ANTYCZNE ARCHETYPY BOGI

NIEZALENYCH JAKO WZORCE KOBIET

PRZEDSIBIORCZYCH W BIZNESIE1

Janina Cholewiska2
Streszczenie
Przedmiotem artykuu s archetypy mityczne, ktre w zarzdzaniu traktowane s jako rdo
wzorcw i inspiracji w poszukiwaniu skutecznych modeli dziaania w biznesie. Gwnym ce-
lem opracowania jest porwnanie archetypicznych staroytnych bogi z sylwetkami wsp-
czesnych kobiet przedsibiorczych, ktre odniosy sukces zawodowy. Przedstawiono cztery
wybrane postaci: Carly Fioriny, Anity Roddick, Henryki Bochniarz iSolange Olszewskiej,
przeanalizowano ich charakterystyki na tle wizerunku greckich bogi. Wskazano na wiele
analogii, co uwiadamia zoono wyzwa przed jakimi postawione s kobiety dziaajce
wbiznesie oraz aktualno archetypicznych wzorcw.

Sowa kluczowe: antyczne archetypy, wzorce osobowe, cechy kobiet przedsibior-

czych.

Wstp
Zmiany kulturowe prowadzce do przeobraenia ycia gospodarczego ipry-
watnego, powoduj, e wspczesne kobiety coraz czciej d do osignicia
nowego, lepszego statusu, do osobistego spenienia, rwnie na polu biznesowym.
rdem inspiracji dla kobiet poszukujcych swojego miejsca w biznesie mog by
antyczne archetypy bogi greckich. Mimo dzielcych je rnic, archetypy bogi
greckich mona okreli jako wzorce kobiecej przedsibiorczoci, czerpice z oso-
bistych zasobw i realizujce wyznaczone sobie cele.
Celem artykuu jest analiza kompetencji i zachowa przedsibiorczych ko-
biet, dziaajcych skutecznie w biznesie na tle antycznych archetypw. Zostaje on
zrealizowany poprzez analiz literatury i studium przypadku czterech wybranych
przedsibiorczych kobiet, ktre osigny sukces wbiznesie. Charakterystyczne ce-

1
artyku powsta na podstawie niepublikowanej pracy magisterskiej napisanej pod kie-
runkiem dr B. Krawczyk-Bryki z Wydziau Zarzdzania iEkonomii PG
2
absolwentka Politechniki Gdaskiej, Wydzia Zarzdzania i Ekonomii / graduate of
Gdask University of Technology, Faculty of Management and Economics
44 Janina Cholewiska

chy i zachowania przedsibiorcze wybranych kobiet zestawiono z cechami przed-

sibiorczymi archetypw niezalenych bogi greckich. Zestawienie zachowa od-
zwierciedlajcych cechy archetypowe antycznych bogi z biografiami wybranych
przedsibiorczy, ktre osigny sukces w biznesie, staje si niezwykle pomoc-
ne w zobrazowaniu zoonoci problemw, przed jakimi staj wspczesne kobie-
ty. Ukazuje rnorodno wspczesnych organizacji i sposoby w jakie kobiety
dostosoway swoje dziaania przedsibiorcze do potrzeb tych organizacji. Analiza
przypadku moe pomc uwierzy przedsibiorczej kobiecie w to, e jeli w obli-
czu pojawiajcych si trudnoci dokona waciwej oceny sytuacji, zacznie wybiera
z odwag i zgodnie ze swoim systemem wartoci, stanie si bohaterk wasnego
przedsibiorstwa, autork swojej opowieci organizacyjnej. Stworzy opowie, kt-
ra doda odwagi i zainspiruje kobiety na caym wiecie do dziaa przedsibiorczych.

1. Psychologiczne wyjanienie znaczenia archetypw

i ich zastosowanie w przedsibiorczoci
Archetypy stanowi podstaw dla symboli i mitw. Wzbogacaj jzyk,
ksztatuj opowiadane historie. Zachowane zostaj we wspomnieniach i w ludz-
kiej pamici, gboko osadzone w umyle (Hatch, Kostera, Komiski, 2010). Carl
Gustav Jung pisze, e archetypy, to czynniki i motywy, ktre pomagaj uporzdko-
wa pewne elementy w psychice czowieka, tworzc z nich obrazy. Archetyp zo-
staje poznany dopiero po uzyskaniu swej formy. Archetyp z gry uprzedza fakty,
warunkuje nasze dowiadczenie. Nie mia swego pocztku wczeniej, pojawi si
razem z yciem (Jung, 1993, s. 186). Archetyp moe ulega przeksztacaniu wraz ze
zmianami, zachodzcymi w rozwoju jednostki. Kada zmiana sytuacji wyciu czo-
wieka, zwaszcza ta w obrbie jego wiadomoci, powoduje aktywizacj jakiego
archetypu. Archetypy s kategoriami wyobrani.
Gareth Morgan definiuje wyobrani, dzieli j na praktyczn i teoretyczn.
Za porednictwem wyobrani ludzie ucz si twrczego mylenia poprzez gry umy-
sowe, uywanie metafor, tworzenie artystycznych wizualizacji, testowanie w my-
lach nietypowych idei (Morgan, 1986/2006, za: Kostera, 2010). Gareth Morgan
jest zdania, e wiczenie wyobrani jest tak samo wane jak doskonalenie technik
menederskich. Powoduje ono poszukiwanie lepszych rozwiza w zarzdzaniu,
stosowanie technik innowacyjnych, odwane przekraczanie granic stereotypu i ba-
nalnoci (Kostera, 2010). Wymienione wiczenia przygotowuj do zarzdzania, co-
raz szerszego uczestnictwa we wspczesnych organizacjach.
Pojcie archetypu w literaturze zarzdzania postrzega si poprzez wzorce
strukturalne, bd w sposb jungowski. Archetypy wykorzystuje si, by wpywa
na najgbsze obszary ludzkiej psychiki. Archetypiczne wyobraenia i wizerun-
ki zostaj wiadomie przetwarzane na sztuk i rne wytwory kultury i cywiliza-
cji. Powstaj nowe idee, odgrywajce coraz waniejsz rol w rozwoju czowieka,
zwaszcza wjego drodze do indywidualizacji.
Antyczne archetypy bogi niezalenych jako wzorce kobiet przedsibiorczych w biznesie 45

