze. Ponad poowa (56,9%) odpo-
wiedziaa negatywnie na tak postawione pytanie (tab. 3).
Tabela 3
Poziom dopasowania finansowych instrumentw polityki innowacyjnej

do potrzeb przedsibiorcw

Poziom
dopasowania oglnie o podwyszonej o obnionej
do potrzeb nieinnowacyjne
Dopasowane 43,10% 43% 43,17% 37,17%

do potrzeb
Brak dopasowania 56,9% 57% 56,83% 62,83%
do potrzeb
rdo: badania wasne.
W grupie przedsibiorstw, ktre twierdz, e instrumenty s dopasowane do

ich potrzeb (43,1%) dokonano oceny stopnia tego dopasowania. Okazuje si, e
w zdecydowanej wikszoci ocena ta jest pozytywna, gdy ponad 25% badanych
potwierdza ich adekwatno, natomiast niespena 19% ocenia j sabo (rys. 17).
80,0%
72,4%
70,0%
56,7%
60,0%
55,3% 53,5%
50,0%
40,0%
27,9%
30,0%
24,3% 24,1%
21,7%
20,0%
12,6% 9,3% 15,0%
6,8%
10,0% 5,8% 5,0% 3,4%
1,9% 2,3% 1,7%
0,0% 0,0%
0,0%
Bardzo saby Saby redni Dobry Bardzo dobry
Rys. 17. Poziom dopasowania pomocy publicznej do potrzeb MSP

Warty zauwaenia jest fakt, e im wyszy poziom innowacyjnoci przed-

sibiorstw, tym ocena dopasowania jest bardziej pozytywna i mniej jest pod-
miotw niezadowolonych z efektw wykorzystania tej pomocy. Potwierdzaj
to wyniki okrelajce przyczyny tego niezadowolenia. Do najpowaniejszych
zarzutw naley zaliczy: brak elastycznoci instrumentw (ok. 30%) oraz
ze dobranie celw wsparcia (ok. 19% wskaza) (rys. 18).
35,0%
31,8%
29,8%
30,0%
26,9%
25,0% 22,9%
20,8%
18,7%
20,0% 17,4%
15,7% 16,5%
14,8%
15,0%
%
11,0%
%
,7
4%
,2
10
9,9%
10
0%
10,0%
8,
4%
3%
5%
8,
7,
7,
6%
6,
4,
5,0%
0,0%
Nie uwzgldniaj biecych i przyszych potrzeb firm (s nieelastyczne)
Oferowane rodki finansowe s za mae w stosunku do istniejcych potrzeb
le dobrane cele wsparcia
Maa aktywno wadz samorzdowych/rzdowych w identyfikowaniu rzeczywistych potrzeb

firm w regionie/kraju
Ttrudno powiedzie (brak informacji o ich istnieniu)
Rys. 18. Przyczyny braku dopasowania instrumentw polityki innowacyjnej do potrzeb

MSP
Te dwa elementy mog stanowi powany problem w dostpie do zewntrz-

nej pomocy finansowej. Oznaczaj one, e w procesie opracowywania zaoe
udzielania wsparcia popeniono bdy skutkujce sabym dopasowaniem progra-
mw (rzdowych lub unijnych) do potrzeb przedsibiorcw. Wyszczeglnienie

tych barier dowodzi, e po kilku latach wdroe pomocy publicznej jeszcze nadal
pozostaje w tym obszarze duo do zrobienia. Ponad 50% przedsibiorcw stwier-
dzio bowiem, e dostpne instrumenty nie s dopasowane do ich potrzeb i nie
speni ich oczekiwa w stosunku do zaoonych i realizowanych celw. Moe to
jest odpowied na pytanie o stosunkowo niewielkie zainteresowanie dostpnymi
programami pomocy. Taka dosy negatywna ocena przedsibiorcw dotyczca
dostosowania pomocy ich do potrzeb wymusza dokonanie bardziej szczego-
wej analizy innych istniejcych zewntrznych uwarunkowa ograniczajcych
absorpcj funduszy w sektorze MSP (rys. 19).
45,0%
42,2%
40,7%
40,0%
37,4%
35,1%
35,0%
30,0%
%
,6
26
%
,9
23
25,0%
%
,6
%
%
17
,3
,4
19
20,0%
16
%
,7
%
16
,7
,6
%
%
%
14
% 15
,1
,1
,3
,9
,9
14
14
14
13
15,0%
13
,3
%
%
2%
12
,1
,7
4%
10
3%
9,
10
3%
3%
8,
10,0%
8,
8,
8,
3%
6%
6%
1%
1%
7,
7,
7,
7,
7,
0%
6%
5,
5,0%
2,
0,0%
Zbyt skomplikowana procedura aplikacyjna Brak pomocy ze strony administracji
Wysokie koszty opracowania wnioskw Brak waciwej informacji o dostpnych rodkach
Niekompetentni urzdnicy Maa liczba instytucji w najbliszym otoczeniu
Brak dopasowania pomocy do istniejcych potrzeb Brak informacji o istnieniu takiej pomocy
Rys. 19. Przyczyny braku podejmowania prb ubiegania si o finansow pomoc unijn
Niekwestionowanie na pierwszym miejscu znalaz si zarzut dotyczcy

zbyt skomplikowanych procedur aplikacyjnych. Oznacza to, e przedsibiorstwa
zainteresowane pozyskiwaniem rodkw musz woy zbyt duo wysiku, aby
otrzyma zwrot w postaci zachty do uczestniczenia w dostpnych programach.
Dotyczy to w szczeglnoci pomocy unijnej, gdy w wikszoci funkcjonuj-
cych obecnie krajowych instrumentw wsparcia procedury skadania wnioskw
zostay ograniczone do minimum. Skargi przedsibiorcw dotycz generalnie
dwch aspektw: czasu i kosztw opracowania wnioskw. aden przedsibiorca
nie jest w stanie powieci zbyt duo czasu na przygotowanie dokumentw, gdy
prowadzenie wasnego biznesu pochania go mnstwo, a jeeli jeszcze wyznacza
sobie za cel rozwj poprzez nowe wdroenia, mona powiedzie, e zaczyna mu
go brakowa. Czsto przedsibiorcy skar si, e dokumenty s na tyle zoone,
e sami nie s oni w stanie ich wypeni. W wikszoci przypadkw zatrudniaj
wyspecjalizowane jednostki, ktre robi to w ich imieniu, jednake nie da si
ukry, e pociga to za sob dodatkowe spore koszty (16,4%) bez wyranej
gwarancji na sukces. Std te mona stwierdzi, e pretensje przedsibiorcw
s w czci uzasadnione, szczeglnie wwczas, gdy brakuje im fachowej pomocy
administracji odpowiedzialnej za wdroenia poszczeglnych programw. Jak
si okazuje, w wielu przypadkach rola urzdnikw jest ograniczona do procesu
weryfikacji lub jeszcze czciej, jak podkrelaj przedsibiorcy, brakuje im
waciwych kompetencji i wiedzy, co przejawia si nieudzielaniem odpowiedzi
na zadawane pytania lub zgaszane wtpliwoci. Najwicej negatywnych uwag
(szczeglnie na temat utrudnionego skadania wnioskw 42,2%) zgaszaj
podmioty nieinnowacyjne, z uwagi na sabe dowiadczenie w tym zakresie.
Biorc pod uwag powysze wnioski, naley stwierdzi, e dosy duo
badanych przedsibiorstw zamierza w najbliszej przyszoci (trzy lata) ubiega
si o pomoc publiczn z rzdowych lub unijnych rde. Jest to dosy optymi-
styczne, zwaywszy na fakt, e na cz omawianych uwarunkowa o charak-
terze negatywnym nie maj oni wpywu. Ten zamiar maleje wraz ze spadkiem
poziomu innowacyjnoci podmiotw. W najwikszym stopniu skonne do dalszej
ekspansji s te przedsibiorstwa, ktre charakteryzuj si podwyszonym pozio-
mem innowacyjnoci i na odwrt (rys. 20).
70,0%
56,5% 58,3%
60,0%
55,2%
52,7%
50,0%
40,0%
26,0% 27,6%
30,0%
24,4% 22,2%
19,1% 19,4% 18,8% 21,0%
20,0%
10,0%
0,0%
Tak Nie Nie wiem
Rys. 20. Plany wykorzystania dostpnych programw (rzdowych/unijnych) do poprawy

innowacyjnoci swoich przedsibiorstw w trakcie nastpnych trzech lat
Jest to prawdopodobnie efekt, jak wczeniej zaznaczono, wikszego

dowiadczenia podmiotw innowacyjnych w procesie ubiegania si o rodki
finansowe. Zastanawiajce jest natomiast to, e bez maa jedna trzecia przedsi-
biorstw nieinnowacyjnych w sektorze MSP nie zamierza startowa w wycigu
o pomoc publiczn przeznaczon na popraw innowacyjnoci. Pytanie, ktre
si nasuwa, brzmi: czy te przedsibiorstwa wobec tego nie zamierzaj zmienia
w najbliszych trzech latach swojego statusu i pozostawa nadal jako uczestnicy
rynku pozbawieni moliwoci konkurowania za pomoc nowych wdroe? Jakie
s wobec tego przyczyny podejmowania takich decyzji? Moe wpyw na wia-
dome pozbawianie siebie dostpu do dodatkowych rde finansowych (w tym
podniesienia innowacyjnoci) maj inne uwarunkowania, o bardziej subiektyw-
nym ni obiektywnych charakterze? Wydaje si, e w znalezieniu odpowiedzi
na tak postawione pytania pomc mog ponisze dane (rys. 21). Wynika z nich,
e gwn przyczyn niezainteresowania zewntrznymi, bezzwrotnymi fundu-
szami pomocowymi jest brak wiary we wasne siy, a konkretnie w moliwo-
ci pozyskania takiej pomocy (20,18%). Zaoenie jest tutaj bardzo przejrzyste:
po co traci rodki i czas, skoro i tak nie uda si uzyska wsparcia. Wrd innych
ogranicze wpywajcych na negatywny stosunek do istniejcych instrumentw

finansowego wsparcia mona zaliczy: kryzys finansowy i due ryzyko (14,68%),
wysokie koszty pomocy i brak dopasowania do potrzeb oraz niepewno jutra
(9,17%). Jak wida wyranie, wikszo przeszkd w zakresie wdroe inno-
wacyjnych z wykorzystaniem rodkw publicznych wynika z uwarunkowa
wewntrznych, w wikszoci przypadkw o subiektywnym charakterze, bo jak
inaczej mona oceni decyzj o niestaraniu si o rodki publiczne, z gry opart
na przewiadczeniu przegranej. Co wicej, po bliszym przyjrzeniu si temu pro-
blemowi, moe si okaza, e w wikszoci przypadkw pogld taki utrwalany
jest w grupie tych przedsibiorcw, ktrzy nigdy nie prbowali otrzyma pomocy
(nigdy nie skadali wnioskw o dofinansowanie).
35,00
5
,8
28
30,00
25,00
8
,1
1
20
,3
20,00
17
17 8
1
,3
9
,3
15
,7
8
4
15
,6
,8
6
14
6
,1
12
,4
15,00
,1
13
13
13
9, ,54
3
,9
3
11
62
11
3
,5
,5
62
10
17
10
9,
10,00
9,
89
7,
42
4, ,50
26
26
6,
26
5
5,
59
5,
63
5,
5,00
2,
00
00
0, 0
00
00
00
0
0,
0,
0,
0,
0,
0,00
Zbyt mae zainteresowanie produktami innowacyjnymi na rynku
Kryzys finansowy i zbyt due ryzyko finansowe
Zbyt wysokie koszty pozyskania takiej pomocy
Brak dopasowania pomocy do istniejcych potrzeb
Niepewno jutra
Brak dostatecznej pomocy ze strony pastwa lub wadz regionalnych
Bariery w uzyskaniu pomocy w cigu ostatnich trzech lat nie zmieniy si
Brak wiary w moliwo uzyskania takiej pomocy
Rys. 21. Przyczyny braku zainteresowania wdroeniami innowacyjnymi z wykorzysta-

niem dostpnych programw rzdowych/unijnych (dotyczy przedsibiorstw
nieinnowacyjnych)
Warto zwrci jeszcze uwag na dwie istotne rzeczy. Poziom wskaza

odnoszcych si do braku zainteresowania produktami innowacyjnymi na rynku
jest relatywnie niski (6,4%) w porwnaniu z innymi barierami. wiadczy to
z jednej strony o dosy wysokiej wiadomoci wagi czynnika nowatorskiego
w walce o klienta, z drugiej za o zmianie specyfiki polskiego rynku (co jest
prawdopodobne) zdominowanego do tej pory przez konkurencj cenow. Ten-
dencja ta powinna si zmienia wraz ze wzrostem zamonoci spoeczestwa
i nastawienia spoecznego. Najtaszy zakup nie zawsze oznacza sukces ryn-
kowy dla konsumenta, licz si bowiem takie cechy, jak: uyteczno i jako
(bezawaryjno) oraz wynikajca z nich dla klienta satysfakcja. Druga kwestia,
na ktr naley zwrci uwag, to malejca skonno do poszukiwania nieko-
rzystnych uwarunkowa wraz ze wzrostem wielkoci przedsibiorstw (rys. 21).
W najmniejszym stopniu skar si podmioty rednie (wymieniajc w zasadzie
tylko wysokie koszty oraz kryzys finansowy). Najwicej przeszkd widz mikro-
podmioty, co moe by efektem ich duej niepewnoci rynkowej i oglnie sabej
pozycji ekonomicznej.
40,00
34,21
35,00 31,58
30,00
25,00 25,00 25,69 25,69
25,00
20,00
9
9
,7
15,79
,7
15
4
15
,5
15,00
3
11
,9
1
3
3
,0
11
,5
,5
11
10
10
10,00
69
7,
26
5,
5,00
0,00
Gwarancje (regwaracje)
Odliczenia od dochodu
Nisze opaty czynszowe (w ramach np. inkubatorw przedsibiorczoci)
Preferencyjne podatki (w ramach specjalnej strefy ekonomicznej)
Rys. 22. Najczciej wskazywane formy wsparcia, z ktrych planuj skorzysta

przedsibiorstwa w trakcie nastpnych trzech lat (dotyczy przedsibiorstw
nieinnowacyjnych)
Oprcz typowych instrumentw polityki innowacyjnej pastwa, dostpnych

w ramach okrelonych programw (rzdowych lub unijnych), przedsibiorcy
nieinnowacyjni zamierzaj korzysta rwnie z innych form pomocy (rys. 22).
Maj oni na uwadze szczeglnie te, ktre wynikaj z ustawy z 2008 roku
i dotycz odlicze o charakterze fiskalnym. Cz przedsibiorcw zamierza
rwnie skorzysta z moliwoci, jakie stwarzaj specjalne strefy ekonomiczne
oraz inkubatory przedsibiorczoci.
9.4. Ocena pozafinansowych instrumentw polityki innowacyjnej pastwa

w sektorze MSP
9.4.1. Ocena wykorzystania pozafinansowych instrumentw wsparcia
W grupie instrumentw pozafinansowych mona wyrni: pomoc dorad-

cz, informacyjn, szkoleniow, pomoc w nawizaniu kontaktw z otoczeniem,
w dostpie do informacji badawczej czy te do nowych rynkw zbytu. Z przepro-
wadzonych bada wynika, e w 67,18% podmioty innowacyjne z takiej pomocy
korzystay. Do najczciej wskazywanych form pomocy naley zaliczy szkole-
niow i doradcz (rys. 23).
Uzyskanie pomocy o charakterze pozafinansowym jest najczciej mo-
liwe dziki wsppracy przedsibiorstw z instytucjami otoczenia biznesu (IOB).
Wrd badanych podmiotw rednio tylko 30% nawizao z nimi wspprac
w ostatnich piciu latach (rys. 24). Wydaje si, e to niewiele, biorc pod uwag
funkcj, jak maj te instytucje do spenienia w najbliszej przyszoci.
Oczywicie, e wiksza jest liczba przedsibiorstw innowacyjnych, ktre
wsppracoway z otoczeniem, ni nieinnowacyjnych. Te ostatnie z uwagi
na swj charakter (brak innowacyjnoci) nie widziay korzyci z nawizywania
takiej wsppracy, chyba e w swoich planach uwzgldniay innowacyjno jako
czynnik wany dla ich rozwoju i potrzeboway ktrej z wymienionych powy-
ej form pomocy. Udzia tych podmiotw we wsppracy z otoczeniem bdzie
si zmienia wraz ze wzrostem wiadomoci co do znaczenia nowych rozwiza
i roli, jak mog odegra instytucje otoczenia biznesu (IOB).
25,0%
21,3%
19,5% 20,1%
20,0% 18,7% 18,5%
16,9%
15,0%
%
,0
11
4%
4%
5%
7,
7,
10,0%
9,
4%
7,
5%
6,
0%
0%
6%
5,
5,
4,
5,0%
3%
3%
3%
3,
3,
3,
0,0%
Innowacyjne ogem O podwyszonej O obnionej innowacyjnoci
innowacyjnoci
Pomoc doradcza Informacje o innowacjach

Pomoc szkoleniowa Wsppraca z otoczeniem
Dostp do informacji badawczej Dostp do nowych rynkw zbytu
Rys. 23. Najczciej wskazywane formy wsparcia pozafinansowego

90,0%
85,3%
80,0%
72,2%
69,5% 67,5%
70,0%
60,0%
50,0%
40,0%
30,5% 32,5%
27,8%
30,0%
20,0%
14,7%
10,0%
0,0%
Wsplpracujce Niewsppracujce
Rys. 24. Liczba przedsibiorcw wsppracujcych z instytucjami otoczenia biznesu

w cigu ostatnich piciu lat
Warto przyjrze si zakresowi wsppracy przedsibiorstw innowacyjnych

z IOB. W najwikszym stopniu obejmowaa ona pomoc majc na celu wdro-
enia produktowe, w mniejszym stopniu procesowe, zarzdcze i marketingowe.
Jest to zgodne z ogln tendencj w sektorze MSP, ktrej przejawem s szybkie
wdroenia bdce efektem dyfuzji innowacji, a nie wasnych osigni i wyna-
lazkw generowanych w wyniku wasnej dziaalnoci B+R. Samo zjawisko
dyfuzji jest pozytywne, jednake bazowanie tylko i wycznie na osigniciach
czerpanych z zewntrz nie zawsze jest korzystne, gdy z jednej strony uzalenia
przedsibiorstwa od otoczenia, z drugiej uniemoliwia im osignicie na rynku
pozycji prawdziwego lidera, tzn. podmiotu, ktrego rozwizania nie s jeszcze
przez innych eksponowane i eksplorowane10. Jako kolejne wymieniane s nowe
rozwizania o charakterze procesowym (technologicznym). W wikszym stopniu
wsppraca w zakresie innowacyjnych wdroe produktowych i procesowych
obejmowaa podmioty mniej innowacyjne ni wysoko innowacyjne, co wynika
z ich chci dorwnania liderom. W odniesieniu do innych rodzajw innowacji
wida odwrcon tendencj wysoko innowacyjni chc nadrobi zalegoci
w takich dziedzinach, jak zarzdzanie i marketing (rys. 25).
19,9%
Ulepszenia oferowanych produktw i usug 17,6%
21,4%
16,8%
Usprawnienia procesw produkcyjnych 14,8%
18,2%
14,1%
Wykorzystanie zaawansowanych technologii 12,0%
15,6%
5,0%
Usprawnienia procesw zarzdzania firm 6,5%
3,9%
3,8%
Wdroenia nowych modeli biznesowych 4,6%
3,3%
3,9%
Zmiany w zakresie marketingu i obsugi klienta 5,6%
2,6%
4,6%
Poprawy metod dystrybucji towarw (logistyka) 4,6%
4,6%
0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0%
Innowacyjne ogem O podwyszonej innowacyjnoci O obnionej innowacyjnoci
Rys. 25. Zakres wsppracy innowacyjnych MSP z instytucjami otoczenia biznesu

10
Szerzej na ten temat: R. Stanisawski, Innovativity as a target product of actions of small and
medium enterprises, Monographs, Wydawnictwo P [w druku].
Wrd przedsibiorstw innowacyjnych znaczna cz (ok. 70%) w ostatnich

piciu latach nie wsppracowaa z instytucjami w swoim otoczeniu (rys. 25).
Przyczyn takiego stanu rzeczy moe by kilka. Jedn z nich jest brak takiej trady-
cji wrd polskich przedsibiorcw. S oni przyzwyczajeni do liczenia w wik-
szoci sytuacji tylko na siebie i na swoje umiejtnoci. Szukanie jakiejkolwiek
pomocy w otoczeniu jest, wedug nich, marnowaniem czasu i pienidzy. Std
te ok. 5060% badanych podmiotw stwierdzio, e nie widziao potrzeby
nawizywania stosunkw partnerskich z instytucjami w otoczeniu (rys. 26).
Innym wyjanieniem braku zainteresowania innowacyjnych przedsibiorstw
korzystaniem z pomocy tych instytucji moe by fakt, e rdem pozyskiwania
nowych rozwiza niekoniecznie s IOB, ale inne podmioty, jak np. przedsi-
biorstwa, dostawcy, klienci.
57,6%
Brak takiej potrzeby 59,3%
56,5%
67,0%
3,4%
Zbyt maa liczba/brak tego typu instytucji w wojewdztwie 3,7%
3,3%
10,1%
6,9%
Brak informacji o funkcjonowaniu tego typu instytucji 6,5%
7,1%
14,7%
2,3%
2,8%
Zbyt wysokie spodziewane koszty wsppracy 0,2%
6,4%
5,3%
Niech instytucji (w ocenie firmy) do podejmowania 7,4%
wsppracy 3,9%
1,8%
Ograniczone moliwoci adaptacji oferowanych przez firm 3,1%

2,8%
rozwiza 3,3%
2,8%
Niskie kompetencje instytucji otoczenia biznesu w obszarze 4,2%

4,6%
dziaalnoci firmy 0,4%
0,9%
3,1%
Brak wymiernych korzyci z oczekiwanej wsppracy 2,8%
3,3%
2,8%
4,2%
Brak rozwiza majcych rynkowe szanse powodzenia 5,6%
3,3%
2,8%
1,2%
Inne (jakie?) 0,9%
1,3%
0,0%
0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% 80,0%
Innowacyjne ogem O podwyszonej innowacyjnoci

