CZOWIEK - POGODA

Wpywamy na siebie wzajemnie

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej

Drogi Czytelniku!

Czasem zocimy si, e tak mocno pada, e wieje, e jest zimno lub bardzo
gorco i e dzieje si tak niezalenie od nas.

Tymczasem wcale nie musi by tak, jak mylimy. Na kolejnych stronach prze-
konasz si, e czowiek rwnie bywa sprawc zjawisk pogodowych.

To wcale nie jest tak, e na pogod nie mamy wpywu. Moe nie potrafimy
zamieni burzy w soneczny dzie czy suszy - w rzsisty deszczyk, ale bdc
czci rodowiska - moemy chroni nasz klimat, wspiera utrzymanie rw-
nowagi w przyrodzie. Sowem - wpywa na zjawiska pogodowe.

Niniejsza publikacja Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej ma za

zadanie wskaza, w jakich sytuacjach czowiek zmienia klimat. Zmienia
- niestety na gorsze...

A przecie wieego powietrza, czystej wody, soca i zieleni ma wystarczy

nie tylko dla nas, ale rwnie dla nastpnych pokole...
JAK POWSTAJE
PROGNOZA POGODY?
Prognozowanie pogody jest czasochonne i bardzo skomplikowane. Badaniem
pogody i klimatu zajmuj si meteorolodzy, a ta dziedzina nauki nazwana zostaa
meteorologi. Meteorolodzy zajmuj si badaniem i prognozowaniem pogody.
Ich praca polega gwnie na obserwacji zjawisk takich jak:
- temperatura powietrza,
- wilgotno powietrza,
- kierunek i sia wiatru,
- cinienie atmosferyczne i wiele, wiele innych.

Dane te zbierane s:
ze stacji naziemnych oraz stacji aerologicznych (baloniki pogodowe)
- rozmieszczone s na caym wiecie i dokadnie mierz czynniki wpywajce
na pogod,
z pokadw samolotw oraz statkw handlowych - podczas podry zbieraj W Polsce Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej nieustannie
i przekazuj informacje o pogodzie z rnych stron wiata, prowadzi pomiary, obserwacje hydrologiczne i meteorologiczne.
z satelitw meteorologicznych - kr wok Ziemi i robi zdjcia chmur, Naukowcy badaj take skaenie atmosfery i zanieczyszczenie wd.
ktre nastpnie przesyaj na Ziemi, Opracowuj ocen stanu technicznego, bezpieczestwa tam, zapr.
oraz radarw meteorologicznych, ktre rozmieszczone s w rnych czciach Na bieco sprawdzaj, jaka jest pogoda, ebymy wszyscy mogli
wiata i gromadz informacje o pogodzie. przygotowa si na nadchodzce wydarzenia atmosferyczne.
Aktualn pogod bardzo atwo znajdziemy w Internecie. Na stronie
Wszystkie zebrane dane przekazywane s do wielkich orodkw meteorolo- www.pogodynka.pl mamy najwiesze informacje o pogodzie w Twojej
gicznych. Tam s analizowane przez superszybkie komputery. Otrzymane infor- miejscowoci, a take w kadym zaktku wiata.
macje su do tworzenia mapy pogodowej.
Ta mapa pogodowa udzieli nam odpowiedzi na pytania: Czy bdzie ciepo, czy
zimno? Czy bdzie wiatr i jak silny? Czy bdzie pada deszcz czy nieg? Czy moe
bdzie wieci soce?
Jednak to nie wszystkie informacje, jakie moemy uzyska
z wynikw bada nad pogod. Prognozy pogody mog
uratowa ycie!
Informacje o lawinach, powodziach czy ostrym mrozie
pozwalaj ostrzec ludno i unikn nieszcz. Piloci
musz wiedzie czy nie bdzie burz, a kierowcy - czy nie
bdzie gooledzi.
Mimo tak wielu informacji, jakie posiadamy, pogoda
lubi pata figle. Dlatego te nie wszystkie prognozy si
sprawdzaj. Pogoda i jej zmiany jeszcze dugo pozostan
ywioem, ktrego nie da si opanowa, chocia rozwj
technologii uatwia jej prognozowanie nawet o tydzie
naprzd. Najbardziej wiarygodna pozostaje jednak
prognoza 3-dniowa, gdzie istnieje niewielkie ryzyko bdu.
 Przyrzdy w ogrdku meteorologicznym:
OGRDEK METEOROLOGICZNY Przyrzdw jest bardzo duo. Do najczciej uywanych nale:
1. widzialnociomierz - mierzy poziom widzialnoci na danym terenie;