Dzi wspczeni naukowcy czsto formuuj wasne interpretacje i pogl-

dy, dotyczce funkcjonowania archetypw w kulturze i w wielu dziedzinach nauki
(Cassirer, 1946, za: Kostera, 2010; Bowles, 1993, za: Kostera, 2010). Archetypy
staj si swego rodzaju fundamentami, podstawowymi konstruktami kultury, za-
opatrzonymi w niezwyky potencja symboliczny i narracyjny, ktre s otwartym
dzieem, inspiruj do wci nowych sposobw interpretacji przypisanych do nich
wizerunkw.
Celem uycia archetypw w zarzdzaniu jest: inspirowanie, oywianie wy-
obrani i motywowanie. Przywoujc archetypy potencjau przywdczego, mene-
derowie staj si bardziej wraliwi i skuteczni. Przykadem moe by przywoa-
nie archetypu bogini Ateny, posiadajcej magiczne waciwoci, ktra przyczyni
si do rozwinicia wszelkich zdolnoci w zarzdzaniu, doda odwagi menederom,
wzwikszaniu autonomii i rozwoju organizacji (Kostera, 2010).
Mity i archetypy w zarzdzaniu pobudzaj wyobrani zarwno maego
przedsibiorcy jak i menedera w duej korporacji, staj si rdem motywacji
iinspiracji do ich twrczego dziaania w organizacji. Ukazuj nowe role spoecz-
ne wspczesnego przedsibiorcy i menedera worganizowaniu pracy, gdzie coraz
wikszego znaczenia nabieraj aspekty estetyczne, artystyczne i duchowe.

2.Antyczne archetypy kobiet przedsibiorczych

Zmiany kulturowe zachodzce we wspczesnym wiecie, prowadz do prze-
obraenia ycia politycznego i prywatnego. Kobiety coraz czciej d do oso-
bistego spenienia, osignicia nowego, lepszego statusu. Przedsibiorcze kobiety
wykorzystuj moliwoci swobodnej ekspresji, ju nie tylko poprzez maestwo
i rodzin. Nowa sytuacja spoecznoekonomiczna umoliwia im dziaania rwnie
poza domem. Taka sytuacja powoduje jednak, e pojawia si wrd kobiet tosa-
mociowy niepokj (Czarnota, 2012). Zmiana kulturowa, chocia stanowi jej waru-
nek konieczny, nie wystarcza do osignicia rwnoci pci. Wedug Pii Skogemann
(2003), duskiej psychoanalityczki wywodzcej si ze szkoy Junga, by zmieni
spoeczestwo musi nastpi zmiana samych kobiet. Historyczna potrzeba kszta-
towania cech przedsibiorczych nie tylko u mczyzn, uwiadamia wspczesnym
kobietom niezwyk si, ktra urzeczywistnia bunt przeciwko tradycyjnemu po-
dziaowi rl. Budzi archetyp kobiecoci, istniejcy w zbiorowej niewiadomoci.
Przygotowuje kolejne pokolenie kobiet, usytuowanych pomidzy tradycyjnym i no-
woczesnym modelem kobiecoci, do wystpie przeciwko kulturze patriarchalnej,
gdzie niepodzielnie panuje archetyp ojca, a mdro kobiec uznaje si za mao
istotn. Warunkiem wydobycia kobiecego archetypu s przemiany kobiecoci.
Zmiany te nastpuj tylko dziki wiadomej integracji wczeniejszych archetypo-
wych obrazw zawartych w niewiadomoci kobiet i mczyzn.
Odbiegajcy od stereotypowego mylenia, sposb postrzegania kobiecych
archetypw, przedstawiony zosta w ksice Jean Shinody Bolen Boginie w ka-
46 Janina Cholewiska

dej kobiecie (Bolen, 2006). Autorka, przedstawia siedem zoonych archetypw

kobiet, ktre czy w rnoraki sposb. Kady z archetypw spersonifikowanych
bogi, posiada rne aspekty, rne wzorce autonomii. Autorka opisuje jaki wpyw
na ycie kobiety ma przywoanie archetypu. W swojej pracy, nawouje do odrzuce-
nia dawnego ograniczania si do tylko jednej bogini lub kilku bogi. Twierdzi, e
jedynie poznanie wszystkich bogi, moe pomc sabiej rozwinitym stronom wa-
snej osobowoci. Kada z bogi powstaje przez fragmentaryzacj Wielkiej Bogini,
Matki Ziemi, Gai. Dopiero wszystkie razem tworz pen skal cech, peni kobiety,
ktra istnieje w wyobrani i religii czasw staroytnych. Archetypowe boginie staj
si skrtem, niezbdnym do analizy i opisu cech charakteru i wzorcw zachowa.
Archetypy bogi, stanowi dla kobiet sposb wyobraania sobie i przywoywania
potrzebnych si i cech. Wnikliwa analiza archetypw i ich znacze, poznanie boha-
terskich czynw, powoduje, e postrzega si je jako prawdziwe iwiarygodne kobie-
ty, ktre ukazuj nowe drogi rozwoju, nowe sposoby odkrywania rzeczywistoci.
Poznanie wewntrznych wzorcw, czyli archetypw, pomoe kobiecie lepiej zrozu-
mie, do czego ma powoanie, co da jej satysfakcj, co j frustruje, w kocu co moe
j zmotywowa do dziaania.
Jean Shinoda Bolen dzieli boginie na trzy kategorie: boginie niezalene (dzie-
wicze), boginie bezbronne i boginie przemiany. Podzia wynika z rnic w typie
wiadomoci, motywacji, rl yciowych i stosunku do innych. W niniejszym arty-
kule skoncentrowano si tylko na boginiach niezalenych.
Do grupy bogi niezalenych (dziewiczych) nale: Artemida, Atena iHestia,
ktre reprezentuj wystpujcy w kobiecej psychice element samowystarczalnoci
i niezalenoci. Symbolizuj aspekty kobiecej psychiki, takie jak aktywno, twr-
czo, nastawienie na sukces. Boginie niezalene nie s skonne do zakochiwania
si. Nigdy nie cierpi i nie s ofiarami przemocy. Archetypy Ateny i Artemidy re-
prezentuj logiczne mylenie, nastawienie na cel, nieustannie koncentruj si na d-
eniu do osigni. S zawsze otwarte i nastawione na wiat. Hestia natomiast jest
bardziej wyciszona i skoncentrowana, zwrcona ku temu, co jest wewntrz. Jej ar-
chetyp skupia uwag na kobiecym wntrzu, na jej duchowym centrum osobowoci.
Boginie z tej grupy charakteryzuje rwnie umiejtno cakowitego skupia-
nia si na tym co robi, koncentrowania uwagi na tym, co jest wane, atake usu-
wania z pola wiadomoci wszystkiego, co nieistotne. Koncentruj swoj uwag je-
dynie na wykonywaniu wyznaczonego zadania idugoterminowym celu. Dziewicze
boginie, realizujc swoje ambitne plany, zostaj aktywistkami, naukowcami, czon-
kiniami zarzdw firm, zakonnicami. S to kobiety, ktre yj w odosobnieniu albo
podejmuj wyzwania we wspzawodnictwie. Wszystkie niezalene boginie repre-
zentuj potrzeb rozwijania zainteresowa i talentw, rozwizywania problemw,
podporzdkowywania sobie otoczenia. Wyraaj swoj osobowo poprzez litera-
tur, sztuk i kontemplacyjny styl ycia. Kobiety, ktre pragn samotnoci, lubi
si wyciszy w otoczeniu przyrody, jednoczenie musz si dowiedzie, jak dziaaj
mechanizmy, ktre je otaczaj, maj wiele wsplnego z boginiami niezalenymi.
Antyczne archetypy bogi niezalenych jako wzorce kobiet przedsibiorczych w biznesie 47

