KAZIMIERZ PAPLISKI ARTYKU PROMOCYJNY

Doerken MKS Systeme GmbH&Co. KG

Patkowe powoki cynkowe nanoszone

nieelektrolitycznie

Firma Doerken MKS -Systeme GmbH&Co. KG, z siedzib w Herdecke
w Niemczech, od ponad 25 lat zajmuje si rozwojem i produkcj bardzo
cienkich powok antykorozyjnych. Patkowe powoki cynkowo-aluminiowe,

znane pod nazw DELTA-MKS -Systeme, zdobyy uznanie w specjalistycz-
nym przemyle samochodowym, lotniczym oraz budowlanym na caym wie-
cie. Rnorodne produkty bazowe oraz lakiery nawierzchniowe o szerokim
wachlarzu waciwoci stosowane s midzy innymi na czci poczeniowe
oraz toczone. Speniaj wysokie wymagania stawiane przez przemys. Na

dzie dzisiejszy firma Doerken MKS -Systeme GmbH & Co. KG jest liderem
w rozpowszechnianiu patkowych powok cynkowych nanoszonych nieelek- Fot. 1. Powoka cynkowo-aluminiowa

trolitycznie. Phot. 1. Zinc-aluminium coating

Sowa kluczowe: powoki metalowe; ochrona przed korozj

wykorzysta t now technologi. Std nowo-
Zink lamella coating applied non electrolyticall czesne skomputeryzowane systemy powleka-

For over 25 years Doerken MKS -Systeme GmbH & Co. KG, produces and markets nia mog by obecnie stosowane w przypadku
micro layer corrosion protection systems and shares his knowledge about applica- prawie wszystkich rodzajw czci.
tion technique and coating technology with its more than 120 licences applying the
2. Patkowe powoki cynkowe
pro-ducts. These systems are mainly used in the automotive industry but also in the
aircraft industry, building industry and other industries. The product range consists of Powoki cynkowe skadaj si gwnie
zinc flake coatings and inorganic or organic topcoats with multifunctional properties z mieszaniny cynku i aluminium (na og
used for coating of parts made of high tensile steel such as fasteners, springs, clips and

stamping parts to fulfil various customer requirements. Today Doerken MKS -Systeme
GmbH & Co. KG is an innovative leader in non-chrome micro layer corrosion protec-
tion systems.
Keywords: metal coatings; corrosion protection

1. Wprowadzenie powok cynkowych. Poczenie powoki ba-

zowej i nawierzchniowej sprostao w duej
W przemyle samochodowym w krajach
mierze wymogom stawianym przez przemys,
Unii Europejskiej zachodz w ostatnich la-
ktre wczeniej nie mogy by spenione.
tach gwatowne zmiany. Przemys samo- Fot. 2. Przekrj powoki.
Rozwj w dziedzinie nowych metod nanosze-
chodowy w Europie stoi przed ogromnym
nia by istotny, aby mc w optymalny sposb Phot. 2. Coating cross-section.
zadaniem znalezienia sposobu na obnienie
kosztw produkcji oraz podniesienie jako-
ci. W odpowiedzi na rosnce wymagania
przemysu samochodowego w tym zakresie,
w latach 19751978 poszukiwano systemw
powlekania elektrolitycznego o wysokim po-
ziomie ochrony przeciwkorozyjnej. Rwnie
w tym okresie mia swj pocztek postp w
dziedzinie powok cynkowych nanoszonych
nieelektrolitycznie, ktre pocztkowo zawie-
ray szeciowartociowy chrom. Na pocztku
lat osiemdziesitych XX wieku pojawia si
naga potrzeba wprowadzenia systemw wol-
nych od chromu (VI), ktre mogyby rwnie
by stosowane w niskich temperaturach wy-
grzewania (temperatura podoa od 180 do
250C). Organiczne i nieorganiczne powoki
nawierzchniowe zostay ulepszone ze wzgl- Rys. 1. Wybrane DELTA-MKS -Systeme

