Professional Documents
Culture Documents
UZUPENIA UCZE
M A R T A
KOD UCZNIA PESEL miejsce
na naklejk
Nigdy nie czytaj ksiki, ktra nie ma przynajmniej roku radzi Ralph Emerson,
amerykaski pisarz i filozof tworzcy w XIX wieku. Starszy od niego o jedno pokolenie
angielski eseista William Hazlitt wypowiada si rwnie krytycznie o namitnym poszukiwaniu
ksigarskich nowoci: Nie mog poj namitnoci, z jak wikszo ludzi czyta nowe ksiki.
Ksika nieprzeczytana jest dla mnie pod kadym wzgldem ksik now, niezalenie od tego,
czy wydrukowana zostaa wczoraj, czy te przed trzystu laty.
Rwnie i dzisiaj w czytelniach publicznych stoj na pkach klasyczne arcydziea
(niekiedy pokryte warstewk kurzu), natomiast wypoyczajcy uganiaj si za nowociami.
Mechanizmy promocyjne dotycz wycznie wiata nowoci, starannie zaplanowane
kampanie reklamowe maj skoni konsumenta do signicia po cakiem nowy, nieznany
jeszcze produkt. Symbolem naszych czasw jest nie arcydzieo, lecz przebj zwaszcza
muzyczny lub kinowy. Odbiorca nie powinien powica zbyt wiele uwagi jednej i tej samej
pycie, superprodukcji filmowej czy odcinkowi serialu telewizyjnego. W kolejce czekaj
przecie ju nastpne atrakcje.
Jestemy wic dzi wiadkami zanikania sztuki, ktrej celem byoby tworzenie
niemiertelnych arcydzie. Obnia si rwnie pozycja artysty, a si rzeczy take krytyka
formujcego opinie. Publiczno obywa si teraz bez krytyki, sama decyduje o akceptacji
twrcy i jego dziea. Czy jednak rzeczywicie mamy tu do czynienia ze swobodn gr rynkow,
a nie ze starannie zaplanowan manipulacj? Czy potencjalny czytelnik wybiera cakowicie
wiadomie i bez nacisku? Czy znajduje faktycznie satysfakcj, gdy siga po tytuy z list
rankingowych?
Najczciej bestseller literacki jest najzupeniej przecitn powieci, napisan przez
w miar sprawnego rzemielnika, za ktrym stoi znajca potrzeby rynku instytucja. Wysoki
nakad i sukces finansowy rzadko cz si z walorami artystycznymi czy intelektualnymi.
wiadcz natomiast o profesjonalizmie zastosowanych mechanizmw promocyjnych.
Jak atwo si przekona, wzorcowy bestseller nie stawia czytelnikowi wikszych wymaga.
Nie moe ani nudzi, ani skania do gbszych refleksji. Moe natomiast prowokowa,
szokowa, rozmiesza. Czytanie przerywa si w dowolnym momencie, kartkowanie
i przerzucanie w poszukiwaniu atrakcyjnego zakoczenia to po prostu rutynowe zabiegi.
Przyzna musz, e bestsellerowe nowoci nigdy nie stanowiy dla mnie zbyt wielkiej
pokusy. Zawsze lubiem natomiast ksiki zapomniane i odrzucone, o ktrych istnieniu wiat
dawno zapomnia. Zatem komu, kto niepewnie uchyla drzwi do biblioteki, udzielibym takiej
oto rady. Czytaj to, co chcesz czyta, ale nie omijaj klasykw. Ksiki klasykw to baga,
z ktrym warto wdrowa po bibliotece. Bo to oni, autorzy arcydzie, ksztatuj od wiekw
nasz smak, ucz nas, czego mamy prawo wymaga od naprawd wielkiej literatury.