3. Wspczesne kobiety przedsibiorcze a greckie archetypy

analiza
Do poniszej analizy zostay wybrane sylwetki czterech konkretnych przed-
sibiorczy ze wzgldu na odniesione sukcesy:
Carly Fiorina, ktra w latach 19992005 roku kierowaa firm Hewlett-Packard,
znajdujc si w grupie dwudziestu najwikszych spek na wiecie;
Anity Roddick, zaoycielki sieci sklepw The Body Shop;
Henryki Bochniarz, prezydenta Polskiej Konfederacji Pracodawcw Prywatnych
Lewiatan, prezesa zarzdu i twrczyni jednej z pierwszych firm doradczych
wPolsce Nicom Consulting;
Solange Olszewskiej, wspwacicielki i prezesa zarzdu spki Solaris Bus &
Coach SA, producenta midzy innymi autobusw i tramwajw.
Przedstawione zachowania wybranych kobiet obrazuj, e na to, kim si stay,
wpyw maj nie tyle konkretne wydarzenia w ich yciu osobistym izawodowym,
lecz sposb, w jaki sobie poradziy z trudnociami. Ogromne znaczenie maj take
ich reakcje, uczucia i wiara w to, e kada podjta decyzja, dokonany wybr ma
znaczcy wpyw na rozwj kariery zawodowej.
W poniszej analizie skupiono si gwnie na zbiorze cech przedsibiorczych,
reprezentowanych przez wymienione kobiety, ktre osigny sukces w biznesie.
Poszczeglne przedsibiorczynie cz w sobie cechy archetypowe kilku antycznych
bogi. Cechy te maj wpyw na rozwj osobistych kompetencji biznesowych przed-
stawionych kobiet. Tabelaryczne zestawienie cech i zachowa pomaga zobrazowa
sposoby realizacji wewntrznych celw wybranych kobiet, ich styl przywdztwa,
atake ukazuje drog, ktr zmierzaj w swoich dziaaniach przedsibiorczych.

Artemida a kobiety przedsibiorcze

Bogini Artemida, zwana przez Rzymian Dian, bogini oww iksiyca za-
mieszkujca dzikie ostpy lene. uczniczka, ktra nigdy nie chybia, opiekunka no-
wonarodzonych i modych stworze. Opiekunka dzikich zwierzt, siostra i wsp-
zawodniczka.
Cechy kobiety przedsibiorczej o archetypie bogini Artemidy, a take zacho-
wania przedsibiorcw, portretujcych te cechy, przedstawiono wtabeli nr 1.
Elementy archetypu bogini Artemidy mona odnale we wszystkich czte-
rech opisanych przedsibiorczyniach. Zarwno Carly Fiorina, Henryka Bochniarz,
Anita Roddick i Solange Olszewska, walcz o etyczne zachowania w biznesie, staj
wobronie mniejszych i sabszych jednostek, walcz o prawa kobiet do pracy i rw-
nego traktowania w yciu zawodowym i politycznym.
48
Tabela 1. Cechy archetypowe Artemidy a kobiety przedsibiorcze
Cechy kobiety przedsibiorczej
o archetypie bogini Artemidy
Tworzy wizi z innymi ko-
bietami.
Charakteryzuje j skupienie
i odwaga do podejmowania
walki.
Logiczne mylenie, nasta-
wienie na cel, koncentracja
na deniu do osigni. Hewlett-Packard (Zarecka, 2007).
Posiada umiejtno usta-
lania i osigania wasnych
celw. Intuicyjna.
Pomaga sabszym.
Cechuje j nienaruszalno
i niepodatno na ciosy, nie-
zaleno.
wiadoma obroczyni etyki
biznesowej.
Jeli zakada swj wasny Dba o rodowisko. Wykorzystuje surowce wtrne. Zajmuje si
biznes, zaczyna raczej od
produktu, ktry zna, i do
ktrego jest przekonana.
Pracujc twrczo, wyra-
a swoj wasn wizj. Pracuje w Midzynarodowej Organizacji Pracy (MOP)
wiadoma ekologicznie.
Bdc politykiem, angauje
si w sprawy dotyczce
dziaa na rzecz ochrony
rodowiska i praw mniej-
szoci.
Obroca zwierzt.
rdo: opracowanie wasne
Janina Cholewiska
Zachowania kobiet przedsibiorczych wskazujce
na cechy bogini Artemidy
Carly Fiorina
Broni dostpu do informacji zapisanych w bazie klientw.
Wystpuje przeciwko sprzedawaniu poufnych informacji,
chroni dane swoich klientw.
Walczy o prawa kobiet do pracy, mwic, e s niewykorzysta-
nym zasobem gospodarczym.
Nie poddaje si po zwolnieniu ze stanowiska prezesa firmy
Wcza si w akcje charytatywne.
Walczy z analfabetyzmem i ubstwem na wiecie. Bierze
udzia w pomocy humanitarnej dla krajw afrykaskich.
Anita Roddick
Wpada na pomys otwarcia sklepu z kosmetykami. Sama two-
rzy receptury, produkuje kosmetyki z olejw rolinnych, przy-
praw, kakao, ananasa, z tego wszystkiego, co akurat znajduje
si w jej spiarni.
Pakuje produkty do rnych pustych pudeek i buteleczek.
produkcj i dystrybucj etycznych kosmetykw i dodatkw
kosmetycznych. Jej produkty w sklepach sieci The Body Shop
nie s testowane na zwierztach. Wytworzone zostaj gwnie
przez maych producentw z ubogich regionw wiata.
w Zakadzie Praw Kobiet. Staje w obronie kobiet, krytykujc
kreowanie i promowanie nieprawdziwego wizerunku szczu-
pych dziewczt jako ideau pikna.
Henryka Bochniarz
Pisze ksik specjalnie dla kobiet. Uczy kobiety logicznego
mylenia, pomaga kobietom osiga cele. Walczy o prawa ko-
biet, powoujc do ycia Kongres Kobiet.
Jako polityk angauje si w sprawy dotyczce dziaa na rzecz
ochrony rodowiska i praw mniejszoci oraz praw kobiet.
Solange Olszewska
Zakada w Polsce firm transportow, mimo e rynek europej-
ski jest ju podzielony. Nie poddaje si przeciwnociom losu.
Angauje si w pomoc osobom bezdomnym i najuboszym,
bierze aktywny udzia w dziaaniach Stowarzyszenia MONAR
(Biogramy kobiet gabinetu cieni, b.d.). Pomaga w pracach na
rzecz opieki nad zwierztami. W 2012 roku tworzy Fundacj
Zielonego Jamnika na ratunek bezbronnym, ktrej celem jest
pomoc zarwno ludziom jak i zwierztom. Zakada przedszko-
le dla pracownic firmy.
Antyczne archetypy bogi niezalenych jako wzorce kobiet przedsibiorczych w biznesie 49

