Mgr Adriana Pu

Uniwersytet Kardynaa Stefana Wyszyskiego

w Warszawie

Rnice pomidzy kobietami i mczyznami

Problem rnic pomidzy kobietami i mczyznami staje si dzisiaj zagadnieniem

szczeglnie wanym w analizach naukowych. Pojawiaj si nurty gender sugerujce, i
pe ma wymiar jedynie kulturowy, a wic nie ma biologicznego podoa rnic
pomierzy kobietami i mczyznami. Tymczasem rnice istniej, dotycz one budowy
mzgu u kobiet i mczyzn, zachowa, zdolnoci, komunikacji werbalnej i niewerbalnej.
Tu mona zauway rnice w gestykulacji, sposobie mwienia, w agodzeniu
konfliktw. Rnice te dotycz take tematw rozmw, inicjowania rozmw, uwanego
suchania, nastawienia w procesie komunikacji, ujawniania emocji.

1. Rnice w budowie mzgu u kobiet i mczyzn

Cytujc Breedlove, Brannon (2002) pisze, e badacze zajmujcy si odkrywaniem

rnic w mzgach kobiet i mczyzn koncentruj si na kilku konkretnych strukturach.
Breedlove pisze, e naley zwrci uwag, na podstawow rnice pomidzy rodzajami,
ktra dotyczy caego organu: u mczyzn jest on wikszy ni u kobiet.
W przeciwiestwie do wielu innych rnic zwizanych z rodzajem, ta wystpuje ju
u noworodkw (za: tame, s. 107).
Naukowcy starali si znale rnice pomidzy ciaem modzelowatym kobiet
i mczyzn, jednak badania dotyczce ciaa modzelowatego nie potwierdziy rnic
pomidzy rodzajami. Wedug Witelsona istnienie tej rnicy nie potwierdzia ani jedna
sekcja przeprowadzona na czterdziestu dwch mzgach, jak rwnie badanie na ywych
ludziach, przeprowadzone przez Byne'a, Bliera i Houstona. Kolejne badania, przepro-
wadzone przez Hines i Coallera czasami wykazuj, a czasami nie wykazuj rnic
dotyczcych pata ciaa modzelowatego. Rozbieno uzyskanych wynikw wiadczy,
e we wskazanym aspekcie, rnica pomidzy rodzajami, jeli w ogle istnieje, musi by
bardzo maa (za: tame s. 117). Niektre badania pokazuj jednak, e u kobiet i homo-
seksualistw spoido to jest 10-12% wiksze ni u mczyzn heteroseksualnych (Blum,
2000, s. 74).
Z tego te powodu mona przypuszcza, e mskie mzgi s bardziej
zlateralizowane mczyni wykonujc okrelone zadanie, uywaj bardziej jednej z p-
kul, kobiety za wykorzystuj obie pkule (tame, s. 74)
Wiedzc ju, e istnieje zaleno pomidzy dziaaniem hormonw i Zacho-
waniem naleao sprawdzi, czy uda si znale fizyczne rnice w strukturze mzgu.
Miejscem, ktre zainteresowao naukowcw, bya ta cz, ktra kontroluje zachowania
seksualne: podwzgrze. Goy oraz McEwen wykazali, e ukad komrek i struktura

ISSN 2082-7067 2(13)2013 KWARTALNIK NAUKOWY

 KOBIETY A MCZYNI WOK PODOBIESTW, RNIC I WZAJEMNYCH RELACJI

podwzgrza s u samic i samcw szczurw wyranie odmienne (za: Moir, Jessel, 1993,
s. 41).
Naukowcy spostrzegli, e istniej odmiennoci w strukturze sieci komrek
nerwowych w mzgu samcw i samic. Okazao si, e istniej rnice w dugoci
niektrych pocze komrek nerwowych w mzgu samcw i samic, odmienny schemat
odgazie, odmienne trasy, ktrymi substancje chemiczne (hormony) docieraj do
rozmaitych miejsc przeznaczenia w mzgu. U samca szczura, na przykad, wizki
komrek nerwowych wystpuj w duo wikszym zagszczeniu, a niektre jdra
komrek nerwowych w mzgu s nawet omiokrotnie wiksze ni u samicy (za: tame,
s. 41-42).
Zjawisko to bardzo zaciekawio naukowcw. Dorner, Goy oraz McEwen
postanowili wic sprawdzi, czy uda im si przeksztaci podwzgrze. Wiedzieli ju, e
manipulacja hormonami w krytycznym okresie rozwoju zmienia zachowania mskie na
eskie, a eskie na mskie. Teraz odkryli, e posugujc si w taki sam sposb
hormonami, mog zmieni sam struktur mzgu. Jeeli pozbawi rozwijajcego si
samca szczura hormonw mskich, jego podwzgrze rozwinie si wedug schematu
eskiego. Jeeli samica szczura otrzyma dodatkowo hormony mskie, jej podwzgrze
rozwinie si zgodnie z wzorcem mskim (za: tame, s. 42).

2. Rnice w zachowaniu kobiet i mczyzn

Badania dotyczce rnic w zachowaniu midzy pciami przeprowadzano midzy

innymi na dzieciach. Jedn z najbardziej zauwaalnych rnic midzy chopcami
a dziewczynkami jest agresywno. rdo tego zachowania ma raczej charakter
biologiczny a nie spoeczny (Moir, Jessel, 1993, s. 106)1.
Reinisch i Saunlers wykazali, e agresywne zachowanie nie zaley jedynie od
hormonw, poniewa by wyzwoli agresj, hormony musz mie moliwo
oddziaywania na mzg skonstruowany jak u samca (za: tame, s. 107)2.
Ujawnienie si zachowa mskich u kobiet pod wszelkimi innymi wzgldami
w peni zachowujcych sw tosamo pciow stanowia temat wielu dyskusji.
W dzisiejszych czasach istniej ju doniesienia kliniczne, ktre tumacz owe zjawisko.
Wikszo tego typu przypadkw dotyczy kobiet, ktre w onie matki, w krytycznym dla

