Gramatyka Angielska Dla Bystrzaków - Lesley J. Ward, Geraldine Woods (HQ) PDF

Tytu oryginau: English Grammar for Dummies
Tumaczenie: Marcin Kowalczyk

ISBN: 978-83-246-7630-9
For Dummies trademark is the exclusive property of Wiley and is used under license.
Original English Language edition Copyright 2007 by John Wiley & Sons, Ltd.
Chichester, West Sussex, England.
All rights reserved including the right of reproduction in whole or in part

in any form. This translation published by arrangement with John Wiley & Sons, Ltd.
Oryginalne anglojzyczne wydanie 2007 by John Wiley & Sons, Ltd.

Chichester, West Sussex, England.
Wszelkie prawa, wczajc prawo do reprodukcji caoci lub czci w jakiejkolwiek formie, zarezerwowane. Tumaczenie
opublikowane na mocy porozumienia z John Wiley & Sons, Ltd.
Wiley, the Wiley Publishing Logo, For Dummies, the Dummies Man logo, A Reference for the Rest of Us!,
The Dummies Way, Dummies Daily, The Fun and Easy Way, Dummies.com and related trade dress are trademarks
of John Wiley and Sons, Inc. and/or its affiliates in the United States and/or other countries. Used under license.
Wiley, the Wiley Publishing Logo, For Dummies, the Dummies Man logo, A Reference for the Rest of Us!,
The Dummies Way, Dummies Daily, The Fun and Easy Way, Dummies.com i zwizana z tym szata graficzna s
markami handlowymi John Wiley and Sons, Inc. i/lub firm stowarzyszonych w Stanach Zjednoczonych i/lub innych krajach.
Wykorzystywane na podstawie licencji.
Translation copyright 2010 by Helion S.A.
Polish language edition published by Helion S.A.

Copyright 2010.
Wszystkie znaki wystpujce w tekcie s zastrzeonymi znakami firmowymi bd towarowymi ich wacicieli.
Autor oraz Wydawnictwo HELION dooyli wszelkich stara, by zawarte w tej ksice informacje byy kompletne
i rzetelne. Nie bior jednak adnej odpowiedzialnoci ani za ich wykorzystanie, ani za zwizane z tym ewentualne naruszenie
praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo HELION nie ponosz rwnie adnej odpowiedzialnoci
za ewentualne szkody wynike z wykorzystania informacji zawartych w ksice.
Wydawnictwo HELION
ul. Kociuszki 1c, 44-100 GLIWICE
tel. 32 231 22 19, 32 230 98 63
e-mail: dlabystrzakow@dlabystrzakow pl
WWW: http://dlabystrzakow pl (ksigarnia internetowa, katalog ksiek)
Drogi Czytelniku!
Jeeli chcesz oceni t ksik, zajrzyj pod adres
http://dlabystrzakow.pl/user/opinie?granby_ebook
Moesz tam wpisa swoje uwagi, spostrzeenia, recenzj.
Printed in Poland.
Pole ksik na Facebook.com Ksigarnia internetowa
Kup w wersji papierowej Lubi to! Nasza spoeczno
Oce ksik
Lesley: Ksik t dedykuj Oliverowi i Francesce, ktrzy otrzymaj egzemplarze
od swojej niezamnej ciotki ogarnitej obsesj na punkcie gramatyki.
Geraldine: Dla ma i syna, ktrzy s najwaniejsi w moim yciu.

Spis treci
O autorach .............................................................................................................................. 13
Podzikowania od autorw ..................................................................................................... 15
Wprowadzenie ......................................................................................................................... 17
O ksice ..................................................................................................................................................... 17
Jak korzysta z ksiki .................................................................................................................................... 17
Czego nie czyta ........................................................................................................................................... 18
Naiwne zaoenia .......................................................................................................................................... 18
Jak podzielona jest ksika ............................................................................................................................. 19
Cz I: Czci mowy i czci zdania .......................................................................................................... 19
Cz II: Jak unika typowych bdw ........................................................................................................ 19
Cz III: Mnstwo mechaniki ................................................................................................................... 19
Cz IV: Polerowanie bez wosku pozostae zagadnienia gramatyczne .................................................... 19
Cz V: Zaawansowane zagadnienia gramatyczne zasady, ktrych nie znaj nawet wszyscy nauczyciele .... 20
Cz VI: Dekalogi .................................................................................................................................. 20
Ikony uyte w ksice .................................................................................................................................... 20
Co dalej ....................................................................................................................................................... 21
Cz I: Czci mowy i czci zdania .................................23

Rozdzia 1: Mwi po angielsku. Po co wic miabym si uczy gramatyki? ......................... 25
atwiejsze ycie dziki dobrej gramatyce ......................................................................................................... 26
Ale ktrej gramatyki masz si uczy? .............................................................................................................. 26
Trzy warianty jzyka angielskiego ................................................................................................................... 27
Wanna get something to eat? Rozmowa z przyjacimi ................................................................................ 27
Do you feel like getting a sandwich? Angielski konwersacyjny ...................................................................... 28
Will you accompany me to the dining room? Formalny angielski .................................................................. 29
Waciwy jzyk we waciwym czasie .............................................................................................................. 29
Rozdzia 2: Czasowniki: zasadnicza cz zdania ................................................................... 31

Czasowniki czce: wielki znak rwnoci ........................................................................................................ 31
Inne czasowniki czce ............................................................................................................................. 33
Czasowniki opisujce doznania zmysowe ................................................................................................... 33
Prawidowe dopenianie zda z czasownikami czcymi .................................................................................. 35
Waciwy zaimek we waciwym miejscu ......................................................................................................... 36
wiata! Kamera! I akcja! .............................................................................................................................. 38
6 Gramatyka angielska dla bystrzakw
Jak odrnia czasowniki ............................................................................................................................... 38
Zadaj pytanie: jak znale czasownik ............................................................................................................. 39
To be or not to be: bezokoliczniki ................................................................................................................... 40
Rozdzia 3: Rozlunij si! Czas czasownika ............................................................................. 43

Upraszczamy sprawy: czasy proste ................................................................................................................. 44
Czas teraniejszy (present) ........................................................................................................................ 44
Czas przeszy (past) .................................................................................................................................. 44
Czas przyszy ........................................................................................................................................... 46
Prawidowe stosowanie czasw ...................................................................................................................... 46
Present i present progressive ...................................................................................................................... 47
Past i past progressive ............................................................................................................................... 47
Future i future progressive ......................................................................................................................... 48
Perfekcyjna gramatyka: czasy perfect .............................................................................................................. 48
Present perfect i present perfect progressive ................................................................................................ 49
Past perfect i past perfect progressive ......................................................................................................... 49
Future perfect i future perfect progressive ................................................................................................... 50
Poprawne stosowanie czasu present perfect ..................................................................................................... 50
Imiesowy ..................................................................................................................................................... 51
To wszystko jest bardzo nieregularne .............................................................................................................. 52
To be ...................................................................................................................................................... 52
Nieregularne czasowniki przesze i imiesowy bierne ........................................................................................ 53
Rozdzia 4: Kto co robi? Znajdowanie podmiotu ...................................................................... 57

Kto prowadzi, czyli dlaczego podmiot jest taki istotny ...................................................................................... 57
czymy w pary: podmiot orzeczenie ...................................................................................................... 57
Dwa w cenie jednego ................................................................................................................................ 58
Zadaj pytanie: znajdowanie pary podmiot orzeczenie ................................................................................... 59
Co taki sympatyczny podmiot robi w takim miejscu? Nietypowy szyk zda ........................................................ 59
Znajd ten podmiot! Podmiot ukryty ............................................................................................................. 60
Na wasn rk: czasowniki w formie nieosobowej ........................................................................................... 61
Here i there: swka podszywajce si pod podmiot ......................................................................................... 62
Podmioty nie wystpuj tylko w liczbie pojedynczej: tworzenie liczby mnogiej rzeczownikw .............................. 63
Regularna liczba mnoga rzeczownikw ....................................................................................................... 63
Rzeczowniki koczce si na y ................................................................................................................... 64
Nieregularna liczba mnoga rzeczownikw ................................................................................................... 64
Rzeczowniki z cznikami .......................................................................................................................... 65
Gdy podmiot jest liczebnikiem ....................................................................................................................... 65
Rozdzia 5: Wszystko razem: kompletne zdanie ...................................................................... 67

Kompletne zdania: licz si podmioty i orzeczenia ........................................................................................... 67
Pene myli, kompletne zdania ....................................................................................................................... 69
Zdania niekompletne fragmenty zda ........................................................................................................ 70
Czy to naprawd ju koniec? ......................................................................................................................... 72
Rozdzia 6: Dopenienia ........................................................................................................... 75

Dopenienie blisze (direct object) .................................................................................................................. 76
O krok dalej: dopenienie dalsze (indirect object) .......................................................................................... 77
Objective complement (uzupenienie dopenienia) ........................................................................................... 78
Spis treci 7
Linking-verb complements (dopenienia orzecze od czasownikw czcych) ................................................... 79
Zadaj pytanie: szukamy dopenienia ............................................................................................................... 79
Zadaj pytanie: jak znale dopenienie dalsze ..................................................................................................... 80
Zaimki jako dopenienia ................................................................................................................................ 81
Cz II: Jak unika typowych bdw ..............................83

Rozdzia 7: Pora na lub: czymy zdania ................................................................................ 85
Dobieranie w pary: czenie zda ................................................................................................................... 85
czenie zda za pomoc spjnikw .......................................................................................................... 85
Czas na przecinek ..................................................................................................................................... 86
czenie myli: rednik ............................................................................................................................. 88
Szef i podwadny: czenie pomysw nierwnowanych .................................................................................. 89
Dobr spjnikw ...................................................................................................................................... 90
Unikajmy niepenych zda ........................................................................................................................ 92
Uywanie zaimkw do czenia zda .............................................................................................................. 92
Rozdzia 8: Czujesz si bad czy badly? Przymiotnik czy przyswek? .............................. 97

Przymiotnik .................................................................................................................................................. 98
Przymiotniki opisujce rzeczowniki ............................................................................................................ 98
Przymiotniki opisujce zaimki .................................................................................................................... 99
Dodawanie przymiotnikw do czasownikw czcych ................................................................................. 99
Zadaj pytanie: jak znale przymiotnik ..................................................................................................... 100
Przyswek ................................................................................................................................................. 101
Zadaj pytanie: jak znale przyswek ...................................................................................................... 101
Przyswki opisujce przymiotniki i inne przyswki ....................................................................................... 102
Odrnianie przymiotnikw i przyswkw ................................................................................................... 103
Przymiotnik czy przyswek: test -ly ......................................................................................................... 103
Rozrnianie par przymiotnik przyswek .............................................................................................. 104
Unikanie podstawowych bdw uycia przymiotnikw i przyswkw ............................................................ 107
Gdzie umieci sowo even ...................................................................................................................... 107
Gdzie umieci sowo almost ................................................................................................................... 108
Gdzie umieci sowo only ....................................................................................................................... 109
Rozdzia 9: Przyimki, wykrzyknienia i przedimki .................................................................... 111

Proponowanie relacji: przyimki .................................................................................................................... 111
Wyraenia przyimkowe i wystpujce w nich dopenienia .......................................................................... 112
Are you talking to I? Przyimki i zaimki .................................................................................................... 114
Czy to dobry sposb zakoczenia zdania? ................................................................................................ 115
Wykrzyknienia s proste! ............................................................................................................................. 116
Przedimki: mae wane swka ..................................................................................................................... 116
Rozdzia 10: Zaimki ............................................................................................................... 119

Pary: zaimek rzeczownik ........................................................................................................................... 119
Zaimki w liczbie pojedynczej i mnogiej ......................................................................................................... 120
Zaimki dzierawcze .................................................................................................................................... 122
Miejsce par zaimek poprzednik ................................................................................................................. 123
Inne problemy z zaimkami ........................................................................................................................... 124
Waciwe uycie zaimkw w liczbie pojedynczej ........................................................................................ 125
Seksistowski jzyk ................................................................................................................................... 126
Rozdzia 11: Przytaknij: o zgodzie .......................................................................................... 129

Orzeczenia w liczbie pojedynczej i mnogiej ....................................................................................................... 129
Bez zmiany formy ................................................................................................................................... 129
Ze zmian formy .................................................................................................................................... 130
To atwiejsze ni doradztwo maeskie: zgoda podmiotu i orzeczenia ............................................................ 132
Dobr formy orzecze dla dwch podmiotw ................................................................................................ 133
Najwaniejsze pytanie ................................................................................................................................. 134
Pytania w czasie present .......................................................................................................................... 134
Pytania w czasie przeszym ...................................................................................................................... 135
Pytania w czasie przyszym ...................................................................................................................... 136
Zgoda podmiotu z orzeczeniem w zdaniach przeczcych ................................................................................ 136
Przeszkadzacze: wyraenia przyimkowe i inne nieistotne sowa ....................................................................... 137
Czy to nie moe by prostsze? Kilka trudnych podmiotw .............................................................................. 138
Pi kopotliwych zaimkw w charakterze podmiotw ................................................................................ 138
Inne problemy ........................................................................................................................................ 139
Zoenia z one, thing i body .................................................................................................................... 139
Each i every ........................................................................................................................................... 140
Pragnienie samotnoci: either i neither bez partnerw ................................................................................ 140
Politics, statistics i inne rzeczowniki z -s na kocu ..................................................................................... 141
Cz III: Mnstwo mechaniki ........................................ 143

Rozdzia 12: Apostrofy ........................................................................................................... 145
The pen of my aunt czy my aunts pen? ........................................................................................................ 145
Wasno w przypadku singli ................................................................................................................... 146
Bill Gates nie ma jeszcze wszystkiego: apostrofy i liczba mnoga .................................................................. 147
Nazwy firm i formy dzierawcze ................................................................................................................... 149
Formy dzierawcze w przypadku sw z dywizami ......................................................................................... 150
Forma dzierawcza rzeczownikw, ktre kocz si na -s ............................................................................... 151
Typowe bdy zwizane z uyciem apostrofw i zaimkw ............................................................................... 152
Krtkie swka dla zapracowanych: skrty .................................................................................................... 153
Typowe bdy z formami skrconymi ....................................................................................................... 153
Skrty uywane tylko w poezji i literaturze ................................................................................................ 156
Uywanie apostrofw w symbolach, skrtach i liczbach .................................................................................. 156
Rozdzia 13: Cytaty: mnstwo zasad ..................................................................................... 159
Cudzysw pojedynczy ................................................................................................................................ 159
Nawiasy ..................................................................................................................................................... 160
Cytaty ........................................................................................................................................................ 162
Cytaty due i mae .................................................................................................................................. 162
Znaki interpunkcyjne w cytatach .............................................................................................................. 163
Mowa ........................................................................................................................................................ 165
Mowa zalena (indirect speech) ............................................................................................................... 165
Mowa niezalena (direct speech) ............................................................................................................. 166
Kto co powiedzia? Zmiany autorw wypowiedzi ...................................................................................... 172
Tytuy: kiedy uywamy cudzysowu .............................................................................................................. 174
Spis treci 9
Rozdzia 14: Odwieajca pauza: przecinki ......................................................................... 177

Rozrnianie poszczeglnych elementw: przecinki w wyliczeniach ................................................................. 177
Rozdzielanie przymiotnikw ........................................................................................................................ 179
You Talkin to Me? Zwracanie si do odbiorcy ................................................................................................ 181
Przecinki w adresach i datach ...................................................................................................................... 181
Adresy ................................................................................................................................................... 182
Znaki interpunkcyjne w datach ................................................................................................................ 183
Solo: swka wprowadzajce ........................................................................................................................ 184
Rozdzia 15: redniki, mylniki i dwukropki .......................................................................... 185

czenie penych myli: redniki .................................................................................................................. 185
redniki z faszywymi swkami czcymi ................................................................................................ 186
Oddzielanie rednikami elementw listy ................................................................................................... 187
Punkt zatrzymania: dwukropek .................................................................................................................... 189
Wprowadzanie wylicze .......................................................................................................................... 189
Wprowadzanie wyjanie ........................................................................................................................ 190
Dodatkowe informacje mylniki ............................................................................................................... 191
Rozdzia 16: WIELKIE LITERY .................................................................................................. 195

Wielkie (lub mae) litery w odniesieniu do ludzi ............................................................................................ 195
Jak zwraca si do naczelnego rakarza i innych osb na stanowisku ............................................................. 196
Relacje w rodzinie .................................................................................................................................. 196
Imiona bstw .......................................................................................................................................... 197
Wielka litera w nazwach geograficznych: kierunki, miejsca i jzyki .................................................................. 198
Kierunki i regiony ................................................................................................................................... 198
Nazwy geograficzne ................................................................................................................................ 198
Nazwy ras i grup etnicznych .................................................................................................................... 199
Pory roku i inne okrelenia zwizane z czasem .......................................................................................... 200
Szkoa: kursy, lata i tematy .......................................................................................................................... 200
Wielkie litery w tytuach .............................................................................................................................. 201
Wydarzenia i epoki historyczne .................................................................................................................... 202
Skrty, czyli If U Cn Rd Ths, U Cn Abbreviate .................................................................................... 203
Ostatnie sowo skierowane do poety ............................................................................................................. 205
Cz IV: Polerowanie bez wosku

pozostae zagadnienia gramatyczne ...........................207
Rozdzia 17: Zaimki i ich przypadki ........................................................................................ 209
Me like Tarzan: zaimki w formie podmiotu ................................................................................................... 209
Pary podmiotw ..................................................................................................................................... 210
Przydawka rzeczownikowa ...................................................................................................................... 211
Wybr zaimkw do porwna ................................................................................................................. 212
czenie zaimkw z czasownikami czcymi ............................................................................................ 213
Zaimki w formie dopenienia ....................................................................................................................... 214
Wybr dopenie dla zaimkw ................................................................................................................. 215
Problemy z kilkoma zaimkami w jednym zdaniu ........................................................................................ 215
Zaimki dzierawcze: nie potrzeba egzorcystw ............................................................................................ 216
Zaimki i rzeczowniki z kocwk -ing ........................................................................................................... 217
Rozdzia 18: Jeszcze sowo o czasownikach ........................................................................ 219

Strona czasownikw .................................................................................................................................... 219
Co bdzie lepsze: strona czynna czy bierna? .................................................................................................. 220
Nastpstwo czasw ..................................................................................................................................... 222
Przypadek 1 wydarzenia jednoczesne: gwne czasowniki ..................................................................... 222
Przypadek 2 wydarzenia jednoczesne: imiesowy -ing ........................................................................... 223
Przypadek 3 wydarzenia w dwch rnych momentach w przeszoci .................................................... 223
Przypadek 4 wicej ni dwa wydarzenia przesze dziejce si w rnych momentach .............................. 225
Przypadek 5 dwa zdarzenia w przyszoci ............................................................................................ 226
Przypadek 6 rne chwile, rne formy czasownika .............................................................................. 226
Mieszamy czasy: czenie przeszoci i teraniejszoci .................................................................................... 227
Zwyczaje i nawyki: czas teraniejszy ........................................................................................................ 229
Prawdy oglne: stwierdzenia, ktre zawsze s w czasie teraniejszym .......................................................... 229
Wieci z frontu ....................................................................................................................................... 230
Rozdzia 19: Powiedz to, co chcesz powiedzie: sowa i zwroty okrelajce ....................... 231
Za pozycja wyrazu w zdaniu moe cakowicie zniweczy sens ........................................................................ 231
Zdania niedokoczone: lune fragmenty ....................................................................................................... 232
Unikanie pomyek ....................................................................................................................................... 234
Rozdzia 20: Good, better, best: stopniowanie ..................................................................... 237

Kocwka -er czy swko more ..................................................................................................................... 237
amiemy reguy: stopniowanie nieregularne .................................................................................................. 240
Nigdy nie mw more perfect: swka, ktrych nie da si stopniowa ................................................................ 242
Pozostawiamy odbiorcw w zawieszeniu: niepene porwnania ....................................................................... 243
Spock was Better than any First Officer in Star Fleet: nielogiczne porwnania ................................................ 245
Dwa w cenie jednego: podwjne porwnania ................................................................................................ 246
Rozdzia 21: Utrzyma rwnowag ........................................................................................ 247

Budujemy zrwnowaone zdania .................................................................................................................. 247
Unikanie mtnych zda ............................................................................................................................... 249
Nie dopuszczamy do problemw z czasami ............................................................................................... 250
Wybr odpowiedniej osoby ..................................................................................................................... 250
Podwjne widzenie: pary spjnikw ............................................................................................................. 252
Cz V: Zaawansowane zagadnienia gramatyczne

zasady, ktrych nie znaj nawet wszyscy nauczyciele ... 255
Rozdzia 22: Ostatnie uwagi na temat czasownikw ............................................................ 257
Tryb oznajmujcy ....................................................................................................................................... 257
Tryb rozkazujcy ........................................................................................................................................ 258
Odkrywamy rne moliwoci: tryb czcy ................................................................................................... 258
Uycie trybu czcego z were .............................................................................................................. 259
Tryb czcy z had .............................................................................................................................. 260
Tryb czcy w rozkazach, yczeniach i probach ...................................................................................... 260
I cant help but think podwjne przeczenia ........................................................................................... 263
Cant hardly understand kolejna zasada dotyczca podwjnych przecze ................................................... 264
Spis treci 11
Rozdzia 23: Ostatnie uwagi na temat zaimkw ................................................................... 267

Rnica midzy who / whoever i whom / whomever ....................................................................................... 267
Trik nr 1: Ko i wz .......................................................................................................................... 268
Trik nr 2: Rytm ..................................................................................................................................... 269
Niewaciwe wyrazy poprzedzajce (antecedens) ........................................................................................... 270
Dobieranie czasownikw do zaimkw w skomplikowanych zdaniach ............................................................... 271
This, that i the other: niejasne zaimki ........................................................................................................... 271
Its czy their? Zaimki zastpujce rzeczowniki zbiorowe .................................................................................. 273
Pronouns, Inc.: stosowanie zaimkw z nazwami firm ..................................................................................... 275
Rozdzia 24: Ostatnie uwagi na temat struktury zdania ........................................................ 277

Zdania pojedyncze i zoone ........................................................................................................................ 277
Zdania nadrzdne i podrzdne ................................................................................................................ 279
Trzy zadania zda podrzdnych .............................................................................................................. 280
Rozpltywanie zda nadrzdnych i podrzdnych ...................................................................................... 281
Kiedy rozpltywa zdania zoone ............................................................................................................ 282
Umieszczanie zda podrzdnych we waciwych miejscach ........................................................................ 283
Wybr zawartoci zda podrzdnych ....................................................................................................... 284
Idziemy na wagary ...................................................................................................................................... 284
Docemy rzeczowniki odczasownikowe (gerunds) ..................................................................................... 284
Bezokoliczniki ........................................................................................................................................ 285
Imiesowy ............................................................................................................................................... 286
Podnoszenie atrakcyjnoci zda ................................................................................................................... 287
Rozdzia 25: Ostatnie uwagi na temat interpunkcji .............................................................. 289

Przecinki uatwiaj zrozumienie tekstu .......................................................................................................... 289
Wany fragment czy dodatkowy? Podpowiedz to przecinki ...................................................................... 290
Czy przecinki maj co wsplnego z apozycj? .......................................................................................... 292
Jeszcze o przecinkach .............................................................................................................................. 293
Oszczdzamy czas z elips ........................................................................................................................... 294
Oznaczanie pominitych sw w cytatach .................................................................................................. 294
Jak pokaza wahanie ............................................................................................................................... 295
--c-z-n-i-k-i s proste ................................................................................................................................ 296
Wielki cznik ......................................................................................................................................... 296
czniki w sowach zoonych ................................................................................................................. 297
czniki w liczbach ................................................................................................................................ 297
Dobrze umieszczony cznik .................................................................................................................... 297
Dzielenie zda ukonikami ........................................................................................................................... 298
Cz VI: Dekalogi .........................................................301

Rozdzia 26: Dziesi sposobw na poprawienie umiejtnoci korekty wasnych tekstw ........303
Czytaj jak zawodowy korektor ....................................................................................................................... 303
Czytanie wstecz ........................................................................................................................................... 304
Chwila przerwy ........................................................................................................................................... 304
Czytanie na gos .......................................................................................................................................... 304
Usunicie poowy przecinkw ...................................................................................................................... 305
Popro kogo o pomoc ................................................................................................................................. 305
Pomoc komputera ....................................................................................................................................... 305
Kontrola dugoci zda ................................................................................................................................ 305
Podejrzane typy .......................................................................................................................................... 306
Lista kontrolna ........................................................................................................................................... 306
Rozdzia 27: Dziesi sposobw na popraw umiejtnoci gramatycznych ......................... 307

Czytaj dobre ksiki .................................................................................................................................... 307
Ogldaj dobre programy telewizyjne ............................................................................................................. 308
Czytaj gazety .............................................................................................................................................. 308
Przegldaj magazyny ................................................................................................................................... 308
Odwiedzaj bastiony dziwakw ..................................................................................................................... 308
Strunk i White ............................................................................................................................................ 309
Suchaj autorytetw ..................................................................................................................................... 309
Przegldaj podrczniki stylu ........................................................................................................................ 309
Internet ...................................................................................................................................................... 309
Zgromad wasn biblioteczk ..................................................................................................................... 310
O autorach
L esley J. Ward pracuje w brany wydawniczej od ponad 30 lat, zajmujc si redakcj
i korekt ksiek i czasopism. Jest czonkiem zaoycielem Society for Editors and
Proofreaders (SfEP), regularnie prowadzc kursy szkoleniowe dla SfEP, Irish Book Publishers
Association oraz The London College of Communication. Jest take wykadowc nauczania
na odlego w Publishing Training Centre. Jej ulubiony kurs to oczywicie Brush up your
grammar (Podszlifuj gramatyk). Mieszka w Berkshire, gdzie synie z tego, i jest
nieszkodliw ekscentryczk i niebezpiecznym radykaem zarazem, ktra za nic nie chce
korzysta z poczty elektronicznej. Nie, nie ma kota.
Kariera Geraldine Woods jako specjalistki w zakresie gramatyki zacza si jeszcze w szkole
podstawowej, ktra wtedy nie bez powodu nosia nazw grammar school. Pod czujnym
okiem zakonnic uzbrojonych w dugie linijki (wietnie nadajce si zarwno do wskazywania
sw na tablicy, jak i karania niegrzecznych uczennic), nauczya si rozbioru gramatycznego
kadego, nawet najbardziej skomplikowanego zdania. Od 25 lat jest nauczycielk jzyka
angielskiego oraz autork okoo 40 ksiek. Uwielbia modzieow lig baseballu, chisk
kuchni i powieci Jane Austen.
Wprowadzenie 15
Podzikowania od autorw
L esley: Wikszo osb, ktrym chciaabym podzikowa, musi pozosta bezimienna,
poniewa nie jestem w stanie przypomnie sobie ich imion i nazwisk. Nawet nie pamitam
wygldu mojej nauczycielki, ktra jako pierwsza zaszczepia we mnie mio do gramatyki,
cho nadal pamitam tablic i pogod (pada deszcz) tego dnia, gdy uzmysowia mi, e jzyk
jest fascynujcy. Wiele zawdziczam take moim nauczycielom z grammar school (szczeglne
podzikowania dla wszystkich czonkw kolejnych rzdw za to, i nie podjli decyzji o zdjciu
gramatyki z planu nauczania). Wszyscy autorzy, ktrzy si ze mn sprzeczali, jak rwnie
wszyscy wydawcy, ktrzy przekazywali mi informacje zwrotne na temat mojej pracy, pomagali
mi w rozwoju umiejtnoci. Dzikuj take wszystkim ekspertom, ktrzy podjli wysiek
i napisali podrczniki, ktre mogam zrozumie. Niech Bg ich bogosawi teraz ju wiem,
ile wysiku ich to kosztowao.
Dzikuj take Alison Yates i Simonowi Bellowi z wydawnictwa Wiley. Wykazali si niezwyk
cierpliwoci, gdy nie wyrabiaam si w kolejnych terminach. Dzikuj take Tabby Toussaint,
korektorce technicznej, ktra uratowaa mnie przed popenieniem jednej lub dwch gaf,
a take biednej, sfrustrowanej adiustatorce. Wszyscy si starali. Ewentualne pomyki s tylko
moj win.
Geraldine: Dzikuj moim studentom, ktrych inteligencja i ciekawo stanowiy dla mnie
nieustann inspiracj. Dzikuj take redaktorowi technicznemu Tomowi LaFargeowi,
ktrego poczucie humoru i znajomo gramatyki miay ogromny, pozytywny wpyw na t
ksik. Jestem wdziczna kierownikowi projektu, Lindzie Brandon, ktrej przemylane
uwagi motywoway mnie do pisania lepszych wyjanie i ktrej zachty zmieniay mj zy
dzie w dobry. Doceniam cik prac adiustatorw Billie Williams i Ellen Considine, ktrzy
nieustannie napominali mnie, abym koncentrowaa si na czytelnikach. Chc take podzikowa
pozostaym redaktorom: Joyce Pepple, Roxane Cerdzie i Susan Decker, ktre dodaway mi
otuchy przy kadej sposobnoci. Wdziczna jestem take mojej agentce, Carolyn Krupp, ktra
koia moje nerwy i odpowiadaa na wszystkie moje maile, zawsze suc pomoc. Na koniec
pragn podzikowa koleankom i kolegom z katedry jzyka angielskiego, ktrych mio
do procesu dydaktycznego i naszego przedmiotu sprawiaj, e czas spdzony w pracy jest
dla mnie niezwykle przyjemny.
Podzikowania od wydawcy oryginau

Jestemy dumni z tej ksiki. Prosimy o przesyanie wszystkich uwag za pomoc formularza internetowego serii
Dummies, ktry znajduje si pod adresem www.dummies.com/register.
W wydaniu tej ksiki pomogli nam midzy innymi:
Acquisitions, Editorial, and Media Development Composition Services

Project Editor: Simon Bell Project Coordinator: Jennifer Theriot
Content Editor: Steve Edwards Layout and Graphics: Carl Byers, Joyce Haughey,
Commissioning Editor: Alison Yates Stephanie D. Jumper, Laura Pence, Erin Zeltner
Copy Editor: Charlie Wilson Proofreaders: Jessica Kramer, Susan Moritz
Technical Editor: Tabby Toussaint Indexer: Aptara
Executive Editor: Jason Dunne Brand Reviewer: Janet Sims
Executive Project Editor: Martin Tribe Wiley Bicentennial Logo: Richard J. Pacifico
Cover Photo: GettyImages/John Molloy

Cartoons: Ed McLachlan
Publishing and Editorial for Consumer Dummies

Diane Graves Steele, Vice President and Publisher, Consumer Dummies
Joyce Pepple, Acquisitions Director, Consumer Dummies
Kristin A. Cocks, Product Development Director, Consumer Dummies
Michael Spring, Vice President and Publisher, Travel
Kelly Regan, Editorial Director, Travel
Publishing for Technology Dummies
Andy Cummings, Vice President and Publisher, Dummies Technology/General User
Composition Services
Gerry Fahey, Vice President of Production Services
Debbie Stailey, Director of Composition Services
Wprowadzenie 17
Wprowadzenie
D laczego tyle osb denerwuje si, syszc sowo gramatyka? Wiele osb uczyo si jej
w szkole. Rzd mia naprawd wietny pomys, aby nie wypuszcza nas nieprzygotowanych
w wiat! Dla niektrych gramatyka i wszystkie terminy gramatyczne kojarz si wycznie
z nud. Inni zapomnieli ju wszystkiego, czego si nauczyli, poniewa nie mieli do okazji
do wicze. Czasem znajdujemy si w sytuacji, gdy nasze umiejtnoci jzykowe nie s
wystarczajco due podczas rozmowy kwalifikacyjnej, piszc pierwszy raport w nowej
pracy lub starajc si zadowoli nauczyciela. Moe to by stresujce i wywoa zawstydzenie.
Bdziemy si czuli naprawd fatalnie, jeli wszyscy wok bd od nas lepsi albo te okae si,
e nowy szef jest jedn z tych osb, ktre zawsze mwi poprawnie. Czy nie jest tak, e niektrzy
ludzie po prostu rodz si z t umiejtnoci?
Na szczcie gramatyka angielska jest o wiele atwiejsza, ni si powszechnie sdzi. Nie musimy
uczy si wszystkich tych technicznych terminw, ale nawet jeli zignorujemy terminologi,
okae si, e i tak wiemy naprawd sporo. W tej ksice przedstawimy ci sztuczki i strategie,
ktre pomagaj w podjciu odpowiednich decyzji, gdy musisz stawia czoo takim gramatycznym
dylematom, jak wybr midzy I i me, had gone i went itd. Wyjaniamy, co trzeba wybra, ale
powiemy take, dlaczego okrelone sowo jest prawidowe lub bdne. Nie bdziesz musia
zapamitywa caej listy suchych reguek (no c, moe nie uciekniesz od kilku, zwaszcza
w rozdziale powiconym interpunkcji!), poniewa gdy zrozumiesz, dlaczego okrelony
wybr jest prawidowy, od tej pory zawsze ju bdziesz wybiera waciwe sowo.
O ksice
W tej ksice koncentrujemy si na typowych, czsto popenianych bdach. Wyjaniamy
poszczeglne elementy zdania, posugujc si jzykiem potocznym, a nie techniczn (gramatyczn)
terminologi. Nie musisz czyta tej ksiki po kolei, chocia oczywicie mona tak zrobi.
Nie musisz te czyta jej caej. Przejrzyj spis treci i poszukaj tych kwestii, ktre sprawiaj Ci
najwicej problemw. Przykadowo, jeli wiesz, e masz kopoty z czasownikami, zajrzyj
do rozdziaw 2. i 3., w ktrych znajdziesz podstawowe informacje. Informacje zawarte
w rozdziaach 11. i 18. pomog ci wybra waciwy czasownik w wielu rnych sytuacjach,
a rozdzia 22. pozwala zdoby doktorat w zakresie czasownikologii. Od ciebie zaley, jak bardzo
zechcesz zgbi dany temat.
Jak korzysta z ksiki

Kady rozdzia w tej ksice wprowadza pewne podstawowe pojcia, a nastpnie pokazuje,
w jaki sposb naley wybra prawidowe zdanie spord dwch lub trzech moliwoci.
Jeli wprowadzamy jaki termin na przykad czasownik-cznik (linking verb) zawsze
pokazujemy praktyczn sytuacj, w ktrej zidentyfikowanie czasownika cznikowego pomaga

wybra waciwy zaimek. Przykady s wyrnione, dziki czemu mona je z atwoci odnale.
Jednym dobrym sposobem okrelenia, czy powiniene przeczyta okrelony fragment, jest
przejrzenie quizw, ktre rozsiane s po kadym rozdziale. Jeeli uzyskasz waciw odpowied,
prawdopodobnie nie musisz czyta tego podrozdziau. Jeli masz jakiekolwiek wtpliwoci,
wr na pocztek i przeczytaj cay rozdzia.
Zwr take szczegln uwag na ikony demonw. Oznaczylimy nimi pewne drobiazgi
takie jak rnice midzy dwoma podobnymi sowami, wyrazy czsto stosowane bdnie itd.
ktre mog zepsu Twj tekst.
Czego nie czyta

Co pewien czas natrafisz na ikon z czarnym pasem. aden czowiek w historii ludzkoci nie
musia zna terminw oznaczonych w ten sposb, aby mc porozumiewa si poprawnym
jzykiem angielskim w mowie i pimie. Nawet my proponujemy Ci, aby je pomin i zaj si
czym bardziej interesujcym. Jeli jednak naleysz do tych osb, ktre lubi niejasne terminy
i chc je zna, na przykad po to, aby oprni pokj z goci w cigu dziesiciu sekund, ikona
czarnego pasa podpowie, gdzie one si znajduj . Nie ma si czego ba wyranie oznaczylimy
wszelkie subject complement czy participial phrase i mona je omija szerokim ukiem.
Naiwne zaoenia
Ksik t napisalimy z myl o konkretnym czytelniku. Zakadamy, e zna on ju do
dobrze angielski (chocia by moe jest to dla niego drugi jzyk) i chce po prostu posugiwa
si nim jeszcze lepiej. Zakadamy take, e jest zapracowan osob, ktra ma co lepszego
do roboty ni gowienie si nad who i whom. Chce mwi i pisa poprawnie, ale nie zamierza
robi doktoratu z zakresu gramatyki angielskiej. Suszna decyzja. Doktorat z angielskiego
przynisby ci o wiele mniej pienidzy ni jakikolwiek inny doktorat, moe z wyjtkiem
doktoratu z filozofii.
Ta ksika jest dla Ciebie, jeli:
9 Chcesz uzyskiwa lepsze oceny w szkole.