Kobiety o cechach Artemidy ca sw energi kieruj w stron innych

osb. Kada z opisanych przedsibiorczy powica bardzo duo czasu na prac.
Nieustannie podejmuje nowe rwnie wane zadania. Praca stanowi dla nich naj-
wiksz warto. Solange Olszewska w wywiadzie mwi praca jest dla mnie nie-
zbdna do ycia (O byciu prezesem Solaris, 2014).
Samotne ycie z doros crk, rozka z mem, ktry pracuje w Stanach
Zjednoczonych, przyczyniaj si do tego, e Henryka Bochniarz, zasiada w wielu
radach nadzorczych, zaczyna pisa ksik dla kobiet, powouje do ycia Kongres
Kobiet, Gabinet Cieni, walczy o prawa kobiet. Oprcz dziaalnoci gospodarczej,
wcza si w dziaalno polityczn i spoeczn.
Samotno motywuje do dziaania take Anit Roddick, ktra zostawiona
przez ma, musi sprosta trudnociom. Jako osoba odpowiedzialna za siebie i cr-
ki, korzystajc z tego, co daa jej przyroda, jasno okrela cele i zaczyna produkowa
kosmetyki. Wkada w swoj prac wiele wysiku. Pokonuje trudnoci, zakada wa-
sny biznes i zaczyna rywalizowa z innymi firmami na rynku. Anita Roddick jako
Artemida nie dba o to, czy zostanie doceniona, pracuje wbrew zasadom panujcym
na rynku. Cakowicie powica si dla dzieci i pracy. Dy do stworzonych przez
siebie ideaw. Pracujc twrczo, tworzc produkt od samego pocztku do koca,
realizuje swoj wasn wizj. Z czasem, jako znany przedsibiorca, nie zapomina
o drugim czowieku i ochronie rodowiska. Cechy bogini Artemidy uwidaczniaj
si w osobowoci Anity Roddick wmomencie, gdy przeciwstawia si testom pro-
duktw i ich skadnikw na zwierztach. Jednak jest niewiadoma, e do produko-
wanych przez The Body Shop kosmetykw uywano komponentw testowanych
na zwierztach. Anita Roddick angauje si w sprawy, dotyczce dziaa nie tylko
na rzecz ochrony rodowiska i zwierzt, walczy te o prawa dla osb sabych, cho-
rych izagubionych. Organizuje ruchy spoeczne przeciwko karze mierci. W 1990
roku zakada fundusz Body&Soul na rzecz walki zAIDS i HIV, magazyn The
Big Issue sprzedawany i redagowany przez bezdomnych oraz fundacj Dzieci na
Krawdzi, pomagajc dzieciom zkrajw byej Jugosawii (Bosacka, 2007).

Atena a kobiety przedsibiorcze

Bogini Atena, crka Zeusa i Metis, rwnie mdra i silna jak ojciec, niepo-
siadajca jednak ambicji Zeusa. W staroytnej Grecji czczona jako bogini wojny.
Cechuje j racjonalizm i brak emocji, ktre sprawiaj, e Grecy czcz j te jako bo-
gini taktu i mdroci. Zawsze bardzo aktywna, pomaga herosom i poszukiwaczom
przygd. W podzice za otrzymane dobro zostaje patronk miasta Ateny, a take
patronk artystw irzemielnikw. Nosi rwnie imi Eragne, co oznacza kobiet
pracujc. W mitach pojawia si te jako nauczycielka, przekazujca mieszkacom
miasta wane umiejtnoci. Dba o swoich podopiecznych, obdarowuje ich ogniem,
ktry zabiera z kuni Hefajstosa. We wspczesnych krajach cywilizacji zachod-
niej utosamia si j z sow, symbolem rozumnoci i rozsdku (Hatch, Kostera,
Komiski, 2010).
50
Cechy przedsibiorcze bogini Ateny, a take zachowania kobiet przedsibior-
czych wskazujce na cechy bogini Ateny, przedstawiono w tabeli nr 2.
Tabela 2. Cechy archetypowe bogini Ateny a kobiety przedsibiorcze
Cechy kobiety przedsibiorczej
o archetypie bogini Ateny
Racjonalno, podejcie strate-
giczne, kontrola. Czytajca, inte-
lektualna, skupiona.
Rozwizuje konflikty. Logiczna,
zwraca uwag na szczegy.
Nastawiona na cel.
Cechuje j koncentracja na de-
niu do osigni. Roztropno ci. Zostaje pierwsz kobiet kierujc spk nalec do
i jasne mylenie. Nienaruszalno
i niepodatno na ciosy.
Ekstrawertyczna, zmysowa.
Zachowuje zimn krew
w trudnych sytuacjach, skuteczna.
Pnie si po szczeblach korpo-
racyjnej kariery. Rozumowanie
inwestora, ktrego celem jest wy-
przedzenie konkurencji. Dystans
emocjonalny.
Odnosi sukcesy najczciej w
zakresie nauk cisych, ekonomii,
inynierii, w tzw. tradycyjnych
mskich zawodach (Hatch,
Kostera, Komiski, 2010).
Wspaniaa nauczycielka.
Na uczelni jest bardzo zdolnym
pracownikiem naukowym.
Jej podejcie logiczne i uwaga
nastawiona na szczegy poma-
gaj podczas przeprowadzania
dowiadcze i zbierania danych.
W swojej pracy twrczej wy-
twarza estetyczne i funkcjonalne
przedmioty. Bardzo przedsibior-
cza. Prezentuje, wystawia i sprze-
daje swoje wyroby. Przedmioty
i umiejtnoci doprowadza do
perfekcji. Ogromn przyjemno
sprawia jej praca nad rnymi
wersjami tego samego produktu.
Janina Cholewiska
Zachowania kobiet przedsibiorczych wskazujce
na cechy bogini Ateny
Carly Fiorina
W domu rodzinnym, a pniej w pracy pomaga rozwizywa
konflikty. Podczas pobytu we Woszech uczy jzyka angiel-
skiego. W 1980 roku zostaje asystentk na uczelni. Bierze
udzia w projekcie bardziej skutecznego, nowego programu
dla absolwentw. Stara si pomaga studentom w pokony-
waniu lkw, odnalezieniu wiary w siebie i swoje moliwo-
grupy dwudziestu najwikszych na wiecie. Jest pierwsz
kobiet na tak wysokim stanowisku w wiecie zdominowa-
nym przez mczyzn. Gdy zarzdza Hewlett-Packard wyka-
zuje si skutecznoci w dziaaniu, poprawia efektywno
firmy. Nie poddaje si po utracie stanowiska w Hewlett-
Packard. Pisze ksik Nie auj niczego. Wspomnienia.
Anita Roddick
Dziaalno Anity Roddick doskonale obrazuje koncepcj
Spoecznej Odpowiedzialnoci Biznesu. Z wyksztacenia
nauczycielka angielskiego i historii. Jest innowatork.
Swoj dziaalno rozpoczyna od wasnorcznego spo-
rzdzania kosmetykw, wedug receptur, ktre podpatruje
podczas podry po wiecie. Kosmetyki produkuje z na-
turalnych surowcw, pocztkowo pakuje w zupenie przy-
padkowe opakowania (Jonczy, b.d.). W swoich dziaaniach
wiadomie zmierza w przeciwnym kierunku ni przemys
kosmetyczny.
Henryka Bochniarz
Nie stara si na si uszczliwia wszystkich wok sie-
bie. Pozwala sobie na troch egoizmu. Lubi planowa
przyszo, zajmowa si nowymi pomysami i czyta
ksiki (ukasiewicz, 2005). Studiuje na Wydziale Handlu
Zagranicznego Szkoy Gwnej Planowania i Statystyki,
gdzie zdobywa stopie doktora nauk ekonomicznych.
Uzyskuje certyfikat doradcy do spraw zarzdzania. W latach
19711990 jest zatrudniona jako nauczyciel akademicki
w Instytucie Koniunktur i Cen. W tym czasie od 1985 do 1987
roku wykada rwnie na Uniwersytecie w Minnesocie jako
stypendystka Fundacji Fulbrighta (Wyborach start, b.d.).
Angauje si w dziaalno polityczn. Walczy w sejmie
o przegosowanie ustawy parytetowej.
Antyczne archetypy bogi niezalenych jako wzorce kobiet przedsibiorczych w biznesie 51