O obnionej innowacyjnoci Nieinnowacyjne
Rys. 26. Najczciej wskazywane przyczyny braku nawizania wsppracy z instytu-

cjami otoczenia biznesu w cigu ostatnich piciu lat
Wrd grupy innowacyjnych podmiotw wymieniane byy jeszcze nastpu-

jce bariery: brak informacji o funkcjonowaniu instytucji (6,7%), niech insty-
tucji do udzielenia pomocy (5,3%), niskie kompetencje instytucji (4,2%) oraz
oferowanie przez nie rozwiza o niskim stopniu przydatnoci rynkowej (4,2%).
Po raz kolejny pojawia si czynnik dotyczcy braku wystarczajcej informacji
na temat oferowanego wsparcia (tym razem w kontekcie funkcjonujcych insty-
tucji). Liczba przedsibiorstw, do ktrych informacja nie dotara, ronie wraz
ze spadkiem poziomu innowacyjnoci (najgorzej jest w przypadku przedsibiorstw
nieinnowacyjnych prawie 15%). Jest to o tyle dziwne, e w dobie szerokiego
dostpu do elektronicznych nonikw informacji okazuje si, e wci istniej
bariery komunikacyjne. Prawdopodobnie wina ley po stronie tych instytucji,
ktre nie reklamuj si w odpowiedni sposb w otoczeniu. Natomiast przedsi-
biorcy ze swojej strony nie kad zbyt duego nacisku na zdobywanie informa-
cji, co jest powodowane brakiem czasu i opisan wczeniej charakterystyczn
mentalnoci opart na zasadzie liczenia tylko i wycznie na wasne siy (doty-
czy to w najwikszym stopniu podmiotw nieinnowacyjnych). Niezwykle nie-
pokojce s jednak przeszkody majce waciwoci egzogeniczne (wymienione
powyej). Misj tych instytucji jest przecie pomoc w szerokim znaczeniu, std
te nie powinien pojawia si w ogle zarzut braku zainteresowania wspprac
z podmiotami sektora MSP (dotyczy to rwnie niskiej oceny kompetencji tych
instytucji). Usprawiedliwieniem moe by tutaj jedynie krtki czas ich funkcjo-
nowania (w niektrych przypadkach), a std te niezbyt due dowiadczenie oraz
wci jeszcze niestabilne warunki gospodarcze (zbyt czste zmiany przepisw
prawnych). Niepokojcy jest rwnie fakt, e instytucje te w ocenie przedsibior-
cw oferuj rozwizania mao uyteczne z punktu widzenia rynkowego. Oznacza
to proponowanie takich pomysw wdroeniowych, ktre by moe s innowa-
cyjne, lecz maj niskie szanse znalezienia nabywcw z uwagi na ich ograniczony
(niemasowy) charakter. Uwagi takie zgaszaj przede wszystkim podmioty
o podwyszonej innowacyjnoci, jako te, ktre w zakresie wdroe innowacyj-
nych maj ju spore dowiadczenie.
Kolejn wan kwesti poddan badaniu byy zasady wsppracy podjtej
przez podmioty innowacyjne. W odrnieniu od pomocy finansowej, wsparcie
udzielane przez instytucje na zasadach niekomercyjnych w najwikszym stopniu
dotyczyo podmiotw o obnionej innowacyjnoci. Wynika to z charakteru tej
pomocy ukierunkowanej gwnie na dziaania szkoleniowe i doradcze (rys. 23).
Taki rodzaj wsparcia jest wymagany przez przedsibiorstwa mniej innowacyjne
(i mniej dowiadczone), ktre w pierwszym etapie d wanie do poprawy

swoich zasobw poprzez wzbogacenie wiedzy na temat innowacji. Przejawia si
to zainteresowaniem dziaaniami mikkimi szkoleniami i doradztwem, z kt-
rych znaczna wikszo finansowana jest z zewntrznych rde pomocowych.
Inaczej wyglda sytuacja w odniesieniu do wyej innowacyjnych przedsibiorstw,
ktre oczekuj ju konkretnego wsparcia w zakresie wdroe i efektw podj-
tych decyzji. Niestety sam proces dyfuzji (transferu) wiedzy i pomoc oparte s
w znacznej mierze na dziaalnoci komercyjnej, std wikszy udzia wsppracy
w ramach finansowania mieszanego (nie tylko publicznego 50%) (rys. 27).
60,0%
50,0% 48,0%
50,0%
42,5%
40,0%
32,5% 33,3%
30,0%
30,0%
25,0%
22,0%
16,7%
20,0%
10,0%
0,0%
Tylko zasady komercyjne Tylko pomoc publiczna

Pomoc komercyjna i niekomercyjna
Rys. 27. Zasady wsppracy MSP z instytucjami otoczenia biznesu

Zbyt dua liczba przedsibiorstw mniej innowacyjnych wsppracujcych

z instytucjami w otoczeniu na zasadach komercyjnych (48%) moe wiadczy
o utrudnionym dostpie do dziaa nieodpatnych. Jest to niewtpliwie zjawi-
sko negatywne, zwaszcza e dotyczy podmiotw o obnionej innowacyjnoci,
czyli biedniejszych, dla ktrych pomoc (wsppraca nieodpatna) powinna by
zasadniczo na wycignicie rki w przypadku, gdy zamierzaj podnie swoje
znaczenie w otoczeniu. Jednake, jak pokazuj badania zaprezentowane w dal-
szej czci, przyczyna ley nie tylko po stronie poday, czyli instytucji, lecz take
po stronie przedsibiorstw, ktre niekorzystanie z pomocy argumentuj faktem,

e nikt im tego nie zaproponowa (rys. 28). Jest to postawa naganna, charakte-
ryzujca si biernym nastawieniem i niezgodna z podstawowym rozumieniem
przedsibiorczoci jako cechy waciwej ludziom energicznym, wyksztaco-
nym, odwanym i gotowym do podejmowania ryzyka11. Postawa ta jest cha-
rakterystyczna dla przedsibiorstw o obnionej innowacyjnoci jako tych, ktre
z zaoenia s mniej skonne do podejmowania ryzyka, chociaby w odniesieniu
do wdroe innowacyjnych.
10,0% 9,3%
9,0%
8,0%
6,6%
7,0%
6,0%
4,9%
5,0%
3,8%
4,0%
3,3%
2,7% 2,7%
3,0%
2,2%
2,0% 1,6%
1,1% 0,5%
1,0% 0,5% 0,5% 0,0% 0,5%
0,0%
Nikt pomocy nie proponowa Odmwiono udzielenia pomocy
Pomoc zbyt maa, aby z niej skorzysta Brak takiej pomocy w regionie
Brak informacji o istnieniu takiej pomocy
Rys. 28. Najczciej wymieniane przyczyny braku wykorzystania pomocy od instytucji

otoczenia biznesu
Powysze dane wskazuj jeszcze na dwie wane przyczyny niewykorzy-

stania przez MSP pomocy publicznej. Pierwsza z nich obejmuje przypadki,
w ktrych instytucje odmwiy z rnych przyczyn udzielenia pomocy. Niestety,
w badaniu nie podjto prby zidentyfikowania tego zjawiska i nie wiadomo
dokadnie, jakie byy przesanki jego wystpowania. Prawdopodobnie podmioty
ubiegajce si o tak pomoc nie speniay pewnych wymaga formalnych. Wysu-
11
J. Supernat, Zarzdzanie, Kolonia Limited, Wrocaw 2005.
wajc t tez, abstrahuje si od twierdzenia, e po stronie instytucji zabrako

dobrej woli do udzielenia takiej pomocy. Pozytywne jest natomiast to, e liczba
podmiotw, ktrym odmwiono wsparcia, nie jest zbyt dua, gdy wynosi
ok. 2,2% wszystkich objtych badaniem przedsibiorstw. Mona wic stwierdzi,
e nie jest to zjawisko masowe.
Druga przyczyna zwizana jest z czynnikiem wczeniej ju kilkakrotnie
omawianym, tzn. brakiem informacji o istnieniu takiej pomocy ze strony insty-
tucji. Potwierdza to tez o koniecznoci podjcia konkretnych dziaa promu-
jcych te instytucje w otoczeniu i poprawiajcych system informacji w celu
skutecznego rozwoju caego systemu wsparcia MSP.
Analizujc rozwj wsppracy przedsibiorcw z otoczeniem, naley wska-
za te instytucje, z ktrymi MSP najczciej i najchtniej tak wspprac zawi-
zyway lub przynajmniej podjy tak prb.
40%
34%
35%
30% 30%
30%
28%
25% 23% 23%
18% 20%
19%
20%
%
%
18%
18
%
%
18
18
%
17
16%
17
15%
9%
%
10
10%
6%
8%
8%
6%
6% 6% 6%
4% %
3% %
5
4%
4%
3
5%
3%
0%
0%
0% %
0
0%
0%
0%
0%
0%
Parki technologiczne Orodki szkoleniowo-doradcze

Krajowy System Innowacji Krajowy System Usug
Inkubatory przedsibiorczoci Centra transferu technologii
PARP Agencje rozwoju regionalnego
Izby przemysowo-handlowe Business Center Club
Rys. 29. Najczciej wymieniane instytucje wsparcia biznesu, z ktrymi przedsibior-

stwa wsppracoway (lub podjy prb nieinnowacyjne)
Ze wzgldu na charakter (jak wczeniej wskazano rys. 23) wykorzystanego

wsparcia (doradczy i szkoleniowy), do tych instytucji na pierwszym miejscu
naley wanie zaliczy doradczo-szkoleniowe 30%. Kolejne miejsce zajmuj
agencje rozwoju regionalnego (27,5%) oraz PARP (17,5%) i izby przemysowo-
-handlowe (17,5%). Pozostae instytucje rwnie uczestniczyy w procesie
wspierania rozwoju innowacyjnego przedsibiorstw, jednake rednio nie wicej
ni 10% badanych przedsibiorstw z nimi wsppracowao. Byo to w znacznym
stopniu uzalenione od poziomu innowacyjnoci (rys. 29), charakteru prowadzo-
nej dziaalnoci, czasu funkcjonowania podmiotw i etapu rozwoju, na ktrym
przedsibiorstwo si znajdowao. Wsppraca (w zasadzie prby jej podjcia)
obejmowaa podmioty nieinnowacyjne i w najwikszym stopniu dotyczya BCC
(ok. 19%).
Przedstawiajc najczciej wymieniane instytucje wspierania biznesu,
z ktrymi przedsibiorstwa wsppracoway, koniecznie naley okreli ich rol
w rozwoju innowacyjnym badanych przedsibiorstw.
Wedug ich oceny najczciej wsppracoway z agencjami rozwoju regio-
nalnego, izbami przemysowo-handlowymi oraz PARP (rys. 30).
Naley podkreli, e wsppraca ta najczciej oceniana bya na poziomie
rednim. Nie byo oceny bardzo dobrej, co dowodzi, e nie bya to wsppraca
wzorcowa i nadal, jak pokazuj badania, pozostaje duo do zrobienia ze strony
instytucji, aby podnie poziom ich znaczenia dla rozwoju innowacyjnoci wrd
polskich MSP.
2,5%
3,8%
3,8%
3,8%
Due 0,0%
0,0%
0,0%
0,0%
1,4%
1,3%
2,5%
7,5%
8,8%
5,0%
rednie 1,3%
2,5%
1,3%
0,0%
18,8%
7,5%
1,3%
3,8%
5,0%
6,3%
Mae 2,5%
0,0%
3,8%
2,5%
7,5%
6,3%
1,3%
2,5%
10,0%
2,5%
Znikome 0,0%
2,5%
1,3%
1,3%
2,5%
2,5%
0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0%
Parki technologiczne Orodki szkoleniowo-doradcze

Krajowy System Innowacji Krajowy System Usug
Inkubatory przedsibiorczoci Centra transferu technologii
PARP Agencje rozwoju regionalnego
Izby przemysowo-handlowe Business Center Club
Rys. 30. Ocena znaczenia poszczeglnych instytucji w rozwoju innowacyjnego przed-

sibiorstwa
9.4.2. Ocena poziomu wiedzy MSP na temat wsparcia pozafinansowego ze stro-

ny instytucji otoczenia biznesu
Ocena poziomu wiedzy wrd przedsibiorcw badanego sektora dotyczca

moliwoci pomocy ze strony IOB jest kolejnym wanym uwarunkowaniem
wpywajcym na korzystanie z dobrodziejstw pozafinansowego systemu wspie-
rania rozwoju innowacyjnoci MSP. Jak wczeniej zaznaczono, gwn barier
w staraniu si przedsibiorcw o pomoc ze strony zewntrznych instytucji
(i korzystaniu z tej pomocy) by brak wrd nich informacji o istnieniu takiego
wsparcia. Potwierdzaj to badania majce oceni poziom wiedzy na temat ofero-
wanego wsparcia pozafinansowego, gdy, wedug nich, ponad 40% podmiotw
nie wie nic lub prawie nic na ten temat. Nieco lepszy poziom wiedzy prezentuj
przedsibiorstwa o podwyszonej innowacyjnoci (25% okrela go jako dobry
lub bardzo dobry), mniej wiedz te o obnionej innowacyjnoci (tyko 21,8%
przyznaje si do dobrej lub bardzo dobrej znajomoci instytucji otoczenia biz-
nesu). Najniszy poziom wiedzy prezentuj podmioty nieinnowacyjne (rys. 31).
40,0%
35,9% 34,3% 35,9%
34,9%
35,0%
33,9%
30,0%
27,5% 26,9% 27,5%
25,0%
20,0% 17,2% 18,5%

17,2%
15,6%
15,0%
11,0%
9,5% 9,3% 9,5%
10,0%
5,3% 4,6% 6,5%
4,6% 5,3% 4,6% 3,7%
5,0%
0,9%
0,0%
innowacyjnoci innowacyjno
Cakowity brak wiedzy Bardzo saby Saby redni Dobry Bardzo dobry
Rys. 31. Ocena poziomu wiedzy na temat wsparcia publicznego oferowanego przez
instytucje otoczenia biznesu
Jest to niewtpliwie efekt wikszego dowiadczenia przedsibiorstw bar-

dziej innowacyjnych we wsppracy z instytucjami, ktre chcc zmieni swj
status na wyszy w hierarchii innowacyjnej, zmuszone zostay szukania infor-
macji na temat tych instytucji. Wsppraca (lub pomoc) w tym przypadku oparta
zostaa wic na racjonalnych i celowych wyborach przedsibiorcw, ktrzy kie-
rujc si swoimi zaoeniami i oczekiwaniami, dopasowywali rodzaj wsppracy
(pomocy) do swoich potrzeb. Z drugiej za strony nie kady rodzaj instytucji
mg im dostarczy potrzebn w danym momencie pomoc. Niemniej jednak
w zarwno w pierwszym, jak i w drugim przypadku zmuszeni oni zostali
(powicajc swj czas i/lub rodki finansowe) do zdobycia wiedzy koniecznej
do dokonania waciwego wyboru instytucji, do ktrej mogli zgosi si po
wsparcie lub z ktr mogli nawiza wspprac na zasadach komercyjnych.
Zadziwiajca jest jednak wysoka niewiedza (cakowity brak wiedzy lub wiedza
bardzo saba) tej grupy przedsibiorcw (13,9%). Nie da si tego stanu umoty-
wowa brakiem dopasowania oferowanego wsparcia do potrzeb przedsibiorstw,
gdy w praktyce moe to oznacza, e podmioty o podwyszonej innowacyjnoci
w ogle nie korzystay z pomocy przeznaczonych do tego instytucji. Naley zada
sobie pytanie, z czego to moe wynika? Czy z braku chci do szukania pomocy,
braku wiary w jej uzyskanie, czy te w przerzucaniu odpowiedzialnoci (za z
ofert) na instytucje zewntrzne albo uznaniu wsparcia za niepotrzebne? Pytania
te stanowi mog przyczynek do dalszych bada i docieka naukowych.
Poziom wiedzy na temat oferowanego wsparcia i samych instytucji najle-
piej przedstawiono na rys. 32, na ktrym wyranie wida zrnicowanie znajo-
moci instytucji wrd grup przedsibiorstw o rnym stopniu innowacyjnoci.
Charakterystyczna jest tutaj zasada, w myl ktrej wraz ze wzrostem innowa-
cyjnoci przedsibiorstwa wzrasta jego poziom wiedzy. W odniesieniu do naj-
bardziej innowacyjnych podmiotw znajomoci instytucji wykazao si 80%
badanych (twierdzc, e zna wszystkie lub niektre instytucje w otoczeniu),
w przypadku mniej innowacyjnych udzia ten wynosi jedynie 76%, a w odnie-
sieniu do nieinnowacyjnych ju tylko 75%. Nie naley zapomina, e bada-
nie wiedzy w tym przypadku oznacza jedynie jej powierzchowny charakter,
w rozumieniu informacji o istnieniu instytucji w otoczeniu i rodzajach oferowa-
nego przez nie wsparcia. To powysze wyjanienie jest o tyle istotne, e pozwala
na uwzgldnienie wynikw bada przedstawionych na rysunku 31, ktre wska-
zuj, e poziom wiedzy na temat wsppracy z instytucjami nie jest tak wysoki,
jak to pierwotnie deklarowano.
50,0%
46,7%
43,8%
45,0% 42,5%
40,0%
40,0%
35,0% 36,0%
33,3%
35,0%
31,3%
30,0%
22,5% 24,0% 25,0%
25,0%
20,0%
20,0%
15,0%
10,0%
5,0%
0,0%
Nie znam adnej Znam tylko niektre Znam wszystkie
Rys. 32. Ocena zakresu znajomoci instytucji otoczenia biznesu

Lepsza znajomo instytucji wrd przedsibiorstw o podwyszonej inno-

wacyjnoci jest nastpstwem korzystania z pomocy w znacznie wikszym stop-
niu przez t grup ni pozostae. Do instytucji, ktre s najczciej wskazywane
jako znane w otoczeniu, naley zaliczy: PARP, agencje rozwoju regionalnego
czy parki technologiczne. Dua jest ponadto liczba podmiotw o podwyszonej
innowacyjnoci, znajcych np. inkubatory przedsibiorczoci, ni o obnionej
innowacyjnoci. Moe to sugerowa, e cz tych pierwszych podmiotw bya
z instytucjami pomocowymi zwizana wczeniej i e obecnie ich znaczenie nieco
zmalao, co jest efektem mniejszego ich wykorzystania przez przedsibiorcw
o obnionej innowacyjnoci (tab. 4).
Tabela 4
Wiedza respondentw na temat znajomoci niektrych instytucji otoczenia biznesu

Poziom znajomoci
niektrych instytucji oglnie o podwyszonej o obnionej
otoczenia biznesu nieinnowacyjne
Parki technologiczne 14,72% 28,56% 15% 0%

PARP 17,66% 28,56% 10% 6%
ARR 20,6% 21,42% 35% 18%
Inkubatory 8,78% 42,86% 5% 18%
Izby 5,88% 7,14% 5% 18%
przemysowo-handlowe
Orodki rozwojowe 2,94% 7,14% 5% 0%
Orodki szkoleniowe 8,78% 7,14% 10% 18%
Orodki doradcze 5,88% 0% 5% 18%
Business Center Club 2,94& 7,14% 0% 0%
rdo: badania wasne.
W grupie nieinnowacyjnych dominuj takie instytucje, jak: agencje rozwoju

regionalnego, orodki szkoleniowe, PARP i inkubatory, co jest wynikiem podej-
mowanych przez niektre podmioty prb zmiany statusu i przejcia do poziomu
przedsibiorstw innowacyjnych. To wanie od tych instytucji mona oczekiwa
najbardziej podanego pocztkowego wsparcia. Podmioty nieinnowacyjne
w prawie 60% stwierdziy, e brak wiedzy na temat istnienia i funkcjonowania
instytucji w ich otoczeniu (w ich ocenie) by jedn z zasadniczych przeszkd we
wsppracy (udzielaniu pomocy) (rys. 33).
80,00
70,00
70,00
62,86 59,09
60,00
52,38
47,62
50,00
40,91
40,00 37,14
30,00
30,00
20,00
10,00
0,00
Brak wiedzy by przeszkod w otrzymaniu pomocy

Brak wiedzy nie by przeszkod w otrzymaniu pomocy
Rys. 33. Brak wiedzy jako bariera w otrzymaniu pomocy od instytucji otoczenia biznesu
(dotyczy przedsibiorstw nieinnowacyjnych)
Najwikszy udzia wrd podmiotw nieinnowacyjnych, ktre wskazay

brak wiedzy jako powan barier w otrzymaniu pomocy od instytucji wspar-
cia biznesu, maj przedsibiorstwa rednie (70%). Prawdopodobnie w tej grupie
najwicej przedsibiorstw z sektora MSP podejmuje prby wdroe nowych roz-
wiza, std w sposb bardziej obiektywny umie oceni trudnoci w uzyskaniu
pomocy lub nawizaniu wsppracy z otoczeniem. Najbardziej niezdecydowane
w tej kwestii s podmioty mae.
9.4.3. Ocena dopasowania pozafinansowych instrumentw polityki innowa-

cyjnej do potrzeb przedsibiorcw (pomoc ze strony instytucji otoczenia
biznesu)
Jednym z ostatnich uwarunkowa poddanych ocenie jest dostosowanie

pomocy oferowanej przez instytucje w otoczeniu do potrzeb przedsibiorcw.
W odniesieniu do innowacyjnych podmiotw mona stwierdzi, e niewielka
przewaga (ok. 6%) wystpuje po stronie przedsibiorstw o obnionej innowa-
cyjnoci w stosunku do grupy o podwyszonej innowacyjnoci, ktra uwaa,
e nie ma zastrzee co do adekwatnoci dopasowania dostpnych instrumentw
do istniejcych potrzeb (rys. 34).
80,0%
68,8%
70,0%
56,3% 56,3%
60,0%
50,0% 50,0%
50,0%
43,8% 43,8%
40,0%
32,1%
30,0%
20,0%
10,0%
0,0%
S dostosowane Nie s dostosowane
Rys. 34. Ocena dostosowania pomocy oferowanej przez instytucje otoczenia biznesu
do potrzeb przedsibiorstw
Z powyszych danych wynika, e wrd podmiotw innowacyjnych naj-

bardziej sceptyczne s te o podwyszonej innowacyjnoci (50% stwierdzio,
e pomoc w tym zakresie nie jest dopasowana do ich potrzeb). Jedynie pod tym
wzgldem przewyszaj je przedsibiorstwa nieinnowacyjne (68,6%). Scep-
tycyzm tych ostatnich moe wynika gwnie z mniejszej wiedzy dotyczcej
funkcjonowania tych instytucji, a tym samym ze znacznie rzadszego korzystania
z ich pomocy. Jednake, biorc pod uwag niezbyt due dowiadczenie instytucji
otoczeniu biznesu (spowodowane rnym czasem ich istnienia), mona przyj,
e ocena pozytywna (60%) wydaje si cakiem dobrym rezultatem. Z drugiej
za strony, tego wyniku nie mona nazwa ogromnym sukcesem, szczeglnie
z punktu widzenia przedsibiorcw. Ponisze dane prezentuj poziom dostoso-
wania pomocy do istniejcych potrzeb w ocenie MSP (rys. 35).
80,0%
70,0% 66,7%
60,0%
48,9% 48,9% 48,6%
50,0%
40,0%
40,0%
28,9% 26,7% 28,9%
30,0%
15,6% 15,6%
20,0%
6,7% 6,7% 6,7% 8,6%
10,0%
2,9%
0,0%
0,0%
Saby redni Dobry Bardzo dobry
Rys. 35. Ocena poziomu dostosowania pomocy oferowanej przez instytucje otoczenia
biznesu do potrzeb przedsibiorcw
Najbardziej ostrone w ocenie s podmioty o podwyszonej innowacyjnoci

(wskazania tylko na poziomie rednim i dobrym oraz brak oceny bardzo dobrej).
Bardziej radykaln ocen prezentuj przedsibiorstwa o obnionej innowacyj-
noci. Cz z nich (15%) sabo ocenia dopasowanie pomocy do ich potrzeb,
natomiast tylko ok. 6% twierdzi, e s one bardzo dobrze dopasowane i nie
ma pod tym wzgldem adnych zastrzee. Powysze oceny s urednione, co
przejawia si brakiem wskaza skrajnych. Na ich podstawie mona wniosko-
wa z jednej strony o braku zdecydowanych zarzutw przedsibiorcw co do
adekwatnoci oferowanej pomocy przez instytucje wsparcia biznesu (rys. 36)
i z drugiej strony o zdecydowanie pozytywnym osdzie pozwalajcym z caym
przekonaniem stwierdzi, e rola tych instytucji (i oferowanego przez nie wspar-
cia) jest obecnie niepodwaalna.
35,0%
30,3% 29,4%
30,0%
25,0%
20,0%
0%
1,
15,0%
% 1
4%
,1
10
10,0%
7,
8%
3%
4%
1%
6%
5,
2%
5,
7%
7%
6,
1%
6,
4,
5,
3%
3,
3,
5,0%
3,
6%
7%
3%
3,
0%
2,
9%
2,
2,
2,
0,
0,0%
Nie uwzgldniaj biecych i przyszych potrzeb firm (s nieelastyczne)