Z PRZYRZDAMI POMIAROWYMI 2. laserowy miernik podstawy chmur - mierzy wysoko chmur niskich
(do 2500 m);
3. poletko z termometrami gruntowymi - mierz temperatur w gruncie
i na gruncie;
4. urzdzenie do pomiaru promieniowania sonecznego;
5. urzdzenie do automatycznego pomiaru dobowej sumy usonecznienia;
6. wiatromierze - mierz si i kierunek wiatru;
7. heliograf Campbella-Stokesa - mierzy czas usonecznienia;
8. klatka meteorologiczna, a w niej:
termometry rtciowe,
termometr maksymalny,
termometr minimalny,
czujnik temperatury i wilgotnoci,
9. aktynometr - pozwala na pomiar bezporedniego promieniowania Soca;
Gdzie mona zbudowa ogrdek meteorologiczny? 10. deszczomierze - su do pomiaru iloci opadw
Ogrdek meteorologiczny musi by na terenie otwartym, czyli (deszczu, niegu, mawki itd.).
takim, gdzie nie ma adnych budynkw, drzew, jezior oraz rzek.
W IMGW pracuje ponad 1400 doskonale wyksztaconych naukowcw
Nie moe te by zbyt wietrznie na tym terenie. Wszystko to
i specjalistw. Dziki nim wiemy, jak dugo utrzyma si pikna
moe przeszkodzi w badaniu pogody.
pogoda i czy zdymy popywa dk i wyj na spacer po
Naley przestrzega poniszych zasad, aby wyniki obserwacji pogody byy jak ce. Badacze z Instytutu od dziewidziesiciu lat
najbardziej prawdziwe: prognozuj dla nas pogod, ebymy mogli lepiej
w odlegoci 30 m od ogrdka nie mog znajdowa si adne budowle, wykorzystywa czas na wakacjach, w szkole i w pracy.
drzewa, krzewy oraz uprawy podlewane przez czowieka;
w odlegoci ponad 30 m od ogrdka mog sta mae pojedyncze obiekty
np. parterowy dom czy drzewo;
w odlegoci ponad 100 m od ogrdka mog sta pojedyncze domki
i mae grupy drzew;
w odlegoci ponad 300 m od ogrdka mog znajdowa si sady i parki;
w odlegoci co najmniej 500 m od ogrdka mog sta ju bloki mieszkalne.
Jak powinien wyglda ogrdek?
- Ogrdek powinien mie ksztat kwadratu.
- Teren powinien by wyrwnany (bez dow i grek) i poronity traw.
- Nie powinno by tam pni drzew czy krzeww.
- Urzdzenia w ogrdku nie powinny sobie przeszkadza w pracy.
- Urzdzenia do instalacji przyrzdw naley pomalowa bia farb,
aby podczas upaw jak najmniej si nagrzeway.
- Powinno by jak najmniej cieek, a te, ktre s, powinny by bardzo wskie.
- Ogrdek naley ogrodzi niezbyt gst siatk, z bramk zamykan na klucz.
- Na terenie ogrdka nie wolno depta trawy, a latem trzeba j regularnie
kosi.
- Naley dba o urzdzenia; nie powinno by na nich brudu, kurzu
czy pajczyn.
 Na Ziemi wyrniamy
pi rnych
stref klimatycznych.
Nale do nich:

strefa rwnikowa;
strefa umiarkowana;
strefa podbiegunowa;
pustynie;
gry;

Biegun poudniowy jest miejscem

pooonym najbardziej na poudniu
planety. W momencie, gdy na biegunie

RODOWISKA NATURALNE ZIEMI pnocnym trwa zima, tutaj panuje lato

przez sze miesicy.

Klimat ksztatowany jest przez wiele czynnikw. Najwaniejszym z nich jest Rwnie wane dla klimatu s wiatry
pooenie danego obszaru wzgldem Soca. Od tego, pod jakim ktem oraz prdy morskie, ktre przynosz
promienie Soca padaj w danym miejscu zaley, jaka jest tam temperatura. ochodzenie bd ocieplenie. Zimne
Ziemia jest kul, dlatego promienie soneczne padaj na ni pod rnym prdy morskie powstaj w okolicach
ktem. Najcieplej jest na rwniku, gdy w tym rejonie promienie Soca podbiegunowych i przenosz lodowat
padaj na Ziemi pod ktem prostym i bardzo silnie j nagrzewaj. wod w cieplejsze rejony wiata. Z kolei
Za to na biegunach jest zimniej, poniewa promienie padaj rwnolegle do ciepe prdy morskie powstaj
Ziemi i sabiej j nagrzewaj. w gorcych rejonach planety i przynosz
Ziemia cay czas krci si wok wasnej osi, ktra nachylona jest pod ocieplenie w innych jej rejonach.
pewnym ktem wzgldem Soca. Kiedy Soce owietla biegun pnocny to Powietrze te tworzy klimat. Znajduje
biegun poudniowy pozostaje w cieniu. Biegun pnocny jest pooony si w cigym obiegu i przynosi mrozy
najbardziej na pnocy naszej planety. Zima trwa tam p roku i wwczas znad biegunw lub upay znad rwnika.
przez ca dob jest ciemno.
STREFA PODBIEGUNOWA
Panuje tu zimny i niesprzyjajcy klimat. Wszystko jest skute lodem,
a temperatury zaczynaj si od -55C i sigaj nawet -80C. Arktyka znajduje
si na biegunie pnocnym i jest ogromn bry lodu. Od brzegu tego
gigantycznego lodowca odrywaj si wielkie bryy lodu tworzc lodowe gry.
Z kolei Antarktyda to kontynent pooony na biegunie poudniowym, pokryty
grub warstw lodu.

Pomimo tak niesprzyjajcego klimatu, oba bieguny s zamieszkae. Na biegunie

pnocnym yj niedwiedzie polarne, ktrych grube futro ochrania przed
mrozami. Spotka moemy tu take morsa, lisa polarnego, wilka polarnego,
zajca polarnego, a take sow nien.

Z kolei w okolicy bieguna poudniowego spotka moemy foki, pingwiny, orki

oraz albatrosy.

STREFA UMIARKOWANA

W strefie umiarkowanej, w ktrej znajduje si Polska,

wyrniamy cztery pory roku:
wiosn, ktra jest por przejciow pomidzy zim a latem,
lato
jesie, ktra jest por przejciow pomidzy latem a zim,
zim

Wystpuj tu trzy rodzaje klimatu:

morski - charakteryzuje si du wilgotnoci powietrza, agodn zim
i chodnym latem,
kontynentalny - charakteryzuje si chodn zim i gorcym latem,
rdziemnomorski - charakteryzuje si suchym i gorcym latem
oraz agodn zim.
STREFA RWNIKOWA

Rozciga si od zwrotnika Raka - poprzez rwnik

- a do zwrotnika Kozioroca. Panuje tu upalne, tropikalne lato,
TERENY PUSTYNNE
a zimy nie ma wcale.