cd. tabeli 2

Pracuje tak dugo, tworzc nowe Solange Olszewska

ulepszone wersje przedmiotu,
a uzyska oczekiwany efekt.
Lubi sama realizowa swoje
projekty.
Posiada umiejtno rozwizy-
wania problemw praktycznych.
Formuje silne sojusze z mczy-
znami.
Lubi towarzystwo innych,
potrzebna jest jej wiadomo
przynalenoci do grupy.
Nie musi by najlepsza.
Walczy o rwnowag.
Nie stara si wszystkich uszcz-
liwia.
Dba o szczcie swoje i bliskich.
Zdecydowanie mylca. Dystans
emocjonalny. Wszystko planuje
dugo naprzd.
rdo: opracowanie wasne
Wykada na Uniwersytecie w Berlinie. Pisze skrypt dla
studentw Praktyczne aspekty leczenia dzieci trud-
nych (Nowak, Frckiewicz, 2009). Od lutego 1995
roku razem z mem prowadzi firm rodzinn. Zostaje
wiceprezesem ds. obsugi klienta Solaris Bus & Coach,
a pniej prezesem zarzdu. Od tego czasu jej droga
zawodowa obiera inny kierunek ni wyuczona sto-
matologia, a jej wysiki koncentruj si na aktywnym
wspieraniu ma w pracy nad rozwojem zaoonej przez
niego firmy. Wrd producentw autobusw jest jedyn
kobiet. Pracuje w brany transportowej zdominowanej
przez mczyzn (O byciu prezesem Solaris, 2014).
Jej firma jako pierwsza wprowadza na rynek europejski
autobusy z seryjnie produkowanym napdem hybrydo-
wym Solaris Urbino Hybrid (Grska, 2007). Otrzymuje
nagrod Lewiatana im. Andrzeja Wierzbickiego za wi-
zj, odwag i konsekwencj w budowaniu nowoczesnej
firmy, ktra skutecznie konkuruje w Polsce i za granic
z potentatami przemysu motoryzacyjnego (Nagrody
Lewiatana Przyznane, 2007).

Carly Fiorina jako pierwsza kobieta kierujca spk Hewlett-Packard, musi

zachowa zimn krew jak Atena, kiedy niemale kadego dnia pracy syszy zoli-
we uwagi. Jej wygld przesania wyniki i osignicia. Komentarze przedstawione
wgazetach, dotyczce odmiennego zachowania utrudniaj jej ycie. Musi przecie-
ra szlaki, pokaza, e kobiety potrafi dobrze zarzdza biznesem. Wydobywa fir-
m z upadku, dziki wyzwoleniu ludzkiego potencjau i zasobw. Wnosi wiato do
Hewlett-Packard, pokazuje ludziom jak maj pracowa, ktr drog wybra. Walczy
zprzestarzaymi zasadami, wprowadzonymi przez zaoycieli. Wprowadza zmiany
i przeksztaca firm. Przygotowuje strategi, planuje i buduje nowe, szanujc stare
zwyczaje. Podejmuje racjonalne decyzje, dotyczce struktury spki. Koncentruje
si na konkretnych zadaniach. Posuguje si zdrowym rozsdkiem. Wystrzega si
dziaa impulsywnych i emocjonalnych. Jako meneder musi stale przekonywa lu-
dzi, dlaczego transformacja jest niezbdna.
Henryka Bochniarz to przykad racjonalnego stratega na wzr mitologicznej
Ateny, ktrego emocje s stale pod kontrol w sytuacjach wywoujcych skrajne
reakcje, zwaszcza kiedy zostaje wpltana wpolityczne intrygi. Nie koncentruje si
na przeszych wydarzeniach, lecz myli o przyszoci z mdroci i wizj, podobn
do stylu dziaania Ateny. Henryka Bochniarz i Solange Olszewska walcz w sejmie
o przegosowanie ustawy parytetowej. Zaangaowane w Kongresie Kobiet aktywnie
wczaj si w dziaalno spoeczn i polityczn Polski i Unii Europejskiej.
52 Janina Cholewiska