du na szczeglne waciwoci lamelarnych Fig. 1. Selected DELTA-MKS -Systeme

42 Ochrona przed Korozj, vol. 53, nr 2

w proporcji 95:5), przewodzcego prd elek-
tryczny spoiwa oraz, w zalenoci od wy-
mogw, zintegrowanego smaru w celu ko-
rygowania wspczynnika tarcia. Powoki te
maj szczegln przewodno elektryczn, co
w poczeniu z elektrolitem zapewnia ochron
katodow.
Podstawowe waciwoci patkowych po-
wok cynkowych nanoszonych nieelektroli-
tycznie:
nie zawieraj substancji szkodliwych dla
zdrowia nie tylko chromu, ale te oowiu
i kadmu;
maj szczegln odporno na wysok tem-
peratur;
s niezwykle odporne na obcienia mecha-
niczne i dziaanie rodkw chemicznych;
nie wykazuj kruchoci wodorowej;
pozwalaj na dobranie danego wsp-
czynnika tarcia;
mona je nanosi powszechnie stosowany-
mi metodami, takimi jak: zanurzanie, wiro-
wanie czy natryskiwanie.
s ekologiczne speniaj wymogi ochro-
ny rodowiska w przemyle samochodo-
wym oraz wymogi Dyrektywy Europejskiej
2000/53/WE w sprawie pojazdw wycofa-
nych z eksploatacji.
2.1. Powoki bazowe
Zasadniczym celem powok bazowych jest
ochrona podoa stalowego przed korozj,
dziki aktywnemu rozpuszczeniu cynku. Po-
niewa cynk jest mniej szlachetny ni stal,
koroduje jako pierwszy, kiedy obydwa metale
pozostaj w kontakcie elektrycznym. Kiedy
powoka ulega uszkodzeniu, np. zarysowa-
niu, wwczas korozji nie ulega stal ale cynk.
Dzieje si tak do momentu, kiedy zniszczeniu
ulegnie caa matryca. Cynk wbudowany jest
w powok w postaci drobnych patkw o gru-
boci kilku mikrometrw. Niewielki rozmiar
patkw pozwala na uzyskanie bardzo cien-
kich powok o gruboci okoo 4 m. Patki te
stykaj si ze sob, dajc w wyniku warstw
dziaajc jak cynkowa matryca.
Fot. 3. Powoka bazowa
Phot. 3. Base-coat
W celu uzyskania poziomu ochrony prze-
ciwkorozyjnej porwnywalnej do konwencjo-
nalnych powok zawierajcych chrom (VI), na
patkowe powoki cynkowe, niezawierajce
zwizkw chromu (VI) nakada si powoki
nawierzchniowe, jako uzupenienie powok
bazowych.
Ochrona przed Korozj, vol. 53, nr 2
2.2. Powoka nawierzchniowa stosowana obrbka wstpna nie spowodowaa
Powoki nawierzchniowe powinny chroni kruchoci wodorowej. Przykadem moe by
metale (elazo, cynk) przed korodowaniem. wytrawianie prowadzce do dyfuzji wodoru
Proces korozji przyspiesza obecno wody po- w stal.
chodzcej z otoczenia (wilgotno powietrza,
3.1. Odtuszczanie
wpyw rodowiska itd.). Tak wic powoki
nawierzchniowe tworz barier izolujc me- Jest to zazwyczaj pierwszy krok. Mona
tal przed wpywem czynnikw korozyjnych. uy rnych metod. Bardzo popularne jest
Dziki powokom nawierzchniowym wydua odtuszczanie w gorcych, alkalicznych roz-
si okres elektrochemicznego dziaania po- tworach wodnych, a nastpnie pukanie (mi-
wok cynkowych (ochrona katodowa), a tym nimum 2 stanowiska) i suszenie. Temperatura
samym zwiksza si trwao zabezpieczenia. alkalicznej kpieli wynosi ok. 6070C, a pH
ok. 1114. W kpieli tej usuwa si tuszcze
Temperatura utwardzania powok na-
i niektre typy woskw. Oleje zazwyczaj zmy-
wierzchniowych mieci si w takim samym
wa si wycznie gorc wod. Urzdzenia
zakresie jak lakierw bazowych.
do czyszczenia ultradwikami mog pomc
2.2.1. Przykady powok nawierzchniowych w procesie odtuszczania, ale ultradwiki nie