9 Zaley ci na znalezieniu lepszej pacy.
9 Chcesz, aby sposb, w jaki mwisz i piszesz, wskazywa na to, e jeste wyksztacon,
inteligentn osob.
9 Chcesz, aby Twoje wypowiedzi byy jednoznaczne i dokadnie przekazyway intencje.
9 Chcesz poprawi swoj znajomo angielskiego, ktry jest dla Ciebie jzykiem obcym.
9 Chcesz po prostu poprawi swoj gramatyk.
Wprowadzenie 19
Jak podzielona jest ksika

Pierwsze dwie czci zawieraj informacje podstawowe: absolutne minimum tego, co trzeba
wiedzie, aby mc posugiwa si w miar poprawnie jzykiem angielskim. W czci III
zajmujemy si technicznymi kwestiami tekstw pisanych: znakami interpunkcyjnymi oraz
pisowni wielk liter. Czci IV i V dotycz drobniejszych (i bardziej zaawansowanych)
kwestii gramatycznych tych, ktre odrniaj zwykych ludzi od zawodowych gramatykw.
Jeli zrozumiesz informacje zawarte w tych czciach, bdziesz mg rozerwa si wyszukujc
bdy w gazetach.
Cz I: Czci mowy i czci zdania

W tej czci wyjaniamy, w jaki sposb odrni od siebie trzy rodzaje angielskiego: slang typowy
dla pogawdek midzy przyjacimi, nieco bardziej dystyngowany jzyk konwersacyjny oraz
jzyk oficjalny. Przedstawiamy elementy skadowe zdania (podmioty i orzeczenia) oraz
pokazujemy, w jaki sposb je z sob waciwie poczy. W tej czci znajdziesz take wskazwki
na temat tworzenia penych zda dowiesz si, co jest dopuszczalne z gramatycznego
punktu widzenia, a co nie. Dodatkowo przedstawiamy rne rodzaje dopenie i pokazujemy,
jak za ich pomoc mona wzbogaci zdanie.
Cz II: Jak unika typowych bdw

W tej czci opisujemy pozostaych czonkw Zespou Gramatycznego inne czci mowy,
ktre mog pojawi si w Twoich tekstach i je wzbogaci lub zepsu. Pokazujemy, w jaki
sposb czy krtkie zdania w dusze i pynniejsze, aby nie cign sobie gow policji
gramatycznej. Zajmujemy si take grup sw i wyrae, ktre okrelamy jako opisujce,
i pokazujemy, w jaki sposb zmieniajc ich lokalizacj w zdaniu, moemy zmieni sens caej
wypowiedzi. Nieco uwagi powicamy take przyimkom przeklestwu dla wielu osb
oraz wskazwkom na temat ich prawidowego stosowania. T cz zamykaj uwagi na temat
bdw dotyczcych liczby pojedynczej i mnogiej. Cz II zawiera take rozwaania na temat
rozdzaju zaimkw. Dziki tym informacjom unikniesz seksistowskiego stosowania zaimkw.
Cz III: Mnstwo mechaniki

Jeli kiedykolwiek zastanawiae si, czy potrzebujesz w danym miejscu przecinka, albo te
pogubie si w tych wszystkich znakach cudzysowu i rednikach, cz III jest wanie dla
Ciebie. Wyjaniamy tu wszystkie zasady uywania apostrofw. Pokazujemy take, w jaki
sposb stosowa mow zalen i wplata cytaty z innych publikacji, a take gdzie wstawia
najczciej stosowany znak przestankowy, czyli przecinek. Na koniec przedstawiamy tajniki
wielkich liter: kiedy ich potrzebujemy, kiedy s zbyteczne i kiedy s opcjonalne.
Cz IV: Polerowanie bez wosku

pozostae zagadnienia gramatyczne
Cz IV powicona jest trudniejszym zagadnieniom po ich opanowaniu moe nie
dostaniesz si do Gramatycznego Raju, ale na pewno dotrzesz do jego bram. W tej czci
przedstawiamy rnice midzy zaimkami w funkcji podmiotu, zaimkami w funkcji
Cz I
Czci mowy i czci zdania

24 Cz I: Czci mowy i czci zdania
W tej czci
S o its, like, communication, yknow?
Czy moesz powiedzie co takiego bez strachu, e do drzwi zapuka

policja jzykowa? By moe. W rozdziale 1. zastanawiamy si nad jzykiem
formalnym i nieformalnym, a take sytuacjami, w ktrych kady z nich jest
odpowiedni. Pozostae rozdziay tej czci powicone s poszczeglnym
elementom skadowym zdania. Z rozdziau 2. dowiesz si, w jaki sposb
znale orzeczenie, a rozdzia 3. podpowie Ci, co z nim zrobi. Rozdzia 4.
omawia podmiot zdania i wyjania tajniki uzgadniania podmiotu
z orzeczeniem. Rozdzia 5. traktuje o zdaniu jako caoci wyjania,
co jest niezbdne, aby zdanie byo zdaniem. W rozdziale 6. zastanowimy
si nad ostatnim elementem skadowym zdania dopenieniem.
Rozdzia 1: Mwi po angielsku. Po co wic miabym si uczy gramatyki? 25
Rozdzia 1
Mwi po angielsku.
Po co wic miabym si
uczy gramatyki?
W tym rozdziale:
Jak odrni jzyk formalny od nieformalnego
Dlaczego przestrzeganie regu gramatyki jest konieczne
Kiedy mona posugiwa si slangiem
Prawidowe korzystanie z komputerowych moduw sprawdzania pisowni
M oe by wiele powodw, dla ktrych wzie do rki t ksik. Moe masz nadziej, e zrobisz
wraenie na nauczycielu jzyka angielskiego (w takim przypadku dobrym pomysem
byoby doprowadzenie do sytuacji, w ktrej przypadkowo przyapaby Ci z t ksik w rku).
A moe masz nadziej, e staniesz si tak elokwentny, i bdziesz mia odwag zaprosi na randk
najpikniejsz dziewczyn na kursie jzykowym? A moe chcesz pisa w pracy poprawne listy
w jzyku angielskim i w ten sposb zdoby uznanie w oczach szefa, a take awans?
Czym jest gramatyka?

W redniowieczu terminu gramatyka uywano na dardw, ktrych naley przestrzega, aby poprawnie
okrelenie nauki aciny, ktra bya jzykiem wykszta- mwi i pisa. Ten zestaw standardw okrela si
conych ludzi. Znajomo gramatyki aciskiej tak blisko terminem uzusu jzykowego. Uzus pozwala odrni
wizaa si z pojciem wyksztacenia, e sowo gra- standardowe i niestandardowe uycia jzyka. Stan-
matyka zaczo by wykorzystywane na okrelenie nauki dardowe uycie pozwala zdoby najwysz ocen. To
jako takiej. To wanie dlatego w jzyku angielskim powszechnie przyjte, poprawne wzorce mowy i pisma,
istnieje termin grammar school na okrelenie miejsc, ktre w naszym spoeczestwie charakteryzuj wykszta-
w ktrych odbywaa si nauka nie tylko gramatyki con osob. Standardowy jzyk znajdziemy w dokumen-
aciskiej czy angielskiej. tach rzdowych, gazetach i magazynach, a take w pod-
rcznikach. Niestandardowe uycie jzyka wywouje
Obecnie pojcie gramatyki zostao zawone i oznacza natychmiastow reakcj nauczyciela siga po czer-
jedynie nauk o jzyku. Mwic cilej, gramatyka to wony dugopis szybciej, ni n przechodzi przez maso
nauka o tym, jak czy wyrazy, aby stworzy zdania Niestandardowe uycie obejmuje slang, dialekty i zwyke
majce znaczenie. Za spraw ogarnitych obsesj przypadki bdw gramatycznych.
nauczycieli gramatyka staa si zbiorem regu i stan-
Prawdopodobnie z jakich powodw doszede do wniosku, e warto byoby poprawi swoj

gramatyk. W tym rozdziale zastanowimy si, co waciwie znaczy okrelenie lepsza gramatyka.
Dowiesz si take, w jaki sposb komputer moe pomc Ci w poprawieniu tekstw pisanych
w jzyku angielskim.
atwiejsze ycie dziki dobrej gramatyce

Podnosi si kurtyna i wychodzisz na scen. Jeden gboki oddech i jeste gotowy. Ladies and
gentlemen, its an honour to be speaking to speak to have spokento you this evening. Odchrzkujesz.
I offer my best efforts to whomever whoever the committee decides will decide should receive the nomination.
Zaczynasz si poci, ale brniesz dalej. Now if everyone will rise to his to his or herto their to
your feet Czy syszysz siebie? Czy amiesz sobie jzyk tak dugo, a zaczynasz si zastanawia,
po co w ogle otwierae usta (lub wczae komputer)? Jeli tak, nie jeste sam. Niemal kady
w Twojej klasie lub w Twoim biurze (klubie, oddziale lub czymkolwiek innym) ma te same
problemy.
Siedzc na lekcji angielskiego, prawdopodobnie sdzie, e gramatyka zostaa wymylona

po to, aby nauczyciel mia co sprawdza. Ale w rzeczywistoci gramatyka lub te mwic
precyzyjniej, formalne nauczanie gramatyki istnieje po to, abymy mogli atwiej si
wypowiedzie. Bez dogbnej znajomoci gramatyki mona bez trudu gawdzi z przyjacimi
i znajomymi zza granicy. Ale problemy mog zacz si wtedy, gdy bdziesz chcia znale
prac, podj studia na zagranicznym uniwersytecie, poprowadzi rozmowy biznesowe czy
te wyjani pewn drobn kwesti z celnikiem na lotnisku I niech Bg ma Ci w opiece,
jeli zaczniesz pracowa w midzynarodowej firmie i bdziesz musia posugiwa si
angielskim na co dzie.
Twoi odbiorcy, susznie lub nie, oceniaj Ci po sowach i sposobie, w jaki je z sob czysz.
Wystarczy dziesi minut w kinie, aby zrozumie, e to prawda. Posuchaj aktorw (oczywicie
najlepiej bdzie, jeli wybierzesz film w angielskiej wersji jzykowej). Osoba niewyksztacona
mwi inaczej ni osoba z picioma dyplomami na cianie. Dialog w filmie odzwierciedla
rzeczywisto: wyksztaceni ludzie przestrzegaj pewnych regu jzykowych. Jeli wic chcesz by
odbierany jako osoba wyksztacona, rwnie musisz ich przestrzega.
Ale ktrej gramatyki masz si uczy?

Ju to sysz. Ktrej gramatyki? Czy to oznacza, e jest wicej ni jedna? Tak, w gruncie rzeczy
wyrniamy kilka rnych typw gramatyki, midzy innymi historyczn (przedstawiajc sposb,
w jaki jzyk zmienia si w czasie) oraz porwnawcz (porwnujc dwa jzyki). Nie rozpaczaj.
W tej ksice zajmiemy si tylko dwoma rodzajami tymi, ktre musisz zna, aby poprawi
umiejtnoci mwienia i pisania: gramatyk opisow (deskryptywn) i funkcjonaln.
Gramatyka opisowa nadaje nazwy czciom mowy i czciom zdania. Dziki gramatyce opisowej
dowiesz si, czym jest kade sowo (jak czci mowy) i co kade sowo robi (jak jest czci
zdania, czyli jak funkcj peni w zdaniu). Jest jeden wany powd, dla ktrego warto pozna
kilka gramatycznych terminw. Chodzi mianowicie o to, by zrozumie, dlaczego okrelone
sowa lub zwroty s poprawne lub niepoprawne (i aby czasem mc to komu wyjani).
Gramatyka funkcjonalna stanowi podstaw niniejszej ksiki. Dziki niej dowiadujemy si, jak
zachowuj si sowa, gdy waciwie speniaj sw funkcj. Podsuwa nam waciwe wyraenie,
ktre pasuje do kontekstu i pozwala nam wyrazi to, co chcemy, dziki czemu prawidowo
Rozdzia 1: Mwi po angielsku. Po co wic miabym si uczy gramatyki? 27
skadamy zdania. Jeli zastanawiasz si, czy powiniene uy w danym kontekcie I czy me,
to w rzeczywistoci rozwizujesz problem gramatyki funkcjonalnej.
Oto przepis na sukces: odrobina gramatyki opisowej plus spora dawka gramatyki
funkcjonalnej rwna si lepsza gramatyka.
Trzy warianty jzyka angielskiego

Poprawienie gramatyki wydaje si dobrym pomysem, ale czym tak naprawd jest lepsza
gramatyka? Dlaczego to tak trudno ustali? Poniewa to, czy jzyk jest poprawny, czy nie,
zaley od okolicznoci. Oto przykad. Wyobra sobie, e jeste godny. Co by powiedzia?
Wanna get something to eat?
Do you feel like getting a sandwich?
Will you accompany me to the dining room?
Te trzy zdania ilustruj trzy wersje wspczesnego jzyka angielskiego. Pierwsz wersj
posugujemy si w rozmowach z przyjacimi (tzw. friendspeak), druga to wersja standardowa,
tzw. konwersacyjna, a trzecia formalna.
Zanim wybierzesz odpowiedni form, musisz zastanowi si, gdzie jeste i co si dzieje.
Ale najwaniejsze jest to, z kim rozmawiasz.
Wanna get something to eat?

Rozmowa z przyjacimi
Friendspeak to jzyk nieformalny i peny wyrae slangowych. amie si w nim wszelkie
struktury i reguy, ktre nauczyciele angielskiego tak uwielbiaj. Zasada jest prosta: ja znam
ciebie, ty znasz mnie, moemy wic wyluzowa i mwi, jak chcemy. Wane jest to, e rozmwcy
nadaj i odbieraj na tych samych falach. Niczego nie musz sobie udowadnia i nie przeszkadzaj
im wzajemne bdy. Ba, w rzeczywistoci niektre bdy s celowe pozwalaj odrni
prywatn rozmow od tego, co powiedzieliby przy innych okazjach. Oto przykad takiej
rozmowy:
Were gonna go to the gym. Wanna come?
Hes, like, I did 60 push-ups, and I go, like, no way.
I mean, whats he think? Were stupid or something? Sixty? More like one.
Yeah, I know. In his dreams he did 60.
Wtpi, aby ten dialog by w peni zrozumiay dla osb postronnych ale rozmwcy
rozumiej go doskonale. Obydwaj rozmwcy znaj sytuacj (go, o ktrym rozmawiaj,
dosta skurczy mini po czterech sekundach wicze), dlatego mog porozumiewa si
skrtami. Oczywicie wane jest take to, e rozmawiaj z sob bezporednio (nie czytaj
tego dialogu z kartki). Sposb wypowiedzi uatwia przekazywanie sensu, a jeli to zawiedzie,
zawsze mog pomc sobie gestami rk lub potrzsaniem gow.
Slang
Ciii! Chcesz obraca si w lepszym towarzystwie? To czaj z tyloma ludmi, ile to tylko moliwe, gdy w prze-
atwe. Wystarczy utworzy gorsze towarzystwo. Ale ciwnym razie nie zyskasz popularnoci, a Twoja ksi-
jak? Wymyl specjalny jzyk (slang) i posuguj si nim ka nie stanie si bestsellerem. Poniewa slang zmienia
w rozmowach z przyjacimi. Nikt z zewntrz go nie zro- si nieustannie, znaczenie tego, co w nim napiszesz,
zumie. Ty i Twoi przyjaciele bdziecie nalee do krgu moe sta si niezrozumiae bardzo szybko. Twj tekst
wtajemniczonych, rozmawiajc o tej wicked piosence, bdzie si wydawa przestarzay.
ktra podoba si wszystkim (wicked [nikczemna, nie-
godziwa] w waszym jzyku znaczy dobra). Wszyscy Gdy mwisz lub piszesz w slangu, ryzykujesz, e inni
wkoo bd si zastanawia, o czym wy do diaska m- uznaj Ci za osob niewyksztacon. Owszem, rozbi-
wicie. Czy powiniene uywa slangowych zwrotw na cie skostniaych regu jest czasem zasadniczym celem
pimie? Zapewne nie, chyba e wysyasz przyjacielowi slangu. Ale oglnie rzecz biorc, powiniene najpierw
e-mail lub zostawiasz mu osobist notatk. Celem upewni si, e Twoi odbiorcy s przekonani, i dobrze
mwienia i pisania zawsze jest komunikacja, zazwy- rozumiesz reguy, zanim zaczniesz je ama.
W tej ksice nie bdziemy zajmowa si slangiem. Jeli masz znajomych, z ktrymi rozmawiasz
po angielsku, ju go znasz. A tak waciwie, to sami utworzylicie wasn jego wersj.
Do you feel like getting a sandwich?

Angielski konwersacyjny
Stopie wyej nad slangiem stoi angielski konwersacyjny. Chocia nie jest to jzyk potoczny,
uywany w rozmowach z najbliszymi, to jednak zawiera pewne jego elementy. Angielski
konwersacyjny nie odchodzi zanadto od regu, ale jednak amie niektre. Posugujemy si
nim na co dzie, w rozmowie z ludmi rwnymi sobie. Jest on stosowany gwnie w jzyku
mwionym, a nie pisanym. Konwersacyjny angielski jest waciwy w nastpujcych sytuacjach:
9 rozmowy z czonkami rodziny, ssiadami i znajomymi,

9 nieformalne rozmowy z nauczycielami i wsppracownikami,
9 przyjazne rozmowy (jeli mona sobie na takowe pozwoli) z przeoonymi,
9 wiadomoci i e-maile kierowane do przyjaci,
9 uwagi wymieniane w internetowych pogawdkach, na forach itp.,
9 przyjazne listy do krewnych,
9 powieci.
Angielski konwersacyjny jest szybki. Stosuje si skrty (dont, Ill, wouldve itd.). Opuszcza si
take cae sowa (Got a match?, Later, On the fridge itd.). W formie pisemnej tej wersji angielskiego
nie przestrzega si tak cile regu interpunkcji. Zdania cz si z sob, pauzy spajaj rne
rzeczy, czsto pojawiaj si niedokoczone zdania. Takiego jzyka uywam take w tej ksice
poniewa rozmawiam z moimi czytelnikami, a nie ucz ich gramatyki w klasie.
B. Dear Ms Stakes, Just a note to let you know that Im not handing in my homework
today. I didnt manage to get it done last night! Ill explain later!
Your friend,
Lucinda
C. Dear Ms Stakes,
I was not able to do my homework last night. I will speak to you about this matter later.
Yours sincerely,
Lucinda Robinson
Odpowied: To zaley od okolicznoci. Midzy innymi od tego, czy chcesz otrzyma ocen
niedostateczn za t wiadomo (zakadamy, e w kocu zbierzesz si na odwag i wylesz j
nauczycielowi). Jeli naprawd Ci na tym zaley, wylij wiadomo A. Napisana jest potocznym
jzykiem, uywanym w rozmowie z kolegami. Czy Twj nauczyciel pojawia si w szkole
w dinsach i adidasach, udajc hippisa z lat 60? Jeli tak, wystarczy wiadomo B. Jest ona napisana
konwersacyjnym angielskim. Twj nauczyciel jest zasadniczy i oczekuje, aby bezwzgldnie
przestrzega wszelkich zasad? Jeli tak, wylij wiadomo C, ktra napisana jest formalnym
jzykiem.
Korzystanie z komputerowych moduw

sprawdzania pisowni nie wystarczy
Twj najlepszy przyjaciel ten, ktry surfuje po In- Rwnie sprawdzanie pisowni nastrcza problemw.
ternecie i rozmawia z Tob, podczas gdy Ty prbujesz Komputer nie potrafi odrni od siebie homonimw
si skoncentrowa na lekturze tej ksiki moe Ci (sw, ktre brzmi tak samo, ale maj rne znaczenia
przekonywa, e nauka gramatyki w XXI wieku jest i pisowni) i nie wie, czy rzeczywicie chodzi mi o to,
absolutnie zbdna, poniewa komputerowe moduy co napisaem. Przykadowo, jeli napisz:
sprawdzania pisowni zwolniy nas z tego obowizku.
Ot Twj przyjaciel gboko si myli. He walk son he edges like than ever day. Ive told
him it he does if and moor and fall sin Im not poll-
Mylenie, e cienka zielona lub czerwona linia poin- ing his out. Hes such a pane! Im going too com-
formuje Ci o bdzie, a jedno kliknicie mysz pokae plain formerly.
Ci drog do perfekcji, jest pocieszajce. Pocieszajce,
ale i zudne. W angielskim s miliony sw, ktre mona komputer nie podkreli niczego! A przecie chciaem
poczy na tryliony sposobw. aden program kom- tak naprawd napisa:
puterowy nie jest w stanie wyapa wszystkich bdw. He walks on the edge like that every day. Ive told
Wikszo znajduje bdy tam, gdzie ich w rzeczywi- him if he does it any more and falls in Im not pull-
stoci nie ma. ing him out. Hes such a pain! Im going to com-
Za kadym razem, gdy pisz I dont think this matters, plain formally.
komputer zgasza sprzeciw. Chce, abym poprawi this Mwic krtko, komputer zna kilka zasad gramaty-
matters na this matter lub these matters. Dzieje si tak, ki i pisowni, ale Ty musisz zna reszt.
poniewa nie wie, e sowo matters moe by cza-
sownikiem.
Rozdzia 2
Czasowniki:
zasadnicza cz zdania
W tym rozdziale:
Czym si rni czasowniki-czniki (linking verbs) od czasownikw dziaania (action verbs)
Jak znale czasownik
Prawidowe stosowanie czasownikw posikowych i bezokolicznikw
P omyl o zdaniu w nastpujcy sposb: zdanie jest samochodem. Do baganika wrzucasz

wszystkie pomysy i samochd nabiera znaczenia dla Twoich odbiorcw (czytelnikw lub
suchaczy). Czasownik to komplet opon. Bez czasownika moe i uda Ci si dotrze do celu,
ale przejadka bdzie bardzo wyboista.
Innymi sowy, czasownik jest niezbdny w kadym zdaniu. To na nim opiera si zdanie i to
on nadaje zdaniu sens. Czasownik jest gwn czci zdania, poniewa to od niego zaczynasz,
jeli chcesz cokolwiek zrobi ze zdaniem wcznie z poprawieniem go.
Czasowniki s przerne: czce (tzw. czasowniki-czniki) (linking verbs) i opisujce czynno

(action verbs); posikowe (auxiliary verbs) i gwne (main verbs); regularne i nieregularne; wystpuj
w liczbie pojedynczej i mnogiej oraz w formie teraniejszej, przeszej i przyszej. W tym
rozdziale zajmiemy si dwoma pierwszymi kategoriami czasownikami czcymi i opisujcymi
czynno oraz czasownikami posikowymi i gwnymi. Zobaczymy, w jaki sposb wybra
waciwy czasownik dla poszczeglnych zda.
Czasowniki czce: wielki znak rwnoci

Czasowniki czce (linking verbs) s take nazywane czasownikami stanu, poniewa wyraaj stan
to, co jest, co bdzie lub byo. Czasownikiem czsto uywanym w tym celu jest czasownik
to be. To bya prosta zagadka i za jej rozwizanie nie przewiduj adnej nagrody. Uywa si
take okrele copula (cznik) lub czasownik kopulatywny (okrelenia pochodzce od aciskiego
sowa oznaczajcego czy). Jednak podobne sowa, zreszt rwnie pochodzce od tego samego
aciskiego wyrazu, uywane s w kontekcie seksu. Nie chc, aby a tak si rozprasza, wic
nie bdziemy ich uywa. Jeli moesz wrci mylami do gramatyki, prosz, zrb to teraz.
Rozdzia 2: Czasowniki: zasadnicza cz zdania 33
Inne czasowniki czce

Wszystkie zdania przykadowe przedstawione powyej zawieray w gruncie rzeczy jeden czasownik
czcy: byy to rne formy czasownika to be. Ale nie jest to jedyny czasownik czcy.
Zastanw si nad nastpujcymi przykadami:
With his twinkling eyes and shy smile, Damian seems harmless.
Damian = harmless (seems jest czasownikiem czcym)
A jail sentence for the unauthorised use of a comma appears harsh.
jail sentence = harsh (appears jest czasownikiem czcym w tym zdaniu)
Lucindas parents remain confident that she will pass her exams.
parents = confident (remain jest czasownikiem czcym w tym zdaniu)
Edgar stays silent whenever sports are mentioned.
Edgar = silent (stays jest czasownikiem czcym w tym zdaniu)
Czasowniki seems, appears, remain i stays wyraaj stany, dlatego te one rwnie s czasownikami
czcymi. Po prostu wzbogacaj podstawow ide o rne odcienie znaczeniowe. Mgby na
przykad powiedzie:
With his twinkling eyes and shy smile, Damian is harmless.
Teraz stwierdzenie to jest jednak bardzo jednoznaczne. Wybr sowa seems pozostawia pewien
margines wtpliwoci. Podobnie sowo remain (w trzecim zdaniu) wzbogaca podstaw koncepcj
bycia o aspekt czasu. Rodzice Lucindy byli i nadal s pewni jej umiejtnoci. Nie wiedz,
e w tym roku nie uczya si.
Bez wzgldu na nazw, kady czasownik, ktry spenia w zdaniu funkcj znaku rwnoci,
jest czasownikiem czcym.
Czasowniki opisujce doznania zmysowe

Czasowniki opisujce doznania zmysowe (sensory verbs) pozwalaj wyrazi informacje docierajce
za pomoc zmysu wzroku, suchu, wchu, smaku i dotyku. Rwnie one mog by czasownikami
czcymi:
Even after a bath to remove all the jam, Bibi still feels sticky.
Bibi = sticky (feels jest czasownikiem czcym)
Edgars tuba solo sounds horrible, like an animal in pain.
tuba solo = horrible (sounds jest czasownikiem czcym)
Lucinda looks wonderful in her new green dress, which matches her eyes.
Lucinda = wonderful (looks jest czasownikiem czcym)
The lasagna that Sandy made tasted revolting.
lasagna = revolting (tasted jest czasownikiem czcym)
The ten-week-old soup in Sandys refrigerator smells disgusting.
soup = disgusting (smells jest czasownikiem czcym)
i oczekiwa, e bd wiedzieli, o co Ci chodzi.
Zdanie zaczynajce si czasownikiem czcym mona dokoczy na trzy sposoby.