1 Badania Moyer nad rnic w poziomie agresji rozpoczto od wywoywania zachowa aspoecznych
u myszy. Jeden z chwytw polega na tym, eby mysz trzyma przez jaki czas w samotnoci, a nastpnie
wprowadzi do jej klatki obc mysz. Dorose samce myszy okazuj obcemu niech- atakuj go. Ale
zachowanie to moe uby kontrolowane. Gdy samiec zostanie wykastrowany, bdzie znacznie
agodniejszy. Jeli nastpnie wykastrowanego zwierzciu zastrzyknie si hormon mski, powraca ono do
swoich dawnych agresywnych zachowa (Moir, Jessel, 1993, s. 107).
2 Dla przykadu, jeli samce myszy zostan wykastrowane, zanim jeszcze hormony zakocz prac nad

ksztatowaniem mzgu wedug schematu mskiego, nawet najwiksza liczba dodatkowych zastrzykw
hormonu mskiego nie wywoywaa sztucznej agresji. Jeli mzg nie by poddany dziaaniu hormonw
mskich w stadium rozwojowym, to w efekcie nie zosta uformowany w taki sposb, aby reagowa na
bodce hormonalne, ktre powoduj zachowania agresywne (za: Moir, Jessel, 1993, s. 108).

FIDES ET RATIO Strona 17

rozwoju mzgu okresie, wystawione byy na dziaanie przekraczajcej norm dawki
hormonu mskiego (tame, s. 109).
Kwestionariusze osobowoci wykazay, e zarwno chopcy, jak i dziewczynki,
ktrych matki bray w ciy dodatkowe dawki hormonw mskich, s bardziej
samowystarczalni, odznaczaj si wiksz pewnoci siebie i niezalenoci, a take
indywidualizmem. Dzieci, ktrych matki bray hormony eskie, wol zajcia w grupie
i bardziej polegaj na innych (tame, s. 111-112).
Kolejny poruszony aspekt rnic pciowych to emocjonalno. Wedug Mandal
(2003, s. 88-89) kobieta od zawsze bya uwaana za bardziej emocjonaln od
mczyzny. Sowa te znajduj take potwierdzenie we wspczenie stosowanych
testach psychologicznych, ktre ujmuj emocjonalno jako bardziej typow i normaln
u kobiet. Normy to testw przygotowywane s odmiennie dla kobiet i mczyzn.
Na podstawie bada, ktre dotyczyy koordynacji pkul sformuowana zostaa
teoria, ktra wyjania dlaczego kobietom atwiej jest mwi o emocjach. Jeli lewa
pkula zajmuje si mow, a prawa emocjami, kobietom atwiej jest dawa sowny
wyraz emocjom, poczy jedno z drugim, natomiast u mczyzn funkcje te s
rozczne (Blum, 2000, s. 74).
Badania przeprowadzone na dzieciach w wieku przedszkolnym przez Maccoby
i Jacklin pokazuj, e chopcy reaguj bardziej intensywnymi emocjami w sytuacjach
zwizanych z frustracjami, za dziewczynki s najbardziej wraliwe na konflikty
z innymi dziemi. Wedug Bucka oraz Basowa, wraz z wiekiem u chopcw, w okresie od
4-6 lat, zaobserwowano w sytuacjach eksperymentalnego ogldania emocjonujcych
slajdw tendencj do powcigania i ukrywania swoich emocji, podczas, gdy u dziew-
czynek ekspresja emocjonalna utrzymywaa si na podobnym poziomie (Mandal, 2003,
s. 89-90).
W badaniach Maccoby i Jacklin dotyczcych lku u dzieci obu pci uzyskiwano
odmienne rezultaty w zalenoci od zmiennych sytuacyjnych. W aspekcie lku przed
obcymi, ktry wystpowa u blisko poowy dzieci, czciej by on dostrzegany u chop-
cw, ale reakcje dziewczynek byy bardziej intensywne (za: tame, s. 90).
U osb dorosych w sytuacji stresu egzaminacyjnego studentki czciej ujawniay
wikszy lk ni studenci, ktrzy reagowali niepokojem podczas wykonywania zada
kobiecych. Uzyskane rnice mog jednake by raczej funkcj oczekiwa spoecznych
zezwalajcych kobietom na otwarte przyznawanie si do lku i niepokoju, a nie
pozwalajcym na takie zachowania mczyznom. Badania prowadzone przez Krasnoff
oraz Basow ujawniy, e rnice w odczuwaniu lku s powizane z tosamoci
pciow, a opis bardzo intensywnych wasnych lkw i niepokojw koreluje z psy-
chiczn kobiecoci (za: tame, s. 90).
Istniejce rnice midzy kobietami i mczyznami w czstotliwoci pojawiania
si i intensywnoci emocji pozostaj pod silnym wpywem spoecznych stereotypw
i przekona, ktre powstrzymuj mczyzn od ujawniania emocji, a zachcaj do tego