Oferowana pomoc jest niewystarczajca w stosunku do istniejcych potrzeb
le dobrane cele wsparcia
Maa aktywno wadz samorzdowych/rzdowych w identyfikowaniu rzeczywistych potrzeb firm w regionie/kraju
Trudno powiedzie (brak informacji o ich istnieniu)
Rys. 36. Przyczyny braku dostosowania pomocy oferowanej przez instytucje otoczenia
biznesu do potrzeb przedsibiorcw
rdo: badania wasne (Ni = 80 Nn = 35).
Takie urednienie oceny moe pozwala na rne jej interpretacje i z punktu

widzenia samych instytucji zamazuje nieco skuteczno ich ewaluacji. Jednake
konieczne jest podjcie przez te instytucje takich dziaa na przyszo, aby nie
byo adnych wtpliwoci co do oceny i przydatnoci oferowanych przez nie
rodzajw wsparcia.
O urednieniu oceny dotyczcej proponowanych dziaa wspierajcych
wiadcz kolejne dane, ktre zwizane s z planami na przyszo. Praktycznie
poowa badanych deklaruje potrzeb nawizania takiej wsppracy z instytu-
cjami w otoczeniu, a druga poowa twierdzi, e nie ma takiej potrzeby (rys. 37).
Wrd przedsibiorstw nieinnowacyjnych prawie 70% badanych jest przeciwni-
kami nawizywania kontaktw z otoczeniem i czerpania z tego tytuu wymier-
nych korzyci. Wniosek, ktry si nasuwa, nie jest zbyt optymistyczny. wiadczy
o tym, e cz podmiotw z rnych powodw nie zamierza podnosi swojej

innowacyjnoci.
80,0%
67,9%
70,0%
60,0%
51,5% 51,9% 51,5%
48,5% 48,2% 48,5%
50,0%
40,0%
32,1%
30,0%
20,0%
10,0%
0,0%
Nawi wspprac Nie nawi wsppracy
Rys. 37. Potrzeba nawizania wsppracy przedsibiorstw z instytucjami otoczenia biz-

nesu w trakcie najbliszych trzech lat (do 2013 roku)
W grupie tych podmiotw, ktre zmierzaj nawiza wspprac, najwik-

sze znaczenie bd miay dziaania ukierunkowane na konkretn pomoc wdroe-
niow i doradcz (i to zarwno w odniesieniu do przedsibiorstw o podwyszonej,
jak i obnionej innowacyjnoci). Ponisze dane wyranie pokazuj, na jakich
przedsiwziciach powinny si skoncentrowa instytucje otoczenia biznesu
w cigu dwch nastpnych lat (rys. 38).
Wrd tych podmiotw, ktre nie zamierzaj nawizywa relacji z oto-
czeniem (ok. 48% innowacyjnych i 70% nieinnowacyjnych), zidentyfikowano
gwne przyczyny braku takiego zainteresowania. Do nich naley zaliczy: brak
wiary w moliwo pomocy ze strony instytucji wspierajcych biznes w proce-
sie unowoczenienia wasnego przedsibiorstwa (16,4%) oraz oferowanie roz-
wiza, ktre s niemoliwe do zaadaptowania przez przedsibiorstwo (18,3%)
(rys. 39).
30,0%
26,9% 26,9%
26,3% 26,0%
24,4%
25,0% 23,2% 22,7%
20,4%
%
,5
19,3%
19
20,0%
%
%
,9
16,8%
% 16
,7
%
16
,3
15
14,7%
,3
14,3%
15,0%
14
%
13,8%
,9
11
2%
2%
3%
1%
9,
9,
10,0% 9,
9,
3%
7,
5,0%
0,0%
Dziaalno doradcza Dziaalno szkoleniowa
Dziaalno informacyjna Dziaalno wdroeniowa
Zapewnienie kontaktu z otoczeniem Dostp do nowych rynkw zbytu
Rys 38. Zakres planowanej wsppracy przedsibiorstw z instytucjami otoczenia biz-

nesu w trakcie najbliszych trzech lat (do 2013 roku)
rdo: badania wasne( Ni = 263; Nn = 109).
Pierwszy z wymienionych czynnikw jest potwierdzeniem omawianego

powyej urednienia. Brak wiary w skuteczno oferowanych przez te instytu-
cje rodzajw pomocy w poczeniu z ograniczonymi moliwociami wasnego
przedsibiorstwa moe skutkowa tylko i wycznie brakiem wdroe i chci
podejmowania w tym zakresie jakichkolwiek wysikw. Z przytoczonych danych
wynika take, e najwaniejszym elementem strategii rozwojowych przedsi-
biorstw na najblisze lata jest podniesienie wasnej konkurencyjnoci (91,8%)
(rys. 40). Nasuwa si jednak pytanie, jak przedsibiorstwa chc ten cel osign,
skoro nie poprzez innowacyjno?
30,0%
27,5%
26,6%
25,0%
22,9%
21,4%
20,0%
18,3%
16,4% 15,7% 16,9%
13,9% 13,9%
15,0% 13,4% 13,0%
10,0%
7% 5%
5, 6,
6% 6%
4, 4,
5,0%
0,0%
Wsppraca z tymi instytucjami nie przyniesie podniesienia poziomu innowacyjnoci
Zbyt wysokie koszty takiej wsppracy
Niech ze strony instytucji
Brak moliwoci adaptacji nowych rozwiza przez moj firm
Rys. 39. Przyczyny braku potrzeby nawizania wsppracy w trakcie najbliszych trzech lat
100,0%
93,5%
90,5% 88,3% 91,8%
90,0%
80,0%
70,0%
% %
,3 ,8
60,0% 58 57
5%
% 1, ,2
% % ,8
% ,5
%
,8 5 ,4 50
50,0% 45 ,7
%
% 47 47 46 %
44 % ,5 ,9 % 5%
,9 43 42 ,0% ,0 9,
40,0% 35 ,3
% 37 35 3
34 1% %
, ,4
30,0% 29 29
% %
,1 ,6
20,0% 19 17
9% 4%
10,0% 6, 8, 6%
6% 4,
4,
0,0%
Oglnie O podwyszonej O obnionej Nieinnowacyjne
Pozyskanie zewntrznego finansowania Stworzenie wasnej placwki badawczej

Zwikszenie eksportu Zatrudnienie pracownikw
Pozyskanie inwestora Zwikszenie liczby szkole w firmie
Podniesienie konkurencyjnoci
Rys. 40. Priorytety rozwojowe przedsibiorstw na najblisze trzy lata

Powysze dane wskazuj, e innowacyjno nie jest celem rozwojowym

przedsibiorstw na najblisze lata (mimo to, jak wczeniej zaznaczono, wzra-
sta wiedza przedsibiorcw na ten temat). Wol one stosowa prodki majce
zapewni przewag w krtkim okresie (zwikszenie eksportu, zwikszenie
szkole itd.) ni wypracowa strategie oparte na trwaych fundamentach zmian
innowacyjnych.
9.5. Badanie istniejcych zwizkw za pomoc metod statystycznych
Propozycja doboru metody badania i przeprowadzonych analiz miaa

na celu wydobycie interesujcych z punktu widzenia tego projektu kwestii i szu-
kania odpowiedzi na pytania kluczowe zawarte w celach szczegowych. Uzys-
kane wyniki zostay poddane analizie statystycznej. Dua ilo szczegowych
informacji zawartych w materiale badawczym (empirycznym) zmusia do syn-
tetycznego ich ujcia, pozwalajcego na wykrycie zasadniczych prawidowoci
wystpujcych w badanej zbiorowoci. Dla porwnania budowy rnych zbioro-
woci (populacji) zastosowano miary wzgldne. Dla cech mierzalnych (ilocio-
wych) zastosowano podstawowe parametry statystyczne charakteryzujce istotne
waciwoci badanej zbiorowoci oraz umoliwiajce porwnania z inn zbioro-
woci statystyczn. Podstawowym zadaniem parametrw opisowych byo:
okrelenie przecitnego rozmiaru i rozmieszczenie wartoci zmiennej
miary pooenia;
okrelenie granic obszaru zmiennoci wartoci zmiennej miary
zmiennoci;
okrelenie skupienia i spaszczenia (w stosunku do ksztatu rozkadu
krzywej normalnej) oraz stopnia zmiany idealnej symetrii w stosunku
do rozkadu normalnego miary asymetrii i koncentracji.
Porwnanie badanych cech zmiennych zostao oparte na testach parame-
trycznych i nieparametrycznych. W analizach wykorzystano test niezalenoci
chi kwadrat (2), wspczynnik T-Czuprowa oraz test weryfikujcy hipotez
o rwnoci dwch wskanikw struktury.
Pierwszy z wymienionych testw stosowany jest w przypadku badania nie-
zalenoci cech niemierzalnych (jakociowych) lub w przypadku badania nieza-
lenoci cechy jakociowej z ilociow12. Test ten przybiera nastpujc posta:
12
Statystyka w zarzdzaniu, (red.) D. Witkowska, AND, od 2004, s. 204208.
k r (nij n ij ) 2 k r nij2
F 2

j 1 i 1
nij
j 1 i
n
n
1 ij
gdzie:
nij liczba elementw prby majcych i-ty wariant cechy X i j-ty
wariant cechy Y,
k r
n nij ij
nij liczebnoci teoretyczne nij j 1 i 1
,
n
k liczba kolumn tablicy niezalenoci,
r liczba wierszy tablicy niezalenoci.
Due znaczenie w ramach tego testu ma warto p, czyli minimalna warto

poziomu istotnoci, dla ktrego moe by odrzucona hipoteza zerowa h0, czyli:
jeeli to odrzucamy hipotez zerow H0 na rzecz hipotezy alternatywnej
H 1,
jeeli to nie ma podstaw do odrzucenia hipotezy zerowej H0.
Jeeli stwierdzi si, e midzy dwiema rozpatrywanymi cechami istnieje zale-
no (wskazuje na to np. wysoka warto 2), to naley ustali si tej zaleno-
ci. Do wyznaczenia siy zalenoci su wspczynniki oparte na statystyce
chi kwadrat, takie jak: Yulea, V Cramera, C Pearsona oraz T-Czuprowa. W ba-
daniach wykorzystano wspczynnik T-Czuprowa, ktrego warto oblicza si
ze wzoru:
F2
T
N (r 1)(k 1)
Wspczynnik ten przyjmuje wartoci z przedziau (0,1) T = 0, gdy cechy

s stochastycznie niezalene. Im warto tego miernika blisza jednoci, tym sil-
niejsza zaleno midzy badanymi cechami.
Drugi wykorzystany w tym opracowaniu test (weryfikujcy hipotez o rw-
noci dwch wskanikw struktury) polega na postawieniu hipotezy zerowej
zakadajcej, e badane populacje maj rwne wskaniki struktury:
H0 : p1 = p2.
Na podstawie wynikw dwch niezalenych i duych prb o liczebnociach

n1 i n2 wyznaczona zostaje warto statystyki tego testu:
m1 m2

n1 n2
u
pq
n
gdzie:
m1 m2

n1 n2
u ,
pq
n
q 1 p,
n1n2
n ,
n1 n2
m1 m2
i
n1 n2 wskaniki struktury uzyskane z prb.
Due znaczenie w ramach tego testu ma warto p, czyli minimalna warto

poziomu istotnoci, dla ktrego moe by odrzucona hipoteza zerowa h0, czyli13:
jeeli p < to odrzucamy hipotez zerow H0 na rzecz hipotezy alterna-
tywnej H1,
jeeli p to nie ma podstaw do odrzucenia hipotezy zerowej H0.
Do wyznaczenia poziomu istotnoci (p) posuono si w tym badaniu tabel liczeb-
noci okrelajc powszechno i wano danych cech. Czynnik powszechny
to zatem taki, ktry uzyska najwicej wskaza. Aby oszacowa wano ka-
dego z czynnikw, obliczono miary przecitne: median i dominant, a w przy-
padku ich porwnywalnoci redni arytmetyczn. Zatem z punktu widzenia
badanych waniejszy jest ten czynnik, ktry ma nisz redni, median, domi-
nant. Kolejnym krokiem w celu znalezienia zalenoci midzy poszczeglnymi
cechami byo przedstawienie danych indywidualnych w postaci tabeli wielo-
dzielczej (kontyngencji). Tabela wielodzielcza przedstawia rozkad obserwacji
13
Principles of Forecasting: A Handbook for Researchers and Practitioners, (ed.) J.S. Arm-
strong, Norwell, MA: Kluwer Academic Publishers 2001.
ze wzgldu na dwie cechy jednoczenie. Wystpowanie zalenoci midzy

cechami weryfikowano za pomoc (wspomnianego powyej) testu (2)14.
9.5.1. Weryfikacja hipotez badawczych
Przeprowadzone badania i wycignite na ich podstawie wnioski pozwoliy

na weryfikacj zaoonych hipotez. Punktem wyjcia jest zaoenie, e Polska
naley do krajw o niskim poziomie zaangaowania publicznej pomocy na rzecz
wspierania innowacyjnego rozwoju sektora MSP. Zostao to potwierdzone przez
badania wtrne (desk research), wedug ktrych polskie przedsibiorstwa pod
tym wzgldem znajduj si w rankingu europejskim na 11. miejscu, jeeli cho-
dzi o pomoc lokaln, i 17. miejscu pod wzgldem pomocy centralnej. Znacz-
nie lepiej jest w odniesieniu do pomocy unijnej, gdy zajmuj w tej kategorii
czwarte miejsce wrd krajw europejskiej. Rwnie nie najgorzej wyglda sy-
tuacja w odniesieniu do rodkw pochodzcych z programw ramowych. Wedug
najnowszych opracowa Eurostatu15, pomimo nikego udziau przedsibiorstw
w tej formie finansowego wsparcia (4%), Polska znajduje si na trzecim miej-
scu. Reasumujc, wykorzystanie moliwoci, jakie stwarza system wspierania
rozwoju innowacyjnoci w Polsce dla podmiotw badanego sektora w ramach
przyjtej polityki innowacyjnej, nie jest pene. Pozwolio to na sformuowanie
zasadniczej hipotezy badawczej, ktra brzmi:
Polska charakteryzuje si niskim poziomem wykorzystania rodkw publicz-

nych, std te maa skuteczno oddziaywania polityki innowacyjnej jest
nastpstwem niskiego poziomu korzystania przez MSP z rodkw publicz-
nych przeznaczonych na rzecz wspierania ich rozwoju innowacyjnego.
Hipoteza ta podkrela fakt maej skutecznoci dostpnych instrumentw

w ramach polityki innowacyjnej pastwa, co jest nastpstwem ograniczonego
korzystania z tych instrumentw przez podmioty gospodarcze sektora MSP.
Skuteczno tej polityki jest tym przypadku wyraana liczb przedsibiorstw,
ktre uzyskay wsparcie na rozwj innowacyjny. Pierwsza z hipotez czstko-
14
M. Sobczyk, Statystyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.
15
Eurostat Statistics Datebase [Inn_cis6_pub], <www.epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/
portal/statistics/search_database>.
wych obejmuje uwarunkowanie wewntrzne, jakim jest poziom zainteresowania

pomoc publiczn wrd MSP.
H0: Maa skuteczno polityki innowacyjnej dotyczcej korzystania z finanso-

wych instrumentw wsparcia nie jest uwarunkowana brakiem zainteresowania
nimi zarwno przedsibiorstw innowacyjnych, jak i nieinnowacyjnych.
H1: Maa skuteczno polityki innowacyjnej dotyczcej korzystania z finan-
sowych instrumentw wsparcia jest uwarunkowana brakiem zainteresowania
Z danych zamieszczonych na rysunku 5 wynika, e o rodki publiczne wrd

przedsibiorstw innowacyjnych ubiega si ok. 41%, a wrd nieinnowacyjnych
zaledwie 18,6% (liczba przedsibiorstw, ktre kiedykolwiek prboway pozyska
pomoc finansow). Zainteresowanie pomoc publiczn jest stosunkowo niewiel-
kie, mona powiedzie, e wrcz mae. Ma to swoje przeoenie na skuteczno
polityki innowacyjnej, gdy udzia podmiotw uzyskujcych takie wsparcie jest
jeszcze mniejszy (cz z nich mimo podejmowanych prb takiego wsparcia nie
otrzymuje). W odniesieniu do przedsibiorstw innowacyjnych jest to ok. 23%
(dane takie podaj rwnie rda wtrne ok. 22%). Uzupeniajc, mona jesz-
cze stwierdzi, e zainteresowanie pomoc publiczn w najmniejszym stopniu
obejmuje instrumenty o charakterze rzdowego wsparcia (poziom wykorzystania
dla przedsibiorstw innowacyjnych wynosi od 2% do 10%, a nieinnowacyjnych
ok. 4%), a w relatywnie wikszym stopniu instrumenty unijnego wsparcia
(dla firm innowacyjnych na poziomie ok. 29%, dla nieinnowacyjnych ok. 6%).
Na podstawie powyszych porwna mona oceni, e zarwno poziom skutecz-
noci, jak i zainteresowania pomoc publiczn jest niewielki.
Weryfikacji tej hipotezy dokonano, opierajc si na tecie chi kwadrat (2)
(tab. 5). Na podstawie testu niezalenoci (2) naley stwierdzi, e korzysta-
nie z pomocy jest uzalenione od zainteresowania pomoc publiczn, zarwno
w odniesieniu do przedsibiorstw innowacyjnych, jak i nieinnowacyjnych.
Pozwala to na pozytywne zweryfikowanie postawionej powyej hipotezy. Jed-
nake sia tej zalenoci mierzona wspczynnikiem T-Czuprowa jest dosy saba
i wynosi 0,24.
Tabela 5
Weryfikacja hipotezy badajcej zaleno pomidzy skutecznoci finansowych

instrumentw wsparcia a zainteresowaniem nimi
Zainteresowanie wyraone liczb korzystajcych (niekorzystajcych)

ze wsparcia
Stopie
innowacyjnoci
uzyskay nie staray si
nie uzyskay wsparcia razem
wsparcie o wsparcie
Innowacyjne 26 83 154 263

Nieinnowacyjne 17 62 30 109
Razem 43 145 184 372
2 = 29,853 p = 0,000000329
Kolejna hipoteza czstkowa weryfikuje wpyw dopasowania (adekwatno-

ci) finansowej pomocy publicznej pastwa na skuteczno oferowanej pomocy
dla przedsibiorstw, zarwno innowacyjnych, jak i nieinnowacyjnych.
H0: Skuteczno korzystania z finansowej polityki innowacyjnej nie jest uwa-

runkowana adekwatnoci (dopasowaniem) instrumentw wspierania inno-
wacyjnoci do potrzeb przedsibiorstw innowacyjnych i nieinnowacyjnych.
Stopie dopasowania jest raczej gorszy ni lepszy.
H1: Skuteczno korzystania z finansowej polityki innowacyjnej jest uwarun-

kowana adekwatnoci (dopasowaniem) instrumentw wspierania innowacyj-
noci do potrzeb przedsibiorstw innowacyjnych i nieinnowacyjnych. Stopie
dopasowania jest raczej gorszy ni lepszy.
Okazuje si, e mniej ni poowa badanych innowacyjnych podmiotw (ok.

43%) (tab. 3) sektora MSP ocenia stopie adekwatnoci istniejcych finanso-
wych instrumentw polityki innowacyjnej pastwa jako dopasowany. Jednak
wikszo, bo ok. 57%, uwaa, e proponowane instrumenty wsparcia w ramach
polityki innowacyjnej nie speniaj ich oczekiwa. Na podstawie tych danych
mona podkreli dosy sab ocen dopasowania (adekwatnoci) instrumentw
do istniejcych wymaga przedsibiorcw w tym zakresie. Biorc pod uwag
fakt, e udzia podmiotw korzystajcych ze wsparcia niekomercyjnego wynosi

ok. 23% (rys. 4), moe to sugerowa istnienie korelacji pomidzy skutecznoci
(wyraon liczb korzystajcych ze wsparcia) instrumentw a adekwatnoci
oznaczajc wiksze zadowolenie i satysfakcj z oferowanego wsparcia. Jed-
nake, aby zweryfikowa postawion hipotez, konieczne jest uzyskanie odpo-
wiedzi na pytanie, czy lepsze dopasowanie finansowych instrumentw wsparcia
przeoy si na wiksz skuteczno wyraon wiksz liczb podmiotw korzy-
stajcych z takiego wsparcia (pytanie to obejmuje rwnie podmioty nieinno-
wacyjne). Przyjmujc za uzasadnione istnienie wspomnianej powyej korelacji,
naley pamita, e usuwanie przyczyn braku dopasowania instrumentw finan-
sowego wsparcia ma najwiksze znaczenie w odniesieniu do podmiotw ju
z tego wsparcia korzystajcych. Na etapie skadania wnioskw raczej nie zdarza
si dokonywanie dogbnej analizy adekwatnoci proponowanych instrumentw
do potrzeb. Takiej oceny (jak pokazuje praktyka) dokonuje si zazwyczaj w trak-
cie korzystania z pomocy lub post factum. Std te adekwatno nie musi mie
bezporedniego wpywu na wiksz liczb podmiotw korzystajcych z pomocy.
Jej charakter moe przybiera raczej posta poredniego oddziaywania (wyni-
kajcego z pozytywnej opinii o okrelonym programie w otoczeniu i przekazy-
wania jej innym podmiotom). Weryfikujc t hipotez z wykorzystaniem metod
statystycznych, okazuje si, e skuteczno finansowej polityki wsparcia nie jest
uwarunkowana bezporednio dopasowaniem instrumentw wspierania innowa-
cyjnoci (tab. 6).
Tabela 6
Weryfikacja hipotezy badajcej zaleno pomidzy skutecznoci

a adekwatnoci finansowych instrumentw wsparcia
Stopie Wsppraca (liczba wskaza)

innowacyjnoci tak nie razem
Innowacyjne 12 12 24
Nieinnowacyjne 6 6 12
Razem 18 18 36
2 = 0 p=1

Powysze dane wskazuj, e nie ma podstaw do odrzucenia hipotezy H0, co ozna-

cza, e zostaje ona przyjta (odrzucona natomiast zostaje hipoteza H1). Oznacza
to, e adekwatno dopasowania instrumentw wsparcia nie ma bezporedniego
wpywu na skuteczno wyraon liczb podmiotw uzyskujcych wsparcie.
Nastpna hipoteza zakada weryfikacj zwizku pomidzy poziomem wie-
dzy a skutecznoci instrumentw wsparcia w odniesieniu do przedsibiorstw
innowacyjnych i nieinnowacyjnych.
H0: Skuteczno korzystania z finansowej polityki innowacyjnej nie jest

uwarunkowana poziomem wiedzy (zdobytej informacji) o istniejcych
w otoczeniu finansowych instrumentach wsparcia przez firmy innowacyjne
i nieinnowacyjne.
H1: Skuteczno korzystania z finansowej polityki innowacyjnej jest uwarunko-
wana poziomem wiedzy (zdobytej informacji) o istniejcych w otoczeniu finan-
sowych instrumentach wsparcia przez firmy innowacyjne i nieinnowacyjne.
Wydaje si, e wiedza o finansowych instrumentach wsparcia w silny sposb

oddziauje na skuteczno korzystania z pomocy publicznej przez badany sektor.
Wniosek ten wynika gownie z danych uzyskanych w niniejszym badaniu. Ponad
20% respondentw wrd grupy innowacyjnych podmiotw wskazao, e nic nie
wie na temat oferowanego wsparcia (lub wie bardzo mao) (rys. 13). Znacznie
mniej wiadomo na temat programw rzdowych ni unijnych, gdy ponad 40%
(rys. 14) badanych innowacyjnych podmiotw nie wie nic o oferowanym wspar-
ciu rzdowym. Nieco lepsza sytuacja dotyczy pomocy unijnej (tylko ok. 30% nic
nie wie na jej temat) (rys. 15). Rwnie odpowiednio wysoka jest liczba przed-
sibiorstw nieinnowacyjnych, ktre przyznaj si do braku takich wiadomoci
(prawie 30%). Co wicej, ok. 60% badanych nieinnowacyjnych przedsibiorstw
stwierdzio, e brak wiedzy by powan przeszkod we wdroeniach innowa-
cyjnych. Mona wic sdzi, e jest to jedna z gwnych barier w korzystaniu
z dostpnych w otoczeniu instrumentw. Powysze dane nie pozwalaj jednak na
zweryfikowanie tej hipotezy. Aby mona byo to zrobi, konieczne jest (podob-
nie jak w poprzednim przypadku) udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy lepszy
dostp do wiedzy i informacji o finansowych instrumentach wsparcia przeoy
si na wiksz skuteczno wyraon wiksz liczb podmiotw korzystajcych
z takiego wsparcia. Na pewno przyczyni si do wikszego zainteresowania ist-
niejcymi finansowymi formami wsparcia, co powinno skutkowa czstszymi
prbami pozyskania takiego wsparcia (rys. 5). Powinno to przyczynia si

do zwikszenia liczby podmiotw, ktre uzyskuj pomoc publiczn. Nie mona
bowiem oczekiwa, e o pomoc bd staray si przedsibiorstwa, ktre nie
wiedz o jej istnieniu. Na podstawie powyszych wnioskw mona pozytywnie
zweryfikowa postawion hipotez, co rwnie potwierdzaj przeprowadzone
poniej analizy statystyczne wykorzystujce do tego celu test nieparametryczny
2 (tab. 7).
Tabela 7
Weryfikacja hipotezy badajcej zaleno pomidzy poziomem wiedzy

na temat finansowej pomocy publicznej a korzystaniem z niej
Poziom wiedzy (liczba wskaza)

