You are on page 1of 54

UniversitSidiMohammedBenAbdellah

FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
AnneUniversitaire:20112012
MasterSciencesetTechniquesGMP
GniedesMatriauxetdesProcds
MEMOIREDEFINDETUDES
PourlObtentionduDiplmedeMasterScienceset
Techniques
Prsentpar:
RIADAsmae
Encadrpar:
SOSSAMohssine
ELGHAZEOULAIAhmed
SoutenuLe22Juin2012devantlejurycomposde:
ELGHAZEOULAIAhmed
IDRISSIKANDRINoureddine
HARRACHAhmed
CHTIOUIHicham
Stageeffectu:
Optimisationnergtiquedesdeuxchaudires
auxiliaires
lacentralethermolectrique
Page 2
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
2011/2012
MasterSciencesetTechniques:GniedesMatriauxetdesProcds
Nometprnom:RIADAsmae
Titre:Optimisationnergtiquedesdeuxchaudiresauxiliaireslacentrale
thermolectrique
Rsum
Danslecadredelarelancedelapolitiquedematrisedelnergie,lesorganismessouhaite
inciterlesacteursindustrielssengagersurlavoiedelutilisationrationnelledelnergie.Pour
cela,cettedmarcheapourobjectifdepermettreauxentreprisesdidentifierlesgisements
dconomiednergieetdemettreenuvrerapidementdesactionsdematrisedes
consommations
d'nergierentablesconomiquement.
Danscecadre,ledocumentprsentconstituelasynthsedemonprojetdefindtudes
effectuauseinduGroupeOCP,dontlobjectifestdefaireuneconomiednergieraliseau
niveaudesdeuxchaudiresauxiliaires,Ltudeseratraduiteparunediminutiontrssensibledes
cotsdexploitation.
Pourcefaire,nousavonscommencparuncalculdurendementnergtiquedesdeux
chaudireetlecompareraveccelleduconstructeurenidentifiantlesfacteursquilaffecte.
Ensuite,nousavonstudidessolutionspourlamliorationdelaperformancenergtique
etrduirelaconsommationdufuel.
Motscls:Chaudiresauxiliaires,Rendement,Fuel,OCP

Page 3
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
.
Figure1:OrganigrammedeladirectiondeproductionetdeJorfLasfar
Figure2:Schmadeprincipedefonctionnementdelacentralethermique
Figure3:Chaudirestubesdefumes
Figure4:Chaudirestubesd'eau
Figure5:Ballonsuprieur
Figure6:Bilanthermique
Figure7:Echangeurcalendreettubes
Figure8:Schmadchangeurthermique
Listesdesfigures
Page 4
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Tableau1:Caractristiquesfonctionnelsdelachaudire
Tableau2:LacompositiondufuelolN2utilis
Tableau3:Tableaustchiomtrique
Tableau4:Dbitetvolumedesespces
Tableau5:Lapuissancedesespcesprsentsdanslesfumes
Tableau6:Rsultatsdescalculsdespertes
Tableau7:Rcapitulationdesrsultatsobtenus
Tableau8:Chaleurspcifiqueetfractionvolumiquedesespces
Tableau9:Dimensiondesdeuxchangeursdechaleur.
Tableau10:Rsultataprschauffagedair
Tableau11:GainenfuelolN2
Tableau12:Cotdugainannueldeschaudires
Listedestableaux
Page 5
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Ddicace1
Remerciement
Introductiongnrale
Chapitre1:PrsentationduGroupeOfficechrifiendesPhosphates
I.
PrsentationdugroupeofficechrifiendesphosphatesOCP...
1.
Historique
2.
Statutjuridique
3.
Fichetechnique
II.
PrsentationdePlechimiqueJorflasfar...
1.
OrganisationdeJorfLasfar.
2.
DescriptiondeJorfLasfar
3.
AteliersducomplexeJorfLasfar.
ChapitreII:DescriptiondelacentralethermolectriquedeMP3etMP4...
I.
DescriptiondelaCentralethermolectrique.
II.
Gnralitssurleschaudires.
1.Dfinition
2.Typedeschaudires
3.Caractristiquesprincipalesdeschaudires
III.
Ladescriptiondtailledelachaudireauxiliaire..
1.Dfinitiondelachaudire...
2.Lesprincipauxlmentsdelachaudire.
3.Principedefonctionnement
4.
RledelachaudireauxiliaireduMarocIIIIV
ChapitreIII:Etudethoriquedelacombustion.
I.
GnralitssurlaCombustion.
1.Dfinition
2.Lesdiffrentstypesdecombustion
3.Gnralitssurlecombustible(fueln2)
II.
Etudethermochimiquedelacombustion
1.Ractiondelacombustion..
2.Grandeurscaractristiquesdunecombustion
III.
Rendementettudethermiquedelacombustion
1.Lerendementdelachaudire.
2.lespuissancesintroduitesdanslachaudire.
3.Lespertes
ChapitreIV:Calculetanalysedurendementdesdeuxchaudiresauxiliaires.
I.
Lerendementnominaldelachaudire(Constructeur)
1.Paramtresdelacombustion.
2.Lespertesdnergie
3.Lerendementdelachaudire
II.
Lerendementactueldelachaudireauxiliairen1:

Page 6
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
1.
Bilanmassiquedelachaudireauxiliairen1:
2.
CalculdesPertesdnergie:
3.
Quantitdechaleurentrante
4.
Rendement:
III.
Lerendementactueldelachaudireauxiliairen2:
1.
Quantitdechaleurentrante:
2.
Calculdespertes
3.
Lerendement:
ChapitreV:Amliorationdesperformancesnergtiques
I.
Etudedelamliorationdurendement:
1.
Quelquesnotionssurleschangeurs:
2.
Dimensionnementdeschangeursdechaleur:
II.
Rsultatsapportsparlessolutionsproposes:
Conclusiongnrale
Bibliographie
Annexe

Page 7
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Amestrschersparents,
Aucunmot,aucuneexpressionnepourratmoignerdemareconnaissanceet
ma
gratitudevotregard,vossacrificesabondantsetvotresoutien
inconditionnel
resterontjamaisgravsdansmoncuretmonesprit;
Jenesaiscommentvousremercierpourtoutcequevousavezfaitpourmoi;
Amesfrresetmessurs
Mercipourlesinstantsinoubliablesquenousavonspartags;
Atoutemagrandefamille
Amestrschersamis
Mercidtretoujourslpourmoi.
Page 8
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Atouteslespersonnesquiaurontcontribudeprsoudeloinl'laboration
dece
projet.
Atousceuxquimaiment
Jeddiecetravail
ASMAE
Autermedecetravaildefindtudes,jetiensexprimermaprofondegratitudemes
encadrants,MrA.ELGHAZOUALIetMrM.SOSSApoursesorientations,sesprcieux
conseils
etsesencouragements,quiltrouveicilexpressiondemareconnaissanceetdemonprofond
respect.
Jetiensremercierlestechniciensdelacentralethermolectriquepourleurscollaborations
aussibienpourletravaildeterrainquepourlaccsauxdocumentstechniques.
MessincresremerciementsontsadressentauxmembresdejuryMrIDRISSIKANDRI
Noureddine,MrHARRACHAhmed,MrCHTIOUIHichamdavoiracceptlejugementdece

Page 9
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
modestetravail,quilstrouventicilexpressiondemesgratitudespourlintrtquilsont
tmoignes.
Jesuisheureusedeprsentermesvifsremerciementstouslesprofesseursdedpartementde
chimiedelafacultdessciencesettechniquesFspourlaformationlesconseils,etles
encouragementsdurantmesannesdtudes.
EtavecmaprofondegratitudeceuxquiontcontribudeprsoudeloinLlaborationdece
modestetravail;Quilssoienticiremercispourleuraltruismequiseraapprcitraversles
ges.

Introductiongnrale
Dansunenvironnementmarquparlamondialisation,l'volution,laconcurrence,lacomplexit
et
larapiditdesexigencesdumarch,lesentreprisesdoiventfairepreuvededynamismepour
s'adapterrapidementetensouplesseauxnouvellesexigencesetsavoirsaisirlesopportunits.
Soucieuxd'amliorerlaqualitdesproduits,d'optimiserlepotentieldeproduction,derduireles
cots,demoderniserlesinstallations,deconfortersapositionsurlemarchetderpondreaux
besoinsdesclients.LeGroupeOfficeChrifiendesPhosphatesJorfLasfarmneencontinue
plusieursprojetsdemodernisationetdedveloppementpours'engagerdansunedmarche
d'optimisationnergtiquedontl'objectifestdefaireuneconomiednergieraliseauniveau
des
Page 10
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
deuxchaudires,Ltudeseratraduiteparunerductiondelaconsommationencombustibleet
par
lasuiteunediminutiontrssensibledescotsdexploitation.
Ainsi,l'objectifdecetravails'inscritdel'optimisationnergtiquedesdeuxchaudires
auxiliaires,ilconsistetudierdessolutionspourl'amliorationdurendementnergtiqueetpour
rduirelaconsommationenfuelol.
CestageesteffectuauseindelacentralethermolectriquequiestlecoeurbattantdeMaroc
PhosphoreIIIIVquialimentelesdiffrentesunitsenutilits(vapeurHP,MP,BP,lectricit,
eau
alimentaire,...)
Pourfaire,cetravailseraprsenten5chapitres:
LepremierchapitrevoqueunedescriptionduGroupeOCP,puisuneprsentationduPle
chimieJorfLasfar
Ledeuximeseraconsacrladescriptiongnraledelacentralethermolectriquede
lOCPenexpliquantlefonctionnementdeschaudiresauxiliaires.
Tandisqueletroisimeestconsacrunetudethoriquedelacombustionetpermettantde
dterminerlesdiffrentsparamtresncessairesaucalculdurendement.
Dansunquatrimechapitre,nousidentifieronslesrendementsactuelsdesdeuxchaudires
auxiliairesenexploitantlesparamtresdecombustionprsentsdanslechapitreprcdent.
Lecinquimechapitreseraconsacrunetudetechniquedessolutionsproposes.

