You are on page 1of 2

27.

Wyjanij rnic midzy naukami nomotetycznymi i naukami idiograficznymi oraz midzy


naukami przyrodniczymi i naukami humanistycznymi (naukami o duchu).

I Nurt fenomenologw Husserl, Ingarden adaptacja filozofii do bada (brak intencji


wyodrbnienia nauk humanistycznych). Przekonanie o istnieniu uniwersalnej metody.

Husserl chcia zbudowa wiedz, ktra nie bdzie subiektywna i relatywna. Uwaa, e y w
czasie kryzysu, bo nie mia dostpu do wiata, faktw. Chcia wiedzy obiektywnej. Uwaa, e
akt psychiczny jest subiektywny, ale jest w nim pewna istota (tre aktu psychicznego), ktra
pozwala zbudowa wiedz obiektywn.

Ingarden literatura to intersubiektywny byt intencjonalny. Punktem wyjcia


dla niego jest sposb odbioru tekstu. Czytanie pozwala w danej konkretyzacji
i porwnaniu rnych konkretyzacji dostrzec cech wspln. Dzieo literackie
jest bytem subiektywnym, wic istota mimo subiektywnych odczyta jest taka sama
i istnieje niezalenie. Tekst jest bytem autonomicznym wzgldem autora i czytelnika.

II Szkoa badeska i wykazanie rnic midzy naukami przyrodniczymi a humanistycznymi


Wilhelm Windelband (1848-1915) i Henryk Rickert (1863-1936)

Windelband stara si odgraniczy nauki przyrodnicze od nauk humanistycznych (nauk


o kulturze). Nauki przyrodnicze postpuj nomotetycznie, tzn. opisuj przedmiot za pomoc oglnych
praw. Nauki o kulturze maj natomiast do czynienia z jednorazowym, indywidualnym i jednostkowym
przedmiotem, dlatego postpuj zgodnie z metod idiograficzn.

NOMOTETYCZNE (gr. nmos prawo, thets ustanowiony) uchwytywanie oglnych,


uniwersalnych praw (tzn. ahistorycznych) praw rzdzcych spoecznym funkcjonowaniem jednostek
(wzorowany na dziewitnastowiecznych naukach przyrodniczych).
Nauki nomotetyczne, zajmoway si formuowaniem praw naukowych, w opozycji do nauk
idiograficznych, opisujcych i wyjaniajcych jednostkowe fakty.

IDIOGRAFICZNE (gr. dios wasny, prywatny, swoisty, grph pisz) uchwytywanie


i wyjanianie zjawisk jednostkowych a nie formuowanie oglnych praw naukowych.. Historia jako
nauka ma wycznie idiograficzny charakter.
III Wilhelm Dilthey (1833-1911) antyfundamentalista, przedstawiciel tzw. filozofii ycia, historyk.
Dokona metodologicznego rozrnienia nauk na:

nauki o duchu nauki przyrodnicze


(humanistyczne)
metoda: metoda:
rozumienie (hermeneutyka) wyjanianie przyczyn i skutkw

- badaczy interesuj sensy - determinizm


- ujcie podmiotowe - ujcie przedmiotowe (stabilne)
- brak wyranej rnicy midzy przedmiotem a - denie do poznania zjawisk
podmiotem
- denie do rozumienia (przeywania)
przedmiot bada: t przedmiot bada:
tworzony w czasie poznania obiektywne i niezalene

Zerwa z rozumieniem historii i zada historyka jako opisu, wskazywania faktw, przyczyn, zdarze.
Wedug niego zadaniem historyka byo wskazanie sensw i znacze wydarze historycznych. Fakty
s obiektywne. Sensy nie istniej niezalenie od podmiotu, maj inny status ontologiczny ni fakty.
Nie s zewntrzne wzgldem podmiotu, powstaj w akcie poznawania, zatem przedmiot bada
jest wytwarzany w trakcie poznania. Przedmiot bada nie istnieje uprzednio i niezalenie lecz jako
cz procesu poznania. Poznajc histori, badacz poznaje te samego siebie. Istot s stawiane
pytania, wartociowanie. W humanistyce uprawnione s oprcz sdw o faktach i sdw o prawach,
take sdy wartociujce. To jak poznajemy mwi o tym, kim jestemy. Narzdziem poznania
jest rozumienie. Dotyczy tego, co jest rozumiane i interpretatora, ktry to przetwarza.
Nauki przyrodnicze opisuj fakty istniejce niezalenie od badacza i interpretatora. Fakty si wyjania,
a sensy i znaczenia mona zrozumie. Rni si zatem narzdzia poznania. Inny przedmiot
zainteresowa wymaga doboru innych narzdzi badawczych. Dilthey zrywa z uniwersalnoci
metody, wprowadza aksjologi.

You might also like