ISSN 2082-7067 2(13)2013 KWARTALNIK NAUKOWY

 KOBIETY A MCZYNI WOK PODOBIESTW, RNIC I WZAJEMNYCH RELACJI

kobiety. Nie ma wcale dowodw na to, e tylko kobiety s uczuciowe i dowiadczaj

intensywnych emocji, a mczyni to nic nie odczuwajcy twardziele (tame, s. 91)3.
Kolejn dziedzin interesujc badaczy jest osobowo. Osobowo to zestaw
wielu cech. Midzy innymi mona do nich zaliczy: zo i agodno, agresywno
i skonno do kompromisu, uspoecznienie i indywidualizm, dominacja i ulego,
posuszestwo i obstawanie przy wasnym zdaniu. W kadym wymienionych aspektw
osobowoci zaobserwowano wyrane, wymierne rnice midzy chopcami i dziew-
czynkami, kobietami i mczyznami rnice, o ktrych wiadomo, ze maj podoe
w ukadzie pocze nerwowych mzgu (Moir, Jessel, 1993, s. 123).
Naukowcy, analizujc wymienione rnice, stwierdzili, e cechy te wskazuj na
do spjny obraz niewielkich rnic pciowych w cechach osobowoci. Dotycz one
wikszej wraliwoci kobiet na innych i asertywnoci mczyzn. Bardziej pogbione
charakterystyki stanowi ich dopenienie czy rozwinicie, albowiem u kobiet obejmuj
one m. in. ciepo, otwarto na uczucia, pozytywne emocje, ugodowo, a u mczyzn
dotycz poszukiwania wrae i otwartoci na idee (Mandal, 2003, s. 136).
Rnice pciowe w zakresie cech osobowoci skupiaj si wok gwnego
rdzenia stereotypw pciowych, jakimi s orientacja ekspresyjna kobiet i orientacja
instrumentalna (tame, 2003, s. 136).
Naukowcy dostrzegaj te korelacj midzy testosteronem a osobowoci.
Mczyni u ktrych podstawowy poziom hormonu jest wysoki, wykazuj czsto
klasyczn testosteronow postaw yciow s draliwi, apodyktyczni, zadufani
(Blum, 2000, s. 206).
U kobiet sytuacja przedstawia si nieco inaczej ni u mczyzn, poniewa poziom
testosteronu jest mniej podatny na wpywy rodowiska. Poziom testosteronu nie
wzrasta w wyniku wygranej, ale take nie spada w wyniku przegranej. Kobieta jest wic
chroniona przed fluktuacjami, na ktre naraeni s mczyni (tame, s. 221).
Kobiety, u ktrych poziom testosteronu jest wysoki z reguy rzadziej byy
matkami i w ogle mniej interesowaa je idea rodzicielstwa. Kobiety, u ktrych poziom
testosteronu jest niszy, z reguy znacznie bardziej interesoway si dziemi i ele-
ganckimi ubiorami. Preferoway one wykonywanie typowo kobiecych czynnoci (tame,
s. 224).

3. Rnice w zakresie komunikacji

Rnice pomidzy dziewczynkami i chopcami widoczne s ju w pierwszych

godzinach po urodzeniu. Wykazano, e nowo narodzone dziewczynki wykazuj o wiele

3 Badacze z Narodowego Instytutu Zdrowia Psychicznego poprosili dziesi kobiet i dziesiciu mczyzn,
aby przypomnieli sobie swoje najsmutniejsze przeycia. Kiedy uczestnicy eksperymentu koncentrowali
si na tych wspomnieniach, naukowcy koncentrowali prac ich mzgw za pomoc techniki PET. U obu
pci rozjarzona bya przednia cz ukadu limbicznego, ale u kobiet aktywny obszar by omiokrotnie
wikszy ni u mczyzn. Naukowcy przypuszczaj, e rnica ta moe wyjani, dlaczego kobiety czciej
pograj si w smutku (Blum, 2000, s. 260).

FIDES ET RATIO Strona 19

wiksze zainteresowanie ludmi i ich twarzami ni chopcy. Chopcom natomiast
wystarcza wiszcy przed nimi przedmiot (Moir, Jessel, 1993, s. 28-29).
Naukowcy od dawna interesowali si wpywem pci na rne aspekty ycia
czowieka. Due zainteresowanie wpywem pci na komunikacj zaczo si po opubli-
kowaniu ksiki Deborah Tannen You Just Dont understand [Ty nic nie rozumiesz].
Tannen uwaa, e obie pcie nie rozumiej si nawzajem, poniewa maj cakowicie
rne style konwersacyjne. Wedug autorki rnice te wynikaj z faktu, e kobiety
i mczyni dorastaj w wiatach uformowanych z rnych sw, poczynajc ju od
dziecicych zabaw. Dziewczynki dziel si ze sob swoimi sekretami i wyrastaj na
kobiety dce w rozmowie do budowania wizi z rozmwcami, udzielania im wsparcia
oraz skupiania uwagi na szczegach. Chopcy, w przeciwiestwie do dziewczyn, kieruj
si stylem konwersacyjnym nastawionym na rywalizacj, niechtnie mwi o swoich
problemach, wol abstrakcj i nie czuj si dobrze proszc o rad. To wszystko skutkuje
wiksz rozmownoci kobiet w rodowisku prywatnym (rapport-talk), a lepszym
samopoczuciem mczyzn, gdy mwi publicznie (report-talk) (za: Walsh, 2003, s. 96).
Badacze obserwujc trzylatki opisali rnice pci w sposobie mwienia. Amy
Sheldon porwnaa dwie trzy-osobowe grupy jedn chopcw, jedn dziewczynek
ktre wdaway si w ktnie o plastikowego ogrka. Grup y rozwizyway jednak
konflikt w odmienny sposb. I chopcy i dziewczta chcieli postawi na swoim, ale
zrobili to w odmienny sposb. Ktnia midzy chopcami trwaa dwa i p razy duej ni
dziewczynek i przerodzia si w bjk. Dziewczynki agodziy konflikt i zachowyway
harmoni za pomoc kompromisw i unikw. Chopcy byli bardziej uparci, odwoywali
si do zasad i grozili przemoc fizyczn (za: Tannen, 1995, s. 51).
We wczesnym dziecistwie dziewczynki mwi wicej ni chopcy. Proporcje te
ulegaj zmianie. Wikszo bada dowodzi, e w grupach mieszanych kobiety mwi
mniej ni mczyni. Kobiety mwi wicej w prywatnych konwersacjach, mczyni
za na forum publicznym. Kobiety przerywaj wypowiedzi innych kobiet rwnie czsto,
jak mczyni przerywaj wypowiedzi innych mczyzn. Jednak kobiety rzadziej
przerywaj mczyznom ni odwrotnie. Kobiety przerywaj raczej, aby wyrazi
zainteresowania i uwag, mczyni natomiast, aby kontrolowa konwersacj. Chocia
to kobiety czciej inicjuj tematy rozmowy, to jednak mczyni maj tendencj do
kontrolowania tematu przez swoje reakcje- np. przez brak reakcji lub udzielanie
minimalnych odpowiedzi (Majka-Rostek, 2004, s. 262).
W porwnaniu z kobiecym, jzyk mski jest zwykle bardziej bezporedni,
jednoznaczny, autorytatywny, mniej jest w nim wypowiedzi reaktywnych (np. to
interesujce) (tame, s. 263).
Przedstawione przykady jasno pokazuj, e obie pcie komunikuj si w odmien-
ny sposb. Pe eska posuguje si jzykiem powiza i zayoci, a mska jzykiem
statusu i niezalenoci. Mona powiedzie, e obie pcie posuguj si dialektami
rodzaju (genderlects) (Tannen, 1995, s. 47). Ktni mona uzna za specyficzny rodzaj
rozmowy. Take pod tym wzgldem wystpuj rnice pciowe. Dla wielu kobiet ktnia
oznacza zagroenie. Mczyni natomiast traktuj j jako rodek do osignicia statusu
(tame, s. 182).