DELTA -SEAL rozpuszczalnikowe wy- dochodz do czci zachodzcych na siebie.
roby nawierzchniowe oparte na spoiwach or- 3.2. rutowanie
ganicznych. Efekt izolacji elektrycznej moe
rutowanie jest bardzo efektywn metod
zredukowa korozj kontaktow. Dostpne s
przygotowania powierzchni przed nakada-
w wielu kolorach, np. w srebrnym, czarnym,
niem powok antykorozyjnych. Przed proce-
oliwkowym zielonym, jak rwnie transpa-
sem rutowania czci musz zosta odtusz-
rentne. Mog by uywane jako powoki iden-
czone, w innym wypadku cierniwo zostanie
tyfikacyjne. W celu uzyskania okrelonego
zanieczyszczone, a resztki tuszczu i oleju zo-
wspczynnika tarcia, wyroby te dostpne s
stan rozprowadzone na wszystkie elementy.
wraz z integralnym smarem. Powoka nao-
Zaleca si stosowanie rutu ze stali nierdzew-
ona na ruby moe osign wspczynnik
nej o twardoci 450 HV. W zalenoci od geo-
tarcia w granicach 0,090,14 (wymagania
metrii czci, zaleca si rut o granulacji od
przemysu samochodowego). Jako e DEL-
0,2 do 0,5 mm.
TA -SEAL jest wysoko usieciowanym poli-
merem, jest rwnie odporny na wiele sub-
stancji chemicznych. Po naoeniu powoka
musi zosta utwardzona w temp. 190220C.
Seria DELTA-PROTEKT VH 300 to wodne
nieorganiczne nawierzchniowe wyroby lakie-
rowe zaprojektowane, by kry powoki bazo-
we. Zalet tych farb jest moliwo tworzenia
bardzo cienkich powok, w zakresie 13 m.
Zwykle stosuje si utwardzanie typu: jedna
powoka jedno utwardzanie.
DELTA-PROTEKT VH 300 jest lakierem
nawierzchniowym niezawierajcym smaru, 3.3. Fosforanowanie
podczas kiedy DELTA-PROTEKT VH 301
Zazwyczaj fosforanowanie stosuje si jako
GZ i DELTA-PROTEKT VH 302 GZ zawie-
tymczasow ochron przed korozj, kiedy
raj rne smary, w celu osignicia rnych
czci stalowe przechowywane s przez kil-
wspczynnikw tarcia. Wszystkie trzy wyro-
ka dni. Fosforanowanie zaleca si rwnie
by lakierowe dostpne s wycznie w formie
wwczas, gdy geometria elementw utrudnia
transparentnej.
dokadne oczyszczanie, np. wewntrz rur czy
Seria DELTACOLL to rozpuszczalniko-
nakrtek. Dobrze jest w ten sposb przygoto-
we nieorganiczne wyroby nawierzchniowe na
wa wstpnie delikatne elementy, ktre mog
elektrolityczne powoki cynkowe, cynkowo-
zosta uszkodzone podczas rutowania. Dla
niklowe lub cynkowo-elazowe. Dostpne s
produktw MKS zaleca si stosowanie war-
lakiery transparentne i czarne. Maj szeroki
stwy drobnokrystalicznego fosforanu cynku,
zakres moliwych temperatur utwardzania 2
nie wicej ni 4 g/m . Jeli warstwy s zbyt
od 125 do 180C (w zalenoci od zawartego
grube, istnieje moliwo midzykrystaliczne-
smaru). Zwikszaj odporno na bia i czer-
go pkania warstwy fosforanowej. Co wicej,
won rdz.
poczenie elektryczne midzy patkami cyn-
ku a stalowym podoem moe ulec redukcji,
3. Obrbka wstpna czci
zmniejszajc ochron przed korozj.
Powoki, jak w przypadku wikszoci apli-
kacji, nakada si na czyste, suche, wolne od 4. Metody nakadania powok
pyu i tuszczu powierzchnie stalowe. W za-
lenoci od historii, celu, a take geometrii 4.1. Zanurzanie i odwirowywanie
czci, stosowane s rne sposoby obrbki Na elementy o duej powierzchni powoki
wstpnej. Jednake naley uwaa, aby za- nakada si najczciej metod zanurzenia.
43