Pierwszym jest okrelenie (przymiotnik):
After working seven hours in high heels, Susies feet are tired.
feet = tired (tired przymiotnik)
Susies high heels are painful, especially when they land on your foot.
high heels = painful (painful przymiotnik)
Drugi sposb polega na wskazaniu osoby, miejsca lub rzeczy (rzeczownik). Oto kilka przykadw:
Edgar is president of the Chess Club.
Edgar = president (president to osoba, a wic rzeczownik)
The best place for the club to meet would be the park.
best place = park (park to miejsce rzeczownik)
The most important part of a balanced diet is pizza.
part of a balanced diet = pizza (pizza to rzecz rzeczownik)
Trzecim sposobem zakoczenia zdania z czasownikiem czcym jest wprowadzenie zaimka

rzeczownego, ktry zastpuje nazw osoby, miejsca lub rzeczy. Przykadowo:
The winner of the County Tiddlywinks Championship is you!
winner = you (you zastpuje nazwisko zwycizcy, a wic jest zaimkiem)
Whoever put the frog in my bed is someone with a very bad sense of humour.
Whoever put the frog in my bed = someone (someone zastpuje nazw nieznanego
dowcipnisia, a wic jest zaimkiem)
Nie mona za wiele zepsu, jeli uzupeniasz zdania z czasownikiem czcym przymiotnikami
lub rzeczownikami. Gorzej jest z zaimkami. W nastpnym podrozdziale poka, jak unika
typowych bdw w zwizkach czasownikw czcych z zaimkami.
Waciwy zaimek we waciwym miejscu

W jaki sposb wybra prawidowy zaimek dla zdania z czasownikiem czcym? Trzeba
zmieni szyk. Mwic wprost: zaimek wstawiony po czasowniku czcym powinien by tego
samego rodzaju, co zaimek stojcy przed czasownikiem czcym. Najpierw przyjrzymy si
kilku przykadom z rzeczownikami, gdzie nie da si popeni bdu. Przeczytaj nastpujce
pary zda:
Rashid was a resident of Nottingham.
A resident of Nottingham was Rashid.
Bill has always been a keen supporter of his local football team.
A keen supporter of his local football team has always been Bill.
Upraszczamy sprawy: czasy proste

Trzy czasy proste to present, past i future. Kady z tych czasw prostych (eby byo jeszcze zabawniej)
ma dwie formy. Jedn jest zwyky, niczym nieozdobiony czas prosty. Ta forma nie ma adnej
dodatkowej nazwy: to po prostu forma present, past i future. Forma ta pokazuje czynnoci lub
stany w pewnym momencie, ale nie zawsze okrela konkretne chwile. Druga forma to forma
ciga (progressive), ktra pozwala ukaza dziaania lub stany trwajce (cige).
Czas teraniejszy (present)

Czas teraniejszy (present) mwi nam, co si dzieje teraz. Opisuje czynno lub stan trwajcy
teraz lub zawsze. Czasowniki niekiedy przedstawiane s w tabelach, w ktrych ich formy
zale od podmiotu (w dalszej czci tego rozdziau zamieszczam takie tabele dla czasownika
to be). Dla zdecydowanej wikszoci czasownikw angielskich te tabele s do nudne, jako e
czasownik nie zmienia si zbytnio. Wyglda to zazwyczaj tak: I work, you work, he (she, it) works,
we work, you work, they work.
Jak wida, jest tu wersja z dodatkowym s na kocu (works), ktra wystpuje tylko raz, ale zazwyczaj
to po prostu work! work! work!. Przyjrzyjmy si przykadowym zdaniom w czasie teraniejszym:
What does Lucindas cat want? It just sits there and stares at me. (czasowniki want, sits i stares
s w czasie teraniejszym)
Edgar plans nothing for New Years Eve because he never has a date. (czasowniki plans i has
s w czasie teraniejszym)
Forma teraniejsza ciga (present progressive) jest podobna do formy teraniejszej, poniewa mwi
o wydarzeniach teraniejszych, ale czsto sugeruje proces, na przykad robimy co teraz, ale
moglimy zacz to wczoraj i skoczymy dopiero jutro. Czasownik przyjmuje now form
(working lub making), ale potrzebuje odrobiny pomocy ze strony czasownika to be, a ten
czasownik ma kilka form (I am working, you are working itd.).
Forma -ing czasownika to tzw. present participle imiesw czasu teraniejszego (wicej na ten
temat w dalszej czci rozdziau). Oto przykadowe zdania w formie present progressive:
President Edwards and his beautiful assistant Yasmin are arranging a chess tournament
for the summer vacation. (are arranging to forma present progressive)
Sandy is skiing far too fast down that slope. (is skiing to forma present progressive)
I am doing my homework, shouts Lucinda, but her parents know that she is reading
a magazine instead. (am doing oraz is reading to formy present progressive)
Rnica midzy czasami present i present progressive jest stosunkowo niewielka. Zajmiemy si ni
szczegowo w kolejnych podrozdziaach.
Czas przeszy (past)

Czas przeszy (past) pozwala wyrazi, co si stao przed teraniejszoci. Ten prosty czas take
ma dwie formy zwyk form przesz prost (past) oraz form przesz cig (past progressive).
Czas przeszy tworzymy poprzez dodanie kocwki -ed do podstawowej formy czasownika
(walk przeksztaca si w walked). I tyle. W czasie przeszym czasownik ma tylko jedn form
(I walked, he walked). Jednake forma przesza wielu czasownikw nie koczy si na -ed.
Rozdzia 3: Rozlunij si! Czas czasownika 47
Present i present progressive

Jednowyrazowa forma czasu teraniejszego moe by wykorzystana do opisania czynnoci i stanw,
ktre s prawdziwe w teraniejszoci, ale niekoniecznie dziej si w chwili, gdy o nich mwimy:
Bill attends wrestling matches every Saturday.
Jeli zadzwonisz do Billa w sobot, usyszysz jedynie denerwujcy komunikat, ktry nagra na
automatycznej sekretarce. Nie pogadasz z Billem, gdy bdzie na turnieju zapasw (czasownik
attends jest w czasie teraniejszym). Ale ten sam komunikat moesz usysze take w czwartek
(lub innego dnia) i nadal bdzie to prawidowe, cho w czwartki Bill zostaje w domu i oglda
mecz w telewizji. A teraz przeczytaj to zdanie:
Bill is playing hide-and-seek with his dog Spot.
To zdanie oznacza, e wanie teraz gdy czytasz to zdanie (is playing jest w formie cigej
czasu teraniejszego) Bill biega po pokoju, szukajc Spota, co zreszt nie jest zbyt trudnym
zadaniem, gdy piesek zawsze chowa si za sof.
Past i past progressive

Rnica midzy czasem przeszym prostym i przeszym cigym jest bardzo podobna do rnicy
midzy dwiema formami teraniejszymi. Jednowyrazowa forma prosta czsto pokazuje, co si
oglnie stao w przeszoci. Forma ciga moe wskazywa czynno lub stan w okrelonym
momencie w przeszoci lub te regularnie powtarzajc si w przeszoci.
Lucinda went to the shops and bought gifts for all her friends.
To zdanie znaczy, e w pewnym punkcie w przeszoci Lucinda zaszalaa i wydaa pienidze

na prezenty dla przyjaci (czasowniki went i bought s w czasie przeszym).
While Lucinda was shopping, her friends were planning the food for her surprise party.
To zdanie znaczy, e Lucinda dobrze dobraa sobie przyjaci, poniewa dokadnie w chwili,
gdy ona robia zakupy, przyjaciele planowali jak niespodziank dla niej (czasowniki was
shopping i were planning s w formie cigej czasu przeszego).
Damian was losing so much money at the casino that his wife was feeling desperate.
Historical present
Nic dziwnego, e uywamy czasu teraniejszego do W pierwszym zdaniu czasownik tells wystpuje w czasie
opisania wydarze, ktre dziej si teraz. Ale czasu teraniejszym, chocia zdanie opisuje co, co wydarzyo
teraniejszego mona uywa take, opisujc wydarzenia, si dawno temu. Zastosowanie czasu teraniejszego
ktre stay si dawno temu albo te nigdy si nie wy- przydaje relacji dramatyzmu. W drugim zdaniu czasowniki
darzyy. Nazywamy to historycznym czasem teraniej- faces i represents wystpuj w czasie teraniejszym,
szym, ktry wykorzystujemy, piszc o historii lub lite- poniewa dla kadego czytelnika, ktry otwiera ksik,
raturze: caa historia zaczyna si od nowa. Ksika, a wic i opo-
wie, ktr zawiera, zawsze istnieje dla nas w teraniej-
On 13 May 1940, Winston Churchill tells the na- szoci. Historia dzieje si wtedy, gdy chcemy j prze-
tion he has nothing to offer but blood, toil, tears czyta, pomimo e Harry Potter jest postaci fikcyjn
and sweat. i przygody opisane przez pani Rowling nigdy si nie
Harry Potter faces three tests when he represents wydarzyy.
Hogwarts in the tournament.
Formy cige take zaczynaj si od formy teraniejszej, przeszej lub przyszej czasownika have,
ale po niej dodajemy been i (tak, zgade!) imiesw czasu teraniejszego (lub mwic inaczej,
form -ing):
You have been working. (forma ciga czasu present perfect)
You had been working. (forma ciga czasu past perfect)
You will have been working. (forma ciga czasu future perfect)
Peniejsz dyskusj na temat prawidowej sekwencji formy perfect czasu przeszego i przyszego
znajdziesz w rozdziale 18.
Present perfect i present perfect progressive

Dwie formy present perfect pokazuj dziaania lub stany, ktre zaczy si w przeszoci, ale nadal
trwaj w teraniejszoci. S one uywane zawsze, gdy czynno lub stan obejmuje dwie strefy
czasowe przeszo i teraniejszo.
W poniszych zdaniach wykorzystano czas present perfect:

Damian has lost almost every penny of his wifes inheritance. (has lost jest form czasu
present perfect)
Bills dogs have barked all night (have barked jest form czasu present perfect)
Oto dwa przykady formy cigej:

Edgar has been studying the physics of tiddlywinks for years without winning once. (has been
studying jest form cig czasu present perfect)
Bills neighbours have been trying to sleep all night. (have been trying to forma ciga czasu
present perfect)
Past perfect i past perfect progressive

Formy past perfect oraz past perfect progressive opisuj czynnoci z przeszoci pozostajce w zwizku
z inn czynnoci, ktra miaa miejsce jeszcze wczeniej. Oto kilka przykadw uycia czasu
past perfect:
After she had sewn up the wound, the doctor realised that her watch was missing!
(had sewn to forma czasu past perfect)
They had searched for it for ten minutes before the doctor remembered that she had taken
it to be mended that morning. (had searched i had taken to formy czasu past perfect)
Porwnaj te zdania z przykadami zastosowania czasu past perfect progressive:

The doctor had been worrying about the consequences of leaving her watch inside the
patient. (had been worrying to forma ciga czasu past perfect)
We had been thinking of taking a cruise for a number of years before we finally found the
time to do it. (had been thinking to forma ciga czasu past perfect)
Peniejsz dyskusj na temat prawidowej sekwencji form perfect czasu przeszego i przyszego
znajdziesz w rozdziale 18.
W tabeli 3.1 zebrano przykady regularnych imiesoww. Jeli nie masz pewnoci, w jaki sposb
zapisa dany imiesw, sprawd w sowniku: w gwnym hale znajdziemy informacj na temat
imiesowu i innych nieregularnoci.
Tabela 3.1. Przykady regularnych imiesoww

Czasownik Imiesw czasu teraniejszego Imiesw czasu przeszego
ask asking asked
beg begging begged
call calling called
dally dallying dallied
empty emptying emptied
file filing filed
fill filling filled
To wszystko jest bardzo nieregularne

Jak dotd nie mwiymy zbyt wiele o czasownikach nieregularnych, cho wykorzystywalimy
je ju w przykadach. Prawdopodobnie nawet si nad tym nie zastanowie, gdy jeste ju do nich
przyzwyczajony. Najczciej uywany czasownik to be jest jednoczenie najbardziej nieregularny
ze wszystkich!
To be
To be to chyba najdziwniejszy czasownik w jzyku angielskim, ktry charakteryzuje si
najwiksz nieregularnoci. Oto on we wszystkich czasach. W pierwszej kolumnie znajduj
si formy liczby pojedynczej, a w drugiej liczby mnogiej. Zaimek you widnieje w obu kolumnach,
poniewa moe dotyczy zarwno jednej osoby, jak i caej grupy. Czasami rodzi to
nieporozumienia i jest powodem, dla ktrego ludzie mwi I dont mean you personally,
aby wyjani, e nie chc obrazi wycznie rozmwcy chc obrazi ca jego rodzin
lub wszystkich wsppracownikw!
Present Tense
Singular Plural
I am we are
you are you are
he, she, it is they are
Past Tense
Singular Plural
I was we were
you were you were
he, she, it was they were
forma imiesowu koczy si na -ed, dlatego nazwanie jej form -ed nie jest najlepszym
rozwizaniem. Nie panikuj! Mona si tego nauczy. Chyba nie zastanawiasz si, czy powiniene
powiedzie I brought you a present czy I bringed you (brung you?) a present? Rwnie atwe jest
eat ate eaten. Gorzej moe by z czasownikami, ktrych nie uywamy zbyt czsto (np.
swim swam swum).
W tabeli 3.2 zebrano kilkanacie trudniejszych czasownikw nieregularnych. W pierwszej

kolumnie znajduje si forma podstawowa czasownika (bez to, jak ma to miejsce w penych
bezokolicznikach to laugh, to cry, to learn itd.). W drugiej kolumnie znajduje si forma czasu
przeszego, a w trzeciej forma imiesowu biernego (sowa, ktre miayby kocwk -ed, gdyby
byy regularne). Aby utworzy czas present perfect, naley doczy do tej formy has (w liczbie
pojedynczej) lub have (w liczbie mnogiej). Aby utworzy czas past perfect, naleaoby doda
had. Moesz przewiczy uycie czasownikw, ktre znasz sabiej, poprzez konstruowanie
przykadowych zda.
Jeli masz jakie wtpliwoci, co znaczy dany czasownik, albo te natrafisz na jaki inny,
sprawd w sowniku.
Kto wymyli wszystkie te reguy?

Gdy nastpnym razem zaczniesz si zastanawia, czy si z ryzykiem, e tam nikt ich nie zrozumie w r-
trzeba uy had run, czy te had ran, podzikuj plemionom nych czciach kraju wci mwiono rnymi dialektami
Anglw i Sasw. Te germaskie plemiona wyldoway Nie wspominajc ju o ogromnych rnicach w pisowni!
w Anglii okoo 1500 lat temu. Ich jzyki poczyy si Ustanowienie wsplnych zasad i regu wydawao si
w anglosaski, ktry zosta nazwany Englisc (sc wyma- wic dobrym pomysem. Poniewa Londyn by cen-
wiano jako sh). Dzi nazywa si go staroangielskim. trum politycznym i gospodarczym, a take centrum
drukarstwa, rozstrzygnicia londyskich drukarzy sta-
Jzyk ten przetrwa okoo 400 lat dzi wydawaby si way si obowizujc norm. Jednak w rzeczywistoci
nam cakowicie obcym jzykiem. Ale jego lady widocz- proces ustanawiania regu trwa a do XVIII w. Druka-
ne s we wspczesnym angielskim do dzi. Moesz rze, ktrzy przygotowywali odrcznie napisane doku-
podzikowa Anglom i Sasom (lub mie im to za ze) menty do druku, korzystali z tzw. biblii drukarskich,
za wikszo czasownikw nieregularnych, midzy ktre nazywano take reguami (rules).
innymi i za to, e musisz powiedzie ran, a nie runned.
Niektrzy uczeni prbowali spisa obowizujce zasa-
W okresie nazywanym Middle English (1100 do ok. dy. Jednak na jzyk patrzyli przez pryzmat aciny, a nie
1450 r.) angielski by zbiorem wielu lokalnych dialektw,
zawsze by to najlepszy punkt odniesienia. W rzeczy-
z ktrych kady mia odrbne sownictwo i odmienn wistoci najdziwniejsze reguy w jzyku angielskim s
struktur zdania. Nikt nie uczy si gramatyki w szkole
wanie spowodowane prb przeszczepienia aci-
i nikt nie przejmowa si tym, co jest prawidowe, a co
skich zasad gramatycznych. Przykadowo w aciskim nie
nie. Byo wtedy wiele waniejszych problemw, takich mona rozdzieli bezokolicznika, poniewa jest to jeden
jak gd i duma. wyraz. W angielskim bezokoliczniki skadaj si z dwch
W XV w. wynalazek druku rozpocz er zwan Modern sw (to oraz czasownika, np. to dance, to dream) i tak
English. Coraz wicej ludzi pragno nauczy si czy- naprawd nie ma adnego powodu, dla ktrego nie
ta i pisa. Ale przed pisarzami stan nowy problem. mona wstawia midzy nie innego sowa. Mimo to
Rozesanie pism do odlegych zaktkw kraju wizao zasada pozostaje zasad bezokolicznikw si nie
rozdziela.
Tabela 3.2. Trudniejsze czasowniki nieregularne
Czasownik Forma czasu przeszego Imiesw
begin began begun
bite bit bitten
break broke broken
bring brought brought
buy bought bought
catch caught caught
choose chose chosen
come came come
do did done
drive drove driven
eat ate eaten
fall fell fallen
fly flew flown
get got got
go went gone
know knew known
lay* laid laid
lead led led
lend lent lent
lie* lay lain
lose lost lost
Ride rode ridden
ring rang rung
rise rose risen
run ran run
say said said
see saw seen
shake shook shaken
sing sang sung
sink sank sunk
sit sat sat
speak spoke spoken
steal stole stolen
swim swam swum
take took taken
write wrote written
* Wicej informacji na temat znaczenia sw lie i lay znajdziesz w rozdziale 22.
W tym zdaniu Lucinda gasped jest gwn myl; to take para podmiot orzeczenie.
Mortimer will judge the beauty contest only if Lucinda competes.
W tym zdaniu s dwie pary podmiot orzeczenie: Mortimer will judge oraz Lucinda competes.
A teraz sprbujmy przeanalizowa zdanie, w ktrym orzeczeniem jest czasownik czcy

(czasownik cznik):
Rashid has always been an extremely conscientious worker.
Para podmiot orzeczenie to Rashid has been. Czy jednak czego tu nie brakuje? Has been to
orzeczenie majce cechy czasownika czcego, wic takie orzeczenia zawsze wymagaj czego
jeszcze, aby zakoczy myl (wicej na ten temat w rozdziale 2). Para podmiot orzeczenie
w zdaniach z orzeczeniem majcym cechy czasownika dziaania zazwyczaj moe wystpowa
samodzielnie, ale para podmiot orzeczenie w zdaniach z orzeczeniem majcym cechy
czasownika czcego zazwyczaj nie.
Dwa w cenie jednego

Podmioty i orzeczenia cz si w pary, ale czasem otrzymujemy dwa (lub wicej) w cenie
jednego. Na przykad:
Bibi burped and cried after eating the earthworm.
Mamy tu dwa orzeczenia (burped i cried) oraz jedn osob, ktra wykonuje te dwie czynnoci
(Bibi). Bibi jest podmiotem zarwno dla burped, jak i cried.
Oto kilka dodatkowych przykadw:

Rashid worked through his lunch hour again and ate a sandwich at his desk. (S tu dwa
orzeczenia: worked oraz ate.)
Edgar worried for days about what to buy Yasmin for her birthday and thought about
flowers but finally bought a scarf with Ellies help. (S tu trzy orzeczenia: worried, thought
oraz bought.)
Moemy take mie dwa podmioty (lub wicej) i jedno orzeczenie. Oto przykad:
Edgar and Yasmin went to the new restaurant on her birthday.
Mamy tu tylko jeden czasownik dziaania w roli orzeczenia (went) i dwoje ludzi (Edgar, Yasmin),
ktrzy wykonuj t czynno. Tak wic orzeczenie went ma dwa podmioty. I jeszcze kilka
dodatkowych przykadw:
Fido and Rover ganged up on Spot yesterday. (Fido i Rover to podmioty, ale orzeczenie
jest tylko jedno: ganged up.)
Ellie, Lucinda and Yasmin decided to see a film together on Tuesday. (Ellie, Lucinda i Yasmin
to podmioty; orzeczeniem jest decided.)
Tabela 4.2. Przykady regularnej liczby mnogiej rzeczownikw koczcych si na s, sh, ch i x

Liczba pojedyncza Liczba mnoga
kiss kisses
mess messes
dish dishes
witch witches
box boxes
Rzeczowniki koczce si na y
Jeli rzeczownik koczy si liter y, przed ktr znajduje si samogoska (a, e, i, o, u),
wystarczy doda kocwk -s. Kilka przykadw znajduje si w tabeli 4.3.
Tabela 4.3. Przykady regularnej liczby mnogiej rzeczownikw koczcych si na samogosk + y

boy boys
day days
monkey monkeys
turkey turkeys
Jeli rzeczownik koczy si na liter y, ale przed ni nie znajduje si spgoska, liczb mnog
tworzymy poprzez zmian y na i oraz dodanie kocwki -es. Kilka przykadw znajdziemy
w tabeli 4.4.
Tabela 4.4. Przykady regularnej liczby mnogiej rzeczownikw koczcych si na spgosk + y

sob story sob stories
unsolvable mystery unsolvable mysteries
one city two cities
bat-filled belfry bat-filled belfries
tabby tabbies
Nieregularna liczba mnoga rzeczownikw

Rzeczowniki nie byyby takie zabawne, gdyby niektre nie miay nieregularnej liczby mnogiej,
prawda? Tak jest. Formy nieregularne zawsze s bolesne. Ale nie da si tego omin. Kilka
przykadw rzeczownikw nieregularnych znajduje si w tabeli 4.5.
Rozdzia 5
Wszystko razem:
kompletne zdanie
W tym rozdziale:
Rozrnianie zda kompletnych i niekompletnych
Kiedy kompletne zdania s niezbdne
Prawidowe stawianie znakw interpunkcyjnych
K ady zna najwaniejsz zasad gramatyki jzyka angielskiego: wszystkie zdania musz
by pene.
Ale kady amie t regu. Sami to wanie zrobilimy! Ale kady amie t regu to nie jest pene
zdanie. Jednake je zrozumiae, prawda? (Kolejne niekompletne zdanie.) Poniewa to, co
prbujemy powiedzie, byo do oczywiste. (Jeszcze jedno.) W tym rozdziale wyjani, po
czym pozna, e zdanie jest niekompletne. Poka Ci, jak pozna, e zdanie jest niekompletne
(stanowi cz zdania, jego fragment). Powiem Ci, kiedy takie fragmenty zda s do zaakceptowania,
a kiedy nie. Na koniec poznasz znaki interpunkcyjne, ktre rozdzielaj jedno zdanie od drugiego.
Kompletne zdania:
licz si podmioty i orzeczenia
Czym jest kompletne zdanie? Po pierwsze, kompletne zdanie ma przynajmniej jedn par
podmiot-orzeczenie. Wyrazy te stanowi par, poniewa s do siebie dopasowane. Moesz
myle o parze podmiot-orzeczenie w nastpujcy sposb: zdanie musi zawiera jeden element
wyraajcy czynno lub stan i jeden element, o ktrym mwisz w zwizku z t czynnoci lub
stanem. Wicej informacji na temat czasownikw/orzecze znajdziesz w rozdziaach 2. i 3.,
a na temat podmiotw w rozdziale 4.
Oto kilka zgodnych par podmiot-orzeczenie:

Edgar scrambled
Sandy runs
Bibis toy boat will be repaired
Mortimer had decided
Rozdzia 6
Dopenienia
W tym rozdziale:
Co to jest dopenienie
Jaki wpyw ma dopenienie na znaczenie caego zdania
Dopenienia blisze i dalsze
Uzupenienie dopenienia (objective complement)
Co to s dopenienia orzecze od czasownikw czcych (dopenienia blisze) i dopenienia
orzecze od czasownikw opisujcych dziaanie (dopenienia podmiotu)
Uycie odpowiednich zaimkw jako dopenie
W yjanijmy problem poprzez analogi z autostrad: zdanie to pojazd, ktry dowozi

znaczenie do odbiorcy. Orzeczenia to koa, a kierowc jest podmiot. Dopenienia to
inne typowe (ale nie zawsze istotne) czci samochodu porwna je mona do wskanika
paliwa lub kierunkowskazw. Na pewno s o wiele waniejsze ni te zabawne, wochate
maskotki, ktre niektrzy kierowcy wieszaj przy lusterku, albo nalepki o treci Dziecko
w samochodzie (co zreszt ich zdaniem mielibymy zrobi z t wiedz?).
Mona co prawda utworzy zdanie bez dopenie, ale ich obecno jest zasadniczo czci
jazdy sorry, komunikacji. Czasem wic mona si ograniczy do podmiotu i orzeczenia:
Yasmin phoned.
Ale czasem potrzeba czego wicej:
9 Yasmin was nervous.

9 Yasmin phoned Edgar.
9 Edgar gave Yasmin a single red rose.
9 Edgar called Yasmin the love of his life.
Kade z tych czterech zda ma na pocztku podmiot i orzeczenie, ale jest jeszcze co,
co nazywamy dopenieniem, poniewa dopenia zdanie, std nazwa, rozumiesz? W jzyku
angielskim cz zdania, ktra completes the sentence, nosi nazw complement. Oczywicie
jzykoznawcom to nie wystarczy. Poniewa kade z tych zda koczy si nieco inaczej,
proponuj cztery rne nazwy. Dlatego te przeanalizujemy je wszystkie kolejno, aby zobaczy,
czym si rni (i jak si nazywaj).
Rozdzia 6: Dopenienia 77
Oczywicie eby nieco utrudni nam wszystkim ycie zdanie moe mie wicej ni
jedno dopenienie blisze (DO). Przeanalizujmy te przykady:
Rashid autographed programmes and copies of the play for his many admirers.
The new president of the Science Fiction Club immediately phoned Edgar and Yasmin.
Lucinda bought orange juice, tuna, aspirins and the expensive handbag.
W niektrych zdaniach wcale nie ma dopenienia bliszego. Oto kilka przykadw:

Throughout the endless afternoon and into the lonely night, nurse Oduwole sighed sadly.
Nikt ani nic nie jest odbiorc westchni pielgniarki Oduwole, a wic nie ma tu adnego
dopenienia bliszego. Wystpuje jednak orzeczenie i zdanie wyraa pen myl.
O krok dalej:
dopenienie dalsze (indirect object)
Innym rodzajem dopenienia jest dopenienie dalsze (indirect object). Jest ono dalsze, poniewa
czynno nie jest z nim bezporednio powizana. Dopenienie dalsze, znane jako IO (indirect
object), jest przystankiem porednim na drodze midzy orzeczeniem od czasownika dziaania
a dopenieniem bliszym (direct object). Oto przykadowe zdanie, w ktrym wyrnilimy
dopenienie dalsze:
Edgar gave Yasmin a single red rose.
Orzeczeniem jest oczywicie sowo gave. Edgar wykona czynno, wic Edgar jest podmiotem.
Co jest odbiorc dziaania? Ra. Rose to direct object, co, co zostao dane i jest bezporednio
powizane z orzeczeniem. Ale Yasmin rwnie jest odbiorc czynnoci niebezporednio.
Yasmin to indirect object. Schemat zdania w tym przypadku wyglda nastpujco:
subject (S) action verb (AV) indirect object (IO) direct object (DO)
Naley zauway, e dopenienie dalsze, niejako wbrew logice, zawsze poprzedza dopenienie
blisze (czyli dopenienie blisze stoi dalej od orzeczenia ach, ci jzykoznawcy). Oto kilka
przykadw schematu S-AV-IO-DO, z wyrnionymi dopenieniami dalszymi:
Inspector Barker will tell his boss the details of his investigation so far. (will tell = orzeczenie,
Inspector Barker = podmiot, details = dopenienie blisze)
Inspector Barker took his brother Bill some grapes. (took = orzeczenie, Inspector Barker
= podmiot, grapes = dopenienie blisze)
Nurse Oduwole sent Yasmin a text message when Ms Stakes died. (sent = orzeczenie,
nurse Oduwole = podmiot, message = dopenienie blisze)
The crooked official offered Lucinda a bribe for dropping out of the beauty contest.
(offered = orzeczenie, official = podmiot, bribe = dopenienie blisze)
Dopenienia dalsze nie pojawiaj si zbyt czsto. Gdy ju znajdziemy je w zdaniu, zawsze
towarzysz dopenieniu bliszemu. Zapewne nie musisz zawraca sobie gowy rnic midzy
rodzajami dopenie (chyba e jeste nauczycielem angielskiego). Jeli zrozumiesz, e te
sowa s dopenieniami uzupeniaj znaczenie orzeczenia, nie bdziesz mia problemu
z rozpoznaniem struktury zdania.
Cz II
Jak unika typowych bdw

84 Cz II: Jak unika typowych bdw
W tej czci
C hcesz zbudowa zamek? Moesz mie zamek ze szczelinami, przez
ktre wypuszcza si strzay, ale bdzie o wiele ciekawiej, jeli otoczysz
go fos i dorzucisz jedn lub dwie wieyczki! Tak samo jest z komunikacj.
Podstawy wystarcz, ale aby wyrazi si moliwie jak najpeniej, konieczne
s przymiotniki, spjniki, a take od czasu do czasu jaki wykrzyknik.
W tej czci zajmiemy si dodatkowymi czciami mowy spjnikami,
przymiotnikami, przyswkami, przyimkami i wykrzyknikami. Tu take
zawarlimy survivalowy przewodnik po zaimkach niewielkich swkach,
ktre pod wzgldem moliwoci popenienia bdw przypominaj nieco
pole minowe. Na koniec zastanowimy si nad zawiociami zwizku
podmiotu z orzeczeniem kolejnego pola minowego. Nie martw si
jednak mamy dla Ciebie kilka porcznych wykrywaczy min.
Inny przykad:
SZEF: Inspector Barker made a list of all the suspects and their alibis.
PRACOWNIK: Because he was getting nowhere with the case.
POCZENIE 1: Inspector Barker made a list of all the suspects and their alibis
because he was getting nowhere with the case.
POCZENIE 2: Because he was getting nowhere with the case, inspector Barker
made a list of all the suspects and their alibis.
I jeszcze jeden:
SZEF: Bills dogs will start barking at exactly four oclock.
PRACOWNIK: Although he tries to keep them quiet.
POCZENIE 1: Bills dogs will start barking at exactly four oclock, although he tries
to keep them quiet.
POCZENIE 2: Although he tries to keep them quiet, Bills dogs will start barking at
exactly four oclock.
I nastpny:
SZEF: The book is puzzling the inspector.
PRACOWNIK: that Edgar left behind at the scene of the crime.
POCZENIE: The book that Edgar left behind at the scene of the crime is puzzling
the inspector.
Wszystkie przykady zda poczonych s poprawne z gramatycznego punktu widzenia,

poniewa wszystkie zawieraj przynajmniej jedn pen myl (szefa okrelanego take jako
zdanie nadrzdne). W kilku przykadach mniej wane myli s poczone z reszt zdania za
pomoc spjnikw podrzdnych (subordinate conjunction), ktre wskazuj podrzdno tych
fragmentw. Wicej informacji na ten temat znajdziesz w kolejnym punkcie.
Dobr spjnikw
Spjniki w zdaniach zoonych podrzdnie (szef-podwadny) odgrywaj podwjn rol.
Podkrelaj, e jedna idea (szef myl zawarta w zdaniu nadrzdnym) jest istotniejsza od
drugiej (podwadnego zdania podrzdnego), a take wskazuj na charakter relacji midzy
tymi dwoma mylami. Swka czce (wprowadzajce zdanie podrzdne) nazywamy w jzyku
angielskim spjnikami podrzdnymi (subordinate conjunctions). Oto kilka typowych spjnikw
tego typu: while, because, although, though, since, when, where, if, whether, before, until, than, as, as if,
in order that, so that, whenever oraz wherever. Uff!
Przyjrzyjmy si dziaaniu tych spjnikw w nastpujcych przykadach:

Zdanie 1: Martin was shaving. (to niezbyt wana czynno)
Zdanie 2: The earthquake destroyed the city. (do istotne wydarzenie)
Gdyby te zdania potraktowa jako rwne sobie, oznaczaoby to, e autor kadzie jednakowy
nacisk na obydwa wydarzenia:
Martin was shaving, and the earthquake destroyed the city.
Rozdzia 7: Pora na lub: czymy zdania 91
Z gramatycznego punktu widzenia zdanie byoby prawidowe, ale jego logika pozostawiaaby
wiele do yczenia.
Czy naprawd powinnimy sdzi, e gadka skra na buzi Martina jest rwnie istotna,
co trzsienie ziemi o sile 7 stopni w skali Richtera? Chyba lepiej bdzie, jeli poczymy te
dwa zdania w inny sposb, wyrniajc istotniejsz myl:
While Martin was shaving, the earthquake destroyed the city.
lub
The earthquake destroyed the city while Martin was shaving.
Spjnik while zawiera dodatkow informacj na temat czasu oraz czy zdanie podrzdne
z nadrzdnym w taki sposb, aby wyeksponowa znaczenie trzsienia ziemi. Cakiem niele
jak na zaledwie pi liter.
Oto kolejny przykad:

Zdanie 1: Isolde must do her homework now.
Zdanie 2: Mum is on the warpath.
czc te zdania, musimy podj kilka decyzji. Przede wszystkim jeli potraktujemy je jako
rwne sobie, czytelnik bdzie si zastanawia, dlaczego te dwie najwyraniej niezalene myli
podajemy jednoczenie:
Isolde must do her homework now, but Mum is on the warpath.
Takie poczenie oznacza, e mama biega po domu i krzyczy. Chocia Izoldzie dotychczas
czsto udawao si skoncentrowa na odrabianiu pracy domowej dziki suchawkom i operom
Wagnera, to jednak podczas atakw matki jest to niemoliwe. Niczego si nie nauczy, dopki
mama nie uspokoi si i nie usidzie z filiank gorcej herbaty.
To jedno z moliwych znacze tego poczonego zdania. Ale dlaczego odbiorca miaby to wszystko
zgadywa? Sprbujmy poczy je inaczej:
Isolde must do her homework now because Mum is on the warpath.
To zdanie jest o wiele bardziej jednoznaczne: matka Izoldy wanie otrzymaa informacj od
nauczyciela crki, i tej zdarza si nie odrabia pracy domowej. Izolda wie, e jeli chce skoczy
szko, musi jak najszybciej zabra si do pracy. Sprawdmy jeszcze jedn moliwo:
Mum is on the warpath because Isolde must do her homework now.
No dobrze w tej wersji matka Izoldy poprosia crk o pomoc w posprztaniu domu.
Swoje proby powtarza co dziesi minut przez ostatnie trzy godziny. Wkrtce maj przyj
dziadkowie Izoldy i mama zaczyna si naprawd denerwowa. Izolda wanie powiedziaa jej,
e nie moe teraz posprzta, poniewa musi odrobi prac domow (oczywicie te ostatnie
trzy godziny powicia na co zupenie innego). Rozptuje si prawdziwe pieko!
Widzisz si tych swek? Spjniki podrzdne maj duy wpyw na znaczenie zda.
Rozdzia 7: Pora na lub: czymy zdania 95
Odpowied: Oczywicie te zdania mona poczy na wiele rnych sposobw. Oto dwie
propozycje:
At the time of the murder, Susie was looking for Lucinda at the restaurant where
Lucinda works part time. The waiters remembered because that was the day Brad Pitt
had lunch there. Lucinda was shopping with Alice. Staff in the shoe shop remembered
her because she tried on most of the shoes in her size.
lub
Because Lucinda tried on most of the shoes in her size, the staff there remembered she
was shopping with Alice at the time of the murder. The waiters at the restaurant where
Lucinda works part time remembered that Susie was looking for her on the day Brad
Pitt had lunch in the restaurant.
Rozdzia 8
Czujesz si bad czy badly?