ISSN 2082-7067 2(13)2013 KWARTALNIK NAUKOWY

 KOBIETY A MCZYNI WOK PODOBIESTW, RNIC I WZAJEMNYCH RELACJI

Osoby pci mskiej i eskiej mog rnie interpretowa t sam rozmow

i w rny sposb mwi, podejmowa inne tematy rozmw. Wynika to z wielu
uwarunkowa, a mianowicie z biologicznych oraz spoecznych obejmujcych czynniki
kulturowe, odmienne dowiadczenia mczyzn i kobiet, a take z rnych zada i funkcji
spoecznych przypisywanych kadej z pci (Maicher, 2004, s. 267).
Harwas-Napieraa (2006, s. 50) opierajc si na ksice Plopy Rozwj i znaczenie
wizi w yciu czowieka, przedstawia badanie Fishermana, z ktrego wynika, e wedug
analizy rozmw midzy maonkami, ony trzy razy czciej ni mowie zadaway
pytania dotyczce zainicjowania i utrzymania wzajemnych stosunkw. Jednak te
czstsze prby inicjowania rozmw rzadziej koczyy si sukcesem. Mowie natomiast
prbowali rozpocz rozmow rzadziej, lecz czciej odnosili sukces, poniewa ich ony
wykonyway wysiek podjcia interakcjip. Badanie przeprowadzone przez Fisherman
podkrela rnice pci w zakresie potrzeby komunikacji, a take pracy nad osigniciem
intymnoci.
Fanning i McKay uwaaj, e mczyznom trudniej przychodzi uwane suchanie.
Moe to mie zwizek z tradycyjnym modelem mskoci. Model ten karze mczynie
wiedzie, by ekspertem, zna prawidow odpowied, umie rozwizywa problemy.
Taka ekspercka postawa i koncentracja na znalezieniu rozwizania czsto utrudnia
suchanie (za: tame, s. 50).
Kwestia pci odgrywa wic kluczow rol w komunikacji pomidzy mczyzn,
a kobiet. West-Meads opisaa, w jaki sposb mczyni i kobiety podchodz do
problemu. Wedug niej, mczyni musz nauczy si rozumie potrzeb partnerki, aby
omawia sprawy, a take doceni, e dla niej rozmowa oznacza nie tylko wymian
informacji i omwienie rozwiza, ale take omwienie i otrzymanie wsparcia (za:
Belshaw, Strutt, 2007, s. 54).
Powszechnie uwaa si, e to kobiety mwi wicej ni mczyni. Jednak
wbrew stereotypowi gadatliwej kobiety, analizy pokazuj, e to mczyni w rozmo-
wach czciej przerywaj, przeszkadzaj, przejmuj inicjatyw, kontroluj temat
konwersacji, a kobiety na to do biernie przyzwalaj. Mowa kobiet jest grzeczniejsza,
albowiem zadaj wicej pyta, generalnie nie mwi stylem oznajmujcych, rzadziej
uywaj przeklestw, mniej chtnie mwi slangiem, Od mczyzn oczekuje si, e
dostosuj mow do mskich standardw lub e zmodyfikuj j zalenie od pci osoby, do
ktrej si zwracaj (Mandal, 2003, s. 138). Wikszo mczyzn traktuje mwienie
przede wszystkim jako narzdzie zachowania niezalenoci oraz negocjowania i utrzy-
mywania statusu w hierarchicznym porzdku spoecznym (Tannen, 2003, s. 107).
Take aspekcie komunikacji niewerbalnej widoczne s rnice. Kobiety zajmuj
mniejsz przestrze osobist i rzadziej dotykaj inne osoby, natomiast wykazuj si
wiksz wraliwoci na wskazwki niewerbalne, czciej pokazuj gesty otwartoci
i wicej si umiechaj. Wedug Hall'a kobiety, oglnie rzecz ujmujc, niewerbalnie
pokazuj wiksz ulego i empati, a mczyni dominacj i wicej oznak wyszego
statusu (za: Mandal, 2003, s. 138).
Zastanawiajce wydaje si by, skd jednak pochodz owe rnice. Nawet jeli
chopcy i dziewczynki wychowuj si w jednym rodowisku, to rosn w odmiennych