Page 11
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
I.PrsentationdugroupeofficechrifiendesphosphatesOCP:
LegroupeofficechrifiendesphosphatesOCPestunoprateurinternationaldansle
domainedelindustriedesphosphatesetdesesproduitsdrivs.Lephosphatebrutextraitdu
sous
solmarocainestexportoulivrauxindustrieschimiquesdugroupeSafiouJorflasfarpour
tretransformenproduitsdrivscommercialisables:acidephosphoriquedebase,acide
phosphoriquepurifi,engraissolide.
LegroupeOCPlivreauxcinqcontinentsdelaplante;sesexportations
reprsentent2530%decommerceinternationalduphosphateetdesesproduits
drivs.Prsentdanscinqzonesgographiquesdupays.(Troissitesdexploitations
minires:Khouribga,Bengurire/Youssoufia,Boucra/Layouneetdeuxsitesde
transformationchimique:SafietJorfLasfar)
1.Historique:
80annesdjsesontcoulesdepuislacrationdelofficechrifiendesphosphatesle7
Aot1920,annejalonneparplusieursralisations:
1921:
DbutdelextractionduphosphateBoujnibadanslazonedeKhouribga
(1Mars1921).
Premireexportationdephosphate(23juillet1921)
Chapitre1:PrsentationduGroupeOfficechrifiendes
Phosphates
Page 12
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
1931:
Ouverturedunnouveaucentredeproductiondephosphate:leCentredeYoussoufiaconnu
alorssouslenomdeLouisGentil(1931).
1952:
MiseenuvredelamthodedextractionendcouverteKhouribga(1952).
CrationduncentredeformationprofessionnelKhouribga(1958)etparlasuitela
crationdautreunitdeFormation/perfectionnement:EcoledematrisedeBoujniba
(1965).
1965:
DveloppementdelamcanisationdesouterrainYoussoufia.DmarragedeMarocchimie
Safipourlafabricationdesdrivsphosphats:Acidephosphoriqueetengrais(1965).
1975:
CrationduGroupeOCP,structureorganisationnelleintgrantlOCPetsesentreprises
filiales(1975).
Lintgrationdunnouveaucentreminierendcouverte,lecentredephosphateBoucra
(1976).
DmarragedunenouvelleunitdevalorisationSafi:MarocChimieIIetMaroc
phosphoreI(1976);puis,MarocPhosphoreII(1981).
Ouvertureduntroisimecentredeproductionendcouverte,lecentredeBengrire(1979).
1986:
PartenariatsindustrielsenBelgique:Prayon(1981).
Dmarragedunnouveausitedevalorisationdephosphate:lesitedeJorfLasfarAvec
MarocPhosphoreIIIIV(1986).
1997:
Explorationdunnouveauprojetdepartenariatindustrieletderenforcementdecapacit.
Acclrationduprogrammesocialdecessiondelogementaupersonnel(1993).
Partenariatindustrielavecgrandeparoisse(1997),usineEMAPHOSpourLacide
phosphoriquepurifi(Maroc/Belgique/Allemagne)en1998,usineIMACIDPouracide
phosphorique(Maroc/Inde)en1999.

Page 13
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Raisonsociale:OfficeChrifiendesPhosphatesOCP
Numroduregistredecommerce:Casablanca40.327
Datedecration:Dahirdu07/08/1920
Miseenplacedelastructuredugroupe:Juillet1975
Sigesocial:AngleRoutedElJadidaetBDdelaGrandeCeinture,
B.P5196CasaMarifCasablanca
PrsidentDirecteurGnral:Mr.Tarrab
Secteurdactivits:Extraction,valorisationetcommercialisationde
Phosphatesetproduitsdrivs.
Effectif:22.677,dont725ingnieursouquivalents
2009:
DmarrageduneunitdeflottationdephosphateKhouribga.
Voiladonc80ansdj,unparcoursdedveloppementcroissant,donnelofficelenumroI
aumarchmondialdanslindustriedesphosphatesetdesesdrivs.
Dmarragedenouvellesusines(BENGUIen2009etPAKPHOSen2006).
2.Statutjuridique:
LOCPatconstitusouslaformedunorganismesemipubliquesouscontrledelEtat.
IlfonctionneainsicommeunesocitdontleseulactionnaireestltatMarocain,appliquantles
mthodesdegestionprive,dynamique,soupleetefficacevulecaractredesesactivits
industriellesetcommerciales,ilestdirigeparunDirecteurGnralnommparleDAHIR,le
contrleestexercparunconseildadministrationprsidparlepremierministre.
3.Fichetechnique:
LeGroupeOfficeChrifiendesPhosphates(OCP)estspcialisdanslextraction,la
valorisationetlacommercialisationdephosphateetdeproduitsdrivs.Chaqueanne,plusde23
millionsdetonnesdemineraissontextraitesdusoussolmarocainquireclelestroisquartsdes
rservesmondiales.

Page 14
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
II.PrsentationdePlechimiqueJorflasfar:
1.OrganisationdeJorfLasfar:

Page 15
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Figure1:OrganigrammedeladirectiondeproductionetdeJorfLasfar

Page 16
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
2.DescriptiondeJorfLasfar:
Danslecadredudveloppementcontinuenmatiredevalorisationdesphosphates,legroupe
OCPabtien1986surlesitedeJorfLasfarElJadidalecomplexeindustrielMaroc
Phosphore
IIIIVpourlaproductiondesacidesphosphoriqueetsulfuriqueetdesengrais,etparlasuitele
groupeafonddautreunitsdeproduction(EMAPHOS,IMACIDetd'autre)enpartenariat
avec
desgroupesindustrielsinternationaux.
EMAPHOS:EuroMarocPhosphore(33,33%OCP,33,33%Prayon,33,33%
CFBAllemagne).
IMACID:(33%OCP,33%ChambalFertiliserIndeet33%TataChemicalsLimited).
PMP:PAKISTANMAROCPhosphoreProjetPAKISTAN/OCP
BMP:BRESILMAROCPhosphoreProjetBRESIL/OCP
LesiteJorfLasfarstendsurunesuperficiedenviron1700ha,20kmd'ELJadida.
Cecomplexequiadmarren1986,permetdeproduireannuellement:
1,7MillionsdetonnesP2O5dacidephosphorique.
1,8MillionsdetonnesquivalentDAP.
Cetteproductionncessitelatransformationdenviron:
6,5millionsdetonnesdephosphatesextraitesdesgisementsdeKhouribga.
0,41Millionsdetonnesdammoniac.
1,8Millionsdetonnesdesoufre.
16,5Millionsdem3
deaudeprocd.
650Millionsdem3
deaudemer.
3.AteliersducomplexeJorfLasfar:
LecomplexeMPIIIIVdisposedeplusieursateliers:
Ateliersulfurique

Page 17
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Nombred'unit
:6units.
Capacit
:2650tonnesmonohydrateparjourparunit.
Procd
:MONSANTOdoubleabsorption.
Atelierphosphorique
Nombred'unit
:8units.
Capacitnominale
:5400tonnesdeP2O5parjourdacide54%.
Procd
:RHONEPoulencetRevamping.
Systmedebroyage:broyagesec.
Filtration
:filtreUCEGO
Concentration
:20chelonsde14tdeP2O5parchelon.
Atelierdesengrais
Ancienneslignes;
nombred'unit:4units
Capacitnominale:1980tonnesparjour.
NouvelleligneDAP:
nombred'unit:1unit
Capacitnominale:1980tonnesparjour
AtelierdesUtilits
Unecentralethermolectriqueavec3groupesturboalternateursde37MW
chacun,
Unrservoirdeaudouceetunestationdetraitementde2.000m3/h,
Unestationdepompageetdereprisedeaudemer
Unestationdecompressiondair.

Page 18
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
I.DescriptiondelaCentralethermolectrique
Lacentralethermolectriqueassurelaproductiondelnergielectriqueetdelavapeur.Elle
estquipeessentiellementdetroisGroupesTurboAlternateursdecapacit37MWchacunetde
deuxchaudiresauxiliaireschacuneavecunecapacitdeproductionde25t/h.
Lavapeurhautepression(HP)gnreparleschaudiresdercuprationdelatelier
sulfuriqueetparleschaudiresauxiliairesestcollectedansdeuxbarilletsHPquialimententles
troisGroupesTurboAlternateurs(GTA)etlusineEMAPHOS.
Lavapeurlextractiondesturbines,lavaldescontournements(seulementencasdexcs
devapeurHP)etlchappementdesturbosoufflantes(auniveaudelateliersulfurique)est
collectedansdeuxbarilletsmoyennepression(MP)pouralimenterlesdiffrentsateliersdu
complexe.
Lescondensatsenretourdetouslesateliers,exceptsceuxduphosphoriquequipassent
directementdanslabchealimentaireaprslepassagetraversledgazeurpourliminer
loxygnedissout,sontcollectsdanslabchecondensatspourtrerefoulspardespompes
vers
ChapitreII:Descriptiondelacentralethermolectriquede
MP3etMP4
Page 19
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
linstallationdetraitementdeseauxtraversdesrefroidisseurseaudemer.Aprstraitement,ils
sontadmisdansledgazeurdelabchealimentaire.Despompesaspirentleaudecettedernire
pourtrerefoulversleschaudiresdercupration,leschaudiresauxiliaires(silssonten
marche)etlesdsurchauffeurs.
LacentralefournitaussileauNORIApourlerefroidissementdeshuilesdesturbo
alternateurs,descompresseursetdesturbosoufflantes.Aprssonutilisationcetteeaupasse
travers
desrefroidisseurseaudemer,puiselleestrefoulepardespompesauxdiffrentsutilisateurs,
doncellefaituncircuitferm.
Lacentraledisposeaussidungroupelectrogneautonomefonctionnantaugasoilqui
maintientlesfonctionsvitalesducomplexeenservice,encasdedclenchementdesGTA.
Figure2:Schmadeprincipedefonctionnementdelacentralethermique
II.Gnralitssurleschaudires
Page 20
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
1.Dfinition:
Unechaudireestunappareildontlerleestdetransmettreunfluidethermique,les
caloriesdgagesparunecombustion.Cettecombustionpeutsefairedanslachaudire(foyer)ou
bienl'extrieur(c'estlecasdeschaudiresdercupration).Cetapportdechaleurapoureffet
soit
uniquementderchaufferlefluidethermique,soitdelerchaufferetlevaporiser.
2.Typedeschaudires:
Nousdistinguonsplusieurstypesdechaudires:
Leschaudirestubesdefumes:lestubesdefumessontdispossl'intrieurdurcipient
d'eau,Lavapeurestgnreenchauffantunimportantvolumed'eau,aumoyendefumes
produitesparcombustiondefiouletcirculantdansdestubesimmergs.C'estlatechniquelaplus
classiquepourlaproductiondevapeursature,d'eauoudevapeur.
Figure3:chaudirestubesdefumes
Leschaudirestubesd'eau:secaractrisentparlaprsencede1ou2ballonssuprieurset1
ou
2ballonsinferieursrelisentreeuxpardestubesdanslesquelscirculel'eau.Danslecasdes
chaudiresauxiliairesdelacentralethermolectriqueon1ballonsuprieuret1autreinfrieur.