Prawdziwa, dojrzaa i mdra erudycja1 nie polega na tym, by czyta wszystko. Chodzi raczej
o sztuk wyboru, dziki ktrej z niezawodn intuicj potrafimy decydowa, ktre ksiki oka
si dla nas nieodzowne, a ktre ze spokojem moemy odrzuci. A kiedy nc nas nowoci,
warto czasem skorzysta z rady Emersona i poczeka rok. Bo moe zdarzy si i tak, e bardzo
gony i haaliwie reklamowany bestseller w cigu roku stanie si ksik cakowicie
zapomnian. I by moe wcale nie bdziemy musieli do niego zaglda.
1
Erudycja rozlega, wszechstronna wiedza.
[478 sw]
Strona 2 z 11 GH-P1
Zadanie 1. (01)
Oce prawdziwo poniszych informacji. Wybierz P, jeli informacja jest prawdziwa,
albo F jeli jest faszywa.
Zadanie 2. (01)
Dokocz zdanie. Wybierz waciw odpowied spord podanych.
Zadanie 3. (01)
Dokocz zdanie. Wybierz waciw odpowied spord podanych.
Zadanie 4. (01)
Ktra wypowied nie jest zgodna z opini Jana Tomkowskiego na temat bestsellerw?
Wybierz waciw odpowied spord podanych.
GH-P1 Strona 3 z 11
Zadanie 5. (01)
Dokocz zdanie. Wybierz odpowied A albo B, a nastpnie 1., 2. albo 3.
Wypowiedzenie Ksiki klasykw to baga, z ktrym warto wdrowa po bibliotece zawiera
Zadanie 6. (01)
Uzupenij zdanie. Wybierz waciwe odpowiedzi spord podanych.
Podkrelone czasowniki w zdaniu Czytaj to, co chcesz czyta, ale nie omijaj klasykw uyte s
w trybie A/B, co wskazuje, e wypowied naley traktowa jako C/D.
A. rozkazujcym C. sugesti
B. oznajmujcym D. wyjanienie
Zadanie 7. (02)
Czy warto czyta dziea klasykw, czy lepiej siga po nowoci? Uzasadnij odpowied,
podajc dwa argumenty. Nie cytuj sformuowa z arkusza.
Strona 4 z 11 GH-P1
Przeczytaj tekst i wykonaj zadania 8.13.
Artur Conan Doyle
PIES BASKERVILLEW (fragment)
Sir Henry pooy kopert na stole. Adres, napisany niewprawn rk, brzmia: Sir Henry
Baskerville, hotel Northumberland.
Hm! mrucza Sherlock Holmes. Zdaje mi si, e kto bardzo interesuje si pask
osob.
Holmes wyj z koperty p arkusza papieru zoonego we czworo. Rozoy papier na stole,
na rodku znajdowao si tylko jedno zdanie uoone z naklejonych powycinanych sw: Jeli
cenisz swoje ycie, trzymaj si z dala od moczarw1. Tylko jeden wyraz: moczarw
napisany by atramentem.
Moe mi pan wyjani, panie Holmes zapyta sir Henry Baskerville co to wszystko
znaczy i kto moe si mn tak ywo interesowa?
Jeeli pan pozwoli, zajmiemy si teraz tym ciekawym dokumentem. Zosta
on niewtpliwie zredagowany i wysany wczoraj wieczorem. Czy masz, Watsonie,
wczorajszego Timesa2?
Ley na stole.
Jest tu wietny artyku o wolnym handlu rzek. Pozwlcie, e wam przeczytam urywek:
Na podstawie wiadomoci krcych obecnie moesz sobie wyobrazi, e twoje
przedsibiorstwo handlowe czy te przemysowe zyska na wprowadzeniu ce ochronnych.
Jednak trzymaj si z dala od takich pogldw, jeli cenisz oglny dobrobyt kraju, a tym samym
i swoje spokojne ycie. Jakie jest twoje zdanie o tym artykule, Watsonie? zawoa wesoo
Holmes.
Sir Henry utkwi we mnie wzrok peen zdumienia.
Nie znam si na cach i temu podobnych rzeczach rzek sir Henry. Ale wydaje mi si,
e odbieglimy nieco od tematu.