Stopie
innowacyjnoci bardzo bardzo
brak saby redni dobry razem
saby dobry
Innowacyjne 2 1 2 13 6 2 26
Nieinnowacyjne 0 5 6 5 1 0 17
Razem 2 6 8 18 7 2 43
2 = 12,965 p = 0,0237
W wyniku weryfikacji za pomoc metody (2) zostaa odrzucona hipoteza H0

na rzecz hipotezy H1. Mona wic stwierdzi, e skuteczno polityki wsparcia
jest uwarunkowana poziomem wiedzy wrd przedsibiorstw innowacyjnych
i nieinnowacyjnych (potwierdzenie weryfikacji pozytywnej). Wykorzystujc
wspczynnik T-Czuprowa, okrelono si tej zalenoci jako wysok (wyno-
szc 0,58).
Kolejna hipoteza dotyczy zalenoci pomidzy stopniem innowacyjnoci
a korzystaniem z finansowej pomocy publicznej.
H0: Korzystanie z finansowej pomocy publicznej nie jest uzalenione
od poziomu innowacyjnego przedsibiorstwa.
H1: Korzystanie z finansowej pomocy publicznej jest uzalenione od poziomu
innowacyjnego przedsibiorstwa.
Badania udowodniy, e beneficjentami pomocy publicznej znacznie cz-

ciej s podmioty o wyszym poziomie rozwoju innowacyjnego (rys. 4), co nie
oznacza, e to one czciej staray si o takie wsparcie (rys. 5). W przypadku
przedsibiorstw wysoko innowacyjnych w ponad 30% podejmowanych przez
nie dziaa rdem finansowana bya pomoc publiczna (rda niekomercyjne);
w przedsibiorstwach mniej innowacyjnych byo to tylko ok. 19%. W odnie-
sieniu do podmiotw nieinnowacyjnych mona stwierdzi, e rzadko wyst-
poway one o pomoc bezzwrotn (ok. 18%), std te i poziom wykorzystania
pomocy publicznej by rwnie niewielki. Pozwala to na pozytywne zweryfi-
kowanie hipotezy zakadajcej zaleno pomidzy stopniem innowacyjnoci
a korzystaniem z pomocy finansowej.
Powyszy wynik weryfikacji potwierdza wykorzystana metoda chi kwadrat
(2) (tab. 8).
Tabela 8
Weryfikacja hipotezy badajcej zaleno pomidzy stopniem innowacyjnoci

a korzystaniem z finansowej pomocy publicznej
Korzystanie z pomocy (liczba wskaza)

Stopie innowacyjnoci
tak nie razem
Nisko innowacyjne 21 184 205
Wysoko innowacyjne 5 53 58
2 = 13,302 p = 0,0191
Na podstawie otrzymanych wynikw odrzuceniu podlega hipoteza H0 na rzecz

hipotezy H1. Mona wic stwierdzi, e korzystanie z finansowej pomocy publicz-
nej jest uzalenione od poziomu innowacyjnego przedsibiorstwa (potwierdzenie
weryfikacji pozytywnej). Jednake, wykorzystujc wspczynnik T-Czuprowa,
naley podkreli, e zaleno pomidzy tymi wielkociami nie jest zbyt silna
(jest wrcz saba), gdy wynosi 0,13.
Nastpna hipoteza badawcza dotyczy porwnania ze sob znaczenia
poziomu istotnoci uwarunkowa wewntrznych i zewntrznych zwizanych
z korzystaniem z finansowej pomocy publicznej.
H0: Znacznie istotniejszy wpyw na niski poziom (lub brak) ubiegania si

o finansow pomoc publiczn maj uwarunkowania wewntrzne ni uwarun-
kowania zewntrzne, zarwno w grupie przedsibiorstw innowacyjnych, jak
i nieinnowacyjnych.
H1: Znacznie istotniejszy wpyw na niski poziom (lub brak) ubiegania si
o finansow pomoc publiczn maj uwarunkowania zewntrzne ni uwarun-
kowania wewntrzne, zarwno w grupie przedsibiorstw innowacyjnych, jak
i nieinnowacyjnych.
Weryfikacja tej hipotezy jest utrudniona ze wzgldu na przyjte zaoenia.

W przypadku uwzgldniania kryteriw ilociowych wiksze znaczenie maj
uwarunkowania zewntrzne, z uwagi na zdecydowanie wiksz liczb czynnikw
wymienianych przez badanych (6). W odniesieniu do uwarunkowa wewntrz-
nych respondenci wskazali ich mniej (tylko 2), tj.: brak potrzeby starania si o tak
pomoc oraz zbyt praco- i czasochonne procedury (rys. 6). W przypadku metody
porwna wartociowych oceny tzn., takich, w ktrych dokonuje si zderzenia
ze sob czynnikw wewntrznych i zewntrznych, zdecydowanie przewaaj
te pierwsze. O ile w odniesieniu do wskazanych powyej dwch uwarunko-
wa wewntrznych wartoci wzgldne ksztatuj si odpowiednio na poziomie
ok. 26% i ok. 12%, to w przypadku pozostaych wynosz zdecydowanie poniej
10%. Mona zatem stwierdzi, e w przypadku przedsibiorstw innowacyjnych
wiksze znaczenie maj uwarunkowania wewntrzne. Std te, w odniesieniu
do tej grupy, mona stwierdzi, e hipoteza jest zweryfikowana pozytywnie.
W przypadku przedsibiorstw nieinnowacyjnych rnice pomidzy uwarunkowa-
niami wewntrznymi i zewntrznymi s znacznie mniejsze (chocia generalnie
liczba wskaza zarwno jednych, jak i drugich jest znacznie wiksza). Przewaga
czynnikw wewntrznych wynika z faktu, e aden czynnik zewntrzny nie ma
wyszego poziomu istotnoci ni 33% (procedury praco- i czasochonne). Dla-
tego i tu mona stwierdzi przewag uwarunkowa wewntrznych nad zewntrz-
nymi (pozytywna weryfikacja).
Ze wzgldu na wykorzystanie w tym przypadku (w narzdziu badawczym)
testu wielokrotnego wyboru hipoteza ta nie bdzie podlega statystycznej anali-
zie z wykorzystaniem okrelonych metod statystycznych.
Pomoc pozafinansowa
W podobny (jak powyej) sposb dokonano weryfikacji hipotez w odnie-

sieniu do instrumentw pomocy pozafinansowej realizowanej we wsppracy
z instytucjami otoczenia biznesu (IOB).
H1: Maa skuteczno polityki innowacyjnej w zakresie korzystania z finanso-

wych instrumentw wsparcia nie jest uwarunkowana brakiem zainteresowania
H1: Maa skuteczno polityki innowacyjnej w zakresie korzystania z finan-
sowych instrumentw wsparcia jest uwarunkowana brakiem zainteresowania
Wyniki wskazuj, e z dostpnej pomocy publicznej oferowanej przez IOB

skorzystao 25% badanych przedsibiorstw (rys. 25). Jest to zdecydowanie mniej
ni w przypadku pomocy finansowej (ok. 30%). Najczciej wymienian przy-
czyn braku korzystania z tej pomocy (ok. 10%) (rys. 28) jest niezaproponowanie
jej przez IOB. wiadczy to o niedostatecznym zainteresowaniu przedsibiorcw
pozyskiwaniem takiego wsparcia i pasywn postaw zwizan z pozyskiwaniem
pomocy na cele zwizane z podnoszeniem swojej innowacyjnoci. Oznacza to,
e hipoteza zostaje zweryfikowana pozytywnie. Potwierdzaj to zastosowane
metody statystyczne (tab. 9).
Tabela 9
Weryfikacja hipotezy badajcej zaleno pomidzy zainteresowaniem finansow

pomoc publiczn a korzystaniem z niej

tak nie razem
Innowacyjni 11 15 26
Nieinnowacyjni 10 73 83
Razem 21 88 109
2 =11,654 p = 0,00064

Powysze dane pozwalaj odrzuci hipotez h0 na rzecz hipotezy h1, co oznacza,

e maa skuteczno jest uwarunkowana brakiem dostatecznego zainteresowa-
nia przedsibiorstw innowacyjnych, jak i nieinnowacyjnych pomoc publiczn.
Sia tej zalenoci mierzona wspczynnikiem T-Czuprowa jest umiarkowana
i wynosi 0,33.
Kolejna hipoteza czstkowa weryfikuje wpyw dopasowania pozafinan-
sowej pomocy publicznej pastwa do potrzeb przedsibiorstw innowacyjnych
i nieinnowacyjnych.
H1: Skuteczno pozafinansowej polityki wsparcia (liczona udziaem innowa-

cyjnych przedsibiorstw, ktre takie wsparcie uzyskay) jest uwarunkowana
adekwatnoci (dopasowaniem) instrumentw wspierania innowacyjnoci
do potrzeb przedsibiorstw innowacyjnych i nieinnowacyjnych.
H1: Skuteczno pozafinansowej polityki wsparcia (liczona udziaem innowa-
cyjnych przedsibiorstw, ktre takie wsparcie uzyskay) jest uwarunkowana
adekwatnoci (dopasowaniem) instrumentw wspierania innowacyjnoci
do potrzeb przedsibiorstw innowacyjnych i nieinnowacyjnych.
Ponad 56% przedsibiorstw innowacyjnych stwierdzio, e oferowana przez

IOB pomoc odpowiada ich oczekiwaniom (rys. 34), z czego ok. 35% ocenia
poziom dostosowania do potrzeb jako dobry lub bardzo dobry. Z punktu widze-
nia biorcw tych usug nie jest to wyniki rewelacyjny, ktry mona uzna za
sukces, cho jest on zdecydowanie lepszy ni w przypadku wsparcia finanso-
wego. Pomimo tak wysokiej oceny z pomocy publicznej w ramach wsppracy
z IOB korzystao jedynie 30% przedsibiorstw innowacyjnych i ok. 14% pod-
miotw nieinnowacyjnych. Na podstawie powyszych danych mona stwierdzi,
e pomimo tak pozytywnej oceny niewiele podmiotw podjo decyzj o roz-
poczciu wsppracy niekomercyjnej. Moe to wiadczy o tym, e adekwat-
no nie wpywa bezporednio na podjcie decyzji o skorzystaniu ze wsparcia.
Na podstawie tych rozwaa mona wic zweryfikowa hipotez negatywnie.
Dla potwierdzenia powyszej analizy dokonano weryfikacji hipotezy
za pomoc statystycznej metody chi kwadrat (2) (tab. 10).
Tabela 10
Weryfikacja hipotezy badajcej zaleno pomidzy skutecznoci

a adekwatnoci finansowych instrumentw wsparcia
Wsppraca (liczba wskaza)

tak nie razem
Innowacyjne 47 37 84
Razem 54 46 100
= 0,805
2
p = 0,369
Powysze dane wskazuj, e nie ma podstaw do odrzucenia hipotezy h0. Wynika

std wniosek, e skuteczno wsparcia nie zaley od adekwatnoci instrumentw
pomocy publicznej oferowanych przez IOB. Hipoteza zostaa zweryfikowana
negatywnie. Dla zweryfikowania wpywu adekwatnoci na kad z wymie-
nionych grup posuono si testem o rwnoci dwch wskanikw struktury.
Do tego celu przyjto nastpujc hipotez:
H0: wskaniki skutecznoci dla firm innowacyjnych i nieinnowacyjnych s
identyczne.
H1: wskanik skutecznoci dla firm innowacyjnych jest wyszy ni dla firm
nieinnowacyjnych.
W wyniku zastosowania tego testu otrzymano nastpujc statystyk:
u = 0,897,
p = 0,815.
Z testu dla dwch wskanikw struktury wynika, e nie ma podstaw do odrzu-
cenia hipotezy h0. Zatem nie mona powiedzie, e adekwatno nie ma wpywu
na adn z wymienionych powyej grup (przedsibiorstw innowacyjnych
i nieinnowacyjnych).
Nastpna weryfikowana hipoteza dotyczy oddziaywania zdobytej wiedzy
na skuteczno pozafinansowych instrumentw wsparcia oferowanych w ramach
wsppracy z IOB, wyraonego liczb podmiotw z nich korzystajcych.
H0: Skuteczno pozafinansowej polityki wsparcia nie jest uwarunkowana

poziomem wiedzy (zdobytej informacji) firm innowacyjnych i nieinnowacyj-
nych o istniejcych w otoczeniu finansowych instrumentach wsparcia.
H1: Skuteczno pozafinansowej polityki wsparcia jest uwarunkowana pozio-
mem wiedzy (zdobytej informacji) firmy innowacyjnych i nieinnowacyjnych
o istniejcych w otoczeniu finansowych instrumentach wsparcia.
Wiedza jest niezwykle wanym czynnikiem warunkujcym wykorzystanie

dostpnej pomocy oferowanej przez IOB. Jej brak jest zreszt najczciej wymie-
nianym czynnikiem utrudniajcym dostp do instrumentw wsparcia. Wiedza
w tym przypadku oznacza informacje o dostpnych formach wsparcia IOB i spo-
sobach ich wykorzystania. Do jej braku przyznaje si ponad 40% badanych (pod-
miotw innowacyjnych) (rys. 32). Jednoczenie tylko 25% uwaa, e jej poziom
jest zadowalajcy (rys. 31). Poniewa nie ma zbyt duych rozbienoci pomidzy
liczb podmiotw, ktre ze wsparcia korzystay i tych, ktre zdobyy potrzebn
do tego wiedz, mona stwierdzi, e zwikszenie jej poziomu (w kontekcie
pewnych informacji) wpynie pozytywnie na zainteresowanie si oferowanymi
formami wsparcia. Jednake w tym rozwaaniu nie uwzgldnia si (jak to miao
miejsce w przypadku wsparcia finansowego) czynnika odmowy udzielenia
pomocy przez instytucje np. ze wzgldw formalnych (chocia takie przypadki
te miay miejsce). Jednake liczba tych, ktrzy takiej pomocy nie uzyskali, jest
znacznie mniejsza ni w przypadku pomocy finansowej (na odmow skary si
oglnie ok. 5% badanych). Skoro tak, mona stwierdzi, e liczba starajcych
si i uzyskujcych wsparcie jest zbliona, co powinno skutkowa, w przypadku
lepiej dostpnej informacji, wiksz liczb wspieranych przedsibiorstw. Hipo-
teza zostaa zweryfikowana pozytywnie. W odniesieniu do podmiotw nieinno-
wacyjnych sytuacja wyglda podobnie, z tym e liczba wsppracujcych z IOB
jest zdecydowanie mniejsza, bo nie przekracza poziomu 15% (rys. 24). Potwier-
dzeniem hipotezy w odniesieniu do przedsibiorstw nieinnowacyjnych jest odpo-
wied na pytanie: czy brak wiedzy by przeszkod w otrzymaniu pomocy? Okoo
60% badanych odpowiedziao twierdzco. Potwierdza to take wynik uzyskany
za pomoc metody (2) (tab. 11).
Tabela 11
Weryfikacja hipotezy badajcej zaleno pomidzy poziomem wiedzy

a korzystaniem z finansowej pomocy publicznej
Poziom wiedzy (liczba wskaza)

Stopie
innowacyjnoci bardzo bardzo
brak saby redni dobry razem
saby dobry
Innowacyjne 2 7 23 26 21 5 84
Nieinnowacyjne 0 0 2 13 0 1 16
Razem 2 7 25 3 21 6 100
2 = 15,625 p = 0,00800
Na podstawie testu niezalenoci (2) mona odrzuci hipotez h0 i przy-

j hipotez h1. Zatem skuteczno pozafinansowej pomocy publicznej jest
uzaleniona od poziomu wiedzy wrd przedsibiorstw innowacyjnych i nie-
innowacyjnych. Sia tej zalenoci mierzona wspczynnikiem T-Czuprowa jest
umiarkowana i wynosi 0,3343.
Kolejna hipoteza dotyczy zalenoci pomidzy stopniem innowacyjnoci
przedsibiorstw a korzystaniem z pozafinansowej pomocy publicznej.
H0: Korzystanie z pozafinansowej pomocy publicznej nie jest uzalenione

od poziomu innowacyjnego przedsibiorstwa chtniej korzystaj z tej
pomocy firmy innowacyjne o niszym poziomie innowacyjnoci ni firmy
wysoko innowacyjne.
H1: Korzystanie z pozafinansowej pomocy publicznej jest uzalenione
od poziomu innowacyjnego przedsibiorstwa chtniej korzystaj z tej
pomocy firmy innowacyjne o niszym poziomie innowacyjnoci ni firmy
wysoko innowacyjne.
Z pomocy pozafinansowej oferowanej przez IOB korzystao ok. 25% bada-

nych przedsibiorstw innowacyjnych i ok. 14,8% przedsibiorstw nieinnowacyj-
nych. W grupie o podwyszonej innowacyjnoci tylko 16,7% zdecydowao si
na wsparcie publiczne, natomiast wrd przedsibiorstw o obnionej innowacyj-
noci ze wsparcia korzystao 30% badanych. Wynika z tego, e pomoc publiczna

oferowana przez IOB jest wykorzystywana chtniej przez drug z wymienionych
grup (odwrotnie ni przy wsparciu finansowym). Hipoteza jest zatem zweryfi-
kowana pozytywnie zarwno w odniesieniu do jej pierwszego elementu (korzy-
stanie z pomocy publicznej jest uzalenione od poziomu innowacyjnego), jak
rwnie do drugiego elementu, gdy z tego rodzaju pomocy chtniej korzystaj
podmioty o obnionej innowacyjnoci. Potwierdza to weryfikacja dokonana
za pomoc metody (2) (tab. 12).
Tabela 12
Weryfikacja hipotezy badajcej zaleno pomidzy stopniem innowacyjnoci

a korzystaniem z pozafinansowej pomocy publicznej

tak nie razem
Nisko innowacyjne 72 133 205
Wysoko innowacyjne 12 56 68
2 = 9,976 p = 0,00681
Na podstawie testu niezalenoci (2) mona odrzuci hipotez h0 i przyj hipo-

tez h1, czyli innowacyjno firmy ma wpyw na korzystanie z pozafinansowej
pomocy publicznej. Sia tej zalenoci mierzona wspczynnikiem T-Czuprowa
jest saba i wynosi 0,16. Do zweryfikowania zalenoci pomidzy stopniem inno-
wacyjnoci a korzystaniem z pozafinansowej pomocy publicznej posuono si
testem o rwnoci dwch wskanikw struktury. Do tego celu przyjto nastpu-
jc hipotez:
H0: wskaniki korzystania z pomocy publicznej dla firm mniej i wyej innowa-
cyjnych s identyczne.
H1: wskaniki korzystania z pomocy publicznej dla firm mniej i wyej innowa-
cyjnych s rne (chtniej korzystaj firmy mniej innowacyjne).
I (mniej innowacyjne) = 35,12%
I (wyej innowacyjne) = 17,65%.
W wyniku zastosowania tego testu otrzymano nastpujc statystyk:

u = 2,705,
p = 0,0034.
Z testu dla dwch wskanikw struktury wynika, e zostaje odrzucona hipoteza
h0. Zatem mona powiedzie, e chtniej z pozafinansowej pomocy publicznej
korzystaj podmioty mniej innowacyjne.
Nastpna hipoteza badawcza dotyczy porwnania ze sob znaczenia
poziomu istotnoci uwarunkowa wewntrznych i zewntrznych zwizanych
z korzystaniem z pozafinansowej pomocy publicznej.
H0: Znacznie istotniejszy wpyw na niski poziom (lub jego brak) ubiegania si
o pozafinansow pomoc publiczn maj uwarunkowania wewntrzne ni uwa-
runkowania zewntrzne, zarwno w grupie przedsibiorstw innowacyjnych,
jak i nieinnowacyjnych.
H1: Znacznie istotniejszy wpyw na niski poziom (lub jego brak) ubiegania si
o pozafinansow pomoc publiczn maj uwarunkowania zewntrzne ni uwa-
runkowania wewntrzne, zarwno w grupie przedsibiorstw innowacyjnych,
jak i nieinnowacyjnych.
Podobnie jak w odniesieniu do pomocy finansowej, tak samo i w tym przy-

padku w kontekcie ilociowym zdecydowanie przewaaj wskazania o cha-
rakterze zewntrznym (7 czynnikw) ni wewntrznym (3 czynniki). Jednake
biorc pod uwag ich wartoci, ogromn przewag w stosunku do pozostaych
uwarunkowa (bez wzgldu na charakter) ma wskazanie: przedsibiorstwo nie
widziao takiej potrzeby (57%) (rys. 26). Pozostae wymienione czynniki nie prze-
kraczaj poziomu 7% (wrd innowacyjnych) i 15% (wrd nieinnowacyjnych),
s wic statystycznie mao istotne. Tak dua przewaga wymienionego czynnika
(bez wzgldu na przyczyn takiej odpowiedzi) dowodzi ogromnego wpywu
uwarunkowa wewntrznych na decyzj o skadaniu wniosku i pniejszym
korzystaniu z form pomocy oferowanej przez IOB. Dotyczy to w takim samym
stopniu podmiotw nieinnowacyjnych (tutaj brak takiej potrzeby wskazao 67%
i byo to zdecydowanie czstsze ni w grupie przedsibiorstw innowacyjnych).
Std te hipoteza jest zweryfikowana pozytywnie.
Jednake (podobnie jak powyej) ze wzgldu na wykorzystanie w tym

przypadku (w narzdziu badawczym) testu wielokrotnego wyboru hipoteza ta
nie bdzie podlega statystycznej analizie z wykorzystaniem okrelonych metod
statystycznych.
Ostatnia hipoteza podsumowujca wyniki bada dotyczy wykorzystywania
wybranych form wsparcia.
H1: Wykorzystanie pomocy publicznej dotyczy tylko wybranych rodzajw

wpierania innowacyjnoci wrd polskich MSP.
Na podstawie wynikw prowadzonych bada mona stwierdzi z ca

stanowczoci, e istnieje due zrnicowanie wykorzystywanego wsparcia
publicznego przez MSP i co wicej obejmuje ono tylko okrelone jego formy.
Jednake rodzaj najchtniej wykorzystywanej pomocy jest uzaleniony najcz-
ciej od typw badanych przedsibiorstw. I tak, wrd pomocy finansowej naj-
chtniej wykorzystywanym typem wsparcia przez MSP byy fundusze unijne.
Korzystao z nich rednio ok. 30% badanych, z czego w najwikszym stopniu
beneficjentami byy podmioty o podwyszonej innowacyjnoci (ok. 3337%),
w mniejszym stopniu przedsibiorstwa o obnionej innowacyjnoci (2531%).
Dotyczyo to najbardziej popularnych programw: PO IG oraz RPO (rys. 9).
W znacznie mniejszym stopniu przedsibiorstwa zainteresowane byy pomoc
rzdow (mniej ni 10% badanych) (rys. 7). Na tym rodzaju pomocy koncentro-
way si podmioty o obnionej innowacyjnoci (wiksza liczba wykorzystywa-
nych programw). Zarwno w pierwszym, jak drugim przypadku (programw
rzdowych i unijnych) zainteresowanie przedsibiorstw nieinnowacyjnych byo
raczej marginalne.
W odniesieniu do pomocy pozafinansowej naley stwierdzi, e najcht-
niej wykorzystywanymi rodzajami wsparcia oferowanego przez IOB byy:
pomoc szkoleniowa (19,5%) oraz doradcza (18,7%), przy czym w odniesieniu
do podmiotw o podwyszonej innowacyjnoci charakterystyczne byo wiksze
zapotrzebowanie na pomoc doradcz, a w odniesieniu do podmiotw o obnio-
nej innowacyjnoci dokadnie odwrotnie (rys. 23). W odniesieniu do dziaalnoci
wdroeniowej dominujce (w zasadzie dla wszystkich typw przedsibiorstw)
byy innowacje produktowe i procesowe. Pozostae formy wdroe innowacyj-
nych (marketingowe, organizacyjne i inne) wymieniao mniej ni 5% przedsi-
biorstw (wyjtkiem jest innowacja organizacyjna w odniesieniu do podmiotw

o wyszej innowacyjnoci ok. 6,5%). Std te weryfikacja hipotezy o wybra-
nych rodzajach wsparcia jest pozytywna. Przedsibiorstwa korzystaj tylko
z wybranych form pomocy i to zarwno w odniesieniu do wsparcia finansowego,
jak i pozafinansowego.
Literatura
1. Principles of Forecasting: A Handbook for Researchers and Practitioners,

(ed.) J.S. Armstrong, Norwell, MA: Kluwer Academic Publishers 2001.
2. Badania wasne na podstawie projektu finansowanego przez MNiSW, projekt badaw-
czy Polityka wspierania innowacyjnoci sektora maych i rednich przedsibiorstw
w Polsce analiza uwarunkowa i ocena realizacji, 20082010.
3. Eurostat Statistics Datebase [Inn_cis6_pub], <www.epp.eurostat.ec.europa.
eu/portal/page/portal/statistics/search_database>.
4. apiski J., Finansowanie dziaalnoci innowacyjnej, (w:) rda pochodzenia
innowacji. Innowacyjno 2010, (red.) A. Wilmaska, J. apiski, PARP, Warszawa
2010.
5. Sobczyk M., Statystyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.
6. Stanisawski R., Innovativity as a target product of actions of small and medium
enterprises, Monographs, Wydawnictwo P [w druku].
7. Statystyka w zarzdzaniu, (red.) D. Witkowska, AND, od 2004, s. 204208.
8. Supernat J., Zarzdzanie, Kolonia Limited, Wrocaw 2005.
ANALYZE OF THE CONDITIONS AND THE ESTIMATION

OF THE REALIZATION INNOVATION POLICY TOWARDS
TO SME SECTOR IN THE LIGHT OF THE OWN RESEARCH
Summary
In this chapter, the analyze deals with the internal and external condition of the reali-
zation of the Polish innovation Policy towards to the SME sector, on the base of the own
research. It has been done by creation two essential groups: financial support instrument
and non financial instruments (institution surround the business). In each of this group
there are included such elements as: estimation of the using instruments by enterprises,
estimation of the knowledge of these instruments, estimation of the adaptation of these

instruments and expectation of the entrepreneurs devoted to support policy in the nearest
future. In spite of these, there is statistic analyze in the context of correlations between the
internal an external development innovation conditions of the SME sector.