Page 21
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Figure4:chaudirestubesd'eau
3.Caractristiquesprincipalesdeschaudires:
Timbre
Letimbred'unechaudireestlapressionmaximaled'utilisationdtermineparle
constructeur(71barspourlesdeuxchaudiresauxiliaireslacentralethermolectrique).Cette
pressions'exprimeenbarsetnedoitjamaistredpasse.
Pressiondeserviceoupressiondemarche
C'estlapressionquelesappareilsdergulationdechauffevisentmaintenir.Cettepression
nepeuttresuprieurecelledutimbre.Lapressiondeserviceoupressiondemarches'exprime
enbar(58barspourlesdeuxchaudiresauxiliaire).
Surfacedechauffe:
C'estlasurfaced'changeentrelesgazchaudsetl'eau.Elles'exprimeenm2
Puissance:
Page 22
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Lapuissancenormalementindiqueenkcal/hreprsentelapuissancecalorifiquefournir
l'eau.C'estleproduitdudbitdevapeurproduiteparladiffrenced'enthalpiedel'eauentre
l'entre
etlasortiedelachaudire.
P=(hvhe).Qm
Avec:
hv:enthalpiedelavapeurproduite
he:enthalpiedel'eaualimentaire
Q(m:dbitdevapeurproduite
NB:1kcal/h=1.16.10
6
MW
Tauxdevaporisation
Letauxdevaporisationd'unechaudireestlersultatdurapportentrelapuissanceetla
surfacedechauffe.Ils'exprimeen(KW/m
2
).
III.Ladescriptiondtailledelachaudireauxiliaire
1.Dfinitiondelachaudire:
Lachaudireauxiliaireestungnrateurdevapeur.Elleapourrledetransmettrela
chaleurissuedelacombustiondefueloilouduGasoildanslefoyerleaualimentairedontle
butdeleprchauffer,lvaporeretlesurchaufferjusquunetempraturede495Cetune
pression
de58Bars.;Lescombustiblesutilisssont:legasoilpourledmarrageetlefueloilpourla
marchenormaledontlesfluidespulvrisateurssontrespectivementlairetlavapeur16bars.
(voir
leschmadelachaudiredanslannexe1)
Linjectiondescombustiblessefaitpardesbrleursspciauxtubesparallleset
concentriques.Chaquechaudireestalimenteen2000Kg/henfueloil(9500Kcal/Kg)une
pressionde20barseteneaualimentaire(85barset115C).Elleproduitlavapeursurchauffe
unepressionde58barsetsousunetempraturede495C(850Kcal/Kg).

Page 23
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Tableau1:Caractristiquesfonctionnelsdelachaudire
2.Lesprincipauxlmentsdelachaudire:
Lachaudireauxiliairepermettantdechaufferleauetdeproduiredelavapeur.Elleest
composeessentiellementdeplusieursparties:
Lconomiseurquiprchauffeleau;
Lefaisceaudeconvectionreliantleballonsuprieurauballoninfrieurqui
transformeleauenvapeur;
Lachambredecombustion;
Lesdeuxsurchauffeursquilventlatempraturedelavapeur;
Lachemine.
Pressiontimbre
71bars
Pressionvapeursurchauffe
58bars
Dbitvapeursurchauffe
25T/h
Tempraturevapeursurchauffe
495C
Dbiteaualimentaire
25,5T/h
Pressioneaualimentaire
65bars
TCEausortieconomiseur
183C
TCEauentreconomiseur
115C
Dbitair
31000Nm
3
/h
Pressionfoyer
18mbars
Pressionfumesortieconomiseur
180mbar
TCfumesortiechaudire
400C
TCfumesortieconomiseur
180C
Oxygneenexcs(O2)
2%
Gazcarbonique(CO2)
1214%
Surfacedechauffechaudire
628m
2
Surfacedechauffesurchauffeur
14
0m
2
Surfacedechauffeconomiseur
468m
2

Page 24
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
LaChambredecombustion:
Ellesagitdelendroitousoprelacombustion.Cettechambreesttapissedetubescrans
possluncotdelautreetlisentreeuxpardesailettesetducimentrfractaire(lachamotte)
leursextrmits.Cestubesconstituentlesmursdeau,cesmursdeausontchauffs
essentiellement
parradiationcarengnrallaflammedoitpouvoirsedveloppersansjamaisvenirfrapperles
paroistubulaires.Cesmurssontsoumisauplusforttransfertthermiqueetcestleurniveauquil
y
alaplusfortevaporation.
Derrirelesmursdeauilyaunepaisseurde100mmdebineminrale,ellemme
protgeparunejaquetteentlealumine.
LeFaisceaudeconvection:
Ilsagitdelensembledestubesreliantleballonsuprieurauballoninfrieurouletransfert
thermiquequifaitessentiellementparconvection,cestubesnevoientpaslaflamme.
Ilexiste2typesdetubes:
Destubesdescendants:sontdestubesdeplusgrosdiamtre(Doncplusfroids)servantleau
duballonsuprieurauballoninfrieur.
Destubesvaporateurslintrieurdesquelslacirculationsefaitduballoninfrieurversle
ballonsuprieur.
Leballonsuprieuretinfrieur:
Lerlefondamentalduballonsuprieur,auniveauduquelsefaitlalimentationeneaudela
chaudireseradassurerunebonnesparationdumlangeeauvapeurparlintermdiairedes
chicanescanalisantmlangeeauvapeurverslescyclonessparateurs.
Avantquelavapeurquitteleballonsuprieurverslasurchauffeur,ellepassetraversdes
filtresdevapeurs.Lavapeurdoittreexemptedegouttelettesdeaupouvantperturberlabonne
marchedelinstallation.
Leballoninfrieurestquipdundsurchauffeurdevapeuretdunepurgeextraction
rapide.
Lesdeuxballonssontconstitusentleetcomportenttouslesaccessoiresncessairestels
que:Troudhomme,Tubulure.

Page 25
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Figure5:Ballonsuprieur
Surchauffeuretdsurchauffeur:
Lavapeursortantduballonsuprieurestrenvoyedansunepinglesituelentredu
faisceaudeconvection.Cefaisceaudetypeenpingleconstituelesurchauffeur,orbiensouvent
au
coursdutempslesurchauffeursencrasseparlaccumulationdessuiesetdescendresvolantsur
les
surfaces.Decefaitletransfertthermiqueetmoinsefficaceetlatempraturedesurchauffechute.
Doncilestncessairedenleversesdptspournettoyerlessurfacesdchange:cest
loprationderamonage
Delammefaonondfinitledsurchauffeurparlepassagedunepartiedelavapeur
surchauffelintrieurdunepinglesituedansleballoninfrieurpourlarefroidir.Ceciaura
lieu
silatempraturedelavapeurestsuprieure495C.
Lepassageversledsurchauffeestcontrlparunevannergulatricedelatempraturede
lavapeurproduite.
Economiseur:
Lconomiseurjouelerledunchangeurdechaleurdontlobjectifestdaugmenterla
tempraturedeleaudalimentationquiprovientdelabchealimentairelaidedela
rcupration
dunepartiedescaloriesrestantesdanslesgazdecombustion.Lconomiseurestdoncun
changeurdechaleurentrelafumequientre400Cetsort180Cetleauquientre115C
et
sortunetempraturede183C.

Page 26
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Ventilateurdesoufflage:
Lacombustionnestspontane,ilestncessairedemettreencontactuncombustible
industrielavecloxygnepourladclencher.Ungroupemotoventilateurassurelesoufflagedair
atmosphriquencessairepourlacombustiondegasoiloudefueloil.Ledbitdairestrgl
automatiquement,ilestenfonctiondelachargedelachaudire,doncdelaconsommationdu
combustible.
Brleur:
Lebrleurestconstituparuncanonprincipaletunautreauxiliaire.Ladmissiondu
combustibleetdelavapeurseffectuetraversdeuxorifices.Lunamenantducombustibleet
lautrelefluidepulvrisateur.
Lecombustibleestpulvrislintrieurdelachambredecombustion,entraversantlenez
constituparmanchonquipdundistributeur.
Lapressiondinjection,laviscosit,latempraturedufueletltatdunezdubrleursont
desparamtrestrsimportantsquidoiventtrecontrlspriodiquement.
Lesoprationsralisesparlebrleur:
Augmentelasurfacespcifiqueduliquide.
Acclresavaporisation.
Lemlangeintimementaveclair.
Postedinjectionphosphatetrisodique
Lephosphatetrisodiqueliquideestprpardansunbacquipdunagitateur,ilestensuite
filtretpompverslesdeuxballonssuprieursdesdeuxchaudiresauxiliaires.Sonrleestde
luttercontrelentartrageparprcipitationdeladuretcalcique,etmagnsienneetrglerlepHet
la
maintenirdesvaleursbasiques.
3.Principedefonctionnement:

Page 27
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
CircuiteauAlimentaire:
Leaualimentaireprovenantdelabchealimentaire(115C;p=85barabs)faitunchangede
chaleuraveclesfumesavantleurchappementverslacheminedanslconomiseur.
Leaualimentaireestarrivedansleballonsuprieur,latemprature190C,elledescenddans
leballoninfrieurparlestubeslesmoinschauffsdufaisceauquisontnonsoumislaflammeet
remontsousleffetdelacirculationnaturellesjusquleballonsuprieurparlescrans
vaporateursdanslesquelsellesetransformeenmulsioneauvapeur.
Circuitdair:
Lair(comburant)estaspirdelatmosphreparunventilateurcentrifugedecapacit
maximale35000m
3
N/h.ilestacheminensuiteverslachambredecombustion.
CircuitdesCombustibles:
LecombustibleutilisestleFueln2oulegazol.
Lecircuitdufuelcomporte3pompesdegavage(2marcheet1rserve)pourassureret
indpendammentlamarchemaximalecontinuedunechaudire.
Lefuelarriveaubrleurunetempraturede140Cetunepressionde20bars.
LechauffagedufuelestassurparchangethermiqueaveclavapeurMPdansunrchauffeur.
Latempraturedubacdestockagedufuelestmaintenue,aumoyendunserpentindanslequel
circulelavapeur(MP).unetempraturede60C.
Lachaudirecomporteaussiunrgulateurquimaintientunepressiondiffrentielleappele
rapport,convenableentrelecombustibleetlavapeurdepulvrisation:P=1bar.
4.RledelachaudireauxiliaireduMarocIIIIV:
LacentralethermolectriqueduMarocphosphoreIIIIVdisposededeuxchaudires
auxiliairesidentiquedontlerleestdassurerlesoprationssuivantes:
Dmarragedescomplexes:ledmarragedecomplexe,ncessitelafusiondu
soufresolideetfairetournerlesturbosoufflantes,aumoinsdunelignedacide
sulfuriquequiproduitsontourlavapeurgrcealaractionexothermique
SO2+1/2O2
SO3+Q
Arrtducomplexe:encasdarrtducomplexeilfautsoufflerleslignesde
sulfuriqueduSO2etduSO3pournepasavoirdescondensationspouvant

Page 28
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
engendrerlaformationdacidesulfuriquedanslecircuitdegazdolancessitedu
maintiendelaturbosoufflanteenmarchesanslacombustiondusoufre.
Lappoint:encasdinsuffisancedelavapeurproduiteparlateliersulfurique,les
chaudiresauxiliairesassurentlappointenvapeurpoursatisfairelesbesoindes
diffrentsconsommateurs.
ChapitreIII:Etudethorique
delacombustion
Page 29
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Introduction:
LaproductiondelavapeurauniveaudelacentralethermolectriquedeJARFALASFAR
ncessiteunequantitdechaleursuffisanteetquiproviennedanscecasdufuelN2.Une
descriptiondesescaractristiquesetcellesdelacombustionetlecalculdurendementetdes
diffrentsparamtresthermiques.
I.GnralitssurlaCombustion
1.Dfinition
Lacombustionestuneractionchimiqueaccompagned'undgagementdechaleur
(exothermique).Lorsquelacombustionestvive,ellesetraduitparuneflammevoiruneexplosion
(dflagrationoudtonation).Lacombustionnepeutavoirlieuquelorsquonestenprsencela
fois:d'uncombustible,d'uncomburantetd'unenergied'activationquipermettedeporterle
combustibleunetempraturesuffisammentlevepourobtenirsoninflammation.
Quellessontlesconditionspouravoirunecombustion?
Pourassurerunecombustionondoitrespecterletriangledufeusuivant:
Combustible:setrouvesousplusieursformes:
Leshydrocarburespurs.
Lesalcools.

lesproduitsptroliersliquides:Lesfiouls.
GPLouGazdePtroleLiqufi

Legaznaturel.
Charbon.
Combustible
Comburant
Trianglede
Feu
Conditions(allumage)

Page 30
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Comburant:estlautreractifdelaractionchimique.Laplupartdutemps,ilsagitde
lairatmosphriquedeformulechimiquegnrale:(O2+xN2):
Six=0:ilsagitdeloxygnepur(peuutilise)
Six=3,76:cestdelairatmosphrique(leplusfrquemment).
Conditionsallumage:lnergiencessairedallumage.
2.Lesdiffrentstypesdecombustion:
Lacombustionestcompltesilatotalitducombustibleestoxyde.Aucontraireelleest
incompltesilyaprsencedecombustibledanslesfumes.
Lacombustionestoxydanteouenexcsdairsiunepartiedelaircomburantestutilis
pourloxydationducombustible,lautrepartieseretrouvantdanslesfumes.
Lacombustionestditerductriceouendfautdairsilevolumedairadmispourla
combustiondelunitdecombustibleestinfrieurauvolumedairstchiomtriquede
loxygnedoncilyaformationdemonoxydedecarbone(CO).
3.Gnralitssurlecombustible(fueln2):
Laviscosit:
Laviscositestlapropritphysiqueprincipalequidiffrencielesfuels,pourl'utilisateurd'une
installationdechauffagedefuel,elleaunerelationdirectaveclesconditionsd'coulementdans
les
diversestuyauteriesElletraduitlesphnomnesdecohsionoudefrottemententremolcules,
ainsi
quelesconditionshydrodynamiquesd'coulement,elleestaussipriseencomptedansla
pulvrisationdufuel.
Densit
Ladensitestunecaractristiquedefioul,utilisepourvaluerlespossibilitscalorifiquesd'un
stockageoupourtablirdesbilansthermiques,ainsiquepourexpliquerlesanomaliesde
consommation.Cettecaractristiqueprsentel'avantaged'trepeusensiblelavariationdela
temprature.
Lachaleurmassique

Page 31
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Laconnaissancedecettecaractristiqueducombustibleestindispensablepourmenerbienles
calculsderchauffage,ellevarieenfonctiondeladensitetdelatemprature.
Lateneurensoufre
Lefuellourdserpartisentroisclasses,selonleurteneurensoufre(4,2et1%enmasse).
lefiouln2de3%4%
lefiouln2dequalitditeBTSde1%2%
lefiouln2dequalitditeTBTS*=1%
Laprsencedesoufreestsurtoutgnanteenraisondesmissionsd'anhydridesulfureux(SO2).Il
estgalementunesourcepotentielledecorrosion,sidesprcautionsnesontpasprisesdansla
mise
enuvredesinstallationsindustrielles.
Inflammabilit(Pointd'clair)
L'inflammabilitoupointd'claircorrespondlatempraturemaximalelaquelleun
combustible
liquidepeuttrerchauffsansrisqued'explosionoud'incendie.C'estuncritredescuritlors
des
oprationsdestockageetdedistributionpourlefueln2lepointd'clairestgal70C.
Pointdecombustionoupointdefeu
Lepointdecombustionexprimelatempraturelaquellelefueldoittreportpourque,aprs
l'inflammation,lacombustionsepoursuivesurtoutelasurfaceduliquidependantaumoinscinq
secondes.Ilsedterminetoujoursenvaseouvertetilsesituetoujoursaudessusdupointd'clair
(diffrencedel'ordrede+10C)
II.Etudethermochimiquedelacombustion:
1.Ractiondelacombustion:
Lacombustionestunensemblederactionchimiquequidgagedelnergiesousformede
chaleur,quandonraliselacombustionduncombustible,onfaitragirlessubstancescontenant
le
combustibleutiliseavecledioxygne(O2).
Lecombustibleutilislacentralethermolectriqueestlefueloiln2,Daprslesanalyses
lmentaires,ilsecomposedeceslments.
Carbone:85%

Page 32
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Hydrogne:10,2%
Soufre:3%
Azote:0,2%
Ractionsprincipales:
Lacombustionducarboneetdel'oxygnedonnenaissanceaugazcarbonique.
C+O2
CO2+394Kj/mol
Lacombustiondel'hydrogneetdel'oxygnedonnenaissancelavapeur.
H2+1/2O2
H2O+242Kj/mol
Ractionsecondaires:
Lacombustiondusoufreetdel'oxygnedonnenaissanceaugazSO2.
S+O2
SO2+71Kj/mol
Danslecasd'undfautd'air,uneractionsecondaireseproduit:
C+1/2O2
CO+111Kj/mol
Latotalitdelachaleurdgageparl'ensembledecesractionss'appellelepouvoircalorifique
du
combustible.
Dfinitiondupouvoircalorifique:
Cestlaquantitdnergiedgageparlacombustionneutreetcompltedunm
3
(pourles
gaz)oudunKg(pourlessolidesetlesliquides)T=298K.
Sileauformeestltatvapeur,onparlealorsdepouvoircalorifiqueinferieur:PCI.
Sileauformeestltatliquide,onparlealorsdepouvoircalorifiquesuprieur:PCS.
Danslindustrie,gnralement,leausortdelachemineltatvapeur,doncseullePCI
prsente
unintrtdordrenergtique.
Lesproduitsdecombustion(fumes)sontconstitusde:
Principalement:
1.Dioxydedecarbone:CO2
2.Anhydridesulfureux:SO2
3.Vapeurdeau:H2O
4.Azote:N2
Eventuellement:
5.Oxygne:O2
6.Monoxydedecarbone:CO
7.NOx:NO,NO2
8.Hydrognelibre:H2
9.Imbrlssolidesougazeux

Page 33
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Laprsenceetlepourcentagedecesconstituantsprsentsdanslesproduitsdecombustion
permettront:
a)Dedfinirletypedecombustion
b)Denvisagerlesrisquespotentiels:
dasphyxiepourlespersonnes
decorrosiondumatriel(chaudire,conduitedefumes)
depollutionsatmosphriques
c)Damliorerlesrendements.
2.Grandeurscaractristiquesdunecombustion:
Pouvoircomburivore:
Lepouvoircomburivoreestlevolumedairncessairelacombustioncomplteet
stchiomtriquedunm3degazoud1Kgdecombustiblesolideouliquide.
Va=100
Pouvoirfumigne:
Lepouvoirfumigneduncombustiblecommetantlevolumedefumesdgagesparla
combustionstchiomtriqueetcompltedunm3degazoudunkgdecombustiblesolideou
liquide.Suivantquelaquantitdeauformeaucoursdelacombustionestpriseencompteou
non,
ondfinitlepouvoirfumignesecetlepouvoirfumignehumide.
Sec:
Vf0=VCO2+VSO2+VN2+VNO

