Charakteryzowanie Materiałów Drzewnych I Pomocniczych

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Joanna Stpie
Charakteryzowanie materiaw drzewnych

i pomocniczych 742[01].O1.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Recenzenci:
mgr in. Lidia Staniszewska
mgr in. ukasz Styczyski
Opracowanie redakcyjne:
mgr in. Joanna Stpie
Konsultacja:
mgr Magorzata Sotysiak
Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej Charakteryzowanie

materiaw drzewnych i pomocniczych, 742[01].O1.03 zawartego w moduowym programie
nauczania dla zawodu stolarz 742[01].
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy Radom 2007
1
SPIS TRECI
1. Wprowadzenie 4
2. Wymagania wstpne 6
3. Cele ksztacenia 7
4. Materia nauczania 8
4.1. Podstawy tartacznictwa 8
4.1.1. Materia nauczania 8
4.1.2. Pytania sprawdzajce 25
4.1.3. wiczenia 25
4.1.4. Sprawdzian postpw 28
4.2. Okleiny i obogi 29
4.2.3. wiczenia 32
4.3. Sklejka 34
4.3.3. wiczenia 40
4.4. Pyta stolarska 42
4.4.3. wiczenia 44
4.5. Pyty wirowe i padzierzowe 46
4.5.3. wiczenia 51
4.6. Pyty pilniowe 53
4.6.3. wiczenia 57
4.7. Materiay podogowe 59
4.7.3. wiczenia 64
4.8. Okadziny z tworzyw sztucznych. Materiay tapicerskie 66
4.8.3. wiczenia 74
4.9. Okucia i czniki 76
2
4.9.3. wiczenia 84
5. Sprawdzian osigni 86
6. Literatura 90
3
1. WPROWADZENIE
Poradnik bdzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i nabywaniu umiejtnoci z zakresu
charakteryzowania materiaw drzewnych i pomocniczych. Pozwoli waciwie klasyfikowa
i rozpoznawa materiay stosowane w produkcji wyrobw stolarskich.
Jednostka moduowa. Charakteryzowanie materiaw drzewnych i pomocniczych
742[01]O1.03 jest jedn z podstawowych jednostek dotyczcych podstaw stolarstwa.
Poradnik ten zawiera:
1. Wymagania wstpne, czyli wykaz niezbdnych umiejtnoci, ktre powiniene posiada,
aby przystpi do realizacji tej jednostki moduowej.
2. Cele ksztacenia tej jednostki moduowej, ktre okrelaj umiejtnoci, jakie opanujesz
w wyniku procesu ksztacenia.
3. Materia nauczania zawierajcy informacje niezbdne do realizacji zaplanowanych
szczegowo celw ksztacenia umoliwia samodzielne przygotowanie si do wykonania
wicze i zaliczenia sprawdzianw. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazan
literatur oraz inne rda informacji.
Obejmuje rwnie:
pytania sprawdzajce wiedz, niezbdn do wykonania wicze,
wiczenia z opisem sposobu ich wykonania oraz wyposaenia stanowiska pracy,
sprawdzian postpw, ktry umoliwi sprawdzenie poziomu Twojej wiedzy po
wykonaniu wicze.
4. Sprawdzian osigni w postaci zestawu pyta sprawdzajcych opanowanie umiejtnoci
okrelonych w tej jednostce moduowej.
5. Wykaz literatury dotyczcej programu jednostki moduowej.
Jeeli masz trudnoci ze zrozumieniem tematu lub wiczenia to popro nauczyciela lub
instruktora o wyjanienie i ewentualne sprawdzenie prawidowoci wykonywania danej
czynnoci.
Po zapoznaniu si z materiaem nauczania sprbuj zaliczy sprawdzian z zakresu jednostki
moduowej. Wykonujc sprawdzian postpw, powiniene odpowiada na pytania tak lub nie.
Po przyswojeniu materiau sprbuj zaliczy sprawdzian z zakresu jednostki moduowej.
Wykonujc sprawdzian postpw powiniene odpowiada na pytania tak lub nie, co oznacza,
e opanowae materia lub nie.
4
742[01].O1
Podstawy stolarstwa
742[01].O1.01
Przestrzeganie przepisw bezpieczestwa
i higieny pracy, ochrony przeciwpoarowej
oraz ochrony rodowiska
742[01].O1.02
Okrelenie waciwoci drewna
742[01].O1.03
Charakteryzowanie materiaw drzewnych
i pomocniczych
742[01].O1.04 742[01].O1.05
Magazynowanie, skadowanie oraz Posugiwanie si dokumentacj techniczn
transport materiaw i wyrobw
stolarskich
Schemat ukadu jednostek moduowych
5
2. WYMAGANIA WSTPNE
Przystpujc do realizacji jednostki moduowej powiniene umie:
scharakteryzowa zagroenia zwizane z wykonywan prac,
stosowa odzie ochronn oraz rodki ochrony indywidualnej odpowiednio do realizacji
prac,
udzieli pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadku w pracy,
zastosowa zasady ochrony rodowiska,
rozpoznawa gatunki drewna,
scharakteryzowa wady drewna,
okreli waciwoci drewna,
rozrnia przekroje drewna,
scharakteryzowa podstawowe elementy budowy drewna,
okreli mechaniczn wytrzymao drewna.
6
3. CELE KSZTACENIA
W wyniku realizacji programu jednostki moduowej powiniene umie:
rozrni sortymenty drewna okrgego do obrbki tartacznej,
scharakteryzowa sortymenty drewna okrgego do obrbki skrawaniem na forniry,
dokona pomiaru oraz obliczy miszo surowca drzewnego,
dokona cechowania surowca drzewnego,
scharakteryzowa sortymenty materiaw tartych,
dokona pomiaru oraz obliczy miszo tarcicy,
oznakowa tarcic,
scharakteryzowa rodzaje oklein i obogw,
dokona pomiaru oklein i obogw,
charakteryzowa rodzaje okadzin i akcesoriw z tworzyw sztucznych,
scharakteryzowa rodzaje sklejki,
scharakteryzowa rodzaje pyt stolarskich,
scharakteryzowa rodzaje pyt wirowych i padzierzowych,
scharakteryzowa pyty pilniowe i MDF,
scharakteryzowa pyty OSB,
scharakteryzowa drewno warstwowe LVL,
scharakteryzowa rodzaje lignofolu i lignostonu,
scharakteryzowa materiay podogowe,
scharakteryzowa materiay tapicerskie,
scharakteryzowa okucia, czniki i inne materiay pomocnicze.
7
4. MATERIA NAUCZANIA
4.1. Podstawy tartacznictwa
4.1.1. Materia nauczania

Drewno okrge
cite w lesie drzewa po okrzesaniu z gazi dzieli si na odpowiednie sortymenty.
Sortymenty s to materiay o okrelonych wymiarach i jakoci.
Przed poznaniem najwaniejszych sortymentw drewna okrgego dla produkcji stolarskiej
naley zaznajomi si z podstawowymi pojciami uywanymi w oznaczaniu drewna
pozyskanego w lesie. Najoglniej dzieli si ono na drewno iglaste i liciaste oraz drewno
uytkowe i opaowe.
Zalenie od gruboci drewna uzyskanego z nadziemnej czci drzewa rozrnia si
grubizn i drobnic. Grubizna obejmuje drewno wielkowymiarowe (o rednicy w cieszym
kocu od 14 cm) i drewno redniowymiarowe (o rednicy w cieszym kocu od 5 cm).
Sortymenty o mniejszej rednicy zalicza si do drobnicy, czyli drewna maowymiarowego.
rednic mierzy si bez kory.
W zalenoci od dugoci drewno okrge okrela si jako duyce (od 6,1 m), kody (2,7
6,0 m) i wyrzynki (0,5 2,6 m).
Drewno o dugoci zblionej do wyrzynkw, lecz mierzone w stosach, a nie w
pojedynczych sztukach, okrela si jako waki (drewno okrge) oraz szczapy (drewno
upane).
Cao drewna uytkowego pozyskanego w lesie mona podzieli na nastpujce
sortymenty:
uytkowane w stanie okrgym (np. drewno kopalniakowe, supy teleenergetyczne),
przeznaczone do obrbki mechanicznej (np. drewno tartaczne, okleinowe, sklejkowe,
beczkowe, rezonansowe, szkutnicze, na prowadniki szybowe),
przeznaczone do przerobu chemicznego lub fizykochemicznego (np. papierwka, drewno
przeznaczone do wyrobu pyt pilniowych).
Drewno wielkowymiarowe
Aktualne Polskie Normy przyjmuj jako podstaw klasyfikacji surowca drzewnego jego
jako i wymiary, bez cisego okrelenia wymaga zwizanych z przeznaczeniem tego
surowca. Uwzgldniono w ten sposb zalecenia Rady do Spraw Surowca Drzewnego EWG.
Dotyczy to rwnie drewna tartacznego, okleinowego i uszczarskiego. Odrbne normy
zastpione zostay wsplnymi wymaganiami dla drewna wielkowymiarowego ze
zrnicowaniem na drewno iglaste i liciaste. W ramach tych uniwersalnych wymaga
jakociowo-wymiarowych ustala si midzy dostawc i odbiorc szczegowe wymagania,
wynikajce z przeznaczenia surowca.
Zalenie od wymiarw i wystpujcych wad, drewno wielkowymiarowe iglaste i liciaste
dzieli si na cztery klasy jakociowo-wymiarowe: A, B, C i D.
Zasadniczy wpyw na klasyfikacj jakociow drewna wielowymiarowego iglastego maj
takie wady jak: ski, krzywizna, sinizna, brunatnica i zgnilizna. Pod uwag bierze si rwnie
wystpowanie pkni, zabitek i skrtu wkien.
Przy rozpatrywaniu drewna wielkowymiarowego liciastego w miejsce sinizny
i brunatnicy bierze si pod uwag obecno faszywej twardzieli i zaparze. Pozostae rodzaje
wad s w zasadzie takie same jak w surowcu iglastym.
8
Dla kadej klasy drewna iglastego i liciastego jest ustalony dopuszczalny rodzaj
i rozmiar wystpowania wad. W drewnie liciastym bardziej rygorystycznie ni w iglastym
jest traktowane wystpowanie huby i zgnilizny wewntrznej. Przyczyn jest szybsze
rozszerzanie si zgnilizny w drewnie liciastym. W tartakach przerabia si gwnie drewno
wielkowymiarowe iglaste, do ktrego zalicza si drewno sosnowe, wierkowe, jodowe,
modrzewiowe i daglezjowe (jedlicowe). Drewno iglaste stanowi okoo 90% przecieranego
w Polsce drewna tartacznego.
Tabela 1. Charakterystyka drewna wielkowymiarowego z drzew iglastych i liciastych
Rodzaj drewna Drewno wielkowymiarowe Drewno wielkowymiarowe liciaste
iglaste
Klasa A B C D A B C D
rednica 22 14 30 20 18
najmniejsza grna
(w grnym kocu)
bez kory dg w cm
rednica 35 25 nie ogranicza si nie ogranicza si

najmniejsza w
odlegoci 1 m od
dolnego koca z
kor (znamionowa)
dr, w cm
Minimalna 2,7 2,5
dugo, w m
Drewno okleinowe
Drewno okleinowe, jak sama nazwa wskazuje, jest przeznaczone do produkcji oklein
i obogw, czyli cienkich patw nazywanych fornirami.
Drewno okleinowe wyrabia si prawie ze wszystkich rodzajw drzew liciastych
rosncych w kraju. Due iloci tego surowca sprowadza si take z zagranicy gwnie ze
strefy podzwrotnikowej.
Brak dostatecznej iloci surowca okleinowego o odpowiedniej jakoci sprawia, e
obecnie wykorzystuje si rwnie krajowe gatunki drewna z drzew liciastych, a z gatunkw
iglastych drewno modrzewiowe i sosnowe.
Zalenie od udziau drewna okleinowego w surowcu rozrnia si dwie klasy jakoci: I i II,
a zalenie od sposobu rozmieszczenia drewna okleinowego rozrnia si cztery typy.
9
Rys. 1. Podzia drewna okleinowego na klasy i typy
Drewno okleinowe klasy II, typu 4 wykazuje cechy surowca okleinowego tylko
w warstwie przyobwodowej kody, zwanej ciank uyteczn. Mona je wyrabia jako
sortymenty okleinowe z drewna dbowego, jesionowego i wizowego.
Grubo cianki uytecznej powinna wynosi w drewnie dbowym (po odliczeniu bielu)
co najmniej 16 cm. W razie duego udziau drewna okleinowego w surowcu okleiny
produkuje si z drewna okrgego nawet o niewielkiej rednicy.
Drewno okleinowe jest zaliczane do sortymentw wysokiej jakoci. Powinno by
moliwe pozyskanie z niego jakociowo dobrych oklein, w tym rwnie odznaczajcych si
walorami dekoracyjnymi. Niektre wady surowca drzewnego, takie jak: falisto wkien,
czeczowato w drewnie okleinowym uznaje si za cechy pozytywne, stanowice
o atrakcyjnoci oklein.
W odniesieniu do drewna okleinowego s ustalone rne wymagania dotyczce
dopuszczalnych wad i szerokoci sojw rocznych. Odnosi si to gwnie do drewna
dbowego, ktrego okleiny powinny by wskosoiste, np. 4 soje na l cm, w przeciwiestwie
do drewna jesionowego, ktrego okleiny szerokosoiste s bardziej cenione ni wskosoiste.
Dopuszczalno wad drewna okleinowego jest uwarunkowana ich rozmieszczeniem na
przekroju kody. Toleruje si na og wady w pobliu rdzenia, poniewa ta cz drewna
pozostaje po skrawaniu jako deska ponoowa. Wadami surowca okleinowego s wszelkie
pknicia i dlatego drewno okleinowe, zwaszcza dbowe i bukowe, nie powinno by
korowane. Zaleca si ponadto stosowanie rodkw zapobiegajcych nadmiernemu
wysychaniu cz liciastych sortymentw drewna okleinowego.
Drewno uszczarkie sklejkowe i zapaczane
Drewno uszczarkie jest surowcem przeznaczonym do produkcji forniru uszczonego na
skrawarkach obwodowych, tj. uszczarkach. Jest ono wyrabiane jako drewno uszczarskie
liciaste i iglaste, dla ktrego okrelone wymagania omwiono oddzielnie w odniesieniu do
drewna sklejkowego i zapaczanego.
Drewno sklejkowe stanowi podstawowy sortyment drewna uszczarskiego, wyrabianego
w korze w 2 klasach jakoci, w postaci duyc i kd lub wyrzynkw.
Do produkcji forniru sklejkowego uywa si drewna brzozowego, olchowego
i bukowego oraz w mniejszych ilociach innych rodzajw drewna z drzew krajowych, takich
jak: klon, jawor, grab, lipa, topola oraz wiz i joda.
10
Stosunkowo duy udzia w produkcji sklejki ma drewno sosnowe (ok. 35% oglnej masy
przerabianej na sklejk). Drewno sosnowe jako surowiec sklejkowy wykazuje mniej
korzystne waciwoci techniczne ni drewno liciaste ze wzgldu na szorstk powierzchni
uszczonej wstgi forniru i zwarto ywicy, utrudniajcej skrawanie i sklejanie.
Podstawowe znaczenie w ocenie jakoci drewna sklejkowego ma cianka uyteczna,
czyli warstwa zewntrzna przeznaczona do zuszczania. Warstwa ta mierzona wzdu
promienia w drewnie sortymentw liciastych powinna mie 6 cm gruboci, a w drewnie
iglastym, co najmniej 8 cm.
Wymagania dotyczce dugoci poszczeglnych sortymentw s zrnicowane
i wynosz: w odniesieniu do duyc liciastych 6 m, duyc iglastych 9 m, kd 4 5,9 ze
stopniowaniem co 0,1 m oraz 2,4 4,0 ze stopniowaniem wg uzgodnienia stron. Na og
wymagania co do dugoci nie s zbyt due. Dopuszczalny jet rwnie wyrb wyrzynkw o
dugoci dostosowanej do przewitw uszczarek, tj. 1,35 2,35 m.
Najmniejsza rednica powinna wynosi w cieszym kocu bez kory w drewnie drzew
liciastych 18 22 cm, iglastych - 20 cm, a najwiksza rednica w poowie dugoci drewna
bukowego - 50 cm.
Drewno na surowiec sklejkowy powinno by proste i mie jednolit budow sojw
rocznych. Niezalenie od grupy rodzajowej w sortymencie tym s dopuszczalne niektre
wady drewna, takie jak: niewielka zbieysto (np.: l cm na l m) spaszczenie (do 0,1 rednicy
w rodku dugoci), pknicia wewntrzne poza ciank uyteczn oraz krzywizna (powinno
by moliwe wycicie wyrzynkw z krzywizn co najwyej jednostronn o strzace wygicia
l cm na l m w klasie I oraz 2 cm na l m w klasie II). Wystpowanie innych wad drewna takich
jak: zaparzenia, zgnilizna boczna lub pknicia zewntrzne dyskwalifikuj opisany sortyment
drewna.
Pomiar i obliczanie miszoci drewna wielkowymiarowego
Pomiar drewna wielkowymiarowego wykonuje si na pojedynczych sztukach. Drewno
przygotowane do pomiaru powinno by okrzesane z gazi i wystajcych skw. W drewnie
iglastym przeznaczonym do przetarcia powinny by rwnie cite zgrubienia i napywy
korzeniowe. Koce kadej sztuki drewna przycina si prostopadle do podunej osi.
Elementami pomiaru s: dugo l i rednica rodkowa w poowie dugoci d.
Dugo drewna mierzy si tam lub innym przyrzdem z dokadnoci do 5 cm,
zaokrglajc wyniki do penych decymetrw w d.
rednice drewna o regularnym ksztacie okrela si na podstawie jednego pomiaru
rednicomierzem. Jeeli miejsce pomiaru wypada na znieksztaceniu powierzchni drewna,
wwczas pomiaru naley dokona poniej i powyej znieksztacenia, w jednakowej od niego
odlegoci. Za podstaw przyjmuje si redni arytmetyczn tych dwch pomiarw. Pomiaru
dokonuje si z dokadnoci do l mm i zaokrgla do penych centymetrw w d (do 5 mm)
lub w gr (powyej 5 mm).
rednice naley rejestrowa bez kory. Przy pomiarze rednicy drewna w korze stosuje si
okrelon w Polskiej Normie (PN-93/D-9500) redukcj rednicy. Jej wielko zaley od
rodzaju i gruboci drewna. Mona rwnie w miejscu pomiaru zdj kor, czyli wykona tzw.
obrczkowanie.
Miszo drewna okrgego, mierzonego pojedynczo w sztukach, okrela si na
podstawie pomiarw rednicy i dugoci, w metrach szeciennych z dokadnoci do dwch
znakw po przecinku (za zgod stron do pierwszego znaku po przecinku). Miszo V
oblicza si wg wzoru:
*d 2
V = *l
4 *10000
11
w ktrym: d rednica rodkowa drewna w cm,
l mdugo drewna w m.,
= 3,14.
W praktyce miszo drewna okrgego okrela si za pomoc specjalnych tablic objtoci

walcw.
Cechowanie
Na czole odziomkowym sztuki drewna okrgego umieszcza si numer identyfikacyjny
jednostki administracyjnej lasw pastwowych i numer sztuki.
Rys. 2. Pomiar i cechowanie drewna wielkowymiarowego: a) pytka z numerem sztuki (u gry) i numerem
identyfikacyjnym jednostki lasw pastwowych (na dole), b) pomiar dugoci i rednicy rodkowej
Materiay tarte. Podstawy technologiczne produkcji

Materiay tarte (tarcic) otrzymuje si z drewna okrgego po jego przetarciu, czyli
rozpiowaniu rwnolegle do osi podunej. Jakkolwiek wprowadzenie pytowych tworzyw
drzewnych ograniczyo zakres stosowania tarcicy, nadal zalicza si j do podstawowych
materiaw uywanych w produkcji stolarskiej.
Tarcica jest produkowana w specjalnych zakadach przemysowych-tartakach,
znajdujcych si zwykle w pobliu bazy surowcowej, tzn. obszarw lenych. W kadym
zakadzie tartacznym s wyodrbnione: skad surowca, hala tartaczna i skad tarcicy. Skad
surowca suy nie tylko do przejcia i magazynowania drewna dostarczonego z lasu.
Odpowiednie warunki skadowania powinny rwnie zapewni naleyt konserwacje
surowca. Ponadto w skadzie dokonuje si obrbki wstpnej surowca, polegajcej na podziale
duyc tartacznych na krtsze odcinki, nazywane kodami.
Podzia duyc nastpuje po uprzednim wyznaczeniu miejsc ich przecicia, czyli po
przeprowadzonej manipulacji surowca. Manipulacja duyc musi uwzgldnia wymiary
i wymagania techniczne dotyczce tarcicy, jaka ma by z nich pozyskana. Otrzymane kody
skaduje si osobno wedug: gatunku drewna, grup jakociowych i wymiarowych. Segregacja
wedug grup wymiarowych opiera si przede wszystkim na wielkoci rednicy w cieszym
kocu kd, majcej decydujce znaczenie w procesie przetarcia. Stosownie do
przeznaczenia, skad surowca jest podzielony na: ramp rozadunkow, skad duyc, pac
manipulacyjny i skad kd.
Surowiec pozostaje zwykle w skadzie przez kilka miesicy. W tym czasie moe by
naraony na ujemne dziaanie wpyww atmosferycznych oraz zaatakowany przez grzyby
i owady. Najlepszym sposobem zabezpieczenia drewna jest skadowanie w wodzie. Skady
wodne surowca s u nas jednak rzadko stosowane, ze wzgldu na brak odpowiednich
zbiornikw wodnych. Powszechnie wystpuj ldowe skady surowca. Elementarnym
sposobem czciowego przynajmniej zabezpieczenia drewna w tych skadach jest jego
skadowanie na legarach, czyli podkadach. Do skutecznych rodkw konserwacji surowca
12
w skadach naley zraszanie drewna wod (grzyby nie rozwijaj si w drewnie o wysokiej
wilgotnoci).
Hala tartaczna jest miejscem waciwego przerobu kd na tarcic. Podstawowymi
obrabiarkami w hali tartacznej s traki pionowe lub tamwki do kd. Najbardziej
rozpowszechnion podstawow obrabiark, stosowan do przecierania surowca iglastego, jest
trak pionowy. Tamwki do kd s przeznaczone do przecierania cennego surowca
liciastego.
Oglna zasada przetarcia na traku pionowym jest nastpujca. Kod zamocowan na
specjalnym wzku trakowym wprowadza si za porednictwem walcw posuwowych do
ramy trakowej, w ktrej s umieszczone piy. Piy rytmicznie wznosz si i opadaj wraz z
ram trakow i przecieraj podsuwan kod na tarcic. Grubo tarcicy odpowiada
odlegoci midzy piami w ramie trakowej.
Przetarcie na tamwce do kd, zwanej rwnie tamwk blokow, odbywa si na innej
zasadzie. Obrabiarka taka jest wyposaona w pi tamow bez koca, rozpit na dwch
obracajcych si ze znaczn prdkoci koach. Z kody przesuwajcej si wraz z wzkiem
pozyskuje si kad desk oddzielnie. Za kadym nawrotem wzka koda jest dosuwana do
piy na odlego odpowiadajc danej gruboci tarcicy. Schematy przetarcia na traku
pionowym i tamwce do kd przedstawia rysunek 3.
Rys. 3. Schematy przetarcia: a) na traku pionowym, b) na tamwce do kd
Przecieranie na tamwkach do kd umoliwia lepsze wykorzystanie drewna, gdy

pozwala na pozyskanie tarcicy o gruboci dostosowanej do jego jakoci.
Oprcz wymienionych obrabiarek podstawowych w hali tartacznej znajduj si obrabiarki
pomocnicze, suce do dalszej obrbki tarcicy. Po zakoczeniu obrbki mechanicznej tarcic
kieruje si do sortowni tarcicy, gdzie nastpuje jej klasyfikacja i podzia wg wymiarw
i jakoci. Posortowan tarcic odwozi si do skadu tarcicy lub uprzednio poddaje si j
kpieli w specjalnych rodkach chemicznych, zabezpieczajcych przed grzybami,
a w szczeglnoci przed sinizn. W skadzie ukada si j w przewiewne, luno uoone stosy,
zwane sztaplami. Peno wartoci owym produktem staje si ona dopiero po przeschniciu -
w sposb naturalny, na wolnym powietrzu w sztaplach, lub w sposb przyspieszony -
w suszarniach.
Sposoby przetarcia
Przed zaznajomieniem si ze sposobami przetarcia, w wyniku ktrego pozyskuje si
materiay tarte, naley przyswoi sobie kilka podstawowych nazw dotyczcych tych
materiaw.
Poszczeglne elementy powierzchni tarcicy nosz nazw paszczyzny boku, czoa i krawdzi.
Paszczyzna 1 i bok 2 s to szersza i wsza powierzchnia poduna tarcicy. Czoo 4
13
stanowi powierzchnia poprzeczna materiau tartego. Przecicie paszczyzny z bokiem tworzy
krawd podun 3, a przecicie paszczyzny z czoem - krawd poprzeczn 5. Rozrnia
si praw (dordzeniow) i lew (przeciwrdzeniow) paszczyzn tarcicy.
Rys. 4. Elementy powierzchni tarcicy: a) nie obrzynanej, b) obrzynanej