Przymiotnik czy przyswek?
W tym rozdziale:
Jak odrni przymiotnik od przyswka
Co wstawi: przymiotnik czy przyswek
Dlaczego podwjne przeczenie jest bdem
Wstawianie przymiotnikw i przyswkw w taki sposb, aby zdanie znaczyo to, co ma znaczy
D ziki dobrze dobranym rzeczownikom (imionom i nazwiskom, nazwom miejsc, rzeczy

lub przedmiotw abstrakcyjnych) oraz czasownikom (sowom opisujcym czynno
lub stan) moemy zbudowa solidny szkielet zdania. W tym rozdziale zajmiemy si dwoma
podstawowymi typami sw opisujcych w jzyku angielskim przymiotnikami i przyswkami.
Pokaemy Ci take, jak ich poprawnie uywa, aby wzbogaci zdanie.
By moe zastanawiasz si, czy aby na pewno te sowa maj tak due znaczenie. Jeli
kiedykolwiek, czytajc ksik, miae do opisw przyrody i pragne jedynie dowiedzie
si, co stanie si dalej, moge doj do wniosku, e sowa opisujce przedmioty i czynnoci
jedynie zwalniaj akcj. Czasem jednak mog stanowi klucz do wyraenia sensu. Jeli nie
wierzysz, przeczytaj to zdanie:
Lucinda was sauntering past Harrods when the sight of Ferragamo Paradiso Pump
paralysed her.
Czy zrozumiaby to zdanie? Co musisz wiedzie, aby poj jego sens? Oprcz znaczenia
poszczeglnych sw, takich jak saunter (ktre moesz znale w sowniku), potrzebujesz
jeszcze pewnych informacji dodatkowych. Na przykad:
9 Harrods to nazwa domu towarowego. (To zapewne wiedziae.)

9 Ferragamo to marka drogich butw. (By moe to wiedziae.)
9 Paradiso Pump to rodzaj butw. (Tego na pewno nie wiedziae, poniewa sami to
wymylilimy.)
Z pewnoci dobrze byoby wiedzie take i to, e Lucinda ma obsesj na punkcie butw.
Dopiero po zebraniu wszystkich tych informacji lub te dziki bogatej wyobrani i umiejtnoci
domylania si z kontekstu mgby zrozumie sens tego zdania.
A jeli nie wiedziaby tego wszystkiego? Wanie temu su przymiotniki i przyswki.

Oto druga wersja naszego zdania:
Lucinda was sauntering past the famous Harrods department store when the sight of
a fashionable green low-heeled dress shoe with the ultra-chic Ferragamo label paralysed her.
No dobrze, moe nieco tu tego wszystkiego za duo, ale na pewno wiesz ju, o co chodzi.
Dodatkowe sowa opisujce poszczeglne przedmioty uatwiaj zrozumienie znaczenia tego
zdania, szczeglnie osobom, ktre nie s znawcami mody.
Teraz, gdy ju wiesz, e przymiotniki i przyswki maj due znaczenie dla zrozumienia sensu
zdania, na pewno nie moesz si doczeka bardziej szczegowych informacji. Czytaj wic dalej.
Przymiotnik
Przymiotnik to wyraz, ktry wzbogaca zdanie o informacj na temat iloci, koloru, rodzaju
i innych cech przedmiotu.
Gdzie znajdziemy przymiotniki? Najczciej stoj one przed rzeczownikiem (tym, ktry
opisuj), ale czasem znajduj si w innych miejscach, na przykad po rzeczowniku albo po
zaimku (gdy opisuj zaimek), lub te s powizane z rzeczownikiem za pomoc czasownika
czcego (linking verb). Kolejno przyjrzymy si wszystkim tym sposobom uywania
przymiotnikw.
Przymiotniki opisujce rzeczowniki

Zasadnicz funkcj przymiotnika jest opisywanie rzeczownika. Oto kilka przykadowych zda,
w ktrych przymiotnik wyrnilimy kursyw:
There is a poisonous snake on your shoulder.
There is an angry poisonous snake on your shoulder.
There is a rubber snake on your shoulder.
Wszystkie te przymiotniki opisuj rzeczownik snake (w) i znajduj si przed nim. W drugim
zdaniu mamy dwa przymiotniki jeden po drugim, bez adnego cznika czy separatora.
Mgby rozdzieli je przecinkiem, ale to akurat jest kwestia, co do ktrej nie ma powszechnej
zgody. Przecinki midzy przymiotnikami nie s obecnie w modzie, cho niektrzy nadal je
preferuj.
W tych trzech zdaniach wyranie wida, e przymiotnik moe cakowicie zmieni sens caoci.
Zapewnia informacje, ktre z pewnoci chciaby pozna. Widzisz, jak potne i zrnicowane s
te mae swka?
A teraz przykad zdania, w ktrym przymiotnik znajduje si po rzeczowniku:

Edgar, sore and tired, pleaded with Sandy to release him from the headlock she had placed
on him.
Przymiotniki sore i tired dotycz Edgara. Naley pamita, e jeli uywamy kilku przymiotnikw
po rzeczowniku, musimy je poczy spjnikiem and. Nie mona powiedzie: Edgar, sore tired
(a przynajmniej nie mona tego zrobi bez zmiany znaczenia caoci w tym przypadku sore
Rozdzia 8: Czujesz si bad czy badly? Przymiotnik czy przyswek? 105
I ostatni przykad:
LE: I did really bad on the test, Dad.
DOBRZE:I did really badly on the test, Dad.
DLACZEGO DOBRZE: Przyswek badly (le) mwi nam, jak poszo na tecie
(orzeczenie did). Problemy z par bad / badly s do czste. Jednak, jak wida,
doskonale sprawdza si tu nasz test -ly.
Musisz take uwaa na czasowniki, ktre w zalenoci od kontekstu mog by czce lub nie.
Zobaczmy to na przykadzie zdania Are you feeling bad / badly?. Ktra forma jest prawidowa?
Obie w zalenoci od kontekstu. Czujesz si bad (le), jeli zrobisz co niewaciwego.
Czasownik feel (czu si) jest czasownikiem czcym (I = bad). Czujesz si badly (le), jeli
z jakiego powodu na przykad znieczulenia u dentysty nagle przestae czu si dobrze.
W tym przypadku czasownik feel nie jest czasownikiem czcym. Wicej informacji na temat
rnic midzy czasownikami czcymi i nieczcymi znajdziesz w rozdziale 2.
Pamitaj: przymiotniki opisuj rzeczowniki lub zaimki, natomiast przyswki opisuj czasowniki,
przymiotniki lub inne przyswki. Dotychczasowe przykady byy proste. By moe Twoja
znajomo angielskiego pozwala Ci dokonywa prawidowego wyboru na wyczucie. Czasem
jednak wyczucie jzykowe to za mao. W kolejnych kilku podpunktach przedstawimy kilka
par przymiotnik przyswek, ktre nastrczaj spore problemy, midzy innymi good / well
i continual / continuous.
Wybr midzy good i well

Czy kiedykolwiek przysza Ci do gowy myl, e naleaoby raz na zawsze zakaza wszystkich tych
nieregularnych form? Przymiotnik good mgby mie wtedy swj odpowiednik w przyswku
goodly. Ale chwila, mamy ju w angielskim wyraz goodly (spory), cho by moe nie jest on
uywany zbyt czsto ale jest przymiotnikiem. A niech to. Wracamy do planu A.
Good jest przymiotnikiem, a well przyswkiem (z wyjtkiem sytuacji, gdy mwimy o zdrowiu):
Whats that book youre reading? Is it any good?
Edgar plays the piano well.
Im well.
W pierwszym zdaniu good jest przymiotnikiem opisujcym podmiot it. W drugim zdaniu
well jest przyswkiem opisujcym, jak Edgar gra (play orzeczenie). W trzecim zdaniu well
jest przymiotnikiem opisujcym I (m skrt od am, ktry jest czasownikiem czcym).
To zdanie oznacza I am not sick (nie jestem chory). A teraz popatrz na to zdanie:
Im good.
W tym zdaniu good jest przymiotnikiem. Niestety, mona si jedynie domyla, co to zdanie
oznacza. Jeli kto wypowie je nabonym tonem, moe oznacza Jestem samym dobrem
(proponuje mi, bymy razem zmierzali ku witoci). Ale moe te oznacza Jestem w dobrym
humorze. Najczciej jednak znaczy Nie skoczyem jeszcze tego drinka, dzikuj, Myl, e to dobry
pomys, Moesz na mnie liczy, a nawet Odejd, nie mam dzi ochoty gada z kimkolwiek. Mona
wic spokojnie wypowiedzie je podczas rozmowy z przyjacimi znaj Ci, a oprcz tego
jzyk ciaa, ton gosu i tre rozmowy pozwol im zrozumie, o co Ci chodzi. Jednak
w wypowiedzi pisemnej powiniene sprbowa zastpi sowo good innym wyrazem, ktry
zwikszy czytelno komunikatu.
9 Moliwo nr 1: Lucinda shouts, We can still go on! Even Alice knows the dances.
9 Moliwo nr 2: Lucinda shouts, We can still go on! Alice even knows the dance.
9 Moliwo nr 3: Lucinda shouts, We can still go on! Alice knows even the dances.
O co tu chodzi? Te trzy zdania wygldaj niemal identycznie, ale w rzeczywistoci rnice s
naprawd spore. Oto ich znaczenie:
9 Moliwo nr 1: Lucinda wcale si nie zmartwia. Zna kilka osb, ktre mogyby
uratowa premier, poniewa gwna rola w rzeczywistoci nie jest zbyt wymagajca.
Tace nie s trudne. Alice powoli uczy si nowych krokw, ale nawet Alice je zna.
9 Moliwo nr 2: Lucinda zdaje sobie spraw, e trzeba szybko znale zastpc dla
odtwrczyni gwnej roli, i nagle przypomina sobie o idealnej kandydatce: Alice nie
tylko zna sowa wszystkich piosenek ona nawet zna tace.
9 Moliwo nr 3: Jedn z osb, ktre mog przej gwn rol, jest Alice, jako e potrafi
piewa i zna wszystkie dialogi. Ale czy poradzi sobie z tacami? Wkrtce z ulg
dowiadujemy si, e Alice umie wszystko zna nawet tace.
Zrozumiae? Sowo even opisuje wyraz, ktry znajduje si bezporednio za nim. Mona te
uj to inaczej i stwierdzi, e even daje pocztek porwnaniu:
9 Moliwo nr 1: even Alice (nawet Alice podobnie jak wszyscy inni)

9 Moliwo nr 2: even knows (nawet umie nie musi si uczy)
9 Moliwo nr 3: even the dances (nawet tace oprcz piosenek i tekstw)
Oto nasza zasada: umieszczaj even na pocztku porwnania, ktre zawarte jest w zdaniu.
Gdzie umieci sowo almost

Almost jest kolejnym sowem, ktrego waciwe umieszczenie w zdaniu moe sprawia
kopoty. Porwnaj przykadowe dwa zdania:
Last night Lucinda wrote for almost an hour and then went skating.
i
Last night Lucinda almost wrote for an hour and then went skating.
Z pierwszego zdania wynika, i Lucinda pisaa przez 55 minut, a potem przestaa. Z drugiego
zdania wynika za, e Lucinda miaa zamiar zabra si do pisania, ale za kadym razem, gdy
siadaa do komputera, przypominaa sobie, e nie podlaa kwiatkw, nie zadzwonia do Yasmin,
nie zrobia sobie kanapki itd. I po prawie godzinie zmarnowanego czasu, nie napisawszy ani
jednego sowa, chwycia za ywy i wysza z domu.
Wyraz almost take rozpoczyna porwnanie. Lulu almost wrote Lulu prawie napisaa, ale
w rzeczywistoci spod jej pira nie wyszo ani jedno sowo. Albo te Lulu wrote for almost an hour
pisaa przez prawie godzin, ale nie przez ca godzin. Decydujc, w ktre miejsce wstawi
almost i even, dopowiedz sobie brakujce sowa i zastanw si, czy cao ma taki sens, o jaki ci
chodzio. Wicej na temat porwna znajdziesz w rozdziale 17.
Rozdzia 9
Przyimki,
wykrzyknienia i przedimki
W tym rozdziale:
Przyimki i wyraenia przyimkowe
Dobr odpowiednich zaimkw jako dopenie
Oywienie tekstu wykrzyknieniami
Prawidowe stosowanie przedimkw1
Z nasz takie angielskie przysowie: Little things mean a lot? Ten, kto to powiedzia, prawdopodobnie
myla o przyimkach. Te jedne z najkrtszych sw w kadym jzyku przynajmniej
wikszo z nich mog mie duy wpyw na nadawanie znaczenia w zdaniach. To jeden
z powodw, dla ktrego naley je prawidowo stosowa. W tym rozdziale zgbimy tajniki
przyimkw dowiesz si wszystkiego, co chciaby wiedzie, ale o co wstydzie si zapyta.
Oprcz tego zajmiemy si take wykrzyknieniami (najrzadziej wystpujc nieodmienn czci
mowy) oraz przedimkami (najpowszechniejszymi sowami w caym jzyku angielskiego).
Proponowanie relacji: przyimki

Wyobra sobie, e mamy dwa rzeczowniki: aardvark (mrwnik) i book. Rzeczownik to sowo
okrelajce osob, miejsce, przedmiot lub ide. Na ile rnych sposobw moemy poczy te
dwa rzeczowniki, aby wyrazi rne myli?
the book about the aardvark
the book by the aardvark
the book behind the aardvark
the book in front of the aardvark
the book near the aardvark
the book under the aardvark
1
Nazywane take rodzajnikami przyp. tum.
Wyrazy wyrnione kursyw cz z sob dwa rzeczowniki. Nazywane s przyimkami, a ich

zadaniem jest budowanie relacji midzy rzeczownikiem lub zaimkiem a innym sowem w zdaniu.
W tabeli 9.1. zebrano najczciej uywane przyimki.
Tabela 9.1. Najbardziej popularne przyimki

about above according to across
after against along amid
among around at before
behind below beside besides
between beyond by concerning
down during except for
from in into like
of off on over
past since through toward
underneath until up upon
with within without
Wyraenia przyimkowe
i wystpujce w nich dopenienia
Przyimki nigdy nie podruj same zawsze towarzyszy im dopenienie. We wszystkich
przykadach w poprzedniej sekcji dopenieniem przyimka by aardvark. Uporzdkujmy
terminologi gramatyczn raz na zawsze: wyraenie przyimkowe (prepositional phrase) skada si
z przyimka i dopenienia. Dopenieniem dla przyimka zawsze jest rzeczownik lub zaimek
czasem i jedno, i drugie (zaimek to sowo, ktre zastpuje rzeczownik, na przykad he
zastpuje Edgar).
Oto przykad:
In the excitement, Edgars snowball hit Clarence on his little bald head.
W tym zdaniu s dwa przyimki: in oraz on. Excitement jest dopenieniem przyimka in, a head
jest dopenieniem przyimka on.
Moesz jednak zacz si zastanawia, dlaczego dopenieniem jest head, a nie little lub bald?
Kurcz. Miaem nadziej, e tego nie zauwaysz. No dobrze. Oto wyjanienie: wyraenia
przyimkowe nie musz skada si wycznie z przyimka i rzeczownika. Mona dorzuci
kilka innych wyrazw gwnie opisowych.
Oto kilka przykadw z wyraeniem przyimkowym of the aardvark:

of the apologetic aardvark
of the always apoplectic aardvark
of the antagonisingly argumentative aardvark
Rozdzia 10
Zaimki
W tym rozdziale:
Dobieranie par rzeczownik zaimek
Zaimki w liczbie pojedynczej i mnogiej
Zaimki dzierawcze
Unikanie zaimkw seksistowskich
Z aimki to swka, ktre zastpuj rzeczowniki. Chocia uyteczne, mog jednoczenie

nastrczy pewnych problemw. W jzyku angielskim wystpuje kilka rodzajw zaimkw
i kady rzdzi si wasnymi prawami. Wicej informacji na temat zaimkw w formie podmiotu
i dopenienia znajduje si w rozdziaach 4. i 6.
Zaimki mog spowodowa nie lada bl gowy, dlatego przed lektur tego rozdziau warto upewni
si, e mamy w domu aspiryn. Zajmiemy si tu przede wszystkim tym, w jaki sposb unika
najbardziej typowych bdw zwizanych z t czci mowy.
Pary: zaimek rzeczownik

Znaczenie zaimka moe rni si w zalenoci od kontekstu zdaniowego. Taka rnorodno
wynika z faktu, i zaimki same w sobie nie maj tosamoci, przyjmujc j z rzeczownikw,
ktre zastpuj. W kilku bardzo dziwacznych przykadach zaimek moe nawet reprezentowa
inny zaimek. Wicej informacji na temat par zaimek zaimek znajduje si w podrozdziale
Inne problemy z zaimkami w dalszej czci tego rozdziau.
Aby wybra waciwy zaimek, musimy zastanowi si nad sowem, ktre ma przez niego zosta
zastpione. Wyraz ten nazywa si poprzednikiem (antecedent).
Znalezienie pary zaimek-poprzednik jest tak naprawd kwesti umiejtnoci czytania ze

zrozumieniem. Jeli w zdaniu (lub akapicie) nie mona jasno wskaza takiego poczenia,
co jest nie tak. Taki fragment na pewno wymaga poprawy! Ale w wikszoci przypadkw
znaczenie zaimka jest oczywiste. Oto kilka przykadw:
Edgar, who types five or six words a minute, was hard at work writing a new novel when
the police arrived to arrest him for the murder. (Zaimki who i him dotycz rzeczownika
Edgar.)
Fortunately, the flight attendants gave him an alibi. They remembered him because he broke
a glass vase as he boarded the plane. (Zaimki he, him oraz he dotycz rzeczownika Edgar;
zaimek they dotyczy rzeczownika flight attendants.)
Rozdzia 10: Zaimki 125
Waciwe uycie zaimkw w liczbie pojedynczej

Everybody, somebody i no one (nie mwic ju o takich sowach jak nothing i everyone) s zaimkami,
ktre czasem wywouj problemy. W liczbie pojedynczej wystpuj:
9 wszystkie zoenia z one: one, everyone, someone, anyone, no one;

9 wszystkie zoenia z thing: everything, something, anything, nothing;
9 wszystkie zoenia z body: everybody, somebody, anybody, nobody;
9 i kilka innych: each, either, neither.
Te zaimki nie wygldaj na zaimki w liczbie pojedynczej. Everybody i everyone to opis kilku
ludzi, a nawet caego tumu. Jeli everyone lub everybody co robi, czy moe by mowa o liczbie
pojedynczej? A jednak. Logika nie zawsze idzie w parze z gramatyk angielsk. Uywajc
sowa everyone, mwimy o kadym czonku danej grupy niejako jednym po drugim.
Musimy o tym pamita, dobierajc czasownik. Nie mwimy:
Everyone are here. Let the party begin!
Mwimy:
Everyone is here. Let the party begin!
Problem pojawia si w zdaniach, w ktrych mwimy o ludziach. Przeanalizujmy nastpujce

przykady:
1. It will be simpler if everyone brings their own lunch.
2. It will be simpler if everyone brings his own lunch.
3. It will be simpler if everyone brings his or her own lunch.
Czy wszystkie s prawidowe? Niektrzy twierdz, e z punktu widzenia gramatyki poprawne

s tylko zdania 2. i 3. Niektrzy uwaaj, e ze wzgldu na seksizm, nie powinno si uywa
zdania nr 2 wicej na ten temat w podrozdziale Seksistowski jzyk w dalszej czci tego
rozdziau.
Zatrzymajmy si na chwil przy zdaniu nr 1. Przez cae stulecia sowa they, them i their byy
uywane w odniesieniu zarwno do rzeczownikw w liczbie pojedynczej, jak i mnogiej.
W praktyce oznaczao to, e osoba piszca lub wypowiadajca te sowa nie musiaa dokonywa
wyboru formy eskiej lub mskiej, gdy their nie wskazywao, o ktr pe chodzi. To byo
bardzo przydatne. Ale wtedy gramatycy doszli do wniosku, e to bd. Stwierdzili, e mona
uywa tych sw tylko wtedy, gdy mwimy o liczbie mnogiej. W ten sposb zdanie nr 1
okazao si zabronione. A co w takim razie ze zdaniem nr 3? Ot postanowiono, e nie jest
ono konieczne. W tamtych czasach kobiety nie miay zbyt wielu praw. Postanowiono wic,
e sowo man bdzie obejmowao take kobiety i e powinno si mwi his (a nie their), gdy
mwimy o kim w liczbie pojedynczej bez wzgldu na pe. I to si sprawdzao, poniewa
w zdecydowanej wikszoci przypadkw, gdy kto mwi o wszystkich, to mwi tak naprawd:
wszyscy mczyni.
Interesujce jest to, e uycie zaimkw they, them i their w liczbie pojedynczej nie zaniko ani
na chwil. Przykady tego wida na kadym kroku. W kuchni, w ktrej pracujesz, moesz
zobaczy uwag:
Everyone is expected to do their own washing up.
Wikszo osb sdzi, e nie ma tu adnego bdu. Zdanie brzmi dobrze i jest prostsze ni his
or her. Ta kwestia dzieli jednak autorw podrcznikw do gramatyki. Niektrzy s zdania, i nie
powinno si uywa w ten sposb zaimka their. Inni nie widz w tym nic zego (lub w kocu
ulegaj). Bardzo prawdopodobne, e jeszcze dugo bdzie to kwestia sporna. Ale jest pewien
powd, dla ktrego they, them i their w odniesieniu do liczby pojedyncznej prawdopodobnie
znw zostanie zaakceptowane. Chodzi o jzyk seksistowski. Wrcimy do tej kwestii w nastpnym
podrozdziale.
Na razie wystarczy zapamita, e zaimki everyone, everything, everybody itd. (wypisane powyej)
zawsze wystpuj w liczbie pojedynczej. Kady zaimek, ktry si do nich odwouje, take musi
by w liczbie pojedynczej. Oto kilka przykadw:
As they took Mortimer in, Inspector Barker and the Sergeant each ran through in his mind
what Mildred had told them. (Zaimek his dotyczy wyrazu each; each jest w liczbie pojedynczej
dotyczy inspektora i sieranta osobno.)
Neither had quite believed his ears. (Zaimek his dotyczy zaimka w liczbie pojedynczej neither.)
Emmeline always liked everything in its place, Mildred had said. Anything out of its place used
to drive her crazy. (Pierwszy zaimek its dotyczy zaimka everything; drugi zaimek dotyczy
anything; everything i anything to zaimki w liczbie pojedynczej).
So I noticed that the gnome was missing. Shed thrown another one away the week before.
Neither was looking its best. Frost damage. And then there was that flashy car. (Zaimek its
dotyczy zaimka neither kady krasnal traktowany jest osobno.)
Seksistowski jzyk
Jedn z podstawowych zasad liberalnej demokracji Zachodu jest przekonanie, e wszyscy
ludzie s sobie rwni. Kady powinien by szanowany jako jednostka. Nikomu wic nie
mona odmwi prawa do studiowania i wykonywania zawodu lekarza czy inyniera ze
wzgldu na pe. Ani te prawa do podrowania komunikacj miejsk ze wzgldu na
niepenosprawno. Nikomu nie mona odmwi wynajcia mieszkania tylko dlatego,
e ma inny odcie skry, jest innego wyznania lub ma inn orientacj seksualn.
Aby unikn jakichkolwiek podejrze o dyskryminacj, wydawcy ksiek przykadaj wielk

wag do tego, aby nie pojawi si w nich jzyk rasistowski, seksistowski i inne przejawy
uprzedze (sami autorzy czsto o tym zapominaj w gorczce pisania!). To dobrze. Jest to
czasem nazywane poprawnoci polityczn (political correctness), ale termin ten nie jest neutralny
czsto traktuje si go jako obraliwy i uywa wtedy, gdy ludzie nie zgadzaj si na zmiany.
Bez wzgldu na Twj stosunek do tego zagadnienia, na pewno zgodzisz si, e to istotna
kwestia. I ma wpyw na angielskie zaimki. Zastanwmy si nad nastpujcym zdaniem:
A doctor is no longer expected to visit his patients at home.
Nie mwimy tu o adnym konkretnym lekarzu (a doctor), nie potrafimy wic powiedzie, czy
jest mczyzn, czy kobiet. To moe by kady lekarz typowy lekarz, ktry w tym zdaniu
jest mczyzn. To on odwiedza swoich (his) pacjentw (lub nie). W jaki sposb unikn
sugestii, e tylko mczyni mog by lekarzami? Nie wystarczy tu zwyka deklaracja, e
nasze sowa maj oznacza to, co my chcemy, i e his w tym przypadku ma obejmowa
kobiety. Kady pomyli, e to zdanie sugeruje, i typowy lekarz jest mczyzn
(lub nawet e powinien nim by.
Rozdzia 11
Przytaknij: o zgodzie
W tym rozdziale:
Odrnianie liczby pojedynczej orzeczenia od mnogiej
Dopasowywanie formy orzeczenia do podmiotu
Prawidowe formy orzecze w zdaniach pytajcych i przeczcych
Kiedy trzeba zwrci uwag na wyraenia przyimkowe
Dopasowywanie orzecze do trudnych podmiotw
F ilmowcy z Hollywood i milion autorw tekstw piosenek prbuj nas przekonywa, e

przeciwiestwa si przycigaj. Najwyraniej gramatycy o tym nie syszeli! Jzyk angielski
preferuje dobieranie par. Mwic jzykiem fachowym, midzy poszczeglnymi czciami
mowy musi wystpowa zwizek zgody. W tym rozdziale zajmiemy si zgod pod wzgldem
liczby wemiemy na warsztat liczb pojedyncz i mnog wyrazw. A oto oglna zasada:
elementy w liczbie pojedynczej naley czy z innymi elementami w liczbie pojedynczej,
a liczb mnog trzeba parowa z liczb mnog. W tym rozdziale zajmiemy si zwizkiem
zgody midzy orzeczeniem i podmiotem. Pokaemy te kilka przypadkw specjalnych
trudnych rzeczownikw i zaimkw, ktre czsto sprawiaj problemy.
Orzeczenia w liczbie pojedynczej i mnogiej

Osoby, dla ktrych angielski jest jzykiem ojczystym, z reguy instynktownie stosuj
orzeczenia w odpowiednich formach. Maj wyrobion intuicj jzykow, dziki ktrej bez
trudu tworz poprawne pary podmiot-orzeczenie. Pomaga im w tym fakt, e w wikszoci
czasw uywa si dokadnie takiej samej formy orzeczenia dla liczby pojedynczej i mnogiej.
W tym podrozdziale pokaemy zarwno takie oczywiste formy, jak i wyjtki orzeczenia,
ktre zmieniaj form przy zmianie liczby.
Bez zmiany formy

Gdy mwimy lub piszemy co przy uyciu orzecze regularnych w czasach simple past, simple
future, past perfect i future perfect, uzgodnienie form jest proste. Formy niecige tych orzecze
nie ulegaj zmianie. Oto kilka przykadw, w ktrych wykorzystano orzeczenie to snore w czasach,
w ktrych ta sama forma jest stosowana w liczbie pojedynczej i mnogiej.
Lucinda snored constantly, but her cousins snored only on bank holidays. (Orzeczenie
snored w czasie simple jest zgodne z podmiotami w liczbie pojedynczej Lucinda,
i mnogiej cousins.)
Bill will snore if he eats cheese before bed, but his dogs will snore whenever they fall
asleep. (Orzeczenie will snore w czasie simple future jest zgodne z podmiotami w liczbie
pojedynczej Bill, i mnogiej dogs.)
Edgar had snored before his tonsils were removed, but on sleepovers all his school friends
had snored too. (Orzeczenie had snored w czasie past perfect jest zgodne z podmiotami
w liczbie pojedynczej Edgar, i mnogiej school friends.)
By the time the tutorial is over, the professor will have snored for at least ten minutes, and
his students will have snored for even longer. (Orzeczenie will have snored w czasie future
perfect jest zgodne z podmiotami w liczbie pojedynczej professor, i mnogiej students.)
Wicej informacji na temat czasw gramatycznych znajdziesz w rozdziale 3.
Ze zmian formy
Postanowie uywa wycznie tych czasw, w ktrych forma orzecze nie ulega zmianie?
Niestety! Nie uda Ci si dotrzyma danego sowa. Inne czasy s bardzo przydatne. Ale nie bj
si. Wystarczy pozna jedynie kilka zasad, aby mc swobodnie odrnia orzeczenia w liczbie
pojedynczej i mnogiej.
Czas simple present

W czasie teraniejszym prostym (simple present) niemal wszystkie regularne formy orzeczenia
s identyczne w liczbach pojedynczej i mnogiej. Jeli podmiotem zdania jest I, we lub you, nie ma
si czym martwi. Wszystkie wymienione zaimki cz si z t sam form orzeczenia i liczba
nie ma adnego znaczenia (I snore, we snore, you snore).
Dobierajc orzeczenia w czasie simple present, naley zachowa ostrono, gdy podmiot
jest rzeczownikiem w liczbie pojedynczej (Lucinda, tribe, motorcycle, loyalty itd.), jak i w liczbie
mnogiej (planes, trains, automobiles itd.). Trzeba take wzmc czujno wtedy, gdy podmiotem
jest zaimek, ktry zastpuje rzeczownik w liczbie pojedynczej (he, she, it, another, someone itd.).
Na koniec naley rwnie uwaa, gdy podmiotem jest zaimek, ktry zastpuje rzeczownik
w liczbie mnogiej (they, both, several itd.). Wszystko to mona sprowadzi do prostej zasady:
naley by ostronym, gdy zdanie mwi o kim lub o czym, a wic gdy podmiot jest
trzecioosobowy. Nie trzeba martwi si o zwizek zgody w zdaniach, w ktrych podmiotem
jest I, you lub we.
W przypadku zda, ktre mwi o kim lub o czym, orzeczenie w liczbie pojedynczej otrzymuje
kocwk -s, a orzeczenie w liczbie mnogiej nie. Oto kilka przykadw regularnych
orzecze w czasie simple present:
Forma liczby pojedynczej Forma liczby mnogiej

the dog bites the dogs bite
Lucinda rides they ride
she screams the girls scream
Bibi burps both burp
Rozdzia 11: Przytaknij: o zgodzie 131
Staroytny Rzym i Grecja: klasyczna liczba mnoga

Koloseum to wspaniay zabytek, a greckie mity s 9 wszechne, e gdy mwimy o danych komputero-
naprawd interesujce. Ale te ich jzyki! Dziki staro- wych, liczba mnoga wydaje si bdna. Jednak w in-
ytnym Rzymianom i Grekom wiele angielskich sw nych kontekstach nadal mona czy wyraz data
tworzy liczb mnog w dziwaczny sposb. Oto kilka z orzeczeniem w liczbie mnogiej.
takich wyjtkowych par w obu liczbach: 9 Phenomenon / phenomena: Phenomenon to licz-
9 Analysis / analyses: Analysis to rzeczownik w liczba pojedyncza sowa, ktre oznacza zjawisko, fe-
bie pojedynczej oznaczajcy analiz. W liczbie mno- nomen. Liczba mnoga to phenomena. Z tymi wy-
giej i zostaje zastpione przez e. razami dzieje si co dziwnego. W Wielkiej Brytanii
wyraz phenomenon zdaje si zanika: wszyscy uy-
9 Parenthesis / parentheses: Parenthesis ma dwa waj sowa phenomena zarwno w formie poje-
znaczenia: nawias i zdanie wtrcone (zdanie w na- dynczej, jak i mnogiej. Natomiast w Stanach Zjedno-
wiasie z reguy jest zdaniem wtrconym). Lepiej czonych jest dokadnie odwrotnie: Amerykanom
tego nie naduywa. bardziej podoba si sowo phenomenon i zapomi-
9 Datum / data: Data (dane) to liczba mnoga rze- naj o formie phenomena. Chyba musimy pocze-
czownika datum (jedna dana) wymuszajca liczb ka i zobaczy, co z tego wyniknie w cigu na-
mnog orzeczenia (mwimy: the data are clear). stpnych 20 lub 50 lat. To takie ekscytujce! Nie
Jednak coraz wicej osb czy wyraz data z orze- moemy ju si doczeka, ktra opcja wemie gr!
czeniem w liczbie pojedynczej. Stao si to tak po-
Wszystko jasne, prawda?