Page 34
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Humide:
Vf0=VCO2+VSO2+VN2+VNO+VH2O
Lesteneursdesconstituantsdesfumes:
Ellesreprsententlerapportentrelaquantitdechaqueconstituantetlaquantittotaledes
fumeslorsdunecombustionstchiomtriquecomplteondfiniradonc,par:
TeneurenCO2:=100
TeneurenN2:
=100
TeneurenO2:
w=100
TeneurenCO:
=100
TeneurenSO2:
s=100
Lexcsdair:
Dfinition:
Unmlangecompletdecombustibleairestdifficileobtenirdansuneunitdeproductionde
chaleur.
Pourtresurquetoutlecombustiblesoitbienbrl,ilestncessairedefournirunlgerexcs
dair.
Lexcsdairestdfinipar:
VolumedairutiliseVolumedairstchiomtrique
e=100*
Volumedairstchiomtrique

Page 35
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Mthodededtermination:
Parmilesmthodesutilisespourdterminerlexcsdair,ontrouveledosagedO2dansles
fumes.
Lchantillondefumesrcupreslasortiedelachemineestrefroidietpassedansun
analyseur
continuquidonnelateneurenoxygne
=
Avec:W:teneurdoxygne
Vf:pouvoirfumigne
Va:pouvoircomburivore
III.Rendementettudethermiquedelacombustion:
1.Lerendementdelachaudire:
Ladterminationdurendementdunechaudireesttrsimportante,ilpermetdesassurer
quelesperformancesdelachaudiresonttoujoursmaintenues,uneexploitationrationnelle,des
conomiesdnergieetunediminutiondelapollutionatmosphrique.
Ilestdfinipar:
=
Pertesparparoi
Pertesparfumes
Pertesparpurge
Figure6:Bilanthermique
2.lespuissancesintroduitesdanslachaudire
Lespuissancesintroduitessontdediffrentesnatures,laprincipaleprovenantducombustible.
PuissanceintroduitesousformedEnthalpiedeformationducombustible:
IlsagitduPouvoirCalorifiqueInfrieurdufioullourdN2:
PCI=9600kcal/kg
Pourobtenirlapuissance,ilsuffitdemultiplierparledbitdecombustible.Cettepuissanceest
exprimepar:
Fuel
Airdecombustion
ccombustionn
Chaudire
Page 36
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Q1=Dfuel*PCI
Avec:Dfuel:ledbitdecombustibleenKg/h
Puissanceintroduitesousformedenthalpiesensibledufioul:
Etantdonnquelefioulestprchauffavantsonadmissiondanslachambredecombustion,il
possdedoncunechaleursensible.Effectivementceprchauffageestassurlaidedeserpentins
alimentsenvapeurcommeonladjsignalprcdemment.
Lebutdeceprchauffageestdavoirunebonnecombustionrsultantdunediminutiondela
viscositdufioul.
Cettepuissanceestexprimepar:
Q2=Dfuel*Cp*(TafTr)
Dfuel:dbitdefuel(kg/h)
Cp:chaleurspcifiquemoyennedufuelpressionconstanteenkcal/kg.K
Taf:Tempraturedadmissiondufuel
Tr:Tempraturederfrence
lapuissanceglobaleintroduitedansleschaudires:
Ona:
Qe=Q1+Q2
Telque:
Q1=Dfuel*PCI:PuissanceintroduitesousformedEnthalpiedeformationducombustible.
Q2=Dfuel*Cp*(TafTr):Puissanceintroduitesousformedenthalpiesensibledufioul.
3.Lespertes
Lespertesreprsententladiffrenceentrelachaleurtotaleapporteparlecombustible
etlachaleureffectivementreueparlefluidechauffer.Cespertessontdenatureset
dimportancesdiffrentes.Parmilesperteslesplustypiquesdunechaudireoudistingue:
Lespertesparlesfumes,
Lespertesparlesparois,
Lespertesparpurge.
Page 37
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Lespertesparfumes:
CespertesreprsententlaChaleuremporteparlesgazchaudssortantdelachemine,se
sontlesperteslesplusimportantesellesreprsententenviron(520%delnergieentranteau
gnrateur).
Lespertesparfumesgalelasommedelaquantitdechaleurdechaqueespces
prsentsdanslachemine,cettedernireestdfinieparlarelationsuivante:
Qn=[HH(Tf)]
Avec:
n:lesespcesprsentesdanslacheminequisontlesproduitsdelacombustiondufuel
D:dbitmassiqueestexprimenkg/h
M:massemolaireestexprimeeng/mole
HH(Tf):cestLadiffrencedenthalpieentreltatderfrenceetlatempraturede
fumedonneparlestablesdeJANNAF(voirannexe2)estexprimeenKJ/mole
Q:quantitdechaleurestexprimeenKJ/h
Pertesparparoisdelachaudire:
Cespertesproviennentdeschangesdechaleurparconvectionetrayonnemententreles
paroischaudesdelachaudireetlairambiant.Cespertesdpendentsurtoutdesdimensions
gomtriquesetlanaturedesmatriauxdesparoisdelachaudire.Unboncalorifugeagedela
chaudirepermetderduirenotablementcespertes.
Pertesparrayonnement:
Laquantitdechaleurchangeparrayonnementestdonneparlarelationsuivante:
=i**Si(
)
i=lmissivitdumatriauxdonneparlethermomtreinfrarouge(=0,95).
=ConstantedeBoltzmann(5.669710
8
w/m2K4).
S=lasurfacedchange.
Tparoi=tempraturedelasurfacedelachaudire.
T=tempraturedelairambiant.
Pertesparconvection:

Page 38
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Laconvectionestlemcanismeleplusimportantdetransfertdnergieentreunesurface
solideetunfluide(liquideougaz).
Laquantitdechaleurtransmiseparconvectionentreuneparoisolideetunfluideest
exprimeparlquationdeNewton:
=hi*Si(
)
O
h=Coefficientdetransfertconvectif(w/m2K)dterminer.
S=surfacedchange.
Tparoi=tempraturedelasurfacedchange.
T=tempraturedufluide.
Pertesparpurges(chaudire):
Lespurgesontpourrledediminuerletauxdesalinitdanslachaudireafinderduire:
lacorrosion.
Primageetdpts.
Maisellesprsententdesinconvnients:
Diminutiondurendementdelachaudireengendreparlespertesparnergiesensiblede
leauutilisedanscespurges.
letauxdepurgesestexprimpar:purges=Dpurges/Dvapeur
Dolexpression:
Qpurges=pDvapeur*Hpurges
Hpurges:Enthalpiedeleaulatempraturedespurges.
Conclusion:
Cettetudethoriquevanousaidercalculerlesparamtresncessairesdelacombustion,
pourlaralisationdenotretudetechniquecequiestbiendtailldanslechapitre4.

Page 39
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Introduction:
Lebutdecechapitreestlecalculdurendementnominaldelachaudire(constructeur)etle
rendementactueldesdeuxchaudiresauxiliairesdelavapeurn1et2consommatricesdufuelol
N2estbassurunetudethoriquedurendementmisenvidencedelapartieprcdente.
I.Lerendementnominaldelachaudire(Constructeur)
Leconstructeurdonnedesvaleursnominalesdoittrerespectsparlesoprateursde
chaudirepouravoirunbonrendement.
LacompositiondufuelolN2utilisestlasuivante:
Elment
Teneurmassique
C
85%
H
10.2%
S
3%
N
0.2%
Tableau2:LacompositiondufuelolN2utilis
Siontravaillesurunebasede1Kgdefuel:
Equations
V(O2)stoech
(m3/Kg)
VCO2
(m
3
/Kg)
VH20
(m
3
/Kg)
VSO2
(m
3
/Kg)
VNO
(m
3
/Kg)
VN2
(m
3
/Kg)
C+O2
CO2
1.58671.5867

8.1987
4H+O2
2H2O
0.5712
1.1424

S+O2
SO2
0.021

0.021
N+O2
NO
0.0016

0.0032
Totale
2.18051.58671.14240.0210.00328.1987
Tableau3:Tableaustoechiomtrique
1.Paramtresdelacombustion:
Pouvoircomburivore
Quantitdairncessairelacombustioncompltede:
1kgpourlescombustiblessolidesouliquides
1m3
pourlescombustiblesgazeux
Ilestdfinisouslaforme:
Va=100
Avec:
V(O2)stoech:Volumedoxygnestchiomtriquepar1Kgdefuel.
ChapitreIV:Calculetanalysedurendementdes
deuxchaudiresauxiliaires
Page 40
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
:Pourcentagedoxygnedanslair.
Va=100*
Lapplicationnumriqueconduitaursultatsuivant:
Pouvoirfumigne:
Sec:estlevolumedefumessanslavapeurdeauproduitpar1
kgou1m3decombustible.
Vf=VCO2+VSO2+VN2+VNO
Vf=1.5867+0.021+8.1987+0.0032
Donconobtientlersultat:
Humide:estlevolumedefumesproduitpar1kgou1m3de
combustible.
Vf=VCO2+VSO2+VN2+VNO+VH2O
Vf=1.5867+0.021m
3
+8.1987+0.0032+1.1424
Excsdair:
L'oxygneestncessairepourassurerlatotaleoxydationducombustiblemaisdansla
pratiqueilfaudraassurerunmlangecomportantunequantitd'airenexcdantpermettant
chaque
molculedecombustiblederagiravecl'oxygnencessaireunecombustioncomplte.
Lexcsdairdanslesfumesestdonneparleconstructeurilestdelordrede:
Lepouvoirfumignesecrel:
Lepouvoirfumignesecpourunecombustionrelleenexcsdairde10%,ilestdfinipar
larelationsuivante:
Vfrel=Vf+Va
Avec:
Vf:pouvoirfumignesecestgal9.80m
3
defume/Kgdefuel
Va=10.44m
3
dair/Kgdefuel
Vf=9.80m
3
defume/Kgdefuel
V