FIDES ET RATIO Strona 21

wiatach sw. Ludzie mwi do nich w odmienny sposb spodziewajc si i akceptujc
rne sposoby mwienia u dzieci. Duy wpyw na nauk stylu komunikacji maj te
rwienicy. Daniel Maltz i Ruth Borker podsumowujc badania wykazali, e dziewczynki
i chopcy mwi do swoich rwienikw w rny sposb. Mimo e jedni i drudzy czsto
bawi si razem, to jednak wikszo czasu spdzaj na zabawie w gronie tej samej pci.
Niektre zabawy dzieci s podobne, ale te ulubione rni si od siebie. Stopniowo
pomidzy jzykiem komunikacji obu pci tworzy si wic coraz wicej rnic (Tannen,
1995, s. 48-49).
Miluska (1999) uwaa, e kobiece nastawienie na ciepo i wi oraz wraliwo
wymaga dobrych kompetencji w zakresie spostrzegania stanw innych osb, zdolnoci
do komunikowania si werbalnego i niewerbalnego oraz budowania stosunkw
interpersonalnych na podstawie pozytywnych emocji, z kolei istot mskiego
nastawienia jest twardo i separacja, a te wymagaj zdolnoci do bycia agresywnym,
zorientowanym zadaniowo, a take zdolnoci do opanowywania przestrzeni w sensie
konkretnym i symbolicznym. Dlatego te uwaa si kobiec ekspresyjno i msk
instrumentalno za wzgldnie niepowtarzalny fakt ponadkulturowy i nie jest to tylko
stereotyp (tame, s. 41).
Rnice pomidzy pciami w komunikacji wynikaj take z tego, e mwi oni
o rnych rzeczach. Mczyni lubi mwi o pienidzach, pracy, sportach, rywalizacji.
Lubi te sobie dokucza. Kobiety natomiast rozmawiaj o rodzinie, bliskich, uczuciach,
ubiorach, zdrowiu i ywnoci. Ich rozmowy s bardziej intymne ni mczyzn.
Mczyni czciej ni kobiety przerywaj rozmowy, ale kobiety z wikszym uporem
potrafi wraca do przerwanych wtkw. Potrafi te z wiksz grzecznoci wtrci si
w sowo lub te czekaj a rozmwca skoczy mwi (Agryle, 1999, s. 94).
Rnice w zakresie komunikacji, jak wyej napisane mog wynika z czynnikw
kulturowych, ale nie tylko. Jak byo opisane wczeniej, w testach sprawnoci werbalnej
kobiety ma og wypadaj lepiej. S one take bardziej przystosowane do
otrzymywania szerszego zakresu informacji zmysowych, do atwiejszego czenia tych
informacji ze sob i dostrzegania relacji midzy nimi, do kadzenia nacisku na relacje
midzy ludmi i na procesy komunikacji (Moir, Jessel, 1993, s. 28). Wpywy kulturowe
mog wic potgowa mocne strony kobiet, ale ich przewaga w tych dziedzinach jest
wrodzona (tame, s. 28).
Odkrycia przedstawione przez Lacoste-Utamsing dotyczcych rnic midzy
mzgami obu pci pokazay, jak wane s rnice w rozmieszczeniu w mzgu obszarw
kontrolujcych emocje. Rnice te dotycz ciaa modzelowatego, wizki wkien
czcych lew i praw pkul mzgu. Te wanie wkna nerwowe zapewniaj
wymian informacji midzy obiema pkulami mzgowymi. Ciao modzelowate jest
odmienne u kobiet i mczyzn (za: tame, s. 25).
Przedstawione powyej rnice maj te inne odzwierciedlenie. Mianowicie,
przekada si to na odmienny sposb ujawniania emocji przez mczyzn i kobiety.
Mczyzna trzyma emocje tam, gdzie ich miejsce a miejsce to znajduje si w prawej
pkuli podczas gdy zdolno wyraania ich w mowie znajduje si po drugiej stronie,
Poniewa obie pkule poczone s mniejsz liczb wkien nerwowych ni u kobiety,