Zapewne zwrcie ju uwag, e zaimek you jest taki orzeczenia (are). Fakt, e zaimek you ma tak sam
sam w liczbie pojedynczej i mnogiej. Moemy wic posta w obu liczbach, moe by przyczyn popular-
powiedzie noci takich zwrotw jak you guys i you people. Te
terminy s barwne, ale niepoprawne w formalnym
You are crazy. jzyku. Uywajmy wic you zarwno w liczbie poje-
kierujc te sowa do Alice, ktra nie jest pewna, dynczej, jak i mnogiej, ale postarajmy si wyjani,
czy zaley jej na karierze scenicznej. Ale moemy take o co nam chodzi, stosujc jakie dodatkowe wska-
powiedzie zwki kontekstowe:
You are crazy. Today you must all wear clothes to the Introduction to
Nudism class because the central heating is broken.
kierujc te sowa do wszystkich ludzi, ktrzy uwa-
aj, e zostali porwani przez przybyszw z kosmosu. I must have you and only you! cried Damian to his
W obu tych przypadkach uywamy liczby mnogiej soon-to-be-ex girlfriend.
Czasy cige
Czasy cige (progressive) czyli te, ktre zawieraj form orzeczenia -ing take mog sprawia
problemy przy rozrnianiu liczby pojedynczej i mnogiej. Budowa tych czasw opiera si
na orzeczeniu to be, gramatycznym dziwadle, ktre przyjmuje rne formy w zalenoci od
podmiotu. Dlatego tak wane jest, aby wybra odpowiedni form orzeczenia to be (w rozdziale 3.
znajduj si wszystkie jego formy). Oto przykady orzecze w formie cigej:
9 Liczba pojedyncza, czas present progressive: I am biting, you are biting, Bibi is biting,
no one is biting.
9 Liczba mnoga, czas present progressive: we are biting, you are biting, the dogs are
biting, they are biting.
9 Liczba pojedyncza, czas past progressive: I was biting, you were biting, Bibi was biting,
no one was biting.
9 Liczba mnoga, czas past progressive: we were biting, you were biting, the dogs were
biting, both were biting.
Dla osb, ktre zastanawiaj si nad czasem future progressive, mamy dobr wiadomo: tutaj
nic si nie zmienia! Forma pojedyncza i mnoga s takie same (Ill be biting, youll be biting itd.).
Z tym czasem nie ma adnego problemu. Wicej informacji na temat uycia shall i will od
ktrych tworzy si skrt ll zawiera rozdzia 3.
Czasy present perfect i future perfect

Czasy present perfect i future perfect zarwno w formie cigej, jak i prostej zawieraj
orzeczenie to have. Przy czasach present perfect uywamy have, gdy podmiotem jest I, you lub
rzeczownik albo zaimek w liczbie mnogiej. Has stosujemy wtedy, gdy podmiotem jest he, she,
it lub rzeczownik wystpuje w liczbie pojedycznej. Oto kilka przykadw:
9 Liczba pojedyncza, czas present perfect oraz present perfect progressive: I have
bitten, I have been biting, you have bitten, you have been biting, Damian has bitten, Bibi has been
biting, she has bitten, everyone has been biting.
9 Liczba mnoga, czas present perfect oraz present perfect progressive: we have
bitten, we have been biting, you have bitten, you have been biting, the dogs have bitten, the dogs
have been biting, several have bitten, they have been biting.
9 Liczba pojedyncza, czas future perfect: I will have bitten, you will have bitten, he will
have bitten, she will have bitten, it will have bitten.
9 Liczba mnoga, czas future perfect: we will have bitten, you will have bitten, they will
have bitten.
To atwiejsze ni doradztwo maeskie:

zgoda podmiotu i orzeczenia
Gdy ju uda nam si odrni liczb pojedyncz od mnogiej, moemy skoncentrowa si
na dopasowywaniu podmiotu z orzeczeniem. Naley pamita, e do podmiotu w liczbie
pojedynczej naley zawsze dobiera orzeczenie w liczbie pojedynczej, a do podmiotu w liczbie
mnogiej, naley zawsze dobiera orzeczenie w liczbie mnogiej. Nie mona tego miesza.
Zwrmy uwag, w jaki sposb w przykadowych zdaniach podmioty w liczbie pojedynczej

zostay dopasowane do orzecze w liczbie pojedynczej, a podmioty w liczbie mnogiej do
orzecze w liczbie mnogiej:
Mortimer is miserable when he is recovering from an illness. (Mortimer = podmiot
w liczbie pojedynczej, is = orzeczenie w liczbie pojedynczej; he = podmiot w liczbie
pojedynczej, is recovering = orzeczenie w liczbie pojedynczej)
Cz III
Mnstwo mechaniki
144 Cz III: Mnstwo mechaniki
W tej czci
M ijae ostatnio jak budow? Jeli tak, to prawdopodobnie zauwaye
stosy drewna, stali lub cegie wszystko to bardzo przydatne
elementy konstrukcyjne nowego budynku. Nieopodal w magazynie na
pewno przechowywane s drobniejsze elementy, takie jak gwodzie,
ruby i sworznie, bez ktrych budowa take nie byaby moliwa.
W tej czci zajmiemy si wanie takimi elementami: gwodziami,

rubami i sworzniami czyli apostrofami, znakami zapytania i innymi
znakami przestankowymi, a take wyjanimy zasady uycia wielkich liter.
To wane elementy jzyka, ktre pozwalaj w peni wyrazi myli.
Rozdzia 12: Apostrofy 145
Rozdzia 12
Apostrofy
W tym rozdziale:
Formy dzierawcze i apostrofy
Unikanie typowych bdw zwizanych z apostrofami
Skracanie zwrotw i wyrae za pomoc apostrofw
Uywanie apostrofw w liczbach i skrtach
W ystarczy krtki spacer w dowolnym kraju, w ktrym angielski jest jzykiem urzdowym,
cho nie tylko Idziemy sobie ulic i rozmylamy o gramatyce, gdy nagle ktem oka
dostrzegamy jaki znak:
Stamps Sold Here
Smiths Furniture the Best Deals in Town!
Zasada dotyczca tworzenia formy dzierawczej za pomoc apostrofw wali si z hukiem.

Apostrofy to te mae zakrzywione znaczki, ktre wisz za niektrymi literami jak w pierwszym
przykadzie po sowie stamp. Dlaczego zasada zawalia si? Bo w obu przykadach s bdy.
Oto ich prawidowe wersje:
Stamps Sold Here
Smiths Furniture the Best Deals in Town!
Dlaczego jest inaczej? Nie wiemy. Ale jedno jest pewne kady wyksztacony czowiek
wyrzuciby te mae znaczki z miejsca, w ktrym nie pasuj, i wstawi je tam, gdzie powinny si
znale. W tym rozdziale wyjanimy, w jaki sposb naley uywa apostrofw na okrelenie
form dzierawczych, jak skraca sowa za pomoc apostrofw i jak tworzy za ich pomoc
liczb mnog.
The pen of my aunt czy my aunts pen?

Angielski jest do niezwyky pod tym wzgldem, e ma dwa sposoby wskazywania form
dzierawczych. Anglicy mog to zrobi w stylu francuskim:
the pen of my aunt
the letters of the lovers
the fine wines of that corner bar
A. The Halloween pumpkins carved faces frightened Bibi. Susie was disappointed,
as carving all the pumpkins had taken her a long time.
B. The Halloween pumpkins carved faces frightened Bibi. Susie was disappointed,
C. The Halloween pumpkins carved faces frightened Bibi. Susie was disappointed,
Odpowied: Zdanie B jest prawidowe. Z kontekstu tego zdania (all the pumpkins) jasno
wynika, e dy jest kilka, dlatego te prawidow form jest pumpkins. W zdaniu A, w wyrazie
pumpkins brakuje apostrofu, ktry jest niezbdny, by wskaza, co jest wacicielem wyrzebionych
twarzy. W zdaniu C apostrof zosta umieszczony przed liter s, co sugerowaoby (bdnie),
e mwimy o jednej dyni.
Forma dzierawcza rzeczownikw o nieregularnej liczbie mnogiej

Przedstawione powyej informacje wyczerpywayby temat, gdyby wszystkie rzeczowniki
w liczbie mnogiej koczyy si liter -s. Tak jednak nie jest. Niektre rzeczowniki s nieregularne.
Przykadowo nie mwimy tooths, ale teeth. W jzyku angielskim jest wiele takich sw.
Aby utworzy form dzierawcz rzeczownikw o nieregularnej liczbie mnogiej naley doda
apostrof, a nastpnie liter s (teeths).
Oto kilka przykadw:

the womens children (dzieci kobiet)
the childrens pet mice (myszki dzieci)
the mices cage (klatka myszek)
Forma dzierawcza w przypadku liczby mnogiej rzeczownikw

Co si dzieje, gdy dwie osoby co posiadaj? Mwimy tu oczywicie o gramatyce. Zgodnie z jej
zasadami naley wstawi tylko jeden apostrof, poniewa zazwyczaj mwimy o czym, co jest
kolektywn wasnoci caej grupy, a apostrof moe dotyczy kilku elementw (a nie tylko
jednego, do ktrego jest przyczony):
Susie and Bibis house (Budynek jest domem dla obu kobiet.)
George and Vickys daughter Lucinda (Oboje s rodzicami Lucindy.)
George and Vickys wedding anniversary (Rocznica lubu jest wsplna obojga rodzicw
Lucindy.)
Jeli jednak dwie osoby posiadaj jakie przedmioty osobno jako jednostki mona uy
dwch apostrofw, aby w peni to przedstawi (jest to czstsze w tekstach amerykaskich):
Edgars and Lucindas attitudes towards dieting (Edgar nie musi przechodzi na diet,
bo jest szczupy. Je jak wilk, a mimo to nie przybiera na wadze. To powinno by
zabronione. Natomiast Lucinda nosi z sob wykres ywieniowy i sprawdza warto
kaloryczn kadego produktu, ktry spoywa. Ona rwnie jest szczupa, ale sdzi, e
trzy ziarenka groszku to ju porcja i nigdy do gowy by jej nie przyszo, aby zje frytk.)
Lucindas and Damians sleeping habits (To nie jest to, o czym mylisz. Damian pi cay dzie,
poniewa noc spdza w pobliskim kasynie. Lucinda nigdy nie pi wtedy, gdy otwarte s
sklepy, ale twierdzi, e dziesi godzin snu to absolutne minimum dla regeneracji
organizmu.)
Odpowied: Zdanie B jest prawidowe. W zdaniu A apostrof w sowie Lucindas jest niezbdny,
poniewa rodzice s rodzicami Lucindy. Jednak w sowie theirs apostrof nie powinien si
pojawi, poniewa aden zaimek dzierawczy nigdy nie wystpuje z apostrofem. W zdaniu C
wyraz their jest napisany prawidowo, ale w sowie Lucindas przydaby si apostrof.
I jeszcze jeden przykad. Ktre zdanie jest prawidowe?

A. A weeks book signing has made Edgar suddenly popular with girls, but he assures
Yasmin that he is hers and hers alone.
B. A weeks book signing has made Edgar suddenly popular with girls, but he assures
C. A weeks book signing has made Edgar suddenly popular with girls, but he assures
Odpowied: Zdanie C jest prawidowe. W zdaniu A w zwrocie a weeks konieczny jest apostrof,
poniewa zwrot ten znaczy a week of, natomiast w sowie girls nie powinno by apostrofu,
poniewa jest to jedynie liczba mnoga. W zdaniu B apostrof nie powinien znale si w adnym
z dwch hers, poniewa (tak, powiedzmy to raz jeszcze) zaimki dzierawcze nigdy nie maj
apostrofw.
Wicej informacji na temat zaimkw dzierawczych znajduje si w rozdziale 10.
Krtkie swka dla zapracowanych: skrty

Tak jak kady, zapewne i Ty uywasz skrtw w jzyku mwionym. Skrt (forma cignita
contraction) pozwala skrci sowo o jedn lub kilka liter, w zastpstwie ktrych pojawia si
apostrof. Przykadowo usumy wi ze zwrotu I will, dorzumy apostrof i uzyskamy Ill. Forma
skrcona jest krtsza (jak sama nazwa wskazuje) i atwiejsza do wypowiedzenia mamy tu
tylko jedn sylab (dwik) zamiast dwch.
W tabeli 12.1 zebrano typowe formy cignite. Zwrmy uwag, e niektre s nieregularne
(np. wont jest skrcon form od will not).
Jeli chcesz uy jakiej formy skrconej, ktrej nie ma w tabeli 12.1, sprawd w sowniku, czy
na pewno bdzie to forma poprawna! W sumie nie istnieje aden logiczny powd, dla ktrego
amnt nie mogoby by skrtem od am not, ale tak nie jest. Nieregularna wersja aint znajduje
si w powszechnym uyciu, ale jest to forma potoczna, ktrej nie naley stosowa w grzecznych
wypowiedziach ustnych i pisemnych.
W uyciu jest te kilka bardzo dziwnych skrtw, na przykad oclock (skrt od of the clock) oraz
focsle (skrt od forecastle sowa, ktre oznacza pokad dziobowy cz statku). Czasem
wyraz ten zapisuje jako focsle, poniewa wymawia si go focsle).
Typowe bdy z formami skrconymi

Bardzo prawdopodobne, e widziae takie szyldy jak:
Rings n Things
lub
Rings n Things
Tabela 12.1. Formy skrcone

Zwrot Skrt Zwrot Skrt
are not arent she is shes
cannot cant that is thats
could not couldnt they are theyre
do not dont they will theyll
does not doesnt they would theyd
did not didnt we are were
he had hed we had wed
he will hell we will lub we shall well
he would hed we would wed
he is hes we have weve
is not isnt what is whats
it is its what has whats
it has its who is whos
I am Im who has whos
I had Id will not wont
I will lub I shall Ill would not wouldnt
I would Id you are youre
I have Ive you have youve
she will shell you will youll
she would shed you would youd
Jeszcze sowo o apostrofach

Najwicej problemw z uyciem apostrofw mamy I just want to be your friend, said Damian. (Your
w drugiej osobie, zarwno w liczbie pojedynczej, znaczy w tym zdaniu twoim. To nie jest skrt od
jak i mnogiej. Youre to skrt od you are. Your to zaimek you are, apostrof nie jest wic potrzebny.)
dzierawczy (twj, twoja, twoje, wasz, wasze, wasza). Te
dwa sowa s cakowicie inne. Oto kilka przykadw: Youre not going to drink that, declared Susie, as
she moved the champagne out of Bibis reach.
Youre going to wear that trifle if you dont stop (You are not going to drink.)
following me around, threatened Lucinda. (You are
going to wear.) Your refusal to eat my trifle used to upset me,
sighed Vicky. (Your znaczy w tym zdaniu twoja.
To nie jest skrt od you are, apostrof nie jest wic
potrzebny.)
Odpowied: Zdanie B jest prawidowe. Zdanie A zawiera nieprawidow form czasownika

(would of). Natomiast w zdaniu C brakuje apostrofu (wouldve).
Skrty uywane tylko w poezji i literaturze

Poeci czsto tworz niezwyke formy cignite robi to wtedy, gdy zaley im na utrzymaniu
okrelonej liczby sylab w wersie. Ale w prawdziwym yciu nikt nie mwi:
oer (over) o (of) gainst (against)
neer (never) wi (with) taen (taken)
een (evening) twas (it was) owst (owest)
Jednak w wierszach te i inne niezwyke skrty s na porzdku dziennym. Poeci, ktrzy za

wszelk cen chc utrzyma narzucon sobie form, wstawiaj apostrof wszdzie tam, gdzie
chc pozby si sylaby. Stosuj te odwrotno tej techniki. Aby doda brakujc sylab,
wstawiaj akcent nad liter, ktra normalnie pozostaaby niema (np. markd zostaje wymwione
mark-d). Oszukuj, ale c poezja to ciki kawaek chleba.
Rwnie autorzy powieci czasem uywaj nietypowych form skrconych, za pomoc ktrych
wskazuj, w jaki sposb ich bohaterowie wymawiaj sowa (np. mornin zamiast morning). Posuguj
si nimi take po to, aby zapisa dialekt (wersj jzyka angielskiego odmienn od standardowej)
tu moliwoci s nieskoczone.
Uywanie apostrofw w symbolach,

skrtach i liczbach
Zasady uywania apostrofw w symbolach, skrtach i liczbach s dokadnie takie same, jak reguy
dotyczce sw. Apostrof wskazuje form dzierawcz:
M&Ss new range is selling well.
I think 1963s pop hits have always been my favourites.
Aby utworzy liczb mnog, wystarczy doda s:

Rashid was dismayed when the new PCs arrived because he didnt have time to worry
about installing a new computer.
Sandy thinks photographs of her parents in the 1960s are hilarious.
Czasem jednak litera s (wskazujca liczb mnog) dodana do maej litery sprawia, e sowo
staje si trudne do przeczytania:
Edgars gs look just like his qs.
Dlatego te czasem mona zama zasady i pomc czytelnikowi:

Edgars gs look just like his qs.
Wane tylko, aby zachowa konsekwencj w takich wyjtkach (nie mieszajmy gs i qs).
W symbolach i liczbach rzadko kiedy trzeba uy apostrofw, aby wskaza, e je skracamy one
i tak s ju z reguy maksymalnie skrcone. Czasem piszemy jednak the 60s zamiast the 1960s,
a niektrzy wol wersj the 60s (zapewne dlatego, aby unikn dwuznacznoci i aby nikt nie
pomyla, e mogoby chodzi o pierwszym wieku naszej ery).
Rozdzia 13
Cytaty: mnstwo zasad

W tym rozdziale:
Uycie pojedynczych znakw cudzysowu w celu wyrnienia sw i zwrotw
Nawiasy
Cytaty
Rnica midzy mow zalen i niezalen (indirect i direct speech)
Znaki interpunkcyjne w mowie zalenej
Cytaty kiedy wstawia tytuy, a kiedy stosowa kursyw
W tym rozdziale wyjanimy, w jaki sposb prawidowo stosowa cudzysowy pojedyncze (to te
znaczki, ktre okalaj sowa) i jak uywa znakw przestankowych takich jak nawiasy.
Zajmiemy si take cytatami. Wiele rzeczy mona zrobi na kilka sposobw, dlatego te podamy
alternatywne rozwizania tam, gdzie chodzi o rnice stylistyczne.
Cudzysw pojedynczy
Jednym z najbardziej denerwujcych bdw gramatycznych jest naduywanie cudzysoww
pojedynczych (ang. scare quotes termin ten zasadniczo suy do opisania cudzysowu uytego
w celu innym ni przytoczenie czyich sw). S to znaczki cudzysowu, ktrych celem
jest wyrnienie sowa lub zwrotu. Prawidowo uyte, s przydatne. Mwi czytelnikowi,
e chodzi o wyrnione sowo, a nie o co innego:
The word processor is about a hundred years old. (Mwimy tu o maszynach nazywanych
procesorami tekstu word processors.)
The word processor is about a hundred years old. (Mwimy tu o sowie o sowie
processor.)
Czasem uywamy tych znakw w tej ksice (a czasem w tym samym celu uywamy kursywy).
Pojedyncze cudzysowy wskazuj take, e uywamy danego sowa w nietypowym znaczeniu

lub mamy jakie wtpliwoci odnonie jego uycia:
Damian phoned in sick. Hes got the flu again. (Wszyscy wiedz, e ma kaca.)
This antique table has woodworm holes that appear to have been made with a drill.
(St wcale nie jest antykiem.)
Rozdzia 13: Cytaty: mnstwo zasad 163
Witherby, in his paper Why homework is useless, makes the following point:
Studies show that students who have no time to rest are not as efficient as those who do.
When 1,000 teens were surveyed, they all indicated that sleeping, listening to music,
talking on the phone and watching television were more valuable than schoolwork.
Tak samo naley wyrni cytaty poetyckie. Oto przykad z innej ksiki dr Jonesa:
The postmodern imagery of this stanza is in stark contrast to the imagery of the
Romantic period:
Roses are red,
Violets are blue,
Edgar is sweet,
And clever too.
Znaki interpunkcyjne w cytatach

Najprostszym sposobem jest wprowadzenie cytatu umieszczonego w oddzielnym akapicie
dwukropkiem (tak jak zrobilimy to w powyszych dwch przykadach). Moemy tak zrobi
zawsze, bez wzgldu na to, czy tekst poprzedzajcy cytat jest zdaniem penym, czy te nie.
Jednak niektrzy wol traktowa cay cytat, jakby by czci akapitu, a wtedy konieczne jest
zastosowanie innych znakw interpunkcyjnych. To kwestia stylu. Obowizuj nas te same
zasady, co w przypadku zwykego tekstu (takiego, ktry nie jest cytatem). Naszym zdaniem
nie ma jednak co tego komplikowa, zwaszcza gdy dopiero poznajesz zasady interpunkcji.
Pamita trzeba, aby nigdy nie wstawia mylnika po dwukropku:

LE: Witherby says that:
DLACZEGO TO JEST LE: Nigdy nie wstawiamy mylnika po dwukropku.
Zauwamy, e w tym fragmencie nie ma adnych znakw cudzysowu. Odstp przed i po

cytacie wystarczy, aby przekaza informacj, e jest to cytat. Mona doda znaki cudzysowu
(to kwestia stylu), ale nie speniaj one adnej funkcji i mog jedynie sprawi, e tekst bdzie
nieco mniej czytelny i przestarzay. Jeeli mimo to lubimy znaki cudzysowu, dodajmy tylko
jeden ich zestaw otwierajcy przed caym cytatem i zamykajcy na jego kocu bez
wzgldu na liczb akapitw pomidzy nimi. Oto przykad:
Studies show that students who have no time to rest are not as efficient as those who do.
When 1,000 teens were surveyed, they all indicated that sleeping, listening to music,
talking on the phone and watching television were more valuable than schoolwork.
Oczywicie moemy uywa podwjnych cudzysoww to kwestia stylu. Gdy cytat nie jest
wyrniony poprzez umieszczenie go w oddzielnym akapicie, nie moemy pozby si znakw
cudzysowu, gdy musimy wskaza, gdzie cytat si zaczyna i gdzie koczy:
Jones says that The postmodern imagery of this stanza is in stark contrast to the imagery
of the Romantic period.
Musimy zwrci uwag na dwie rzeczy. Jedn jest wielka litera T w samym rodku caego
zdania. Drug jest brak dwukropka. Wikszo ludzi nie ma nic przeciwko duej literze na
pocztku cytatu, poniewa wiedz, e to jego cz. Inni obstaj przy zmianie wielkiej litery T
B. Professor Witherby says in his letter that Dr Jones raises some interesting issues in
hisreview.
C. Professor Witherby says in his letter that Dr Joness review raises some interesting
issues.
D. Professor Witherby says in his letter that Dr Jones raises some interesting issues in
his kind review of my book..
Prawidowe jest jedynie zdanie A. Zawiera pene zdanie z listu i kropk w obrbie
cudzysowu. Jest to oryginalna kropka z listu, ale moe koczy cae zdanie. Moglibymy
rwnie umieci kropk poza znakiem cudzysowu. Autor uwaa, e zastpienie sowa my
wyrazem the uatwi odbiorcom zrozumienie zdania. Ta zmiana jest dopuszczalna, pod warunkiem
e uzupeniajcy wyraz zostanie umieszczony w nawiasie kwadratowym, tak jak w tym
przykadzie.
Zdanie B jest bdne. Wielokropki s w porzdku: autor nie chce cytowa pochlebstw, dlatego
w ten sposb wskazuje, i pomin pewien fragment. Ale brak tu take koca zdania, a kropka
znajduje si w obrbie cytatu, co sugeruje, e to by oryginalny koniec zdania. Kropka musi
znale si poza zamykajcym znakiem cudzysowu.
Zdanie C take jest bdne. Mona wybra wane sowa i umieci je w pojedynczych
cudzysowach. Pozwala to unikn wielu rnych problemw, ktre w innych zdaniach trzeba
byo rozwizywa za pomoc wielokropkw i nawiasw kwadratowych. Jednak konieczne jest
przestrzeganie zasad interpunkcji waciwych dla takich cytatw: kropka musi znajdowa si
poza znakiem cudzysowu.
Zdanie D rwnie jest bdne. W zdaniu nie moe by dwch kropek jednej zamykajcej
cytat i drugiej zamykajcej nasze zdanie. To nawet wyglda nieadnie. Wybierzmy jedn.
Mowa
Mowa zalena (indirect speech)
Mowa zalena to sposb na przekazanie treci konwersacji, ale bez dokadnego cytowania
wypowiedzi. Przekazujemy raczej ich idee, a nie konkretne sowa, ktre zostay napisane lub
wypowiedziane i nawet nie musimy uywa adnych ich sw. Zasady interpunkcji s takie
same jak reguy dla caego tekstu:
Mrs Robinson, who had tea with the deceased shortly before the murder, spoke to our
reporter this morning. She is still shocked by events, and expressed her disappointment
at the lack of progress by the police. She says that the whole community has been greatly
upset by the loss of Ms Stakes.
W nasz relacj moemy czasem wple sowo lub dwa zaczerpnite ywcem z rozmowy.
Sowa te naley potraktowa dokadnie tak samo, jak wszystkie inne wyrazy w pojedynczym
cudzysowie (zob. pierwszy podrozdzia w tym rozdziale):
Mrs Edwards said that she was too horrified to think about it. She insists that its a disgrace
that the police havent caught the killer yet.
Jeli chcemy uatwi sobie ycie, ograniczmy si do przecinkw (tak jak zrobilimy to
w powyszym przykadzie). Nie mamy zbyt duej swobody. Przykro nam. Musimy przy tym
pamita o kilku reguach. Zasada nr 1 kropka suy wycznie do zamknicia penego zdania.
LE: Annie said. Ill miss him.
DLACZEGO TO JEST LE: Chocia w zwrocie Annie said mamy i podmiot, i orzeczenie
(a wic z technicznego punktu widzenia jest to pene zdanie), to jednak nie wyraa on
penej myli. Zdanie nie moe koczy si w tym miejscu. Chcemy przekaza, co Annie
powiedziaa, a wic musimy rozwin zdanie. Dlatego kropka w tym miejscu jest bdem.
DOBRZE: Annie stopped knitting for a moment and then spoke a little sadly.
He does so much to help me around the house.
DLACZEGO TO JEST DOBRZE: Annie stopped knitting for a moment and then spoke a little
sadly stanowi pen myl.
Zasada nr 2 gosi, i dwukropek powinien by stosowany w dugich lub penych dramatyzmu

wypowiedziach, a przecinki w krtkich i prostych zdaniach.
DOBRZE: He shouted: Help!
DLACZEGO TO JEST DOBRZE: Help! jest zwrotem penym dramatyzmu, co podkrela
wanie dwukropek.
RWNIE DOBRZE: Mortimer explained: As you know, Alice stepped in at short
notice when Gloria was taken ill. Now that we know Gloria wont be able to return to
the role, we have to think long term. Id be delighted for Alice to stay on, but she has
plans of her own shes engaged to be married and doesnt want to continue with her
acting career.
DLACZEGO TO JEST DOBRZE: Dwukropek przygotowuje czytelnika na dusz
wypowied.
LE: He said: Only last Wednesday.
DLACZEGO TO JEST LE: Wypowied jest krtka i trywialna (to nawet nie jest
zdanie). Nie ma adnego powodu, dla ktrego mielibymy zaczyna j od dwukropka
(oczywicie o ile nie postanowimy, e bdziemy wszdzie stosowa dwukropek).
Powysze zasady maj do subiektywny charakter, poniewa to od nas zaley, czy uznamy
wypowied za wystarczajco dramatyczn. Dlatego atwiej chyba zapamita, e dwukropek
stosujemy tylko w przypadku dugich wypowiedzi (duszych ni jedno zdanie), a przecinek
w pozostaych kontekstach.
Zastanwmy si, ktrej zasady chcemy przestrzega, i postarajmy si zachowa spjno.
Autor wypowiedzi na kocu

Jeli informacj o autorze wypowiedzi umiecimy na jej kocu, musimy przenie kropk na
koniec caego zdania (oczywicie poza znaki cudzysowu) i zastpi j jakim innym znakiem
interpunkcyjnym: przecinkiem, znakiem zapytania lub wykrzyknikiem. Caa reszta pozostaje
bez zmian.
Yes, said her husband without looking up from his book.
Yes? asked her husband without looking up from his book.
Yes! agreed her husband without looking up from his book.
Oto, jak Lucinda przekazaa to Alice:
Lucinda said, I was thinking of piercing my tongue, but Mortimer said, It gives me
cold shivers up my spine just to think about it.
Sowa Lucindy znajduj si w podwjnym cudzysowie, natomiast pena wypowied Mortimera

w pojedynczym.
Zasady dotyczce przecinkw i kropek s identyczne w obu przypadkach nie ma znaczenia,

czy cudzysw jest pojedynczy, czy podwjny. Powinnimy spojrze na poszczeglne warstwy
zdania zaczynajc od rodka i pozby si wszystkich podwojonych kropek:
Warstwa 1: Mortimer said, It gives me cold shivers up my spine just to think about it.
Warstwa 2: Lucinda said, I was thinking of piercing my tongue.
I obie warstwy razem: Lucinda said, I was thinking of piercing my tongue, but Mortimer
said, It gives me cold shivers up my spine just to think about it..
Teraz wystarczy ju tylko usun dodatkow, zbdn kropk. Trzymajmy si typowych regu:
kropka wchodzi w skad cytowanej wypowiedzi (w tym przypadku znajduje si wewntrz caej
grupy znakw interpunkcyjnych). Dlatego naley usun drug kropk.
Pytania w obrbie pyta