ROBERT STANISAWSKI
Politechnika dzka
EDWARD STAWASZ*
Uniwersytet dzki
10. WNIOSKI I REKOMENDACJE NA RZECZ POLITYKI

INNOWACYJNEJ SKIEROWANEJ DO MSP
Na podstawie wynikw osignitych w ramach prowadzonych bada

sformuowano liczne uoglnienia i wnioski dotyczce oceny realizacji polityki
innowacyjnej w Polsce i uwarunkowa jej rozwoju w odniesieniu do sektora
MSP. Przedstawione zostan one w dwch czciach. Pierwsza z nich obejmuje
te wnioski, ktre wynikaj z badania innowacyjnoci MSP, druga za dotyczy
polityki innowacyjnej, a w zasadzie instrumentw wykorzystywanych w jej
ramach na rzecz poprawy innowacyjnoci i konkurencyjnoci badanego sektora.
Uoglnienia przedstawione w drugiej czci (wraz z rekomendacjami) dotyczy
bd oddzielnie instrumentw finansowego wsparcia (programw rzdowych
i unijnych) oraz instrumentw pozafinansowych (dziaalnoci doradczej, szkole-
niowej, wdroeniowej i innej) oferowanych przez instytucje otoczenia biznesu.
Warto jeszcze przed dokonaniem podsumowania obejmujcego wszystkie
poprzednie czci niniejszej publikacji zwrci uwag na fakt, e analizowane
w jej ramach zagadnienia s nowe dla polskiej gospodarki, tzn. swoim zasi-
giem obejmuj niezbyt dugi okres (kilka ostatnich lat). Tak naprawd o rozwoju
polskiej polityki innowacyjnej zaczto mwi na pocztku lat 90., a tworzy jej
podstawy (wraz z systemem wsparcia) na pocztku tego wieku. Ogromne zna-
czenie dla rozwoju mia fakt uzyskania przez Polsk statusu kraju czonkow-
*
Autor punktu 10.1.
366 Robert Stanisawski, Edward Stawasz
skiego UE w 2004 roku i wczenie jej do strategii lizboskiej zakadajcej

podnoszenie konkurencyjnoci gospodarek (przemysu) poprzez innowacyjno.
Samo badanie objo jeszcze krtszy okres (kilka ostatnich lat 20072009),
przez co zarwno wnioski, jak i rekomendacje nie bd zapewne uwzgldniay
wszystkich aspektw nurtujcych badaczy zajmujcych si problematyk MSP
w Polsce. Gwny nacisk pooony zosta na wybranych zagadnieniach z uwzgld-
nieniem uwarunkowa rozwoju innowacyjnego tego sektora wspieranego przez
realizowane zaoenia polityki innowacyjnej pastwa.
10.1. Innowacyjno polskiego sektora MSP
1. Badaniami objto 372 podmioty gospodarcze z sektora maych i red-

nich przedsibiorstw, z tego: 109 naleao do grupy przedsibiorstw nie-
innowacyjnych (29,3% caoci prby), a 263 do grupy przedsibiorstw
innowacyjnych (70,7% caoci prby). Proporcja ta wynikaa z zaoe
metodologicznych bada. Prba przedsibiorstw bya wyranie zr-
nicowana pod wzgldem przestrzennym, branowym i rynkw zbytu,
a take wedug skali i wieku przedsibiorstw. Pozwala to na podjcie
prby formuowania wnioskw i uoglnie co do stanu innowacyjnoci
sektora MSP w Polsce w latach 20072009, uwarunkowa i problemw,
potrzeb i zamierze dotyczcych rozwoju innowacji w latach 20112013
w rnych przekrojach przedsibiorstw i zagadnie.
2. Przedsibiorstwa innowacyjne (263 podmioty) charakteryzuj si
wysok innowacyjnoci w porwnaniu do ogu MSP w Polsce, biorc
pod uwag wskanik udziau sprzeday wyrobw nowych i zmoderni-
zowanych w oglnej sprzeday. Rwnoczenie badane przedsibior-
stwa byy bardzo zrnicowane, co pozwolio na wyodrbnienie grupy
o obnionej innowacyjnoci oraz grupy o podwyszonej innowacyj-
noci. Przedsibiorstwa o podwyszonej innowacyjnoci byy bar-
dziej aktywne we wprowadzaniu innowacyjnych zmian we wszystkich
obszarach dziaalnoci w porwnaniu z przedsibiorstwami o obnio-
nej innowacyjnoci. Stosunkowo najwiksze rnice wystpoway we
wprowadzaniu zmian w produktach oraz w zarzdzaniu i marketingu.
Przedsibiorstwa o podwyszonej innowacyjnoci wprowadziy zmiany
innowacyjne o wyszym stopniu nowoci, znacznie czciej wskazyway
Wnioski i rekomendacje na rzecz polityki innowacyjnej... 367
take na wymierne korzyci z podejmowanej dziaalnoci innowacyjnej,

gwnie o charakterze rynkowym, w porwnaniu z przedsibiorstwami
o obnionej innowacyjnoci.
3. Innowacyjne MSP odznaczaj si wysok skonnoci (motywacj)
do innowacji, przyjmujc jako miar rol innowacji w poprawie wyni-
kw przedsibiorstw (pozycja konkurencyjna na rynku, korzyci eko-
nomiczne). wiadczy to take o dobrym zrozumieniu pojcia innowacji
i jej znaczenia dla funkcjonowania przedsibiorstw. Due znacze-
nie innowacji w dziaalnoci badanych MSP znajduje potwierdzenie
w analizie priorytetw rozwojowych wacicieli dotyczce ich przedsi-
biorstw w perspektywie najbliszych trzech lat. Prawie wszyscy wyka-
zuj orientacj prowzrostow i proinnowacyjn, zakadajc wzrost skali
swoich przedsibiorstw oraz rozwj nowego produktu lub technologii.
Oznacza to, e rozwj przedsibiorstw odbywa si bdzie poprzez
innowacyjno produktw lub technologii, modernizacj aparatu
wytwrczego oraz ekspansj na rynku krajowym. Ocena roli innowacji
jest zrnicowana, jeli uwzgldniony zostaje podzia przedsibiorstw
wedug innowacyjnoci. Im wyszy poziom innowacyjnoci i ory-
ginalnoci wprowadzanych zmian, tym wysza ocena roli innowacji
w funkcjonowaniu przedsibiorstw, wysza ocena korzyci osigni-
tych z innowacji w stosunku do poniesionych nakadw. Jednak warto
zauway, e ponad 1/3 przedsibiorstw nisko innowacyjnych nie
stwierdzia takiej pozytywnej relacji, co moe wskazywa na ich sabo-
ci w dziedzinie zarzdzania innowacjami, w tym na problemy w zro-
zumieniu istoty i roli innowacji w rozwoju przedsibiorstw (dotyczy to
zwaszcza przedsibiorstw o najmniejszej skali dziaalnoci). Skonno
do innowacji jest zrnicowana wedug skali i wieku przedsibiorstw.
Im wiksze i starsze przedsibiorstwo, tym wysza ocena roli innowacji.
Mona stwierdzi zatem, e najwysz skonno do innowacji (i naj-
lepsze ich zrozumienie) wykazuj przedsibiorstwa o wyszej innowa-
cyjnoci, zarazem wiksze i dojrzalsze (powyej 10 lat funkcjonowania
na rynku). Z kolei najnisz skonno innowacyjn (i stosunkowo sab-
sze zrozumienie innowacji) wykazuj przedsibiorstwa nisko innowa-
cyjne, zarazem o mniejszej skali dziaania i modsze.
4. Strategie innowacyjne MSP mona okreli jako mieszane, tzn. bazujce

na wykorzystaniu wasnych zasobw i pomysw oraz rde zewntrz-
nych obejmujcych wspprac i kontakty z innymi przedsibiorstwami,
instytucjami sfery nauki i techniki, innowacyjnego otoczenia biznesu,
oglnodostpn wiedz itp., jednak z przewag rde wewntrznych.
Dotycz one przede wszystkim wasnych pomysw kierownictwa
i/lub pracownikw oraz pomysw bdcych wynikiem pracy dziau
/stanowisk marketingowych. Marginalne znaczenie maj wasne prace
rozwojowe (w tym prace B+R). Spord rde zewntrznych pod-
stawowe znaczenie maj zakupy rzeczowe, a niewielk popularno
zakupy wynikw prac B+R, patentw, licencji i know-how. Znaczenie
poszczeglnych rde innowacji wykazuje niewielkie zrnicowanie
przy uwzgldnieniu podziau przedsibiorstw wedug innowacyjnoci.
5. Wydatki na innowacje finansowane byy przede wszystkim ze rde
wasnych przedsibiorstw. Ze rde wasnych korzystay wszystkie
badane MSP, a ich redni udzia wynis 82,5% cznych wydatkw
na innowacje. Z obcych rde finansowania wydatkw na prace
innowacje korzystao 32,6% przedsibiorstw, a redni udzia rde
obcych w cznym finansowaniu wynis 17,5%, z tego 10,5% wydat-
kw pochodzio ze rde publicznych, a 7% ze rde komercyjnych.
Im bardziej innowacyjne MSP, tym w szerszym stopniu korzysta
z obcych rde finansowania. Dotyczy to zwaszcza wydatkw finanso-
wych ze rde obcych publicznych, co wiadczy moe o wikszej sku-
tecznoci przedsibiorstw o podwyszonej innowacyjnoci w korzysta-
niu ze rodkw pomocowych na innowacje. Programy pomocowe czsto
stawiaj wnioskodawcom wysokie wymagania pod wzgldem poziomu
nowoczesnoci i skali planowanych przedsiwzi innowacyjnych.
6. Wsppraca z otoczeniem sprzyja podejmowaniu i realizacji innowacji
oraz uzyskiwaniu wymiernych korzyci. Z bada wynika, e im bar-
dziej innowacyjne MSP, tym szerszy zakres wsppracy z otoczeniem
i skala uzyskanych korzyci. Wydaje si, e zaleno jest w tym przy-
padku nastpujca: im szerszy zakres wsppracy z otoczeniem, tym
wysza ich innowacyjno i lepsza ocena uzyskanych korzyci. Z bada
wynika, e poowa sabo innowacyjnych MSP nie nawizaa wsppracy
z otoczeniem, by realizowa innowacje bd nie odniosa z tego tytuu
adnych wymiernych korzyci, podczas gdy w przypadku przedsi-
biorstw wysoko innowacyjnych wskanik ten wynis 39%. wiadczy
to o duych problemach MSP w nawizaniu wsppracy z otoczeniem

w dziedzinie innowacji, a zwaszcza w osigniciu wymiernych korzy-
ci z tej wsppracy.
7. Stosunkowo najwiksz uyteczno dla rozwoju innowacyjnego
przedsibiorstw maj kontakty (formalne bd nieformalne) z przed-
sibiorstwami krajowymi i zagranicznymi. Su one MSP jako
rdo innowacyjnych pomysw i rozwiza oraz zapewniaj przed-
sibiorstwom niezbdne usugi do realizacji innowacji, m.in. wejcie
na rynek z nowym produktem lub usug, dostp do usug produkcyj-
nych, dystrybucyjnych. Znacznie niej oceniono wspprac z uczel-
niami lub centrami badawczymi. adne z badanych MSP nie wsppra-
cowao z zagranicznymi uczelniami lub centrami B+R. Wydaje si, e
wiadczy to bd o maej oryginalnoci realizowanych innowacji, bd
o ograniczonej uytecznoci krajowych instytucji B+R. Brak zagranicz-
nych instytucji B+R na licie podanych partnerw wiadczy moe
o ich bardzo sabych kontaktach zagranicznych w wiecie nauki i bada.
Mao uyteczne s kontakty z konsultantami oraz organizacjami wspie-
rania biznesu.
8. Jeli chodzi o problemy wsppracy z otoczeniem w dziedzinie innowa-
cji, to najwiksz luk w zaspokojeniu potrzeb rozwoju innowacyjnego
odnotowano w przypadku informacji naukowej i rynkowej oraz szkole.
Problem niezaspokojonych potrzeb dotyczcych informacji naukowej
dotyka gwnie przedsibiorstw o obnionej innowacyjnoci, co by
moe sygnalizuje wystpowanie wikszych problemw z nawizaniem
kontaktw z instytucjami B+R w porwnaniu do przedsibiorstw o pod-
wyszonej innowacyjnoci. Z kolei te ostatnie maj wiksze problemy
z uzyskaniem informacji rynkowej, zwaszcza dotyczcej rynkw zagra-
nicznych, co znajduje odzwierciedlenie w stosunkowo wysokiej ocenie
kontaktw z zagranicznymi podmiotami gospodarczymi.
9. Zdolno innowacyjna MSP (mierzona udziaem procentowym wydat-
kw na innowacje w oglnej sprzeday przedsibiorstw) bya bardzo
zrnicowana w badanej prbie i wyranie skorelowana z poziomem
innowacyjnoci przedsibiorstw. Wydaje si, e zaleno jest w tym
przypadku nastpujca: im wysza zdolno innowacyjna przedsi-
biorstw, tym wysza ich innowacyjno. Jednak generalnie zdolno
innowacyjna przedsibiorstw jest niewystarczajca dla samodzielnego
rozwoju innowacji, biorc pod uwag okres trzech nastpnych lat. Jedynie
1/4 MSP jest w stanie cakowicie samodzielnie realizowa swoje zamie-

rzenia innowacyjne. Warto zwrci uwag, e przedsibiorstwa, ktre
nie zamierzaj rozwija innowacji, maj wystarczajce wasne zdol-
noci innowacyjne (dotyczy to w pierwszej kolejnoci przedsibiorstw
o obnionej innowacyjnoci). Moe to oznacza, e rozstrzygajce zna-
czenie maj tutaj czynniki motywacyjne. Im bardziej ambitny program
rozwoju innowacji (planowany stopie nowoci innowacji), tym bar-
dziej krytyczne oceny moliwoci wasnych dotyczcych ich realizacji.
10. Due znaczenie innowacji w dziaalnoci innowacyjnych MSP znajduje
potwierdzenie w analizie priorytetw rozwojowych wacicieli dotycz-
cych ich przedsibiorstw w perspektywie najbliszych trzech lat. Prawie
wszyscy wykazuj orientacj prowzrostow i proinnowacyjn, zakada-
jc wzrost skali swoich przedsibiorstw oraz rozwj nowego produktu
lub technologii. Oznacza to, e rozwj przedsibiorstw bdzie mia
charakter proinnowacyjny, odbywa si bdzie poprzez innowacyjno
produktw lub technologii, modernizacj aparatu wytwrczego oraz
ekspansj na rynku krajowym. Dotyczy to bdzie szczeglnie przedsi-
biorstw o podwyszonej innowacyjnoci, ktre bd bardziej aktywne
we wprowadzaniu innowacji we wszystkich obszarach dziaalnoci
w porwnaniu z przedsibiorstwami o obnionej innowacyjnoci. Mona
przypuszcza, e zakres i oryginalno planowanych przedsiwzi rzu-
tuj na dalszy rozwj innowacyjny, a tym samym na rozwj zdolnoci
innowacyjnej i potrzeby innowacyjne badanych przedsibiorstw.
11. Planowane strategie innowacyjne badanych MSP w latach 20112013
mona okreli jako mieszane, tzn. bazujce na wykorzystaniu wasnych
zasobw i pomysw, jak rwnie rde zewntrznych, jednak prefero-
wane bdzie wykorzystanie rde obcych. Wynika to zapewne z niskiej
samooceny zdolnoci przedsibiorstw do samodzielnego rozwoju inno-
wacji. S one niejako zmuszone do wsppracy z otoczeniem rynkowym
i naukowo-technicznym i do stara o publiczne wsparcie swoich wysi-
kw innowacyjnych. Dotyczy to zarwno przedsibiorstw o obnionej,
jak i podwyszonej innowacyjnoci, niezalenie od ich skali i wieku.
Jeli chodzi o szczegowe sposoby realizacji rozwoju innowacyjnego,
to bdzie to przede wszystkim lepsze wykorzystanie wasnych zaso-
bw, gwnie kadrowych (kierownictwa i pracownikw), a w dalszej
kolejnoci rozwaane s: zakupy rodkw trwaych oraz lepsza wsp-
praca z otoczeniem. S to sposoby wskazujce raczej na usprawnienia

istniejcych rozwiza ni radykalne podnoszenie poziomu nowocze-
snoci przedsibiorstw. Dziaania wymagajce wysikw skierowanych
na rozwizania nowoczesne maj znacznie mniejsze znaczenie (doty-
czy to zakupw nowych technologii i praw czy powikszania wasnych
dziaw rozwojowych). Pewne znaczenie przypisuje si naladownic-
twu obcych rozwiza.
12. Zdecydowana wikszo badanych MSP sygnalizuje zapotrzebowanie
na wyspecjalizowane usugi niezbdne do podejmowanych innowacji
w okresie trzech najbliszych lat (20112013). Dotyczy to szczeglnie
przedsibiorstw o podwyszonej innowacyjnoci. Mona przypuszcza,
e zakres i oryginalno planowanych przedsiwzi rzutuj na rozwj
zdolnoci innowacyjnej, a tym samym na potrzeby innowacyjne bada-
nych przedsibiorstw. Zapotrzebowanie na usugi niezbdne do podej-
mowanych innowacji dotyczy gwnie dostpu do kapitau oraz nawi-
zania nowych kontaktw biznesowych uatwiajcych realizacj inno-
wacji. Zgaszanie zapotrzebowania na usugi finansowe dotyczy bd
skali podejmowanych inwestycji przez przedsibiorstwa, bd wiadczy
o wystpowaniu problemw ze zrozumieniem istoty i skali innowacji
charakterystycznych dla przedsibiorstw sabo lub nieinnowacyjnych.
Zagadnienie nawizania nowych kontaktw biznesowych wiadczy
o potrzebie wsppracy z innymi przedsibiorstwami w zakresie reali-
zacji innowacji i dotyczy m.in. wejcia na rynek z nowym produktem
lub usug, dostpu do usug produkcyjnych, dystrybucyjnych. Jest to
problem typowy dla przedsibiorstw o wyszej aktywnoci innowacyj-
nej. Niewielkie znaczenie maj take dostp do nowej wiedzy, a wic
kontakty z uczelniami wyszymi i instytutami badawczymi oraz wyspe-
cjalizowane usugi doradcze, szkoleniowe w zakresie innowacji. Obie
te kwestie s charakterystyczne dla aktywnych innowacyjnie przedsi-
biorstw i wskazuj na potrzeb rozwoju wewntrznej, wyspecjalizowanej
zdolnoci innowacyjnej, wzmacniajcej gwnie potencja techniczny
i rozwojowy oraz kadrowy przedsibiorstw. Minimalne znaczenie maj
usugi szkoleniowe w zakresie innowacji, co moe wskazywa bd
na niski poziom i uyteczno ofert szkoleniowych skierowanych do
sektora innowacyjnych MSP, bd na nisk samoocen wasnych umie-
jtnoci absorpcji wiadczonych usug.
13. Znaczenie poszczeglnych usug zewntrznych dla podejmowanych

innowacji jest wyranie zrnicowanie, jeli uwzgldnimy podzia
przedsibiorstw wedug innowacyjnoci. Przedsibiorstwa o obnionej
innowacyjnoci czciej podkrelaj zapotrzebowanie na usugi finan-
sowe ni przedsibiorstwa o podwyszonej innowacyjnoci. Odmienna
sytuacja wystpuje przy ocenie znaczenia nawizania nowych kontaktw
biznesowych w dziedzinie innowacji: przedsibiorstwa o podwyszo-
nej innowacyjnoci czciej sygnalizuj takie potrzeby w porwnaniu
do przedsibiorstw o obnionej innowacyjnoci. Wydaje si, e wiad-
czy to o wikszym zaawansowaniu dziaalnoci innowacyjnej oraz bar-
dziej ambitnych planach dotyczcych innowacji i ich roli w rozwoju
przedsibiorstw. Zapotrzebowanie na usugi umoliwiajce zdobycie
nowej wiedzy oraz wyspecjalizowane usugi doradcze i szkoleniowe
dotyczce innowacji nie rni si istotnie dla obu grup przedsibiorstw
i wiadczy o ich zamiarze rozwoju wewntrznej zdolnoci innowacyjnej
o bardzo wyspecjalizowanym charakterze.
14. Gwn przyczyn niepodejmowania dziaalnoci innowacyjnej w latach
20072009 przez nieinnowacyjne MSP (109 podmiotw) by niedosta-
tek kapitau. Pewne znaczenie miaa obawa przed ryzykiem oraz to, e
nie byo rozwiza gotowych do komercjalizacji. Z pogbionej analizy
przyczyn niepodejmowania dziaalnoci innowacyjnej wynika, e byy
to zarwno czynniki zwizane ze zdolnoci innowacyjn, jak i skonno-
ci do innowacji, cho te pierwsze miay znaczenie podstawowe. Brak
zdolnoci innowacyjnej dotyczy przede wszystkim rodkw finanso-
wych niewystarczajcych na realizacj innowacji oraz niezdolnoci do
tworzenia lub zakupu rozwiza gotowych do komercjalizacji. Wydaje
si, e w tym ostatnim przypadku badane przedsibiorstwa nie miay
take wystarczajcej zdolnoci do monitoringu i absorpcji rozwiza
innowacyjnych. Niska skonno do innowacji dotyczya gwnie
obawy przed ryzykiem i niskiej wiadomoci innowacyjnej, braku wie-
dzy o instrumentach wsparcia innowacji, a take braku presji rynkowej
wymuszajcej podejmowanie innowacji.
15. Z analizy priorytetw nieinnowacyjnych MSP w okresie 20112013
wynika, e s one zorientowane raczej na przetrwanie ni na wzrost.
Suy temu maj: lepszy dostp do zewntrznego finansowania i szko-
le oraz pozyskanie zewntrznego inwestora. Wydaje si, e planowane
przedsiwzicia innowacyjne bd miay podobny charakter, tzn. bd