ISSN 2082-7067 2(13)2013 KWARTALNIK NAUKOWY

 KOBIETY A MCZYNI WOK PODOBIESTW, RNIC I WZAJEMNYCH RELACJI

przepyw informacji midzy nimi jest bardziej ograniczony. A wic mczynie trudniej
wyrazi uczucia, bo informacje przepywaj u niego do niego do werbalnej, lewej pkuli
z wikszym oporem (tame, s. 26). Tak wic, kobiecie moe by trudniej oddzieli
emocje od rozumowania ze wzgldu na sposb, w jaki zorganizowany jest jej mzg.
Funkcje emocjonalne umieszczone s u kobiety w obu pkulach, a w dodatku wikszy
jest przepyw informacji midzy pkulami. Strona emocjonalna jest lepiej poczona ze
stron werbaln. Kobieta moe wyrazi swoje uczucia sowami, poniewa to, co czuje,
jest efektywniej przekazywane do werbalnej strony mzgu (tame, s. 27).
Rnice w budowie mzgu mog te przekada si na nierwno kontaktu
w sferze uczu. Wedug Cancian najwikszym poza seksem cho w cisym z nim
zwizku zagroeniem maestwa jest nierwno kontraktu w sferze uczu. Ze
wzgldu na odmienn hierarchi wanoci w mzgu kadego z partnerw umowa jest
niesprawiedliwa (za: tame, s. 71). Wedug Hitea dziewidziesit osiem procent
kobiet chce, aby mczyni wicej z nimi rozmawiali o osobistych przemyleniach,
wraeniach, planach, emocjach, wtpliwociach i eby je pytali o to samo, natomiast
mczyni wykazuj mniejsz od kobiet potrzeb w tym aspekcie. Czsto wyjania si to
tym, e mczyzn uczy si, aby nie ujawniali swych uczu syndrom taki duy chopiec,
a pacze! Teraz jednak wiadomo, e przejawiany przez mczyzn dystans wobec uczu
i niech do ich komunikowania ma korzenie biologiczne (za: tame, s. 71).
Uwaa si, e kobiety bardziej potrzebuj dotyku, ni mczyni. Dla kobiet
wiadczy on o bliskoci, podtrzymuje relacje spoeczne. Mczyni za mog przez niego
wyraa swj status spoeczny. Moe on wiadczy o dominacji i posiadaniu wadzy
(Gaewska, Kusio, 2012, s. 101).
Wedug Nelsona, dotyk ma te odmienne znaczenie dla kobiet i mczyzn w
kontaktach intymnych. Dla mczyzn bardzo wan rol peni wzrok, a dotyk traktuj
raczej instrumentalnie. Kobiety natomiast wyej ceni pocaunki, gaskanie, przytulanie
(za: tame, s. 104).
Elgin uwaa, e zachowania niewerbalne stanowi wan cz tego, jak
komunikujemy si z innymi. Niektrzy badacze twierdz, e 90% emocji i 65% caej
informacji przekazywane jest raczej za pomoc jzyka ciaa ni mowy (za: Walsh, 2003,
s. 125). Jeli czyja wypowied zostaje le zrozumiana, by moe przyczyn jest wanie
zy przekaz niewerbalny. Dlatego te naley by wiadomym znaczenia jakie przekazuje
si za pomoc tonu gosu, gestu, mimiki, kontaktu wzrokowego, czy postawy (Carlson,
Dinkmeyer, 2005, s. 110).
Naukowcy zainteresowali si komunikacj niewerbaln w aspekcie rnic
midzypciowych. Zdaniem LaFrance i Henley szczeglnie interesujc rnic
pomidzy pciami jest wiksza zdolno kobiet do odbierania i nadawania
niewerbalnych sygnaw spoecznych. Moir i Jessel uwaaj, e kobiety maj zdolno
do odczytywania istotnych subtelnoci znacze na podstawie tonu gosu oraz mimiki.
Mczyni natomiast ignoruj wiele informacji o ludziach zawartych w subtelnych
sygnaach niewerbalnych (za: Harwas-Napieraa, 2006, s. 51-52).
Kobiety okrelane s jako bardziej sprawne ni mczyni w dekodowaniu
niewerbalnych wskanikw, czciej si umiechaj i podtrzymuj kontakt wzrokowy,

FIDES ET RATIO Strona 23

z kolei mczyni zachowuj wikszy dystans interpersonalny i s bardziej ekspresyjni
w gestach i ruchach caego ciaa oraz czciej wzbogacaj komunikacj werbaln o ele-
menty pozawerbalne (wtrty typu uhm, ah). Wobec znanych osb kobiety
demonstruj wicej pozytywnych zachowa spoecznych o charakterze emocjonalnym
(dziaanie przyjazne, zgadzanie si z innymi, oferowanie wsparcia emocjonalnego),
podczas gdy pe mska preferuje zachowania zorientowane na zadanie (wyraanie
opinii i proszenie o opini, prba rozwizania zadania grupowego) (Miluska, 1999,
s. 41).
Podstawowa rnica midzy kobietami, a mczyznami w obszarze komunikacji
niewerbalnej dotyczy zdolnoci dekodowania komunikatw. Kobiety maj wiksz
zdolno do ich odbierania i odczytywania. Uwaniej ni mczyni obserwuj
partnerw interakcji i wycigaj wnioski dotyczce ich emocji (Majka-Rostek, 2004,
s. 263).
Birdwhistell wyrni typowe dla kobiety i mczyzny zachowania niewerbalne.
Wrd ludzi dymorfizm jest mao widoczny, dlatego naley zauwaa rnice na
poziomie pozycji ciaa, poruszania si i wyraania gestw. Kobiety i mczyni uczeni s
w jaki sposb wyraa gesty, aby odbierane one byy jako zgodne z dan pci. Kobiety
na przykad, jak uwaa LaFrance w odrnieniu od mczyzn trzymaj nogi zczone
i ramiona przy ciele. Mczynie za nie przystoi siedzie ze zczonymi nogami, a szero-
ko rozoone ramiona wiadcz o jego pewnoci siebie (za: Gaewska, Kusio, 2012,
s. 81-82).
Hall twierdzi, e rnice midzy mczyznami, a kobietami w zakresie
komunikacji niewerbalnej s wiksze ni rnice midzy pciami w innych obszarach.
Kobiety uywaj ruchw ciaa, na przykad dotykania, czciej ni mczyni i czciej
ni oni angauj si w wymian interpersonaln. Pe eska czciej wpatruje si
w rozmwc i z wikszym prawdopodobiestwem zaakceptuje dystans midzy sob,
a partnerem konwersacji. Badania sugeruj, e rnicujc pe pod wzgldem
komunikacji niewerbalnej powinnimy take wzi pod uwag rnice rasowe i etniczne
(za: Walsh, 2003, s. 125).

4. Rnice w zdolnociach pomidzy kobietami a mczyznami

Maccoby i Jacklin dokonay przegldu dziesitkw bada, w ktrych

porwnywano umiejtnoci werbalne dziewczt i kobiet z umiejtnociami chopcw
i mczyzn. Nie wszystkie one wykazay rnice zwizane z rodzajem. Niemniej jednak
badaczki doszy do przekonania, e dziewczta i kobiety maj pewn niewielk
przewag nad chopcami i mczyznami w tym zakresie (za: Brannon, 2002, s. 127).
Halpern przeanalizowaa przeprowadzone w tej dziedzinie badania i dosza do wniosku,
e dziewczta i kobiety wykazuj ogln przewag przy wykonywaniu rozmaitych
zada werbalnych (za: tame, s. 127).
Powszechnie uwaa si, e kobiety s bardziej uzdolnione jzykowo, ni
mczyni. Dorose kobiety nie maj jednak wcale ani bogatszego sownika, ani
wyszego ilorazu inteligencji werbalnej. Lepiej radz sobie natomiast z ortografi