l paszczyzna, 2 bok, 3 krawd poduna, 4 czoo, 5 krawd poprzeczna
W tarcicy nie obrzynanej szeroko lewej paszczyzny w jej najwszym miejscu okrela
si jako odkrycie. W zalenoci od czci przekroju poprzecznego kody, z ktrej zostaa
pozyskana tarcica, zalicza si j do materiau bocznego lub do materiau gwnego. Oglnie
mona powiedzie, e materia gwny pochodzi w pewnym przyblieniu z czci
ograniczonej kwadratem wpisanym w obwd przekroju poprzecznego kody.
Przecieranie tarcicy moe si odbywa w sposb indywidualny, wwczas po kadym
przejciu kody przez obrabiark pozyskuje si jedn sztuk tarcicy (tamwki do kd), lub
w sposb grupowy, gdy koda jest przecierana jednoczenie na pewn liczb sztuk tarcicy
(traki). Ze wzgldu na podstawowe znaczenie, jakie ma produkcja tarcicy na trakach
pionowych, niej opisano szczegowo rodzaje przetarcia grupowego.
Do przetarcia grupowego uywa si okrelonego sprzgu pil, czyli zestawu pil
trakowych, zamocowanych sztywno w ramie traka. Piy w sprzgu s rozdzielone
przekadkami
o gruboci odpowiadajcej danej gruboci tarcicy.
Rozrnia si trzy podstawowe rodzaje przetarcia grupowego: przetarcie jednokrotne
(na ostro), przetarcie jednokrotne z obrzynaniem i przetarcie dwukrotne (z pryzmowaniem).
Zasady przetarcia jednokrotnego i dwukrotnego przedstawiono na rys. 5. W wyniku
przetarcia jednokrotnego otrzymuje si tarcic nie obrzynan, ktrej boki s nienaruszonymi
wycinkami powierzchni kody.
Rys. 5. Zasada przetarcia: a) jednokrotnego, b) dwukrotnego (z pryzmowaniem)

l tarcica nie obrzynana, 2 opoy
14
Rozrnia si dwa rodzaje przetarcia jednokrotnego: blokowe i mieszane. W pierwszym
wszystkie sztuki tarcicy, stanowice materia gwny, maj jednakow grubo. W przetarciu
mieszanym materiaem gwnym jest tarcica rnej gruboci. Najgrubsze sztuki tarcicy
pozyskuje si wtedy ze rodkowych czci kody, w miar oddalania si od jej rodka -
uzyskuje si tarcic coraz ciesz.
O przetarciu jednokrotnym z obrzynaniem mwi si wwczas, gdy tarcica nie obrzynana po
wyjciu z traka jest obrabiana na tarczwkach wzdunych (obrzynarkach). W rezultacie
otrzymuje si tarcic obrzynana rwnolegle, ktrej paszczyzny, boki i czoa maj ksztat
prostoktw. Jeeli tarcica ma boki nie obrobione co najmniej na poowie ich dugoci,
wwczas jest zaliczana do nie obrzynanej.
Niekiedy pozyskuje si tarcic obrzynan zbieycie, ktrej paszczyzny maj ksztat
trapezw lub, w razie obrzynania tylko z jednego boku tarcic jednostronnie obrzynan.
W przetarciu dwukrotnym kod przeciera si na traku w dwch etapach lub kolejno na
dwch trakach. Pierwsze przetarcie, czyli pryzmowanie, polega na odpiowaniu z kody
materiau bocznego, w celu otrzymania pryzmy. Pryzm, po obrceniu o 90, przeciera si
ponownie, otrzymujc od razu tarcic obrzynan. Tarcica ta ma jednolit szeroko,
odpowiadajc gruboci pryzmy, z ktrej zostaa pozyskana.
Podzia materiaw tartych na grupy, sortymentowe i sortymenty
Najbardziej oglnym podziaem materiaw tartych jest rozrnienie na materiay iglaste
i liciaste. Do pierwszych naley tarcica sosnowa (So), modrzewiowa (Md), wierkowa (w)
i jodowa (Jd). W praktyce wyrnia si zwykle dwie grupy tarcicy iglastej: sosnowo-
modrzewiow i wierkowo-jodow. Do materiaw tartych liciastych naley tarcica dbowa
(Db), bukowa (Bk), grabowa (Gb), jesionowa (Js), brzozowa (Brz), wizowa (Wz), klonowa
(Kl), jaworowa (Jw), olchowa (Ol), osikowa (Os), topolowa (Tp) oraz lipowa (Lp),
w nawiasach podano symbole, jakimi oznacza si rodzaj drewna.
Zalenie od szerokoci sojw rozrnia si materiay tarte wsko-soiste, redniosoiste
(tylko w tarcicy liciastej) i szerokosoiste. Nachylenie sojw rocznych do paszczyzn tarcicy
decyduje o zaliczeniu jej do materiaw promieniowych i stycznych.
Rys. 6. Ukad sojw rocznych w materiaach tartych: a) promieniowych, b) ppromieniowych, c) stycznych
Tarcic iglast i liciast dzieli si wg sposobu obrbki lub przeznaczenia na trzy

podstawowe grupy sortymentowe. Nale do nich: nie obrzynane materiay tarte
o przeznaczeniu oglnym, obrzynane materiay tarte o przeznaczeniu oglnym, materiay
tarte o okrelonym przeznaczeniu.
Nie obrzynane materiay tarte o przeznaczeniu oglnym stosuje si gwnie w produkcji
stolarskiej. Ich podzia na poszczeglne sortymenty jest oparty gwnie na gruboci lub na
gruboci i odkryciu. Sortymentami tego rodzaju nie obrzynanych materiaw tartych s:
deseczki, deski i bale.
15
Obrzynane materiay tarte o przeznaczeniu oglnym uytkuje si czsto w takiej postaci,
jak uzyskay one w obrbce tartacznej. Sortymenty nalece do tej grupy mona podzieli
pod wzgldem ksztatu przekroju poprzecznego na dwa rodzaje: o przekroju w ksztacie
wyduonego prostokta oraz o przekroju zblionym do kwadratu. Pierwsze z nich stosuje si
gwnie jako materia okadzinowy, drugie za jako elementy konstrukcyjne w budownictwie.
Podzia obrzynanych materiaw tartych na poszczeglne sortymenty obejmuje: deseczki,
deski, bale, listwy, aty (graniaki), krawdziaki i belki. Charakterystyczny wygld niektrych
sortymentw tarcicy obrzynanej przedstawiono na rys. 7.
Rys. 7. Wygld sortymentw tarcicy obrzynanej: a) deski, b) bale, c) listwy, d) laty (graniaki),
e) krawdziaki, f) belki
Materiay tarte o okrelonym przeznaczeniu (materiay tarte specjalne) uzyskuje si

w wyniku rnych sposobw przetarcia. Wspln cech wszystkich tego rodzaju materiaw
tartych jest cile okrelony sposb uytkowania, do ktrego jest dostosowane ich
przecieranie oraz wymiary.
Rola tarcicy o okrelonym przeznaczeniu, czyli tarcicy przeznaczeniowej, staje si coraz
wiksza. Jej produkcja umoliwia waciwe wykorzystanie drewna zarwno pod wzgldem
wymiarowym, jak i jakociowym. Tarcica ta obejmuje szeroki zakres sortymentw, np.
sortymenty przeznaczone do produkcji rodkw transportu (tarcica wagonowa, okrtowa,
lotnicza) oraz rne pfabrykaty, np. do wyrobu elementw mebli, stolarki budowlanej,
deszczuek posadzkowych i inne.
Do tartych pfabrykatw meblowych zalicza si pfabrykaty z drewna drzew iglastych
oraz liciastych.
Kryteriami podziau pfabrykatw iglastych s ich przeznaczenie oraz sposb
wykonania (jednolite, klejone do penego wymiaru lub przeznaczone do klejenia na peny
wymiar).
Do liciastych pfabrykatw meblowych nale sortymenty bukowe, ktre dzieli si
wedug przeznaczenia na elementy do gicia oraz proste, a take wedug wymiarw przekroju
(graniakowe i deskowe) i dugoci (krtkie, redni dugie, dugie i specjalne).
Tarte pfabrykaty stolarki budowlanej, wykonywane z drewna iglastego, dzieli si
zalenie od przeznaczenia na: ocienice drzwiowe, ocienice okienne, skrzyda drzwi
wewntrznych oraz skrzyda okienne.
16
Zasady klasyfikacji
Klasyfikacja wymiarowa materiaw tartych. Klasyfikacja wymiarowa opiera si na
ustaleniu granic sortymentw na podstawie ich wymiarw. Decydujce znaczenie ma ich
grubo oraz jej stosunek do szerokoci (tarcica obrzynana) lub grubo i odkrycie (tarcica nie
obrzynana) Charakterystyki wymiarowe materiaw tartych nie obrzynanych i obrzynanych
oglnego przeznaczenia przedstawiono w tabelach.
Tabela 2. Charakterystyka wymiarowa tarcicy nie obrzynanej (wg PN-75/D-01001)

Nazwa Grubo Odkrycie minimalne
sortymentu mm
najmniejsza najwiksza
Deseczki 5 13 50
Deski 16 poniej 50 80
Bale 50 100 100
Tabela 3. Charakterystyka wymiarowa tarcicy obrzynanej (wg PN-75/D-01001)

Nazwa Grubo mm Szeroko mm
sortymentu
najmniejs najwiksza najmniejsza najwiksza
za
Deseczki 5 13 50 bez ograniczenia
Deski 16 poniej 50 dla gruboci poniej bez ograniczenia

30 mm - 80, dla
gruboci 30 mm i
wyej - 100
Bale 50 100 oraz powyej dwukrotna grubo bez ograniczenia

100 dla bali
szerokoci powyej
250 mm
Listwy 16 poniej 30 jednokrotna grubo poniej 80
aty 32 poniej 100 jednokrotna grubo dla gruboci do 50

(Graniaki) mm szeroko
poniej l00 mm dla
gruboci od 50 do
poniej 100 mm
szeroko mniejsza
Krawdziaki 100 poniej 200 jednokrotna grubo odponiej
dwukrotnej
200
Belki powyej bez ograniczenia 200 poniej 2,5 gruboci

100
17
Podane w normach wymiary gruboci i szerokoci tarcicy odnosz si do materiaw
powietrzno-suchych. Materiay o wyszej wilgotnoci powinny mie wymiary zwikszone
o nadmiar na zeschniecie.
Warto tego nadmiaru dla poszczeglnych grup materiaw iglastych i liciastych okrela
Polska Norma PN-57/D-03003. Jedynie wymiary krawdziakw i belek iglastych odnosz si
do drewna o takiej wilgotnoci, jak ma ono w chwili przecierania. Niezalenie od namiarw
na zeschniecie, wan rol odgrywaj rwnie dopuszczalne odchyki od wymiarw tarcicy.
Dopuszczalna warto odchyek zwiksza si ze wzrostem wymiaru tarcicy.
Rozgraniczenie dugoci tarcicy jest rne w zalenoci od sortymentu. W odniesieniu do
tarcicy oglnego przeznaczenia jest ono nastpujce:
tarcica iglasta: duga - 2,4 6,3 m (belki 3,0 6,3 m), redniej dugoci - 0,9 2,3 m,
tarcica liciasta: duga - od 2,0 m wzwy, rednia - l,0 1,9 m, krtka - 0,3 0,95 m.
W obrocie towarowym wyodrbnia si tarcic o wymiarach handlowych, tarcic
o ograniczonej szerokoci i (lub) dugoci oraz tarcic wymiarow. Tarcic nie obrzynan
dostarcza si w blokach, tzn. kompletach pochodzcych z przetarcia jednej kody lub w stanie
lunym.
Tarcica o wymiarach handlowych jest to materia:
jednakowej gruboci, o rnych wymiarach szerokoci i dugoci (deseczki, deski, bale),
o jednakowym przekroju poprzecznym i rnej dugoci (listwy, laty, krawdziaki,
belki).
Wystpuje jeszcze tarcica o ograniczonej szeroko i (lub) dugoci, kompletowana w ten
sposb, e w skad partii wchodz sztuki jednakowej gruboci o okrelonym przedziale
szerokoci i (lub) dugoci lub o jednakowym przekroju poprzecznym i okrelonym
przedziale dugoci.
Tarcica wymiarowa jest to materia o cile okrelonych trzech wymiarach.
Ze wzgldu na due znaczenie, jakie w produkcji wyrobw stolarskich ma tarcica nie
obrzynana, w tabelach 4 i 5 podano jej znormalizowane wymiary.
Pfabrykaty tarte do wyrobu elementw mebli i stolarki budowlanej odpowiadaj najczciej
pod wzgldem gruboci, szerokoci i dugoci elementom finalnego wyrobu lub stanowi ich
wielokrotno.
Tabela 4. Wymiary tarcicy iglastej nie obrzynanej oglnego przeznaczenia (wg PN-75/D-96000)
Wymiary Odchyki
Nazwa
grubo odkrycie* dugo gruboci odkrycia dugoci
sortymentu
mm m mm m
Tarcica duga, +1,0 w +w +0,05 w
stopniowanie co dowolnej liczbie granicach do-
19 60 030. Tarcica sztuk stopniowania wolnej
22 i wyej redniej w partii, -1,0 liczbie
25 dugoci, najwyej w 10% sztuk,
Deski stopniowa- sztuk w -0,02 naj-
nie co 0,10 partii wyej w
20% sztuk
w partii
18
+2,0
28 w dowolnej
32 100 liczbie
38 i wyej sztuk w partii,
45 -1,0 najwyej
w 10% sztuk
w partii
50 _
63 120
Bale 75 i wyej
100
*) Stopniowanie szerokoci co 10 mm.
Klasyfikacja jakociowa materiaw tartych

Klasyfikacja jakociowa materiaw tartych ma podstawowe znaczenie dla ich
waciwego stosowania. Niekorzystne jest bowiem stosowanie do okrelonego celu zarwno
tarcicy zbyt wysokiej, jak i zbyt niskiej jakoci. W pierwszym przypadku cenny materia jest
niewaciwie wykorzystany, w drugim zuywa si tarcice w nadmiernej iloci, nie zawsze
uzyskujc dobr jako wyrobu. Klasyfikacja jakociowa opiera si na podziale materiaw
tartych wedug rodzaju, wielkoci, iloci, a niektrych sortymentw rwnie wedug
rozmieszczenia wad.
Materiay tarte o przeznaczeniu oglnym dzieli si na poszczeglne klasy jakoci.
Oznacza si je liczbami rzymskimi, poczynajc od jakoci najwyszej -1 klasy.
Tabela 5. Wymiary tarcicy liciastej nie obrzynanej oglnego przeznaczenia (wg PN-72/D-96002)
Wymiary Odchyki
Nazwa
sortymentu grubo*' najmniejsza dugo gruboci dugoci
szeroko
odkrycia **'
mm m mm m
(16) 80
19 80
22 80
Deski nie 25 100 +1,0 +0,050 w do-
obrzynane (28) 100 wolnej liczbie
32 100 sztuk
38 100 dugie
45 100 i rednie
19
50 120 -0,025 najwyej w 10%
(55) 120 sztuk w partii
60 140
Bale nie 63 (65) 140
obrzynane 70 160 2,0
75 160
80 180
90 180
100 200
*) Wymiary podane w nawiasach s nie zalecane.

**) Stopiowanie szerokoci - co 10 mrn.
Rozrnia si cztery klasy jakoci tarcicy iglastej i trzy klasy tarcicy liciastej.
Sortymenty obrzynane o przekroju poprzecznym zblionym do kwadratu, takie jak
krawdziaki i belki, dzieli si w tarcicy iglastej i w tarcicy liciastej na dwie klasy jakoci.
W razie moliwoci cznego stosowania tarcicy dwch lub trzech klas jakoci jest
dopuszczalne czenie tych klas w grupy (np. iglasta tarcica nie obrzynana I/II).
Najwikszy wpyw na klasyfikacj jakociow materiaw tartych wywieraj ski oraz
zgnilizna. Podstaw do okrelenia klasy jakoci jest paszczyzna jakociowa lepsza, pod
warunkiem, e druga paszczyzna wykazuje jako nisz tylko o jedn klas. Jeli rnica
klas obu paszczyzn jest wiksza, tarcic zalicza si do klasy o jeden stopie lepszej od
wykazywanej przez gorsz paszczyzn.
Zasady klasyfikacji jakociowej tarcicy obrzynanej i nie obrzynanej oglnego
przeznaczenia rni si znacznie. Tarcica obrzynana jest na ogl stosowana bez dzielenia na
mniejsze elementy. Z tego wzgldu rozmieszczenie wad jest rozpatrywane na caej dugoci
poszczeglnych sztuk. Natomiast tarcica nie obrzynana, uywana gwnie jako materia
stolarski, podlega dalszej obrbce dzielcej na mniejsze elementy. Dlatego w klasyfikacji
jakociowej iglastej tarcicy nie obrzynanej okrela si dopuszczalne wady w poszczeglnych
czciach dugoci deski. Po usuniciu czci wadliwych mona z niej pozyska
penowartociowe elementy. Klasyfikujc jakociowo nie obrzynan tarcic liciast
oglnego przeznaczenia, oprcz okrelenia granic dopuszczalnoci poszczeglnych wad,
rozpatruje si dodatkowo rwnie powierzchni woln od wad kadej sztuki. Wymagania
jakociowe pfabrykatw tartych s zwizane z ich przeznaczeniem. Wymagania te okrelaj
dopuszczalny i niedopuszczalny rodzaj i zakres wad wystpujcych w pojedynczym
pfabrykacie.
Znakowanie, pomiar i obliczanie miszoci materiaw tartych
Znakowanie materiaw tartych. Znakowanie (cechowanie) materiaw tartych ma
gwnie na celu umoliwienie szybkiego zidentyfikowania materiau. Za pomoc znakowania
okrela si jako, pochodzenie oraz wymiary tarcicy. Znakuje si rwnie rodzaj tarcicy
specjalnej.
Znaki umoliwiajce rozpoznanie jakoci tarcicy umieszcza si na jej czoach: s to
barwne punkty o rednicy l cm. Jeeli na czole brak miejsca, znaki te umieszcza si na jednej
z paszczyzn tu przy czole. Na ich podstawie mona okreli klas lub grup jakoci tarcicy.
Sposb znakowania tarcicy iglastej o przeznaczeniu oglnym przedstawiono w tabeli 6. Jeeli
w partii tarcicy wystpuje kilka jakoci (grup jakoci), stosuje si oznaczenie zoone z
dwch punktw: jeden klasy najniszej, drugi klasy najwyszej, jaka wystpuje w partii
materiau.
20
Znaki dotyczce wymiarw, stosowane w odniesieniu do tarcicy nie obrzynanej,
umieszcza si na paszczynie mniej wicej w poowie dugoci, na znaki te skadaj si:
dugo w metrach i szeroko w centymetrach.
Tabela 6. Znakowanie tarcicy iglastej oglnego przeznaczenia (wg PN-7 5/D-96000)

Klasa jakoci Liczba punktw Barwa punktw
I 1 niebieska
II 1 zielona
III 1 czerwona
IV 1 czarna
Uwaga. Znakiem dodatkowym informujcym o zabezpieczeniu tarcicy rodkami anty-
septycznymi jest jeden ty punkt.
Pomiar materiaw tartych

W wyniku pomiaru materiaw tartych, tj. zmierzenia ich gruboci, szerokoci i dugoci,
uzyskuje si dane do obliczenia miszoci (objtoci) tych materiaw. Grubo tarcicy
mierzy si z dokadnoci do 0,1 mm i wyraa z dokadnoci do l mm. Pomiaru dokonuje si
za pomoc suwmiarki, w odlegoci co najmniej 15 cm od czoa. Grubo tarcicy
bezporednio na czole nie jest miarodajna, ze wzgldu na znieksztacenia wystpujce
podczas przetarcia. Sortymenty grubsze ni 200 mm mona mierzy miark metryczn. Do
oblicze miszoci przyjmuje si grubo znormalizowan lub podan w zamwieniu, jeeli
potwierdzaj j wyniki pomiaru. Jeeli zmierzona grubo ma niedopuszczalne dla danego
wymiaru odchyki minusowe, przyjmuje si najblisz, mniejsz grubo znormalizowan lub
grubo zaokrglon w d do penych milimetrw.
Szeroko tarcicy mierzy si w milimetrach miark metryczn, odrzucajc kocwk
mniejsz ni 10 mm. Szeroko tarcicy obrzynanej rwnolegle mierzy si w dowolnym
miejscu. Szeroko tarcicy nie obrzynanej mierzy si w poowie jej dugoci prostopadle do
podunej osi materiau, przy czym pomiar materiaw o gruboci do 40 mm rni si od
pomiarw materiaw grubszych. W pierwszym przypadku przyjmuje si szeroko wszej
(lewej) paszczyzny, w drugim za - redni arytmetyczn pomiaru obustronnego,
zaokrglona w d do 10 mm. Pomiaru szerokoci odkrycia dokonuje si prostopadle do osi
materiau z zaokrgleniem w d do 10 mm, w najwszym miejscu lewej paszczyzny tarcicy
nie obrzynanej.
Dugo tarcicy mierzy si w metrach z dokadnoci zalen od przyjtego dla danego
sortymentu stopniowania dugoci. Na przykad przy stopniowaniu co 10 cm odrzuca si
czci mniejsze ni 10 cm.
Do pomiaru stosuje si na ogl aty z podziak decymetrow, przykadane wzdu
podunej osi materiau. Gdy tarcica jest krzywa, dugo mierzy si wzdu najkrtszej
odlegoci midzy czoami. W pomiarze tarcicy nie obrzynanej stosuje si redukcj
szerokoci i dugoci. Polega ona na wyczeniu z pomiaru pasa tarcicy obarczonego wad
niedopuszczaln w danej klasie jakoci. Na jednej sztuce tarcicy mona wykona tylko jedn
redukcj, tzn. zredukowa albo szeroko, albo dugo. Tarcic ze zredukowanymi
wymiarami klasyfikuje si wedug czci pozostaej po zredukowaniu, tzn. tak, jakby wada
stanowica przyczyn redukcji w ogle nie wystpowaa. Przykady redukcji wymiarw
przedstawiono na rys. 7.
21
Rys. 7. Przykady redukcji wymiarw tarcicy: a) na dugoci, b) na szerokoci
Obliczanie miszoci materiaw tartych. Miszo tarcicy okrela si w metrach

szeciennych. Jedynie w odniesieniu do desek okorkowych, tzn. tarcicy nie obrzynanej
o odkryciu mniejszym ni 8 cm, jednostk miary jest l metr dugoci. Obowizuje tutaj
przelicznik 400 m dugoci odpowiada l m3.
Miszo jednej sztuki tarcicy otrzymuje si przez pomnoenie jej wymiarw gruboci,
szerokoci i dugoci. Jeli warto ta ma by wyraona w m3, oblicza si j wedug wzoru
G*S *L 3
M = m
1000000
w ktrym: G grubo tarcicy w mm,
S szeroko tarcicy w mm,
L dugo tarcicy w m.
Miszo pojedynczej sztuki tarcicy okrela si zasadniczo z dokadnoci, jaka wypada
z wylicze, ale dopuszcza si stosowanie zaokrgle w sortymentach rednio-
i wielkowymiarowych z dokadnoci do trzeciego miejsca (do trzech cyfr po przecinku).
Jeli na czwartym miejscu po przecinku s cyfry l 4, stosuje si zaokrglenie w d, a jeli
cyfry 5. 9, nastpuje zaokrglenie w gr. Zaokrgli naley ostateczny wynik obliczenia.
Przykad: Obliczy miszo deski o wymiarach G = 32 mm, S = 200 mm i L = 2,8 m.