Wyrniamy dwa klimaty w strefie rwnikowej:

wilgotny - najbliej rwnika; cay czas jest tu gorco

i wystpuj czste opady deszczu, a obszar poronity jest
gst dungl,
suchy - w pobliu zwrotnikw; tu rwnie
cay czas jest gorco, jednak rzadkie opady
deszczu oraz niedostatek wody powoduj
wystpowanie sabo zadrzewionej sawanny.
W strefie rwnikowej jest zawsze gorco
i nigdy nie ma zimy.
Rwnik dzieli Ziemi na pkule:
pnocn i poudniow.
W strefie rwnikowej mieszka 1/3 ludnoci wiata.
Rozciga si ona na trzy kontynenty i zalicza si do niej cz
Ameryki rodkowej, Afryki oraz Azji. Mieszkacy tych rejonw
trudni si gwnie rolnictwem. Uprawiaj zboa, ry, kaw i soj.
Oprcz mieszkacw wielkich metropolii, mona si tu natkn
na plemiona, ktre od wiekw yj na uboczu zamieszkujc
dungl i wiodc tradycyjny, prosty tryb ycia.
To bardzo niegocinne i nieprzyjazne czowiekowi miejsca na naszej plane-
cie. S skaliste, piaszczyste i wszystkie charakteryzuje dugotrwaa susza.
Brak wody czyni te tereny wymarymi. Deszcz pada tu bardzo rzadko,
roliny byskawicznie rosn i rwnie szybko usychaj.
Jedne pustynie s skaliste, inne pozostaj piaszczyste.
Na niektrych wiatr przenosi ziarenka piachu tworzc
malownicze wydmy. W dzie panuj upay, a noc
temperatura byskawicznie spada. Najczciej spotykanymi
tu zwierztami s: antylopy, wielbdy, skoczki pustynne,
szakale, gazele, skorpiony, gekony, warany.
Roliny s rzadkoci, a jeeli ju wystpuj, to s
znakomicie przystosowane do warunkw panujcych
na pustyni. Czsto zamiast lici, maj kolce
oraz gboko zapuszczone korzenie.
Cz rolin potrafi take gromadzi
zapasy wody.
TERENY GRSKIE
Panuje tu specyficzny klimat uzaleniony od wysokoci gr. Im wyej, tym obfitsze
opady i nisza temperatura, ktra obnia si o 0,5C co 100 m w gr.

W zalenoci od wysokoci, gry zamieszkuj rozmaite zwierzta

(np. kozice grskie). Ronie tu zrnicowana rolinno
- od bujnej u podny, a po jej brak - na szczytach najwyszych gr,
gdzie krluj skay i nieg.