U Solange Olszewskiej zauwaa si bystro Ateny, ktra pomaga jej jako

przedsibiorcy w skutecznym osiganiu celw zwaszcza w sytuacjach, wktrych
wane s wzgldy polityczne lub ekonomiczne. Uywa umiejtnoci strategicznego
mylenia do realizacji projektw partnera, sama natomiast rezygnuje z wykonywa-
nia wyuczonego zawodu. Odnosi sukcesy wdyplomacji, w dowd uznania dostaje
Zoty Krzy Zasugi za nawizanie wsppracy polsko-niemieckiej w sferze gospo-
darczej i kulturalnej. W swojej pracy twrczej, zarwno Solange Olszewska, jak
iAnita Roddick wytwarzaj estetyczne i funkcjonalne przedmioty. Obie wykazuj
si przedsibiorczoci. Prezentuj, wystawiaj i sprzedaj swoje wyroby. Solange
autobusy Solaris, nowe modele tramwajw, Anita kosmetyki idodatki. Przedmioty
i umiejtnoci doprowadzaj do perfekcji. Solange Olszewskiej ogromn przyjem-
no sprawia praca nad rnymi wersjami tego samego autobusu czy tramwaju.
Pracuje tak dugo, tworzc nowe, ulepszone, bardziej ekologiczne wersje pojazdw
a uzyska oczekiwany efekt.
Anita Roddick jak Atena przynosi ludziom wiato. Inicjuje walk owzrost
wiadomoci ekologicznej, przypomina o wyczerpywalnoci zasobw na ziemi.
Brytyjski premier Gordon Brown w dniu jej mierci w2007 roku zwraca uwag,
e staa si inspiracj dla przedsibiorcw, promujc sprawiedliwy handel i dbajc
o rodowisko naturalne. Dziki sukcesowi, ktry odniosa sie sklepw The Body
Shop, kampanie ekologiczne i kupowanie ekologicznych produktw staj si modne.

Hestia a kobiety przedsibiorcze

Bogini Hestia. Bogini domowego ogniska, zwana przez Rzymian West.
Wdomach i wityniach obecna jako ogie. Daje wiato i ciepo. Nie daa si ni-
komu uwie i nie zakochiwaa si namitnie. Obdarzana szacunkiem jako starsza
siostra wrd mieszkacw Olimpu. Nie dotycz jej intrygi i rywalizacja krewnych.
Nie poddaje si namitnociom. Zwana te kobiet mdroci, gdy jej wewntrzna
wolno pozostaje niezalena od zewntrznych okolicznoci.
Charakterystyczne cechy przedsibiorcze archetypu bogini Hestii iprzedsi-
biorczynie je portretujce, zostaj przedstawione w tabeli nr 3.
Carly Fiorina wnosi ogie do firmy Hewlett-Packard. Tym ogniem podobnie
jak Hestia scala pracownikw w firmie. Poznaje ich zachowania, zauwaa ich potrze-
by. Uczy szacunku do dziedzictwa i historii przedsibiorstwa. Wsplnie z pracow-
nikami planuje przyszo w nowej sytuacji ekonomicznej. Zauwaa ich wntrze,
skupia si na moliwociach, anie na ograniczeniach. Wszyscy w firmie pracuj nad
rozwojem ambicji, zdolnoci i zaufania. Staj si jednoci i razem prbuj osi-
gn cel, pokona problemy finansowe przedsibiorstwa. Carly Fiorina podkrela,
e spka naley do pracownikw, a nie do ich zaoycieli, ich rodzin, czy samego
zarzdu. Swoim innowacyjnym podejciem do zarzdzania, wywouje wiele kontro-
wersji. Myl przewodni Carly jest stwierdzenie, e w biznesie nie chodzi tylko
oliczby, chodzi te o ludzi (Fiorina, 2007).
Antyczne archetypy bogi niezalenych jako wzorce kobiet przedsibiorczych w biznesie
Tabela 3. Cechy archetypowe Hestii a kobiety przedsibiorcze
Cechy kobiety
przedsibiorczej o archetypie
bogini Hestii
Kontemplacyjne podejcie do
codziennych zaj, ktre mog
by symbolicznym i ducho-
wym wyrazem porzdkowania
si i ustawiania hierarchii wa-
noci. Samotno i medytacja.
Skupia uwag na kobiecym
wntrzu. Przynosi spokj
iagodno.
Skupia si na yciu wewntrz-
nym nie zwracajc uwagi na
wiat i niewygody.
Posiada umiejtno cieszenia
si samotnoci. Charaktery-
zuje j poczucie duchowego
sensu i innowacyjno. Nie
przywizuje si do wadzy,
prestiu, celw, wasnoci
i ludzi. Jej obecno w towa-
rzystwie i w pracy wywouje
atmosfer harmonii i ciepa.
Straniczka ogniska domo-
wego. Unika wadzy. Sens
jej yciu nadaje medytacja
izajmowanie si codziennymi
sprawami. Uczuciowa. Intu-
icyjna. Wiele widzi, zauwaa
potrzeby, emocje i zachowania.
Posiada niezomnego ducha,
a jej charakter agodnieje pod
wpywem yciowego dowiad-
czenia.
Najstarsza, najmdrzejsza,
najbardziej szanowana. Dziki
wewntrznemu skupieniu,
zauwaa sens w kadej pracy
ycia codziennego. Zwraca
uwag na wntrze drugiego
czowieka, bada jego potrzeby.
rdo: opracowanie wasne
53
Zachowania kobiet przedsibiorczych wskazujce
na cechy bogini Hestii
Carly Fiorina
Wiele przeprowadzek w jej yciu powoduje, e czuje si
samotna. Poznaje nowe rodowiska, nowych ludzi i ich kul-
tur. Zmiany staj si dla niej wyzwaniem. Od kadego stara
si czego nauczy.
Podczas studiw ciko pracuje, nie nawizuje zbyt wielu
kontaktw. Studiuje filozofi i histori, ktre staj si jej
pasj. Ekscytuje si zmieniajcym si wiatem, wpywem
pogldw pochodzcych z dawnych czasw na dzisiej-
szy wiat. Interesuje si logika i etyk. Uczy si jzykw
obcych, aby zgbi literatur filozoficzn w oryginale.
Informacje z tych nauk wykorzystuje w pniejszej pracy.
Pomaga rozwizywa konflikty w domu rodzinnym i w fir-
mie. Zwraca uwag na umiejtnoci kobiet, na ich ambicje.
Uwaa, e kobiety s niewykorzystanym zasobem gospo-
darczym. Przedstawia wizje narodowych reform gospodar-
czych. Walczy o miejsca pracy dla kobiet.
Anita Roddick
W modoci podruje z hipisami. Przemierza dziesitki
kilometrw, by odnale siebie, zrozumie kim jest, gdzie s
jej korzenie. Czuje, e jest inna, ni wszyscy. Wyjeda na
stypendium do Izraela, by pozna dzieje narodu ydowskie-
go. Mwi o sobie, e bya naturalnym outsiderem
i cigno j do innych outsiderw i buntownikw. Zajmuje
si produkowaniem kosmetykw, ktre posiadaj duchowe
wntrze, opowiadaj swoj histori. Nie s seryjnie tworzone
w probwkach. Czeka na ma w domu, a wrci z podry.
Pilnuje domowego ogniska. Zwraca uwag na wntrze ko-
biet. Wielokrotnie miady krytyk koncerny kosmetyczne
za wykreowany w reklamach wizerunek anorektycznej lalki
i za wmawianie kobietom nierzeczywistych potrzeb.
Henryka Bochniarz
Wybiera samotno, by odpocz w zaciszu swojego domu
na Warmii. Tam te spdza wakacje z dziemi i z wnukami.
Najstarsza z rodzestwa. Powouje Kongres Kobiet.
Solange Olszewska
Wolny czas spdza najchtniej w domu z mem i zwierz-
tami (Nowak, Frckiewicz, 2009). Tworzy firm rodzinn,
dba o swoich wsppracownikw, zauwaa ich potrzeby.
Zauwaa potrzeby klientw. Tworzy rne modele produktu,
dostosowujc je do kultury, potrzeb, czy religii klienta.
54 Janina Cholewiska