32 * 200 * 2,8
M = = 0,017920m 3 0,018m 3
1000000
Rwnie miszo partii tarcicy podaje si z zaokrgleniem do trzeciego miejsca po

przecinku, tak jak miszo jednej sztuki. Wykonanie zestawienia partii tarcicy z podziaem
wg wymiarw, czyli specyfikacji, pozwala uproci obliczenia miszoci. Sporzdzenie
specyfikacji i obliczenie miszoci partii tarcicy wykonuje si trzema sposobami,
w zalenoci od sortymentu. Pierwszy sposb odnosi si do tarcicy okrelonej jednakowej
gruboci, a rnej szerokoci i dugoci. Dotyczy on zatem m.in. tarcicy nie obrzynanej.
Drugi sposb stosuje si do obliczania miszoci tarcicy o okrelonych wymiarach przekroju
(grubo i szeroko), a rnej dugoci. Odnosi si on do takich asortymentw, jak np. aty,
krawdziaki lub listwy. Za pomoc trzeciego sposobu oblicza si miszo tarcicy
o okrelonych trzech wymiarach - gruboci, szerokoci i dugoci. Do tego sortymentu naley
tarcica wymiarowa, np. wagonowa. Przykady specyfikacji i obliczania miszoci tarcicy
wedug kadego z wymienionych sposobw przedstawiono w tabelach 7, 8 i 9.
22
Jak wida w tabeli 7, w pierwszym sposobie wybiera si sztuki tarcicy tej samej dugoci,
a nastpnie w zakresie kadej dugoci grupuje si je wedug szerokoci. Nastpnie oblicza si
czn szeroko (sum iloczynw liczby sztuk i szerokoci) oraz czn powierzchni
(iloczyn cznej szerokoci i dugoci) tarcicy jednej dugoci. Miszo tarcicy jednakowej
gruboci oblicza si mnoc sum cznych powierzchni poszczeglnych dugoci przez
grubo.
W przykadzie obliczenia miszoci partii 13 sztuk tarcicy nie obrzynanej (podanym
w tabeli 7), dugo 2,5 m miao 6 sztuk tarcicy (3 sztuki szerokoci 100 mm i 3 sztuki
szerokoci 120 mm).
Tabela 7. Przykad obliczania miszoci tarcicy nie obrzynanej
Grubo Dugo Liczba sztuk/szeroko czna czna czna Miszo
liczba szeroko powierzchnia m3
mrn m mm sztuk mm m2
2,5 3/100, 3/120 6 660 1,650

32 2,6 1/100, 1/140, 1/150 3 390 1,014
2,7 1/1 10, 2/120, 1/150 4 500 1,350
Grubo 32 mm razem. 13 4,014 0,128
czna szeroko tarcicy dugoci 2,5 m:

3 * 100 mm + 3 * 120 mm = 660 mm.
czna powierzchnia tarcicy dugoci 2,5 m:
2,5 m-0,660 m =1,650 m2.
Obliczona w ten sposb czna powierzchnia tarcicy dugoci 2,6 m wynosi 1,014 m2, a
tarcicy dugoci 2,7 m - 1,350 m2. Iloczyn sumy powierzchni tarcicy poszczeglnych dugoci
i gruboci daje miszo partii tarcicy: (1,650 m2 + 1,014 m2 + 1,350 m2) * 0,032 m = 4,014
m2 * 0,032 m = 0,128 m3.
Stosujc drugi sposb (tab. 8) wydziela si sztuki tarcicy o tym samym przekroju,
podajc liczb sztuk jednakowej dugoci. Po zsumowaniu iloczynw poszczeglnych
dugoci i liczby sztuk takiej samej dugoci otrzymuje si czn dugo tarcicy kadego
przekroju. Iloczyn cznej dugoci i powierzchni przekroju daje miszo tarcicy o danym
przekroju. Po zsumowaniu miszoci tarcicy poszczeglnych przekrojw otrzymuje si
miszo partii.
Tabela 8. Przykad obliczania miszoci krawdziakw
Przekrj Liczba czna czna Miszo
sztuk/dugo liczba dugo m3
m sztuk m
grubo szeroko powierzchnia
mm mm cm2
23
120 120 120 140 144 168 196 2/3, 1/4, 586 18,8 32,0 0,271
140 140 1/4,3, 1/4,5 29,0 0,538 0,568
1/3, 1/34, 3/4,
3/4,5 1/4,
5/5
Razem 19 1,377
W przykadzie obliczenia miszoci partii 19 sztuk krawdziakw (podanym w tabeli 8)

przekrj 120 x120 mm miao 5 sztuk krawdziakw. Ich czna dugo: 2 * 3 m + l * 4 m + l
* 4,3 m + l * 4,5 m = 18,8 m. Miszo krawdziakw o przekroju 120 x 120 mm wynosi:
18,8 m * 0,0144 m2 = 0,271 m3.
Obliczona w ten sam sposb miszo krawdziakw o przekroju 120 x 140 mm wynosi
0,538 m3, a krawdziakw o przekroju 140 x 140 mm = 0,568 m3. Miszo partii
krawdziakw wynosi: 0,271 m3 + 0,538 m3 + 0,568 m3 = 1,377 m3.
Trzeci sposb (tab. 9) polega na wydzielaniu tarcicy kadego wymiaru, a nastpnie
dokadnym obliczeniu miszoci jednej sztuki tej tarcicy. Pomnoenie miszoci jednej
sztuki przez liczb sztuk daje miszo tarcicy danego wymiaru. Suma miszoci tarcicy
poszczeglnych wymiarw jest miszoci partii. Kolejno oblicze wykonywanych w tej
metodzie sposobie podano w tabeli 9.
Tabela 9. Przykad obliczania miszoci tarcicy wymiarowej

Wymiary Dokadna Liczba sztuk Miszo ogem
miszo 1 m3
sztuki
grubo szeroko dugo m3
mm mm m
25 80 4,0 0,008000 500 4,000
25 80 4,5 0,009000 350 3,150
25 90 5,0 0,011250 500 5,625
Razem 1350 12,775
4.1.2. Pytania sprawdzajce

Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze.
1. Ktra jest prawa, a ktra lewa paszczyzna tarcicy?
2. Co si okrela jako odkrycie w tarcicy nie obrzynanej?
3. Jakie s rodzaje przetarcia?
4. Jakie znasz sortymenty obrzynanych materiaw tartych.
5. Jaka tarcica jest stosowana gwnie w produkcji stolarskiej?
6. Czym si rni zasady klasyfikacji jakociowej tarcicy obrzynanej i nie obrzynanej?
7. Jak si dokonuje pomiaru tarcicy nie obrzynanej?
8. Jak si oblicza miszo tarcicy nie obrzynanej?
9. Jak dzieli si drewno okrge pod wzgldem gruboci i dugoci?
10. Ile jest klas jakociowo- wymiarowych drewna wielkowymiarowego?
11. Jakie wady drewna bierze si pod uwag przy klasyfikacji, drewna wielkowymiarowego?
12. Jak przeprowadza si pomiar i oblicza miszo drewna wielkowymiarowego?
24
13. Co to jest klasyfikacja jakociowo-wymiarowa surowca drzewnego?
14. Jakie zakresy rednic charakteryzuj poszczeglne klasy wymiarowe drewna
wielkowymiarowego?
15. Jaki jest gwny podzia pomiaru surowca drzewnego?
16. Przy pomocy jakich narzdzi dokonuje si pomiaru drewna?
17. Z jak dokadnoci mierzy si dugo drewna w pojedynczych sztukach?
18. Do jakiej wielkoci zaokrgla si wyniki pomiaru rednic?
19. Przy pomocy jakich narzdzi dokonuje si cechowania drewna?
4.1.3. wiczenia
wiczenie 1
Okrel wymagania jakociowo-wymiarowe drewna przeznaczonego do mechanicznego
przerobu w tartakach. Zestaw je w formie tabelarycznej i zaprezentuj wykonane wiczenie.
Sposb wykonania wiczenia
Aby wykona wiczenie, powiniene:

1) odszuka informacje w literaturze dotyczce wymaga jakociowo-wymiarowych drewna
przeznaczonego do mechanicznego przerobu w tartakach,
2) scharakteryzowa wymagania dotyczce wymiarw,
3) okreli rodzaje wad i cech drewna,
4) przyporzdkowa dopuszczalne i niedopuszczalne wady i cechy drewna poszczeglnym
klasom jakoci,
5) zestawi wymagania w formie tabelarycznej,
6) zaprezentowa wykonane wiczenie.
Wyposaenie stanowiska pracy:

notatnik,
arkusz papieru w kratk formatu A4,
przybory do pisania,
przymiar liniowy,
literatura z rozdziau 6 dotyczca wymaga jakociowych drewna.
wiczenie 2
Scharakteryzuj drewno okleinowe wiczenie wykonaj w formie opisowej a nastpnie
zaprezentuj je.

1) odszuka informacje w literaturze dotyczce charakterystyki drewna okleinowego,
2) przedstawi przeznaczenie drewna okleinowego,
3) okreli gwne wymagania dla drewna okleinowego,
4) okreli niedopuszczalne wady,
5) przedstawi wymagania i wnioski w formie opisowej,

notatnik,
25
literatura z rozdziau 6 dotyczca drewna okleinowego.
wiczenie 3
Wykonaj pomiar surowca drzewnego w pojedynczych sztukach przygotowanych przez
nauczyciela.

1) przygotowa narzdzia pomiarowe,
2) zapozna si z zasadami pomiaru surowca w pojedynczych sztukach,
3) wykona pomiar dugoci sztuki,
4) wykona pomiar rednicy rodkowej (w korze, bez kory),
5) wykona pomiar rednicy znamionowej,
6) wykona pomiar rednicy grnej,
7) zanotowa wyniki pomiarw,

tama miernicza o dokadnoci pomiaru 1 cm,
rednicomierz o dokadnoci pomiaru do 1 mm,
przymiar liniowy,
narzdzie do usunicia kory (skrobak, siekiera, n),
notatnik,
duyce lub kody drewna wielkowymiarowego,
literatura z rozdziau 6 dotyczca wykonywania pomiarw drewna.
wiczenie 4
Wykonaj pomiar tarcicy przygotowanej przez nauczyciela.

2) zapozna si z zasadami pomiaru tarcicy,
3) wykona pomiar dugoci, szerokoci i grubo,
4) zanotowa wyniki pomiarw,

przyrzdy pomiarowe,
notatnik,
tarcica,
literatura z rozdziau 6 dotyczca tarcicy.
26
wiczenie 5
Wykonaj cechowanie drewna wielkowymiarowego w sztukach pojedynczo
przygotowanego przez nauczyciela.

1) zapozna si z zasadami cechowania drewna,
2) przygotowa sprzt do cechowania,
3) przygotowa znaczniki wraz zasobnikiem,
4) nabi na czole sztuki znacznika z numerem sztuki,
5) nabi na czole sztuki znaku jednostki,

numerator,
znaczniki,
zasobnik znacznikw,
duyce drewna wielkowymiarowego,
literatura z rozdziau 6 dotyczca cechowania drewna wielowymiarowego.
wiczenie 6
Oblicz miszo drewna okrgego wskazanego Ci przez nauczyciela. Zaprezentuj
wykonane wiczenie.

1) zapozna si z zasadami okrelania miszoci,
2) przygotowa przyrzdy i pomoce naukowe do oblicze miszoci drewna okrgego,
3) obliczy miszo na podstawie wzorw,
4) okreli miszo na podstawie tablic,
5) zanotowa wyniki oblicze,

duyce drewna wielkowymiarowego,
kalkulator,
tablice miszoci drewna okrgego,
tablice wspczynnikw zamiennych,
notatnik,
literatura z rozdziau 6 dotyczca oblicze miszoci drewna okrgego.
4.1.4. Sprawdzian postpw
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wskaza paszczyzn prawa i lew w tarcicy?
2) wyjani okrelenie odkrycie w tarcicy nieobrzynanej?
27
3) scharakteryzowa rodzaje przetarcia?
4) scharakteryzowa sortymenty materiaw tartych?
5) okreli zastosowanie tarcicy w produkcji stolarskiej?
6) okreli zasady klasyfikacji jakociowej tarcicy obrzynanej
i nieobrzynanej?
7) wykona pomiar tarcicy obrzynanej?
8) wykona pomiar tarcicy nieobrzynanej?
9) okreli klasy jakociowo-wymiarowe drewna wielkowymiarowego?
10) scharakteryzowa wady wpywajce na klasyfikacj drewna
wielkowymiarowego?
11) okreli zakresy rednic klas gruboci drewna wielkowymiarowego?
12) przedstawi gwny podzia pomiaru surowca drzewnego?
13) scharakteryzowa zasady przygotowania drewna do pomiaru?
14) nazwa narzdzia do pomiaru drewna?
15) wyjani dokadno pomiaru dugoci drewna w pojedynczych
sztukach?
16) wyjani wielko zaokrglenia wynikw pomiarw rednic?
17) wyjani co to jest dugo, szeroko i wysoko stosu drewna?
18) nazwa narzdzia uywane do cechowania drewna?
28
4.2. Okleiny i obogi
Okleiny s to cienkie arkusze drewna (paty) nazywane fornirami przeznaczone do

okleinowania (fornirowania) powierzchni wyrobw w celu ich uszlachetnienia.
Ze wzgldu na rne metody pozyskiwania oklein rozrnia si forniry pasko skrawane oraz
forniry uszczone, otrzymywane przez skrawanie obwodowe, przeznaczone gwnie do
produkcji obogw.
Obg jest fornirem przeznaczonym do oklejania wyrobw jako podkad pod okleine, farb
lub inn powok kryjc: suy take na zewntrzne warstwy sklejki, do oklejania pyt
stolarskich.
Dla potrzeb meblarstwa produkuje si przede wszystkim okleiny pasko skrawane, ktre
stanowi ok. 99% oglnej produkcji oklein. Metoda paskiego skrawania zapewnia
pozyskanie arkuszy oklein o podobnym rysunku drewna.
Surowiec drzewny
Okleiny pozyskuje si z drewna o wysokich walorach estetycznych, duej twardoci
i odpornoci na uszkodzenia mechaniczne, gwnie drewno okrge (duyce, kody,
wyrzynki).
Najlepszym surowcem drzewnym przeznaczonym do produkcji oklein s takie gatunki
drewna, jak: db, jesion, jawor, klon, brzoza, buk, wiz, grusza, winia, modrzew, sosna.
Duy jest rwnie udzia drewna gatunkw egzotycznych.
W zalenoci od rodzaju drewna i sposobu skrawania ora rysunku sojw rocznych w arkuszu
forniru rozrnia si cztery typy oklein:
promieniowe,
ppromieniowe,
styczne (warstwowe),
styczno-czoowe (wzorzyste).
Najbardziej cennymi okleinami w meblarstwie s okleiny styczne, maj one adny rysunek
drewna w wyniku stokowego ukadu sojw rocznych.
Niektre rodzaje oklein rozrnia si ponadto wedug ich obrbki, jako okleiny:
nietrasowane, oznaczone symbolem N (maj tylko wyrwnane boki), trasowane oznaczone
symbolem T (z wycitymi miejscami o niedopuszczalnym nasileniu wad) oraz skadane
w formatki (dobierane wg rysunku i czone na styk lub nie) [5, s. 160]
Pomiar oklein i obogw
Grubo oklein i obogw mierzy si na trzech patach lub formatkach, przyjmujc
redni arytmetyczn ze wszystkich pomiarw. Grubo sprawdza si mikromierzem
wyposaonym w stopki pomiarowe o rednicy 10 16 mm z dokadnoci do 0,01 mm -
mierzc w 3 miejscach pata przy dugoci do 350 cm lub w 4 miejscach pata przy dugoci
powyej 350 cm w odlegoci nie mniejszej ni 3 cm od brzegu.
Dugo i szeroko mierzy si na zewntrznym pacie wizki oklein lub obogw, albo
na odpowiednich trzech formatkach. Dugo i szeroko mierzy si przymiarem liniowym
z podziak centymetrow i milimetrow, przy czym szeroko mierzy si z dokadnoci do
lcm, za dugo z dokadnoci do 0,10 m z uwzgldnieniem w obu wypadkach
dopuszczalnych odchyek.
W wizkach oklein lub obogw o bokach brzegowanych rwnolegle oraz w formatkach
okleinowych mierzy si:
szeroko w dowolnych miejscach dugoci wizki lub formatki,
dugo w dowolnym miejscu szerokoci wizki lub formatki rwnolegle do bokw.
29
W wizkach oklein i obogw niebrzegowanych lub brzegowanych zbieyci mierzy si:
szeroko w poowie dugoci wizki,
dugo rwnolegle do podunej osi wizki.
W razie zastosowania redukcji wymiarw dugoci lub szerokoci w wizkach oklein
i obogw (odpowiadajcej podunemu lub poprzecznemu zasigowi wady) przyjmuje si za
dugo lub szeroko sum wymiarw czci niezredukowanych, powstaych po redukcji bez
wzgldu na ich dugo lub szeroko (szeroko ustala si z dokadnoci do l cm
z zaokrgleniem w d).
Jednostk rozliczeniow pomiarw oklein i obogw jest metr kwadratowy (m2).
Klasyfikacja jakociowa oklein
Okleiny dziel si na trzy klasy jakoci tj. I, II i III. Podstaw klasyfikacji jakociowej
oklein jest jako drewna jego rysunek, zabarwienie oraz warto techniczno-uytkowe
pozyskanego forniru okleinowego. Zaleno od rodzaju i iloci wystpujcych wad drewna,
klasyfikacja poszczeglnych arkuszy pozwala wyselekcjonowa odpowiednie klasy jakoci
zgodnie z ustaleniami, okrelonymi w normie przedmiotowej na okleiny i obogi.
W klasie I dopuszcza si zdrowe ski o rednicy do 3 mm bez ogranicze oraz dwa ski na
1 m rednicy do 5 mm, skrt wkien do 3 cm/m, pknicie na kocach patu do 5 cm inne
wady s niedopuszczalne.
W klasie II mog by dwa ski o rednicy do 15 mm na 1 m, dwa ski ciemne rednicy do 10
mm na 1 m, nieliczne due chodniki owadzie, pknicia na kocach do 10 cm, nieznaczne
rysy i plamy pleniowe, zgnilizna twarda do 1/10 dugoci na kocu patu.
W klasie III dopuszcza si trzy ski zdrowe rednicy do 40 mm na 1 m, trzy ski ciemne
rednicy do 20 mm na 1 m, jeden sk wypadajcy rednicy do 20 mm na 1 m, pknicia do 10
cm, zgnilizn tward do 1/5 dugoci pata, zmarszczenia i inne wady. Szczegowe
wymagania s zawarte w Polskiej Normie PN-85/D-97002.
Tabela 10. Waniejsze wady oklein skrawnych obwodowo, przyczyny ich powstawania
i sposoby usuwania [6, s. 60]
Rodzaj wady Przyczyny Sposoby usuwania

Grubo forniru wzrasta lub n o krawdzi ostrza naostrzy prawidowo
maleje w kierunku wzdu nieprostoliniowej lub ze n
wkien ustawienie wzajemne wyregulowa szczelin
noa i listwy dociskowej skrawania
Wypuke rysy na fornirze wyszczerbiony n lub przeszlifowa n lub
listwa dociskowa list dociskow
Wklse rysy na fornirze zanieczyszczona oczyci szczelin
szczelina skrawania skrawania
Nieregularny rozrzut n stpiony naostrzy n
gruboci kt przyoenia noa za ustawi prawidowo n
duy lub za may ustawi waciwie listw
brak docisku listwy dociskow
dociskowej
Pknicia na zewntrznej za duy docisk listwy wyregulowa ustawienia
stronie forniru dociskowej listwy
Pknicia na stronie za sabe zmikczenie podda drewno ponownej
wewntrznej drewna obrbce hydrotermicznej
(przyrdzeniowej) forniru
Powierzchnia forniru ze uplastycznienie skrci czas parzenia
mechowata drewna drewna lub obniy
temperatur
30
Tabela 11. Typy oklein [3, s. 97]
Typy oklein
nazwa symbol Rysunek drewna
Zwyky Zw Niezrnicowany przebieg sojw rocznych bez
kontrastowego zabarwienia, z wyjtkiem rnicy
zabarwienia midzy bielem i twardziel.
Warstwowy ze Ws Wyranie widoczny, urozmaicony, wynikajcy
skrawania z ukonego przecicia przyrostw rocznych.
stycznego
Byszczowy B Jak typ Zw, wzbogacony wzdunie, poprzecznie lub
ukonie przebiegajcymi liniami i pasami
z przecicia promieni rdzeniowych.
Pasiasty Ps Prostoliniowe, regularne wzdunie przebiegajce,
ciemniejsze i janiejsze pasy, rwnomierne
szerokoci i o kontrastowym odcieniu.
Pwzorzysty Pwz Parabolicznie lub eliptycznie przebiegajce krzywe
(wskutek przecicia sojw rocznych) pokrywajce
cz pata o wyranym zrnicowanym
zabarwieniu lub kontrastowym odcieniu wczesnych
i pnych czci przyrostw rocznych drewna albo
falisty przebieg sojw rocznych lub poprzeczne
prki rwnomiernej szerokoci.
Wzorzysty Wz Zespoy krzywoliniowych pasm zamknitych lub
otwartych pochodzcych z przecicia nieregularnie
ukadajcych si sojw lub zgrupowania maych
sczkw i pczkw picych, charakteryzuje si
zrnicowanym kontrastowym zabarwieniem
i poyskiem pokrywajcym cay pat okleiny.
Kwiecisty Kw Regularnie lub nieregularnie rozmieszczone
zgrupowania bardzo wzorzyste lub o zmiennym
poysku.
Piramidalny Pr Rwnomiernie oddalone od siebie linie
hiperboliczne, przetkane warstwami drewna
o rnym zabarwieniu i poysku, rysunek drewna
przypomina ukad eber.

1. Co to jest okleina?
2. Jakie s typy oklein?
3. Jakie jest zastosowanie okleiny w przemyle drzewnym?
4. Jakie s sposoby pozyskiwania oklein?
5. Ktre gatunki drewna s najlepszym surowcem do produkcji oklein?
6. Co jest podstaw klasyfikacji oklein i jakie s dopuszczalne wady w danej klasie?
31
4.2.3. wiczenia
wiczenie 1
Dobierz surowiec stosowany do produkcji oklein.

1) zapozna si z literatur dotyczc oklein,
2) okreli dopuszczalne wady surowca,
3) dokona podziau surowca na odpowiednie grupy,
4) przedstawi powysze w formie opisowej.

literatura z rozdziau 6 dotyczca oklein.
wiczenie 2
Dokonaj klasyfikacji jakociowej oklein na podstawie prbek przygotowanych przez
nauczyciela.