DLACZEGO I JAK
POWINNIMY DBA O KLIMAT?
Klimat, to pogoda, ktra jest obserwowana
w bardzo dugim czasie (ponad 30 lat!).
Pogoda i klimat s warunkiem ycia na Ziemi
kadej yjcej istoty - nie tylko czowieka, ale
rwnie zwierzt i rolin.
Dlatego te obserwacja pogody jest taka
wana.
Elementy meteorologiczne mona obserwowa
w rnych skalach przestrzennych.
- globalna - gdy opisywany jest oglny klimat
dla planety;
- makroskala (regionalna) - gdy opisujemy klimat
duych powierzchni (np: kontynentu, kraju,
regionu)
- lokalna - gdy obszar, ktry bierzemy pod uwag
zajmuje ma powierzchni (np: miasto, wzgrze)
- mikroskala - gdy bierzemy pod uwag
oddziaywania rodowiska na atmosfer
na wysokoci do 2 m.
Klimat jest naszym bogactwem.
Na naszej planecie yje coraz wicej ludzi. Wszyscy musz mie co je, pi i gdzie
mieszka. Ziemia posiada wystarczajco duo zasobw naturalnych (m.in: woda
sodka, wgiel, gaz ziemny, roliny jadalne), by zaspokoi kad yjc na niej istot.
Ludzie musz si dopasowa do klimatu, w ktrym yj, poniewa s od niego
uzalenieni - bez odpowiednich warunkw ycie na Ziemi nie bdzie moliwe.
Dlatego te obowizkiem kadego czowieka jest ochrona klimatu i korzystanie
z niego w odpowiedni sposb.
Zmiany i zmienno klimatu
Klimat zmienia si nie tylko przez dziaalno czowieka, ale te ze zupenie innych
powodw, niezalenych od czowieka. Do najwaniejszych naturalnych przyczyn
zmian klimatu zalicza si aktywno wulkanw. Podczas wybuchu wulkanu do
atmosfery dostaje si ogromna ilo pyw wulkanicznych i gazw trujcych. Pyy
unoszone s przez wiatr na odlege obszary, przez co zatrzymuj promienie
soneczne. Gazy trujce niszcz warstw ochronn Ziemi (warstw ozonow). Mimo
tego, wybuch wulkanu nie jest a tak grony, jak szkodliwe dziaania czowieka.
Zanieczyszczenia s gwnym powodem zmian klimatu.
Z powodu dziaalnoci czowieka klimat zmienia si bardzo szybko. Niszczc klimat,
ludzie sami siebie niewiadomie zabijaj. Ju teraz wida zmiany, jakie powstay
przez dziaalno czowieka. Dlatego ludzie musz ograniczy produkcj
i rozprzestrzenianie si w rodowisku szkodliwych substancji.
ZAPAMITAJ
Pogoda, to stan atmosfery w pewnym miejscu, w pewnej chwili.
eby okreli pogod, obserwuje si tak zwane elementy meteorologiczne,
czyli m.in:
- temperatur powietrza
- wilgotno powietrza
- kierunek i si wiatru
- cinienie atmosferyczne
- opady (np: deszcz, nieg, grad)
- nasonecznienie.
CO I W JAKI SPOSB
ZANIECZYSZCZA CZOWIEK?
1. POWIETRZE
Szkodliwe gazy (metan, dwutlenek wgla) niszcz warstw ozonow, ktra chroni
Ziemi przed szkodliwym promieniowaniem Soca. Powstaje dziura ozonowa.
Szkodliwe promieniowanie soneczne nie jest zatrzymywane w miejscu, gdzie
utworzya si dziura ozonowa. Przez ni promienie przedostaj si na Ziemi
i - nie majc powrotu - zostaj na Ziemi. Prowadzi to do ocieplenia klimatu.
Gazy, ktre niszcz warstw ozonow wydobywaj si z:
kominw fabryk czy elektrowni, samochodw (spaliny), domw (podczas ogrzewania).
Lasy s naturalnym filtrem Ziemi. Mona powiedzie, e s jej pucami. To one
pochaniaj wikszo trujcych gazw. Jednak i one nie dadz sobie rady, gdy
czowiek nie ograniczy emisji tych zanieczyszcze do rodowiska.
Najprostszym sposobem, by ograniczy powstawanie trujcych gazw i ich
wypuszczanie do rodowiska jest:
budowanie fabryk, ktre posiadaj filtry, wychwytujce trujce gazy;
budowanie elektrowni wiatrowych, sonecznych, czy wodnych, ktre nie
brudz rodowiska;
poruszanie si naturalnymi rodkami komunikacji: rower, czy spacer, zamiast
uywania samochodw.
2. GLEBA
Nawozy sztuczne oraz niektre rodki ochrony
rolin niszcz gleb i wody, ktre si w niej znajduj.
Przez niewaciwe korzystanie z dbr natury i trucie
ich chemikaliami, miejsca uprawy rolin czsto
zamieniaj si w pustynie.
Trujce gazy maj te wpyw na gleb. To one s przyczyn powstawania
tzw. kwanych deszczw (woda zmieszana z trujcymi gazami), ktre niszcz
uprawy.
Rwnie odpady komunalne, czyli mieci s przyczyn niszczenia rodowiska.
Najlepszym sposobem na radzenie sobie z tym problemem jest segregacja
odpadw i ich przetwarzanie (tzw. recykling). Nawozy sztuczne natomiast
najlepiej ograniczy do minimum i zastpi je nawozami naturalnymi.
3. WODA Powstao wiele organizacji, ktre
cieki wylewane do rzek s przyczyn wyginicia ryb. Taka woda staje si zajmuj si obserwacj klimatu
niezdatna do picia rwnie dla ludzi. i jego ochron. Najwaniejsz z nich
Przykadem takiej rzeki jest Ganges - wita rzeka Indii. Przez mycie si jest wiatowa Organizacja
w niej wielu ludzi, jak i wrzucanie do niej rnych rzeczy i odpadw, rzeka Meteorologiczna (WMO), ktra
ta staa si bardzo brudna, a pijcy z niej wod Hindusi czsto zapadaj sprawdza zmiany temperatur,
na rnego rodzaju choroby. wysoko mrz i oceanw, czy
zawarto trujcych gazw
w atmosferze.

W Polsce tymi badaniami zajmuje

si Instytut Meteorologii
i Gospodarki Wodnej.

Jeeli dojdzie do zanieczyszczenia wody lub gleby, niemoliwym bdzie

przywrcenie ich do stanu pocztkowego.

Ograniczenie do minimum iloci ciekw wpuszczanych do rzek oraz

odpowiednie czyszczenie i filtrowanie wody jest najlepszym sposobem na
zachowanie dobrej jakoci wody pitnej.
 NIEBLOWE to na przykad:
ospao i senno,
uczucie zmczenia,
trudnoci z koncentracj
dusznoci,
uczucie ucisku i pulsowania w skroniach,
brak apetytu,
zy nastrj,
brak energii i chci do dziaania.

Wpyw na samopoczucie i zdrowie moe mie prawie

kady czynnik atmosferyczny, ale najbardziej uciliwe s:
spadki i wahania cinienia,
Wpyw pogody na zdrowie i samopoczucie czowieka dugotrway brak promieni sonecznych,
Czowiek zawsze interesowa si zjawiskami pogodowymi oraz klimatem. opady deszczu
Nasi przodkowie ju dawno zauwayli, e pogoda ma zwizek z samopoczu- dugi okres jesienno-zimowy.
ciem i zdrowiem czowieka. Wpywem pogody na organizmy ywe zajmuje
si biometeorologia. Za jej twrc uwaa si Hipokratesa (460-377 r. p.n.e.),
ktry szczegowo okreli wpyw klimatu na fizyczny i psychiczny rozwj
czowieka. Dzisiaj, po 25 wiekach, coraz czciej wracamy do sw
Hipokratesa, ktry mwi: zdrowie czowieka zaley od jego wspycia
z natur.
Biometeorologia sporzdza prognozy, ktre pozwalaj okreli samopoczucie
ludzi w zalenoci od tego, jaka jest pogoda. W Polsce zajmuje si tym
Polskie Towarzystwo Balneologii i Medycy Fizykalnej, a badania naukowe s
prowadzone w kilku orodkach akademickich oraz w Instytucie Meteorologii
i Gospodarki Wodnej.

Dua cz ludzi jest wraliwa na zmiany pogody.