Przeciwnie, sir Henry, nie odbieglimy ani troch. Watson zna lepiej od pana moje metody,
ale obawiam si, e nawet on nie zrozumia, o co mi chodzi w przytoczonym fragmencie.
Przyznaj odparem nie widz adnego zwizku.
A jednak, mj drogi, istnieje bardzo cisy zwizek: trzymaj si, z dala od, jeli
cenisz, swoje, ycie.
Do licha! Ma pan racj! zawoa sir Henry.
Doprawdy panie Holmes, to mi si nie mieci w gowie rzek doktor Mortimer,
spogldajc ze zdumieniem na mojego przyjaciela. Domyli si, e zdanie wycito z gazety,
nietrudno, ale wiedzie, z jakiej gazety, a nawet z jakiego artykuu, to jest godne podziwu!
Jakim sposobem pan to odgad?
Znajomo czcionek drukarskich jest jedn z podstawowych umiejtnoci specjalisty
od spraw kryminalnych.
Ale niech mi pan wytumaczy, dlaczego sowo moczarw jest napisane atramentem?
Dlatego, e tego sowa nie ma w artykule. Inne spotka mona w kadej gazecie, ale wyraz
moczarw trudno znale. Nasuwa mi si par wskazwek, cho autor zada sobie duo
trudu, aby zatrze wszelkie lady. Na przykad adres napisany jest kolawymi literami,
a przecie wiemy, e Timesa czytaj tylko ludzie wyksztaceni. Z tego mona
wywnioskowa, e list ukada czowiek wyksztacony, ktry pragn uchodzi za prostaka.
Poza tym wyrazy nie zostay rwno naklejone. Moe to wiadczy o niedbalstwie
lub popiechu. Czyby autor obawia si, e kto mu przeszkodzi?
Wchodzimy teraz w dziedzin domysw odezwa si doktor Mortimer.
Powiedzmy raczej: w dziedzin rozwaa nad wyborem najbardziej prawdopodobnej
hipotezy. Jest to naukowe wykorzystanie wyobrani, przy czym mamy zawsze jaki fakt,
GH-P1 Strona 5 z 11
na ktrym moemy opiera nasze domysy. Zdaje si, e wysnulimy z tego listu wszelkie
moliwe wnioski.
1
Moczary podmoke, bagniste tereny.
2
The Times popularny brytyjski dziennik spoeczno-polityczny.
[492 sowa]
Zadanie 8. (01)
Dokocz zdanie. Wybierz waciw odpowied spord podanych.
A. powierzchownej znajomoci.
B. zalenoci finansowej.
C. cigej rywalizacji.
BFF!!
D. bliskiej znajomoci.
Zadanie 9. (01)
Oce, czy wypowiedzi Sherlocka Holmesa umieszczone w tabeli s zgodne z podanymi
obok stwierdzeniami dotyczcymi jego cech. Wybierz T, jeli stwierdzenie jest zgodne,
albo N jeli nie jest.
Strona 6 z 11 GH-P1
Zadanie 10. (01)
Oce prawdziwo poniszych informacji. Wybierz P, jeli informacja jest prawdziwa,
albo F jeli jest faszywa.
Z kocowej wypowiedzi Sherlocka Holmesa wynika, e bardzo wan cech detektywa jest
A/B. By mc rozwiza zagadk, niezbdny jest mu C/D, ktry pozwala na sformuowanie
przypuszczenia.
Aby zachowa sens wypowiedzenia Co to wszystko znaczy i kto moe si mn tak ywo
interesowa?, przyswek ywo mona zastpi sowem
A. nagle.
B. wawo.
C. bardzo.
D. szybko.
A. komizm.
B. zagadka.
C. zdrada.
D. podr.
GH-P1 Strona 7 z 11
Przeczytaj tekst i wykonaj zadania 14.17.