1) zapozna si z literatur dotyczc klasyfikacji jakociowej oklein,
2) przygotowa arkusze oklein,
3) dokona oceny ilociowej i jakociowej wad na arkuszach okleiny,
4) zanotowa wyniki obserwacji,
5) zaprezentowa wykonane wiczenie,
6) dokona oceny poprawnoci wykonanego wiczenia.

arkusze okleiny,
przymiar liniowy,
literatura z rozdziau 6 dotyczc klasyfikacji jakociowej oklein.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjani co nazywamy oklein?
2) przedstawi typy oklein?
3) wyjani zastosowanie oklein w przemyle drzewnym?
4) przedstawi sposoby pozyskiwania oklein?
5) scharakteryzowa gatunki drewna stosowane do produkcji oklein?
6) sklasyfikowa okleiny?
7) wymieni dopuszczalne wady w danej klasie okleiny?
32
4.3. Sklejka
Sklejka jest pyt warstwow sklejon z nieparzystej liczby arkuszy forniru. Zasadnicz
cech sklejek jest to, e kierunek przebiegu wkien w ssiednich arkuszach forniru jest
wzajemnie prostopady, a ukad fornirw jest symetryczny wzgldem arkusza stanowicego
rodek sklejki. (PN-EN 313-2)
Rys. 8. Schemat uoenia fornirw w sklejce [5, s. 163]
Z koniecznoci zachowania symetrii wynika, e sklejka powinna si skada

z nieparzystej liczby arkuszy (co najmniej trzech) oraz, e arkusze znajdujce si
w jednakowej odlegoci w gr lub w d od arkusza rodkowego powinny by z tego
samego gatunku drewna, tej samej gruboci i o takim samym przebiegu wkien. Z tej zasady
symetrycznoci wynika fakt, e obogi, czyli zewntrzne arkusze forniru w sklejce, maj
wzajemnie rwnolegy przebieg wkien. W przeciwnym razie sklejka jest podatna na
paczenie si.
Jako zalety sklejki wymienia si:
wyrwnanie waciwoci mechanicznych wzdu i w poprzek arkusza,
wyrwnanie i polepszenie waciwoci fizycznych, takich jak kurczliwo, nasikliwo,
pcznienie,
znaczna wytrzymao przy niewielkich grubociach,
due wymiary arkuszy,
zredukowanie lub wyeliminowanie pkni powodowanych zmianami wilgotnoci,
moliwo stosunkowo atwego zginania (profilowania).
Surowiec sklejkowy
Sklejka jest materiaem konstrukcyjnym, wic surowiec na sklejk powinien si dobrze
skrawa, drewno na sklejk ma wiksze rednice ni do przerobu tartacznego. Na sklejk
przerabia si gwnie olch, brzoz, buk i sosn. Przerabia si rwnie drewno sklejkowe
egzotyczne takich gatunkw jak: okoume, khaja, tiama.
Podzia sklejek
Ze wzgldu na rodzaj surowca drzewnego sklejki dzieli si na iglaste, liciaste
i egzotyczne.
Zalenie od zastosowania sklejka moe by przeznaczenia oglnego, stosowana
w stolarstwie i budownictwie oraz sklejka o przeznaczeniu specjalnym: lotnicza, szkutnicza,
techniczna, szalunkowa, okleinowana.
Ze wzgldu na technologi sklejki dzieli si suchoklejon i mokroklejon.
Ze wzgldu na grubo sklejka moe by cienka do 6 mm i gruba powyej 6 mm.
Klasyfikacja
1. ze wzgldu na budow
33
z forniru
o rodku wykonanym z drewna (pyta stolarska listewkowa i fornirowa)
rnowarstwowa
2. ze wzgldu na posta i ksztat
paska
profilowana
3. ze wzgldu na trwao
do uytkowania w warunkach suchych
do uytkowania w warunkach wilgotnych
do uytkowania w warrunkach zewntrznych
4. ze wzgldu na wykoczenie powierzchni
nieszlifowana
szlifowana
wstpnie wykoczona
z okadzinami (oklejana, okleinowana)
5. ze wzgldu na waciwoci mechaniczne
6. ze wzgldu na wygld powierzchni
7. ze wzgldu na eksploatacyjne wymagania uytkowe
(PN-EN 313-1)
Klasy jakoci
A,
B,
BB,
BBB.
Klasa A obejmuje sklejk najlepszej jakoci, natomiast klasa BBB najgorszej.
Waciwoci fizyczne i mechaniczne
Sklejka w przeciwiestwie do drewna jako tworzywo o strukturze bardziej jednorodnej
wykazuje wyrwnane waciwoci fizycznych i mechanicznych wzdu wkien i w poprzek
wkien arkusza. Wyrwnane waciwoci fizyczne sklejki (np. kurczliwo i pcznienie)
chroni j nawet przy zmianach wilgotnoci przed powstawaniem pkni, towarzyszcych
procesowi wysychania drewna.
Korzystny ukad przeciwlegych wkien drzewnych w poszczeglnych patach fornirw
sklejki, zapewnia jej due waciwoci mechaniczne nawet mimo maych wymiarw
gruboci. Te waciwoci sklejki wyranie zaznaczaj si przy prbach jej wytrzymaoci na
rozciganie. W przeciwiestwie do drewna ktrego wytrzymao na rozciganie w poprzek
wkien jest 30-krotnie mniejsza od wytrzymaoci na rozciganie wzdu wkien, sklejka
ma prawie jednakowy wskanik wytrzymaoci we wszystkich kierunkach. Badania
waciwoci techniczno-uytkowych sklejki ze wzgldu na jej odporno na wod wykazuj,
e sklejka suchotrwaa zachowuje cechy dobrego sklejania przy zastosowaniu jej
w warunkach suchych o wilgotnoci wzgldnej do 75%, sklejka pwodoodporna wykazuje
cechy dobrego sklejania przy wilgotnoci wzgldnej powietrza do 90%, za sklejka
wodoodporna zachowuje swoje cechy nie ulegajc zmianom w powietrzu o dowolnie
wysokiej wilgotnoci wzgldnej oraz w wodzie o temperaturze do 25 C. Omwione
waciwoci zale od nastpujcych czynnikw: struktury rodzajowej uytego drewna,
gruboci rodka, rodzaju kleju, a take od waciwoci obrbki wykoczeniowej. [5, s. 166]
Podczas obrbki narzdziami skrawajcymi sklejka zachowuje si podobnie jak drewno
lite tego samego rodzaju. Nie sprawia rwnie trudnoci wzajemne sklejanie sklejek lub
sklejanie z innymi materiaami drzewnymi.
34
Zastosowanie:
meblarstwo (tylne cianki mebli, dna szuflad i skrzy tapczanw)
wyposaenie pomieszcze (produkcja drzwi, okadziny cienne
budownictwo (szalunki)
rodki transportu (w produkcji taboru kolejowego, w przemyle stoczniowym,
do produkcji kajakw, aglwek, szybowcw)
opakowania
Lignofol
Lignofol jest tworzywem powstaym ze sklejenia na gorco klejem wodoodpornym pod
cinieniem 5-20 MPa, arkuszy lub skrawkw forniru. Technologia lignofolu wywodzi si
z drewna warstwowego, jednake w tym przypadku nie dopuszcza si adnych wad surowca
(forniru). Grubo fornirw przeznaczonych na lignofol wynosi zazwyczaj 0,4-0,8 mm,
klejem stosowanym najczciej jest ywica fenolowo-formaldehydowa.
Podzia lignofolu:
Zalenie od wymiarw uytego forniru,
arkuszowy,
skrawkowy.
Zalenie od ukadu wkien,
rwnolegowknisty,
krzyowowknisty,
gwiadzistowknisty.
Zalenie od sposobu wprowadzania kleju:
powlekany,
nasycany.
Zalenie od gatunku drewna:
bukowy,
brzozowy,
klonowy,
mieszany.
Zalenie od gruboci:
cienki do 20 mm,
gruby powyej 20 mm.
Zastosowanie
Lignofol mona stosowa wszdzie tam, gdzie s cikie warunki pracy, tj. gdzie
wystpuje kurz, piasek, woda czynniki powodujce szybkie niszczenie czci metalowych.
Kurz i piasek mog si wbija w jego powierzchni i nie powoduj zacierania si czci,
a woda nie powoduje jego korozji.
Z lignofolu w lotnictwie wytwarza si miga i inne elementy konstrukcyjne, w grnictwie
sortowniki. Lignofol ma rwnie ze wzgldu na odporno na dziaanie pewnych
odczynnikw zastosowanie w przemyle chemicznym.
Tabela 12. Waciwoci fizyczne i mechaniczne lignofolu [6, s. 109]

Waciwoci Jednostki Warto
Gsto [kg/m3] 1000-1200

Wilgotno [%] 4-8
Nasikliwo po 24 godzinach moczenia [%] poniej 12
Wytrzymao na ciskanie [MPa] 100
Wytrzymao na zginanie statyczne [MPa] 180
35
Udarno [J/cm2] 7,0
Twardo wg. Brinella HB [MPa] 20-50
Lignoston
Lignoston jest to drewno zagszczone, otrzymywane przez sprasowanie drewna litego
w temperaturze 140 160C pod cinieniem 14,72 34,34 MPa.
Do produkcji lignostonu uywa si pozbawionego wad drewna bukowego, brzozowego
i grabowego, rzadziej drewna innych drzew liciastych, takich jak: olcha, topola, osika.
Pod wzgldem waciwoci fizycznych i mechanicznych lignoston przewysza lignofol.
Gsto lignostonu dochodzi do 1500 kg/m3, zalenie od cinienia prasowania. Wraz ze
wzrostem gstoci lignostonu wzrastaj wskaniki waciwoci mechanicznych.
Lignoston wytwarza si przewanie w postaci graniakw o wymiarach dostosowanych do ich
przeznaczenia.
Jako lignostonu ocenia si na podstawie waciwoci fizycznych i mechanicznych.
Zastosowanie lignostonu jest podobne jak lignofolu.
Drewno warstwowe
W odrnieniu od sklejek, w drewnie warstwowym wkna poszczeglnych warstw
forniru przebiegaj do siebie przewanie rwnolegle. Sposb przygotowania i sklejania
fornirw jest taki sam, jak przy sklejkach. Ze wzgldu na swoj budow pyty z drewna
warstwowego wykazuj szczeglnie wysok wytrzymao na rozciganie i zginanie
w kierunku wzdunym. Wytrzymao ta wzrasta w miar obniania gruboci warstw
forniru. Drewno warstwowe stosuje si w miejscach naraonych na tego rodzaju obcienia,
np. w produkcji sprztu sportowego, w szkutnictwie i w przemyle lotniczym.
W ostatnich latach drewno warstwowe z grubych fornirw (3,2 mm) jest produkowane za
granic pod nazw LVL z przeznaczeniem dla budownictwa, gdzie znajduje zastosowanie
w postaci wizarw dachowych oraz innych konstrukcji nonych.
Drewno warstwowe z warstw forniru o rwnolegle przebiegajcych do siebie wknach
znajduje take zastosowanie w produkcji mebli, na elementy gito-klejone.
Pyta OSB to w rozwiniciu Oriented Strand Boards, w tumaczeniu - pyta
o ukierunkowanych wirach paskich. Jest produktem drzewnym, paskoprasowan pyt
trjwarstwow, ktra skada si z prostoktnych wirw paskich , ktre pod wpywem
wysokiego cinienia i temperatury, przy zastosowaniu jako spoiwa specjalnej wodoodpornej
ywicy formaldehydowo-fenolowo-mocznikowo-melaminowej, sprasowywane s na pyty
metod walcowania na gorco. Jest to pierwsza pyta drewnopochodna opracowana specjalnie
dla budownictwa.
Pyta OSB zawiera ponad 90% drewna. Produkuje si j ze specjalnie selekcjonowanych
pni drzew - tzw. wyrzynkw sosnowych, pozyskiwanych przede wszystkim z przecinek
pielgnacyjnych lasw. Drewno te jest okorowane i zeskrawane cakowicie na prostoktne
wiry paskie, ktre maj zakadane wymiary: dugo - 100 - 120 mm, grubo - 0,6 mm
i rn szeroko, w zalenoci od tego z ktrej czci pnia pochodz. Pasma wirw
w pycie OSB przebiegaj w warstwach zewntrznych rwnolegle do dugoci pyty,
a w warstwach wewntrznych prostopadle. Wysokie parametry techniczne pyty OSB
wynikaj z zachowania wknistoci drewna, wyrwnania wirw paskich w warstwach
i zazbiania si dugich wirw, a przez natryskiwanie wirw specjalnym systemem
klejowym i emulsj parafinow w tzw. zaklejarkach - uzyskuje si du odporno na
wpywy warunkw atmosferycznych
Pyta OSB jest wolna od garbw, pkni oraz innych wad wewntrznych, a obie
powierzchnie wykazuj jednakow jako. Produkowana w nowoczesnej technologii, osiga
parametry porwnywalne ze sklejk, przy tym jest zdecydowanie tasza. atwa w obrbce
i przetwarzaniu powoduje mniejsze zuycie narzdzi, a dziki swej duej wytrzymaoci nie
36
stwarza problemw przy mocowaniu rub i klamer budowlanych. Pyta L OSB oznacza si
stabilnoci ksztatu, bardzo dobr odpornoci na wpywy warunkw atmosferycznych,
uderzenia, dobrym tumieniem dwikw, atw obrabialnoci i przetwarzalnoci.
Mikrostruktura zazbionych ze sob wirw zapobiega wyamywaniu si krawdzi rwnie
przy czeniu krawdzi na gwodzie i daje wysok sztywno i odporno na zginanie jak i na
cinanie - s wane wasnoci w budownictwie szkieletowym.
Rodzaje pyt:
OSB 2 - pyta oglnego stosowania w warunkach suchych, wewntrz.
OSB 3 - pyta konstrukcyjna do stosowania w rodowisku o umiarkowanej wilgotnoci na
zewntrz i wewntrz, najpopularniejsza i najczciej stosowana w budownictwie.
OSB 4 - pyta konstrukcyjna do zastosowa nonych o podwyszonych obcieniach
mechanicznych i podwyszonej wilgotnoci na zewntrz i wewntrz.
Pyty OSB 3 i OSB 4 musz by bezwzgldnie zabezpieczone przed bezporednim
wpywem dziaania wody, zarwno podczas magazynowania, jak i prac budowlanych.
Pyty te naley natychmiast po zamontowaniu na zewntrz budynku: na cianach
i dachach zabezpieczy odpowiedni izolacj przed niekorzystnym wpywem warunkw
atmosferycznych.
W pycie OSB 3 i OSB 4 poddanej jednak dziaaniu wilgoci przez duszy okres czasu
mog nieznacznie napcznie brzegi, zgodnie z norm: OSB 3 do 15 %, OSB 4 do 12%.
By moe konieczne bdzie przeszlifowanie brzegw w celu uzyskania rwnej
paszczyzny przed pooeniem elementw wykoczeniowych, takich jak na przykad
dachwka bitumiczna na dachu
W zalenoci od sposobu wykoczenia krawdzi rozrniamy trzy rodzaje pyt:
pyta z krawdziami prostymi,
pyta z krawdziami dwustronnie frezowanymi na piro i wpust,
pyta z krawdziami czterostronnie frezowanymi na piro i wpust.
Zastosowanie
Pyty OSB3 oraz OSB 4 ze wzgldu na odporno na dziaanie wilgoci zawartej
w powietrzu, nisk nasikliwo i pcznienie szczeglnie nadaje si do budowy budynkw
w technologii szkieletowej. Posiada odpowiednie parametry techniczne w zakresie
wytrzymaoci gwarantujce sztywno i wytrzymao konstrukcji budynku.
Pyta OSB to drewnopochodny materia przyszoci. Jako, nieszkodliwo dla rodowiska,
tak podczas produkcji jak i uytkowania oraz wszechstronne moliwoci zastosowania to
najwaniejsze cechy pyt OSB.
Konstrukcyjne pyty OSB 3 i OSB 4 doskonale nadaj si do:
poszy poaci dachowych,
cian zewntrznych i wewntrznych,
podg, stropw,
elementw konstrukcyjnych: dwigarw,
belek dwuteowych i kratownic,
Pyty OSB 3 i OSB 4 mog mie rwnie zastosowanie w innych dziedzinach, a
mianowicie do:
pokry dachowych pod dachwki bitumiczne lub inne poszycia dachowe, zamiast
tradycyjnego deskowania,
remontw i adaptacji
budowy schodw, podestw, wybiegw,
szalowania platform betonowych lub schodw zewntrznych,
tymczasowych ogrodze placw budowlanych,
zamykania otworw budowlanych jak drzwi i okna,
37
budowy skrzy transportowych i palet,
konstrukcji regaw, stojakw oraz stoisk wystawowych
pyty none pyt piankowych (warstwowych),
pki meblowe, lady sklepowe, blaty stoowe, parapety wewntrzne,
wzmocnienia w meblach tapicerowanych,
elementy konstrukcyjne przy budowie altanek i domkw rekreacyjnych,
wykonania cian w campingach, barakach i kontenerach,
wykonania pomieszcze na statkach i w wagonach kolejowych (cianki dziaowe, sufity,
itp.),
boazerie panelowe.
Rys. 9. Pyta OSB

1. Jaki s zalety sklejki?
2. Jaki surowiec stosowany jest do produkcji sklejki?
3. Jakie s kryteria podziau sklejki?
4. Ile jest klas jakoci sklejki?
5. Do jakiej wilgotnoci naley suszy forniry po skrawaniu?
6. Wymie rodzaje suszarni do forniru?
7. Na czym polega formowanie wsadu?
8. Jakie s wady klejenia sklejki i przyczyny ich powstawania?
9. Wymie parametry prasowania sklejki?
10. Scharakteryzuj waciwoci technologiczne sklejki?
11. Przedstaw zastosowanie sklejki?
12. Jakie zastosowanie maj pyty OSB?
38
4.3.3. wiczenia
wiczenie 1
Oce jako przygotowanych prbek sklejki przez nauczyciela.

1) zapozna si z rodzajami wad klejenia i przyczynami ich powstawania,
2) okreli rodzaj wystpujcych wad,
3) okreli przyczyny powstawania wad,
4) zanotowa wyniki w arkuszu,

arkusze sklejki,
literatura z rozdziau 6 dotyczca oceny jakoci sklejki.
wiczenie 2
Dokonaj pomiaru sklejki przygotowanej przez nauczyciela.

1) zapozna si z literatur dotyczc wykonywania pomiarw badania sklejki,
2) przygotowa kilka arkuszy i prbki sklejki,
3) sprawdzi wygld zewntrzny arkuszy sklejki,
4) sprawdzi wymiary i ksztat,
5) oznaczy gsto,
6) oznaczy wilgotno,
7) zanotowa wyniki,
8) porwna otrzymany wynik z podanym w normie,

zestaw arkuszy sklejki,
zestaw prbek sklejki,
wilgotnociomierz,
waga laboratoryjna,
przymiar liniowy,
kalkulator,
literatura z rozdziau 6 dotyczca sklejki.
39
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymieni zalety sklejki?
2) scharakteryzowa surowiec stosowany do produkcji sklejki?
3) przedstawi kryteria podziau sklejki?
4) wymieni klasy jakoci sklejki?
5) wyjani do jakiej wilgotnoci naley suszy arkusze do produkcji
sklejki?
6) wymieni rodzaje suszarni uywanych do suszenia forniru?
7) przedstawi na czym polega formowanie wsadu?
8) scharakteryzowa wady klejenia i przyczyny ich powstawania?
9) okreli parametry prasowania sklejki?
10) scharakteryzowa waciwoci technologiczne sklejki?
11) okreli zastosowanie sklejki?
12) okreli zastosowanie pyt OSB?
40
4.4. Pyta stolarska
Pyty stolarskie podobnie jak sklejka, nale do najstarszych pfabrykatw stosowanych

na elementy pytowe mebli. Jest to tworzywo pytowe zoone z grubej warstwy rodkowej
oklejonej obustronnie pojedynczymi lub podwjnymi warstwami obogu lub arkuszami pyt
pilniowych. Obogi mog by pojedyncze, wtedy otrzymuje si pyt trzywarstwow lub
podwjne, wwczas piciowarstwow.
Rys. 10. Pyta stolarska pena: a) trzywarstwowa, b) piciowarstwowa [6, s. 127]
Ze wzgldu na budow pyty stolarskie dzieli si na pyty o rodkach penych i pustakowe

nazwane inaczej komrkowymi.
Zalenie od budowy rodka pyty pene dzieli si na: deszczukowe, listewkowe, fornirowe
i inne.
Rys. 11. Rodzaje pyt stolarskich: a) rodek deszczukowy, b) rodek deszczukowy nacinany, c) rodek
listewkowy, d) rodek wytwarzany systemem blokowym, e) rodek z paskw forniru [6, s. 128]
Pyty komrkowe maj rodki zbudowane z tektury, z papieru wzmacnianego ywicami

syntetycznymi, szkem wodnym, z paskw pyt pilniowych lub fornirw, ewentualnie
z piankowych tworzyw sztucznych, np. polistyrenu. Ze wzgldu na lekko konstrukcji pyty
ze rodkiem z korka, drewna balsy, specjalnych pyt pilniowych porowatych itp. mona
zaliczy do pyt komrkowych. Ich gsto moe by mniejsza od 150 kg/m3, podczas gdy
pyty stolarskie ze rodkami penymi maja gsto dochodzc do 700 kg/m3.
41
Rys. 12. Rodzaje pyt stolarskich o rodkach komrkowych. [6, s. 129]
Pyty stolarskie produkuje si gruboci 12, 16, 18, 20, 22, 24, 28, 32, 35 mm. Pyty
stolarskie dzieli si na dwie klasy jakoci I i II. O zaliczeniu do odpowiedniej klasy jakoci
decyduj wady wystpujce na powierzchni pyty. Nale do nich wady drewna i wady
produkcji. Stosuje si take podzia uwzgldniajcy rodzaj i gatunek drewna obogw.
[6, s. 130]
Pyty s materiaem konstrukcyjnym, ktrego budowa ma na celu ujednolicenie
wytrzymaoci oraz zmniejszenie i wyrwnanie kurczliwoci i pcznienia, a tym samym
ograniczenie moliwoci paczenia si drewna.
Zastosowanie pyt stolarskich
Pyty stolarskie ze rodkami penymi maj gsto dochodzc do 700 kg/m. Znajduj
zastosowanie przede wszystkim w meblarstwie, a take w lotnictwie, komunikacji,
w przemyle okrtowym i chodnictwie. Stosuje si je rwnie jako wymiarowe elementy
w budownictwie. Z pyt stolarskich penych jak rwnie pyt komrkowych wyrabia si
pyciny drzwiowe, drzwi oraz elementy szaf wbudowanych. W lotnictwie czy komunikacji,
dla wzmocnienia lub zabezpieczenia przeciwogniowego, stosuje si blach aluminiow lub
stalow jako warstw zewntrzn lub jako wkadk pomidzy dwoma obogami.
Pyty stolarskie stosowane do wyposaenia wntrz w przemyle budowy okrtw maj
z reguy powierzchnie laminowane. rodki pyt stosowanych w chodnictwie wykonane s
z materiaw o wysokich waciwociach izolacyjnych.
Tabela 13. Waciwoci fizyczne i mechaniczne pyt stolarskich penych
Wymagania
Rodzaj waciwoci
Wilgotno% 93
oklejanych obogiem
650
Gsto pyt nie wicej ni kg/ m oklejanych pyt pilniow tward
750
Wytrzymao na zginanie oklejanych obogiem 20

statyczne pyt nie mniej ni MPa oklejanych pyt pilniow tward 10
42
w kierunku prostopadym do
paszczyzny
Zdolno utrzymywania wkrtw 60
w kierunku rwnolegym do
nie mniej ni N/ mm
paszczyzny i prostopadym do listew
40
Rys. 13. Pyta stolarska obogowana zwyka, klasa I

1. Jaki jest podzia pyt ze wzgldu na budow?
2. Jaki jest cel wytwarzania pyt stolarskich?
3. Z jakich materiaw zbudowane s rodki pyt stolarskich?
4. Co decyduje o klasyfikacji jakociowej pyt stolarskich?
5. Jakie wady s niedopuszczalne w listwach stosowanych do produkcji rodkw pyt?
6. Na czym polega przygotowanie obogw?
7. Jaka jest wymagana wilgotno tarcicy stosowanej na warstw wewntrzn?
8. Jakie jest zastosowanie pyt stolarskich penych i komrkowych?
9. Jakimi waciwociami charakteryzuj si pyty stolarskie?
4.4.3. wiczenia
wiczenie 1
Dokonaj oceny jakoci pyty stolarskiej przygotowanej przez nauczyciela.

1) przygotowa zestaw pyt stolarskich penych,
2) zapozna si z rodzajami wad i wielkociami dopuszczalnych odchyek,
5) wykona pomiar gruboci,
6) dokona podziau na odpowiednie grupy
8) zaprezentuj wykonane wiczenie.

arkusze pyt stolarskich,
mikrometr,
literatura z rozdziau 6 dotyczca oceny jakoci pyty stolarskiej.
43
wiczenie 2
Dokonaj pomiaru pyt stolarskich przygotowanych przez nauczyciela.

1) zapozna si z literatur dotyczc pomiarw i pyt stolarskich,
2) przygotowa prbki,
3) wykona po trzy pomiary,
4) zanotowa wyniki,

zestaw prbek,
przyrzdy pomiarowe,
kalkulator,
literatura z rozdziau 6 dotyczca wykonania pomiarw pyt stolarskich.
wiczenie 3
Okrel zastosowanie pyt stolarskich przygotowanych przez nauczyciela.

1) przygotowa zestaw prbek pyt stolarskich,
2) zapozna si z literatur dotyczc budowy i zastosowania pyt stolarskich,
3) okreli waciwoci pyt podlegajce ocenie podczas doboru do zastosowania,
4) scharakteryzowa zalety i wady poszczeglnych pyt w zalenoci od zastosowania,
5) przedstawi powysze w formie opisowej,

zestaw prbek,
literatura z rozdziau 6 dotyczca pyt stolarskich.