Jeli zdanie, ktre jako cao jest pytajce, zawiera cytat bdcy twierdzeniem, znak zapytania
musi znale si poza cudzysowem. Wyobramy sobie, e stawiamy w obu czciach waciwe
znaki interpunkcyjne, a nastpnie decydujemy, ktry powinien zosta. To samo dotyczy
wykrzyknikw:
Krok 1 (BDNY): Did I hear that right? Did Bibi say, Good morning, Grandma.?
Krok 2 (pozbywamy si kropki): Did I hear that right? Did Bibi say Good morning,
Grandma?
Krok 1 (BDNY): Yes. Bibi said, Good morning, Grandma.!
Krok 2 (pozbywamy si kropki): Yes. Bibi said, Good morning, Grandma!
W tych rzadkich przypadkach, gdy obie czci s pytaniami lub wykrzyknikami, naley umieci
stosowny znak interpunkcyjny wewntrz cudzysowu. Wyobramy sobie, e w obu zdaniach
stawiamy odpowiednie znaki interpunkcyjne, a potem zostawiamy tylko jeden z nich. Znak
interpunkcyjny poza cytatem dotyczyby jedynie caego zdania, tak jak w powyszych przykadach.
Ale ten sam znak wstawiony wewntrz cytatu speni podwjn funkcj tak jak czyni to kropka.
Dlatego te go zachowujemy. Oto przykad:
Krok 1 (BDNY): Did Damian really ask Alice, Why do you eat that stuff??
Krok 2 (usuwamy zbdny, zewntrzny znak zapytania): Did Damian really ask Alice,
Why do you eat that stuff? (DOBRZE)
Krok 1 (BDNY): Yes! And when she tried to defend her choice to be a vegetarian,
he said, Oh, get a life!!
Krok 2 (usuwamy zbdny, zewntrzny wykrzyknij): Yes! And when she tried to defend
her choice to be a vegetarian, he said, Oh, get a life! (DOBRZE)
Odpowied: Oto ten dialog w poprawnej formie (zwrmy uwag na znaki interpunkcyjne).
Martin doesnt get on with the new conductor at all, said Alice.
Whyever not? asked Rashid.
He says he objects to his choice of tempo, replied Alice.
But if he gives it a chance maybe they can come to some compromise, suggested
Rashid.
Alice thought for a moment. I think its too late for that. He told him to his face
yesterday that he dislikes his sentimental style of conducting!
Ah! What do you think Mortimer will do about it? asked Rashid.
Dwa ostatnie zdania mona by potraktowa take w nastpujcy sposb:

Ah! said Rashid, understanding at last.
What do you think Mortimer will do about it? said Alice in worried tones.
Tytuy: kiedy uywamy cudzysowu

Czasem podajemy w tekcie tytu magazynu, nagwek artykuu prasowego, tytu piosenki
lub filmu itp. Wane, aby przekaza czytelnikowi informacje, ktre sowa stanowi cz
tytuu, a wic naley je w jaki sposb oddzieli od zasadniczego tekstu. S na to dwa sposoby:
1. Tytu mona umieci w cudzysowie. Tak zazwyczaj oznaczamy tytuy mniejszych prac
lub czci caoci.
2. Tytu mona wyrni kursyw (lub podkreleniem, ale obecnie czciej stosuje si
kursyw podkrelenie byo popularne w czasach, gdy wikszo ludzi posugiwaa si
maszynami do pisania). Tak oznaczane s tytuy wikszych prac lub penych dzie.
Obie moliwoci nie s stosowane wymienne. Kada z nich znajduje zastosowanie w innych
sytuacjach. Cudzysw jest uywany w przypadku tytuw:
9 wierszy,
9 opowiada,
9 esejw,
9 piosenek,
9 rozdziaw,
9 artykuw z magazynw i gazet,
9 poszczeglnych odcinkw seriali telewizyjnych.
Kursyw (lub podkreleniem, jeli nie jestemy w stanie uzyska kursywy) wyrniamy tytuy:
9 zbiorw poezji, opowiada i esejw,

9 ksiek,
9 pyt CD i DVD,
Rozdzia 14
Odwieajca pauza: przecinki

W tym rozdziale:
Dlaczego przecinki s tak wane
Przecinki w wyliczeniach
Rozdzielanie przymiotnikw przecinkami
Przecinki, ktre pozwalaj wskaza, do kogo si zwracamy
Znaki interpunkcyjne w adresach i datach
P rzecinki to wyraenie ciszy krtkie pauzy, ktre porwna mona z duszymi pauzami
sygnalizowanymi na kocu zdania przez kropki. Przecinki to wana informacja dla czytelnika:
zatrzymaj si tutaj, ale niezbyt dugo. Przecinki odcinaj fragmenty zdania od caoci i mog
zmieni znaczenie caego zdania. To samo robimy, gdy mwic zmieniamy ton gosu i bierzemy
oddech w wybranym miejscu.
Dlaczego wic tyle przecinkw lduje w zym miejscu? By moe dlatego, e niektrzy autorzy
wstawiaj je tam, gdzie sami chc si na chwil zatrzyma i co sobie przemyle. Chodzi
natomiast o to, aby umieci przecinki tam, gdzie pomog czytelnikowi zrozumie struktur
zdania. Reguy dotyczce przecinkw nie s trudne. Wszystkie s do logiczne. Zasady
przedstawione w tym rozdziale wyjaniaj, jak wstawia te znaki interpunkcyjne w kilku
typowych sytuacjach. Wicej informacji na temat przecinkw znajduje si w rozdziaach 13. i 25.
Rozrnianie poszczeglnych elementw:

przecinki w wyliczeniach
Wyobra sobie, e Susie prosi Ci o kupno kilku rzeczy. Ma jednak do dyspozycji malutki
skrawek papieru, dlatego wszystko zapisuje w jednej linii:
torch batteries butter biscuits ice-cream cake
Ile rzeczy masz kupi? Moe tylko trzy:

torch batteries
butter biscuits
ice-cream cake
Jak zwraca si do naczelnego rakarza

i innych osb na stanowisku
Pozwlcie, e przedstawimy jednego z naszych przyjaci.
Hes Mr George Robinson, a director of a small local printing firm. Next year, the Managing
Director plans to run for the local council. His wife is pleased that he will be a councillor,
but hopes he will one day run for mayor. Shed like to be Lady Mayoress.
O co w tym wszystkim chodzi? Oto kilka zasad oglnych:
9 Tytuy skrcone (Mr, Mrs, Miss oraz Ms, a take Dr, Prof., Rev. itd.) zawsze pisane s
wielk liter, poniewa s zwizane z nazwiskami. Nie uywa si ich osobno. Jeli ju,
to zazwyczaj pisze si je tak: mister i missus.
9 Tytuy takie jak director czy councillor, ktre dotycz wielu ludzi (jest wicej ni jeden dyrektor
i wicej ni jeden doradca), mog by pisane wielk liter, jeli s powizane z nazwiskiem.
Jeli jednak wystpuj samodzielnie, piszemy je ma liter. Dlatego wanie powinnimy
napisa Lieutenant Jones, ale Hes been promoted to lieutenant.
Tytuy, ktre w danym momencie nale tylko do jednej osoby (np. the Secretary-General
of the United Nations, the President of the United States oraz the Prime Minister), pisane s wielk
liter. Mona take wybra inne rozwizanie i zawsze pisa je wielk liter.
Powysze reguy s jednak do elastyczne. Do pewnego stopnia jest to kwestia wyboru stylu.
Mona napisa the queens of England, poniewa byo ich do sporo, lub the Queens of England,
poniewa jest to tytu tylko jednej osoby w danym momencie, ale bdem byoby napisanie
queen Elizabeth II, jako e taka krlowa jest tylko jedna. Mona za to napisa when Elizabeth
became queen lub when Elizabeth became Queen. Jeli mamy wtpliwoci, naley skonsultowa si
z szefem, nauczycielem lub kimkolwiek innym, kto moe podj decyzj. Po prostu musisz
upewni si, czego si od Ciebie oczekuje.
Relacje w rodzinie
Its not true that Susies husband is in prison. I know for a fact that he died. However,
her Uncle Cyril was (it was a case of mistaken identity) and Lucindas grandmother was
arrested for shoplifting once. Oh dear, said Grandma. I just wasnt thinking. Im so
sorry. And she looked such a sweet old lady that Bills brother let her go with a warning.
Jakie wnioski moemy wycign z tego akapitu? Niektre nazwy czonkw rodziny s pisane
wielk liter, a inne nie. Wbrew pozorom zasady s proste. Jeli mwimy o rolach w rodzinie,
nie stosuje si wielkich liter: aunt, sister, son itd. Jeli nazwa ta przejmuje rol nazwy wasnej
(Grandma) lub wystpuje w zwizku wyrazowym z imieniem, nazwiskiem lub pseudonimem
konkretnej osoby, naley j zapisa wielk liter (np. Uncle Cyril).
Bills brother Mike took their cousins son to the zoo on his day off. (Brother i cousin to
w tym zdaniu nazwy pospolite, a nie wasne.)
His motivation became clear when Grandma Robinson saw him chatting to Susie and
Bibi by the penguin pool. (Grandma Robinson to nazwa wasna.)
W niektrych religiach zaimki nie s pisane wielk liter, ale jeli mamy jakie wtpliwoci,
powinnimy zawsze stosowa wielkie litery, aby przypadkiem nie urazi jakiego wyznawcy.
Inaczej sprawa si przedstawia z bogami mitologicznymi wielkie litery stosujemy tylko
wtedy, gdy podajemy ich imiona:
The Greeks offered tributes of wine to their gods, but the most lasting tribute is the
collection of stories immortalising their names. Who is not familiar with the stories of
Zeus, Hermes, Hera and other deities?
Wielka litera w nazwach geograficznych:

kierunki, miejsca i jzyki
Osoby, ktre wiele podruj po wiecie, codziennie stykaj si z wielkimi literami w nazwach
geograficznych. Ale nawet wtedy, gdy wyobrania przekracza jedynie prg naszego domu, i tak
musimy zna zasady pisowni dotyczce nazw miejsc, jzykw, regionw i kierunkw.
Oto spis tych regu.
Kierunki i regiony
Do swallows fly south (czy South) for the winter?
Kierunek lotu to poudnie (maa litera). Ale okrelony region kraju moe by nazywany the South.
Dlatego te oglna zasada jest taka: jeli mwimy o konkretnej czci wiata, stosujemy wielkie
litery w sowach North, South, East oraz West (prawdopodobnie zreszt wystpi przed nimi
przedimek the). Mae litery z kolei piszemy wtedy, gdy mamy na myli kierunek.
Inna oglna zasada gosi, e jeli jedno z tych sw jest uywane jako przymiotnik, to czasami
cay zwrot uznawany jest za okrelenie obszaru geograficznego (np. West Sussex lub West Africa).
Przymiotnik piszemy wtedy wielk liter. W pozostaych przypadkach powinnimy pozosta
przy maych literach (west Surrey, western Spain).
Nazwy innych, mniejszych obszarw take czsto pisane s wielkimi literami. W Londynie
mamy East End, West End i South Bank. Wszystkie te sowa pisane s wielkimi literami, poniewa
wchodz w skad nazw dzielnic.
Teraz dochodzimy do trudniejszej czci. Pisownia wielu sw jest ustalona, ale nie dotyczy
to wszystkich wyrazw, a w dodatku reguy czsto ulegaj zmianom. W wielu przypadkach
pisownia wielkich i maych liter jest kwesti stylu. Czy powinnimy pisa south London czy
South London? W tej kwestii nie ma zgody. Ludzie, ktrzy mieszkaj w tej okolicy, mog
skania si ku pisowni South London, ale mieszkacy Glasgow mog nie podziela tego
pogldu. Jeli nie jestemy pewni, naley sprawdzi w sowniku lub na mapie. Mona
take wymyli wasn zasad i si jej trzyma. Wane, aby zachowa spjno.
Nazwy geograficzne
Wielkie litery stosujemy w nazwach wasnych, na przykad miast lub regionw. Caa nazwa
powinna by napisana wielkimi literami.
Rozdzia 16: WIELKIE LITERY 201
Odpowied: Oto prawidowa wersja, z uzasadnieniem w nawiasach:
Hurrying to his algebra (nazwy przedmiotw, oprcz jzykw, s pisane ma liter)
class, Edgar slipped on the steps on the very first day of his first year (nazw rocznikw
nie piszemy wielk liter). He didnt really care what people thought, but he didnt want
to embarrass Yasmin, the love of his life, who was standing nearby with a group of her
undergraduate (sowa undergraduate nie pisze si wielk liter) friends who were early for
the first lecture of their course on Lightwave Technology (nazwy kursw piszemy
wielkimi literami). They were all reading physics (nazwy przedmiotw piszemy ma
liter) and frighteningly intelligent. Their lecturers had already decided that they were
the most impressive year (rocznikw nie piszemy wielk liter) theyd seen in a long time.
Wielkie litery w tytuach

Pani Edwards zamierza wyda przyjcie, ktre uczci sukces ksiki Edgara zatytuowanej:
I AM NOT A MONSTER: A TALE OF HORROR AND SELF-DECEPTION. Ju trzy razy
odkadaa imprez, poniewa nie wie, w jaki sposb najlepiej zapisa tytu ksiki na zaproszeniach.
Co powinna zrobi? Oto kilka oglnych zasad:
9 Wielk liter piszemy pierwsze sowo w tytule.

9 Wielk liter piszemy wane sowa (rzeczowniki i czasowniki, ale take przymiotniki
i przyswki).
9 Ma liter piszemy wszystkie nieistotne wyrazy. S to midzy innymi przedimki (a, an oraz
the), spjniki (and, but) oraz przyimki (among, between peniejsz list najpopularniejszych
przyimkw znajdziemy w rozdziale 9).
Niestety wszystkie te zasady okazuj si w praktyce do trudne do zastosowania. Sprbujmy

zastosowa je do tytuu ksiki Edgara:
9 Wielk liter piszemy I. Tu nie powinno by adnych wtpliwoci: I zawsze jest pisane
wielk liter, bez wzgldu na pozycj, a tu dodatkowo jest pierwszym sowem w tytule.
9 Wielk liter piszemy Monster poniewa jest to rzeczownik. Tu nie ma problemu
wszyscy si z tym zgadzaj.
9 Wielk liter piszemy Am poniewa jest to czasownik, a czasowniki s najwaniejsze dla
przekazania znaczenia tytuu. Jednak niektrzy uwaaj, e czasownik to be nie powinien
by pisany wielk liter.
9 Wielk liter piszemy Not poniewa zmienia ono znaczenie czasownika, a wic odgrywa
bardzo wan rol w tym zdaniu. Jednak niektrzy ludzie nie zgadzaj si z tym,
uwaajc, e jest to mae swko.
9 Ma liter piszemy jedyne pozostae tu sowo a. Nigdy nie piszemy wielk liter
przedimkw (a, an i the), chyba e s to pierwsze sowa w tytule. Tu te nie ma adnych
kwestii spornych.
W tytule ksiki Edgara nie ma adnego przyimka, takiego jak between, dlatego nie musimy
podejmowa decyzji, czy chcemy pisa wszystkie przyimki ma liter, czy tylko te krtkie.
Kolejne problemy pojawiaj si w podtytule (ech!). Moemy:
Modne trendy w interpunkcji

Tak, w gramatyce te mamy do czynienia z rnymi Nauczyciel / szef / redaktor (kady, kto ocenia Twoje
modami, cho nie s one oczywicie tak interesujce jak teksty) podpowie Ci, z ktrego podrcznika powiniene
trendy odzieowe. Przecinek tu, przecinek tam. Kropka po korzysta. Dziki temu bdziesz wiedzia, e Twoje teksty
jednej stronie Atlantyku, ale ju nie po drugiej. Wielkie s zgodne z obowizujc mod (lub przynajmniej z mod,
litery w skrtach czy mae? ktrej przestrzega Twj przeoony).
W jaki sposb w caym tym zamieszaniu autorzy mog Oto kilka popularnych podrcznikw zawierajcych wska-
mie pewno, e s modni? Spokojnie, to atwe. Wy- zwki na temat stylu:
starczy sprawdzi w podrczniku stylu. Wiele instytu-
cji publikuje podrczniki stylu; w kadym z nich znaj- 9 New Harts Rules: the handbook of style for writ-
dziemy informacje na temat preferencji teje instytucji ers and editors prawdopodobnie cieszcy si
na temat znakw interpunkcyjnych, pisowni wielkich najdusz histori, obecnie wydawany przez Oxford
i maych liter, cytowania, a take wielu innych kwestii, University Press. Zanim w nazwie pojawio si
o ktrych nawet nigdy nie syszae. Wystarczy jednak sowo New, ukazao si 39 wyda.
poszuka w indeksie, aby znale odpowied na pytanie 9 The Times Style and Usage Guide przewodnik
z zakresu gramatyki. Jeli zaczby czyta cay ten stylu gazety The Times.
podrcznik, to znaczy, e kto Ci kaza to zrobi w ra- 9 The Economist Style Guide przewodnik stylu
mach obowizkw subowych. Nudne to za mao, gazety Economist.
aby waciwie opisa jego zawarto, ale sprawdzaj
si jako narzdzie pomocnicze. The Chicago Manual of Style najwikszy przewodnik
stylu, wietnie nadajcy si do podpierania drzwi i chyba
take najlepiej znany, ale amerykaski; wydawany przez
University of Chicago Press.
Cz IV
Polerowanie bez wosku

pozostae zagadnienia
gramatyczne
208 Cz IV: Polerowanie bez wosku pozostae zagadnienia gramatyczne
W tej czci
P otraktujmy t cz ksiki jak papier cierny zestaw szorstkich
regu, ktre s w stanie przytrze ostre i niezgrabne krawdzie
pisanych przez Ciebie tekstw. Gdy ju wypolerujesz akapit zgodnie
z informacjami zawartymi w tych rozdziaach, uzyskasz gotowy produkt
z poprawnie dobranymi zaimkami i odpowiednimi czasami. Wszystkie
Twoje porwnania i zdania bd logiczne i pene. W tej czci zajmiemy
si drobniejszymi zagadnieniami gramatyki angielskiej.
Odpowied: Zdanie A jest prawidowe. Mike nalega, by brat stosowa krem przeciwsoneczny,
i straszy go czerniakiem (poniewa troszczy si o brata), ale przecie nie zniechca go oglnie
do ycia. Zdanie B oznacza, e Mike zniechca brata [him] do wszystkiego, co ten robi.
Oto kilka dodatkowych przykadw czasownikw w stronie czynnej i biernej:

Bill gives a free-tattoo coupon to Lucinda. (czynna)
Lucinda is convinced by Damian to get a tattoo. (bierna)
Mortimer talks Lucinda out of it. (czynna)
Damian is tattooed by Bill. (bierna)
Co bdzie lepsze: strona czynna czy bierna?

Wiemy, e bardzo zaley Ci na poznaniu wszelkich kontrowersji stylistycznych w jzyku
angielskim, oto wic jedna z nich. Niektrzy nie znosz strony biernej. Uwaaj, e strona
czynna jest bardziej bezporednia, szczera i ma silniejszy wydwik, a strona bierna z kolei jest
mniej konkretna i wymaga uycia wikszej liczby sw. W tym rozdziale pokaemy, jak dziaa
strona bierna (podajc we wszystkich zdaniach liczb sw), aby mg sam podj decyzj,
czy chcesz uywa jej w swoich tekstach. Zacznijmy od kilku przykadw.
Wszyscy si zgadzaj, e gdy nie znamy faktw, strona bierna okazuje si cakiem przydatna:
The police have made little progress in their investigation of the murder of Ms Stakes,
the local teacher who was battered to death with her own garden gnome a year ago today.
(Strona bierna: 32 sowa)
Nie potrafimy powiedzie niczego konkretnego o mordercy, poniewa jeszcze go nie wykryto.
Nie wiemy nawet, czy jest mczyzn, czy kobiet. Niemniej przekazalimy wszystkie posiadane
przez nas informacje. To zdanie jest w stronie biernej. Tak naprawd mona byoby sprbowa
przekaza t tre take w stronie czynnej:
The police have made little progress in their investigation of the murder of Ms Stakes.
An unknown assailant battered the local teacher to death with her own garden gnome
a year ago today. (Strona czynna: 33 sowa no dobrze, 31, jeli powiemy someone
zamiast an unknown assailant)
A co z tymi zdaniami?
The English language has been murdered in Lucindas diary. (Strona bierna: 9 sw)
Lucinda murders the English language on a routine basis in her diary. (Strona czynna:
12 sw no dobrze, 8, jeli wyrzucimy on a routine basis)
W obu przypadkach wiemy, czyj to jest pamitnik. Jednak pierwsze zdanie nie brzmi najlepiej.
Lepsze jest to drugie. O wiele precyzyjniej informuje, e to Lucinda i tylko Lucinda winna jest
temu, e nie potrafi zrozumie, co sama napisaa w swoich pamitnikach. Strona czynna wygrywa
na caej linii w kadym zdaniu w stronie biernej jest przynajmniej o jeden wyraz wicej.
Jednak najsilniejszy argument jest taki, e strona bierna to oszustwo, poniewa pozwala unika
konkretw. Przyjrzyjmy si nastpujcym zdaniom:
It has been recommended that the servicing of the boiler be postponed until next year.
(Strona bierna: 15 sw)
Rashid recommended that the servicing of the boiler be postponed until next year.
(Strona czynna: 13 sw)
Rozdzia 18: Jeszcze sowo o czasownikach 221
W pierwszym zdaniu (biernym) nikt nie bierze odpowiedzialnoci za czynno. Jeli si zepsuje,
to trudno. Ale w drugim zdaniu (czynnym) mieszkacy bd dokadnie wiedzieli, przez kogo
zmarzn w zimie.
Czy jeste przekonany, e strona czynna jest lepsza od biernej? Dobrze. Przeanalizuj te zdania:
The teacher failed Isolde because Isolde tore up the grammar book before opening it.
(Strona czynna: 14 sw)
Isolde was failed because he tore up the grammar book before opening it.
(Strona bierna: 13 sw)
Strona bierna pozwala pozby si informacji o nauczycielu, dziki czemu zdanie jest
krtsze ni w formie czynnej. Czy oszukalimy czytelnika, usuwajc ze zdania sowo teacher?
A moe jedynie skierowalimy uwag odbiorcy na to, co rzeczywicie powinno go najbardziej
interesowa na Isold i powd, dla ktrego nie zdaa?
A teraz wrmy do zdania o kotle. Zdanie w stronie czynnej informuje, na kogo powinnimy
zrzuci win, jeli urzdzenie si zepsuje. Ale jeli zadzwonimy do Rashida z pretensjami,
powie nam, e to firma instalujca kocio okrelia tak, a nie inn dat przegldu (Rashid ju
do nich napisa z informacj o usterce). Awaria nie miaa nic wsplnego z przewidywan dat
serwisowania.
Dlatego autor, ktry wybra stron biern, mg prbowa unikn przekazania informacji
o tym, kto podj decyzj. Moe nie wiedzia, a moe bya to wsplna decyzja grupy ludzi.
Z kolei autor drugiego zdania moe podburza Ci przeciwko Rashidowi, gdy chce, by go
zwolniono. W obu przypadkach problemem nie jest uycie strony biernej lub czynnej,
ale wprowadzajce w bd sowo postponed (prawdopodobnie zastosowane wiadomie).
Mwic krtko, strona czynna moe by odpowiedniejsza w powieci, a bierna moe przyda
si podczas pisania raportw. Strona czynna moe by krtsza (nie zawsze tak jest), ale dugo
nie jest najwaniejszym kryterium oceny jakoci jakiegokolwiek tekstu. Jeli chcesz, aby Twj
tekst by krtki i zwizy, musisz poszuka oszczdnoci gdzie indziej.
Najwaniejsze w tym wywodzie jest to, e czytelnik moe by oszukiwany i manipulowany

zarwno w stronie czynnej, jak i biernej jeli tylko autor ma taki zamiar. Ten podrozdzia
rwnie wiadomie manipulowa Twoj opini. Zauwaye, e w ostatnim zdaniu uyto strony
czynnej? Ten podrozdzia manipulowa Twoj opini. Pomimo strony czynnej nie wiadomo,
czyje opinie zostay zaprezentowane.
Dobrze, nadszed wic moment, w ktrym ja (czyli autorka ksiki, ktr teraz czytasz) musz
wszystko wyjani. Dotychczas pisaam w tej ksice my na przykad uwaamy, sdzimy,
aby niepotrzebnie nie komplikowa sprawy. Ale oboje autorzy (tzn. amerykaska autorka,
ktry napisaa t ksik, i ja, autorka angielski, ktra wprowadzaa poprawki) zdaj sobie
spraw, e gramatyka w wersji angielskiej i amerykaskiej rni si nieco od siebie, dlatego
te nie sdziymy (tzn. tak nie sdzi wydawca), aby trzeba byo wyranie wskazywa, ktre
fragmenty zostay napisane przez ktrego autora. My jednak (autorki) rnimy si do
znacznie w opiniach na poruszany tu temat. Amerykanie wol stron czynn. Brytyjczycy s
zwolennikami strony biernej.
Ksika traktuje o gramatyce, ale w tym rozdziale nie powiedzielimy jeszcze o niej zbyt wiele.
Nie poinstruowaymy Ci na przykad, w jaki sposb unika bdw w stronie biernej. Na razie
zajymy si kwesti stylu. Jeli miaby wynie z dotychczasowych rozwaa jaki poytek,
zapewne byaby nim zachta, i powiniene by krytycznym czytelnikiem. Piszc cokolwiek,
musisz zastanowi si, czy chcesz przekaza informacje w wersji krtszej, atwiejszej do
Rozdzia 18: Jeszcze sowo o czasownikach 229
She first began to like him when Damian took her to the charity ball. Damian had drunk
too much, as usual, and when she slipped while dancing the tango she went flying and he
did nothing to help. So she was lying in a heap at Mortimers feet and he said Your shoes
are nice. All she could think of to say was yes! He must have thought she was totally
senseless.
A oto wersja w czasie teraniejszym (zmienione czasowniki zostay podkrelone):

She first begins to like him when Damian takes her to the charity ball. Damian drinks too
much, as usual, and when she slips while dancing the tango she goes flying and he does
nothing to help. So shes lying in a heap at Mortimers feet and he says Your shoes are
nice. All she can think of to say is yes! He must think shes totally senseless.
Zwyczaje i nawyki: czas teraniejszy

Oglne uwagi na temat czyich nawykw i przyzwyczaje podajemy w czasie teraniejszym.
Takie stwierdzenia mona doczy do historii opisujcej wydarzenia w czasie przeszym.
Dlatego czasem opowiadania rozpoczynaj si w czasie teraniejszym, a nastpnie pojawia si
czas przeszy:
George works on his allotment every Saturday morning. He always asks Vicky what
vegetables shed like before he goes, and he always remembers and brings exactly what
she asks for.
Do tego momentu wszystkie czasowniki wystpuj w czasie teraniejszym, poniewa mwimy

o nawykach Georgea. Historia nie mwi o wydarzeniach z konkretnego dnia. Ale ju w kolejnym
zdaniu przechodzimy na czas przeszy, poniewa zaczynamy mwi o wydarzeniach, ktre
miay miejsce pewnego niezwykego dnia z przeszoci.
Last Saturday, Vicky knew that something had upset George because he brought her
a cabbage and some potatoes, but shed asked for a cauliflower and some carrots. Nothing
was said as they ate lunch, but over a cup of tea afterwards George saw the way she was
looking at him and knew hed have to tell her. He put his cup down, sighed and took the
anonymous letter out of his pocket.
Prawdy oglne: stwierdzenia,

ktre zawsze s w czasie teraniejszym
Co jest nie tak z tymi zdaniami?
Susie explained that one plus one equalled two.
The professor challenged them to prove that the earth was round.
Lucinda didnt believe that diamonds were made of carbon.
No c, moemy si zastanawia:
Equaled two? A teraz ile to jest? Trzy?
Was round? A teraz moe jest szecianem?
Were made of carbon? A teraz co? Robi diamenty z czego innego?
Rozdzia 19
Powiedz to,
co chcesz powiedzie:
sowa i zwroty okrelajce
W tym rozdziale:
Jak wyrazi to, co chcemy
Rozpoczynanie zdania imiesowem
Unikanie podwjnego znaczenia wyrazw okrelajcych
N iegdy wikszo sw angielskich miaa wiele form czyli wystpowaa w wielu rnych
przypadkach. Poniewa sowa same w sobie niosy rne znaczenia, mona byo nimi
onglowa i zawsze uzyskiwa to samo znaczenie zdania. W staroangielskim szyk by znacznie
mniej wany ni we wspczesnym angielskim.
Oto dobra wiadomo: nie musimy si uczy dziesitkw form swek. Ale jest i wiadomo za:
musimy uwaa na szyk zdania. Wikszo ludzi radzi sobie z pozycj rzeczownikw
i czasownikw w zdaniu, ale ju pozostae swka, ktre nazywamy okreleniami, sprawiaj
nieco problemw. W tym rozdziale pokaemy, jak wane jest prawidowe umieszczenie tych
swek zy wybr moe cakowicie zmieni sens zdania.
Za pozycja wyrazu w zdaniu moe

cakowicie zniweczy sens
Gdzie tkwi bd w tym zdaniu?
Damian put a ring into his pierced lip that he had bought last week.
W tej postaci to zdanie znaczy, i kupi warg (sowa that he had bought last week opisuj
rzeczownik lip). W internecie mona kupi wiele rnych rzeczy, ale wargi s niedostpne
(jeszcze). Oto poprawna wersja:
Into his pierced lip, Damian put a ring that he had bought last week.
Rozdzia 20
Good, better, best: stopniowanie

W tym rozdziale:
Stopniowanie przymiotnikw poprzez dodawanie kocwek -er i -est
Prawidowe uywanie swek more / less oraz most / least
Nieregularne stopniowanie
Swka, ktrych nie mona stopniowa
Unikanie nielogicznego stopniowania
Prawidowe uywanie podwjnego stopniowania
C zy Twoja wiedza na temat stopniowania jest more better czy less worse? Jeli wybrae
ktrkolwiek z tych dwch odpowiedzi, ten rozdzia jest dla Ciebie poniewa obie
formy zarwno more better, jak i less worse s nieprawidowe. W jzyku angielskim istniej
dwa sposoby stopniowania, ale nie mona uywa ich cznie i nie s te stosowane wymiennie.
W tym rozdziale pokaemy, w jaki sposb je odrni, jak ich prawidowo uywa i jak unika
typowych bdw.
Kocwka -er czy swko more

Bill is more outgoing than his twin brother, but Mike is thinner.
Damian searched for the least energy-efficient sports car, believing that global warming is
less important than having the sexiest image.
Edgars most recent book is proving more successful than his earlier novel.
Mortimers younger brother is even wealthier than Mortimer, but Mortimer is more contented.
Bills latest tattoo is bigger than Damians, but Damian just wants the most outrageous
location for his tattoo and doesnt care about size.
Co zauwaye odnonie stopniowania w tych przykadach? Oto lista samych swek: more
outgoing, thinner, least energy-efficient, less important, sexiest, most recent, more successful, earlier, younger,
wealthier, more contented, latest, bigger, most outrageous.
Sownik Twoim przyjacielem

Ze sownika moesz dowiedzie si naprawd wiele Oto objanienia:
cen jest odrobina nudy. Oto lista informacji, jakie
znajdziemy w przecitnym sowniku na temat jednego A. Sowo.
wyrazu: B. Wymowa. Symbole alfabetu fonetycznego s nieco
zagmatwane, ale w wikszoci sownikw znajduje
9 cz mowy, si klucz. W kluczu obok symbolu podane s przykady
9 wymowa, dwikw w atwych do wymwienia sowach.
9 definicje (znaczenia) sowa (w kolejnoci od naj- C. Cz mowy.
waniejszych),
9 typowe wyraenia z uyciem sowa, D. Skrt pl. oznacza liczb mnog (plural). W tej czci
opisu znajdziemy informacj, w jaki sposb tworzy
9 inne formy sowa, liczb mnog wyrazu.
9 podstawowe informacje na temat historii sowa
jego wczeniejsze formy lub lingwistyczni E. Definicje. Najczciej uywane znaczenia s na po-
przodkowie, cztku.
9 wyrok, czy sowo jest akceptowalne w formalnym F. Informacja Informal mwi, e nie powinnimy uywa
angielskim. okrelonego znaczenia w jzyku formalnym. Jeli nie
Wszystkie te informacje s upakowane na przestrzeni ma tej informacji, sowo mona swobodnie stosowa
zaledwie kilku centymetrw! Jednak aby to osign, w jzyku formalnym.
konieczne s skrty. Dlatego te czytanie hasa w sowni-
G. Obs. to skrt od sowa obsolete (przestarzae), ktry
ku przypomina wypraw za granic do kraju, gdzie
mwi, e sowo w tym znaczeniu nie jest ju uy-
wszyscy oprcz Ciebie zdaj si zna jzyk i miejscowe
wane.
obyczaje.
H. Kolejna cz mowy. Skrt adj. mwi, e moemy
Sprbuj si w to wgry. Oto haso sownika z odko-
uy wyrazu chukblok jako przymiotnika (adjective),
dowanymi poszczeglnymi czciami. Przy okazji, nie
a nie tylko rzeczownika. Znaczenia po skrcie adj. do-
sprawdzaj tego sowa w prawdziwym sowniku
tycz wanie tej czci mowy. Ponownie defini-
wymylilimy je specjalnie dla Ciebie. Poszczeglne
cje podawane s w kolejnoci od najczciej stoso-
czci hasa oznaczono literami, ktrych objanienia
wanych.
znajdziesz poniej.
I. Te symbole mwi o rodzinie sowa chukblok. Skrt
A. chukblok B. (chuck-blok) C. n. D. pl. chukbloks. E.
ML pochodzi od Middle Lunian, jzyka, ktry wy-
1. The state currency of Belrovia. 2. The national bank
mylilimy. OL to kolejny skrt tego typu od Old
of Belrovia. 3. In economics, a very high protective
Lunian, kolejnego wymylonego przez nas jzyka.
tariff: a chukblok against imported bananas. F. 4. In-
W nawiasach znajdziemy informacj, i moemy
formal extremely rich person: hes a walking chukblok.
przeledzi histori sowa chukblok do sowa chublah
G. 5. obs. A coin made of gold. H. adj. 1. rich: She
ze rednioluniaskiego, ktre z kolei pochodzio od
put a chukblok icing on that cake. 2. illegal: The
chubare, ktre w jzyku staroluniaskim oznaczao
chukblok plan was bound to backfire. I. [ML chublah;
monet.
OL chubare a coin.] J. Syn. n. coins, money, cash,
dough. adj. well-heeled, well-off, illicit. K. to see J. Kolejny skrt. Syn. to skrt od sowa synonim. Po
chukbloks in the trees Slang. To assume that one is tym skrcie znajduj si sowa, ktre znacz to
about to get rich. to flip ones chukblok Informal. samo, co rzeczownikowa i przymiotnikowa wersja
To bet all of ones money on the throw of the dice. sowa chukblok.
K. Znaczenie podstawowych zwrotw ze sowem chuk-
blok. Pierwsze jest wyraeniem slangowym, a dru-
gie potocznym; adne z nich nie jest akceptowane
w jzyku formalnym.
Rozdzia 20: Good, better, best: stopniowanie 245
Odpowied: Oba zdania s bdne. Przepraszamy! Podchwytliwe pytanie. Znaczenie obu zda
jest niejasne. W zdaniu A czytelnik musi si zastanawia: more quickly than what? Zdanie B
moe znaczy: Tinkerbell chases bluebottles more quickly than she chases Poppet (kotek Bibi) lub
Tinkerbell chases bluebottles more quickly than Poppet chases bluebottles. adne z tych porwna
nie jest pene.
Sprbujmy jeszcze raz. Ktre zdanie jest prawidowe?