ISSN 2082-7067 2(13)2013 KWARTALNIK NAUKOWY

 KOBIETY A MCZYNI WOK PODOBIESTW, RNIC I WZAJEMNYCH RELACJI

i charakteryzuj si nieco wiksz pynnoci jzykow w wskim rozumienia

generowania sw zaczynajcych si lub koczcych okrelon liter (Kimura, 2006,
s. 111). W zadaniach, ktre maj na celu sprawdzenie pamici werbalnej kobiety stale
wypadaj lepiej od mczyzn. Odnosi si to zarwno przypominania sobie
niepowizanych ze sob sw, jak i materiau o okrelonym znaczeniu (tame, s. 111).
Zdolnoci motoryczne, to kolejny aspekt wzgldem ktrego moemy porwna
kobiety i mczyzn. Mczyni o wiele lepiej radz sobie w zadaniach wymagajcych
trafienia do celu (takich jak gra w rzutki) albo przechwytywanie przedmiotw. Rnica
ta nie zaley od budowy fizycznej, gdy mczyni homoseksualni nie osigaj znaczco
lepszych wynikw ni kobiety. O przewadze tej nie decyduje rwnie dowiadczenie
sportowe kobiet i mczyzn, mimo, e moe si ono rni. Przewaga mczyzn pod
wzgldem zdolnoci nie jest jednak cakowita, poniewa kobiety potrafi szybciej ni
mczyni wykonywa sekwencje ruchw (szczeglnie palcami), co okrela si czasem
mianem subtelnych zdolnoci motorycznych. Uznaje si, e takie zdolnoci nie zale od
wielkoci doni (tame, s. 49).
Biorc pod uwag testy przestrzenne, okazuje si, e mczyni wykazuj pewn
przewag dotyczy to w szczeglnoci rotacji wyobraeniowej i rzucania do celu.
Jednake kobiety na og lepiej przypominaj sobie pooenie i kolejno ustawienia
przedmiotw oraz punktw orientacyjnych wzdu trasy. Podczas orientacji w terenie
mczyni polegaj przede wszystkim na geometrycznych waciwociach przestrzeni,
natomiast kobiety czciej wykorzystuj charakterystyczne elementy otoczenia (tame,
s. 73).
Wikszo mczyzn uzyskuje lepsze wyniki w testach zdolnoci wymagajcych
rozumowania matematycznego lub rozwizywania problemw, podczas gdy kobiety
wypadaj lepiej w zadaniach rachunkowych. Tymczasem ocenami z przedmiotw
szkolnych (take z matematyki) dziewczynki gruj nad chopcami (tame, s. 87).
Wedug Kimury kobiety wydaj si bardziej wraliwe na bodce zewntrzne
docierajce ze wszystkich zmysw z wyjtkiem bodcw wzrokowych. W tym
przypadku obraz nieco si komplikuje. Mczyni wykazuj zdecydowan przewag w
zadaniach na rotacj wyobraeniow (take w odniesieniu do rotacji trjwymiarowej),
kobiety za s w stanie lepiej oszacowa odlegoci od przedmiotw, przynajmniej
wwczas, gdy dotyczy to ich przestrzeni osobistej. Lepiej jest u nich take wyksztacona
zdolno, zwana szybkoci spostrzegania, ktra umoliwia dokonywanie szybkich
porwna. Ponadto kobiety przewyszaj mczyzn pod wzgldem umiejtnoci
odczytywania wyrazu twarzy i mowy ciaa (tame, s. 98).

***
Badania nad maestwami przeprowadzone przez K. B. Hoyenga, K. Hoyenga
pokazuj, e szczcie maeskie mczyzn zaley od poziomu speniania przez ich
ony takich cech jak: atrakcyjny wygld, gotowanie i zakupy. Kobiety natomiast s
zadowolone z maestwa wtedy, gdy ich mowie byli czuli w dniu, w ktrym
wypeniay one kwestionariusze ankiety (za: Moir, Jessel, 1993, s. 184). Niektrzy
antropolodzy uwaaj, e kobiety i mczyni maj odmienne potrzeby w dugotrwaym

FIDES ET RATIO Strona 25

zwizku. Konieczny jest wic wiadomy wysiek obojga partnerw, aby te rnice
zaakceptowa, dostosowa si do nich i odpowiedni na nie zareagowa (Wilson, Nias, za:
tame, s. 70).
Obie pcie wnosz do zwizku co innego. ona wnosi do zwizku wraliwo
emocjonaln, skonno do wzajemnej wspzalenoci, tsknot za bliskoci
uczuciow, w tym za seksem jako wyrazem tej emocjonalnej intymnoci. Mczyzna
natomiast, jest w dziedzinie uczu znacznie mniej wymagajcy, a bywa zupenie
niewraliwy na ich wag. Mowie skonni s do niezalenoci i swoje obowizki w
ramach kontraktu maeskiego postrzegaj przede wszystkim w kategoriach
zapewnienia bezpieczestwa finansowego (tame, s. 66).
Niezadowoleni mczyni, w porwnaniu z kobietami czciej podkrelaj brak
bezinteresownoci obojga, kobiety natomiast brak gospodarnoci obojga, brak
pozytywnej oceny wspmaonka, nienaduywania alkoholu u obojga, wiedzy z zakresu
maestwa, powanego podejcia do ycia obojga. Gdy chodzi o zaspokajanie potrzeb
emocjonalnych, nie ujawniaj si zasadnicze rnice pomidzy pciami. Dla kobiet
jednak wyranie najwikszym problemem jest nienaduywanie alkoholu oraz sprawa
szacunku i rwnouprawnienia. Zaskakujc rzecz wydaje si by, e na pierwszym
miejscu jeli chodzi o rnice w maestwach zadowolonych i niezadowolonych,
u mczyzn wystpuje poczucie bezpieczestwa (u kobiet jest ono na trzynastym),
a u kobiet wzajemna troskliwo (u mczyzn na szstym). Kobiety niezadowolone
uwaaj, e ich kontakt z mem jest konfliktowy lub zerwany (Braun-Gakowska,1980,
s. 66-148).
Naley take zwrci uwag na zachowania, ktre nazywane s adaptorami. S
one kojarzone bardziej z gestami kobiecymi, ni mskimi. Dzieci uczone s ich ju w
dziecistwie, a z czasem przeksztacaj si w sposoby noszenia, traktowania ubrania,
biuterii, czy trzymania owka. Do bardzo charakterystycznymi zachowania w tej
kategorii mona zaliczy: bawienie si wosami, pocieranie, ciskanie i wykrcanie rk,
zbieranie niby-okruszkw z ubrania, czy te poprawianie go (Gaewska, Kusio, 2012,
s. 96). Wedug Lafrance i Henley (2003) wielko omawianych rnic zaley te od
sytuacji. Kobiety czciej ni mczyni nawizuj wzajemny i niewzajemny kontakt
wzrokowy z innymi oraz umiechaj si czciej ni mczyni (tame, s. 128).