Czy potrafisz:
Tak Nie
1) przedstawi podzia pyt stolarskich?
2) okreli jaki jest cel wytwarzania pyt stolarskich?
3) okreli materiay stosowane do produkcji rodkw pyt stolarskich?
4) wyjani co ma decydujcy wpyw na klasyfikacj jakociow pyt?
5) okreli niedopuszczalne wady listew stosowanych na rodki pyt?
6) wyjani na czym polega przygotowanie obogw?
7) okreli wilgotno tarcicy stosowanej na warstw wewntrzna pyt?
8) okreli zastosowanie pyt stolarskich penych i komrkowych?
9) okreli waciwoci pyt stolarskich?
44
4.5. Pyty wirowe i padzierzowe
Pyta wirowa - tworzywo drzewne w postaci pyty, wykonane przez sprasowanie pod
wpywem temperatury maych czstek drewna (np. wiry drzewne, strugane, waflowe,
pasmowe, trociny) i / lub innych czstek lignocelulozowych (np. padzierze lniane, konopne,
bagassa, soma) z klejem. (PN-EN 309)
Podzia pyt wirowych prasowanych (zwykych)

1. Pyty wirowe prasowane (zwyke) mona podzieli ze wzgldu na:
budow pyty
ksztat i wymiary wirw
rodzaj zaklejenia
gsto pyt
grubo pyt
przeznaczenie pyt
2. Podzia pyt wirowych ze wzgldu na budow:
pyty jednowarstwowe zbudowane z wirw tworzcych jednorodn warstw,
pyty wielowarstwowe skadaj si z kilku warstw rnicych si ksztatem
i wielkoci tworzcych je wirw, gstoci oraz zawartoci kleju.
Produkowane s nastpujce pyty wielowarstwowe:
pyty trzywarstwowe skadaj si z dwch warstw zewntrznych i warstwy
wewntrznej,
pyty piciowarstwowe skadajce si z dwch warstw zewntrznych, dwch warstw
porednich i warstwy wewntrznej. Warstwy zewntrzne s najczciej zbudowane
z drobnych cienkich wirw paskich albo bardzo drobnych wirw znanych
mikrowirami. Warstwy porednie s z reguy zbudowane z cienkich wirw paskich,
a warstwy wewntrzne z wirw grubszych i wikszych. W warstwach zewntrznych
i porednich zawarto kleju jest wiksza ni w warstwie wewntrznej.
pyty frakcjonowane w ktrych wielkoci wirw zwiksza si bezstopniowo od
paszczyzn pyty ku jej rodkowi. Pyty te jakkolwiek nie maj wyranego podziau na
warstwy, to jednak dziki zgrupowaniu drobnych wirw o wikszej zawartoci
kleju w pobliu paszczyzn s zblione pod wzgldem waciwoci do pyt
wielowarstwowych.
pyty warstwowo frakcjonowane to pyty warstwowe, w ktrych wszystkie lub
najczciej tylko warstwy zewntrzne s frakcjonowane. [1, s. 22]
3. Podzia pyt wirowych prasowanych ze wzgldu na ksztat i wymiary wirw:
Pyty wirowe standardowe to pyty oglnego przeznaczenia, wytworzone
z normalnych wirw paskich lub wirw drzazgowych.
Pyty wirowe z warstwami zewntrznymi z mikrowirw to pyty
wielowarstwowe, w ktrych warstwy zewntrzne s wykonane z bardzo drobnych
wirw, tzw. mikrowirw nadajcych powierzchniom pyt bardzo ma
chropowato. Pyty te nadaj si szczeglnie do produkcji mebli.
Pyty wirowe patkowe (Flakeboard) to pyty wytworzone z wirw paskich
o wikszej szerokoci nadajce wirom ksztat patkw. Pyty te s produkowane
gwnie w USA do celw budowlanych.
45
4. Ze wzgldu na rodzaj zaklejania pyty, mona je podzieli na dwa typy:
Typ V 20 to pyty nieodporne na dziaanie czynnikw atmosferycznych
i przeznaczone do stosowania w warunkach, w ktrych moe wystpowa jedynie
krtkotrwae porednie lub bezporednie nawilenie pyty.
Typ V 100 to pyty odporne na dziaanie czynnikw atmosferycznych
i przeznaczone do stosowania w warunkach, w ktrych moe wystpowa dugotrwae
nawilenie lub krtkotrwae zamoczenie pyt. [1, s. 22]
5. Ze wzgldu na gsto pyty dzieli si na:
lekkie o gstoci do 500 kg/m
rednie ciekie o gstoci 500- 750 kg/m
cikie o gstoci ponad 750 kg/m
6. Ze wzgldu na grubo rozrnia si pyty:
cienkie gruboci do 7 mm
redniej gruboci 7 25 mm
grube powyej 25mm
7. Z uwagi na przeznaczenie, pyty dzieli si na pyty oglnego przeznaczenia i pyty
modyfikowane w toku wytwarzania w celu nadania lub polepszenia okrelonych ich
waciwoci. Oprcz wymienionych pyt specjalnego przeznaczenia s produkowane pyty:
grzyboodporne (typ v 100 G) o zwikszonej odpornoci na dziaanie grzybw
rozkadajcych materia lignocelulozowy,
trudno palne - o zwikszonej odpornoci na dziaanie ognia. [1, s. 22]
Surowiec do produkcji pyt

drewno okrge (papierwka),
zrbki,
trociny, wiry i ewentualnie py drzewny,
niedrzewne surowce lignocelulozowe (padzierze lniane i konopne, bagassa, soma, juta,
uska zboowa, archidowa),
drewno pouytkowe,
kora.
1. Surowiec na warstwy zewntrzne
lekkie i rednio cikie gatunki iglaste (sosna, wierk),
lekkie i rednio cikie gatunki liciaste rozpierzchonaczyniowe (topola, olcha,
brzoza, wierzba).
2. Surowiec na warstwy wewntrzne
cikie gatunki liciaste rozpierzchonaczyniowe (buk),
cikie gatunki liciaste piercieniowonaczyniowe (db).
Charakterystyka techniczna pyt wirowych prasowanych (zwykych)

Pyty wirowe s charakteryzowane nastpujcymi podstawowymi waciwociami:
gstoci, wilgotnoci, spcznieniem po moczeniu w wodzie, wytrzymaoci na zginanie
statyczne oraz wytrzymaoci na rozciganie w kierunku prostopadym do paszczyzn pyty.
W zalenoci od potrzeb charakterystyka pyt moe by uzupeniana wieloma innymi
waciwociami fizycznymi, mechanicznymi i technologicznymi, np. wytrzymao warstw
zewntrznych, nasikliwo, chropowato powierzchni, stabilno ksztatu, zdolno
utrzymywania wkrtw.
Przewaajca ilo produkowanych na wiecie pyt wirowych (a w Polsce wycznie) to
pyty prasowane o redniej gruboci i redniej gstoci.
46
Grubo tych pyt zawiera si w granicach 8-25 mm, a minimalne odchyki od wymiaru
nominalnego gruboci wynosz 0,1 mm. Z reguy od gruboci pyt s uzalenione
dopuszczalne odchyki gruboci (im wiksza grubo tym wiksza odchyka) oraz
waciwoci wytrzymaociowe pyt (im wiksza grubo tym mniejsza wytrzymao).
W kraju produkowane s pyty gruboci: 8, 10, 12, 14, 15, 16, 18, 22, 24 i 25 mm, ktrych
odchyki od wymiaru nominalnego gruboci wynosz od 0,2 mm do 0,5 mm (BN-
85/7123-04/16).
Wymiary dugoci i szerokoci arkuszy pyt wirowych s uzalenione od formatw pyt
grzejnych pras, przy czym cz pyt o wymiarach produkcyjnych jest dzielona na mniejsze
formaty. Poniewa pyty prasowane zwykle maj praktycznie wyrwnane waciwoci
w paszczynie pyt, za dugo przyjmuje si wymiar duszego boku pyty, a za szeroko
wymiar boku krtszego. Wymiary dugoci produkowanych w kraju pyt zawieraj si
w granicach: 1830-4100 mm, a wymiary szerokoci 1220-2500 mm. Maksymaln dugoci
pyt w obrocie handlowym jest 4100 mm. Dopuszczalne odchyki od wymiaru nominalnego
dugoci i szerokoci wynosz 0,5 mm, natomiast odchyki od kta prostego
i prostoliniowoci krawdzi 0,2 mm/m (BN-85/7123-04/16).
Gsto pyt wirowych jest jednym z czynnikw decydujcych o ich waciwociach.
Z reguy gsto pyt zmniejsza si w miar wzrostu ich gruboci. [1, s. 35]
Tabela 14. Waciwoci fizyczne i mechaniczne rednio cikich pyt wirowych [1, s. 35]
Jednostka Grubo pyt [mm]
Waciwoci
miary 8-25 > 25-40
Wilgotno % 6-12 7-12
Spcznienie na grubo po moczeniu
w wodzie przez:
-2h % 4-8 3-6
- 24 h % 10-16 8-13
Spcznienie na dugo i szeroko po 24 h % 0,15-0,45 0,15-0,45

moczenia w wodzie
Nasikliwo po 24 h moczenia w wodzie % 20-60 40-80
Wspczynnik przewodnictwa cieplnego W/m-c 0,162 0,150
Wytrzymao na zginanie statyczne MPa 15-25 12-18
Modu sprystoci przy zginaniu MPa 2500-4500 1600-3000
Wytrzymao na rozciganie w kierunku MPa 0,3-1,0 0,25-0,6
prostopadym do paszczyzn pyty
Wytrzymao na ciskanie w kierunku MPa 12-15 11-14
rwnolegym do paszczyzn
Wytrzymao na rozciganie w kierunku MPa 7-10 6-9

rwnolegym do paszczyzn
Wytrzymao na cinanie w kierunku MPa 6-10 5-8
prostopadym do paszczyzn
Wytrzymao warstw zewntrznych na MPa 0,8-1,6 0,8-1,6
rozciganie w kierunku prostopadym do
paszczyzn pyty
Twardo Brinella MPa 35-50 30-40
Zdolno utrzymywania wkrtw
w kierunku: N/mm
47
rwnolegym do paszczyzny pyty 30-75 30-75
prostopadym do paszczyzny pyty 55-80 55-80
Z przyjtego dla pyt rednio cikich zakresu gstoci 500-750 kg/m3 w kraju produkuje
si pyty o gstoci ponad 620 kg/m3, przy czym aby uzyska pyty o waciwociach
zgodnych z norm w miar pogarszania si jakoci surowca drzewnego, produkowane s
pyty o coraz wikszej gstoci. Prawidowym dziaaniem byoby wytwarzanie pyt
wirowych o moliwie maej gstoci i dostatecznych waciwociach wytrzymaociowych.
Wilgotno rwnowana pyt wirowych jest na og mniejsza ni drewna litego ze
wzgldu na stosowanie w produkcji pyt klejw syntetycznych, rodkw hydrofobowych,
a take obrbk ciepln wirw w czasie prasowania pyt.
rednie wartoci waciwoci produkowanych na wiecie pyt wirowych rednio
cikich, redniej gruboci i grubych przedstawiono w tab. 15. W tabeli podano podstawowe
waciwoci pyt wirowych produkowanych w kraju w zalenoci od ich gruboci. S to
pyty oglnego przeznaczenia (Z) oraz pyty z warstwami zewntrznymi
z mikrowirw (M). W punkcie A wymieniono waciwoci wymagane normami, w punkcie
B waciwoci podawane informacyjnie. Podstawowe waciwoci pyt wirowych
produkowanych w kraju podane(wg BN-87/7123-04/11 i BN-85/7123-04-16).
Tabela 15. Podstawowe waciwoci pyt wirowych produkowanych w kraju. [1, s. 36]
Jednostka Grubo pyt [mm]
Waciwoci
miary do 13 14-19 20-25
A. WYMAGANE NORMAMI
Chropowato powierzchni (max) m 80-160
Wilgotno % 6-11
Spcznienie na grubo po 2 h % 7-12
zanurzenia w wodzie (max)
Wytrzymao na zginanie statyczne MPa 15-19 12-17 10-14
(min)
Wytrzymao na rozciganie MPa 0,30-0,40 0,25-0,35 0,20-0,30
w kierunku prostopadym do
paszczyzn pyty (min)
B. PODAWANE
INFORMACYJNIE
Spcznienie na grubo po 24 h % 13-18
zanurzenia w wodzie (max)
Nasikliwo po 24 h zanurzenia % 60-100
w wodzie (max)
Modu sprystoci przy zginaniu MPa 2300-2700 2100-2500 1800-2200
(min)
Zdolno utrzymywania wkrtw N/mm
w kierunku paszczyzny:
prostopadym (min) 55-65
rwnolegym (min) 30-35
Wikszo waciwoci pyt wirowych o tej samej gstoci, zaklejonych klejem

mocznikowo-formaldehydowym i fenolowo-formaldehydowym, rni si nieznacznie.
48
Wyranie wiksza jest odporno pyt z klejem fenolowo-formaldehydowym na dziaanie
czynnikw atmosferycznych oraz sorpcja pyt w zalenoci od wzgldnej wilgotnoci
powietrza o temperaturze 20C. Odporno tych pyt na dziaanie czynnikw
atmosferycznych mierzona ich wytrzymaoci na rozciganie w kierunku prostopadym do
paszczyzn po 2 godzinach gotowania w wodzie wynosi dla pyt gruboci do 25 mm
minimum 0,15 MPa, dla pyt gruboci do 40 mm minimum 0,1 MPa, a pyt z klejem
mocznikowo-formaldehydowym 0. [1, s. 37]
Pyty wytaczane
Pyty wytaczane wytwarza si w wyniku jednoczesnego formowania i prasowania jako
wstg cig w czasie przetaczania przez komor prasowania prasy korbowej. Cinienie
prasowania dziaa w kierunku rwnolegym do paszczyzn pyty, a czstki s uoone
przewanie prostopadle do tych paszczyzn.
Rys. 14. Schemat budowy pyty wytaczanej [6, s. 348]
Wskutek takiego uoenia wirw pyty te charakteryzuj si zrnicowan budow

i waciwociami w kierunku dugoci, szerokoci i gruboci arkusza oraz bardzo du
chropowatoci powierzchni. Wytrzymao na zginanie pyty w kierunku rwnolegym do
kierunku wytaczania (wzdu pyty) jest znacznie mniejsza od wytrzymaoci w kierunku
prostopadym do kierunku wytaczania (w poprzek pyty). Zrnicowane jest rwnie
spcznienie pyt, przy czym najwiksze spcznienie wystpuje w kierunku wytaczania, jako
kierunku prostopadego do wkien czstek. Natomiast wytrzymao na rozciganie
w kierunku prostopadym do paszczyzn znacznie przekracza wytrzymao pyt
prasowanych. W celu nadania pytom wytaczanym wytrzymaoci na zginanie,
umoliwiajcej ich uytkowanie, okleja si je dwustronnie innymi materiaami w postaci
arkuszy, np. obogiem lub pyt pilniow.
Produkuje si dwa rodzaje pyt wytaczanych: pene i pustakowe.
Rys. 15. Budowa pyty wytaczanej: a)penej, b) pustakowej [6, s. 348]
W pycie penej czstki materiau wypeniaj cakowicie jej dowolny przekrj, natomiast
pyta pustakowa zawiera regularnie rozmieszczone kanay, przebiegajce rwnolegle do jej
paszczyzn zgodnie z kierunkiem prasowania (wytaczania). Na przekroju poprzecznym pyty
kanay te s widoczne jako szereg okrgych otworw. Dziki obecnoci kanaw mona
produkowa pyty o maej masie i duej gruboci (do 120 mm).
Do produkcji pyt wytaczanych stosuje si z reguy wiry z odpadw drzewnych, wiry
odpadowe i trociny. Charakterystyczn cech procesu technologicznego jest prasowanie
w prasach korbowych (wytaczanie pyt).
Prasowanie pyt wytaczanych charakteryzuje si trzema podstawowymi cechami:
prasowanie pyty nastpuje jednoczenie z jej formowaniem,
cinienie prasowania jest wywierane w kierunku rwnolegym do jej paszczyzn,
w wyniku prasowania otrzymuje si pyt jako wstg cig. [6, s. 349]
49

1. Jakie produkt nazywamy pyt wirow?
2. Jaki jest oglny podzia pyt wirowych?
3. Czym charakteryzuj si pyty frakcjonowane?
4. Jakie surowce mona przeznaczy do produkcji pyt wirowych?
5. Jakie operacje obejmuje przygotowanie surowca?
6. Jakie jest zastosowanie pyt wirowych?
7. Jakimi waciwociami powinny charakteryzowa si pyty?
4.5.3. wiczenia
wiczenie 1
Dokonaj klasyfikacji prbek pyt wirowych zwykych przygotowanych przez
nauczyciela. Zaprezentuj wykonane wiczenie.

1) przeanalizowa zestaw prbek pyt wirowych,
2) zapozna si z zasadami klasyfikacji pyt,
3) dokona podziau na odpowiednie grupy,

zestaw prbek,
arkusze pyt wirowych,
literatura z rozdziau 6 dotyczca pyt wirowych.
wiczenie 2
Dokonaj oceny jakoci pyt wirowych przygotowanych przez nauczyciela. Zaprezentuj
wykonane wiczenie.

3) okreli rodzaj wystpujcych (ewentualnie) wad,
5) wykona pomiar szerokoci i dugoci arkuszy,

arkusze pyt wirowych,
50
przymiar liniowy z dokadnoci pomiaru do 0,5 mm,
mikrometr,
literatura z rozdziau 6 dotyczca oceny jakoci pyt wirowych.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjani jaki produkt nazywamy pyta wirow?
2) przedstawi oglny podzia pyt?
3) przedstawi charakterystyk pyt frakcjonowanych?
4) scharakteryzowa surowce stosowane do produkcji pyt?
5) wymieni czynniki wpywajce na proces skrawania wirw?
6) okreli zastosowanie pyt wirowych?
7) scharakteryzowa waciwoci pyt?
51
4.6. Pyty pilniowe

Pyta pilniowa materia pytowy wytwarzany z wkien lignocelulozowych
z zastosowaniem ciepa i/lub cinienia, o gruboci min. 1,5 mm i wikszej. Wizania w pycie
uzyskuje si w wyniku spilniania wkien i wykorzystaniu ich naturalnych waciwoci
adhezyjnych lub dodatku kleju syntetycznego do masy wknistej. Pyta pilniowa moe
zawiera inne dodatki. (PN-EN 316)
Pyty pilniowe mona wytwarza ze wszystkich surowcw rolinnych
charakteryzujcych si wknist struktur morfologiczn. W wikszoci krajw w tym
rwnie w Polsce produkuje si je wycznie z drewna, chocia stosuje si do tego celu np.
wytoki z trzciny cukrowej, licie palmy daktylowej, som ryow i zboow.
Podstawowym kryterium podziau pyt pilniowych jest ich gsto.
Porowate o gstoci poniej 400 kg/m3, twarde o gstoci nie mniejszej ni 800 kg/m3
i bardzo twarde o gstoci nie mniejszej ni 900 kg/m3
W pytach odrnia si powierzchni praw, ktra jest grn powierzchni w procesie
produkcyjnym (gadka), i powierzchni lew, ktra jest doln powierzchni w procesie
produkcyjnym (z wyranym odciskiem sita). Pyty pilniowe produkuje si w dwch klasach
jakoci I i II. Zaliczenie do odpowiedniej klasy jakoci odbywa si na podstawie
przebadania waciwoci fizycznych i mechanicznych oraz okrelenia wystpujcych wad
zgodnie z normami.
Tabela 16. Waciwoci fizyczne i mechaniczne twardych pyt pilniowych zwykych (wg BN-86/7122-11)
[3, s. 146]
Waciwoci Grubo mm Klasy jakoci pyty
I II
Gsto, kg/m3 Powyej 800
Wilgotno, % Wszystkie gruboci 72
2,4 40 50
Nasikliwo 3,2
maksymalna po 24 4,0 30 40
godzinach moczenia 5,0
w wodzie, [%]
5,5 25 35
6,4
2,4 30 35
Pcznienie 3,2 20 25
maksymalne na 4,0 20 25
grubo po 24 5,0 20 25
godzinach moczenia 5,5 17 22
w wodzie, [%] 6,4 17 22
2,4 32 22
Wytrzymao na 3,2 35 25
zginanie statyczne, 4,0 35 25
[MPa], co najmniej 5,0 35 25
5,5 30 20
6,4 30 20
52
Gsto pyt jest bardzo wan cech, poniewa wraz z jej wzrostem, waciwoci pyt,
szczeglnie mechaniczne, ulegaj poprawie. Z drugiej strony dy si zawsze do
otrzymania materiau, ktry byby moliwie lekki i jednoczenie osigaby moliwie du
wytrzymao. W wyniku tych sprzecznych wymaga produkuje si pyty twarde,
zwaszcza przy przerobie surowca drzewnego gorszej jakoci, o gstoci z reguy wikszej
od 800 kg/m3 i wynoszcej ok. 1000 kg/m3. W odniesieniu do pyt porowatych, ktre nie
s materiaem konstrukcyjnym, wytrzymao ma mniejsze znaczenie i dlatego gsto
ich powinna by moliwie maa, poniewa takie pyty maj lepsze waciwoci
izolacyjne.
Nasikliwo i pcznienie obserwuje si i oznacza na podstawie moczenia pyt w wodzie.
Wskaniki te, w sposb poredni wiadcz o odpornoci pyt na dziaanie wilgoci.
Pcznienia pyt porowatych nie bada si, gdy zwikszajc swoje wymiary w wodzie
wkna drzewne wypeniaj wolne przestrzenie w strukturze pyty i powoduj tylko
w niewielkim stopniu zwikszenie gruboci materiau.
Wytrzymao na zginanie statyczne jest jedynym wskanikiem wymaganym przez
norm, ktry okrela waciwoci mechaniczne pyt. Charakteryzuje ona pyty pilniowe
rwnie w sposb raczej poredni, poniewa bardzo rzadko zdarza si, aby
w konstrukcjach dziaay na nie siy zginajce. Niekiedy okrela si rwnie i inne, nie
uwzgldnione w normie waciwoci pyt. Na przykad zmiany wymiarw, zachodzce
podczas dziaania na pyty zmiennych warunkw klimatycznych, wytrzymao na
rozciganie w kierunku rwnolegym i prostopadym do paszczyzny pyty, twardo
i cieralno, szczeglnie wane dla pyt bardzo twardych, zdolno przewodzenia ciepa
i tumienia dwikw dla pyt porowatych, odporno na dziaanie ognia, odporno na
dziaanie grzybw i owadw oraz gadko powierzchni. Waciwoci te oznacza si albo
metodami zalecanymi przez normy, albo wedug zaadoptowanych metod stosowanych
przy badaniach innych materiaw.
Barwa pyty zaley przede wszystkim od surowca drzewnego, z ktrego s one
wyrabiane. Obecno kory w surowcu sosnowym, nadaje pytom odcie szary lub
szaropiaskowy.
Do zalet pyt nale: gadka powierzchnia, dobra stabilno wymiarowa w warunkach
zmiennej wilgotnoci, dobre waciwoci izolacyjne, wysoka wytrzymao samych pyt i ich
pocze z innymi materiaami drzewnymi, dobra podatno na obrbk mechaniczn,
moliwo ksztatowania powierzchni krzywoliniowych, podatno na obrbk plastyczn,
atwo wykaczania materiaami malarsko-lakierniczymi, wysoka twardo i niska
cieralno. [6, s. 364]
Wady pyt s zwizane integralnie z charakterystycznymi cechami samego tworzywa,
a z drugiej za wynikajce z bdw i niedopatrze, a take trudnych czasami do usunicia
zjawisk zachodzcych w produkcji. Wady pyt:
przebarwienia, widoczne na czci powierzchni pyt twardych o odmiennym zabarwieniu,
majce niewyrane kontury, nieregularne ksztaty i nieregularne rozmieszczenie,
barankowo, polegajca na rwnomiernie rozmieszczonych na powierzchni pyt
twardych drobnych przebarwieniach rednicy do 3 cm,
plamy na czci powierzchni pyty o wyranych konturach i rnicach w zabarwieniu
o wielkoci powyej 5 mm,
zmatowienie pyt twardych polegajce na braku poysku na czci lub caej prawej
powierzchni pyty,
wgbienia i wypukoci w postaci odksztacenia prawej lub lewej powierzchni pyt
o wyranych lub agodnych konturach, wystpujce sporadycznie, pojedynczo lub
w skupieniach,
53
odciski brzene, widoczne jako wgbienia na prawej powierzchni pyt twardych,
zlokalizowane wzdu obrzea pyty,
rysy, jako liniowe odksztacenia wklse lub wypuke, wystpujce na obu
powierzchniach pyty, spowodowane przyczynami technologicznymi lub mechanicznymi
uszkodzeniami wyrobu gotowego,
wady powierzchni rzazu, to: zbkowato, strzpiasto lub mechowato,
zniszczenia boku, czoa i powierzchni pyty w naronikach,
brak odcisku siatki na lewej powierzchni pyt twardych,
odpalenia wglowe widoczne na prawej powierzchni, lady zarysowa zwglonych
zanieczyszcze przylegajcej do matrycy,
ctki o wyraanych konturach i zabarwieniu rnicym si od normalnego. [6, s. 366]
Zastosowanie:
meblarstwo (cianki tylnie i dna szuflad),
stolarka budowlana (drzwi, okadziny, przegrody),
opakowania- galanteria drzewna np. tyy luster i obrazw
budownictwo jako materia do izolacji termiczno-akustycznej cian, podg i dachw
Tabela 17. Wymiary twardych pyt pilniowych zwykych (wg BN-86/7122-11) [3, s. 147]
Grubo mm Szeroko cm Dugo cm Dopuszczalne

odchyki cm
Dopuszczalne
dodatkowa
dodatkowa
dodatkowa
zasadnicza
zasadnicza
odchyki dla
zasadnicza
klas jakoci
nominalna mm
I II
2,4 0,3 +0,4 122
183
-0,3 198
3,2 122 150 203
130 61,0 200 205
4,0 160 91,5 250 213
170 106,5 300 244
5,0 0,4 214 400 274 0,3 0,5
5,5 +0,5 305
-,4 335
366
500
6,4 0,5 550
610
Pyty MDF
Pyty pilniowe ptwarde wytwarza si metoda such, w ktrej do transportu wkien
i formowania pyt uywa si powietrza, a nie wody jak w tradycyjnej metodzie produkcji pyt
pilniowych. Wilgotno wkien w stadium formowania jest mniejsza ni 20%,
produkowane s z zastosowaniem ciepa i cinienia z dodatkiem kleju syntetycznego.
54
Zalety pyt ptwardych spowodoway szybki wzrost zastosowania i produkcji tego
tworzywa.
Gsto pyt MDF wynosi od 450 do 900 kg/m3. S one porwnywalne z pytami
wirowymi w zakresie gruboci, jednak w odrnieniu od pyt wirowych wykazuj bardziej
jednolit budow i gsto oraz du gadko powierzchni. Wynika std atwo obrbki
mechanicznej, a szczeglnie moliwo profilowej obrbki krawdzi, frezowania wzorw
dekoracyjnych oraz tocznia.
Wymiary. Grubo: 4, 6, 8, 10, 12, 15, 16, 18, 19, 22, 25, 28, 30, 38 mm. Standardowe
wymiary szerokoci i dugoci produkowanych pyt wynosz 1830x2800 mm oraz 2070x2800
mm.
Zastosowanie gwnie jako pyty meblowe, w elementach mebli o profilowanych
krawdziach i paszczyznach. Wykonuje si take listwy wykoczeniowe do mebli, boazerii
i podg.
Rys. 16. Przykady pyt MDF
Klasyfikacja pyt pilniowych formowanych na sucho:

pyty o gstoci > 800 kg/m3 to HDF
pyty o gstoci > 650 do 800 kg/m3 to MDF
pyty o gstoci > 550 do 650 kg/m3 to lekki MDF czyli LDF
pyty o gstoci > 450 do 550 kg/m3 to ultralekki MDF czyli ULDF

1. Jaki s rodzaje pyt pilniowych?
2. Jaka jest gsto pyt pilniowych twardych?
3. Jakie s zalety pyt pilniowych?
4. Jakie jest zastosowanie pyt pilniowych?
5. Jakimi waciwociami powinny charakteryzowa si pyty pilniowe?
6. Jaka jest klasyfikacja pyt pilniowych formowanych na sucho?
55
4.6.3. wiczenia
wiczenie 1
Okrel rodzaje pyt pilniowych przygotowanych przez nauczyciela. Zaprezentuj
wykonane wiczenie.