f=10.952m
3
defume/Kgde
e=10%

Page 41
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
e=10%(excsdairdesfumesselonleconstructeur)
Va:pouvoircomburivoreestgal10,44m
3
dair/Kgdefuel
Donc
LevolumedeloxygneO2danslesfumes:
LevolumedeloxygneO2danslesfumesestgallepouvoirfumignesecrelmultiplier
parlepourcentagedeloxygneexistantdanslesfumes
VO2=w
Avec
Vfr:lepouvoirfumignerelestgal10.844m
3
defume/Kgdefuel
W:lateneurdeloxygnedanslesfumesfixparleconstructeur2%
Donc
LevolumedelazoteN2danslesfumes:
Ilestdfiniparlarelationsuivante:
=(1+)*x*VO2stec
Avec
V(O2)stoech:levolumedeloxygnestchiomtriqueparunkgdefuelestgal2.1821
m
3
/Kgdefuel
e:Lexcsdairdanslesfumesestdonneparleconstructeurilestdelordrede10%
x:lerapportentrelepourcentagedazoteetlepourcentagedoxygnedanslairestgal
3,76
Donc
Lesteneursdesespcesexistantsdanslesfumes:
Ellesreprsententlerapportentrelaquantitdechaqueconstituantetlaquantittotaledes
fumeslorsdunecombustionrelleondfiniradonc,par:
TeneurenO2danslesfumes:
lavaleurdelateneurdeO2westfixeparleconstructeurw=2%
TeneurenCO2danslesfumes:
lavaleurdelateneurdeCO2estfixeparleconstructeur,=14%
Vfr=10.844m
3
defume/Kgdefuel
VO2=0.216m
3
defume/Kgdefuel
VN2=9.027m
3
defume/Kgdefuel

Page 42
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
TeneurenN2danslesfumes:=100
Avec
VN2(volumedazotedanslesfumes)=9.027m
3
defume/Kgdefuel
Vfr(pouvoirfumignerel)=10.844m
3
defume/Kgdefuel
Donc
TeneurenSO2danslesfumes:s=100
Avec
VSO2(volumededioxydedesoufredanslesfumes)=0.021m
3
defume/Kgdefuel
Vfr(pouvoirfumignerel)=10.844m
3
defume/Kgdefuel
Donc
TeneurenNOdanslesfumes:
n=100
Avec
VNO(volumedemonoxydedazotedanslesfumes)=0.0032m
3
defume/Kgdefuel
Vfr(volumefumignerel)=10.844m
3
defume/Kgdefuel
Donc
Dbitsdesdiffrentslmentsexistantsdanslafume:
Ilestdfiniparlarelationsuivante:
Dn=Vn
Vn:levolumedechaqueproduitdecombustiondanslesfumes.
DF:ledbitmassiquedufuel
V0:levolumemolaire(V0=22,4l/mole)
Mn:massemolairedechaqueproduitdecombustiondanslesfumes.
DbitdeCO2danslesfumes:
DCO2=VCO2
=83.244%
S=0.193%
n=0.0295%

Page 43
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Avec
VCO2(volumededioxydedecarbonedanslesfumes)=1.5867m
3
deCO2/Kgdefuel
DF(dbitmassiquedufuel)=1.95T/h=1950Kg/h
V0(volumemolaire)=22.4l/mole
MCO2(massemolairedeCO2)=44g/mole
Donc
DbitdO2danslesfumes:
DO2=VO2
Avec
VO2(volumedoxygnedanslesfumes)=0.218m
3
dO2/Kgdefuel
DF(dbitmassiquedufuel)=1.95T/h=1950Kg/h
V0(volumemolaire)=22.4l/mole
MO2(massemolairedeloxygne)=32g/mole
Donc
DbitdeN2danslesfumes:
DN2=VN2
Avec
VN2(volumedazotedanslesfumes)=9.027m
3
N2Kgdefuel
DF(dbitmassiquedufuel)=1.95T/h=1950Kg/h
V0(volumemolaire)=22.4l/mole
MN2(massemolairedazote)=28g/mole
Donc
DbitdeSO2danslesfumes:
DSO2=VSO2
Avec
VSO2(volumededioxydedesoufredanslesfumes)=0.021m
3
deSO2/Kgdefuel
DF(dbitmassiquedufuel)=1.95T/h=1950Kg/h
V0(volumemolaire)=22.4l/mole
MSO2(massemolairedeSO2)=64g/mole
Donc
DbitdeNOdanslesfumes:
DNO=VNO
Avec
DO2=607.28Kg/h
DCO2=6077.62Kg/h
DN2=22003,3125Kg/h
DSO2=117Kg/h

Page 44
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
VNO(volumedemonoxydedazotedanslesfumes)=0.0032m
3
deNO/Kgdefuel
DF(dbitmassiquedufuel)==1.95T/h=1950Kg/h
V0(volumemolaire)=22.4l/mole
MNO(massemolairedeNO)=30g/mole
Donc
DbitdeH2Odanslesfumes:
DH2O=VNO
Avec
VH2O(volumedelavapeurdeaudanslesfumes)=1.1424m
3
deH2O/Kgdefuel
DF(dbitmassiquedufuel)=1.95T/h=1950Kg/h
V0(volumemolaire)=22.4l/mole
MH2O(massemolairedeleau)=18g/mole
Donc
2.Lespertesdnergie
Telquelespertesdnergieglobalessontregroupprincipalement:
Lespertesparfumes.
Lespertesparpurges.
Lespertesparparois.
Ilssontdfiniscommesuit:
Qpertes=Qi
Lespertesdelachaleuremporteparlesfumes:
CespertesreprsententlaChaleuremporteparlesgazchaudssortantdelachemine.
Donclespertesparfumesestgalelasommedelaquantitdechaleurdechaqueespce
prsentdanslacheminesontdfiniescommesuit:
Qpertesparfumes=Qn
Pourcalculerlaquantitdechaleurdechaqueespceprsentdanslachemine,parlarelation
suivante:
Qn=[HH(Tf)]
Avec:
DNO=8.35Kg/h
DH2O=1970.1Kg/h
h

Page 45
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
n:lesespcesprsentsdanslacheminequisontlesproduitsdelacombustiondufuel
D:dbitmassiqueestexprimenkg/h
M:massemolaireestexprimeeng/mole
HH(Tf):cestLadiffrencedenthalpieentreltatderfrenceetlatempraturede
fumedonneparlestablesdeJANNAF(voirannexe2)estexprimeenKJ/mole
Q:quantitdechaleur,exprimenKJ/h
PertesparCO2:
QCO2=[HH(Tf)]
N.B:HH(Tf)cestLadiffrencedenthalpieentreltatderfrenceetlatempraturedefume
donneparlestablesdeJANNAF(voirannexe2)latempraturedefumeTf=180C.
Avec
DCO2(dbitmassiquedeCO2danslesfumes)=6077.62Kg/h
HH(Tf)=6.267KJ/mole
MCO2(massemolairedeCO2)=44g/mole
Donc
PertesparO : 2

QO2=[HH(Tf)]
Avec
DO2(dbitmassiquedeO2danslesfumes)=607.28Kg/h
HH(Tf)=4.635KJ/mole
MO2(massemolairedeO2)=32g/mole
Donc
PertesparN2:
QN2=[HH(Tf)]
Avec
DN2(dbitmassiquedeN2danslesfumes)=22003.3Kg/h
HH(Tf)=4.525KJ/mole
MN2(massemolairedeN2)=28g/mole
Donc
PertesparSO2:
QCO2=865.64*10
3
KJ/h=240.45KW
QO2=87.96*10
3
KJ/h=24.43KW
QN2=3555.8*10
3
KJ/h=987.72KW

Page 46
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
QSO2=[HH(Tf)]
Avec
DSO2(dbitmassiquedeSO2danslesfumes)=117Kg/h
HH(Tf)=6.628KJ/mole
MSO2(massemolairedeS02)=64g/mole
Donc
PertesparH2O:
QH2O=[HH(Tf)]
Avec
DH2O(dbitmassiquedeH2Odanslesfumes)=1790.1Kg/h
HH(Tf)=5.293KJ/mole
MH2O(massemolairedeH20)=18g/mole
Donc
PertesparNO:
QNO=[HH(Tf)]
Avec
DNO(dbitmassiquedeNOdanslesfumes)=8.35Kg/h
HH(Tf)=4.633KJ/mole
MNO(massemolairedeNO)=30g/mole
Donc
Pertesdnergieparparois:
Lespertesparparoisselonleconstructeursontestimesde1%delapuissanceentrantedansla
chaudire.
Qparois=1%*Qe
lapuissanceentrantedanslachaudire:
Qe=PCI*DF+CFDF(TafTr)
QSO2=12.11*10
3
KJ/h=3.367KW
QH2O=526.38*10
3
KJ/h=146.21KW
QNO=1.289*10
3
KJ/h=0.358KW
Qpertesparfumes=Qi
Qpertesparfumes=5049,179*10
3
KJ/h=1402,3321KW
Page 47
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Avec
PCI(PouvoirCalorifiqueInfrieurdufueln2)=9600Kcal/Kg
Dfuel(dbitdefuel)=1950Kg/h
Cp(chaleurspcifiquemoyennedufuel)=2,5KJ/Kg.K
Taf(Tempraturedadmissiondufuel)=125C
Tr(Tempraturederfrence)=25C
Donc
Qe=21871.42KW=7874,78*10
3
KJ/h
Cequidonne:
Pertesdnergieparpurges:
Lespertesparpurgescontinuesontsupposfermesselonleconstructeurdonclespertespar
purgessontnulles.
Donc:
3.Lerendementdelachaudire:
Lerendementestdfiniparlarelationsuivante:
R=
AvecQe(laquantitdechaleurentrante)=21871.42KW=7874,78*10
3
KJ/h
Qpertes(laquantitdechaleurperdue)=5836,657*10
3
KJ/h=1621,0421KW
Cequidonne
II.Lerendementactueldelachaudireauxiliairen1:
1.Bilanmassiquedelachaudireauxiliairen1:
Letableausuivantrsumelesrsultatsdudbitetlevolumechaqueespceprsentedansles
fumesdelachaudiren1,sachantquelesteneursdesespcesexistantsdanslesfumesdonnes
paruneanalysedesmissionsparlachemine.(Voirannexe)
Espces
Dbit(Kg/h)
Volume(m
3
/Kg)Teneur(%)
CO2
7755.3
1.984
17.7
SO2
39.97
7.03*10
3
0.133
N2
21698.46
8.723
80
NO
8.35
3.2*10
3
0.0293
Qparois=218.71KW=787,478*10
3
KJ/h
Qpertes=Qparois+Qpertesparfumes
Qpertes=5836,657*10
3
KJ/h=1621,0421KW
R=92.5%