Bibliografia:
Agryle, M. (1999). Psychologia stosunkw midzyludzkich. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe
PWN.
Bem, S. L. (2000). Msko kobieco. O rnicach wynikajcych z pci. Gdask: Gdaskie
Wydawnictwo Psychologiczne.
Belshaw, C., Strutt, M. (2007). Pary podczas kryzysu. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona.
Blum, D. (2000). Mzg i pe. O biologicznych rnicach midzy kobietami, a mczyznami.
Warszawa: Prszyski i S-ka.
Brannon, L. (2002). Psychologia rodzaju. Kobiety i mczyni: podobni, czy rni. Gdask:
Gdaskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Braun-Gakowska, M. (1980). Mio aktywna: Psychiczne uwarunkowania powodzenia
maestwa. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.

ISSN 2082-7067 2(13)2013 KWARTALNIK NAUKOWY

 KOBIETY A MCZYNI WOK PODOBIESTW, RNIC I WZAJEMNYCH RELACJI

Carlson, J., Dinkmeyer, D. (2005). Szczliwe maestwo. Szczero, otwarto, zaangaowanie.

Gdask: Gdaskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Drobiska, J., Kuniarz, A., Pietruch, M., witek, K. (2002). Jak si szczliwie zakocha? Pe
psychologiczna, a zwizki partnerskie w kulturze polskiej. W: A. Kuczyska (red.)
Zrozumie pe. Studia interdyscyplinarne (s. 79-94). Wrocaw: Wydawnictwo
Unwerytetu Wrocawskiego.
Gbala, P. (2/2007) Schematy i transgresje pci. w: Cywilizacja i pe. Pe psychologiczna,
homokultura, cywilizacja pornograficzna (s. 9-26). Warszawa: Wydawnictwo Psychologii
i Kultury, redakcja albo ALBO.
Gaewska, E., Kusio, U. (2012). Komunikacja niewerbalna. Pe i kultura. Lublin: Wydawnictwo
Uniwersytetu Marii Curie-Skodowskiej.
Handke, K., (2008). Socjologia jzyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Harwas-Napieraa, B. (2006). Komunikacja interpersonalna w rodzinie. Pozna: Wydawnictwo
Naukowe UAM.
Kamierczak, M. (2006). Rola empatii i percepcji partnera w zwizkach romantycznych w Indiach
w kontekcie bada polskich. W: A. Chybicka, M. Kamierczak (red.) Kobieta w kulturze-
kultura w kobiecie. Studia interdyscyplinarne (s. 59-90). Krakw: Impuls.
Kimura, D. (2006). Pe i poznanie. Warszawa: Pastwowy Instytut Wydawniczy.
Korczyska, M. (2004). Co rzdzi naszymi oczekiwaniami wobec partnera? W: A. Kuczyska, E. K.
Dzikowska (red.) Zrozumie pe. Studia interdyscyplinarne II (s. 307-322). Wrocaw:
Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocawskiego.
Lafrance, M., Henley, N., M. (2003). W: M. Walsh (red.) Kobiety, mczyni i pe (s. 127- 146).
Warszawa: Wydawnictwo IfiS PAN.
Maicher, A. (2004). Wpyw pci osb tworzcych diad na styl komunikacyjny i poczucie komfortu
z przeprowadzonej rozmowy. W: A. Kuczyska, E. K. Dzikowska (red.) Zrozumie pe.
Studia interdyscyplinarne II (s. 267-280). Wrocaw: Wydawnictwo Uniwersytetu
Wrocawskiego.
Majka-Rostek, D. (2004). Komunikacja genderowa jako komunikacja midzykulturowa.
W: A. Kuczyska, E. K. Dzikowska (red.) Zrozumie pe. Studia interdyscyplinarne II
(s. 258-266). Wrocaw: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocawskiego.
Mandal, E. (2003). Kobieco i msko. Popularne opinie, a badania naukowe. Warszawa:
Wydawnictwo Akademickie ak.
Miluska J. (1999). Przyczyny rnic pciowych: Dylematy i rozstrzygnicia. W: J. Miluska, P. Boski
(red.) Msko - Kobieco w perspektywie indywidualnej i kulturowej (s. 39-66).
Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Moir, A., Jessel, D. (1993). Pe mzgu. O prawdziwej rnicy midzy mczyzn, a kobiet.
Pastwowy instytut wydawniczy.
Tannen, D. (1995). Ty nic nie rozumiesz! Kobieta i mczyzna w rozmowie. Warszawa:
Wydawnictwo B.
Tannan, D. (2003). W: M. Walsh, (red.) Kobiety, mczyni i pe (s. 98-110). Warszawa:
Wydawnictwo IfiS PAN.
Walsh, M. (2003). Kobiety, mczyni i pe. Warszawa: Wydawnictwo IfiS PAN.

FIDES ET RATIO Strona 27