1) przeanalizowa zestaw prbek pyt wirowych,
2) zapozna si z zasadami klasyfikacji pyt,

zestaw prbek,
literatura z rozdziau 6 dotyczca pyt pilniowych.
wiczenie 2
Dokonaj oceny jakoci pyt pilniowych przygotowanych przez nauczyciela. Zaprezentuj
wykonane wiczenie.

5) wykona pomiar szerokoci i dugoci arkuszy,

arkusze pyt pilniowych,
mikrometr,
literatura z rozdziau 6 dotyczca oceny jakoci pyt pilniowych.
56
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) okreli rodzaje pyt pilniowych?
2) okreli gsto pyt pilniowych?
3) przedstawi zalety pyt pilniowych?
4) okreli zastosowanie pyt pilniowych?
5) scharakteryzowa waciwoci pyt?
6) scharakteryzowa pyty pilniowe formowane na sucho?
57
4.7. Materiay podogowe
Charakterystyka oglna materiaw podogowych
Materiaami podogowymi nazywamy tworzywa naturalne i sztuczne lub wykonane
z nich wyroby (elementy podg), ktre su do wykadania podg zasadniczo
w pomieszczeniach zamknitych lub co najmniej przykrytych dachem.
Podog powinna cechowa dobra izolacyjno termiczna i akustyczna, trwao wynikajca
z odpornoci na cieranie i uderzenia, higieniczno i atwo konserwacji oraz estetyczny
wygld. Poszczeglne rodzaje materiaw podogowych w rnym stopniu speniaj te oglne
wymagania. Z tego powodu rodzaj materiau powinien by dobrany wg jego dominujcych
cech uytkowych zalenie od przeznaczenia pomieszczenia, w ktrym bdzie uoona
podoga. Odmienne wymagania stawia si podogom, a wic i materiaom podogowym,
w pomieszczeniach na stay lub czasowy pobyt ludzi, jak np.: w mieszkaniach, szkoach,
szpitalach, budynkach uytecznoci publicznej, poczekalniach, korytarzach, estradach,
trybunach, ni w obiektach przemysowych i gospodarczych, jak np.: hale fabryczne, skady,
spichrze, rampy.
Ze znanych obecnie materiaw podogowych, najlepiej odpowiadaj wspomnianym
wymaganiom uytkowym materiay drzewne, jednak ze wzgldu na niedobr surowca
drzewnego oraz relatywnie wysokie koszty ukadanie podg drewnianych jest ograniczone.
Materiay podogowe z drewna, do ktrych zalicza si:
tarcic podogow,
deszczuki posadzkowe lite,
pyty posadzki mozaikowej,
deski posadzkowe,
pyty posadzkowe,
pytki posadzkowe,
kostk brukow,
listwy przycienne.
Tarcica podogowa
Tarcic podogow produkuje si z drewna sosny, wierka i jody. Ze wzgldu na stopie
obrbki rozrnia si 2 rodzaje tarcicy podogowej:
szorstk (np.: po przetarciu pilarkami),
strugan.
W struganej tarcicy podogowej zalenie od zakresu obrbki struganiem oraz profilu tarcicy
(ksztatu przekroju poprzecznego), wyrnia si 10 typw.
Rys. 17. Profil tarcicy podogowej
S - strugana jednostronnie (obrbka struganiem grnej - licowej paszczyzny),

2S - strugana dwustronnie (obrbka struganiem obu paszczyzn),
3S - strugana trzystronnie (obrbka struganiem grnej paszczyzny i obu bokw),
4S - strugana czterostronnie (obrbka struganiem obu paszczyzn i obu bokw),
58
p.w. - obie paszczyzny szorstkie, na bokach wykonany wpust i wypust zw. pirem,
S.p.w. - strugana jednostronnie z wykonaniem wpustu i wypustu,
2S.p.w. - strugana dwustronnie z wykonaniem wpustu i wypustu,
Z - obie paszczyzny szorstkie, na bokach wykonane zcze wrgowe proste,
SZ - strugana jednostronnie z wykonaniem zcza wrgowego prostego,
2SZ - strugana dwustronnie z wykonaniem zcza wrgowego prostego.
Klasyfikacja jakociowa. Ze wzgldu na wady drewna i wady obrbki tarcic podogow

klasyfikuje si na I i II klas jakoci. Podstaw do okrelenia klasy jakoci jest rodzaj,
rozmiar i liczba wad drewna oraz obrbki wystpujcych na grnej paszczynie i bokach
sztuki tarcicy.
Deszczuki posadzkowe lite
Deszczuki posadzkowe lite s prostopadociennymi wyrobami o struganych paszczyznach
oraz profilowanych bokach i czoach, przeznaczonymi do ukadania drewnianych posadzek.
Deszczuki posadzkowe lite produkuje si z drewna dbowego, bukowego, jesionowego i
brzozowego, lecz take za zgod stron, z innych rodzajw drewna liciastego oraz z drewna
iglastego. Pfabrykatem do wyrobu deszczuek posadzkowych litych s fryzy.
Zakres wystpowania wad drewna i obrbki na poszczeglnych powierzchniach deszczuki,
noszcych umowne, znormalizowane nazwy, jest podstaw klasyfikacji jakociowej
deszczuek posadzkowych, rodzaj zczy wykonanych na bokach i czoach (profil deszczuki)
decyduje natomiast o podziale deszczuek na typy i w konsekwencji o sposobie ukadania
posadzki.
Rys. 18. Elementy deszczuki posadzkowej litej
Wypust (piro) jest wysunit czci deszczuki wykonan na jej boku i czole (wypust
boczny i wypust czoowy), ktra suy do czenia ze sob ssiednich deszczuek. Wpust jest
to wycicie na boku i czole deszczuki, do ktrego wkadany jest wypust ssiedniej deszczuki
lub wpustka. Rozrnia si wpust boczny i wpust czoowy. Wpustka (obce piro) jest
oddzielnym elementem montaowym w ksztacie listwy o przekroju prostoktnym, sucym
do czenia deszczuek z czterostronnym wpustem.
Kryteriami podziau deszczuek posadzkowych litych s: rodzaj drewna, ksztat profilu,
jako.
Wedug rodzaju drewna deszczuki dzieli si na 9 rodzajw.
W zalenoci od ksztatu profilu i sposobu przytwierdzania do podoa rozrnia si 4
typy deszczuek:
P1 - deszczuka z wypustami i wpustami, przeznaczona do przytwierdzania do podoa
59
gwodziami,
P2 - deszczuka uniwersalna z wypustami i wpustami, boki warstwy dolnej
wyprofilowane w ksztacie zcza petwowego, zw. jaskczym ogonem, moe by
mocowana do podoa lepikiem, klejem lub gwodziami.
P3 - deszczuka z czterostronnym wpustem (do czenia wpustk), boki dolnej warstwy
wyprofilowane w ksztacie zcza petwowego, mocowanie do podoa klejem lub
gwodziami.
P4 - deszczuka bez wpustw i wypustw, boki dolnej warstwy wyprofilowane
w ksztacie zcza petwowego, deszczuki ukada si na podkadzie
W zalenoci od jakoci drewna deszczuki z drewna dbu, jesionu, wizu i buka dzieli si na
I, II, III klas jakoci. W deszczukach wykonanych z drewna innych rodzajw stosuje si 2
klasy jakoci (I i II).
Pyty posadzki mozaikowej
Pyta posadzki mozaikowej (w skrcie - pyta mozaikowa) jest wyrobem sucym do
ukadania posadzki mozaikowej o ksztacie kwadratu lub prostokta wykonanego z zestaww
listewek. W ssiadujcych ze sob zestawach listewki s wzajemnie prostopadle. Listewki s
poczone w pyt okresowo (do czasu uoenia posadzki) lub na stae, dziki jednostronnemu
podklejeniu papierem lub siatk.
Zestaw listewek posadzki mozaikowej jest elementem skadowym pyty mozaikowej. Ma
ksztat kwadratu lub prostokta uoonego ze cile przylegajcych do siebie bokami listewek
w takiej liczbie, aby suma ich szerokoci bya rwna dugoci listewki (przewanie
W zestawie jest 5 listewek).
Rys. 19. Pyta posadzki mozaikowej
Podstawowy surowiec do produkcji pyt mozaikowych to drewno dbowe, chocia s

rwnie uywane inne rodzaje drewna gatunkw liciastych. Do formowania listewek
w zestawy i pyty suy papier natronowy jednostronnie gadki lub siatka tekstylna, albo
z tworzywa sztucznego. Papieru uywa si do oklejania grnej (licowej) paszczyzny pyty.
Przykleja si go klejem dekstrynowym albo klejem innego rodzaju o waciwociach, ktre
pozwalaj atwo zdj papier z uoonej posadzki po jego nawileniu wod. Siatk stosuje si
w takiej technologii ukadania posadzki, w ktrej zostaje ona razem z pyt przyklejona do
podoa. Siatk przykleja si do dolnej paszczyzny pyty, uywajc do tego celu
odpowiedniego kleju syntetycznego i papieru perforowanego jako midzy warstwy.
Rodzaj drewna uytego do produkcji jest podstaw do podziau pyt mozaikowych na rodzaje
oznaczane skrtem nazwy rodzaju drewna:
dbowe - Db,
jesionowe - Js,
wizowe - Wz,
bukowe - Bk,
brzozowe - Brz,
60
klonowe - Kl,
jaworowe - Ja.
Ze wzgldu na jako pyty mozaikowe dzieli si na 2 klasy jakoci (I i II).
Deski posadzkowe
Deska posadzkowa jest sklejona z 3 warstw i zaopatrzona w wypusty i wpusty na bokach
i czoach. Warstwa grna (licowa) deski posadzkowej jest zestawiona z przylegajcych do
siebie deseczek wykonanych z twardego drewna liciastego (przewanie dbowego lub
bukowego). Deseczki ukada si czoami i bokami na styk w 2 lub 3 pasach w zalenoci od
ich szerokoci. Po sklejeniu deski warstwa grna jest szlifowana i lakierowana. Tworzy
zewntrzn, uytkow cz deski posadzkowej.
Warstwa grna przyklejona jest do warstwy rodkowej (wewntrznej), ktr wykonuje si
z listew z drewna drzew iglastych, chocia, jeeli jest to zastrzeone w umowie pomidzy
producentem i odbiorc, mog by rwnie stosowane listwy z drewna drzew liciastych.
Listwy warstwy rodkowej uoone s prostopadle do bokw warstwy grnej.
Trzeci warstw deski posadzkowej tworzy warstwa dolna (przeciw-licowa), wykonana
z deseczek z drewna drzew iglastych. Deseczki te ukada si rwnolegle do warstwy grnej,
a prostopadle do warstwy rodkowej. W uoonej posadzce warstwa dolna styka si
bezporednio z podoem.
Deseczki i listwy midzy sob oraz poszczeglne warstwy deski posadzkowej czone s
syntetycznym klejeni termoutwardzalnym. Przewanie uywa si do tego celu kleju
mocznikowo-formaldehydowego. Po sklejeniu uformowana deska poddawana jest obrbce
skrawaniem, tj. na bokach i czoach wykonuje si wpusty i wypusty, a paszczyzn warstwy
grnej szlifuje si. Ostatni czynnoci jest lakierowanie tej paszczyzny.
W zalenoci od rodzaju drewna uytego do wykonania deseczek warstwy grnej rozrnia
si 3 rodzaje desek posadzkowych:
Db - dbowe,
Bk - bukowe,
Js - jesionowe.
Jako drewna deseczek grnej warstwy jest podstaw klasyfikacji jakociowej desek
posadzkowych. Rozrnia si I i II klas jakoci.
Rys. 20. Przekrj poprzeczny deski posadzkowej

Pyty posadzkowe
Pyta posadzkowa jest elementem posadzki zoonym z trzech warstw (grnej,
rodkowej i dolnej) sklejonych klejem melaminowo-mocznikowym, kazeinowym lub innym
o potwierdzonej przydatnoci. Na bokach pyt, w warstwie rodkowej, wykonane s wpusty
do ich czenia za pomoc wpustek z pyty pilniowej twardej, sklejki lub tworzywa
sztucznego. Warstw grn (licow) tworzy pyta posadzki mozaikowej. Warstwa rodkowa
wykonana jest z pyty wirowej prasowanej zwykej o klasie higieny El, a warstwa dolna
z pyty pilniowej porowatej.
W zalenoci od rodzaju drewna listewek warstwy grnej pyty posadzkowe dzieli si,
podobnie jak pyty mozaikowe, na siedem rodzajw:
61
dbowe - Db,
jesionowe - Js,
wizowe - Wz,
bukowe - Bk,
brzozowe - Brz,
klonowe - Kl,
jaworowe - Ja.
Rys. 21. Przekrj poprzeczny pyty posadzkowej, 1 warstwa grna (pyta mozaikowa), 2 warstwa rodkowa
(pyta wirowa prasowana), 3 warstwa dolna (pyta pilniowa porowata).
Kostka brukowa drewniana

Charakterystyka oglna i podzia. Kostka brukowa drewniana przeznaczona jest do
ukadania podg w halach fabrycznych, magazynach, dziedzicach i pomieszczeniach
gospodarczych. Obecnie, wobec deficytu surowca drzewnego oraz znalezienia bardziej
racjonalnych kierunkw zastosowania drewna maowartociowego i odpadw drzewnych,
kostka brukowa drewniana ma bardzo mae zastosowanie. Przyczynio si do tego rwnie
wynalezienie nowych, dostpnych i taszych materiaw podogowych, ktre charakteryzujc
si cechami drewna, takimi jak np.: tumienie dwikw i izolacyjno cieplna, maj inne
podane waciwoci uytkowe, ktrych pozbawiona jest kostka drewniana.
Surowcem do produkcji kostki brukowej drewnianej mog by odpady grubszej tarcicy
i drewna kopalniakowego, waki pouszczarskie, wycofane z eksploatacji podkady kolejowe
oraz zomy drewna budowlanego. Do prdukcji kostki nadaj si wszystkie rodzaje drewna
iglastego oraz drewno dbu, buka, jesionu i wizu.
Podstaw podziau kostki brukowej jest rodzaj drewna uytego do produkcji, ksztat przekroju
poprzecznego i stopie obrbki.
Wedug rodzaju drewna rozrnia si 2 rodzaje kostki:
iglast (so-sosna, md-modrzew, w-wierk, jd-joda),
liciast (db-db, bk-buk).
W zalenoci od ksztatu przekroju poprzecznego i stopnia obrbki rozrnia si 3 typy kostki
typ I - profilowana,
typ II - o przekroju prostoktnym,
typ III - o przekroju okrgym.
62
Rys. 22. Kostka brukowa: a) typ I, b) typ II, c) typ III

1. Jaki s rodzaje materiaw podogowych?
2. Jaka s rodzaje profili tarcicy podogowej?
3. W jaki sposb czy si deszczwki podogowe?
4. Z jakich elementw wykonana jest posadzka mozaikowa?
5. Jak zbudowana jest deska podogowa?
6. Gdzie ma zastosowanie kostka brukowa drewniana?
4.7.3. wiczenia
wiczenie 1
Rozrnij materiay podogowe wrd przygotowanych prbek przez nauczyciela.
Zaprezentuj wykonane wiczenie.

1) przygotowa zestaw prbek materiaw podogowych,
2) zapozna si z zasadami podziau materiaw podogowych,

zestaw prbek materiaw podogowych,
literatura z rozdziau 6 dotyczca materiaw podogowych.
63
wiczenie 2
Dokonaj oceny jakoci materiaw podogowych przygotowanych przez nauczyciela.
Zaprezentuj wykonane wiczenie.

5) wykona pomiar szerokoci i dugoci,

materiay podogowe,
mikrometr,
literatura z rozdziau 6 dotyczca oceny jakoci materiaw podogowych.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) okreli rodzaje materiaw podogowych?
2) okreli ksztaty profili tarcicy podogowej?
3) przedstawi sposoby czenia deszczuek podogowych?
4) okreli wielko i ksztat elementw posadzki mozaikowej?
5) scharakteryzowa budow deski podogowej?
6) okreli zastosowanie kostki brukowej drewnianej?
64
4.8. Okadziny z tworzyw sztucznych. Materiay tapicerskie

Do materiaw okadzinowych zaliczamy: laminaty wysokocinieniowe (HPL), laminaty
niskocinieniowe - sztuczne okleiny na noniku papierowym, sztuczne okleiny na noniku
z folii poliestrowej, okleiny z PVC oraz listwy profilowe do wykaczania wskich
powierzchni elementw pytowych. Laminatami nazywamy tworzywa warstwowe
otrzymywane przez utwardzenie ywic syntetycznych wprowadzonych do wknistych
nonikw, takich jak: papier, tkaniny, mata z wkna szklanego.
Wysokocinieniowe wielowarstwowe pyty dekoracyjne (laminat HPL)
Laminaty HPL - High Pressure Laminates (decorative) - s przeznaczone na okadziny
pyt roboczych, wstg drzwiowych mebli kuchennych, mebli w kawiarniach i restauracjach,
paneli podogowych, boazeryjnych, parapetw. Powierzchnie laminatw HPL wykazuj du
odporno na substancje plamice i chemiczne (alkohole, estry, roztwory sabych zasad
i kwasw). Dugotrwae oddziaywanie stonych kwasw, zasad i innych aktywnie
dziaajcych substancji chemicznych moe powodowa zmiany, nawet nieodwracalne.
Laminaty s odporne na dziaanie substancji uywanych w gospodarstwie domowym (wody
zimnej i gorcej, tuszczw, barwnikw) oraz aru papierosa. Odznaczaj si du
wytrzymaoci mechaniczn na cieranie, uderzenia i zarysowania. Wzornictwo, kolorystyka
i faktura warstw dekoracyjnych laminatw s bardzo urozmaicone. Wytwarza si wzory
z nadrukiem drewnopodobnym lub fantazyjnym, o fakturze gadkiej, mniej lub bardziej
porowatej, moletowanej, o powierzchni wykoczonej na wysoki poysk lub jedwabisty mat.
Klasyfikacji i oznaczenia laminatu HPL dokonuje si zgodnie z norm PN-EN 438-1.
Na przykad oznaczenie HPL-PN-EN 438-P 324 informuje, e laminat wysokocinieniowy
HPL wedug normy PN-EN 438 ma waciwoci:
P - wielowarstwowa pyta dekoracyjna do ksztatowania wtrnego, do postformingu
(oprcz P stosuje si te oznaczenia: S - standardowa pyta, F - laminat o okrelonej
palnoci),
3 - trzeci stopie wytrzymaoci na cieranie (w czterostopniowej skali),
2 - drugi stopie wytrzymaoci na uderzenia kulk (badanie wykonane wg normy
PN-EN 438-2),
4 - czwarty stopie wytrzymaoci na zarysowania.
Warstwy laminatu tworz:
papier nony i podoowy przed sprasowaniem, poddane impregnacji z uyciem ywic
aminowych i fenolowych,
dodatkowe warstwy papieru, wpywajce na grubo laminatu, nasycane ywic
fenolowo-formaldehydow,
papier dekoracyjny impregnowany ywic melarninowo-formaldehydow, ktra decyduje
o odpornoci uytkowej warstwy dekoracyjnej laminatu,
od zewntrz folia ochronna polimerowa lub aluminiowa - zabezpieczajca przed
uszkodzeniami warstwy dekoracyjnej w czasie transportu oraz w czasie wykonywania
postformingu, nastpnie usuwana.
Po wysuszeniu zaimpregnowanych papierw kompletuje si ich zestawy, ktre nastpnie s
poddawane prasowaniu w temperaturze 150-170C, w czasie dobranym odpowiednio do
stosowanych ywic, podcinieniem nie przekraczajcym 7 MPa. Grubo laminatu wynosi od
0,3 do l,5 mm. Laminaty gruboci mniejszej ni 0,65 mm mog by nawijane w rolki,
pozostae najczciej s cite w arkusze.
65
Paskie powierzchnie pyt wirowych lub pyt MDF (drewna si nie okleja) mog by
oklejane laminatem z uyciem kleju wicego na zimno lub na gorco. Najczciej uywa
si do tego celu klejw neopren-wych, mocznikowych i polioctano-winylowych.
Laminat HPL nadaje si do jednoczesnego oklejania szerokich i wskich, uprzednio
profilowanych, powierzchni pyt wirowych i MDF. Cze powierzchni laminatu HPL
przeznaczona do pokrycia profilu jest uplastyczniana termicznie, a nastpnie, bardzo szybko,
bez strat ciepa w laminacie, naprasowywana na profil. Opisana technologia nosi nazw
postformingu. Najmniejszy promie oklejanego profilu moe by rwny 10-krotnej gruboci
laminatu HPL. Powierzchnie pyt mog by uszlachetnione laminatem HPL obustronnie,
w innym rozwizaniu lewe strony pyt pokrywa si sztuczn oklein przeciwprn.
Tamy do wykaczania wskich powierzchni elementw pytowych
Przy oklejaniu paszczyzn okleinami sztucznymi zachodzi konieczno oklejania
bocznych wskich paszczyzn takim samym materiaem pod wzgldem faktury, wzoru
i barwy. W tym celu firmy produkujce folie i okleiny sztuczne produkuj take analogiczne
wzory tam obrzeowych.
Handlowe nazwy tych tam s rne, pochodz od producentw. Najwygodniejsze w uyciu
s tamy z naniesionym na lew stron klejem topliwym, nie wymagajce wykaczania
powierzchni. Mona te naby tamy bez kleju, a nastpnie nanie klej topliwy we wasnym
zakresie za pomoc odpowiedniego urzdzenia.
Wskie, paskie powierzchnie elementw pytowych mebli mog by pokrywane tamami
obrzeowymi o waciwociach podobnych do waciwoci laminatu HPL. Tamy obrzeowe
z laminatu s odporne na urazy mechaniczne i wikszo czynnikw chemicznych.
Stosowane s do mebli kuchennych i azienkowych. Szeroko tamy wynosi od 19 do
22 mm, a grubo od 0,35 do 0,50 mm. Produkowane w Polsce tamy o podanych
waciwociach nosz nazw lamiflexu.
Inne waciwoci maj tamy obrzeowe unoflex, ktre rwnie s wykonywane
z laminatu jednowarstwowego, z papieru dekoracyjnego nasyconego ywicami
syntetycznymi. Powierzchnia tamy jest wykoczona lakierem wodorozpuszczalnym lub
rozpuszczalnikowym. Grubo tamy unoflex wynosi od 0,30 do 0,40 mm, szeroko
standardowa: 21 i 40 mm. Produkowane s obrzea unoflex bez kleju i z klejem o naniesieniu
0,2 kg/m2, a take o powierzchni nie wykoczonej, przeznaczonej do lakierowania. Tamy
unoflex s przeznaczone do mebli pokojowych nie naraonych na dziaanie wody.
Do naklejania tam obrzeowych mona stosowa rne kleje i rne techniki klejenia,
poczynajc od cakowicie rcznego klejenia, np. z zastosowaniem ciskw stolarskich
i odpowiedniej listwy dociskowej (klej glutynowy, jak skrny, rybi, albo klej neoprenowy
dociskany motkiem w warunkach rzemielniczych), przez klejenie w specjalnych ciskach
z uyciem tamy ogrzewanej prdem niskiego napicia, a do nowoczesnych urzdze o
pracy cigej, przystosowanych do klejw topliwych i wyposaonych w du liczb rolek
dociskowych
Okleiny sztuczne
Okleiny sztuczne s substytutem oklein z drewna. Stosuje je si do uszlachetniania
powierzchni elementw mebli wykonanych z tworzyw drzewnych.
Okleiny mog by wytwarzane z polichlorku winylu (PVC), z ywicy akrylowej lub
z laminatu niskocinieniowego, tj. papieru nasyconego ywic sztuczn. Maj posta arkuszy,
wstg lub tam folii gruboci poniej 0,5 mm. Powierzchnia okleiny moe by gadka albo
wzorzysta - o wzorze i barwie naladujcych naturalny rysunek i kolor okrelonego gatunku
drewna. W celu lepszego upodobnienia okleiny do drewna niektre jej rodzaje s
moletowane, tzn. na prawych powierzchniach jest wytoczony wzr imitujcy przecite
naczynia na wzdunym przekroju drewna.
66
Ze wzgldu na materia uyty do wykonania okleiny rozrniamy:
laminaty niskocinieniowe - okleiny sztuczne na noniku papierowym,
okleiny z tworzywa sztucznego - polichlorku winylu (PVC),
okleiny sztuczne na noniku z folii poliestrowej.
Ze wzgldu na faktur prawej strony okleiny sztuczne bez nadruku (jednobarwne)
i z nadrukiem (drewnopochodnym lub fantazyjnym) dzieli si na:
okleiny gadkie,
okleiny z moletowaniem mechanicznym,
okleiny z moletowaniem chemicznym (folia synchropowa).
Ze wzgldu nasta prawej powierzchni rozrnia si:
okleiny sztuczne z wykoczona powierzchni (okleiny finish),
okleiny sztuczne o powierzchni nie wykoczonej, surowej.
Rys. 23. Przykady oklein sztucznych i profili
Laminaty niskocinieniowe - okleiny sztuczne na podou papierowym