Sytuacje meteorotropowe to takie czynniki atmosferyczne, ktre powoduj U osb bardziej wraliwych pojawia si tzw. zdolno przewidywania pogody.
objawy chorobowe i dolegliwoci rwnie u osb zdrowych. To niekorzystne Objawia si wahaniami nastroju i sennoci przed deszczem czy burz lub
dla naszego organizmu zmiany pogody. Mog powodowa senno, znuenie, nagym spadkiem si, kiedy zblia si front atmosferyczny.
powodowa rozdranienie. Meteoropatami s zwykle mieszkacy miast, ktrzy czsto przebywaj
Meteoropatia lub meteopatia (od gr. meteo - pogoda, phatos - cierpienie) to w zamknitych pomieszczeniach mieszka i biur (klimatyzacja, centralne
wraliwo organizmu na niekorzystne warunki pogodowe. Moe by zapro- ogrzewanie), nie majcy czasu na sport, oddychajcy zanieczyszczonym
gramowana w genach czowieka lub nabyta w wyniku przebytych chorb, powietrzem. Liczba osb skarcych si na nadwraliwo zwizan z pogod
starzenia si organizmu i braku ruchu. jest znacznie mniejsza na wsi. Tu ludzie nadal yj bliej natury, a praca na
Objawy meteoropatii dziel si na: blowe i nieblowe. wieym powietrzu hartuje ich organizm.
 Najwikszy wpyw na samopoczucie czowieka Niekorzystnie na organizm mog oddziaywa rwnie stany pogody,
maj: takie jak:

Fronty chodne (zmiana cinienia, spadek Pogoda upalna (z temperatur powyej 30C) i parna, ktra towarzyszy
temperatury i wzrost prdkoci wiatru). Zwikszaj napywowi powietrza zwrotnikowego - utrudnia oddawanie ciepa przez drogi
ryzyko wypadkw drogowych oraz wypadkw przy oddechowe i skr. Jest le znoszona przez osoby z chorobami ukadu krenia.
pracy na duych wysokociach.
Fale ciepa, to utrzymywanie si przez wiele dni i tygodni bardzo gorcej
Wiatry fenowe (szybki znaczny spadek cinienia i wilgotnej pogody w okresie letnim - powoduje zagroenie dla zdrowia i ycia
i wilgotnoci oraz wzrost temperatury). ludzi, szczeglnie starszych.
U meteopatw wystpuje: pobudliwo fizyczna
i psychiczna, niepokj, oglne osabienie, uczucie
lku, depresja, ble gowy. Gdy w grach wieje halny,
statystyki wykazuj wzrost liczby wypadkw, bjek,
a po jego przejciu ludzi ogarnia senno lub
rozdranienie.

Wpyw wiatru na psychik jest znany od

wiekw, np. w krajach arabskich
zwyczajowe prawo mwi o tym, e
przestpstwa dokonane podczas chamsinu
(to odpowiednik naszego halnego) nie
podlegaj karze, a przestpstwa dokonane
podczas wiatru fenowego w Szwajcarii
take znalazy swe odzwierciedlenie w
przepisach prawnych (jako okoliczno
agodzca).

Burze - silnie dziaaj na ukad nerwowy

czowieka, wyzwalaj uczucie lku,
niepokoju, powoduj trudnoci w skupieniu
uwagi, a czasami zaburzenia kreniowe
i jelitowe.

Map zbiorcz burz, aktualizowan

co 10 min mona obejrze w zakadce
www.pogodynka.pl/burze.php Pogoda soneczna (niekorzystna) - zbyt silne dziaanie promieniowania
sonecznego moe prowadzi do chorb oczu, zaburze ukadu odpornociowego,
raka skry. Dlatego te coraz czciej suby meteorologiczne wydaj w sezonie
prognozy wielkoci promieniowania ultrafioletowego.

Aktualne dane znajdziemy na stronie www.pogodynka.pl.

Nadmierne opalanie jest szkodliwe. Indywidualna wraliwo czowieka na
promieniowanie UV zaley od typu jego skry. Indeks UV jest miar intensywnoci
promieniowania ultrafioletowego Soca.
Prognozy indeksu UV przygotowuje Orodek Aerologii IMGW przy wsppracy
z Zakadem Bada Satelitarnych i Zespoem Prognoz Mezoskalowych w Krakowie.
W przypadku ludzi cierpicych na fotowraliwo (wraliwo na wiato) pogoda
soneczna moe spowodowa powane reakcje ich organizmu (od zaczerwienienia
skry i pcherze - po trwae blizny).
Pogoda pochmurna - nie nastraja optymistycznie do ycia, zwaszcza jesieni i zim,
sprzyja nastrojowi melancholii i rozdranienia, powoduje nawet tzw. depresj zimow.
Zauwaono w tym czasie zmniejszon odporno organizmu na rnego rodzaju
infekcje.
Zanieczyszczenie powietrza - utrzymywanie si przez duszy czas bezwietrznej
pogody, moe powodowa wzrost iloci zanieczyszcze, takich jak tlenki azotu,
wgla, siarki i wglowodory, pochodzcych ze spalania np. wgla czy paliwa
w samochodach. Poza tym, ograniczaj one dopyw promieniowania sonecznego,
powodujc powstawanie smogu.
Pogoda soneczna (korzystna) wzmaga dziaanie ukadu krwiotwrczego, wpywa na
przemian materii, zwiksza odporno czowieka na zakaenia, wpywa na tzw.
psychiczne odczucie pogody. Dziki niej jestemy radoni, a ycie wydaje si bardziej
kolorowe. Promieniowanie nadfioletowe dziaa bakteriobjczo (przyspiesza gojenie
si ran), hartuje (sprzyja opaleninie), wywouje rwnie przemiany biochemiczne
sprzyjajce tworzeniu si witaminy D3 (przeciwkrzywiczna).
Jak sobie radzi z dolegliwociami zwizanymi z pogod i jej zmianami?
Jeli jestemy zdrowi, peni energii i pomysu na ycie, nie powinna nas ta
dolegliwo dopa.
Jak si przed nimi uchroni?
Najlepiej dziaa ruch na wieym powietrzu, nawet spacer pod parasolem
- byle nie podczas burzy, bo wyadowanie atmosferyczne moe nam spowodowa
znacznie wiksz przykro ni bl gowy.
Pamitajmy jednak, e pogoda ducha
nigdy nie spowoduje reakcji meteorotropowej
w naszym organizmie.
ZAGROENIA
HYDROLOGICZNE I METEOROLOGICZNE

Istnieje wiele zagroe zwizanych z pogod.