Anita Roddick otwiera sklep, w ktrym produkty odzwierciedlaj filozofi

firmy, czyli szacunek do natury, starych mdroci, a take szacunek do innych kultur.
Buduje firm, ktra bardzo rni si od tych, istniejcych ju na rynku. Prowadzi
swoje przedsibiorstwo w innowacyjny sposb, stosujc kobiece metody zarz-
dzania. Posiada wiele cech archetypu Hestii, ktre przejawiaj si w jej osobistym
podejciu do kadego pracownika izauwaaniem jego problemw. Anita Roddick
zabiera serce do pracy (Bosacka, 2007). Umiechem zostaje obdarzona kada oso-
ba, ktra wchodzi do jej biura. Anita Roddick tworzy w pracy domow atmosfer
pen spokoju iwyciszenia. Wszyscy w firmie zwracaj si do siebie po imieniu.
Pracownicy w jej przedsibiorstwie uwaani s za czonkw wielkiej rodziny. Nie
naduywaj panujcego w firmie systemu. Chtnie sami, bez napominania, wyko-
nuj prace (Komiski, 2000). Anita Roddick nienawidzi korporacji, gdy stosunki
tam panujce, uniemoliwiaj okazywanie empatii i szacunku wobec drugiej osoby.
Solange Olszewska w swojej rodzinnej firmie odpowiada za dziay: handlo-
wy, marketingu i serwis. Jednym z aspektw archetypu Hestii, przejawiajcych si
w osobowoci Solange Olszewskiej jest umiejtno zauwaania, zrozumienia i za-
spokajania potrzeb pracownikw i klientw. Dba o swoich pracownikw, zaspokaja
ich potrzeby. Brakuje jej kobiet wfirmie. Wpada wic na pomys kolejnej inwestycji
jak jest przedszkole przyzakadowe. Pragnie da prac kobietom, wychowujcym
mae dzieci wwieku od 6. miesicy do 2,5 roku. Pracownice, ktre nie maj z kim
zostawi dzieci mog je przywozi do przedszkola w Solarisie (O byciu prezesem
Solaris, 2014).
Poza pracownikami najwaniejsi s dla niej klienci. Biura projektowe wfir-
mie dostosowuj projekty autobusw do konkretnego zamwienia. Solaris ekspor-
tuje autobusy do rnych krajw na caym wiecie i stara si zaspokoi specyficzne
potrzeby zamawiajcych. Przykadowo dla Norwegw montuje alkolocki. Z kolei
miasto Tallin, wymaga osobnego miejsca dla kontrolera. Zaprojektowany zosta-
je rwnie specjalny, bezpieczny kcik dla dzieci, z dwoma fotelikami, wyposa-
onymi w pasy bezpieczestwa, gdzie dzieci mog si bawi i rysowa (Nowak,
Frckiewicz, 2009).
Henryka Bochniarz powouje do ycia Kongres Kobiet, gdzie kobiety tworz
jedn rodzin. Skupiaj si wok ogniska. Ognia pilnuje kobietaHestia. Kobiety
z caej Polski na czele z Henryk Bochniarz solidarnie walcz o swoje prawa.
Zwracaj uwag na swoje wntrze, na ch do pracy, ambicje, posiadan wiedz
i dowiadczenie. Angauj si w ycie gospodarcze, spoeczne i polityczne kraju
(Kongres Kobiet Przewodnik, b.d.).
Kada z wyej wymienionych, przedsibiorczych kobiet w pierwszym okresie
swego ycia pasjonuje si nauk, zgbia myli wielkich filozofw, dokadnie pozna-
je histori, etyk, logik, medycyn, ekonomi, nauki ozarzdzaniu. Wszystkie ucz
si jzykw, by lepiej zrozumie drugiego czowieka i wiat wok nich. Wicej cza-
su spdzaj z ksik ni zprzyjacimi. Su zdobyt wiedz w swojej dziaalnoci
zawodowej, wpracy dydaktycznej czy te naukowej.
Antyczne archetypy bogi niezalenych jako wzorce kobiet przedsibiorczych w biznesie 55

Wywaone rady kobiety Hestii pomagaj wszystkim skupionym wok niej,

przyczyniaj si zarwno do rozwoju duchowego, jak i zawodowego przedsibior-
czych kobiet.

4.Podsumowanie
Wyzwaniem wspczesnego zarzdzania jest znalezienie takich rozwiza,
ktre sprostaj wymaganiom stale zmieniajcego si otoczenia. Jednym ze sposo-
bw na zrozumienie tych zmian jest wsuchanie si przedsibiorcy w opowieci
mwice o bohaterach antycznych i ich dramatycznych dowiadczeniach. Kultura
organizacyjna potrzebuje cigle nowych bohaterw, charakteryzujcych si szla-
chetnoci, by przekaz wzmacnia komunikacj, porusza wyobrani suchacza,
zapada w pami iangaowa.
Zainteresowanie archetypami jest wyrazem poszukiwania wzorw. Najstarsza
mitologia zachodniej cywilizacji zostaje wykorzystana, by stworzy ramy bada,
potrzebnych do analizy kompetencji i zachowa przedsibiorczych kobiet, dziaa-
jcych skutecznie w biznesie. Antyczne archetypy bogi greckich stanowi sposb
wyraania i przywoywania potrzebnych si i cech. Poznanie wewntrznych wzor-
cw, czyli archetypw moe pomc wspczesnej przedsibiorczej kobiecie zrozu-
mie do czego ma powoanie, jakie dziaania mog da jej satysfakcj, a ktre mog
j zmotywowa.
Opracowana analiza moe sta si przydatna w pracy z kobietami usytuowa-
nymi pomidzy tradycyjnym i nowoczesnym modelem kobiecoci do przemiany ich
osobowoci. Pomoe przedsibiorczym kobietom odnale waciw drog, sta si
kim zdolnym do dokonywania wasnych wyborw i budowania swojej wasnej or-
ganizacji.
Analiza zawarta w pracy pozwala potwierdzi przedsibiorczo archetypw.
Zestawienie kompetencji z biografii wybranych kobiet przedsibiorczych z zacho-
waniami odzwierciedlajcymi cechy archetypowe antycznych bogi potwierdza, e
sylwetki wspczesnych kobiet biznesu pasuj do archetypw. Kobiety szukajce
miejsca w biznesie mog czerpa wzorce z antycznych archetypw.
Powysza analiza uatwia sformuowanie kilku wnioskw. Przedsibiorca
wobliczu trudnoci nie moe poddawa si, musi z odwag szuka wyjcia z ka-
dej sytuacji. Kadego dnia powinien analizowa nowe moliwoci, pokonywa
stereotypy, szuka nowych szans. Niezalenie od tego, kim jest osoba przedsibior-
cza, wjakim znajduje si miejscu i czasie, moe odnale swoj drog do sukcesu
wbiznesie.
Wspczesne organizacje potrzebuj potencjau tkwicego w kobietach.
Kobiety, ich wraliwo spoeczna, umiejtnoci interpersonalne, wysokie kompe-
tencje i wiedza specjalistyczna, staj si si przyczyniajc si do sukcesw zarw-
no w swojej organizacji, jak i do wzrostu gospodarczego kraju. Niezwykle wana
w odnoszeniu sukcesw okazuje si wiara kobiet we wasn skuteczno, a take
56 Janina Cholewiska