Rys. 2. MKS linia produkcyjna
Fig. 2. MKS production line
Elementy wkada si do kosza o rednicy
od 400 do 900 mm. Liczba elementw zaley
od ich ksztatu. W przypadku spryn zaado-
wuje si tylko od 20 do 100 kg, podczas gdy
dla prostych szecioktnych rub moliwa jest
waga przekraczajca 200 kg. Kosz zanurza
si w specjalnie zaprojektowanym zbiorniku.
Farba pokrywa ca powierzchni elementw.
Ruch spowodowany wolno obracajcym si
koszem moe poprawi jako procesu malo-
wania i doprowadzi do pozbycia si pche-
rzykw powietrza. Po zakoczeniu malowania
farb usuwa si ze zbiornika, a kosz zaczyna
szybko wirowa tak, i pokryte elementy
przemieszczaj si do jego zewntrznych
cian. Naddatek farby wypywa przez otwo-
rami kosza z powrotem do zbiornika, dziki
czemu odzyskuje si nieuyty wyrb lakie-
rowy. Po naoeniu powok naley podda
utwardzaniu. Na proces zanurzeniowy wpy-
wa kilka parametrw. Najwaniejsze z nich
to: czas zanurzania, prdko wirowania, czas
wirowania i wielko adunku. Istnieje kilka
innych parametrw, ktre rwnie wpywaj woduje natychmiastowe wysychanie powoki.
na ten proces. Zale one jednak od techniki
powlekania, np. od nachylenia jednostki wi-
rujcej. Grubo powoki zaley od prdkoci
wirowania i rednicy kosza: im wiksza prd-
ko i wiksza rednica oraz duszy czas wi-
rowania, tym ciesza powoka.
Fot. 4. MKS manipulator (WMV Apparatebau
GmbH & Co. KG).
Phot 4. MKS manipulator (WMV Apparatebau
GmbH & Co. KG)
44
4.2. Zanurzanie
Zanurzanie w farbie i osuszanie, przy za-
chowaniu odpowiednich warunkw, jest
szczeglnie odpowiednie w przypadku czci
o wyjtkowej geometrii, jak np. rury, blaszki
czy bardziej skomplikowane elementy. Po-
wlekanie rur od wewntrz i zewntrz moliwe
jest w jednej operacji. Element powinien mie
odpowiedni ilo otworw, przez ktre farba
moe wyciec w momencie osuszania. Techni-
ka ta odpowiednia jest dla lakierw bazowych
zawierajcych patki cynku oraz dla warstw
nawierzchniowych. Jest metod wysoce eko-
nomiczn.
4.3. Natrysk
Silny wpyw na rozpylanie farby ma uywa-
ny sprzt. W nowoczesnych technikach wyko-
rzystuje si pistolety HPLV (wysokie cinie-
nie, maa objto), w ktrych zawr mem-
branowy reguluje strumie farby. Optymalna
temperatura farby do natrysku wynosi 20C,
zaleca si rwnie podgrzanie malowanych
elementw do temperatury 2730C, co spo-
Zalety malowania metod natryskowego:
bardzo zwarta, jednolita i rwno rozprowa-
dzona powoka, sprzyjajca strukturze po- a ona nastpnie wkadana jest do pieca, prze-
woki cynkowej;
podwyszona ochrona przeciwkorozyjna o jedn pozycj. Proces ogrzewania jest taki
wysza ni w przypadku powok nanoszo-
Rys. 3. Wykres temperatury w piecu dla powoki DELTA -TONE 9000.
Fig. 3. Diagram of temperature in the oven for DELTA -TONE 9000 coating
nych metod zanurzenie-odwirowanie (przy
tej samej gruboci powoki);
wystarczy jedna warstwa farby do pokrycia
elementu;
moliwo malowania czciowego.
5. Utwardzanie
Kolejn operacj stanowi utwardzanie po-
woki, niezalene od techniki nakadania.
Utwardzanie powok przeprowadza si w r-
nego rodzaju piecach, ktre opisano poniej.
5.1. Piec z tam przenoszc