Mona wrd nich wymieni:

Zagroenia meteorologiczne
wiatr
burza
mga
gooled
upay
mrozy
zamiecie i zawieje

Zagroenia hydrologiczne
powodzie
susza
lawiny niene

ZAGROENIA METEOROLOGICZNE

Wiatr jest naturalnym ruchem powietrza. Moe mie rn si. Przy wikszych
prdkociach stwarza jednak powane zagroenia.
Gdy wiatr nagle staje si silniejszy i wkrtce ustaje, mwimy, e jest to poryw wiatru.
Najbardziej niebezpieczne wiatry to:
- cyklony, czyli gwatowne nawanice - s w stanie zniszczy wszystko, co napotkaj na
swej drodze - nawet samochody, statki czy domy.
W rnych czciach wiata maj inne nazwy. Na przykad w Japonii nazywane
s monsunami. Amerykanie natomiast mwi o nich huragany.
Cyklony powstaj nad ciepymi morzami, podczas parowania wody. S gigantycznych
rozmiarw, sigajcych nawet do 1000 km. Powstaj zawsze w tych samych miejscach.
Ta wirujca masa powietrza jest bardzo niebezpieczna, gwnie przez silny wiatr
(wiejcy z prdkoci okoo 200 km/h) i ulewne deszcze, przez ktre czsto dochodzi do
powodzi. Nawet po ucichniciu cyklonu, jeszcze przez wiele dni morze jest wzburzone.
- tornada, czyli trby powietrzne - to bardzo gwatowny i silny wiatr wirujcy od dolnej
czci chmur w kierunku ziemi. Powstaje bardzo szybko i rwnie szybko zanika.
Prdko poruszania si tornada jest ogromna, jednak i tak o wiele mniejsza ni
cyklonu. Powstaje najczciej podczas burzy. Podobnie jak cyklon, niszczy wszystko
z czym si spotka, jednak na mniejszej powierzchni i przede wszystkim na ldzie.
Tornada najczciej pojawiaj si w USA i Meksyku.
Burza - to wyadowania atmosferyczne z silnymi opadami. Podczas burzy
powstaj chmury o nazwie Cumulonimbus. Wystpuj wwczas wyadowania
elektryczne w postaci byskawic i grzmotw, jak te zwykle bardzo silny
i porywisty wiatr oraz ulewne deszcze. Podczas tworzenia si byskawic,
powietrze w chmurze rozgrzane zostaje do bardzo wysokiej temperatury, co
powoduje przepyw prdu w kierunku ziemi. Byskawice s bardzo
niebezpieczne. Podczas uderzenia pioruna moe doj do uszkodzenia urzdze
elektrycznych, a nawet poarw. Kontakt z byskawic moe prowadzi do
powanych oparze.
Mga - mona powiedzie, e to taka chmura, ktra znajduje si zaraz nad
powierzchni ziemi. Skada si z bardzo maych kropelek wody lub krysztakw
lodu. Ta warstwa powietrza ogranicza widoczno. Im duej trwa i im jest
gstsza, tym jest bardziej uciliwa. Mga jest niebezpieczna bo pogarsza
widoczno. Czsto jest przyczyn wypadkw drogowych.
Bardzo czsto nad miastami mga miesza si z zanieczyszczeniami i spalinami.
Takie poczenie to smog.
Gooled - czyli zamarznity na powierzchni ziemi deszcz. To osad lodu
powstay przez zamarznicie kropelek deszczu na rnych powierzchniach,
ktre maj ujemn temperatur.
Gooled jest przyczyn kolizji drogowych, poniewa zamarznite krople
tworz lisk nawierzchni.
Upay - wystpuj wtedy, gdy temperatura przekracza 30C. Dugie upay nie
tylko s uciliwe dla ludzkiego organizmu, ktry traci bardzo duo wody, ale
rwnie s przyczyn niskich plonw rolin. Mog te powodowa poary na
duych powierzchniach lenych lub na kach. Upay powoduj te niszczenie
asfaltu na nawierzchniach drg.
Silne mrozy - silny mrz wystpuje wtedy, gdy temperatura powietrza spadnie
poniej minus 20C. Silne mrozy mog doprowadzi do mierci poprzez
wyzibienie ciaa. Dugotrwae mrozy s czsto przyczyn mierci ludzi.
Powoduj te straty materialne (niszczenie upraw, rolin).
Zamie niena - to wichura porywajca i miotajca lecymi na powierzchni
ziemi patkami niegu.
Zawieja - jest zamieci nien przy rwnoczesnym opadzie niegu.
Zamiecie i zawieje powoduj ograniczenie widzialnoci i powstawanie
nienych zasp.
Pasma zrnicowanej pogody przemieszczaj si nad naszym krajem
przynoszc soce, opady, a czasem nawet burze.
IMGW od dziewidziesiciu lat prognozuje dla nas pogod, z wyprzedzeniem
informujc nas o nadchodzcych zmianach w pogodzie. Dziki temu moemy
przygotowa si na kad pogod.
ZAGROENIA HYDROLOGICZNE

Powd - to podwyszenie wysokoci stanu wody w rzekach i jeziorach oraz

wylewanie si nadmiaru wody z tych zbiornikw. Powodzie s niebezpieczne
dla zdrowia i ycia ludzi. Zakaaj wod pitn, niszcz domy, drogi i uprawy.
Czsto jednak ludzie czekaj na powodzie. Na przykad wylewajce si ze
swojego koryta wody rzeki Nil czy Missisipi uyniaj tereny wzdu brzegw,
co sprzyja uprawie rolin.