W kraju s produkowane okleiny sztuczne na noniku papierowym o nazwach
handlowych: elastofol Fs, elastofol Fw.
Oznaczenie sztucznej okleiny na noniku papierowym powinno zawiera pen
informacje o jej przeznaczeniu i cechach lub oznaczenie literowe.
Okrelenie przeznaczenia: D - dekoracyjna, P - podkadowa, PP - przeciwprna.
Okrelenie stopnia elastyczno i: T- sztywna, EL - uelastyczniona, Sel - superelastyczna.
Okrelenie gruboci: G- gruba (grubo powyej 0,20 mm), r - porednia (grubo 0,15-0,20
mm), C - cienka (grubo 0,10-0,15 mm), mikrookleina (grubo poniej 0,10 mm).
Podanie sposobu wykoczenia powierzchni dekoracyjnej, N - nie lakierowana (surowa),
FR - lakierowana lakierem rozpuszczalniowym, nie moletowana, gadka, FRm - lakierowana
lakierem rozpuszczalnikowym, moletowana, Fw - lakierowana lakierem
wodorozpuszczalnym, nie moletowana, Fwm - lakierowana lakierem wodorozpuszczalnym,
moletowana.
Podanie symbolu barwy i numeru wzoru: J - okleina jednobarwna, np. nr 1288 db -
okleina z nadrukiem dekoracyjnym.
Okleina sztuczna na noniku papierowym o nazwie handlowej elastofol Fs jest to okleina
dekoracyjna, synchropowa, uelastyczniona ywic akrylow, przeznaczona do oklejania
pytowych elementw meblowych o duej gadkoci i zwartoci powierzchni w prasach
walcowych na zimno lub w prasach pkowych na gorco. Wytwarza si j z papieru
dekoracyjnego o gramaturze 60-100 g/m2 oraz ywicy mocznikowo-formaldehydowej
i akrylowej. Najczciej uywa si papieru o barwie i rysunku imitujcym rne gatunki
drewna. Elastofol Fs nie nadaje si do wykaczania powierzchni roboczych. Powierzchnia
okleiny jest wykoczona specjalnym lakierem modyfikowanym chemicznie, w ktrego
powoce, w czasie utwardzania, powstaj nierwnoci.
Podobne cechy ma okleina sztuczna na noniku papierowym o nazwie handlowej elastofol
Fw. Istotn rnic stanowi fabryczne wykoczenie (lakierowanie) prawej powierzchni.
67
Wykoczona powierzchnia jest odporna na dziaanie przez okres l godziny zimnych pynw
(wody, alkoholu etylowego, atramentu, soku winiowego, czerwonego wina, tuszczu
rolinnego) oraz na dziaanie podwyszonej temperatury. Nie jest dostatecznie odporna na
cieranie, zarysowanie i uderzenie, nie nadaje si wiec na elementy pytowe przeznaczone na
powierzchnie robocze i pki.
Powierzchnie oklejanych elementw naley traktowa szczeglnie ostronie, tak by nie
zostay uszkodzone. Usuniecie wszelkich wad, takich jak: wtoczenia, porysowania,
pknicia, nie jest moliwe. Wady obniaj jako wyrobu albo go dyskwalifikuj.
Okleiny z tworzywa sztucznego (polichlorku winylu - PVC]
Folia okleinowa z PVC jest w meblarstwie przeznaczona gwnie do oklejania
elementw mebli, w tym mebli kuchennych z wyjtkiem elementw przeznaczonych na
powierzchnie robocze. Powierzchnie wykoczone oklein PVC s atwe do utrzymania
w czystoci, lecz mao odporne na uszkodzenia mechaniczne oraz na dziaanie temperatury
powyej 80C. Odporno powierzchni wykoczonych foli na dziaanie wiata oraz na
cieranie i zarysowanie jest wiksza ni odporno powierzchni pokrytych powokami
lakierniczymi. Mimo e folie PVC charakteryzuj si du odpornoci na dziaanie rodkw
spoywczych i krtkotrwae dziaanie rodkw chemicznych, plamy powstae z dugopisu,
atramentu i pasty do butw s nie do usunicia.
Grubo okleiny produkowanej w Polsce wynosi od 0,15 do 0,30 mm. Ze wzgldu na kolor
i sposb wykoczenia prawej strony wyrniamy okleiny jednobarwne - OJ, ktre mog by
gadkie lub moletowane, i okleiny drukowane - OD, moletowane.
Produkuje si okleiny PVC z dodatkiem rodkw antystatycznych dodawanych na lew
stron, co powiksza przyczepno oklein do podoa.
Powierzchnie profilowanych elementw pytowych mona okleja oklein naturaln,
dekoracyjn oklein sztuczn, foli PVC w jednym cigu technologicznym - technik
opaszczowania. Uszlachetnia si w ten sposb elementy przeznaczone na panele boazeryjne,
listwy ozdobne, wiece i ramy, drzwi wewntrzne. Poniewa elementy poddawane oklejaniu
maj skomplikowane ksztaty, urzdzenia do naprasowywania folii skadaj si z wielu
podzespow w odpowiedniej kolejnoci naprasowujcych poszczeglne paszczyzny
z dociskiem wywieranym za pomoc elastycznych rolek i klockw dociskowo-na-
prasowujcych oraz pyt dociskowych. W procesie cigego opaszczowania stosuje si kleje
topliwe na bazie reaktywnego PUR, emulsyjne, np. klej Pronewil.
Do oklejania profilowanych szerokich powierzchni elementw, zwaszcza wykonanych z pyt
MDF z uyciem folii PVC, s stosowane prasy membranowe. Najwaniejsz funkcje w tego
typu prasach spenia elastyczna membrana gruboci 3-4 mm, wykonana z silikonu lub
syntetycznego kauczuku. W linii do oklejania w prasach membranowych podstawowe
operacje to: formatowanie pyt MDF i frezowanie w nich profili, nanoszenie kleju na
oczyszczon powierzchnie pyt, podsuszanie naniesionego kleju, ukadanie elementw wraz
z oklein na stole zaadowczym prasy, zamknicie prasy i wywieranie podcinienia 0,08 MPa
przez 30-70 s, nastpnie naprasowywanie folii za pomoc spronego powietrza przez ok.
2 minut w temperaturze 120C.
Sztuczna okleina na noniku z folii poliestrowej o handlowej nazwie Touchwood
Jest to rodzaj sztucznej okleiny przeznaczonej do wykaczania na gotowo bardzo
gadkich, szerokich lub wskich (profilowanych lub nie) powierzchni (np. pyt MDF). Takie
powierzchnie nie wymagaj lakierowania.
Okleina sztuczna Touchwood ma budow warstwow, skada si z czterech warstw
(wymieniamy w kolejnoci od spodu okleiny):
1 - cienka warstwa kleju termoaktywnego sucego do przyklejenia okleiny do pyty
meblowej,
68
2 - nadruk naniesiony od spodu na bon akrylow (warstw trzeci) - jednobarwny lub
wielobarwny, ze wzorami imitujcymi barw i rysunek drewna lub kamienia,
3 - bardzo cienka, gruboci 0,03 mm, pprzeroczysta akrylowa bona zewntrzna,
4 - warstwa nona - folia poliestrowa, ktra pokrywa praw stron okleiny i ktra,
odmiennie ni w innych sztucznych okleinach, podczas nanoszenia okleiny na elementy
zostaje zdjta i zwinita na specjaln rolk odpadow.
Do nakadania folii Touchwood s przystosowane specjalne urzdzenia: walcowe nakadarki
do paszczyzn, czopiarko-nakadarki do wskich powierzchni, prasy membranowe do
wykaczania powierzchni profilowych. Wykaczanie powierzchni trwa bardzo krtko,
nakadarka pracuje w sposb cigy. Technologia nanoszenia jest tak opracowana, e nie ma
potrzeby obcinania obrzey. Otrzymane z nakadarki elementy s ostatecznie wykoczone
i gotowe do montau.
Listwy profilowe do wykaczania wskich powierzchni elementw pytowych
Do oklejania wskich powierzchni meblowych elementw pytowych stosuje si
doklejki, czyli listwy profilowe wykonane z tworzyw sztucznych, najczciej
z uplastycznionego polichlorku winylu (PVC). Wybr profili i barw jest bardzo bogaty,
poniewa listwy zabezpieczaj wsk powierzchnie pyty oraz mog stanowi ozdob mebla.
Przykleja je si za pomoc tych samych klejw, ktrymi jest przyklejany laminat, a listwy
o specjalnym profilu przymocowuje si do elementu na wcisk -w uprzednio przygotowany
wpust. Ze wzgldw ekologicznych (podczas ewentualnego poaru spalaniu si PVC
towarzyszy wydzielanie chloru) s wprowadzane listwy profilowe z tworzywa ABS
o podobnych waciwociach uytkowych i estetycznych.
Okucia meblowe z tworzyw sztucznych
W konstrukcjach meblarskich coraz czciej s stosowane okucia wykonane
z tworzyw sztucznych (poliamidu i polietylenu), formowanych metod wtrysku, lub
z modyfikowanego polimeru naturalnego - octanomalanu celulozy, formowanego przez
wytaczanie lub prasowanie w formach. Okucia z tworzyw sztucznych s lejsze od
metalowych, odporne na korozj, odznaczaj si maym wspczynnikiem tarcia i do du
odpornoci na cieranie. S estetyczne, trwae i stosunkowo tanie. Szczeglnie s przydatne
do mebli wykonywanych z tworzyw drzewnych.
Okucia z tworzyw sztucznych speniaj te same funkcje, co tradycyjnie uywane okucia
z metalu. Mona wyrni:
okucia czce nieruchome czci mebli - zcza mimorodowe, lamelki, zcza
Hoffmana, listwy do czenia elementw pytowych cian tylnych w meblach
skrzyniowych, zcza trapezowe,
okucia czce ruchome czci mebli - elementy zawias puszkowych, zawiasy czopikowe,
listwy profilowe - prowadnice lizgowe do szyb i do drzwi przesuwnych oraz elementy
oku drzwi skadanych lub skadanych i przesuwnych, prowadnice (lub ich elementy) do
szuflad, podprki pod pki,
okucia zamykajce - elementy zamkw, zaczepw, zaciskw, zatrzaskw,
okucia uchwytowe - uchwyty i gaiki - wykonane w caoci z tworzyw sztucznych lub
metalizowane, czone z metalowymi wkrtami, elementami z drewna i metalu,
okucia zabezpieczajce - tulejki, wypustki, zderzaki do drzwi, odbojniki,
okucia pozostae - lizgacze, rolki, stopki, kka, nogi, uchwyty do luster, zalepki.
Akcesoria z tworzyw sztucznych do mebli
Akcesoria meblowe s to elementy wyposaenia mebli nie tworzce ich konstrukcji.
Do tej grupy s zaliczane pojemniki, np. na pociel, szuflady (np. w formie kuwety)
w meblach biurowych lub kuchennych, drki wieszakowe, wieszaki do zawieszania plek na
cianie, oprawy do owietlania wewntrz mebli oraz elementy zdobnicze - listwy profilowe
lub okadziny naklejane na ciany frontowe mebli.
69
Rys. 24. Przykady rnych zastosowa oku z tworzyw sztucznych: a) noga cokoowa EURO, b) podprka pod
pk szklan z zabezpieczeniem, c) zabezpieczenie pki, d) uchwyty i gaki, e) zalepki na przewody
Spryny tapicerskie
Do wykonywania tapicerowanych czci mebli uywa si rnego rodzaju spryn
stalowych pojedynczych, w formatkach lub jako siatek.
Zalenie od rodzaju obcienia dziaajcego na spryny rozrnia si spryny
pracujce na rozciganie i spryny pracujce na ciskanie.
Spryny maj rny ksztat. Pod tym wzgldem mona wyrni: spryny
cylindryczne, spryny stokowe, spryny spiralne paskie i spryny faliste.
Spryny cylindryczne
W tej grupie spryn wystpuj spryny pracujce na rozciganie i spryny pracujce
na ciskanie. Pierwsze produkuje si z drutu stalowego sprynowego ocynkowanego
rednicy 2 2,2 mm. Przeznacza si je na siatki tapicerskie. Spryn tego typu, lecz
duszych i z grubszego drutu, uywa si na podnoniki do tapczanw.
Ze spryn cylindrycznych pracujcych na ciskanie wykonuje si formatki sprynowe
plecione, zwane szlarafi. Spryny maj ksztat cylindra rednicy 46 58 mm i wysokoci
51 328 mm. Wykonuje si je z drutu rednicy l,2 2,2 mm.
Spryny stokowe
Spryny te wykonuje si z drutu sprynowego rednicy 2,5 4,0 mm, zabezpieczonego
przed korozj powok miedziow lub mosidzow.
Spryny jednostokowe produkuje si w wysokociach h = 90 255 w zalenoci od
liczby zwojw (4 8). rednica podstawy D1=35 mm, a rednica grnego zwoju D=75
125 mm. Spryny te su do produkcji siedzisk krzese, siedzisk i opar foteli oraz do
wykonywania formatek sprynowych, zwanych koszyczkowymi.
70
Rys. 25. Spryna cylindryczna L = 55, d = 2,2, r = 5 7,5, D = 8 15
Spryny dwustokowe maj wysoko h = 105 35 mm, liczb zwojw 4 8, rednic

skrajnych zwojw D = 90 130 mm. Spryny dwustokowe stosuje si w tapicerstwie,
przede wszystkim do siedzisk i leysk mebli o mikkiej tapicerce. Specjaln odmian spryn
dwustokowych stanowi spryny przeznaczone do wykonywania formatek typu Bonnel. Ich
wymiary s nastpujce: rednica drutu 1,8 2,2 mm, wysoko l00 140 mm, rednica
skrajnych zwojw 80, 85 i 90 mm, liczba zwojw 5.
Rys. 26. Spryny stokowe: a) jednostokowa, b) dwustokowa
Spryny faliste wykonuje si z drutu stalowego sprynowego rednicy 4,0 5,0 mm.
W celu podwyszenia sprystoci uformowane spryny poddaje si obrbce cieplnej.
Uywa si ich do wykonywania warstwy podtrzymujcej tapicerowanych czci mebli, przy
czym na mae powierzchnie tych czci (oparcia i siedziska krzese i foteli) przeznacza si
spryny z drutu rednicy 4,0 mm, na wiksze powierzchnie (tapczany jednoosobowe) -
rednicy 4,5 mm, a na due powierzchnie (tapczany dwuosobowe) - rednicy 5,0 mm
Rys. 27. Spryny faliste (fragment warstwy podtrzymujcej - siatki)
Spryny spiralne paskie. Spryny spiralne paskie stosuje si tak jak spryny faliste.
Produkuje si je z drutu rednicy 1,8 2,5 mm, szeroko ich wynosi okoo 18 mm, a dugo
dostosowana jest do wymiarw tapicerowanych czci mebli.
71
Formatki sprynowe
Tapicerowanie mebli za pomoc pojedynczych spryn tapicerskich jest bardzo
pracochonne, a zastosowanie sznurka, jako cznika do formowania zasadniczej warstwy
sprynujcej, w znacznym stopniu ogranicza trwao tapicerki. Dlatego spryny
pojedyncze coraz czciej zastpuje si formatkami sprynowymi.
Rys. 28. Spryny spiralne paskie (fragment warstwy podtrzymujcej siatki)
Formatka jest to pfabrykat, wyprodukowany przewanie poza zakdem meblarskim,

stanowicy poczenie pojedynczych spryn w samoistny zesp o okrelonych wymiarach
zewntrznych. Istnieje kilka rodzajw formatek, rnicych si konstrukcj oraz rodzajem
i wymiarami spryn. S formatki utworzone z zespou jednostokowych lub dwustokowych
spryn, poczonych cznikami metalowymi lub sznurkiem i obramowanych nastpnie
drutem lub tam stalow. Pfabrykatw takich uywa si do nierozdzielnego tapicerowania
foteli i krzese oraz do oddzielnych poduszek tapicerskich. Spryny dwustokowe mog by
rwnie poczone tkanin jutow, uformowan poprzednio (przez odpowiednie przeszycie)
w przylegajce do siebie woreczki o rednicy odpowiadajcej najwikszej rednicy spryn
i gbokoci dostosowanej do wysokoci spryn. Umieszczone w woreczkach spryny s
czone w zesp o danych wymiarach powierzchniowych, ktry nastpnie zostaje opasany
na krawdziach drutem stalowym. Innym rodzajem omawianych pfabrykatw tapicerskich
s formatki sprynowe plecione zwane szlarafi wykonane ze spryn cylindrycznych,
poczonych przez wzajemne splecenie w zespoy o danych wymiarach, obramowane tam
stalow lub drutem. Zalenie od sposobu czenia spryn wyrnia si formatki
przerywanego plecenia i formatki cigego plecenia. Pierwsze z nich s wykonane
z pojedynczych spryn o wysokoci odpowiadajcej gruboci formatki, natomiast
w formatkach cigego plecenia kady rzd spryn jest utworzony z jednej dugiej spryny,
pozaginanej na poszczeglne czony o wysokoci dostosowanej do danej gruboci formatki.
Brzegi formatek s zwykle wzmocnione podwjnymi sprynami. Ponadto formatki
o wikszych wymiarach powierzchniowych s zaopatrzone w jeden lub dwa mostki
wzmacniajce, z paskownika stalowego. Poszczeglne czci skadowe formatek poczone
s cznikami metalowymi. Formatki sprynowe plecione mog by stosowane do
wszystkich mebli o mikkiej tapicerce, zarwno jako zasadnicza warstwa sprynujca na
stae poczona z podoem, jak te w postaci oddzielnych poduszek tapicerskich. Formatki ze
szlarafii zastpuje si formatkami o analogicznym zastosowaniu, lecz bardziej sprystymi
i trwaymi. Nosz one nazw formatek typu Bonnel. Zbudowane s z omwionych ju
spryn dwustokowych, poczonych za pomoc spryn spiralnych o rednicy zwoju
72
11 mm i skoku 11 mm, wykonanych z drutu o rednicy 1,2 1,3 mm. Elementy
wzmacniajce s tu takie same jak w formatkach plecionych.
Rys. 29. Formatka sprynowa pleciona typu szlarafia Rys. 30. Formatka sprynowa typu Bonnel
Rys. 31. Przykady materacy do ek

1. Z jakich warstw skada si laminat?
2. Gdzie ma zastosowanie laminat?
3. Wedug jakich kryteriw mona podzieli okleiny sztuczne?
4. Gdzie maja zastosowanie laminaty niskocinieniowe?
5. Jakie s zalety oku meblowych z tworzyw sztucznych?
6. Jakie rodzaje spryn s stosowane w tapicerstwie?
4.8.3. wiczenia
wiczenie 1
Rozrnij okadziny z tworzyw sztucznych wrd przygotowanych prbek przez
nauczyciela.