Pomalowane elementy przenoszone s
z kosza do pieca na wolno poruszajcej si
tamie. Pierwsza cz pieca to tzw. strefa pa-
rowania, w ktrej rozpuszczalniki, lub woda
w przypadku systemw wodnych, odparowuj
w temperaturze ok. 80100C. Poza t stref
znajduje si kaskada, z ktrej elementy spa-
daj na drug tam (z wysokoci ok. 30 cm
bd mniejszej) poruszajc si z wiksz
prdkoci ni pierwsza. Prowadzi to do roz-
mieszczenia elementw na duym obszarze
i zapobiega ich klejeniu oraz przywieraniu
do siebie Nastpnie powoki utwardza si
w okrelonej temperaturze, zalenej od zasto-
sowanej farby. Farby MKS zaprojektowano
tak, by mona byo utwardza je w podobnym
zakresie temperatur. W wikszoci wypadkw
istnieje zalecany zakres temperatur, w ktrych
moliwe jest utwardzanie. Po utwardzaniu
elementy ozibia si do temperatury otoczenia
(25C lub niszej). Ochadzanie ma zazwyczaj
miejsce w piecu, przez nawiew zimnego po-
wietrza.
5.2. Piec kasetowy
Innym typem pieca, w ktrym mona utwar-
dza powoki, jest piec kasetowy. Kady adu-
nek z kosza wkadany jest do osobnej kasety,
suwajc inne kasety wypenione wczeniej
sam jak w przypadku pieca z tam przenosz-
Ochrona przed Korozj, vol. 53, nr 2
c. Zamiast kaskady, wstrzsarka potrzsa ka-
set po ukoczonym wstpnym podgrzewaniu,
aby lepiej rozoy czci i zapobiec ich przy-
wieraniu do siebie. Ten rodzaj pieca jest za-
zwyczaj kontrolowany w peni automatycznie
za pomoc komputera. Dziki temu moliwe
jest rozpoczcie utwardzania nastpnej partii
podczas kocowego utwardzania pierwszej.
Proces ten nazywamy trybem mieszanym.
5.3. Piec komorowy
Ten rodzaj pieca najlepiej sprawdza si
w przypadku maych wsadw i adunkw
o maej objtoci. Ze wzgldu na konieczno
czstego otwierania pieca, w celu wymiany
adunku, przy wikszych elementach nastpo-
waoby znaczne opnienie w podgrzewaniu
caoci do wymaganej temperatury utwardza-
nia powoki oraz powstanie znacznych strat
energetycznych.
6. Przykady zastosowania powok
cynkowo-aluminiowych
Fot. 5. Spryny
Phot. 5. Springs
Fot. 6. ruby, elementy poczeniowe
Phot. 6. Screws, jointing pieces
Fot. 8. Klamry, elementy lizgowe
Phot. 8. Clamps, slip-elements
Fot. 10. Powoka pasywna
Phot. 10. Passive coating
7. Podsumowanie
Powoki cynkowe nakadane nieelektro-
litycznie znalazy szerokie zastosowanie
w przemyle, ze wzgldu na bardzo dobre
waciwoci antykorozyjne (odporno na
dziaanie mgy solnej znacznie powyej 1000
godzin, wg PN-EN ISO 9227), bardzo dobr
odporno na dziaanie temperatury, moli-
wo dobrania danego wspczynnika tarcia
oraz moliwo zastosowania nowoczesnych
metod nakadania. Powoki te s ju stoso-
wane przez prawie wszystkich producentw
rub. Dziesitki tysicy ton rub, poczwszy
od najmniejszych M2, a skoczywszy na
rubach wikszych ni M36, jak rwnie na-
krtek, pokrywanych jest obecnie, w celach
ochronnych, patkowymi powokami cynko-
wymi. Spryny, zaciski, spinacze resorw,
nity, sworznie itd. stanowi jedynie niewielk
gam ogromnej grupy czci, ktre s zabez-
pieczane tymi systemami. Patkowe powoki
cynkowe nanoszone nieelektrolitycznie nale
do najnowoczeniejszych metod zabezpiecze-
nia przed korozj.