A. Martin played the tuba solo as emotionally as Edgar did, but with fewer mistakes.
B. Martin played the tuba solo just as emotionally, despite the fact that he has no real
feeling for the piece.
Odpowied: Poprawne jest zdanie A. Czytelnik zdania B bdzie musia zastanawia si, co stanowi
podstaw porwnania. Czy Martin gra as emotionally as the other works on his programme, czy te
gra solo as emotionally as Edgar, ktry ma mniejsze umiejtnoci techniczne, ale kocha ten utwr?
Ze zdania A dowiadujemy si wszystkiego, co niezbdne.
Spock was Better than any First Officer in

Star Fleet: nielogiczne porwnania
Co jest le w zdaniu z tego nagwka? Ot Spock zosta wyeliminowany z grupy pierwszych
oficerw. To zdanie sprawio, i sta si nie-oficerem. Aby zachowa go w tej grupie, naley
doda swko other:
DOBRZE: Spock was better than any other first officer in Star Fleet.
Zasada dotyczca stopniowania jest tu bardzo prosta: naley uy sowa other lub else, gdy
porwnujemy kogo lub co z innymi czonkami tej samej grupy. Zastanwmy si nad
nastpujcymi przykadami:
LE: The movie star Gloria Griddle talks louder than anyone in the cast.
DLACZEGO TO JEST LE: Ze zdania wynika, e Gloria znajduje si w obsadzie,
ale porwnanie wskazuje, e jest inaczej. To nielogiczne!
DOBRZE: The movie star Gloria Griddle talks louder than anyone else in the cast.
LE: That robot short-circuits more frequently than any mechanical device.
DLACZEGO TO JEST LE: Robot to z definicji urzdzenie mechaniczne, ale
powysze porwnanie wycza robota z grupy urzdze tego typu.
DOBRZE: That robot short-circuits more frequently than any other mechanical device.
A oto inny problem. Czy potrafisz go znale?

LE: Alice and Rashid were late for lunch because roadworks made their journey take
longer than last week.
DLACZEGO TO JEST LE: Z tego zdania wynika, e ich podr bya dusza ni
miniony tydzie. Nic dziwnego, e spnili si na lunch. Nie porwnujmy czasu
podry z tygodniem, chyba e rzeczywicie podr zaja cay tydzie. Czas podry
naley porwna z czasem innych podry, a tygodnie z tygodniami nie mieszajmy
tych porzdkw.
DOBRZE: Alice and Rashid were late for lunch because roadworks made their journey
take longer than it took last week.
RWNIE DOBRZE: Alice and Rashid were late for lunch because roadworks made
their journey longer than last weeks.
Jeszcze jeden przykad:

LE: The flavour of Georges home-grown vegetables is better than the supermarket
vegetables.
DLACZEGO TO JEST LE: W tym zdaniu porwnujemy smaki z warzywami.
Smaki naley porwnywa ze smakami, a warzywa z warzywami.
DOBRZE: Theres more flavour in Georges home-grown vegetables than in
supermarket vegetables.
RWNIE DOBRZE: Georges home-grown vegetables taste better than supermarket
vegetables.
Oto zasady:
9 Upewnij si, e porwnania s logiczne.

9 Upewnij si, e porwnujesz to, co chcesz porwna dwa elementy, ktre s z sob
choby odlegle powizane.
9 Jeli pierwsza cz porwnania zawiera rzeczownik lub zaimek w formie dzierawczej
(mwicy, e co do kogo naley), druga cz porwnania prawdopodobnie take
wymaga formy dzierawczej.
Dwa w cenie jednego: podwjne porwnania

Nikt nie bdzie mia problemw ze zrozumieniem Ci, jeli zamiesz t zasad, ale niektrzy
bd Ci ciga i ciska gromy. Ot zawsze, gdy wykonujemy dwa porwnania w jednym
zdaniu, naley zakoczy pierwsze, zanim zaczniemy drugie. Innymi sowy, nie mwmy:
Sandys sister is as dumb, if not dumber than Lucinda.
W tym zdaniu tak naprawd prbujemy powiedzie dwie rne rzeczy:

1. Sandys sister is as dumb as Lucinda.
2. Sandys sister may be dumber than Lucinda.
Przede wszystkim i nie ma to nic wsplnego z gramatyk naley podj decyzj. Jak gupia
jest Lucinda? Nie zostawiajmy czytelnika w zawieszeniu. Wemy gboki oddech i wyramy
opini. Z gramatycznego punktu widzenia wszystko bdzie w porzdku dopiero wtedy,
gdy zakoczymy pierwsze zdanie, zanim przejdziemy do drugiego. Oto rozwizanie:
Sandys sister is as dumb as Lucinda, if not dumber.
As czyni naprawd ogromn rnic! Obecnie zdanie jest pene ju po sowie Lucinda,
dlatego te cz po if jest dodatkiem, i tak wanie powinno by.
Rozdzia 21
Utrzyma rwnowag
W tym rozdziale:
Tworzenie zrwnowaonych zda
Spjno formy, czasu i strony
Waciwe stosowanie spjnikw
W szyscy musimy zachowa rwnowag w yciu podobnie jest w jzyku. Tak w mowie,
jak i na pimie musimy utworzy zdania, ktre nie s w aden sposb rozchwiane.
Innymi sowy, mwimy tu, dlaczego Hamlet powiedzia: To be or not to be a nie: Being
or not to be. W tym rozdziale pokaemy, jak unika bdw zwizanych z niewaciwym
zrwnowaeniem zdania.
Budujemy zrwnowaone zdania

Clarence wanted with all his heart to find a bride who was intelligent, beautiful and had
as much money as he did.
Jeli pominiemy problemy sercowe Clarencea, zauwaymy w tym zdaniu jeden powany
problem: nie jest ono zrwnowaone. Skoncentrujmy si na czci zdania po sowie was.
Wymarzona narzeczona Clarencea powinna mie trzy cechy:
9 inteligencj,
9 urod,
9 tyle pienidzy, co on.
Widzisz, e te trzy okrelenia nie pasuj do siebie? Pierwsze dwa to przymiotniki. Trzecie
zawiera czasownik (had) oraz dopenienie (as much money as he did). Wicej informacji na temat
przymiotnikw znajduje si w rozdziale 8., a na temat czasownikw i dopenie w rozdziaach
2. i 6. Ale przecie wszystkie te okrelenia speniaj w zdaniu podobn funkcj opisuj
wymarzon wybrank serca Clarencea. Skoro ich funkcja jest taka sama, powinny by take
zgodne z gramatycznego punktu widzenia.
Nie dopuszczamy do problemw z czasami

Zastanwmy si nad nastpujcym zdaniem, w ktrym uytych zostao kilka czasownikw:
Mortimer asks Lucinda to marry him, offers her his heart and everything he owns,
and finally won her hand.
A teraz sporzdmy list czasownikw wystpujcych w tym zdaniu:
9 asks,
9 offers,
9 won.
Pierwsze dwa czasowniki wystpuj w czasie teraniejszym, ale trzeci nieoczekiwanie i bez
adnego sensownego powodu jest w czasie przeszym. Problem! Gdyby czasowniki w zdaniu
byy biegami w samochodzie, samochodem niele by szarpno. Wszystkie trzy czasowniki
powinny by albo w czasie teraniejszym, albo w przeszym. Oto poprawne wersje tego zdania:
Mortimer asks Lucinda to marry him, offers her his heart and everything he owns,
and finally wins her hand. (Wszystkie trzy czasowniki s w czasie teraniejszym.)
LUB: Mortimer asked Lucinda to marry him, offered her his heart and everything he
owns, and finally won her hand. (Wszystkie trzy czasowniki s w czasie przeszym.)
Wicej informacji na temat czenia w zdaniu rnych czasw znajduje si w rozdziale 18.
Podstawowe informacje na temat czasw znajduj si w rozdziale 3.
Wybr odpowiedniej osoby

Ach, ta lojalno. Jedna z najwikszych cnt tak w yciu, jak i w gramatyce! Lojalno
w gramatyce oznacza spjno pod wzgldem osoby. Nie naley zaczyna mwi o jednej
osobie, a zaraz potem o drugiej, bez naprawd wanego powodu. Oto przykad zbdnej
zmiany osoby w zdaniu:
To celebrate his marriage, Mortimer promised all his employees a day off because you
need to do something spectacular on such occasions.
Pierwsza cz zdania mwi o Mortimerze. Druga cz zdania, zaczynajca si od sowa because,
mwi o you. To bd, poniewa nie moemy w poowie zdania zacz mwi o kim innym.
Z gramatycznego punktu widzenia nastpia zmiana trzeciej osoby liczby pojedynczej
(Mortimer i he) na drug (you).
W gramatyce wyrniamy trzy osoby. W pierwszej osobie podmiot jest narratorem historii. Innymi
sowy, podmiotem zdania jest I lub we. W drugiej osobie zwracamy si do kogo bezporednio
podmiotem jest you (tak w liczbie pojedynczej, jak i mnogiej). W trzeciej osobie mwimy
o podmiocie; podmiotem jest he, she, it, they oraz kade inne sowo, ktre mwi nam o czym
lub o kim.
Poprawienie tego zdania jest proste:

To celebrate his marriage, Mortimer promised all his employees a day off because he
needed to do something spectacular to celebrate the occasion.
LUB: To celebrate his marriage, Mortimer promised all his employees a day off because
everyone needs to do something spectacular on such occasions.
Cz V
Zaawansowane zagadnienia
gramatyczne
zasady, ktrych nie znaj
nawet wszyscy nauczyciele
256 Cz V: Zaawansowane zagadnienia gramatyczne
W tej czci
W yksztaceni ludzie redniowiecza dyskutowali, ile aniow mieci si
na gwce szpilki. Ich debaty byy jedynie nieco mniej skomplikowane
od tego, co czeka nas w tej czci. W rozdziale 22. zajmiemy si rnymi
trybami czasownikw (tak, jest co takiego). W rozdziale 23. pokaemy,
w jaki sposb wybra odpowiedni zaimek dla dziwnych zda. W kolejnym
zajmiemy si wewntrznymi relacjami w zdaniu zdaniami podrzdnymi
i nadrzdnymi. Opanowanie rozdziau 25. pozwoli uzyska tytu mistrza
interpunkcji. Podsumowujc: jeli chcesz pozna najbardziej skomplikowane
reguy gramatyki angielskiej, ta cz jest wanie dla Ciebie.
Rozdzia 22: Ostatnie uwagi na temat czasownikw 257
Rozdzia 22
Ostatnie uwagi
na temat czasownikw
W tym rozdziale:
Tryb oznajmujcy
Tryb rozkazujcy
Tryb czcy warunki sprzeczne z rzeczywistoci
Unikanie podwjnych przecze
Bill storms in, slams the door and grabs the remote. As he raises the volume on the
wrestling match to supersonic level, Deborah asks politely, Is anything wrong?
In reply, Bill frowns and glares silently. Deborah shrugs and goes out to spread the
word: Bill is in one of his Moods. Beware.
C zasowniki w jzyku angielskim take maj swoje nastroje (moods), ktre w jzyku polskim
nazywamy trybami. Wystarczy niewielka zmiana formy i ju: czasownik ma inny tryb.
W jzyku angielskim wyrnia si trzy tryby: oznajmujcy (indicative), rozkazujcy (imperative)

oraz czcy (subjunctive). Najczciej uywany jest tryb oznajmujcy pozostae dwa:
rozkazujcy i czcy spotykane s stosunkowo rzadko. W tym rozdziale przedstawimy
wszystkie, aby mg je rozpozna bez pomocy jasnowidza.
Tryb oznajmujcy
Niemal wszystkie czasowniki s uywane w trybie oznajmujcym. Tryb ten, charakterystyczny dla
codziennego sposobu mwienia, nadaje si do zda pytajcych i twierdzcych. We wszystkich
dotychczasowych rozdziaach dotyczcych czasownikw posugiwalimy si wanie trybem
oznajmujcym.
Przykady trybu oznajmujcego (czasowniki wyrnilimy kursyw):

Ellie displayed her musical range when she sang a Mozart aria and a heavy-metal hit in the
same concert.
Mike will be perfectly happy as soon as Susie agrees to marry him.
Bill often dreams about bacon.
Rozdzia 22: Ostatnie uwagi na temat czasownikw 263
wydaj Ci si zbyt skomplikowane, zapomnij o nich. Policja gramatyczna nie aresztuje
Ci za zignorowanie trybu czcego. Wielu wyksztaconych ludzi ma z tym problemy, a bdy
zwizane z trybem czcym nie s nawet w poowie tak powanym wykroczeniem, jak,
powiedzmy, rzucanie papierkw na ulic.
I cant help but think

podwjne przeczenia
S jzyki, w ktrych liczba przecze w zdaniu nie ma znaczenia im ich wicej, tym lepiej.
Ale w angielskim dwa przeczenia to ju za duo no-no. Tak przy okazji, no-no to nie jest
podwjne przeczenie! To tylko slangowe okrelenie na co, co jest zakazane. Kilka podstawowych
form podwjnych przecze omwilimy w rozdziale 8. Tutaj zajmiemy si mniej oczywistymi
przejawami tego problemu.
Jedno z najczciej uywanych podwjnych przecze nawet na nie nie wyglda: cannot help but.
Ile to razy syszae co takiego:
Martin cannot help but act in that dramatic style because he was trained by a real ham.
Czasem usuwa si wyraz help:

Edgar cannot but think that its his job to bring home the bacon.
Niestety, oba te zdania s bdne, poniewa oba zawieraj podwjne przeczenia. Zarwno not,
jak i but wyraaj przeczenie. Naley uy jednego lub drugiego. Nie uywamy obu.
Oto prawidowe wersje:
Martin cannot help acting in that dramatic style because he was trained by a real ham.
Edgar can but think that its his job to bring home the bacon.
To ostatnie zdanie brzmi okropnie, prawda? Ponisze s znacznie lepsze:

Edgar can only think that its his job to bring home the bacon.
LUB: Edgar cannot help thinking that its his job to bring home the bacon.
LUB: Edgar thinks that its his job to bring home the bacon.
Problem polega na tym, e w jzyku angielskim dwa przeczenia daj twierdzenie. Gdy mwimy
cannot help but, tak naprawd przekazujemy myl przeciwn, ni nam si wydaje. Na przykad:
Susie told her boss, I cannot help but ask for a raise.
MYLAA, E POWIEDZIAA: I have to ask for a raise.
ALE TAK NAPRAWD POWIEDZIAA: I cant ask for a raise.
The boss told Susie, I cannot help but say no.
SZEF MYLI, E POWIEDZIA: No.
CO SZEF NAPRAWD POWIEDZIA: Yes. (Mimo to Susie nadal nie otrzymaa
podwyki.)
Rozdzia 23
Ostatnie uwagi na temat zaimkw

W tym rozdziale:
Wybr midzy who i whoever oraz midzy whom i whomever
Dopasowywanie zaimkw do rzeczownikw, ktre one zastpuj
Zaimki w skomplikowanych zdaniach
Znaczenie zaimkw who, which i that
Dopasowanie prawidowych zaimkw do grup
Unikanie niejasnych zaimkw
W kocu doszlimy do tych przekltych zaimkw. Zajmiemy si nimi do szczegowo.

Musimy uwaa: wystarcz trzy nanosekundy, aby znalaz sobie jakie ciekawsze
zajcie, na przykad tresowanie pche do pokazw cyrkowych.
Dalej czytasz? No dobrze, sam si o to prosie. Oto nasze ostatnie uwagi na temat zaimkw,
wcznie z who i whom oraz kilkoma innymi kwestiami, ktre nastrczaj naprawd sporo
problemw. Ludzie wiedli dotychczas przyjemne, chocia gramatycznie niepoprawne ycie,
nie wiedzc nic na ten temat. Ale jeli nalegasz
Rnica midzy
who / whoever i whom / whomever
Whom? mylisz sobie zapewne. Nigdy bym nie powiedzia whom. A whomever? Bez artw!
Tak, wiemy. Wikszo modych ludzi nie uywa zbyt czsto whom i whomever. Te sowa
powoli znikaj z jzyka. Nie uywa si ich ani w gazetach, gdy odstraszyyby czytelnikw,
ani w powieciach, gdy brzmiayby nienaturalnie w ustach postaci. Jeli chcesz, moesz wic
spokojnie pomin ten podrozdzia. Zawarte tu informacje przydaj si tylko wtedy, gdy
czasem musisz uywa bardzo formalnego jzyka.
Zasady dotyczce swek who i whom s proste. Niestety nie mona powiedzie tego o ich
stosowaniu. Zacznijmy od reguy:
9 Who i whoever speniaj funkcj podmiotw.

9 Who i whoever mog take stanowi dopenienie czasownikw czcych (linking-verb
complements).
9 Whom i whomever speniaj funkcj dopenienia kadego rodzaju (dopenienie blisze,

dopenienie dalsze, dopenienie przyimkw, dopenienia bezokolicznikw itd.).
Szczegowe informacje na temat podmiotw znajdziesz w rozdziale 4. Wicej informacji na

temat dopenie i dopenie czasownikw czcych znajdziesz w rozdziale 6.
Zanim zastosujemy zasad dotyczc who / whoever oraz whom / whomever, przeanalizujmy kilka
przykadowych zda:
Whoever needs help from Damian is going to wait a long time. (Whoever jest podmiotem
dla czasownika needs.)
Who is calling Lucinda at this time of night? (Who jest podmiotem dla czasownika is calling.)
I dont care whom you ask to the dance,' exclaimed Deborah. (Whom to dopenienie
blisze czasownika ask.)
The gold sash is for whomever he designates employee of the month. (Whomever to
dopenienie blisze czasownika designates.)
For whom are you bellowing? (Whom to dopenienie przyimka for.)
Teraz, gdy ju znasz regu i poznae kilka przykadw, pora na dwa triki, ktre pomog Ci
dokona waciwego wyboru midzy who / whoever i whom / whomever. Jeli jeden trik zadziaa,
uywaj go i zapomnij o drugim. Oto one
Trik nr 1: Ko i wz
Wedug sw pewnej starej piosenki, love and marriage go together like a horse and carriage.
Gramatycy mogliby piewa t piosenk z nieco zmienionym tekstem: subject and verb go
together like a horse and carriage. Jak Ci si wydaje? Byby to dobry materia na nagrod
Grammy?
Aby zastosowa trik nr 1, wykonaj nastpujce czynnoci:

1. Znajd wszystkie czasowniki w zdaniu.
2. Nie oddzielaj czasownikw posikowych od gwnego czasownika. Potraktuj je jako jeden
czasownik.
3. A teraz dobierz czasownik do kadego podmiotu.
4. Jeli mamy czasownik bez adnego podmiotu, istniej due szanse, e brakujcym
podmiotem jest who lub whoever.
5. Jeli wszystkie czasowniki maj podmioty, sprawd je jeszcze raz. Czy jest jaki
czasownik czcy bez dopenienia? Wicej informacji na temat dopenie zawiera
rozdzia 6. Jeeli znajdziesz samotny czasownik czcy, bez adnego dopenienia,
potrzebne jest who lub whoever.
6. Jeli wszystkie podmioty maj swoje dopenienia i nie potrzebujemy dopenienia dla
czasownika czcego, mamy ostateczn odpowied: konieczne jest whom lub whomever.
Oto przykadowe zdanie, przeanalizowane zgodnie z powyszymi wytycznymi:

ZDANIE: Who / Whom shall I say is calling?
Czasowniki to: shall say i is calling.
Rozdzia 24: Ostatnie uwagi na temat struktury zdania 283
Wiele problemw sprawiaj zaimki who i whom. Szczegowo pisalimy o nich w rozdziale 23.
Natomiast oglna dyskusja dotyczca wyboru prawidowego zaimka znajduje si
w rozdziaach 10. i 17.
Oto przykad zdania, w ktrym wystpuje problem z zaimkami:

ZDANIE: Susie wasnt sure (who / whom) would want one of Poppets kittens.
ZDANIE PROSTE 1: Susie wasnt sure.
ZDANIE PROSTE 2: (who / whom) would want one of Poppets kittens
INTERESUJCE NAS ZDANIE PROSTE: (who / whom) would want one of
Poppets kittens
PRAWIDOWY ZAIMEK: who (podmiot would want)
Wybieramy odpowiedni czasownik

Gdy podejmujemy decyzj w kwestii zgodnoci podmiotu z orzeczeniem w jednym zdaniu
prostym, pozostae zdania proste jedynie stanowi przeszkod. Gdy piszemy, mona wykreli
lub zakry na chwil pozostae zdania proste. Nastpnie analizujemy zdanie, ktre sprawia
problemy. Wybieramy odpowiedni par podmiot-orzeczenie i przywracamy pierwotny
wygld zdania. Wicej informacji na temat zgodnoci podmiotu z orzeczeniem znajdziemy
w rozdziale 11.
Oto przykadowe zdanie z formami czasownika w nawiasach:

ZDANIE: Damian, who is thinking of marrying again, (needs / need) no introduction.
ZDANIE PROSTE 1: Damian (needs / need) no introduction.
ZDANIE PROSTE 2: who is thinking of marrying again
INTERESUJCE NAS ZDANIE PROSTE: Damian (needs / need) no introduction.
PRAWIDOWY CZASOWNIK: needs (Damian = l. poj., needs = l. poj.)
Gdy zastanawiamy si, gdzie wstawi przecinki

Czasem trzeba rozplta zdanie zoone, aby zrozumie, czy potrzebne s przecinki. W tym
celu naley rozoy zdanie na czynniki pierwsze (patrz Rozpltywanie zda nadrzdnych
i podrzdnych), a nastpnie zajrze do rozdziau 25., w ktrym wyjaniamy, w jaki sposb
prawidowo stawia si przecinki.
Umieszczanie zda podrzdnych

we waciwych miejscach
Znalezienie odpowiedniego miejsca dla zdania podrzdnego jest proste. Zdania penice
funkcje podmiotu lub dopenienia niemal automatycznie wskakuj na swoje miejsce.
Nie ma si o co martwi!
Zdanie podrzdne opisujce rzeczownik lub zaimek powinno znajdowa si w pobliu

opisywanego sowa. Szczegowe informacje na temat umieszczania okrele we waciwych
miejscach znajduj si w rozdziaach 8. i 19.
Jeli zdanie podrzdne opisuje czasownik, moe znale si na pocztku zdania lub na jego
kocu. W rzadkich przypadkach zdanie podrzdne znajduje si w rodku zdania. Oto kilka
przykadw z wyrnionym zdaniem podrzdnym:
Although Isolde understood the equation, she chose to put a question mark on her answer sheet.
She wrote the question mark because she wanted to make a statement about the mysteries of life.
Isolde failed the test but, until her mother found out about the question mark, Isolde was not
distressed.
Wybr zawartoci zda podrzdnych

Chocia to zagadnienie jest do jednoznaczne, po drodze mona napotka kilka problemw.
Na przykad tre poszczeglnych zda jest kwesti osobistego wyboru. Wikszo autorw
uwaa, e najlepszym rozwizaniem jest umieszczenie najwaniejszych informacji w zdaniu
nadrzdnym, a pozostaych w podrzdnym. Oto kilka przykadw:
WANA INFORMACJA: Natasha ran over Alices mother.
MNIEJ ISTOTNA INFORMACJA: Alices mother was wearing a green dress.
DOBRE ZDANIE: Natasha ran over Alices mother, who was wearing a green dress.
NIE NAJLEPSZE ZDANIE: Alices mother was wearing a green dress when Natasha
ran over her.
WANA INFORMACJA: Mike just won the lottery.
MNIEJ ISTOTNA INFORMACJA: Mike never wins anything.
DOBRE ZDANIE: Mike, who never wins anything, just won the lottery.
NIE NAJLEPSZE ZDANIE: Mike, who just won the lottery, never wins anything.
Wicej informacji na temat czenia zdania nadrzdnego i podrzdnego znajduje si

w rozdziale 7.
Idziemy na wagary
Czy ycie nie byoby nudne, gdybymy nie prbowali nowoci? Sowa, tak jak ludzie,
lubi od czasu do czasu robi co innego. W tym podrozdziale zajmiemy si wanie takimi
sytuacjami.
Docemy rzeczowniki odczasownikowe (gerunds)

Czasowniki niekiedy lubi zabawia si w rzeczowniki. Nazywaj si wtedy rzeczownikami
odczasownikowymi (gerunds). Trudno jednak im zapomnie, e s w rzeczywistoci
czasownikami:
9 Kocz si na -ing i wygldaj jak czasowniki swimming, dripping, being, dancing, singing itd.
9 Mog by opisywane przez sowa lub zwroty, ktre zazwyczaj wystpuj jako okrelenia
czasownikw swimming swiftly, dripping noisily, being in the moment, dancing to the
rhythm of a great new song, singing yesterday itd.
Rozdzia 24: Ostatnie uwagi na temat struktury zdania 285
9 Typy zda podrzdnych, ktre zazwyczaj okrelaj czasowniki, funkcjonuj take jako
okrelenia rzeczownikw odczasownikowych swimming after the race ended, dripping
when the cap is not tightened, being wherever you should be, dancing although you are tired,
singing whenever you feel happy.
9 Mog im towarzyszy take dopenienia swimming lengths, dripping drops of gooey glop,
being president of the Book Club, dancing the night away, singing ancient love songs itd.
Musz jednak pamita, aby odgrywa rol rzeczownikw. A to oznacza, e:
9 Mog by podmiotami, dopenieniami i wszystkim, czym moe by rzeczownik.