Page 48
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
O2
506.02
0.178
1.63
H2O
1970.1
1.1424
10.34
Fuel
1980

Tableau4:calculdudbitetvolumedesespces
2.CalculdesPertesdnergie:
Pertesdnergieparfumes:
Letableausuivantreprsentelesrsultatsdelaquantitdechaleursensibledesproduitsde
combustionsetrouvantdanslesfumesdelachaudiren1
Espces
Puissance(KW)
Energie(KJ/h)
CO2
375.04
1350.13*10
3
SO2
1.399
5.039*10
3
N2
1177.05
4237.39*10
3
NO
0.433
1.56*10
3
O2
24.7
88.901*10
3
H2O
194.7
700.91*10
3
Totale
1773.32
6383,959*10
3
:lapuissancedesespcesprsentsdanslesfumes
ableau5
T
Pertesdnergieparparois:
Cetypedepertesprovientdelchangedechaleurparconvectionetparrayonnemententrela
surfaceextrieurdelachaudireetlambiance.
EchangeparConvection:
Laconvectionestunchangedechaleurentreunesurfacesolideetlefluidequi
lenveloppe.Concernantlchangeentrelachaudireetlair,plusieursparamtresinterviennent,
parmilesquels:lagomtriedelachaudire,latempraturedesasurfaceexterneetsurtoutla
naturedelatmosphre(satemprature,savitesse,).

Page 49
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Techniquement,lchangedechaleurestdterminendistinguantlessurfaces
caractristiquesdelachaudire(plane,cylindrique,sphrique,).Donc,laquantitdechaleur
perdueparconvectionnaturelleestexprimepar:
Qconv=h*S*(TpT)
Avec:
Tp(latempraturemoyennedelaparoi)=87.8C
T(latempratureambiante)=25C
S(surfacetotaledchange)=628m
2

hcoefficientdchangeconvectifdelachaleursexprimeparlarelation:h=
o:
k(conductivitthermiquedpenddespropritsphysiquesdufluideetdelasurface
dchange)=30.8*10
3
W/m*C
D(lediamtrecaractristiquedelachaudire)=5m
Nu:lenombredeNusseltdfinipar:Nu=C*Ra
n
Avec:cetndescoefficientsdecorrlations
Ra:nombredeRayleighestdfiniparRa=GrxPr
Pr:nombredePrandtl
Gr:nombredeGrashof.Gr=
Avec
g(acclrationdelapesanteur)=10m/s
2
(coefficientdedilatation)=1/Tmoy=329,4K
1
(diffrencedetemprature)=62,7K
(viscositcinmatique)=22.121*10
6
m
2
/s
D(diamtrecaractristique)=5m
N.B:nombredePrandtlPr,viscositcinmatique,conductivitthermiquekdonnepar
letableaudesPropritsphysiquesdelairalapressionatmosphrique.(voirlannexe)
DoncGr=5.27*10
11
Pr=0.698
Dansnotrecas:Pr*Gr=3.67*10
11
PuisqueNu=1.18*(Pr*Gr)
0.125
si10
3
<Pr*Gr<5*10
2
Nu=0.54*(Pr*Gr)
0.25
si5*10
2
<Pr*Gr<2*10
7
Nu=0.13*(Pr*Gr)
0.33
si2*10
7
<Pr*Gr<10
13
Nu=0.13*(Pr*Gr)
0.33
=854.49donch=5.26W/m
2
*K
FinalementonobtientQconv=746,78410
3
KJ/h=207.44KW
EchangeparRayonnement

Page 50
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Toutcorpsdanslanature,ayantunenergieinternediffusedelachaleurparrayonnementsuivant
laloisuivante:
Qrayon=**S(T
4
parois T
4
)
Avec
S(lasurfacedelachaudire)=628m
2
(lmissivitdumatriauxdonneparlethermomtreinfrarouge)=0.95
Tp(latempraturemoyennedelaparoi)=87.8C
T(latempratureambiante)=25C
=ConstantedeBoltzmann(5.669710
8
w/m2K4).
Donc
Qrayon=306.45KW
EtparconsquentQparois=1850,004*10
3
KJ/h=513.89KW
Pertesdnergieparpurges:
Sachantqueletauxdepurgesestexprimpar:
=
Avec:
Deau(dbitdeleauintroduitedanslachaudire)=24T/h=24000Kg/h
Dvapeur(dbitdevapeurproduiteparlachaudire)=21.8T/h=21800Kg/h
Donc=9.16%
Dolexpression:

=*Hp*
Avec:
(tauxdepurge)=9.16%
Hp(Enthalpiedepurge)=1210.9KJ/Kg
Dvapeur(dbitdevapeur)=21.8T/h=21800Kg/h
Donc
=2418,012*10
3
KJ/h=671.67KW
Finalementlespertesglobalessont:
Qpertes=1733,32+513,89+617,67=2864,88KW=10313,568*10
3
KJ/h
3.Quantitdechaleurentrante:
Qe=DF*PCI+CP*T*DF
Avec
PCI(PouvoirCalorifiqueInfrieurdufueln2)=9600Kcal/Kg
Dfuel(dbitdefuel)=1980Kg/h

Page 51
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Cp(chaleurspcifiquemoyennedufuel)=2,5KJ/Kg
Taf(Tempraturedadmissiondufuel)=125C
Tr(Tempraturederfrence)=25C
cequidonne:
Qe=79948,440*10
3
KJ/h=22207,9KW
4.Rendement:
Lerendementestdfiniparlarelationsuivante:
=
Avec:Qe(laquantitdechaleurentrante)=79948,440*10
3
KJ/h=22207,9KW
Qpertes(laquantitdechaleurperdus)=2864,88KW=10313,568*10
3
KJ/h
Finalement:
=87,09%
III.Lerendementactueldelachaudireauxiliairen2:
1.Quantitdechaleurentrante:
Qe=DF*PCI+CP*T*DF
Avec
PCI(PouvoirCalorifiqueInfrieurdufueln2)=9600Kcal/Kg
Dfuel(dbitdefuel)=1960Kg/h
Cp(chaleurspcifiquemoyennedufuel)=2,5KJ/Kg
Taf(Tempraturedadmissiondufuel)=125C
Tr(Tempraturederfrence)=25C
Cequidonne:Qe=21983,577KW=79140,880*10
3
KJ/h
2.Calculdespertes
Pourcalculerlespertesdelachaudireauxiliairesn2,onasuitlammemthodedecalcul
delachaudireauxiliairesn1,onrsumelesrsultatstrouvesdansletableausuivant:
Lespertes
EnKW
Pertesparpurges
538.17
Pertesparparois
516.49
Pertesparfumeset
imbrules
1896.927
Totale
2951,587

Page 52
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Tableau6:rsultatsdescalculsdespertes
3.Lerendement:
Lerendementestdfiniparlarelationsuivante:
=
AvecQe(laquantitdechaleurentrante)=21983,577KW=79140,880*10
3
KJ/h
Qpertes(laquantitdechaleurperdus)=2951,587KW=10647,313*10
3
KJ/h
Finalement:
=86%
Conclusion:
Alafindecechapitreonprsenteuntableaurcapitulatifdesrsultatsobtenus:
Chaudire
thorique
(Constructeur)
Chaudiren1
Chaudiren2
Pertesparfumes
(KW)
1402,33
1773,32
1896,927
Pertesparparois
(KW)
218,71
513,89
516,49
Pertesparpurges
(KW)

671,67
538,17
Quantitdechaleur
entrante(KW)
21871,42
22207,9
21983,57
Rendement(%)
92,5
87,09
86,5
Tableau7:Rcapitulationdesrsultatsobtenus

Page 53
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Onconstatedaprslesrsultatsobtenusparlesdeuxmthodesquelerendementcalcul
estinfrieuraurendementduconstructeur(92,5);celaestduauxpertes.
Apreslescalculsonatrouvquedespertesparfumessontplusimportantquelesautre
pertes,ilsontunegrandeinfluencesurlerendementdelachaudire,quellespeuventprovenir
dunexcsdairexcessifquipeuttreduaux:
Unmauvaisrglageauniveaudubrleur.
Desproblmesdentretientelsquunemauvaisedistributiondelairouunemauvaise
pulvrisationdufioul
Unechaudireencrasse:lesdptsinternes(tartres)etexternes(suies)quilimitent
letransfertdechaleurentreleaudelachaudireetlesfumes.
Doncilestncessairedapporterdessolutionspourminimisercespertesetdoncamliorerle
rendement.
ChapitreV:Amliorationdesperformancesnergtiques
Page 54
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Introduction:
Aprsavoirvalulesperformancesdelachaudire,etdterminerlesdiffrents
pertesnousproposonsquelquesrectificationspourrduirelaconsommationdufioulainsi
quelamliorationdesrendementsdesdeuxchaudires.
Notretudeinclutlediagnosticdelatempraturedelairdecombustiontraverslapport
supplmentairedechaleurentranteparunprchauffagedelairdelacombustion.
I.Etudedelamliorationdurendement:
Lamliorationdurendementdesdeuxchaudirespeuttreralisedansnotrecaspar
lintgrationdunchangeurdechaleurentrelesfumesprovenantdelconomiseuretlairqui
va
participlacombustioncecivadunepartdiminuerlespertesparfumesetdautrepart
augmenterlaquantitdechaleurentrante.
1.Quelquesnotionssurleschangeurs:
Lchangeurdechaleurestunquipementquipermetdassureruntransfertdechaleurdun
fluidechaudunfluidefroidsanscontactdirectentrelesdeuxfluides.Lemmefluidepeut
conserversontatphysique(liquideougazeux)ouseprsentersuccessivementsouslesdeux
phases:cestlecasdescondenseurs,vaporateurs,bouilleurs,oudestoursderefroidissement
Enprincipe,pourleschangeurslespluscourantsdanslindustrie,lesdeuxfluidesscoulent
dansdesespacessparsparuneparoioucloisonfaibleinertiethermiqueautraversdelaquelle
leschangessefontparconduction.Eneffet,lachaleurquelundesfluidescdelaparoipar
convectionlelongdelasurfacedecontactesttransfreparconductionet,estcdelautre
fluide
parconvectionlelongdelautreface.Lerayonnementnintervientdemaniresignificativeque
sil
existedesdiffrencesdetempraturetrsimportantesentreunfluidesemitransparentetlaparoi.
Deparleursdiffrentesapplications,lescaractristiquesdeschangeurssesituentdansune
gammetrstendueenencombrement,enpuissancechange,enpressionetentemprature.Les
exigencesdefonctionnement,lesdiffrentesnormesimposesparlelgislateurpourla
conception
detelsappareils,lestechnologiesainsiquelesmatriauxutilisssontinvitablementvariset
difficilementcomparables.