Mgr in. Dipl.-Ing. Kazimierz Paplinski

Business Development Eastern Europe
Drken MKS Systeme GmbH&Co. KG
Wetterstrasse 58
D-58313 Herdecke
Fot. 7. Klamry bezpieczestwa, zaciski Fot. 9. Wzmocnienia przed uderzeniem bocznym Tel. + 49 163 44 63 686
Phot. 7. Clamps Phot. 9. Strengthenings www.doerken-mks.de

Informacja dla Autorw Autorzy materiaw nadesanych do publikacji w czasopimie s odpo-

Redakcja przyjmuje do publikacji tylko prace oryginalne, nie publikowane
wczeniej w innych czasopismach ani materiaach konferencji (kongresw,
sympozjw), chyba, e publikacja jest zamawiana przez redakcj. Artyku
przekazany do redakcji nie moe by wczeniej opublikowany w caoci lub
czci w innym czasopimie, ani rwnoczenie przekazany do opublikowania
w nim. Fakt nadesania pracy do redakcji uwaa si za jednoznaczny z owiad-
czeniem Autora, e warunek ten jest speniony.
Przed publikacj Autorzy otrzymuj do podpisania umow z Wydaw-
nictwem SIGMA-NOT Sp. z o.o.: o przeniesienie praw autorskich na wy-
czno wydawcy, umow licencyjn lub umow o dzieo do wyboru
Autora. Ewentualn rezygnacj z honorarium Autor powinien przesa
w formie owiadczenia (z numerem NIP, PESEL i adresem).
wiedzialni za przestrzeganie prawa autorskiego zarwno tre pracy, jak
i wykorzystywane w niej ilustracje czy zestawienia powinny stanowi wasny
dorobek Autora lub musz by opisane zgodnie z zasadami cytowania, z po-
woaniem si na rdo cytatu.
Z chwil otrzymania artykuu przez redakcj nastpuje przeniesie-
nie praw autorskich na Wydawc, ktra ma odtd prawo do korzysta-
nia z utworu, rozporzdzania nim i zwielokrotniania dowoln technik,
w tym elektroniczn oraz rozpowszechniania dowolnymi kanaami dys-
trybucyjnymi.
Redakcja nie zwraca materiaw nie zamwionych oraz zastrzega so-
bie prawo redagowania i skracania tekstw i do dokonywania streszcze.
Redakcja nie odpowiada za tre materiaw reklamowych.

Ochrona przed Korozj, vol. 53, nr 2 45