zwizane z popraw biecej pozycji konkurencyjnej i wynikw przed-
sibiorstw. Wszystkie przedsibiorstwa deklaruj podjcie dziaa inno-
wacyjnych (skonno do innowacji), przede wszystkim produktowych
i technologicznych. Motywy podjcia dziaalnoci innowacyjnej maj
gwnie charakter ekonomiczno-rynkowy, co potwierdza podniesienie
skonnoci do innowacji badanych MSP. S to: denie do zwikszenia
zyskw, poprawy jakoci i wzrostu rozwoju przedsibiorstw. Relatywnie
mniej wane motywy zwizane stricte z dziaalnoci innowacyjn to:
wiksza wiedza o rozwizaniach gotowych do komercjalizacji czy spa-
dek kosztw wdroe.
16. Strategie rozwoju innowacyjnego grupy nieinnowacyjnych MSP bd
miay charakter zrnicowany, z przewag wykorzystania mieszanych
rde innowacji. Podstawowym rdem (sposobem) wprowadzenia
planowanych zmian innowacyjnych bdzie wsppraca z otoczeniem
oraz zakupy innowacji (rozwiza, techniki itp.). Pewne znaczenie
odgrywa bdzie rwnie samodzielne poszukiwanie innowacji poprzez
analiz luk na rynku oraz naladownictwo obcych rozwiza.
17. Wszystkie nieinnowacyjne MSP zgaszaj zapotrzebowanie na wyspe-
cjalizowane usugi niezbdne do innowacji podejmowanych w okresie
20112013. Dotyczy to bdzie przed wszystkim dostpu do kapitau,
nowych rynkw zbytu oraz rde innowacji. Dalsze miejsca zajmuje
dostp do rnego rodzaju usug doradczych i szkoleniowych na rzecz
innowacji. Z przeprowadzonych analiz mona wysnu wniosek, e
przedsibiorstwa nieinnowacyjne nie maj wystarczajcej zdolnoci
do samodzielnego rozwoju, wdraania i komercjalizacji gotowych roz-
wiza, jak rwnie zdolnoci do absorpcji innowacji z zewntrz. Mog
one jedynie w ograniczonym zakresie tworzy rozwizania innowa-
cyjne. Dlatego te warunki podjcia i realizacji innowacji maj zasad-
niczo charakter zewntrzny i dotycz lepszego finansowania zewntrz-
nego, wystpowania popytu na innowacyjne produkty bd usugi oraz
dostpu do rde innowacji. Aby zatem nieinnowacyjne MSP mogy
wprowadzi innowacyjne zmiany, oprcz podniesienia skonnoci
do innowacji, potrzebuj dostpu do nowych rozwiza z zewntrz,
na ktre musz znale zewntrzne finansowanie oraz na ktre istnieje
popyt rynkowy, a take musz zdoby w pewnym zakresie umie-
jtnoci komercjalizacji innowacji. Analizowane przedsibiorstwa

zasadniczo nie prowadz prac nad tworzeniem rozwiza, zwaszcza
wymagajcych bada, lecz potrzebuj pracownikw o wymaganych
umiejtnociach wdroeniowych. Sab stron tych przedsibiorstw
jest monitoring innowacji. Niewielkie znaczenie ma zapotrzebowanie
na wyspecjalizowane usugi w zakresie innowacji, co moe wskazywa
bd na niski poziom i uyteczno ofert szkoleniowych skierowanych
do sektora MSP, bd na nisk samoocen umiejtnoci i kompetencji
przedsibiorstw niezbdnych do absorpcji wiadczonych usug podob-
nie jak w przypadku przedsibiorstw innowacyjnych.
18. Znaczenie poszczeglnych usug dla zamierzonych innowacji jest
wyranie zrnicowane, jeli uwzgldnimy podzia nieinnowacyjnych
MSP wedug ich skali. Mikroprzedsibiorstwa czciej podkrelaj
zapotrzebowanie na usugi finansowe oraz dostp do nowych rynkw
zbytu ni przedsibiorstwa wiksze. Z kolei przedsibiorstwa o redniej
wielkoci czciej podkrelaj znaczenie dostpu do wyspecjalizowa-
nych usug w zakresie innowacji, co wskazuje by moe na wiksz
zdolno tych przedsibiorstw do absorpcji wiadczonych usug.
19. Na podstawie analizy priorytetw rozwojowych w badanej prbie
(372 podmioty) mona wycign wniosek o wystpowaniu zwizku
midzy orientacj MSP a ich innowacyjnoci. Mona tutaj wyrni
dwie orientacje badanych MSP: rozwojow i ukierunkowan na prze-
trwanie. W pierwszym przypadku wystpuje pozytywna zaleno mi-
dzy orientacj rozwojow (innowacyjn) MSP a ich innowacyjnoci:
im bardziej prorozwojowa orientacja MSP, tym wiksza innowacyjno.
Z kolei w drugim przypadku postawy MSP ukierunkowane na prze-
trwanie zwizane s z niszym stopniem innowacyjnoci. Oznacza to,
e im bardziej wyrana jest postawa MSP zwizana z przetrwaniem,
tym niszy jest stopie innowacyjnoci.
20. Wszystkie badane MSP (372 podmioty) zgaszaj zapotrzebowanie
na wyspecjalizowane usugi niezbdne do planowanych innowacji
w okresie 20112013. Ranking poszczeglnych usug jest podobny
w ukadzie innowacyjnoci MSP. Rnice wystpuj w znaczeniu tych
usug. Kwesti dostpu do kapitau w najwikszym stopniu sygnalizuj
nieinnowacyjne MSP, a relatywnie w najmniejszym wysoko innowa-
cyjne MSP. Z kolei zapotrzebowanie na kontakty rynkowe jako rdo
wiedzy o nowych rozwizaniach najczciej zgaszaj wysoko innowa-

cyjne przedsibiorstwa, a rzadziej nieinnowacyjne MSP. Z przeprowa-
dzonej analizy mona wysnu wniosek, e wraz ze wzrostem innowa-
cyjnoci MSP maleje znaczenie zapotrzebowania na dostp do kapitau,
a ronie zapotrzebowanie na kontakty rynkowe. Wysoko innowacyjne
MSP s w stanie skuteczniej pozyskiwa rodki finansowe na innowacje
w porwnaniu do MSP sabiej innowacyjnych czy wrcz nieinnowacyj-
nych. Problemy z finansowaniem innowacji mog by take probierzem
skonnoci (motywacji) innowacyjnej MSP, co czsto jest gwnym
obok braku popytu rynkowego powodem niepodejmowania innowa-
cji. Znaczenie kontaktw rynkowych z innymi przedsibiorstwami jako
rda innowacji jest zrozumiae, jeli uwzgldni si fakt, e dotyczy
to innowacyjnych MSP, ktre przejawiaj postawy innowacyjne, maj-
cych ograniczon zdolno innowacyjn i dla ktrych realnym proble-
mem jest pozyskanie sprawdzonych rde innowacji z zewntrz.
10.2. Polityka innowacyjna pastwa instrumenty finansowe
Przeprowadzone badania pozwoliy na wycignicie kilku istotnych wnio-

skw. Na ich podstawie opracowano zalecenia i uwagi w postaci rekomendacji.
Zostay one przedstawione poniej:
1. Nadal (pomimo kilku lat funkcjonowania rnych instrumentw wspie-
rania rozwoju innowacyjnego w Polsce) zasadniczym rdem finanso-
wania dziaalnoci innowacyjnej wrd sektora MSP s wkady wasne
(lub poczenie ze sob rde wasnych i zewntrznych). W krajach
wysoko innowacyjnych, takich jak Austria czy Finlandia, ze wsparcia
publicznego korzysta ok. 50% podmiotw prowadzcych dziaalno
innowacyjn, w Polsce (jak wynika zarwno z bada wtrnych, jak
i wasnych tylko ok. 30%). Za mae jest w tym przypadku zaangaowa-
nie wadz centralnych i lokalnych1.
Ocena i rekomendacja: utrudniony dostp do zewntrznego finanso-
wania jest nadal najwaniejszym problemem rozwoju innowacyjnoci
w Polsce. Jednake, jak pokazuj badania (zarwno te, jak i wtrne),
1
Por. J. apiski, Finansowanie dziaalnoci innowacyjnej, (w:) rda pochodzenia innowa-
cji. Innowacyjno 2010, (red.) A. Wilmaska, J. apiski, PARP, Warszawa 2010.
wina znajduje si nie tylko po stronie uwarunkowa w otoczeniu, lecz

take wrd samych przedsibiorcw, ktrzy z rnych przyczyn (np.
niechci do duych nakadw wysiku) rezygnuj ze starania si
o dostpne rodki w ramach zewntrznego finansowania. Prawd jest,
e ograniczony dostp do komercyjnych rodkw wynika (w znacz-
nej czci) gwnie z ich nieprzyjaznego nastawienia do dziaa inno-
wacyjnych (zbyt wysokie oprocentowanie, dania zbyt wysokich
udziaw w przyszych zyskach itd.). Std te konieczno czenia ze
sob rnych rde i form finansowania, w tym wczenia wasnych
rodkw. Opieranie dziaalnoci innowacyjnej na najatwiej dostp-
nych funduszach nie jest pozytywnym zjawiskiem, gdy w wikszoci
przypadkw nie mona liczy na due efekty. Innowacyjno wymaga
bowiem sporych nakadw i wsppracy na szersz skal. Jak pokazuj
dowiadczenia innych pastw europejskich, jest ona zwizana z zaan-
gaowaniem rodkw komercyjnych (atwiejszym dostpem do kre-
dytw, wspprac ze strony aniow biznesu itd.) oraz koniecznoci
duej pomocy ze strony wadz pastwowych i lokalnych. Ograniczenia
w dostpie do zewntrznych rde s ogromn przeszkod dla podmio-
tw mniejszych. Finansowanie np. dziaalnoci rozwojowej i badawczej
w ramach wasnych zasobw jest wrcz niemoliwe. Na takie wydatki
mog sobie pozwoli (i to w ograniczonym stopniu) waciwie tylko
podmioty wiksze. Recept na taki stan rzeczy moe by modernizacja
istniejcego systemu finansowania innowacyjnego MSP, w tym roz-
budowa tych form, ktre s bardziej przyjazne dla maych i rednich
inwestorw. Mowa tutaj o mikropoyczkach, funduszach porczenio-
wych i poyczkowych. Nie bez znaczenia jest rwnie wykorzystanie
moliwoci wynikajcych z rodkw publicznego wsparcia (gwnie
unijnego). Konieczna jest jednak zmiana nastawienia przedsibior-
cw, aby uwiadomili sobie, e to do nich naley poniesienie nakadw
(wysiku) zwizanych z pozyskaniem funduszy i e nikt im sam tego nie
zaproponuje.
2. Wrd rde zewntrznych pomoc publiczna nie jest kluczowym ele-
mentem wspierania rozwoju innowacyjnego MSP. Z bada (zarwno
wasnych, jak i wtrnych) wynika, e w Polsce jedynie co trzecie przed-
sibiorstwo wykorzystywao finansow pomoc publiczn. Jest to zde-
cydowanie za mao w porwnaniu z innymi krajami europejskimi, gdy
dostp do takiej pomocy wpywa, jak pokazuj dowiadczenia liderw

innowacyjnoci na naszym kontynencie, motywujco na wdroenia
nowych rozwiza do przemysu.
Ocena i rekomendacja: wewntrzne i zewntrzne uwarunkowania wpy-
waj negatywnie na wykorzystywanie pomocy publicznej. Jak pokazuj
badania wtrne2, Polska pod wzgldem udziau przedsibiorstw, ktre
korzystay ze wsparcia publicznego, w jest Europie na 10. miejscu, po
takich krajach, jak Austria i Finlandia, bdcych liderami innowacyj-
noci. W najmniejszym stopniu przedsibiorstwa w Polsce korzystaj
z pomocy jednostek szczebla centralnego (17. pozycja) oraz lokalnego
(11. pozycja). Najlepiej wykorzystujemy rodki pomocowe pochodzce
z Unii Europejskiej (czwarta pozycja). Do poprawy istniejcej sytuacji
konieczne jest wiksze zaangaowanie przedsibiorstw w staraniach
o rodki publiczne i zachcanie ich do podejmowania dziaalnoci inno-
wacyjnej pomimo niezbyt korzystnych warunkw otoczenia. Warto
uwiadomi przedsibiorcw, e nie mog si zniechca, nawet jeeli
do tej pory ich dziaania nie przynosiy efektw. Ze strony pastwa
istnieje potrzeba wyranego zaznaczenia faktu istnienia programw
wsparcia (dotarcie z informacj do potencjalnych beneficjentw).
Chodzi m.in. o takie programy, jak: Paszport do eksportu, Bon na
innowacje, Patent plus i inne.
3. Niski poziom wykorzystania finansowej pomocy publicznej jest wyni-
kiem istnienia okrelonych uwarunkowa o charakterze wewntrznym
i zewntrznym. Wrd tych pierwszych mona wymieni m.in. brak
skonnoci przedsibiorcw do korzystania z dostpnych instrumen-
tw, brak dowiadczenia w pozyskiwaniu rodkw finansowych, brak
wizji wykorzystania rodkw. Drug grup tworz uwarunkowania
zewntrzne, do ktrych niewtpliwie mona zaliczy: zbyt skompli-
kowane procedury, biurokracj, ma liczb instytucji wspierajcych
w regionie, brak dopasowania pomocy do potrzeb firmy itd.
Ocena i rekomendacja: eliminacja zewntrznych barier staje si obecnie
najwaniejszym wyzwaniem istniejcego systemu wsparcia. Z bada
wynika, e gwn przyczyn niepodejmowania prb ubiegania si
o pomoc finansow s zbyt skomplikowane procedury. Wniosek nasuwa
2
Ibidem.
si tutaj sam: naley je koniecznie uproci, przy zachowaniu kryte-

riw bezpieczestwa. Utrudniony dostp spowodowany skompliko-
wanymi procedurami pociga za sob inny wany czynnik, jakim s
koszty ubiegania si o tak pomoc. Oglnie oznaczaj one nakady,
jakie przedsibiorca musi ponie w zwizku z podejmowan prb
pozyskania rodkw. Jest to z kolei nastpstwo zbyt biernego (pasyw-
nego) traktowania przedsibiorcw przez administracj, co w praktyce
oznacza mae zaangaowanie instytucji w wymiern pomoc na rzecz
podmiotw w procesie skadania wnioskw. Badani czsto zarzucali
urzdnikom, e ich rola sprowadza si do oceny i krytykowania, a nie
do udzielenia konkretnych porad, jak naley wypeni wnioski, jakich
unika bdw, aby wzroso prawdopodobiestwo uzyskania wsparcia.
Respondenci najlepiej ocenili liczb instytucji w otoczeniu. Najmniejsza
liczba wskaza sugeruje, e nie stanowi to przeszkody w ubieganiu si
o zewntrze rodki finansowe, a liczba tych instytucji jest wystarczajca.
Z drugiej strony poprawa zasad funkcjonowania systemu pomocy nie
oznacza cakowitego wyeliminowania skarg ze strony przedsibiorcw.
Jest to nastpstwo nastawienia Polakw do rzeczywistoci, przejawia-
jcego si cigym niezadowoleniem i zgaszaniem wiecznych pretensji
na zasadzie: jak nam jest cigle le. Przejawem takiego zachowania
jest wskazanie braku zaproponowania takiej pomocy przez instytucje
w regionie (w dalszej czci badania). Oznacza to, e wedug opinii
przedsibiorcw, rol systemu wsparcia powinno by nie tylko propono-
wanie uytecznych rozwiza pomocowych, lecz rwnie przedstawia-
nie przedsibiorcom konkretnych rozwiza w bezporedniej formie.
Takie podejcie przedsibiorcw jest naganne i dowodzi nastawienia
o charakterze roszczeniowym. Wynika to moe z faktu, e znaczna
cz przedsibiorcw biorcych udzia w badaniu prowadzi swoj dzia-
alno powyej 12 lat, co oznacza, e s przyzwyczajeni do opiekuczej
roli pastwa i wynikajcych z tego nastpstw. Jedyne, co moe zrobi
w tej sytuacji rzd, to zapewni lepszy system informacji o dostpnych
programach. W gestii przedsibiorcw naley zostawi decyzj o ich
wykorzystaniu lub nie.
4. Bardziej skonne do starania si o rodki w ramach pomocy publicz-
nej s przedsibiorstwa innowacyjne ni nieinnowacyjne, przy czym
w pierwszej z tych grup bardziej zainteresowane s podmioty o ni-
szej innowacyjnoci. Relatywnie niski poziom zainteresowania dostp-

nymi rodkami publicznymi wykazuj podmioty nieinnowacyjne,
co moe wiadczy o braku potrzeby ich rozwoju innowacyjnego (wnio-
ski z bada). Oznacza to, e nie przywizuj znaczenia do innowacyj-
noci i nie traktuj jej strategicznie jako czynnika mogcego wpywa
na popraw sytuacji na rynku i tym samym zapewnia konkurencyjno
ich produktom bd usugom.
Ocena i rekomendacja: wiksze zainteresowanie ze strony podmiotw
innowacyjnych jest nastpstwem wikszego dowiadczenia tej grupy
przedsibiorstw zarwno w samym procesie skadania wnioskw, jak
i w trakcie wykorzystywania otrzymanych rodkw (wynika to bezpo-
rednio z weryfikacji hipotezy, e czstszymi beneficjentami wsparcia
s podmioty o podwyszonej innowacyjnoci ni obnionej). Ponadto
przedsibiorcy, oceniajc wymierne efekty wdroe innowacyjnych
w ramach otrzymanej pomocy, raczej zgodnie twierdz, e warto si
o takie wsparcie stara. Wikszy udzia podmiotw mniej innowacyj-
nych jest spowodowany prbami pozyskania dodatkowych rodkw
na rzecz podnoszenia wasnej innowacyjnoci z wykorzystaniem dostp-
nych instrumentw wsparcia. Generalnie jest to zjawisko pozytywne.
Konieczne jednak jest zaktywizowanie podmiotw nieinnowacyjnych,
ktre (jak pokazuj te badania) nie postrzegaj innowacyjnoci jako
sposobu na popraw swojej pozycji rynkowej. W wikszoci s to pod-
mioty starsze, ktre zostay przyzwyczajone do poszukiwania innych
sposobw przetrwania na rynku ni wprowadzanie nowych rozwiza
i upatrywania w nich przewagi konkurencyjnej. Najczciej wskazywa-
nymi przez t grup elementami s uwarunkowania cenowe i serwisowe.
W nowych realiach gospodarczych, w ktrych duy nacisk kadzie si
na podnoszenie konkurencyjnoci poprzez konkretne rozwizania inno-
wacyjne, w przyszoci (niedalekiej) podmioty te bd miay problemy
z utrzymaniem si na rynku. Niezbdne jest wic uwiadamianie im
koniecznoci zmiany swojego statusu na innowacyjny.
5. Wiksz skuteczno w pozyskiwaniu zewntrznej pomocy finanso-
wej wykazuj przedsibiorstwa o wyszym poziomie innowacyjnoci,
co jest skutkiem wikszego dowiadczenia nabytego w wyniku wcze-
niejszych prb. Ponadto te przedsibiorstwa s lepiej uksztatowane
ekonomicznie, maj wasne przemylane strategie rozwoju, co daje
im niezaprzeczaln przewag w staraniach o zewntrzne niekomercyjne

dofinansowanie.
Ocena i rekomendacja: nie jest to powd, aby tej grupie przedsibiorstw
ogranicza dostp do pomocy publicznej (na rzecz mniej innowacyj-
nych), gdy mog to potraktowa jako rodzaj dyskryminacji za wysiki
podejmowane na rzecz nowatorskich wdroe. Jak pokazuj zaoenia
w zakresie polityki innowacyjnej pastwa, bdzie ona w przyszoci
w jeszcze wikszym stopniu skierowana do tych podmiotw. Staranie
si o zewntrzne rodki w ich przypadku skutkuje lepszym wykorzy-
staniem wasnych zasobw i myleniem o rozwoju w duszej per-
spektywie czasowej. Mona wic stwierdzi, e podejmowanie przez
nie dziaania, majce na celu pozyskanie pomocy z zewntrz, prowa-
dz do wikszego usystematyzowania zaoe rozwojowych, zarwno
w teraniejszoci, jak i w przyszoci. Naley zachca rwnie do
wikszego zaangaowania si podmiotw o niszym poziomie inno-
wacyjnym do kreowania wasnych strategii na przyszo. Powinno
to zwikszy realnie szanse na pozyskanie rodkw pomocowych
do 2013 roku.
6. Jednym z zasadniczych uwarunkowa wewntrznych wpywajcych
negatywnie na zainteresowanie rodkami pomocy publicznej jest nie-
ch zwizana z ponoszeniem zbyt duego wysiku najpierw przy ska-
daniu wnioskw, a potem podczas realizacji okrelonych w projekcie
celw. wiadczy o tym wskazanie przez badanych takich czynnikw,
jak: zbyt czasochonne i pracochonne procedury, brak potrzeby takiej
pomocy.
Ocena i rekomendacja: prawd jest, e przedsibiorcy niechtnie podej-
muj wysiki zwizane z pozyskiwaniem zewntrznego finansowania.
Generaln przyczyn jest zbyt zoony charakter procedur, co wymaga
zbyt duych nakadw w postaci konkretnej pracy, ktr trzeba wykona,
finansw czy czasu na przygotowanie wnioskw. Istniej tutaj jeszcze
bardziej wewntrzne uwarunkowania zniechcajce do podejmowania
wysikw. Cz przedsibiorcw yje z dnia na dzie, tzn. uwzgldnia
tylko i wycznie biece problemy rozwojowe, bez planowania swo-
jej przyszoci. Z jednej strony jest to wina samych przedsibiorcw,
ktrzy mylc w ten sposb, nie maj skonnoci do podejmowania
ryzyka zwizanego z pozyskiwaniem rodkw zewntrznych. Z drugiej
za strony, jak pokazuje ycie, nie zawsze udaje si realizowa wcze-

niejsze zaoenia. W rozmowie z kilkoma innowacyjnymi przedsibior-
stwami okazao si, e plany ich dalszego rozwoju nie powiody si
z powodu kryzysu gospodarczego. Przedsibiorcy ci zarzucaj rz-
dowi mwienie nieprawdy co do nasilania si tego zjawiska w Polsce.
Ich zaoenia (plany) w zakresie nowych wdroe (a tym samym ubie-
gania si o pomoc zewntrzn) nie wejd w ycie z uwagi na brak
popytu na ich innowacyjne produkty na rynku dbr inwestycyjnych3.
Mona wic stwierdzi, e skonno do podejmowania ryzyka wdroe
innowacyjnych (a tym samym skuteczno, bdca pochodn skonno-
ci) uzaleniona jest od koniunktury gospodarczej. Im jest ona lep-
sza, tym bardziej poprawiaj si warunki do podejmowania wysikw
na rzecz podnoszenia innowacyjnoci i starania si na ten cel o rodki
zewntrzne.
7. Wrd uwarunkowa zewntrznych (barier) najczciej przedsi-
biorcy wskazuj takie czynniki, jak: niski poziom dopasowania pomo-
cy do potrzeb przedsibiorstwa czy te brak informacji o istnieniu takiej
pomocy.
Ocena i rekomendacja: wrd grupy najczciej wymienianych barier
zewntrznych s wskazane powyej dwa przypadki (niski poziom dopa-
sowania i brak wystarczajcej informacji). Niski poziom dopasowania
oznacza w ocenie przedsibiorcw z alokacj rodkw w ramach,
przykadowo, dostpnych programw operacyjnych. Najchtniej wyko-
rzystywanymi rodkami s takie, ktre mona bezporednio przezna-
czy na inwestycje w przedsibiorstwie. Ich uyteczno maleje wraz
ze zmniejszeniem si moliwoci ich bezporedniego wykorzystania
oraz przeznaczaniem na dziaania mikkie. W przypadku informacji
naley podkreli, e na stronach internetowych poszczeglnych insty-
tucji (ministerstw) mona j uzyska, lecz z uwagi na form i sposb
jej zamieszczenia nie jest ona dostpna od razu. Przedsibiorcy licz
raczej na to, e zostanie ona dostarczona bez wikszego wysiku i zaan-
gaowania z ich strony. Moe wyjciem z sytuacji byoby stworzenie
oglnopolskiej strony internetowej, na ktrej pojawiyby si informacje
o wszystkich dostpnych programach wsparcia (krajowych i unijnych)
3
Por. W. Orowski, R. Pasternak, K. Flaht, D. Szubert, Procesy inwestycyjne i strategie przed-
sibiorstw w czasach kryzysu, PARP, Warszawa 2010.
dla MSP oraz powiadomienia o tym fakcie (istnienia takiej strony)