Page 55
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
2.Dimensionnementdeschangeursdechaleur:
a.Calculdesparamtresdeschangeursdechaleur:
Air
Fumes
Pourdterminerlatempraturedesortiedelairdecombustiononvautiliserlebilanthermique
suivant:
Qreue=Qcde
Qfume=Qair
mf*Cpf*(TfeTfs)=Dair*Cpair*(TaeTas)
Tas=Tae+
Avec:
Tfe(Tempraturedesfumeslentredelchangeurthermique)=230C
Tfs(tempraturedesfumeslasortiedelchangeurthermique)=140C
Tae(tempraturedairlentredelchangeurthermique)=25C
Dair(dbitdair):26897Kg/h
Cpair(chaleurspcifiquemoyennedair)=1,007Kj/Kg.K
OncherchedabordlesvaleursdemfetCpf:
Pourcalculerlachaleurspcifiquedesfumes,onappliquelaloisuivante:
Cpf=
*
Avec:
Cpi:lachaleurspcifiquedechaqueespcecontenantlesfumes,exprimeenKj/Kg
x:lateneurdesespcesprsentsdanslesfumes
Letableausuivantrsumelachaleurspcifiqueetfractionvolumiquedesespcesexistants
danslesfumes.
Tableau8:Chaleurspcifiqueetfractionvolumiquedesespces
Donc
Cpf=1.032KJ/Kg
Element
cpi(j/mole)
Mi(g/mole)
Cpi(KJ/Kg)
x(%)
SO2
46.030
64
0.719
0.192
NO
30.393
30
1.013
0.0293
N2
29.522
28
1.054
83.29
CO2
41.82
44
0.950
14
O2
30.938
32
0.967
2
Echangeurdechaleur
25C
?
230C
140C

Page 56
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Oncalculledbitmassiquedesfumesparlarelationsuivante:
Avec:
Df(dbitdefuel)=1950Kg/h
Vfr(pouvoirfumignerel)=10,844m
3
defume/Kgdefuel
V0(volumemolaire)=22,4l/mole
Mf:lamassemolairedesfumes,etdterminerparlarelationsuivante
A.N
Mf=30.25g/mole
Cequidonne:
mf=28556,270Kg/h
Donclapplicationnumriquedonnelaquantitdechaleurcontenuedanslesfumes:
Qf=736,75KW
Donconpeutfacilementdduirelavaleurdelatempraturedesortiedelairquinestriendautre
que:
Tas=Tae+
Donclairsortunetempraturede:
Tas=123C
b.Dterminationdelefficacitdelchangeur:
Lefficacitthermiquedunchangeurestdfiniecommetantlerapportdufluxdechaleur
effectivementtransfrdanslchangeuraufluxdechaleurmaximalequiseraittransfrdansles
mmeconditionsdetempraturedentredesdeuxfluidesdansunchangeurtubulaire.
E=Q/(Cmin*(TfeTae)
Avec:
Cmin=min(Cpf*mf;Cpair*Dair)=7.443KW/K
Q:Laquantitdechaleurchangeentrelefluidechaudetlefluidefroidestgal
736,75KW
Tfe(Tempraturedesfumeslentre):230C
Tae(tempraturedairlentre):25C
Donc:
E=48,28%
Mf=*
mf=
*
*

Page 57
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
c.Choixdelaconfigurationadquate:
Laconfigurationlaplusutilisepourchaufferlairdecombustionestunprchauffeurdairde
type
changeurthermiquecalandreettubes.Ilestconstitud'unfaisceaudetubes,disposs
l'intrieur
d'uneenveloppednommecalandre.Laircirculel'intrieurdestubesetlesfumesl'intrieur
delacalandre,autourdestubes.Onajouteengnraldeschicanesdanslacalandre,quijouentle
rledepromoteursdeturbulenceetamliorentletransfertl'extrieurdestubes.
Lesavantagesdunchangeurthermiquecalandreettubessont:

Rsisteauxfortespressions

Pourtouteslespuissances

Economique

Acceptedesgrandscartsdetemprature

Grandesurfacedecontact
Figure7:Echangeurcalendreettubes
Leschmacidessusmontrelemplacementdelchangeurdanslachaudire
Page 58
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
:schmadchangeurthermique
8
Figure
II.Rsultatsapportsparlessolutionsproposes:
Pourvaluerlesmodificationsapportesparlechauffagedair,quivanouspermettredunepart
daugmenterlaquantitdechaleurentranteparlapuissanceapporteparlairetdautrepart
diminuerlespertesdnergieparfumes.Onprsenteletableaurcapitulatifdesrsultatsobtenus
:
Chaudireauxiliairen1Chaudireauxiliairen2
Pertesparfumes(KW)1032,32
1155,92

Page 59
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Pertesparparois(KW)
513.89
516.49
Pertesparpurges(KW)538.17
671.67
Quantitentrante(KW)
22724.7
22585.34
Rendement(%)
90,8
89,89
Tableau10:Rsultataprschauffagedair
Selonlebilansuivant:
OnpeutdduirelanouvellevaleurdudbitdefuelolN2consommer:
Chaudireauxiliaire
n1
Chaudire
auxiliairen2
DF(Kg/h)
1980
1960
DF(Kg/h)
1894
1886,08
Gain(Kg/h)
86
73,91
Tableau11:GainenfuelolN2
Donconpeutcalculerlecoutdugainannueldesdeuxchaudiresauxiliaires,sachantqueles
heursdemarchesdesdeuxchaudiressont446heuressurcetteanneetlecotdunetonnede
fuel
est3345,18DH.
Enrsumelecalculdansletableausuivant:
Dbitgagn
(Kg/an)
Cotunitaire(Dh/Kg)
Cotdugainannuel
(MDh/an)
Chaudire1
21156
3,34518
128307,7241
Chaudire2
20910
3,34518
110270,0452
Tableau12:Cotdugainannueldeschaudires
Conclusion:
Alafindecechapitreonpeutconclurequonestarrivnotrebutprincipalquiconsisterduire
laconsommationenfuelolN2,cequipermetdaugmenterlerendementnergtiquedesdeux
1*DF=2*DF

Page 60
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
chaudiresauxiliaires.Lesrsultatsdelvaluationconomiquemontrentqueltudeeffectue
est
rentable
Lestravauxprsentsdanscerapportsinscriventdanslecadredemonstagede
findtudes.IlsonttpropossparlaDivisionMarocPhosphoreIIIIVJorflasfar,dans
lobjectifdeloptimisationnergtiquedesdeuxchaudiresauxiliaireslacentrale
thermolectriques.Danscetteperspective,nousavonschoisiunedmarcheconsistanten
premiretapepositionnerleniveaunergtiqueactueldecesdeuxchaudires.En
ralisantunauditnergtiquepermettantdevoirlespossibilitsdoptimisation.Ensuite,
tudiertechniquementlafaisabilitdelasolutionpropose,afindefaciliterleurmiseen
uvre.Cestagenousatdungrandintrt.Celuicisetraduitsurplusieursaxesdont:
Dveloppermescapacitsindividuelles.
Acqurirdesconnaissancesprofessionnellesettechniques.
Seconfronteraudomainedutravailetsesexigences.

Conclusion
Page 61
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Deplus,cettepriodedestageeffectudansuneaussigrandeentreprise,cestrvltrs
bnfiquesurleplanhumain.Nousavonspudcouvrirlesdiffrentesfacettesduntravailen
quipequiestlingrdientindispensablepourunrsultatfructueux.Etvaluerlesresponsabilits
quenousauronsgrerdurantnotrefuturmtier.
Sourcesbibliographique
fflCoursdecombustionindustrielledeMr.AFFADprofesseurlaFSTM.
fflCoursdetransfertthermiquedeMr.HESSINIprofesseurlaESTF.
fflTechniquesdingnieurs.
fflLesarchivesdesrapportsdOCP
8http://www.energiepluslesite.be/energieplus/page_15314.htm
8http://www.energiepluslesite.be/energieplus/page_15314.htm
8http://fr.scribd.com/doc/88500838/rendementdelachaudiere
8http://www.technoscience.net/?onglet=glossaire&definition=2751
Page 62
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
8http://www.memoireonline.com
Annexe1:SchmadelachaudireauxiliairedelacentraleJorfLasfar

Page 63
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Annexe2:TablesdeJANNAF

Page 64
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214

Page 65
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214

Page 66
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214

Page 67
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214

Page 68
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214

Page 69
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214

Page 70
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214
Annexe3:analysedesmissionscheminechaudiren1etn2
Annexe4:Propritsphysiquesdelairalapressionatmosphrique
Rsultat(chaudiren1)
Dbitdefuel
Tredefume
1980Kg/h
230C
Rsultat(chaudiren1)
Dbitdefuel
Tredefume
1960Kg/h
230C

Page 71
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214

Page 72
UniversitSidiMohammedBenAbdellah
FacultdesSciencesetTechniques
www.fstusmba.ac.ma

FacultdesSciencesetTechniquesFs
B.P.2202RoutedImouzzerFES
212535608014;Fax:212535608214

You might also like