Ewa Koodziejek
[MODA JZYKOWA]
Moda to charakterystyczny dla danej epoki i rodowiska zesp cech obejmujcych strj,
zachowanie, zainteresowania, wiatopogld. Do tej definicji sownikowej trzeba doda jzyk,
moda bowiem obejmuje take sowa, ich poczenia, czstki sowotwrcze. Wyraz czy
wyraenie staj si modne wwczas, gdy s uywane czciej ni zwykle, a ich uycie nie jest
uzasadnione potrzebami komunikacyjnymi. Wyrazy modne wydaj si uytkownikom jzyka
lepsze, adniejsze, oryginalniejsze, atrakcyjniejsze od innych, sygnalizuj w ich mniemaniu
przynaleno do okrelonego rodowiska lub do jakiej podanej grupy wtajemniczenia.
Modny wyraz, zrazu atrakcyjny, staje si jednak bardzo szybko jzykowym natrtem i zaczyna
pojawia si w poczeniach dla niego niewaciwych, wypierajc sowa kontekstowo
i znaczeniowo ustabilizowane. Naduywanie takich wyrae prowadzi do zmian w caym
zasobie sownym jzyka. Rozszerzenie zakresu uycia modnego wyrazu powoduje, e jego
sens staje si oglnikowy, rozmyty, w skrajnych wypadkach pozbawiony znaczenia.
Moda jzykowa obejmuje przede wszystkim sowa obce, przyswajane z jzyka i kultury
bdcej w jakim okresie przedmiotem narodowych lub rodowiskowych fascynacji.
W zalenoci od okresu historycznego fascynowano si acin, woszczyzn, francuszczyzn,
angielszczyzn.
Moda na jzyk angielski spopularyzowaa przedrostki super-, ekstra-, mega-, hiper-, ktre
w tekstach reklamy i w mowie potocznej uywane s gwnie jako elementy dodatnio
wartociujce, suce intensyfikacji cechy: megatanie esemesy, hiperatrakcyjny superkredyt,
jogurt z ekstraduymi kawakami owocw.
Mod na sowa potguj te teksty reklam, ktre zawieraj sformuowania sygnalizujce
przynaleno do okrelonego rodowiska. Dzi, by odnale si w grupie, wrd ludzi
uchodzcych za nowoczesnych, by mwic modnymi sowami by na topie, trendy, super
i cool, trzeba uywa obcych wyrae, by menederem, nie kierownikiem, zamieni bycie
twrczym na bycie kreatywnym, wizerunek na image, model na design, podkoszulek na T-shirt,
przepraszam na sorry, a dobrze na okey.
Mod na tego typu zachowania sowne popularyzuj media, walczce o odbiorc
wszelkimi metodami i majce najwikszy wpyw na upodobania jzykowe Polakw. Moda
w jzyku wbrew oczekiwaniom jego uytkownikw nie wzbogaca rodkw wyrazu, lecz
przeciwnie, zuboa je, schematyzujc i banalizujc kad wypowied. Jest wic zjawiskiem
niepodanym, gdy zwalniajc z twrczego mylenia, przynosi i jzykowi, i jego
uytkownikom wicej szkody ni poytku.
[333 sowa]
Strona 8 z 11 GH-P1
Zadanie 14. (01)
Dokocz zdanie. Wybierz waciw odpowied spord podanych.
Ewa Koodziejek A/B zjawisko mody jzykowej, o czym wiadczy fakt, e C/D.
GH-P1 Strona 9 z 11
Przeczytaj tekst i wykonaj zadania 18.21.
Jan Kochanowski
O MIOCI
A. Zwodnicza.
B. Okrutna.
C. Nieuchronna.
D. Przelotna.
W zdaniu Bo jako lotny nie ma pieszego dogoni? podkrelony wyraz peni funkcj A/B.
Tak sam funkcj wyraz pieszy peni w sformuowaniu C/D.
Strona 10 z 11 GH-P1
Zadanie 22. (010)
Czy zgadzasz si ze stwierdzeniem, e marzenia maj sprawcz moc? Napisz rozprawk,
w ktrej uzasadnisz swoje stanowisko. Argumenty zilustruj przykadami z literatury.
GH-P1 Strona 11 z 11
Wykaz rde wykorzystanych w zadaniach egzaminacyjnych.
GH-P1