Wyrniamy powodzie:

Opadowe (deszczowe) - s spowodowane intensywnymi i dugotrwaymi

opadami deszczu.

Roztopowe - powstaj na wiosn, gdy lody i niegi na rzece, potoku czy

jeziorze zaczynaj topnie. Pojawiaj si na wszystkich rzekach kraju.

Zatorowe - pojawiaj si w czasie zamarzania rzeki. Powstaj krysztaki

lodu, ktre uniemoliwiaj przepyw wody.

Sztormowe - powstaj wycznie na morzach i oceanach. Przyczyn powodzi

sztormowej jest wiatr o sile przekraczajcej 6 stopni w skali Beauforta.
Woda zostaje zepchnita w kierunku brzegu (tzw. cofka), podtapiajc go.
Prdko wiatru dochodzi do 50 km/h. Powstaj wielkie fale, ktre mog
zatopi statek czy zniszczy budynki nad brzegami mrz i oceanw.
Susza - to dugotrway brak lub ograniczenie opadw. Trudno okreli zasig
terytorialny suszy oraz kiedy zaczyna si ona lub koczy. Wiadomo jednak, e
jest przyczyn wysuszenia gleby, przez co niszczy uprawy rolin. To moe
doprowadzi do niskich zbiorw, a to z kolei - do klski godowej. Wysusza
wszystko, zmniejsza ilo wody pitnej. Przyczynia si te do powstawania
poarw.

Rodzaje suszy
susza atmosferyczna - przez 20 dni nie ma opadw
susza glebowa - trwa ponad 20 dni. Wpywa niekorzystnie na wzrost rolin,
poniewa wysycha woda w glebie.
susza hydrologiczna - obnia si poziom wd powierzchniowych
(np: rzeki, jeziora, morza) i podziemnych.

Susze: atmosferyczna i glebowa zanikaj stosunkowo szybko.

Susza hydrologiczna trwa dugo, poniewa wyrwnanie poziomu wd wymaga
obfitych i dugotrwaych opadw.

Lawiny niene - to gwatowne zsuwanie si duych mas niegu w d

stoku. Wystpuj w grach.

Czynnikami sprzyjajcymi powstawaniu lawin nienych s:

liczne warstwy niegu na zboczach,
wiatr,
sygnay akustyczne (gone krzyki, huki).

Lawiny niszcz lasy, szat rolinn, uszkadzaj drogi i budynki mieszkalne.

S niebezpieczne dla narciarzy i turystw, poniewa mog doprowadzi do
zasypania, uduszenia lub zamarznicia czowieka pod niegiem.
Co zrobi w przypadku wystpienia zagroenia?

Poprzez suchanie radia i ogldanie telewizji mamy stay kontakt z informacjami,

ktre nas dotycz. Media informuj o zagroeniach i podaj, co naley zrobi.
Dziki nim moemy si dowiedzie, kiedy i gdzie mona napotka
niebezpieczestwo.

Gdy ju wiemy, e dojdzie do zagroenia, naley:

1. Przygotowa si do ucieczki bd pozostania w miejscu poprzez:
spakowanie i schowanie w bezpiecznym miejscu wanych dokumentw
i przedmiotw (np: pienidze, biuteria, pamitki rodzinne);
sporzdzenie listy potrzebnych lekw;
suchanie aktualnych informacji w radiu i telewizji, a take od policjantw,
czy straakw;
przygotowanie zapasw ywnoci i wody pitnej (najlepsze s produkty, ktre
atwo si nie psuj i nie wymagaj gotowania. Woda powinna by w czystych
i szczelnie zamknitych pojemnikach);
przygotowanie ciepych, nieprzemakajcych ubra i butw, piworw;
spakowanie rodkw higieny (mydo, szczoteczka do zbw, pasta)
rodkw pierwszej pomocy (bandae, woda utleniona, plastry), wieczek, latarek.
2. Zabezpieczy dom i jego wyposaenie poprzez:
wyczenie gwnych zaworw prdu i gazu;
przeniesienie wyposaenia domowego (meble, telewizor, radio, pralka itp.)
w bezpieczne miejsce;
przeniesienie w bezpieczne miejsca rodkw chemicznych (trucizny na gryzonie,
farby, rozpuszczalniki itp.);
postpowanie wedug zalece lokalnych sub kryzysowych.

Natura pena jest zagroe. Zjawiska atmosferyczne mog uprzyjemni nam

wypoczynek na wakacjach, ale mog te spowodowa powane zniszczenia
i utrudnienia.