1) przygotowa zestaw prbek okadzin ,
2) zapozna si z zasadami klasyfikacji okadzin z tworzyw sztucznych,
4) zanotowa wyniki w arkuszu przygotowanym przez nauczyciela,
73
zestaw prbek okadzin sztucznych,
fronty meblowe,
arkusz,
literatura z rozdziau 6 dotyczca okadzin z tworzyw sztucznych.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzowa rodzaje warstw z jakich skad si laminat?
2) okreli zastosowanie laminatw?
3) okreli kryteria podziau oklein sztucznych?
4) okreli zastosowanie laminatw niskocinieniowych?
5) scharakteryzowa zalety oku meblowych z tworzyw sztucznych?
6) okreli rodzaje spryn stosowanych w tapicerstwie?
74
4.9. Okucia i czniki
Wiadomoci oglne i podzia oku

Okucia s to rnorodne czci skadowe wyrobw stolarskich, penice w ich
konstrukcji funkcj pomocnicz lub uzupeniajc, wykonane z metali, tworzyw sztucznych
lub z obu tych materiaw. Okucia czsto maj cechy zdobnicze. Ich wpyw na jako
wyrobu, a zwaszcza trwao, funkcjonalno oraz estetyk, jest znaczny, a dla wielu
wyrobw decydujcy. Z tego wzgldu wykonanie oku powinno odznacza si szczegln
starannoci.
W wyrobach stolarskich stosuje si wiele oku o rnym przeznaczeniu.
Do niedawna okucia produkowano wycznie ze stali, aluminium, mosidzu lub innych
stopw. W ostatnich latach duy wpyw na zwikszenie asortymentu oku wywaro
zastosowanie do ich produkcji tworzyw sztucznych. Waciwoci tych tworzyw, np. wysoka
wytrzymao mechaniczna i odporno na dziaanie korozji, w poczeniu z ma mas, s
przyczyn staego zwikszania ich udziau w produkcji oku.
Waciwoci estetyczne oku stalowych lepszej jakoci podwysza si przez niklowanie,
chromowanie lub mosidzowanie. Okucia gorszej jakoci pokrywane s tylko lakierami lub
oksydowane. Okucia stosowane w wyrobach stolarskich dzieli si oglnie na meblowe
i budowlane.
Przedstawiony w tabeli 18 dalszy podzia oku, zaleny od spenianej przez nie funkcji,
odnosi si zarwno do oku meblowych, jak i budowlanych. [6, s. 167]
Tabela 18. Podzia oku w wyrobach stolarskich [6, s. 168]

bez kluczy (m. In. Zatrzaski, zasuwki, zasuwy, zasuwnice,
zakrtki)
zamykajce
z kluczem (zamki)
Okucia
czce nieruchome (zcza)
obrotowe (zawiasy)
uchwytowe (uchwyty, klamki)
zabezpieczajce (ochraniajce), przytrzymujce i specjalne
Charakterystyka oku
Okucia zamykajce
Okucia zamykajce bez kluczy. W tej grupie oku rozrnia si okucia meblowe
zatrzaski i zasuwki oraz okucia budowlane zatrzaski, zasuwy, zasuwnice, zakrtki, zamki
bezkluczowe, zamykacze i samozamykacze.
Stosowane w meblarstwie zatrzaski kulkowe dziaaj na zasadzie wypychania spryn
z oprawy zatrzasku czci kulki i wpychania jej w odpowiednio uksztatowane gniazdo lub
zaczep.W nieco inny sposb dziaaj zatrzaski wakowe sprynowe oraz jzyczkowe.
Stosuje si rwnie zatrzaski magnetyczne dziaajce w wyniku siy przycigania magnesu
umieszczonego w oprawie jednej z dwch czci zatrzasku. Te nowoczesne zatrzaski
odznaczaj si dziaaniem bezszelestnym.
Zasuwki su w meblarstwie najczciej do unieruchamiania jednego skrzyda
dwuskrzydowych drzwi wikszych mebli, np. szaf. Rozrnia si kilka odmian zasuwek
w zalenoci od sposobu ich przytwierdzania (wierzchnie, wpuszczane) oraz ksztatu
75
i usytuowania czci ruchomej, czyli suwaka. Na rysunku 32-II a, b przedstawiono dwie
odmiany zasuwek wierzchnich (nakadanych).
Rys. 32. Okucia meblowe zamykajce bez kluczy. I Zatrzaski: a) jednokulkowy

wpuszczany, 6) jednokulkowy wierzchni, c) dwukulkowy wierzchni, d) jednowakowy wierzchni,
e) dwuwakowy wierzchni, f) sprynowy wierzchni, g) jzyczkowy, n) magnetyczny. II Zasuwki: a) wierzchnia
prosta, b) wierzchnia odgita. [6, s. 169]
Zamki zamykane kluczem. Zamki meblowe dzieli si wedug sposobu ich zamocowania
na wpuszczane oraz wierzchnie, czyli nakadane. Pod wzgldem konstrukcyjnym rozrnia
si zamki zastawkowe, majce wewntrz specjalne blaszki zabezpieczajce (zastawki), zamki
bezzastawkowe i bbenkowe.
Ze wzgldu na sposb zamykania rozrnia si najczciej wystpujce zamki zasuwkowe
(suwakowe) oraz zamki skrzydekowe, zaczepowe i zasuwnicowe (baskilowe). Nazwa tych
zamkw wskazuje jednoczenie na rodzaj elementu zamykajcego. Do zamykania pionowych
drzwi meblowych oraz szuflad stosuje si gwnie zamki zasuwkowe rys.33. Mog one by
wykonane jako lewe i prawe lub jako zamki uniwersalne, zarwno do drzwi lewych, jak i
prawych. Do zamykania drzwi (klap) poziomych uywa si zamkw skrzydekowych, a do
drzwi aluzjowych - zamkw zaczepowych. [6, s. 171]
Rys. 33. Zamki meblowe: a) zasuwkowy, wpuszczany wewntrzny, b) zasuwkowy wpuszczany zewntrzny,
c) zasuwkowy wpuszczany bbenkowy, d) zasuwkowy p-wpuszczany okrgy, e) zasuwkowy wierzchni,
f) skrzydekowy, g) zaczepowy, h) centralny zasuwnicowy (baskilowy) [6, s. 171]
76
Zamki zasuwnicowe baskilowe, utworzone z waciwego zamka i dwch prtw
o cznej dugoci rwnej wysokoci drzwi rys.33-h, umoliwiaj ich sztywne zamocowanie
w trzech punktach. S one przeznaczone do zamykania wysokich drzwi meblowych.
Okucia czce
Okucia czce su do rozcznego lub nierozcznego czenia poszczeglnych
elementw lub zespow wyrobw stolarskich w sposb nieruchomy (zcza) lub obrotowy
(zawiasy).
Zcza
Stosowanie oku jako zczy cznikowych jest coraz bardziej powszechne. Dotyczy to
szczeglnie konstrukcji mebli Okucia te zastpuj w wielu wypadkach tradycyjne zcza
stolarskie i s powszechnie stosowane m. in. w meblach rozkadanych. Od dawna stosuje si
zcza rubowe, suce do ktowego czenia wiecw i bokw szaf. Specjalne odmiany
zczy rubowych s przeznaczone do pocze rwnolegych w meblach segmentowych, do
przytwierdzania ng oraz do pocze ktowych w meblach szkieletowych i skrzyniowych
(tzw. ruby motkowe rys 34-e.
Rys. 34. Okucia czce nieruchome czci mebli (zcza): a e) rubowe, f) zaczepy, g) obejmy,
h) pytki [6, s. 174]
Przedstawione na rysunku zcza rubowe s jedynie przykadami spord wielu istniejcych
odmian tych oku. Jako okucia czce nieruchome czci mebli stosuje si rwnie specjalne
zaczepy, obejmy i pytki rys. 34-f, g.
77
Rys. 35. Okucia czce nieruchome czci mebli (zcza): a) mimorodowe (z przykrcon wpustk
zaczepow), b) zaczepowe, c) sposb wykonywania poczenia przy uyciu zcza mimorodowego [6, s. 175]
Rys. 36. Zawiasy meblowe: a) splatany tamowy, b) odcinkowy nierozczny, c) odcinkowy ktowy rozczny,
d) jednoczopikowy, e) dwuczopikowe z ograniczonym ktem obrotu, !) walcowy (kokowy), g) puszkowe
przegubowe [6, s. 176]
Jak wynika z rysunku, w celu przytwierdzenia niektrych oku trzeba uy dodatkowych
cznikw, tj. wkrtw, omwionych poniej.
Cigy postp w zakresie zczy cznikowych doprowadzi do pojawienia si wielu nowych
wzorw oku. Umoliwiajc szybkie wykonywanie pocze trwaych, przyczyniaj si one
do znacznego usprawnienia montau. Nale do nich m.in. rozczone zcza mimorodowe
i zaczepowe. [6, s. 177]
78
Zawiasy
Bardzo due znaczenie w produkcji wyrobw stolarskich maj obrotowe okucia czce,
czyli zawiasy. Dzieli si je na rozczne i nierozczne Zawiasy meblowe s rnorodne. Do
pionowych drzwi meblowych (obracanych na osi pionowej) stosuje si splatane zawiasy
tamowe, rne odmiany zawiasw odcinkowych zawiasy czopikowe zwyczajne, szeroko
stosowane zawiasy walcowe (kokowe) oraz puszkowe zawiasy przegubowe. S one
w pooeniu zamknitym cakowicie niewidoczne, rwnie przy drzwiach nakadanych. Na
rysunku 37 przedstawiono sposb montowania tego rodzaju zawiasw. Niekiedy dla
zwikszenia estetyki mebli zawiasy si eksponuje, np. przy wytwarzaniu mebli
stylizowanych. Stosuje si wwczas np. zawiasy odziowe i ozdobne (rys. 38).
Przy drzwiach meblowych poziomych, nazywanych klapami, stosuje si zawiasy czopikowe
z ograniczonym ktem obrotu.
Rys. 37. Zawiasy meblowe: a)odziowy, b) ozdobny [6, s. 178]
Okucia uchwytowe
Okucia uchwytowe uatwiaj otwieranie ruchomych czci wyrobw stolarskich. Okucia
te, wykonywane z metalu, drewna lub tworzyw sztucznych, speniaj rwnie funkcje
dekoracyjne.
Rys. 38. Meblowe okucia uchwytowe. I Gaki: a) zwyka, b) ozdobna, c) walcowa, d) profilowa.
II Uchwyty: ad) prtowe - zwyky, walcowy, ozdobny, ozdobne uchylne, e) okrgy miseczkowy wpuszczany,
f) listwowy [6, s. 179]
79
Meblowe okucia uchwytowe wystpuj jako gaki oraz prty, miseczki i listwy (rys. 38).
Niektre ozdobne odmiany uchwytw prtowych przeznacza si do wyrobw wzorowanych
na meblach stylowych.
Okucia zabezpieczajce (ochraniajce), przytrzymujce i specjalne

W meblarstwie okucia zabezpieczajce i przytrzymujce su do zabezpieczenia
wyrobw stolarskich przed uszkodzeniem lub do utrzymania ich czci w wymaganym
pooeniu. Okucia meblowe tego rodzaju obejmuj: wpustki i tarczki do kluczy lizgacze,
chronice meble przy ich przemieszczaniu, ronego rodzaju wsporniki, np. wsporniki do
pek oraz podprki (rozwrki) do klap, a take rozmaite zaciski, w tym zaciski do luster
i szyb (rys. 39).
Rys. 39. Meblowe okucia zabezpieczajce i przytrzymujce: ac) wpustki do kluczy - zwyczajna, prostoktna,
okrga, d) tarczka kluczowa, eg) lizgacze, h, i) wsporniki pek - kolkowy, opatkowy, j) podprka
(rozwrka) do klap, k) zacisk do luster, f) zacisk do szyb [6, s. 180]
Do oku specjalnych, wykazujcych pod wzgldem funkcji niektre cechy wsplne

z wymienionymi asortymentami, nale podnoniki nki i kka meblowe oraz prowadnice
rys.40. [6, s. 181]
Rys. 40. Meblowe okucia specjalne: a) podnonik do tapczanu, b, c) nki meblowe kwadratowa i okrga,
d) kko meblowe, e) metalowa prowadnica szuflad z prowadnikiem [6, s. 181]
80
czniki metalowe
czniki metalowe s to metalowe czci zczne, suce do przytwierdzania oku lub
bezporedniego czenia elementw w wyrobach stolarskich. Do cznikw tych zalicza si
ruby i wkrty do drewna oraz gwodzie i zszywki.
Rys. 41. Wkrty i ruby: ae) wkrty do drewna z bem paskim stokowym, kulistym, stokowym
soczewkowym, czworoktnym, szecioktnym, f) wkrt do pyt wirowych, g) ruba noskowa z bem
grzybkowym [6, s. 182]
Rys. 42. Wkrty do drewna [3, s. 45]
81
Wkrty i ruby stosuje si powszechnie w konstrukcjach wyrobw stolarskich. Skadaj
si one z ba i nagwintowanego trzpienia Zalet ich stosowania jest m.in. moliwo
tworzenia pocze rozcznych. Pod wzgldem ksztatu ba rozrnia si wkrty z bem
stokowym kulistym, stokowym soczewkowym oraz wkrty z bem czworoktnym
i szecioktnym (rys. 42). Trzy pierwsze rodzaje wkrtw maj nacicia do wkrtaka,
a pozostae dwa wkrca si kluczami do rub.
Wkrty cakowicie lub czciowo wpuszczane w materia stosuje si zalenie od
wymogw estetycznych oraz konstrukcji wyrobu. Wkrty z naciciami do wkrtaka maj
rednic ba 2,820 mm, a dugo 6150 mm. Symbol wkrta, np. 4 x 30, oznacza wkrt o
rednicy trzpienia 4 mm i dugoci 30 mm. Wymiar dugoci odnosi si do najwikszej
gbokoci, na jak moe by on wkrcony w materia.
Wkrty do drewna tylko czciowo zachowuj swoje zalety w zastosowaniu do tworzyw
drzewnych, takich jak pyty wirowe. W wyniku odmiennej od drewna litego struktury przy
wkrcaniu nastpuje wykruszanie czsteczek drewna. Powoduje to, szczeglnie przy
kilkakrotnym wkrcaniu i wykrcaniu, zniszczenie miejsc zaczepienia zwojw gwintu.
Dlatego do pyt wirowych stosuje si wkrty specjalne, rnice si od wkrtw do drewna
mniejszym ktem i wikszym skokiem gwintu, mniejsz rednic trzpienia oraz
nagwintowaniem na caej jego dugoci.
Do naronikowych pocze pyt wirowych bywa przydatny cznik typu Konfirmat
rys.43. Przy jego uyciu w czole jednego elementu wykonuje si otwr rednicy o 0,2 mm
mniejszej od rednicy kocowej czci trzpienia. Otwr w drugim elemencie powinien mie
rednic o 0,51,0 mm wiksz od rednicy walcowej czci ba cznika.
Rys. 43. cznik typu Konfirmant do pyt wirowych [6, s. 183]
ruby, w odrnieniu od ostro zakoczonych wkrtw, s zakoczone gwintem do

nakrtek. Symbol ruby, np. M6 x l00, oznacza rub z gwintem metrycznym o rednicy
gwintu 6 mm i dugoci 100 mm.
Wkrty i ruby produkuje si na og ze stali. Wkrty stalowe s czsto mosidzowane,
niklowane lub chromowane. W wyrobach wysokiej jakoci stosuje si wkrty wytwarzane
z mosidzu. [6, s. 184]
Gwodzie wytwarza si w rnych odmianach zalenie od ich przeznaczenia. Przy
wytwarzaniu mebli stosowanie gwodzi ogranicza si tylko do prac tapicerskich. Poczenia
elementw na gwodzie s nierozczne i sabsze od pocze na wkrty. Szersze
zastosowanie znajduj gwodzie w produkcji skrzynek i drobnych wyrobw stolarskich.
Wymiary gwodzi oznacza si podajc ich grubo i dugo w milimetrach. Gwodzie
wytwarza si gwnie z drutu lub tamy stalowej.
Zszywki metalowe (rys. 44) stosuje si obecnie gwnie w pracach tapicerskich.
W przemysowej produkcji mebli zszywek uywa si do czenia cian tylnych z korpusami
82
mebli skrzyniowych. Zszywki wbija si w drewno zszywaczami pneumatycznymi. Wymiary
zszywek zale od przeznaczenia i wynosz: grubo 0,51,5 mm, szeroko 1030 mm oraz
wysoko 1040 mm.
Rys. 44. Zszywki metalowe. [6, s. 185]

Odpowiadajc na pytania sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze.
1. Jaka funkcj penia okucia w wyrobach stolarskich?
2. Co to jest cznik?
3. Dokonaj podziau zamkw meblowych ze wzgldu na sposb zamocowania?
4. Do czego su okucia czce?
5. Z jakich materiaw wytwarza si najczciej okucia uchwytowe?
6. Jakie zastosowanie maja okucia zabezpieczajce?
7. Jakie rodzaje uchwytw stosuje si w meblach?
8. Jaki ksztat maja by wkrtw do drewna?
9. Do czego su zszywki?
4.9.3. wiczenia
wiczenie 1
Majc do dyspozycji meble znajdujce si w pomieszczeniu wskazanym przez
nauczyciela, dokonaj klasyfikacji wszystkich oku i cznikw zastosowanych w tych
wyrobach oraz zaproponuj alternatywne zastosowanie Twoim zdaniem odpowiedniejsze
w danym miejscu okucie i cznik.

1) zapozna si z podstawowymi zasadami projektowania stolarki meblowej,
2) zapozna si klasyfikacj oku i cznikw stosowanych w wyrobach z drewna,
3) zapozna si rodzajami oku i cznikw proponowanych przez producentw tych
wyrobw analizujc foldery firm i witryny Internetowe,
4) zapozna si z warunkami nonoci podstawowych oku i cznikw,
5) uzasadni nauczycielowi swj wybr,
6) dokona prezentacji opracowania pozostaym grupom.

katalogi prezentujce rodzaje oku i cznikw,
normy charakteryzujce waciwoci oku i cznikw do drewna,
83
stanowisko komputerowe z dostpem do Internetu, notatnik,
literatura z rozdziau 6 dotyczca projektowania wyrobw stolarki meblowej,
zastosowania oku i cznikw w wyrobach z drewna.

Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjani jak funkcj peni okucia w wyrobach stolarskich?
2) wyjani pojecie cznik?
3) dokonac podziau zamkw meblowych ze wzgldu na sposb
zamocowania?
4) wskaza zastosowanie oku czcych?
5) scharakteryzowa materiay z jakich wytarzane s okucia
uchwytowe?
6) okreli zastosowanie oku zabezpieczajcych?
7) scharakteryzowa rodzaje uchwytw stosownych w meblach?
8) scharakteryzowa ksztat ba wkrtw stosownych do czenia
elementw z drewna i tworzyw drzewnych?
9) okreli zastosowanie zszywek?
10) scharakteryzowa cznik stosowny do naronikowych pocze
pytowych?
84
5. SPRAWDZIAN OSIGNI
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwanie instrukcj.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi.
3. Zapoznaj si z zestawem pyta testowych.
4. Test zawiera 20 zadania o rnym stopniu trudnoci. Kade zadanie zawiera cztery
alternatywy, tylko jedna jest prawidowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na zaczonej karcie odpowiedzi, stawiajc w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyki naley bdn odpowied zaznaczy kkiem,
a nastpnie ponownie zakreli odpowied prawidow.
6. Test skada si z dwch czci o rnym stopniu trudnoci: I cz poziom
podstawowy, II cz - poziom ponadpodstawowy.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy bdziesz mia satysfakcj z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi bdzie sprawiao Ci trudno, od jego rozwizanie na
pniej i wr, gdy zostanie czas wolny.
9. Na rozwizanie testu masz 45 minut.
Powodzenia !
ZESTAW ZADA TESTOWYCH
1. Klas jakoci oklein jest

a) 2.
b) 3.
c) 4.
d) 5.
2. Okleiny produkuje si poprzez obrbk

a) struganiem.
b) piowaniem.
c) skrawaniem.
d) prasowaniem.
3. Sklejka jest tworzywem produkowanym z

a) wirw.
b) wkien.
c) fornirw.
d) drewna litego.
4. Pyty MDF s produkowane z

a) wkien metoda mokr.
b) wkien metod such.
c) wirw.
d) fornirw.
85
5. Poprawne oznaczanie klasy jakoci sklejki to
a) A.
b) AA.
c) AAA.
d) AB.
6. Kierunek przebiegu wkien w ssiednich arkuszach sklejki jest

a) rwnolegy.
b) prostopady.
c) ukony.
d) przypadkowy.
7. Pyta komrkowa to pyta. ktrej rodek wykonany jest z

a) tektury.
b) listewek.
c) forniru.
d) deszczuek.
8. Czy drewno o dugoci od 2.7 m do 6.0 m to

a) duyca.
b) koda.
c) waek.
d) wyrzynek.
9. Drewno uszczarskie przeznaczone jest do wyrobu

a) okleiny.
b) sklejki.
c) supw teletechnicznych.
d) weny drzewnej.
10. Do produkcji patyczkw zapaczanych stosuje si drewno

a) osikowe. topolowe i wierkowe.
b) brzozowe. bukowe i grabowe.
c) akacjowe i dbowe.
d) klonowe i jaworowe.
11. Tarcica iglasta nie obrzynana oglnego przeznaczenia o gruboci 50 mm i wicej to

a) deski.
b) aty.
c) belki.
d) bale.
12. Grubo tarcicy mierzy si z dokadnoci do

a) 0.1 mm.
b) 1 mm.
c) 10 mm.
d) 1 cm.
86
13. Klas jakoci tarcicy iglastej jest
a) 2.
b) 3.
c) 4.
d) 5.
14. Do oku zabezpieczajcych nale

a) zasuwki.
b) uchwyty.
c) zawiasy.
d) podprki.
15. Deszczuki posadzkowe lite produkuje si z drewna

a) lipowego.
b) sosnowego.
c) dbowego.
d) topolowego.
16. Utwardzenie ywic syntetycznych wprowadzonych do wknistych nonikw. takich jak:

papier, tkaniny, maty z wkna szklanego tworz
a) pyt OSB.
b) drewno warstwowe LVL.
c) laminat.
d) lignofol.
17. Cinienie od 5-20 MPa stosuje si podczas prasowania

a) sklejki.
b) lignofolu.
c) pyt wirowych.
d) pyt pilniowych.
18. Pyty pilniowe twarde maj gsto rwn

a) 200 kg/m3.
b) 400 kg/m3.
c) 600 kg/m3.
d) 800 kg/m3.
19. Mineralne rodki wice stosowane w produkcji tworzyw drzewnych to

a) ywice mocznikowo-formaldehydowe.
b) ywice melaminowo-formaldehydowe.
c) ywice fenolowo-formaldehydowe.
d) gips. cement.
20. Pyta wirowa produkowana jest z

a) wirw.
b) tektury.
c) z drzewa litego.
d) zwkniowej tkanki drzewnej.
87
KARTA ODPOWIEDZI
Imi i nazwisko:............................................................................................................................
Charakteryzowanie materiaw drzewnych i pomocniczych

Zakrel poprawn odpowied.
Numer
Odpowied Punktacja
pytania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem:
88
6. LITERATURA
1. Drouet T.: Technologia pyt wirowych. Wydawnictwo SGGW, Warszawa 1992
2. Perkitny T., Stefaniak J.: Technologia produkcji tworzyw drzewnych. PWRiL, Warszawa
1970
3. Pramo J.: Stolarstwo Cz 1. WSiP, Warszawa 1997
4. Przdka W., Szczuka J.: Technologia meblarstwa Cz II, WSiP, Warszawa 1996
5. Szczuka J., urowski J.: Materiaoznawstwo przemysu drzewnego. WSiP, Warszawa
1995
6. Technologia tworzyw drzewnych. Cz 1. Praca zbiorowa. WSiP, Warszawa 1994.
7. Polska Norma PN-EN 309:2005 Pyty wirowe - Definicje i klasyfikacja
8. Polska Norma PN-EN 312:2005 Pyty wirowe - Wymagania techniczne
9. Polska Norma PN-EN 313-1:2001 Sklejka Klasyfikacja i terminologia Cz 1:
Klasyfikacja
10. Polska Norma PN-EN 313-2:2001 Sklejka Klasyfikacja i terminologia Cz 2:
Terminologia
11. Polska Norma PN-EN 316:2001 Pyty pilniowe Definicje, klasyfikacja i symbole
12. Polska Norma PN-EN 319:1999 Pyty wirowe i pyty pilniowe pilniowe Oznaczanie
wytrzymaoci na rozciganie w kierunku prostopadym do paszczyzn
13. Polska Norma PN-EN 622-1:2005 Pyty pilniowe Wymagania techniczne Cz 1:
Wymagania oglne
14. Polska Norma PN-EN 633:2000 Pyty cementowo wirowe Definicje i klasyfikacja
15. Polska Norma PN-79/D-04204 Pyty wirowe i padzierzowe Oznaczanie zdolnoci
utrzymywania wkrtw
89

Charakteryzowanie Materiałów Drzewnych I Pomocniczych

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Charakteryzowanie Materiałów Drzewnych I Pomocniczych

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MINISTERSTWO EDUKACJI

Charakteryzowanie materiaw drzewnych

Poradnik dla ucznia

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej Charakteryzowanie

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Schemat ukadu jednostek moduowych

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.1. Podstawy tartacznictwa

4.1.1. Materia nauczania

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

rednica 35 25 nie ogranicza si nie ogranicza si

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

W praktyce miszo drewna okrgego okrela si za pomoc specjalnych tablic objtoci

Materiay tarte. Podstawy technologiczne produkcji

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 3. Schematy przetarcia: a) na traku pionowym, b) na tamwce do kd

Przecieranie na tamwkach do kd umoliwia lepsze wykorzystanie drewna, gdy

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 4. Elementy powierzchni tarcicy: a) nie obrzynanej, b) obrzynanej

Rys. 5. Zasada przetarcia: a) jednokrotnego, b) dwukrotnego (z pryzmowaniem)

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 6. Ukad sojw rocznych w materiaach tartych: a) promieniowych, b) ppromieniowych, c) stycznych

Tarcic iglast i liciast dzieli si wg sposobu obrbki lub przeznaczenia na trzy

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Materiay tarte o okrelonym przeznaczeniu (materiay tarte specjalne) uzyskuje si

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Tabela 2. Charakterystyka wymiarowa tarcicy nie obrzynanej (wg PN-75/D-01001)

Tabela 3. Charakterystyka wymiarowa tarcicy obrzynanej (wg PN-75/D-01001)

Deski 16 poniej 50 dla gruboci poniej bez ograniczenia

Bale 50 100 oraz powyej dwukrotna grubo bez ograniczenia

Listwy 16 poniej 30 jednokrotna grubo poniej 80

aty 32 poniej 100 jednokrotna grubo dla gruboci do 50

Belki powyej bez ograniczenia 200 poniej 2,5 gruboci

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

*) Stopniowanie szerokoci co 10 mm.

Klasyfikacja jakociowa materiaw tartych

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

*) Wymiary podane w nawiasach s nie zalecane.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Tabela 6. Znakowanie tarcicy iglastej oglnego przeznaczenia (wg PN-7 5/D-96000)

Pomiar materiaw tartych

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Obliczanie miszoci materiaw tartych. Miszo tarcicy okrela si w metrach

Przykad: Obliczy miszo deski o wymiarach G = 32 mm, S = 200 mm i L = 2,8 m.

Rwnie miszo partii tarcicy podaje si z zaokrgleniem do trzeciego miejsca po

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

2,5 3/100, 3/120 6 660 1,650

Grubo 32 mm razem. 13 4,014 0,128

czna szeroko tarcicy dugoci 2,5 m:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

W przykadzie obliczenia miszoci partii 19 sztuk krawdziakw (podanym w tabeli 8)

Tabela 9. Przykad obliczania miszoci tarcicy wymiarowej

Razem 1350 12,775

4.1.2. Pytania sprawdzajce