pewno siebie w dziaaniu. Pogodzenie rl menedera, ony i matki jest moliwe,

wymaga tylko podjcia waciwych decyzji i precyzyjnego planowania.

Bibliografia
1. Bolen J.S. (2006), Boginie w kadej kobiecie, wyd. INANNA, Warszawa.
2. Bowles M.L. (1993), The Gods and Goddesses: Personifying Social Life in the Age of
organization, Organization Studies.
3. Cassirer E. (1946), Language and Myth, Dover, New York [za:] M.Kostera (2010), Or-
ganizacje i archetypy, Oficyna, Warszawa.
4. Fiorina C. (2007), Nie auj niczego, Wspomnienia, Difin, Warszawa.
5. Hatch M.J., Kostera M., Komiski A.K. (2010), Trzy oblicza przywdztwa. Meneder
artysta kapan, Wydawnictwa Akademickie iProfesjonalne, Warszawa.
6. Jung C.G. (1993), Archetypy i symbole. Pisma wybrane, Czytelnik, Warszawa.
7. Jung C.G. (19341954/1968) The Archetypes and Collective Unconscious, Routlege &
Kegan Paul, London, t. 9 [za:] M. Kostera (2010), Organizacje i archetypy, Oficyna,
Warszawa.
8. Kostera M. (2010), Organizacje i archetypy, Oficyna, Warszawa.
9. Komiski A.K. (2000), Zarzdzanie, PWE, Warszawa.
10. Morgan G. (1986/2006), Obrazy organizacji, PWN, Warszawa.
11. Skogemann P. (2003), Kobieco w rozwoju, Wyd. Enetheia, Warszawa.

Netografia
1. Biogramy Kobiet Gabinetu Cieni, Kongres Kobiet Przewodnik, 20112013, http://www.
kongreskobiet.pl/pl-PL/text/O_nas/Gabinet_Cieni/Biogramy_Czlonkin, 2014.08.09
2. Bosacka K. (2007, listopad 5), Dama z zielonymi, Wysokie Obcasy, http://www.wyso-
kieobcasy.pl/wysokie-obcasy/1,96856,4625603.html, 2014.08.05
3. Czarnota W. (2012), Orientacje socjo-biograficzne modych Polek na podstawie ich
wyborw yciowych dokonanych i deklarowanych, Rozprawa Doktorska, Uniwersytet
Warszawski, Warszawa 2012, https://depotuw.ceon.pl//bitstream/handle/item/453/Roz-
prawa%20doktorska%20Wandy%20Czarnoty%202014.pdf?sequence=3, 2014.07.26
4. Grska B. (2007), Sztuka zwyciania: jak to robi Polscy przedsibiorcy?2007, Harvard
Business Review Polska, Ernst & Young, Enterpreneur of The Year, https://przedsiebior-
caroku.pl/photo/Pdf/index_przedsiebiorczosci07.pdf, 2014.08.09
5. Jonczy M., Projekt Jej portret; Modu IV. Biznesmenki, menederki, prezeski, Stowa-
rzyszenie w stron dziewczt, http://www.wstronedziewczat.org.pl/downloads/zalaczni-
ki_modul4_3.pdf, 2014.08.05
6. Kongres Kobiet Przewodnik, http://kongreskobiet.pl/Content/uploaded/files/KK_prze-
wodnik2014_pl.pdf, 2014.08.03
7. ukasiewicz A. (2005, wrzesie 4), Dwa zapachy miasta Henryka Bochniarz w Zielo-
nej Grze, Gazeta Wyborcza, http://zielonagora.gazeta.pl/zielonagora/1,35161,2899992.
html#ixzz393Bdg7YM, 2014.08.01
8. Nagrody Lewiatana`2007 przyznane!, http://konfederacjalewiatan.pl/aktualnosci/2007/1/
nagrody_lewiatana_821627_przyznane, 2014.08.09
Antyczne archetypy bogi niezalenych jako wzorce kobiet przedsibiorczych w biznesie 57

9. Nowak D., Frckiewicz S. (2009, marzec), Kreowa Trendy w komunikacji, Magazyn

gospodarczy Gos Biznesu, http://glos-biznesu.pl/img/glos-biznesu-3.pdf, 2014.08.08
10. O byciu Prezesem Solaris, dyskryminacji kobiet i o zwierztach rozmowa z Pani
Prezes Solange Olszewsk, Kobieta w biznesie, Manager na obcasach, 9 sierpie 2014
http://www.managernaobcasach.pl/kobieta-w-biznesie/161-kobieta-w-biznesie/2302-o-
-byciu-prezesem-solaris-dyskryminacji-kobiet-i-o-zwierzetach-rozmowa-z-pania-pre-
zes-solange-olszewska, 2014.08.09
11. Wyborach start, http://www.zrodlo.cemesta.com/b11GcSBhWEdxXH17ZGF9d09Vd-
3dwe395ZGw.html, 2014.08.03
12. Zarecka K., Nie auj niczego Carly Fiorina, 2007.12.09, http://www.przystan-literacka.
pl/?show=1497, 2014.08.11

THE ANTIQUE ARCHETYPES OF INDEPENDENT GODDESSES

AS THE MODELS OF VENTURESOME WOMEN IN BUSINESS
The purpose of the article are mythical archetypes which in management are considered
to be the source of patterns and inspiration for the research into the effective models of
acting in business. The major objective of the thesis is to collate the archetypes of antique
goddesses with contemporary women who succeeded in business. The study delineates four
selected characters, namely Carly Fiorina, Anita Roddick, Henryka Bochniarz and Solange
Olszewska, and analyses the aforementioned profiles with regard to the image of Greek god-
desses. A variety of analogies are identified, what suggests the complexity of the challenges
posed to business women as well as the significance of the archetypes.

Keywords: antic archetypes, role models, characteristics of women entrepreneurs.