przedsibiorcw w formie elektronicznej.
8. Z programw rzdowych korzystao w sumie niewiele podmio-
tw badanego sektora. Wpyw na to maj zarwno uwarunkowania
wewntrzne, jak i zewntrzne. Wrd tych pierwszych mona wskaza
niski poziom zainteresowania nimi w grupie potencjalnych biorcw
wywoany dwoma podstawowymi przyczynami. Po pierwsze, sab
ocen tej pomocy z punktu widzenia jej wpywu na podnoszenie inno-
wacyjnoci, po drugie, brakiem adekwatnoci ujtych w tych progra-
mach celw wsparcia do oczekiwa przedsibiorcw. Do zewntrznych
uwarunkowa mona zaliczy zbyt sabe rozpowszechnienie informacji
o istnieniu tego typu inicjatyw oraz niezbyt du skal oddziaywania
programw rzdowych (wnioski z bada typu desk research).
Ocena i rekomendacja: o funkcjonowaniu programw rzdowych rela-
tywnie mniej si mwi (publicznie) ni o innych formach wsparcia. Std
te ich mniejsza popularno. Ponadto s one zbudowane z kilku eta-
pw, co oznacza, e zanim przedsibiorca przejdzie do kolejnego etapu,
musi przej poprzednie, zazwyczaj oparte na dziaaniach mikkich,
typu doradztwo czy szkolenia. Ma to zagwarantowa trafno wyboru
z punktu widzenia programu (rodki finansowe trafi do waciwych
podmiotw) oraz z punktu widzenia przedsibiorstwa (uzyskane wspar-
cie zostanie w przyszoci waciwie wydatkowane). Taka konstrukcja
programw jest uzasadniona i waciwa, jednake, jak pokazuj badania,
w wikszoci przypadkw po przejciu pocztkowych etapw przed-
sibiorcy rezygnuj ze starania si o zasadnicz cz wsparcia. Std
te pojawiajce si zarzuty w odniesieniu do tej pomocy dotycz sa-
bego jej dopasowania do potrzeb i oczekiwa przedsibiorcw. W tym
przypadku wiadczy to o ich niecierpliwoci i krtkookresowym spoj-
rzeniu na dziaalno swojego przedsibiorstwa. Najlepiej byoby, aby
efekty byy widoczne jak najszybciej. Z drugiej strony naley pamita,
e charakter programw rzdowych pozwala na objcie wsparciem nie-
zbyt duej liczby podmiotw (przy kadym z tych programw wymienia
si zazwyczaj po kilka tysicy) z uwagi na ograniczono przeznacza-
nych na ten cel rodkw finansowych (std te mniejsza ich popular-
no). Objcie pomoc wikszej liczby podmiotw oznacza koniecz-
no wyasygnowania znacznie wikszych funduszy.
9. Zainteresowanie programami unijnymi jest zdecydowanie wiksze ni

rzdowymi, szczeglnie takimi, jak: PO IG czy programy regionalne.
W wikszym stopniu dotyczy to przedsibiorstw o wyszym poziomie
innowacyjnoci ni niszym, nie wspominajc o nieinnowacyjnych,
ktre w znikomym stopniu korzystay z oferowanego wsparcia na pod-
noszenie swojego poziomu innowacji.
Ocena i rekomendacja: zainteresowanie programami unijnymi wrd
grupy podmiotw o wyszym poziomie innowacyjnoci jest efektem
wikszego zaangaowania tych podmiotw w podnoszenie swojej inno-
wacyjnoci. Poza tym, w ramach tego typu wsparcia mog one uzyska
znacznie wiksze rodki w porwnaniu z innymi programami w otocze-
niu (np. rzdowymi). Dostp do rodkw unijnych jest dla tych podmio-
tw ogromn szans na dalszy rozwj, jednake z drugiej strony naley
zainteresowa nimi rwnie podmioty nieco mniej innowacyjne. Jest to
konieczne, poniewa wspieranie obecnie tylko wysoko innowacyjnych
przedsibiorstw w przyszoci doprowadzi do duej luki rozwojowej
w badanym sektorze MSP. Cz przedsibiorcw zostanie liderami,
natomiast pozostae albo wypadn z rynku, albo (w najlepszym przy-
padku) stan si naladowcami tych pierwszych. Zakadajc, e to inno-
wacyjno bdzie kluczowym czynnikiem w walce o klienta, mona ju
dzisiaj stwierdzi z caym przekonaniem, e mniej innowacyjni skazani
s na przegran. Rol dostpnych rodkw unijnych jest zachcenie
do aktywizacji na rzecz rozwoju. Jednake, jak pokazuj badania, cel ten
nie jest na razie realizowany (lub jest realizowany w niewielkim zakre-
sie). Szansa wynikajca z moliwoci finansowania unijnego w takim
jak obecnie wymiarze nie bdzie trwaa zbyt dugo (w nastpnej per-
spektywie, po 2013 roku, wsparcie zostanie prawdopodobnie powanie
ograniczone jeeli chodzi o Polsk), dlatego aktywizacja sektora MSP
jest konieczna, przynajmniej w odniesieniu do tych dziaa, na ktre
rodki jeszcze pozostay. Zakada si, e w przyszoci wikszy nacisk
pooony zostanie na wspieranie podmiotw innowacyjnych.
10. Dostpno programw unijnych jest oceniana jako trudna praktycznie
we wszystkich grupach przedsibiorstw. Wpyw na to maj istniejce
niekorzystne uwarunkowania w otoczeniu, takie jak: skomplikowane
procedury skadania wnioskw oraz skomplikowane procedury admi-
nistracyjne i prawne. Czsto wymieniane te s inne czynniki: wysokie
koszty opracowania wnioskw, brak dopasowania pomocy do potrzeb

czy te brak kompetencji urzdnikw.
Ocena i rekomendacja: oprcz wskazywanych wielokrotnie uwarun-
kowa wewntrznych (problem nie ley tylko i wycznie po stronie
przedsibiorcw) istnieje wiele przeszkd utrudniajcych sprawne
i krtkie ubieganie si o rodki unijne. Najatwiej mona dokona zmian
poprawiajcych dostp do pozostaych jeszcze rodkw chociaby
poprzez podniesienie kompetencji urzdnikw i ich wiksz otwarto
na potencjalnych petentw. Jeeli chodzi o pozostae czynniki, jak pro-
cedury administracyjne czy lepsze dopasowanie do istniejcych potrzeb,
naley realnie stwierdzi, e nie ma zbyt duych szans na usunicie
(lub czciowe ograniczenie) tych przeszkd. Wynika to gwnie ze
zbyt krtkiego okresu do zakoczenia realizacji obecnych programw
operacyjnych (do 2013 roku), jak i znacznego ju wydatkowania rod-
kw. Mona jedynie stwierdzi, e dowiadczenie zdobyte w tym okre-
sie finansowania (20062013) przyda si do poprawy systemu wsparcia
w przyszoci.
11. Do grupy kolejnych uwarunkowa decydujcych o korzystaniu
z dostpnej pomocy publicznej naley zaliczy nieduy poziom wiedzy
na temat oferowanego wsparcia. Charakterystyczne jest to, e wiksz
wiedz maj podmioty mniej innowacyjne, gdy w znacznie wikszym
stopniu s zainteresowane pozyskaniem takiej pomocy (czciej si
o ni staraj). Jednake w tej grupie wikszy jest udzia tych, ktrzy
w ogle jej nie maj, co oznacza moe, e nie s zainteresowani pod-
noszeniem swojej innowacyjnoci. Dotyczy to rwnie przedsibiorstw
nieinnowacyjnych. Ocena poziomu wiedzy (znajomoci) o funkcjonu-
jcym wsparciu jest nastpstwem maego upowszechnienia informacji
o ich istnieniu w otoczeniu. Informacji takiej poszukuj gwnie pod-
mioty zainteresowane uzyskaniem wsparcia. Informacja o ich istnieniu
nie dociera do tych, dla ktrych pomoc mogaby sta si motywatorem
do poprawy innowacyjnoci.
Ocena i rekomendacja: o istnieniu przeszkd w postaci braku dostpu
do informacji o formach unijnego i krajowego wsparcia wspominano
ju kilkakrotnie. I to nie wymaga duszego komentarza. Ciekawe jest
natomiast to, e informacja o istnieniu okrelonych form wsparcia jest
bardziej dostpna dla mniej innowacyjnych podmiotw, jednake nie
dla wszystkich. Znaczny udzia maj te przedsibiorstwa (dotyczy

to w szczeglnoci nieinnowacyjnych), ktre nie maj adnych infor-
macji na temat funkcjonujcych w otoczeniu form pomocy finansowej.
Jak napisano powyej, wiadczy to moe jedynie o tym, e nie s one
zainteresowane adnymi wdroeniami innowacyjnymi. Twierdzenie
to jest oparte na tezie (udowodnionej rwnie w tym badaniu), e
w najwikszym stopniu innowacyjne s wiksze podmioty (zatrudniajce
od 50 do 249 pracownikw) i e stopie innowacyjnoci MSP maleje
wraz z wielkoci przedsibiorstwa. Skoro tak, to nie naley przypusz-
cza, aby MSP mogy rozwija swj poziom innowacyjnoci, opiera-
jc si tylko i wycznie na rodkach wasnych i nie uwzgldniajc roli
zewntrznego wsparcia, tym bardziej e wiedz o nim niewiele.
12. Brak wiedzy o istnieniu pomocy (zarwno rzdowej, jak i unijnej) jest
powan barier w procesie wdroe innowacyjnych. Istotne jest to,
e czynnik ten traci swoje znaczenie wraz ze wzrostem wielkoci przed-
sibiorstwa. Podmioty o redniej wielkoci twierdz, e brak informacji
na ten temat nie wpywa na poziom ich innowacyjnoci (decyzji o jej
rozwoju). Jest to efekt mniejszego stopnia zalenoci od czynnikw
zewntrznych, w tym od rde finansowania.
Ocena i rekomendacja: konieczne jest wobec tego podejmowanie
ustawicznych prb informowania podmiotw mniejszych (w tym
zwaszcza najmniejszych) o istniejcych w otoczeniu moliwociach.
Charakterystyczne jest jednak to, e pomimo najwikszego zapotrze-
bowania na wsparcie publiczne wrd najsabszych ekonomicznie pod-
miotw poziom absorpcji pomocy publicznej jest najmniejszy. Wynika
to z faktu, e ich moliwoci w tym zakresie s ograniczone. Oprcz
informacji o oferowanej pomocy konieczne bdzie stworzenie dla pod-
miotw najmniejszych specjalnych centrw, ktre oprcz udzielania
informacji i doradztwa bd pomagay w skadaniu wnioskw o rodki
unijne. Jednake nie moe to oznacza tworzenia nowych instytucji
w obecnym systemie wsparcia, ktry jest ju dostatecznie rozbudowany.
Raczej musi to by przekwalifikowanie istniejcych struktur.
13. Wiksza cz badanych przedsibiorstw twierdzi, e instrumenty
finansowe polityki innowacyjnej s le dopasowane do potrzeb przed-
sibiorcw. Do najczciej wymienianych zarzutw naley zaliczy ich
ma elastyczno w stosunku do biecych i przyszych potrzeb przed-

sibiorstw oraz niewaciwie okrelone cele wsparcia.
Ocena i rekomendacja: jak wczeniej napisano, ze wzgldw obiek-
tywnych zmiana obecnego systemu finansowego wsparcia w odnie-
sieniu szczeglnie do rodkw unijnych jest ju mao prawdopodobna
i realna. Jednake mona bdzie dokonywa modyfikacji w tworzonych
programach wsparcia o charakterze krajowym (cz programw ma
ju tak moliwo). Elastyczno w ujciu przedsibiorcw oznacza
swobodne ksztatowanie wydatkw w zalenoci od potrzeb. Realnie
moe to oznacza moliwo wyboru okrelonych (najbardziej przydat-
nych z punktu widzenia przedsibiorstw) komponentw w momencie
podpisywania umowy o finansowanie. Jest to bardzo dobre wyjcie
i niweluje argument o braku elastycznoci, gdy przedsibiorcy mog
sami uwzgldnia przysze potrzeby, okrela kierunek rozwoju swo-
jego przedsibiorstwa.
14. Najbardziej skonne do wystpowania o rodki zewntrzne s przed-
sibiorstwa o podwyszonej innowacyjnoci. Pozostae grupy przedsi-
biorstw wykazuj znacznie mniejsze zainteresowanie, co jest skutkiem
braku wiary we wasne siy, a konkretnie w moliwo uzyskania takiej
pomocy. Jest to uwarunkowanie wewntrzne, ma charakter subiektywny,
szczeglnie popularne jest wrd tych, ktrzy do tej pory w ogle nie
prbowali uzyska zewntrznego wsparcia.
Ocena i rekomendacja: jest to typowa bariera wynikajca z negatywnego
nastawienia do rzeczywistoci, zgodnie z zasad: po co mam si wysi-
la, skoro i tak nic si uda. Postawa ta jest sprzeczna z zasad przed-
sibiorczoci, w myl ktrej nie powinna zarzdza przedsibiorstwem
osoba nieskonna do podejmowania ryzyka, pozbawiona entuzjazmu
i pomysw na ycie. W najwikszym stopniu skonni do krytyki s ci,
ktrzy nie podejmowali adnych prb zmiany aktualnego stanu rzeczy.
Tak jest i w tym przypadku: nie naley stara si o wsparcie, bo i tak
nie mam szans na jego uzyskanie. Zmiana takiej postawy jest kluczo-
wym zaoeniem na przyszo, jednak, jak pokazuje dowiadczenie,
wymaga to dugiego czasu. Niesprzyjajce jest nasilanie si zjawisk
kryzysowych w gospodarce powodujce spadek popytu na bardziej
innowacyjne, a wic drosze produkty, chocia z badania wynika, e
ta bariera nie jest w ocenie przedsibiorcw najwaniejsza.
15. Powoli ronie wiadomo przedsibiorcw co do znaczenia innowacji

jako kluczowego czynnika w walce o klienta. Nie ma to jednak bez-
poredniego przeoenia na popraw innowacyjnoci przedsibiorstw,
w tym na skonnoci do korzystania w wikszym stopniu z dostpnych
instrumentw finansowego wsparcia. Dominujce znaczenie w proce-
sie starania si o rodki zewntrzne maj bariery, czyli uwarunkowania
zewntrzne i wewntrzne (wynikajce z nastawienia, raczej negatyw-
nego, przedsibiorcw do otaczajcej ich rzeczywistoci).
Ocena i rekomendacja: Wzrost innowacyjnej wiadomoci przed-
sibiorcw wzrasta, co oznacza, e zaczynaj oni dostrzega jej zna-
czenie w budowaniu przewagi konkurencyjnej. Jednake od kilku lat
nie zwikszya si liczba przedsibiorstw innowacyjnych. Waniejsz
przyczyn, jak pokazuj wyniki omawianych bada, jest wystpowanie
zjawisk kryzysowych i niepewno jutra. Wraz z ustpowaniem kryzysu
i zmiany specyfiki rynku sytuacja powinna si poprawia, jeeli chodzi
o zainteresowanie produktami innowacyjnymi. Due znaczenie ma
tutaj zamono spoeczestwa, gdy wraz z jej wzrostem znaczenie
strac inne czynniki, m.in. cena, ktra w chwili obecnej odgrywa naj-
waniejsz rol w walce o klienta. Presja podnoszenia innowacyjnoci
powinna wwczas rwnie mie swoje odzwierciedlenie w deniu do
poszukiwa nowych rde wsparcia finansowego. Problem tkwi jednak
w dostpie do rodkw unijnych. Kluczowe znaczenie ma odpowied
na pytanie, czy w nastpnych latach zostanie utrzymany obecny poziom
dofinansowania unijnego? W znacznej czci od niego s zalene rw-
nie programy krajowe.
10.3. Polityka innowacyjna pastwa instrumenty pozafinansowe (wsp-

praca z instytucjami otoczenia innowacyjnego biznesu)
Oddziaywania pastwa za pomoc instrumentw pozafinansowych

(w ramach wsppracy z instytucjami otoczenia biznesu) na rozwj innowacyj-
noci sektora MSP mona sformuowa (na podstawie przeprowadzonych bada)
nastpujco:
1. Do najczciej wykorzystywanych rodzajw pomocy (wiadczonej
przez instytucje otoczenia biznesu IOB) w ramach instrumentw
pozafinansowego wsparcia mona zaliczy dziaania mikkie o cha-

rakterze szkoleniowym i doradczym.
Ocena i rekomendacja: Tego typu dziaania (mikkie) s popularn
form wsparcia oferowan przez IOB. Jest to efekt cigego zapotrzebo-
wania na tego typu przedsiwzicia (szczeglnie doradcze) zgaszanego
przez przedsibiorstwa. Jednoczenie jest to przykad inicjatyw wyma-
gajcych relatywnie najmniejszych nakadw ze strony instytucji oto-
czenia biznesu, std te najczciej znajduj si w ich ofercie. W ostat-
nim czasie radykalnie maleje zapotrzebowanie na wszelkiego rodzaju
szkolenia, ktrych rola ulega znacznej deprecjacji. Doradztwo stanowi
nadal wany i doceniany przez przedsibiorcw element dziaalnoci
IOB sucy opracowaniu zaoe (strategii) rozwoju na rynku. Czsto
zgaszanymi uwagami w tym zakresie jest jako wiadczonych usug.
Przedsibiorcy najczciej skar si na udzielanie porad mao przy-
datnych z ich punktu widzenia lub proponowanie rozwiza, ktrych
nie mog zaakceptowa. Niemniej jednak zaznaczaj, e poziom tej dzia-
alnoci znacznie si poprawi w cigu ostatnich trzech lat. Koniecznie
naley jednak zaznaczy, e wraz z postpujcym ksztatowaniem
struktury innowacyjnej MSP bdzie roso zainteresowanie bardziej kon-
kretnymi dziaaniami o charakterze wdroeniowym ze strony IOB (jest
to ju widoczne w tym badaniu). Takie zapotrzebowanie bdzie zga-
szane szczeglnie przez te MSP, ktre bdc ju na pewnym poziomie
rozwoju innowacyjnego, bd poszukiway coraz to nowszych rozwi-
za o rnym charakterze (gwnie technologicznym, organizacyjnym
czy marketingowym). Naley wic zwrci uwag IOB na przygoto-
wanie odpowiednich ofert w tym zakresie. Ponadto misj IOB nie jest
tylko i wycznie wiadczenie usug doradczych czy szkoleniowych,
lecz proponowanie konkretnych rozwiza moliwych do zaakcepto-
wania przez przemys. Moe si to odbywa poprzez kojarzenie ze sob
odpowiednich partnerw, rozwj na szersz skal przedsibiorczoci
akademickiej itd. Niemniej jednak propozycje wdroeniowe i rozwj
dziaa twardych (przekadajcych si w sposb wymierny i bezpo-
redni na efekty dziaania przedsibiorstwa) musz sta si priorytetem
polskiego systemu IOB. Era szkole (prowadzonych przez IOB) prze-
chodzi powoli do historii.
2. Wsppraca z instytucjami otoczenia biznesu nie jest powszechnie

wykorzystywanym przez MSP w Polsce rodzajem wsparcia. Tylko
co trzecie przedsibiorstwo tego sektora w cigu ostatnich piciu lat
nawizao wzajemne relacje z tymi instytucjami. W najmniejszym stop-
niu dotyczy to podmiotw nieinnowacyjnych.
Ocena i rekomendacja: may udzia przedsibiorstw wsppracujcych
z IOB (a tym samym korzystajcych z pomocy przez nie oferowanej)
jest efektem rnych uwarunkowa wewntrznych i zewntrznych
(przedstawiono je w poprzedniej czci niniejszego opracowania pre-
zentujcej wyniki bada). Konieczne staje si zachcanie przedsi-
biorcw do korzystania z ofert przygotowywanych przez IOB. Pomoc
przez nie wiadczona jest cennym sposobem wspierania rozwoju inno-
wacyjnoci w rnym zakresie: szkoleniowym, doradczym, informacyj-
nym czy wdroeniowym i to zarwno dla tych podmiotw, ktre roz-
poczynaj dziaalno i chc j ukierunkowa na nowe wdroenia, jak
i tych, ktre potrzebuj nowych zasobw do dalszego rozwoju.
3. Wdroenia produktowe stanowiy jeden z najczciej wymienianych
rodzajw wsppracy MSP z instytucjami otoczenia biznesu. Innowacje
procesowe dotyczce usprawnienia procesw produkcyjnych i wykorzy-
stania zawansowanych technologii zajy kolejne miejsce pod wzgldem
liczby wskaza. Ta tendencja dotyczya w wikszym stopniu przedsi-
biorstw o obnionej ni podwyszonej innowacyjnoci. W przypadku
tych ostatnich wikszy nacisk pooony zosta na wspprac (pomoc
ze strony tych instytucji) dotyczc wdroe marketingu, zarzdzania
i nowych technik dystrybucji towarw.
Ocena i rekomendacja: wdroenia tylko i wycznie produktowe nie s
pozytywnym zjawiskiem, gdy wiadcz o naladownictwie i s specy-
ficzne dla tych podmiotw, ktre chc widzie efekty wprowadzonych
zmian w krtkim okresie. Wad wprowadzenia tego typu innowacji jest
m.in. to, e przedsibiorstwa nie s rzeczywistymi liderami na rynku,
czerpi tylko z tego, co im w danym momencie zaoferuje otoczenie.
Prawdziwymi liderami s tylko te podmioty, ktrych rozwj oparty
jest na wasnych badaniach i/lub wykorzystuj nowoczesn technolo-
gi zapewniajc moliwoci dokonywania zmian swoich wyrobw.
Im przedsibiorstwo jest lepiej rozwinite innowacyjnie (w sposb
trway), tym znacznie czciej poszukuje nowych rozwiza w otocze-
niu, koncentrujc si na wyszych rodzajach innowacyjnoci, tzn. myli

o usprawnieniach marketingowych lub/i organizacyjnych, zapewnia-
jcych jeszcze lepsz skuteczno funkcjonowania lub wiksz sprze-
da wprowadzonych ju nowoci. Powysza teza nie jest sprawdzona
w badaniach i oparta jest na przewiadczeniu budowania swoistego
rodzaju piramidy nowoczesnoci przedsibiorstwa, gdzie wychodzi si
z zaoenia, e innowacje marketingowe czy organizacyjne stanowi
wyszy poziom i podejmowane s przez te podmioty, ktre maj ju
wypracowane wasne oferty produktowe. Teza ta nie wyklucza jednak
wspistnienia rnych rodzajw innowacji i podejmowania prb ich
wdroe przez przedsibiorstwa o zrnicowanym poziomie rozwoju.
Rol IOB jest wwczas pomoc w dostpie do tego typu rozwiza, m.in.
poprzez kojarzenie ze sob partnerw biznesowych.
4. Znaczna cz podmiotw badanego sektora (ok. 60%) nie wsppraco-
waa w ogle z IOB, gdy nie widziaa takiej potrzeby. Jest to wedug
badanych najwaniejsza przyczyna braku takiej wsppracy ze strony
przedsibiorcw.
Ocena i rekomendacja: brak wsppracy z IOB spowodowany jest
kilkoma szczegowymi przyczynami. Po pierwsze, wykorzystywaniem
wasnych zasobw do rozwoju innowacyjnego (dotyczy to w szcze-
glnoci wikszych podmiotw, ktre takimi zasobami dysponuj).
Po drugie, czynnikami mentalnociowymi przejawiajcymi si niech-
ci do korzystania z pomocy oferowanej przez otoczenie, a tym samym
(zdaniem przedsibiorcw) uzalenianiem si od niego. Po trzecie,
brakiem planw rozwoju innowacyjnego, a tym samym koniecznoci
korzystania z takiej pomocy. Po czwarte, przedsibiorstwa, korzysta-
jc do tej pory z pomocy IOB, zdobyy ju potrzebne dowiadczenie
w pozyskiwaniu niezbdnych rodkw (i wiedzy) w zakresie wdroe
innowacyjnych i obecnie na bazie tych dowiadcze dziaaj samodziel-
nie, gdy pomoc oferowana przez zewntrzne instytucje (przynajmniej
w obecnym zakresie) jest im cakowicie niepotrzebna. Bez wzgldu
na to, jaka jest przyczyna braku takiej wsppracy ze strony przedsi-
biorstw, konieczne jest tworzenie przez IOB atmosfery sprzyjajcej
nawizaniu wzajemnych relacji, wyjcie naprzeciw oczekiwaniom
przedsibiorcw poprzez przygotowanie propozycji adekwatnej do ich
potrzeb oraz poprawa systemu informacyjnego zapewniajcego dotarcie
penej i rzetelnej informacji o ich funkcjonowaniu i rodzajach oferowanej