Eksperci z IMGW prognozuj dla nas pogod

i ostrzegaj przed moliwymi zagroeniami.
Obieg wody w przyrodzie
Nasza planeta w 70% pokryta jest wod, dlatego nazywana jest bkitn
planet. Woda znajduje si wszdzie:
pod postaci lodu (w stanie staym) wystpuje wtedy, gdy temperatura
powietrza spada poniej 0C oraz w regionach zimnych, wysoko w grach
i na biegunach,
pod postaci pary wodnej i drobnych kropelek (w stanie lotnym) znajduje
si w powietrzu, tworzc np. mgy,
w stanie ciekym - pynie w rzekach, jeziorach oraz tworzy wody gruntowe.
Woda w przyrodzie nieustannie kry, nastpuje ciga jej wymiana midzy
rnymi zbiornikami. Obieg wody nie ma punktu pocztkowego. Moemy
jednak przeledzi cay cykl zaczynajc od oceanu.
Bardzo wan rol odgrywa tu Soce, ktre podgrzewa wod w oceanie.
Nastpnie woda zaczyna unosi si do gry w postaci pary.
Powietrze przenosi par wyej, do atmosfery, gdzie woda czy si w kropelki
i tak powstaj chmury.
Nastpnie wiatr przenosi chmury wok Ziemi. Drobne czsteczki wody
w chmurach zderzaj si ze sob i w kocu w postaci deszczu lub niegu
spadaj na ziemi. nieg moe przeksztaci si w pokryw lodow
i lodowce, ktre mog zatrzyma zamroon wod na tysice lat!
W cieplejszym klimacie pokrywa niena wiosn roztapia si. Powstaa w ten
sposb woda spywa po powierzchni ziemi i dociera do rzek. Pozostaa cz
wody wsika w podoe. Cz wody moe by wchonita przez korzenie
rolin. Reszta wody spywa jeszcze niej a dociera do ska, ktre nie
przepuszczaj wody i tworz wody podziemne.
Czasami woda spywa po warstwach nieprzepuszczalnych do miejsc,
w ktrych wydostaje si na powierzchni Ziemi w postaci rda albo wpada
bezporednio do koryta rzeki.
Po jakim czasie woda ta dotrze do oceanu, gdzie cykl obiegu wody
koczy si...? Nie! Ponownie si rozpoczyna...
Drogocenna woda
Chocia zasoby wodne s bardzo powszechne i oglnie dostpne, to tylko
cz z nich nadaje si do wykorzystania. Dlatego te naley uywa wody
bardzo oszczdnie i ostronie. Zaledwie 2,5% wody na Ziemi nadaje si do
spoycia.
Tak zwana woda pitna to woda sodka, ktra zostaa oczyszczona, gdy woda
sodka wystpujca naturalnie nie zawsze nadaje si do picia. Czsto zawiera
chorobotwrcze mikroorganizmy czy nawozy sztuczne, ktre s szkodliwe dla
zdrowia. Dlatego te wod trzeba uzdatnia.
W tym celu buduje si specjalne stacje uzdatniania wody. Tam szereg duych
zbiornikw oraz systemy filtrw su do usuwania zanieczyszcze
i chorobotwrczych mikroorganizmw oraz poprawiaj smak i przejrzysto
wody.
Z kolei woda zuyta, pochodzca z kanalizacji, trafia do oczyszczalni
ciekw. Tam usuwane s z niej zanieczyszczenia po to, aby woda z powrotem
moga trafi do rzeki.
Nasze zapotrzebowanie na wod jest ogromne. Woda suy nam nie tylko do
picia, ale i do podlewania rolin, prania, zmywania, mycia oraz do pywania
w basenach czy parkach wodnych. Szerokie zastosowanie znajduje rwnie
w przemyle oraz rolnictwie. Systemy nawadniania rolin s bardzo popularne
i podnosz jako plonw, ale zuywaj te ogromne iloci sodkiej wody.
 Morza i oceany

97,5% ziemskich zasobw wody stanowi morza i oceany. yje w nich wiele
gatunkw rolin i zwierzt. Czowiek korzysta z tych bogactw i prowadzi poowy
fauny morskiej (ryby, kraby, mae itp.). Jednak naukowcy twierdz, e wikszo
gatunkw ryb jest odawianych tak intensywnie, e wkrtce mog wygin.
Najwicej ryb odawiaj Chiny, Peru i Japonia. Oprcz ryb owi si take glony,
ktre wykorzystuje si w przemyle spoywczym i farmaceutycznym.
Do poowu ryb na skal przemysow su gigantyczne trawlery czyli statki,
ktre mog przebywa na penym morzu przez wiele tygodni. To taka fabryka na
wodzie. Wyowione ryby s od razu sortowane, myte i patroszone, a w kocu
zamraane.
Nie wszystkie spoywane przez nas ryby czy owoce morza (mae, ostrygi)
pochodz z poowu. Znaczna ich cz jest hodowana w specjalnych zbiornikach,
gdzie rosn do odpowiedniego rozmiaru, a nastpnie trafiaj na nasz st.

A co, kiedy wody braknie?

Na wiecie istniej regiony, w ktrych bardzo trudno o wod, gdy brakuje tam
jej zasobw. Dlatego mieszkacy tych regionw opracowali rne rozwizania,
ktre pozwalaj im zaopatrzy si w wod. Na Saharze woda wydobywana jest
z gbokich studni, ktre sigaj a do wd gruntowych. Na Bliskich Wschodzie
montuje si specjalne instalacje do odsalania wody morskiej, a w Poudniowej
Afryce wod odzyskuje si z powietrza. Specjalne sieci wyapuj tam wod
z mgy, ktra nastpnie spywa rynienk do specjalnego zbiornika.

S te kraje bogate w zasoby wody, jednak ich mieszkacy nie maj dostpu do
wody pitnej. Dzieje si tak dlatego, e ze wzgldu na bardzo wysokie koszta, woda
nie jest uzdatniana ani dostarczana mieszkacom. Ponadto znaczna cz wody
jest zanieczyszczana przez czowieka. Dlatego aby mie dostp do czystej
i zdrowej wody, musimy j oszczdza i chroni przed zanieczyszczeniem.
 Pogoda
dla kadego
 Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej
Pion Komunikacji Spoecznej, Marketingu i Wsppracy z Zagranic

ul. Podlena 61
01-673 Warszawa
tel. 022 56 94 329
fax 022 56 94 324
e-mail: imgw@imgw.pl
www.imgw.pl
www.pogodynka.pl

Koncepcja i redakcja: ukasz Legutko