pomocy. Ogromna odpowiedzialno spoczywa tutaj na organach wadzy
rzdowej, ale rwnie lokalnej. Ta ostatnia powinna dy do zapewnie-
nia waciwych warunkw rozwoju przedsibiorczoci na swoim terenie,
m.in. poprzez inicjowanie spotka przedsibiorcw (forw interneto-
wych, klubw branowych itd.) czy te stworzenie odpowiedniej liczby
dobrze funkcjonujcych IOB i pomocy tym instytucjom w dotarciu
z informacj do potencjalnych beneficjentw.
5. Wsppraca z IOB odbywaa si na zasadach komercyjnych, nieko-
mercyjnych (pomoc publiczna) i mieszanych. Pomoc publiczna w naj-
wikszym zakresie wykorzystywana bya przez podmioty o obnionym
poziomie innowacyjnoci. Jest to tendencja odwrotna w porwnaniu
z pomoc finansow, gdzie jej beneficjentami w najwikszym stopniu
byy przedsibiorstwa o wyszym potencjale innowacyjnym.
Ocena i rekomendacja: wykorzystanie pomocy oferowanej przez IOB
przez podmioty o wyszym stopniu innowacyjnoci jest efektem wik-
szego dowiadczenia w staraniach o takie wsparcie (wiksza czstotli-
wo ubiegania si o tak pomoc). Jednoczenie przedsibiorstwa te
w znacznym stopniu korzystaj ze wsppracy na zasadach komercyj-
nych, co moe sugerowa jeszcze wiksze zapotrzebowanie na wsp-
prac z tymi instytucjami i jednoczenie utrudniony dostp w jej ramach
do wiadcze o charakterze nieodpatnym (pomocowym). Jest to zjawi-
sko negatywne, gdy w przypadku tych podmiotw dostp do pomocy
powinien by uatwiony. Oczywicie mona tutaj rekomendowa
zapewnienie atwiejszego dostpu do tej pomocy przedsibiorstwom
mniej innowacyjnym ni wyej innowacyjnym z jednoczesnym zach-
caniem tych pierwszych do podejmowania jeszcze wikszego wysiku
w tym zakresie (czstszego ubiegania si o takie wsparcie). Jednake
w praktyce byoby to raczej trudne do przeprowadzenia, gdy przed-
sibiorstwa wysoko innowacyjne mogyby odebra to jako kar za ich
trud zwizany z dokonywaniem wdroe innowacyjnych, a tym samym
dziaaoby to demobilizujco. Naley wic pozostawi to regulacjom
rynkowym. Z drugiej za strony, wiksze korzystanie ze wsppracy
komercyjnej przez MSP moe wiadczy o traktowaniu jej powaniej
ni pomocy darmowej, w myl zasady, e to, co jest odpatne, jedno-
czenie jest bardziej cenione i skoro si za to paci, mona wymaga
znacznie wicej. Przedsibiorcy uwaaj, e skoro pac za okrelone

usugi, to ich poziom musi by znacznie wyszy i powinien on spenia
oczekiwania. Darmowe usugi traktowane s wwczas jako mao przy-
datne i tym samym nie zawsze s doceniane przez MSP.
6. Brak zaproponowania takiej pomocy ze strony IOB jest jednym z naj-
waniejszych wewntrznych uwarunkowa wpywajcych na ogranicze-
nia w korzystaniu przez MSP z oferowanej pomocy publicznej. Kolejn
wan barier byo wskazanie odmowy udzielenia takiej pomocy ze
strony IOB oraz brak dostatecznej informacji w otoczeniu o funkcjono-
waniu tych instytucji i udzielanym przez nie wsparciu.
Ocena i rekomendacja: wrd przedsibiorstw, ktre nie korzystay
ze wsppracy z IOB (w tym dostpnej pomocy) dominowaa bierna
postawa w kontekcie ubiegania si o zewntrzn pomoc. W gospodarce
rynkowej inicjatywa spoczywa po stronie podmiotw gospodarczych
i trudno im narzuca rozwizania z zewntrz, chociaby intencja bya
jak najbardziej suszna. Bierna postawa jest rwnie uwarunkowa-
niem mentalnociowym, w myl ktrego pastwo nie tylko powinno
zadba o zapewnienie pomocy publicznej, ale rwnie poprosi o jej
wykorzystanie. W najwikszym stopniu tak postaw (co wynika
z bada) prezentuj podmioty o niszej innowacyjnoci (prawdopodob-
nie rwnie dlatego s mniej innowacyjne). Jedynym rozwizaniem
jest w tym przypadku uwiadamianie przedsibiorcw co do roli IOB
i zapewnienie bardziej skutecznego systemu przekazywania informacji
o istniejcych instrumentach. W gestii przedsibiorcy musi pozosta
decyzja, czy z nich skorzysta, czy te nie. Odmowa udzielenia pomocy
ze strony IOB spowodowana zostaa prawdopodobnie przyczynami for-
malnymi, gdy podmioty nie speniay okrelonych wymaga. Wymaga
to ze strony przedsibiorcw znacznie lepszego poznania zasad otrzy-
mywania takiej pomocy, natomiast ze strony IOB przedstawiania pe-
niejszej informacji.
7. Do instytucji, z ktrymi przedsibiorstwa najczciej podejmoway
wspprac (lub/i uzyskiway pomoc), naley zaliczy: orodki dorad-
czo-szkoleniowe, PARP, ARR oraz izby przemysowo-handlowe.
Rwnie ocena wpywu (znaczenia) tych instytucji na rozwj inno-
wacyjnoci przedsibiorstw w zasadzie pokrywaa si ze wskazaniami
dotyczcymi czstotliwoci podejmowanej wsppracy (otrzymywa-
nej pomocy). W tej kwestii nie byo adnych niespodzianek. Ocena

ta wypada na rednim poziomie.
Ocena i rekomendacja: rednia ocena sugeruje konieczno poprawy
oferowanych przez IOB usug. Jest to o tyle suszne, e w badaniu
brakowao wskaza bardzo dobrych. Gwne zarzuty przedsibiorcw
dotyczyy udzielania informacji niepenych, czsto niekompetencji
urzdnikw, braku konkretnej pomocy przy opracowywaniu niezbd-
nej dokumentacji, zbytniej biurokracji itd. Jednake naley zauway,
e wszystkie te czynniki mona wyeliminowa w krtkim czasie.
Problem w wikszoci przypadkw ley w bardziej sprawnym zarzdza-
niu tymi instytucjami i penym wykorzystaniu potencjalnych moliwo-
ci. Jedyne, co mona jeszcze zasugerowa, to ograniczenie rozbudowy
systemu instytucjonalnego. Nie ma koniecznoci tworzenia nowych
form w systemie, gdy wwczas zdecydowanie dojdzie do przewagi
formy nad treci. Moliwe jest jedynie tworzenie nowych instytucji
w ramach istniejcej ju struktury. Jest to niewtpliwie uwarunkowane
potrzebami o charakterze lokalnym. Dotyczy to w szczeglnoci inicja-
tyw zwizanych z przedsibiorczoci akademick, klastrow (tworze-
nie sieci powiza partnerskich) i zapewnienia wikszej efektywnoci
funkcjonowania istniejcych parkw naukowo-przemysowych.
8. Poziom wiedzy wrd przedsibiorstw na temat oferowanego wsparcia
przez IOB oceniony zosta rednio. Charakterystyczne jest to, e wiedza
na temat wsparcia jest wiksza w odniesieniu do podmiotw o wy-
szej innowacyjnoci. Jest to niewtpliwie jedna z powaniejszych przy-
czyn braku partycypowania przedsibiorstw w oferowanym wsparciu
ze strony IOB. O tym wiadczy te fakt, e ok. 60% badanych nie-
innowacyjnych podmiotw twierdzi, e niewiedza moga by powan
przeszkod w otrzymaniu jakiejkolwiek pomocy od IOB.
Ocena i rekomendacja: okazuje si, e brak wiedzy o IOB i rodzajach
wiadczonej przez nie pomocy jest powanym ograniczeniem rozwoju
innowacyjnego badanego sektora. Czynnik ten wielokrotnie wymie-
niany by (w rnym kontekcie) jako powana bariera we wsppracy
przedsibiorstw z otoczeniem. Dosy ciekawym spostrzeeniem jest
to, e niewiedza w najwikszym stopniu dotyczy instytucji o charakte-
rze lokalnym (dziaajcych w najbliszym otoczeniu). Najlepiej znane
s instytucje na szczeblu krajowym i regionalnym (PARP i ARR).
Rekomendacje dotycz z jednej strony wikszej ich promocji, z drugiej

za podjcia przez przedsibiorstwa wysiku z poznania najbliszego
otoczenia.
9. Wrd badanych podmiotw (korzystajcych z oferowanej pomocy)
zdecydowana wikszo (60%) twierdzi, e dostpne wsparcie jest ade-
kwatne do ich potrzeb. Najgorsz ocen przedstawiy przedsibiorstwa
nieinnowacyjne, co jest nastpstwem mniejszego ich dowiadczenia we
wsppracy z IOB oraz mniej skonkretyzowanych pod tym wzgldem
oczekiwa.
Ocena i rekomendacja: dyskusyjne jest oczywicie, czy 60% ocen
pozytywnych w tym przypadku to poziom zadowalajcy. Zaley, z kt-
rego punktu widzenia spojrzy si na ten problem. Biorc pod uwag
wzgldnie krtki czas (ale niezwykle intensywny) budowania pol-
skiego systemu wsparcia, mona stwierdzi, e jest to dobry rezultat.
Uwzgldniajc natomiast jego biec efektywno, zdecydowanie
mona oceni go na rednim poziomie, twierdzc, e jeszcze jest bar-
dzo duo do zrobienia ze strony IOB, aby satysfakcja przedsibiorcw
bya wiksza. Podejmowane dziaania powinny by prowadzone wie-
lotorowo. Po pierwsze, w cigu kilku najbliszych lat sukcesywnie
co pewien czas powinny by prowadzone krtkie badania ewaluacyjne
majce na celu ocen potrzeb przedsibiorcw, oddzielnie dla kadej
grupy (innowacyjne o rnym poziomie i skali innowacyjnoci oraz
nieinnowacyjne). Badanie to powinno by zasadniczo skoncentrowane
na tych podmiotach, ktre wsppracuj (lub maj taki zamiar) z IOB.
Pominite powinny zosta natomiast te przedsibiorstwa, ktre nie
maj w tej materii adnego dowiadczenia. Ma to na celu osignicie
wikszego realizmu i obiektywizmu prowadzonych bada i tym samym
opracowanie lepszych wnioskw i rekomendacji na przyszo. Po dru-
gie, ocena ta powinna by prowadzona na trzech poziomach: lokalnym,
regionalnym i krajowym. Po trzecie, badania powinny realnie wpy-
wa na ksztatowanie oferty tych instytucji, a nie pozostawa tylko
i wycznie na papierze i obowizywa wszystkie funkcjonujce IOB.
Radykalnym rozwizaniem dla tych instytucji, ktre nie s w stanie
spenia oczekiwa przedsibiorcw i na bieco dostosowywa si
do ich wymaga, powinno by ich zamykanie (nakazowo) lub mniej
radykalnie eliminowanie z rynku w sposb naturalny. Jednake, jak
pokazuje dowiadczenie, drugi sposb jest mniej efektywny i bardziej

rozoony w czasie, co pociga za sob marnowanie czci rodkw
przeznaczonych na ich funkcjonowanie, szczeglnie pochodzcych
z Unii Europejskiej. W trakcie prowadzenia bada (w formie wywiadw
bezporednich) okazao si, e w ocenie przedsibiorcw cz dzia-
ajcych IOB (na najniszych szczeblach) tworzona jest tylko w celu
pozyskania rodkw unijnych, a ich dziaalno koczy si w momencie
wyczerpania rodkw, nie wnoszc kompletnie nic do systemu wspie-
rania i rozwoju przedsibiorczoci. S to oczywicie zjawiska patolo-
giczne i na szczcie nie wystpuj na szerok skal.
10. Zaskakujcy jest jednak fakt, e pomimo dosy pozytywnej oceny
w przyszoci (w trakcie trzech lat), tylko poowa badanych MSP (wrd
innowacyjnych podmiotw) zamierza kontynuowa lub nawiza nowe
relacje z IOB. Zakres tej przyszej wsppracy w przypadku podmio-
tw zarwno o podwyszonej, jak i obnionej innowacyjnoci ma doty-
czy dziaalnoci wdroeniowej i doradczej. W przypadku pierwszych
poziom istotnoci tych dziaa jest taki sam, dla drugich natomiast wi-
cej wskaza dotyczyo przedsiwzi wdroeniowych ni doradczych.
Ocena i rekomendacja: pomoc wdroeniowa w najwikszym stopniu
dotyczy gotowych rozwiza produktowych (gdzie efekt wdroenia
powinien by widoczny dosy szybko). Te podmioty, ktre chc sta si
innowacyjne w krtkim czasie, wybieraj tak wanie drog, std ich
zainteresowanie tym typem dziaa. W przypadku wyej innowacyjnych
MSP powizanie ze sob tych dwch czynnikw (doradztwa i wdro-
e) moe wiadczy o tworzeniu strategii na przyszo i wiadomym
podejmowaniu decyzji o rozwoju innowacyjnym. Jest to cakowicie
zasadne, lecz wymaga ze strony IOB przygotowania ofert skadajcych
si z tych dwch elementw. Do tej pory w ramach wsparcia finanso-
wego niektre programy rzdowe miay tak wanie (lub podobn)
struktur, jednake nie cieszyy si one zbyt duym zainteresowaniem
i nie zachcay skutecznie przedsibiorcw do wsppracy z IOB. By
moe nadal oferta tych instytucji (IOB) znacznie odbiega od oczekiwa
przedsibiorcw.
11. Badanie dostarczyo dowodw na istnienie uwarunkowa wewntrznych
wynikajcych z mentalnoci ludzkiej i biernej postawy przedsibiorcw
w zakresie starania si o zewntrzn pomoc i podnoszenia wasnej inno-
wacyjnoci. Charakterystyczne byo podejcie: nie warto podejmo-

wa wysikw na rzecz poprawy wasnej sytuacji, bo i tak nie uda si
zrealizowa planowanych zamierze. Byo to szczeglnie widoczne
w tej czci badania, ktra dotyczy przyszoci. Brak wiary przedsi-
biorcw w skuteczno oferowanej pomocy w poczeniu z brakiem
moliwoci adaptacji proponowanych rozwiza niewtpliwie skutko-
wa bdzie stagnacj ich poziomu innowacyjnoci.
Ocena i rekomendacja: postawa taka jest cakowicie negatywna
i sprzeczna z duchem przedsibiorczoci. Niestety, uwarunkowania
mentalnociowe s jednym z najtrudniejszych do pokonania czynni-
kw wpywajcych na trafno podejmowanych w biznesie decyzji.
Najczciej wyznaczaj one okrelony sposb postpowania przedsi-
biorcy, niekoniecznie poparty racjonalnymi przesankami. Skadaj si
na nie subiektywne oceny, wasne odczucia lub zaszoci historyczne,
ktre w obecnych realiach gospodarczych odbiegaj od rzeczywisto-
ci. Wyeliminowanie takich czynnikw z ludzkiej wiadomoci trwa
zazwyczaj bardzo dugo (czsto jest to zmiana pokoleniowa). Jednake
pomocne moe by dopuszczenie do biznesu ludzi modych, ktrzy
nie majc zbyt duego dowiadczenia, maj za to ogromny zapa i entu-
zjazm do pracy. Moe on wpyn pozytywnie na zmian spojrzenia
starszego pokolenia przedsibiorcw, ktrzy widzc wyrane efekty,
przekonaj si, e nie zawsze maj racj. W wymiarze ekonomicznym
powinno to prowadzi do zmiany nastawienia przedsibiorstw na wdro-
enia nowych rozwiza (wykorzystywanie dostpnych instrumentw
wsparcia), a tym samym traktowania ich jako wanego czynnika podno-
szcego konkurencyjno na rynku. Naley jednak pamita, e zmiany
mentalnociowe musz obejmowa nie tylko podmioty gospodarcze,
ale rwnie konsumentw, ktrzy poprzez wzrost zainteresowania
nowinkami rynkowymi bd stanowili swoistego rodzaju stymulator
rozwoju innowacyjnego przedsibiorstw (ma na to wpyw zamono
spoeczestwa). Innym sposobem podnoszenia wiadomoci jest pro-
wadzenie intensywnych szkole i pokazywanie konkretnych efektw
wdroe innowacyjnych. W ich trakcie konieczne jest ponadto zwr-
cenie uwagi na moliwoci efektywnego wsparcia ze strony pastwa,
wadz lokalnych czy Unii Europejskiej, podkrelajc fakt, i mimo
koniecznych duych nakadw (czasu i rodkw finansowych) warto
prbowa zabiega o takie wsparcie, gdy wpynie ono niewtpliwie

na rozwj przedsibiorstwa. Jednake naley pamita, e nie ma dowo-
dw na to, i prowadzenie akcji szkoleniowej przyniesie konkretne
skutki. Dotychczas, mimo wielu lat wdraania rnych dziaa w tym
zakresie, efekty, jak pokazuj niniejsze badania, nie s zbyt obiecujce.
Oczywicie, w przypadku braku zainteresowania w kraju prawdziwi
innowatorzy mog podejmowa prby wejcia ze swoimi produktami
na rynki zagraniczne, co stanowi moe dla nich rodzaj egzaminu
z doskonaoci dostarczanych produktw lub wiadczonych usug.
Jeeli znajd oni tam popyt, dowodzi to bdzie ich wysokiej konku-
rencyjnoci osignitej w wyniku innowacyjnych wdroe. Naley
jednak pamita, e sama innowacja nie gwarantuje rwnie sukcesu
w sprzeday, konieczne jest bowiem przekonanie potencjalnych odbior-
cw o uytecznoci nowych rozwiza i zachcenia do ich zakupu
(podjcia okrelonych dziaa marketingowych), szczeglnie w przy-
padku cakowitych nowoci. Trudno w dotarciu do klientw bdzie
tym wiksza, im wikszy jest udzia w danym kraju przedsibiorstw
innowacyjnych (Austria, Niemcy, Dania czy Szwecja). Jednake sukces
rynkowy w krajach zachodnich dla polskiego przedsibiorcy oznacza
moe z jednej strony uniezalenienie si od kaprysw polskich kon-
sumentw, z drugiej moe stanowi szans rozwoju przedsibiorstwa
w przyszoci. Dlatego te obecnie nowo powstajce podmioty gospo-
darcze w branach wysoko innowacyjnych (np. IT) w Polsce od samego
pocztku maj zamiar dziaa nie na rodzimym rynku, lecz w krajach
Unii Europejskiej.
Literatura
apiski J., Finansowanie dziaalnoci innowacyjnej, (w:) rda pochodzenia innowa-

cji. Innowacyjno 2010, (red.) A. Wilmaska, J. apiski, PARP, Warszawa 2010.
Orowski W., Pasternak R., Flaht K., Szubert D., Procesy inwestycyjne i strategie przed-
sibiorstw w czasach kryzysu, PARP, Warszawa 2010.
CONCLUSION AND RECOMMENDATIONS

ON THE INNOVATION POLICY TOWARDS TO SME SECTOR
Summary
In this chapter, there are given conclusions and recommendations for the SME sec-
tor which are the results of own research. These recommendations are divided into two
groups. One group contents same elements devoted to estimation of the innovativeness
of the Polish SME sector and second one is devoted to estimation of the innovation policy
(instruments) towards to the SME sector.
Translated by Robert Stanisawski and Edward Stawasz

ZN 654

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ZN 654

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

UNIWERSYTET SZCZECISKI

ZESZYTY NAUKOWE NR 654

POLITYKA INNOWACYJNA PASTWA

Projekt okadki i zdjcia

Publikacja finansowana ze rodkw na nauk w latach 20082010

Copyright by Uniwersytet Szczeciski, Szczecin 2011

WYDAWNICTWO NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECISKIEGO

1. ROBERT STANISAWSKI Zaoenia polityki innowacyjnej pastwa .... 13

4. ROBERT STANISAWSKI Instrumenty polityki innowacyjnej skiero-

8. EDWARD STAWASZ Innowacyjno polskiego sektora MSP w wietle

Innowacyjno w gospodarce europejskiej odgrywa coraz wiksz rol

si gwnie czynniki o charakterze mentalnociowym, przejawiajce si ogln

Ich eliminacja jest kluczowym zadaniem na najblisze lata w ramach realizowa-

wsparcia w Polsce umoliwi, na podstawie bada wtrnych (opracowa i ana-

publicznych przeznaczonych na rzecz wspierania ich rozwoju innowacyjnego.

Naley mie nadziej, e zawarte w tej publikacji zagadnienia stanowi

NR 654 EKONOMICZNE PROBLEMY USUG NR 70 2011

1. ZAOENIA POLITYKI INNOWACYJNEJ PASTWA

1.1. Podstawowe pojcia dotyczce polityki innowacyjnej

Analizujc zakres znaczeniowy polityki innowacyjnej, naley zdefiniowa

i interesami spoeczestwa5), gdy midzy nimi istnieje korelacja przejawiajca

no-organizacyjne), Wydawnictwo Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1992.

wsppracy midzynarodowej oraz procesw globalizacji w gospodarce8. Wielo-

Powstaje tutaj pytanie, czy mona stosowa zamiennie pojcia polityka

ma struktura i rozwj przedsibiorstw jako elementy skadowe caej gospodarki

1.2. Ewolucja i zaoenia polityki innowacyjnej

Pocztkw polityki innowacyjnej naley poszukiwa w latach 50. ubie-

i jego unowoczenienie zaczto mwi dopiero po zmianach ekonomicznych

Ewolucja pastwowej polityki w krajach wysoko rozwinitych w latach 19502010

Polityka naukowa Polityka przemysowa Polityka przedsibiorstw

W nastpnym etapie rozwoju polityki innowacyjnej wiksz wag przy-

wacyjnych jest niewtpliwie istnienie innowacji (nowego produktu, rozwiza-

1.3. Cele i kierunki rozwoju polityki innowacyjnej w oglnym znaczeniu

Zasadniczym celem polityki innowacyjnej jest podnoszenie poziomu inno-

Rys. 1. Podmiotowe uwarunkowania rozwoju innowacji

Pastwo w procesie kreowania systemu innowacji moe mie swoje miejsce

ksztatowanie klimatu zewntrznego poprzez grup takich instrumentw, jak:

si w wyniku chci zwikszenia wydatkw na B+R i wprowadzania nowych pro-

stymulator rozwoju danego regionu, a drugiej region powinien stwarza warunki

badawczych oraz stworzenie mechanizmu i podstaw wzajemnej wsppracy.

1.4. Instrumenty polityki innowacyjnej

Warunkiem realizacji zaoonych w polityce innowacyjnej celw jest opra-

konkurencyjnej. Wrd tej grupy mona wyszczeglni: programy badawcze

nych, szczeglnie takie, jak: Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkuren-

grup tworz instrumenty wpywajce na transfer wiedzy i przyczyniajce si

1.5. Determinanty rozwoju polityki innowacyjnej w Polsce i UE

Mwic o ewaluacji polityki innowacyjnej w Polsce mona wyszczegl-

udziau produktw zaawansowanych technologicznie w produkcji przemysowej

Europejskiej i koniecznoci dostosowania si do zaoe strategii lizboskiej.

context of the Lisbon Strategy, COM (112) 2003, Bruksela 2003.

determinacji ze strony pastw czonkowskich38; po drugie wskazuj oni na zbyt

1. Audretsch D.B., Grilo I., Thurik A. R., Handbook of Research on Entrepreneurship

(red.) H. Dobrowolska-Kaniewska, E. Korejwo, Urzd Marszakowski Wojewdz-

THE DEVELOPMENT CONDITIONS

Translated by Robert Stanisawski

NR 654 EKONOMICZNE PROBLEMY USUG NR 70 2011

2. POLITYKA INNOWACYJNA WOBEC MSP

2.1. Zrnicowanie i potrzeby MSP w dziedzinie innowacji

Innowacje i innowacyjno, czyli zmiany, nowoci oraz zdolno i goto-

cych produktw, procesw i praktyk, ktre mog by nowe dla przedsibior-

musz by wycznie alternatywnymi sposobami osignicia podanego

Procesy innowacyjne w MSP przebiegaj inaczej ni w duych przedsi-

lowymiarowe relacje midzy nimi, sia robocza, infrastruktura i jako ycia.