9 Przymiotniki, ktre zazwyczaj s okreleniami rzeczownikw lub zaimkw, mog take
opisywa rzeczowniki odczasownikowe (my swimming, noisy dripping, choral singing itd.).
To wanie dlatego mwimy I hope you dont mind my asking, a nie I hope you dont mind me
asking.
Oto kilka przykadw, w ktrych wyrnilimy kursyw rzeczowniki odczasownikowe oraz

towarzyszce im sowa (wyraenia gerundialne gerund phrases):
Swimming the Channel was not foremost in Sandys mind when she got back from sailing
round the world. (swimming the Channel = podmiot czasownika was)
Ms Stakes, a neat person in every possible way, hated my spilling tea on the rug. (my spilling
tea on the rug = dopenienie blisze czasownika hated)
The importance of being earnest in ones playwriting cannot be over-emphasised. (being
earnest in ones playwriting = dopenienie przyimka of)
After scratching Bibi on the nose, Poppet took off at about 100 mph. (scratching Bibi on the
nose = dopenienie przyimka after)
Bill gave leaving the country serious consideration. (leaving the country = dopenienie
czasownika gave)
Bezokoliczniki
Bezokolicznik (infinitive) to kolejny wdrowiec (w rozdziale 2. znajduje si wicej informacji
na ten temat). Bezokolicznikom zdarza si zapomnie, e w gbi duszy s prawdziwymi
czasownikami:
9 Bezokoliczniki wygldaj jak czasowniki, ale ze swkiem to na pocztku to dance,

to dream, to be, to dally itd.
9 Swka lub zwroty, ktre zazwyczaj s okreleniami czasownikw, mog take okrela
bezokoliczniki to dance divinely, to dream daily, to be in the kitchen, to dally for hours itd.
9 Zdania podrzdne, ktre zazwyczaj stanowi okrelenia czasownikw, mog take
odnosi si do bezokolicznikw to dance until the cows come home, to dream when your
heart is breaking, to be wherever you want to be, to dally even though homework awaits itd.
9 Bezokoliczniki mog take przyjmowa dopenienia to dance a jig, to dream an
impossible dream, to be silly itd.
Jednak bezokoliczniki nie mog si powstrzyma, by nie przyjmowa roli innych czci mowy.
Mog zachowywa si jak:
9 rzeczownik (w roli podmiotu lub dopenienia),

9 przymiotnik (okrelajcy rzeczownik),
9 przyswek (okrelajcy czasownik).
Oto kilka przykadw bezokolicznikw w ich naturalnym rodowisku w zdaniu.
Bezokoliczniki i powizane z nimi swka (zwroty bezokolicznikowe infinitive phrase)
wyrnilimy kursyw:
To sing on Broadway is Ellies lifelong dream. (to sing on Broadway = podmiot czasownika is)
During rehearsals, Mortimer likes to listen with his eyes closed. (to listen with his eyes closed
= dopenienie czasownika likes)
Robs goal is to be an engineer. (to be an engineer = dopenienie is)
Dr Mackenzie went to the nightclub to find her son. (to find her son okrela czasownik went)
The book to read is the one by Dr Jones. (to read okrela rzeczownik book)
Imiesowy
Na kocu zajmiemy si imiesowami co nie oznacza, e s one mao istotne. Imiesowy
(participles) to pochodne czasownikw.
9 Imiesowy wygldem przypominaj czasowniki, cho mog przybiera kilka rnych

form. Niektre maj kocwk -ing, niektre -ed, a jeszcze inne kocz si w inny
sposb. Mog take czy si z czasownikami posikowymi. Driven, coping, exhausted,
having crossed i gone to tylko kilka przykadw imiesoww.
9 Sowa lub zwroty, ktre zazwyczaj stanowi okrelenia czasownikw, mog take by
okreleniami imiesoww (driven home, coping bravely, exhausted by overwork, having
crossed illegally, gone with the wind itd.).
9 Podobnie zdania podrzdne, ktre zazwyczaj okrelaj czasowniki, mog take okrela
imiesowy (driven although he has two perfectly good feet, coping bravely when tragedy strikes,
exhausted because he doesnt delegate, having crossed where no man has crossed before itd.).
9 Imiesowom mog towarzyszy dopenienia (driven mad, exhausted the possibilities,
having crossed the road itd.).
Ale imiesowy lubi take przebiera si za przydawki w tej roli pojawiaj si w kilku
rnych miejscach w zdaniu:
9 Mog poprzedza okrelany rzeczownik lub zaimek: tired feet (imiesw tired okrela
rzeczownik feet), sneezing dwarfs (imiesw sneezing okrela rzeczownik dwarfs), burping
baby (imiesw burping okrela rzeczownik baby).
9 Mog nastpowa po czasownikach czcych wtedy opisuj podmiot (wicej
informacji na ten temat znajdziesz w rozdziale 2). Oto dwa przykady:
Rozdzia 25
Ostatnie uwagi
na temat interpunkcji
W tym rozdziale:
Przecinki
Elipsy i wielokropki
Mylniki dla wtajemniczonych
Kiedy mona stosowa ukoniki
Z nakami interpunkcyjnymi nie musimy si przejmowa dopty, dopki wypowied ma

charakter ustny. Ale te mae plamki atramentu mog uprzykrzy Ci ycie, gdy musisz
wyrazi swoje myli na pimie. Przecinki, wielokropki (takie jak ten), mylniki i nawiasy
mog niele namiesza Ci w gowie. A nawet jeszcze nie wspomnielimy o ukoniku (slash).
Pomimo przeraenia, jakie wywouj u wikszoci ludzi, znaki interpunkcyjne rzdz si do

logicznymi reguami. W tym rozdziale przedstawimy kilka bardziej zaawansowanych zasad.
Podstawowe informacje na temat przecinkw znajduj si w rozdziale 14. rednikom,
dwukropkom i mylnikom powicilimy rozdzia 15. Przy odrobinie wysiku bardzo szybko
poprawisz umiejtno stosowania znakw interpunkcyjnych, a Twoje teksty stan si o wiele
atwiejsze w lekturze i bardziej jednoznaczne.
Przecinki uatwiaj zrozumienie tekstu

Gdy piszesz, musisz pamita, e kady przecinek w zdaniu powinien mie jakie uzasadnienie.
Najwaniejsze jest oczywicie to, aby tekst by atwiejszy w odbiorze. Przecinki stanowi
sygna dla czytelnika. Oddzielaj niektre sowa od pozostaej czci zdania. Dziki temu
czytelnik wie, e swka oddzielone przecinkami nie stanowi czci gwnej myli zdania.
Kady przecinek to miejsce, w ktrym czytelnik moe zrobi krtk pauz na dug bdzie
musia poczeka do kropki.
Oszczdzamy czas z elips

Czasami nie zawracamy sobie gowy mwieniem (lub pisaniem) sw, ktre w sposb
jednoznaczny wynikaj z kontekstu. Taka konstrukcja nazywa si elips (ellipsis). Regua
stanowi, i brakujce sowo (lub sowa) musi by obecne w zdaniu we waciwej formie,
aby czytelnik mg je sobie dostawi. Przeanalizujmy to zdanie:
LE: When Bill is in one of his moods, he goes for long walks, wearing an old raincoat
and frequently all the dogs.
Oczywicie chodzi o to, e Bill czsto zabiera na spacer wszystkie psy. Niestety, w tym zdaniu
nie ma nigdzie sowa takes lub taking. Luk musimy wic wypeni wyrazem wearing. Z tego
zdania wynika wic, e Bill czsto chodzi na spacery ubrany we wszystkie swoje psy!
DOBRZE: When Bill is in one of his moods, he goes for long walks, wearing an old
raincoat and frequently taking all the dogs. (Niczego tu nie brakuje.)
Jeszcze raz:
LE: I dont and never have needed anyone to protect me, shouted Hazel.
Hazel chce powiedzie: I dont need anyone. I never have needed anyone. W powyszym
przykadzie uyty zosta waciwy czasownik, ale w niewaciwej formie: mamy tylko sowo
needed, a nie need.
DOBRZE: I dont need and never have needed anyone to protect me, shouted Hazel.
(Niczego tu nie brakuje.)
I jeszcze raz:
DOBRZE: Natasha assured Mike that the decorating would be completed by
Wednesday and the carpets laid early the next week.
Pene zdanie wygldaoby nastpujco:

RWNIE DOBRZE: Natasha assured Mike that the decorating would be completed
by Wednesday and the carpets would be laid early the next week.
W pierwszej wersji usunlimy sowa would be. Ale te brakujce wyrazy wystpuj w zdaniu
i bez trudu moemy wypeni nimi powsta luk wszystko jest wic w porzdku.
Przy elipsie tego typu nie musimy w aden sposb wskazywa miejsc, z ktrych usunlimy
sowa. Ludzie wietnie sobie radz z rozumieniem takich zda i nie potrzebuj adnej pomocy,
jeli tylko brakujce fragmenty znajduj si gdzie w pobliu.
Oznaczanie pominitych sw w cytatach

Jest jeszcze jeden rodzaj elipsy gdy sowa istniej (poniewa kto je wypowiedzia lub
napisa), ale my postanawiamy pomin je w relacji. Cytujc wypowiedzi innych, nie moemy
usuwa ich fragmentw bez uprzedzenia czytelnika. To po prostu byoby niegrzeczne!
Umieszczamy wic wielokropek (trzy kropki i ani jednej wicej) w miejscu, w ktrym usuwamy
fragment wypowiedzi. W jzyku angielskim wielokropki to ellipses. Jeden wielokropek to
ellipsis.
--c-z-n-i-k-i s proste
czniki (dywizy, czyli hyphens) pozwalaj wyj z twarz, gdy nieoczekiwanie koczy si
linijka tekstu. Su take do wielu innych rzeczy: oddzielania poszczeglnych czci wyrazw
zoonych, zapisywania niektrych liczb oraz do tworzenia jednego okrelenia z dwch sw.
W tym podrozdziale zajmiemy si skromnym, ale przydatnym cznikiem.
Wielki cznik
Uytkownicy komputerw musz martwi si cznikami rzadziej ni inni. Edytory tekstu same
dziel sowo i przenosz drug jego cz do nowej linijki, jeli nie mieci si w poprzedniej.
Czasem jednak, gdy piszemy odrcznie lub korzystamy z przestarzaej maszyny do pisania,
musisz podzieli wyraz. Jeli pozwolisz, aby komputer sam dzieli sowa na kocu wierszy,
musisz sprawdzi, czy jego decyzja bya waciwa. Komputer nie moe sprawdzi w sowniku,
jak podzieli sowo korzysta jedynie z pewnych regu, a te nie obejmuj wyjtkw.
Po co mielibymy dzieli i przenosi wyrazy? Gwnie po to, aby tekst wyglda adniej. Jeeli
chcesz, aby tekst zosta wyrwnany do obu marginesw (by wyjustowany, jeli zaley Ci na
poznaniu terminu technicznego), przenoszenie wyrazw pozwala rwnomiernie wypeni
linijki. Moesz take pozostawi poszarpany (niewyjustowany) prawy margines, ale jeli
w tekcie znajdzie si bardzo dugie sowo na przykad supercalifragilisticexpialidocious lub
Raxacoricofallapatorius komputer przeniesie je do nastpnej linijki, gdy zapeniona bdzie
zaledwie poowa poprzedniej. Dzielenie i przenoszenie wyrazw pozwala wic unikn bardzo
krtkich, niepenych wierszy.
Jeli musisz podzieli sowo, postpuj zgodnie z tymi prostymi reguami:
9 Umieszczaj cznik midzy sylabami lub goskami sowa. Jeli nie jeste pewien, w ktrym
miejscu sowo mona podzieli, sprawd w sowniku. Jeeli w wyrazie dwie spgoski
wystpuj obok siebie, wstaw cznik midzy nie (np. w wyrazie mes-sage).
9 Upewnij si, e cznik nie utrudnia zrozumienia sowa (np. pronoun-cement
oraz mans-laughter nie s najlepiej podzielone).
9 Nie zostawiaj jednej litery w linii. Jeli masz tak moliwo, dziel sowa mniej wicej
w poowie.
9 Nie dziel sw jednosylabowych.
9 Nie wstawiaj cznikw do sw, w ktrych s ju znaki tego typu. Takie sowa dziel
w miejscach ich naturalnego podziau, czyli przy istniejcych cznikach.
9 Nie dziel ostatniego sowa w akapicie lub ostatniego sowa na stronie.
9 Dzielc sowa, uywaj cznikw (-), ktre maj posta krtkiej linii. Nie uywaj
mylnikw ( lub ), ktre s dusze i maj cakowicie inne zastosowanie (wicej
informacji na ich temat znajdziesz w rozdziale 15).
Jest tylko jeden problem. W rzeczywistoci istniej dwa sposoby dzielenia wyrazw. Powysze
reguy s zgodne z jednym z nich, nakazujcym podzia sw na granicy gosek lub sylab. Ten
wanie sposb stosowany jest najczciej w ksikach i tak wanie dzieli wyrazy komputer.
Ale mona take dzieli sowa zgodnie z ich derywacj. Rnica jest taka, e system sylabowy
da nam photog-raphy i democ-racy, a system derywacyjny photo-graphy i demo-cracy. Do
stosowania systemu sylabowego wystarczy zdrowy rozsdek, natomiast aby posugiwa si
Rozdzia 25: Ostatnie uwagi na temat interpunkcji 299
Ukoniki speniaj jeszcze jedn wan funkcj. Jeli w tekcie pojawia si cytat z poezji,
ukonik sygnalizuje czytelnikowi podzia wiersza na linijki. Oto wyjtek z eseju dr. Jonesa
na temat wiersza napisanego przez Edgara:
The exertion of mountain climbing has contributed to the imagery Edwards employs in his
poem Everest or Nothing: and then the harsh / breath of the mountain / meets the harsh /
breath of the climber / I am / the climber.
Dziki ukonikom wiemy, e wiersz Edgara mia w oryginale taki ukad:

and then the harsh
breath of the mountain
meets the harsh
breath of the climber
I am
the climber.
Cz VI
Dekalogi
302 Cz VI: Dekalogi
W tej czci
T a cz otwiera drzwi do dalszego ycia po Gramatyce angielskiej dla
bystrzakw. Gdy ju poznasz zasady gramatyki, pozostanie Ci jeszcze
ich stosowanie. W rozdziale 26. umiecilimy dziesi strategii, ktre
pozwol Ci lepiej kontrolowa wasne teksty. Ju nigdy wicej nie
podpiszesz listu: Yours turly. Rozdzia 27. podpowiada dziesi sposobw
wytrenowania wyczucia jzykowego, co w rezultacie powinno pozytywnie
wpyn na poprawno mowy i pisma. Moe nie skorzystasz ze
wszystkich zawartych tam sugestii, zwaszcza z tych, ktre wymagayby
od Ciebie bliszego kontaktu z maniakami, ale na pewno uda Ci si
wybra kilka odpowiednich dla siebie.
Rozdzia 26: Dziesi sposobw na poprawienie umiejtnoci korekty wasnych tekstw 303
Rozdzia 26
Dziesi sposobw
na poprawienie umiejtnoci
korekty wasnych tekstw
W tym rozdziale:
Skuteczniejsza korekta tekstw
Dlaczego nie mona do koca zaufa komputerom
Lista kontrolna
P rzeczytae swj tekst 50 razy i postanowie go w kocu opublikowa. Jest on dla Ciebie
tak wany, e nie moesz si powstrzyma i sprawdzasz go ponownie, cho wiesz, e ju
jest za pno na jakiekolwiek zmiany. Siadasz do czytania po raz 51. I dostrzegasz bd. Ale nie
jest to jaki may bd, to wiel-bd. Jest si czego wstydzi. To niemal morderstwo dokonane
na jzyku angielskim. Wiesz, o czym mwimy? Jeli tak, to potrzebujesz pomocy w sprawdzaniu
wasnych tekstw. W tym rozdziale przedstawimy Ci dziesi wskazwek, jak dokona
korekty wasnego tekstu.
Czytaj jak zawodowy korektor

Szokujc informacj moe by to, e zawodowi korektorzy nie czytaj wszystkich ksiek,
za korekt ktrych im si paci. Jeli zapytasz ich, co wanie przeczytali, zapewne nie bd
potrafili odpowiedzie. Jak w szkole mylisz sobie. I rzeczywicie tak to wanie wyglda.
Nawet powd jest taki sam: sprawdzajc tekst, myl o czym zupenie innym. Szukaj
zamykajcego nawiasu, sprawdzaj, czy wszystkie cyfry numerowanej listy maj waciw
kolejno, patrz, czy czasownik zgadza si z podmiotem w kadym zdaniu, sprawdzaj znaki
przestankowe i przede wszystkim ledz pisowni poszczeglnych sw. Literuj sowa
skadaj wyrazy, jakby dopiero si uczyli czyta, a nawet bdnie wymawiaj sowa (celowo
i tylko w mylach, przynajmniej przez wikszo czasu) po to, aby atwiej wykry ewentualne
bdy. I s bardzo powolni. Uwanie przygldaj si kademu maemu swku, aby zyska
absolutn pewno, e jest to waciwe mae swko. Gdy czytamy je tekst dla przyjemnoci,
moemy ich nawet nie zauway. Gdyby mg usysze, w jaki sposb korektor czyta tekst,
mogoby to brzmie na przykad tak:
304 Cz VI: Dekalogi
Sat ur day morn ing (przecinek) she leap ed (kursywa) out of bed be fore six a(kropka
brak spacji)m(kropka) (spacja)
Prawdopodobnie nie myl o sowach zapisanych tu w nawiasach, ale widz je i sprawdzaj

miejsca, w ktrych powinny si znale. Jeli pojawi si gdzie wyraz a.m. bez kropek, na
pewno to zauwa. To inny rodzaj czytania, ktrego mona si nauczy. Wystarczy odrobina
wprawy. Oczywicie oprcz tego powiniene sam przeczyta swoj prac. Najlepsze rezultaty
osigniesz wtedy, jeli cho jeden raz przeczytasz tekst okiem korektora (to dlatego w jzyku
angielskim s dwa wyrazy: reading i proofreading) przestaniesz wwczas podziwia wspaniay
las, ktry zasadzie, i zaczniesz uwanie oglda kade drzewo z osobna.
Czytanie wstecz
Tak, czytanie wstecz wydaje si szalonym pomysem, ale czasem mamy tak bliski stosunek
do wasnego tekstu i tak bardzo przejmujemy si treci, e nie potrafimy przesta czyta.
A przecie powinnimy zacz robi korekt. Spjrzmy prawdzie w oczy bez wzgldu na
to, jak wspaniaym jeste autorem, gdy czytasz swj tekst po raz sidmy, moesz ju by
znudzony i zacz si spieszy. Kada rzetelna korekta musi by powooolna. Trzeba wic zrobi
co odmiennego, aby zerwa z monotoni. Jeli czytasz wstecz (sowo po sowie lub zdanie
po zdaniu), atwiej dostrzeesz literwki, poniewa czytanie od tyu sprawia, e wicej uwagi
powicasz formie, a mniej treci.
Chwila przerwy
Innym sposobem nabrania dystansu do wasnego tekstu jest chwila przerwy wystarczy
odoy tekst na pewien czas i zaj si czym innym. Mona pj na aerobic lub skopa
ogrdek. Mona robi cokolwiek, aby tylko przez kilka dni (lub tygodni) nie czyta wasnego
tekstu. Podobnie jak aktorzy, ktrzy nie mog oglda filmw ze swoim udziaem, gdy
dostrzegaj wiele sposobw lepszego zagrania roli, wikszo autorw po przeczytaniu tekstu,
ktry napisali przed miesicem, take zastanawia si, w jaki sposb udao im si stworzy takie
bzdury.
Oczywicie trzeba zostawi sobie na to nieco czasu przed ostatecznym terminem. Jeli skoczysz
raport na trzy nanosekundy przed wrczeniem go szefowi, nie bdziesz mg zastosowa tej
techniki.
Czytanie na gos
Czytanie na gos pomoe Ci spojrze na wasny tekst z nowej perspektywy. Wcz radio lub
zamknij si w azience (lub te, jeli ju dojdzie do najgorszego, wyjanij spokojnie tym miym
panom w biaych kitlach, co tak naprawd robisz). We do rki swj tekst i przeczytaj go
w normalnym tempie. Czy na czym utkne? Jeli tak, to by moe znalaze bd. Zatrzymaj
si, zakrel ten fragment i czytaj dalej. Gdy skoczysz, wr do zakrelonych miejsc. Istniej
due szanse, e trzeba bdzie co poprawi.
Rozdzia 26: Dziesi sposobw na poprawienie umiejtnoci korekty wasnych tekstw 305
Usunicie poowy przecinkw

Wikszo ludzi piszcych w jzyku angielskim stawia zbyt wiele przecinkw. Owszem,
mona je stosowa w rnych miejscach, ale wcale nie zawsze s tam wymagane. Im Twj
tekst staje si bardziej interesujcy, tym zdania staj si coraz dusze i instynktownie
umieszczasz w nim wicej przecinkw. Problem dla czytelnikw zaczyna si jednak wtedy,
gdy masz w zdaniu osiem lub dziewi przecinkw, ktre tworz pary odbiorca musi
dopasowywa poszczeglne elementy tekstu. Jeeli nie czujesz si do pewnie w kwestii
przecinkw, ogranicz sie do jednego przecinka lub jednej pary przecinkw w jednym zdaniu.
Oczywicie moesz wstawi wicej przecinkw, jeli tylko zdanie naprawd ich potrzebuje.
S te i takie zdania, ktre obejd si w ogle bez przecinkw. Oprcz tego moesz skrci
zdanie lub uy rednika czy mylnika, ale i tych znakw nie naley naduywa.
Popro kogo o pomoc

Najlepszym korektorem jest inna osoba. Zawsze wic chtnie ulegaj probom znajomych
i zgadzaj si na przeczytanie ich raportw, powieci, listw do domu z prob o pienidze itd.
Z pewnoci dostrzeesz w ich tekstach wiele bdw i bdziesz mg suy dobrymi radami.
Pomoesz im usun wszystkie irytujce fragmenty i znale te, ktre nie s do koca jasne.
Oczywicie dostrzeesz take wszystkie literwki i bdy w interpunkcji. Bdziesz szczliwy,
wiedzc, e moge komu pomc. Wic gdy kto zrobi to samo dla Ciebie, nie obraaj si.
Przyjmij wszelkie krytyczne uwagi z pokor nie s przecie zoliwe. Jeli chcesz, moesz
zignorowa wszystkie te przydatne sugestie. Pamitaj jednak, e prawdopodobnie to Twoi
znajomi maj racj.
Pomoc komputera
Gdy skoczysz pisa, raz jeszcze przejrzyj swj tekst i sprawd wszystkie fragmenty, ktre ta
gupia maszyna podkrelia na czerwono lub zielono. Nie ufaj komputerowi na tyle, aby
pozwoli mu samodzielnie poprawia bdy: ta maszyna myli si zdecydowanie zbyt czsto.
Komputer potrafi jedynie wskaza moliwe pomyki i cakowicie pomija wiele bdw. Zgadza si
na kade sowo, ktre jest sowem, nawet jeli jest ono niewaciwe. Jeli masz jakie wtpliwoci,
lepiej odwoaj si do wasnej znajomoci gramatyki lub skorzystaj z dobrego sownika.
Kontrola dugoci zda

Krtsze zdania s atwiejsze do upilnowania, dlatego powiniene przyjrze si kademu
i zastanowi, czy nie bdzie lepiej wygldao po podzieleniu. W krtszych zdaniach
niewtpliwie bdziesz robi mniej bdw gramatycznych. Takie zdania s take atwiejsze
w odbiorze dla czytelnika.
306 Cz VI: Dekalogi
Podejrzane typy
S jakie bdy, ktre czsto popeniasz? By moe masz skonno do zbyt dugiego przyciskania
klawisza Shift, wskutek czego wiele sw zyskuje DWie WIelkie LItery. Czy s jakie sowa,
ktrych nigdy nie udaje Ci si napisa poprawnie (np. becasue)? Niektre z tych pomyek nie
stanowi zbyt duego problemu, poniewa s ATwe do ZAuwaenia albo dlatego, e
komputer je z atwoci wykrywa. Inne bdy s o wiele powaniejsze. Na przykad komputer
nie zauway, e uylimy from zamiast form albo te o wiele gorzej now, gdy w
rzeczywistoci chodzio nam o not, poniewa komputer nie jest w stanie zrozumie kontekstu.
Na takie i podobne problemy trzeba by szczeglnie wyczulonym.
Lista kontrolna
Zastanawiajc si nad najczciej popenianymi przez siebie bdami, moesz przygotowa list
kontroln (z polami do odznaczenia), na przykad:
akapity nie s zbyt dugie,
czasowniki zgadzaj si z podmiotami,
nie ma za duo mylnikw,
prawidowo przeliterowaem wasne nazwisko,
itd.
Twoja lista bdzie wyjtkowa, poniewa umiecisz na niej zagadnienia, ktre Tobie sprawiaj
najwicej problemw. Lista bdzie sie wydua, gdy zauwaysz kolejne czsto popeniane
bdy, ale moe take ulega skrceniu, gdy poprawi si Twoje umiejtnoci gramatyczne.
Ostatni rzecz, jak powiniene zrobi przed woeniem wanego listu do koperty lub
wysaniem wiadomoci poczt elektroniczn, jest przejrzenie listy kontrolnej i odfajkowanie
poszczeglnych pl tylko w ten sposb zyskasz pewno, e niczego nie zapomniae.
Rozdzia 27
Dziesi sposobw na popraw

umiejtnoci gramatycznych
W tym rozdziale:
W jaki sposb mona jeszcze poprawi swoj znajomo gramatyki oprcz przeczytania tej ksiki
Wykorzystywanie zasobw ywego jzyka w celu wytrenowania wyczucia jzykowego
T ak, musimy to przyzna: ta ksika niewtpliwie pomoe Ci nauczy si gramatyki, ale

(westchnicie) nie jest ona jedynym rdem informacji. Umiejtnoci jzykowe moesz
trenowa jeszcze na kilka innych sposobw. W tym rozdziale podpowiadamy, do jakich innych
zasobw moesz sign poznasz dziesi sposobw poprawienia umiejtnoci gramatycznych.
Czytaj dobre ksiki

Dobre ksiki zazwyczaj napisane s dobrym jzykiem i jeli bdziesz je regularnie czyta,
wkrtce Twj jzyk tak mwiony, jak i pisany nabierze gitkoci. Skd masz wiedzie,
czy w danej ksice znajduje si wartociowy, dobrze napisany materia? Sprawd recenzje.
Przeczytaj informacje z tyu okadki, zwracajc szczegln uwag na opinie osb, ktre nie
pracuj dla wydawcy ksiki. Mona zapyta w ksigarni i porozmawia ze znajomymi, ktrzy
lubi czyta. Zawsze te mona sign po klasyk (chocia im starsza ksika, tym bardziej
przestarzay w niej jzyk), ale niewtpliwie znajdziesz take wspczesne teksty, zarwno
z dziedziny literatury piknej, jak i literatury faktu, napisane zgodnie z najlepszymi reguami.
Nie istnieje obowizek koczenia kadej zacztej ksiki. Jeli po przeczytaniu kilku rozdziaw
dojdziesz do wniosku, e nie podobaj Ci si gwni bohaterowie lub sposb pisania, zawsze
moesz przesta czyta, o ile oczywicie nie jest to temat Twojej pracy egzaminacyjnej. Nie
musisz take si spieszy i koczy lektury przed jakimkolwiek terminem kocowym. Gorzej,
jeli to szef wyznaczy Ci rzeczywisty termin zdania relacji.
Jeli poyczysz ksik, oddaj j moliwie jak najszybciej. Dotyczy to take ksiek z biblioteki,
ale szczeglnie wszystkiego, co poyczysz od przyjaciela chyba e chcesz go straci. Jeli
ksika jest Twoj wasnoci, moesz spdzi nad ni tyle czasu, ile tylko chcesz, i smakowa
j maymi fragmentami, sigajc w midzyczasie po inne teksty. Nie musisz nawet zaczyna
od pocztku i czyta w zwykej kolejnoci. Znamy ludzi, ktrzy najpierw czytaj zakoczenie.
Bardziej podoba im si tre, jeli od samego pocztku wiedz, kim jest morderca. Sam musisz
znale najlepsz metod lektury!
308 Cz VI: Dekalogi
Wane, aby obcowa z dobrym angielskim. Czytajc, syszysz gos autora. Przyzwyczajasz si
do poprawnych form jzykowych. Po pewnym czasie prawidowe reguy gramatyczne bd
brzmiay dla Ciebie naturalnie i atwiej bdziesz mg wykry niestandardowy angielski.
Ogldaj dobre programy telewizyjne

Gdy mwimy o dobrych programach telewizyjnych, mamy na myli takie, w ktrych ludzie
prowadz rozmowy. Nie chodzi nam tu wycznie o gadajce gowy ekspertw, ktrzy
dyskutuj z sob na okrelony temat. Jeli nie lubisz takich dyskusji, moesz oglda programy
przyrodnicze i dokumentalne. Rwnie wiadomoci s dobr propozycj (ogldaj je potajemnie,
jeli boisz si, e zniszczy to Twoj reputacj). Nawet thrillery mog okaza si pomocne,
jeli tylko wybierzesz odpowiednie tytuy: najlepsze bd te, ktrych akcja toczy si wrd
arystokracji, w przeszoci albo te w miasteczkach akademickich. Odrzu filmy, ktre
przedstawiaj ycie ulicy. Nie moesz liczy na to, e z telewizji nauczysz si zaawansowanej
gramatyki, wszak nawet w najlepszych programach wystpuj nie tylko wzorcowi uytkownicy
jzyka, ale na pewno uzyskasz kilka cennych wskazwek na temat podstaw.
Czytaj gazety
Przynajmniej niektre. Wiesz ju na pewno, ktre brytyjskie tytuy s uwaane za klasyczne.
Moe ktry z nich czytasz regularnie. A moe unikasz ich jak zarazy. A moe wcale nie
czytasz gazet? Przeprowad may eksperyment i pewnego razu kup wszystkie gazety z danego
tygodnia. Zarezerwuj sobie weekend i sprawd, w jaki sposb opisano w nich najwaniejsze
tematy, oraz porwnaj style autorw. Czytaj je okiem gramatyka (jeli ta myl zbytnio Ci
nie przeraa), analizujc, w jaki sposb autor wyraa myli. To moe by bardzo interesujce
dowiadczenie. W ostatecznoci rozwi krzywk.
Przegldaj magazyny
Jeeli wszystkie sowa w magazynie znajduj si w maych dymkach na tle jaskrawych obrazkw,
moesz mie problem ze znalezieniem penych zda i przykadw waciwego uycia zaimkw.
Jednak wikszo autorw zna podstawy gramatyki i mona si wiele nauczy z tekstw
nakierowanych na wyksztaconego odbiorc. Skd masz wiedzie, czy dana publikacja skierowana
jest do wyksztaconego czytelnika? Przejrzyj cay magazyn. Jeli podejmuje kwestie, ktre
kojarzysz z bardziej zaawansowanym odbiorc, moesz czerpa wzorce z takiego magazynu.
Ale nawet jeeli artykuy powicone s mniej wanym sprawom, magazyn nadal moe by
poytecznym rdem wiedzy na temat jzyka. Dobrze napisane artykuy mog stanowi
przykady poprawnoci jzykowej. I przy okazji moesz si czego nauczy.
Odwiedzaj bastiony dziwakw

Dziwak to sowo o negatywnych konotacjach. To, co dla wikszoci dziwaczne (czy jakkolwiek
to nazwiemy), dla innych moe by dowodem wyksztacenia. Nie chcemy przez to powiedzie,
e w szatni, siowni lub pubie peno jest niewyksztaconych ludzi. Twierdzimy jedynie, e
powiniene raz na jaki czas odwiedza takie miejsca, w ktrych spotykaj si ludzie chtnie
Rozdzia 27: Dziesi sposobw na popraw umiejtnoci gramatycznych 309
dyskutujcy na inne tematy ni pika nona. Mieszkasz moe w pobliu biblioteki, w ktrej
organizowane s spotkania i wydarzenia kulturalne? Jest w okolicy jaki klub czytelniczy? Czy
co si dzieje w lokalnej bibliotece? Wystarczy sprawdzi tablic ogosze. Zapisae si kiedy
na kursy wieczorowe? Jak czsto relaksujesz si przy filiance kawy i suchasz toczcych si
wok rozmw? Z czasem samoistnie wyksztacisz w sobie wyczucie jzykowe.
Strunk i White
Ksika The Elements of Style (wydawnictwa Longman) jest na tyle maa, e mieci si w kieszeni.
Autorzy: William Strunk Jr i E.B. White (tak, to ci sami, ktrzy napisali Pajczyn Charlotty
i Stuarta Malutkiego) podejmuj w niej kilka kwestii gramatycznych i udzielaj cennych
wskazwek na temat stylu. Lektura zajmie Ci godzink lub dwie, ale zastosowanie tej wiedzy
w praktyce potrwa cae ycie.
Suchaj autorytetw
Suchaj! Twj szef lub nauczyciel zapewne czsto uywa tego sowa, a Ty powiniene (pauza
na przyjcie postawy na baczno) zawsze robi to, co ka Ci autorytety. Pomijajc inne
powody, powiniene sucha ich, aby poprawi swoje umiejtnoci gramatyczne. Jeli zwracaj
si do Ciebie oficjalnie, to przy okazji wyznaczania kary kozy lub narzucania planw
sprzedaowych daj Ci niez lekcj angielskiego.
Przegldaj podrczniki stylu

Nie, podrcznik stylu nie podpowie Ci, czy oberynowy to jeden z modnych kolorw na ten
rok ani te jakie kolczyki do nosa nosi si w tym miesicu w Hollywood. Moesz w nich
jednak znale wyczerpujce i wyjtkowo szczegowe informacje na temat tego, gdzie
umieszcza znaki przestankowe, co pisa wielk liter i jak zwraca si do ambasadora. Wcale
nie musisz si przyznawa, e wielu z tych regu nigdy tak naprawd nie chciae pozna.
Niektre uniwersytety maj wasne wytyczne, ktre su studentom za przewodnik podczas

pisania prac. Rwnie niektre wydawnictwa (np. gazeta The Times czy magazyn The
Economist) opublikoway wasne przewodniki stylu (The Times Style and Usage Guide i The
Economist Style Guide). Niewykluczone take, e w firmie, w ktrej pracujesz, istniej stosowne
wytyczne (Plain English Policy) oraz szczegowy przewodnik stylu. Jeli nie, to zapewne
Twj szef (zwaszcza jeli naley do gatunku szefw upierdliwych) moe mie swoj ulubion
publikacj. Zapytaj go o to na pewno nie popsujesz w ten sposb swojej kariery. W przewodniku
mona sprawdzi drobiazgi dotyczce stylu, jak rwnie znale oglne wskazwki na temat
wanych zagadnie.
Internet
Trudno dzi pomin to rdo, aczkolwiek internet zawiera tyle przydatnych wskazwek
co puapek. Wpisz w wyszukiwark haso grammar i nacinij klawisz Enter. Usid wygodnie
i przygotuj si na prawdziw powd stron internetowych, na ktrych wyjaniono zasady
310 Cz VI: Dekalogi
gramatyki angielskiej. Niektre strony s bardzo dobre, inne okropne. Zwr uwag na te,
ktre s prowadzone przez uniwersytety lub wydawnictwa. Moesz take poprosi o pomoc
przyjaci niech wska Ci te strony, z ktrych sami korzystaj.
Zgromad wasn biblioteczk

Podrcznikw gramatyki angielskiej jest naprawd wiele. W niektrych, jak na przykad w tej
ksice, zagadnienia s prezentowane w logicznym ukadzie. W innych tematy uporzdkowane
s w kolejnoci alfabetycznej czsto w tytule takich pozycji pojawia si sowo Usage (zamiast
Grammar). Godnym uwagi podrcznikiem tego typu jest Fowlers Modern English Usage. H.W.
Fowler napisa go w 1926 r., a poniewa przez lata podlega cigym aktualizacjom, nazwisko
autora stao si czci tytuu. Ostatnie wydanie z 1996 r. przygotowa R.W. Burchfield.
S jeszcze inne ksiki, ktre nam si podobaj, ale chyba najwyszy czas, aby wzi swj los
we wasne rce i samodzielnie poszuka ksiek (stron internetowych, ludzi i wiesz, o co
nam chodzi), ktre bd przydatne dla Ciebie. I ktre Ci si spodobaj. Nie martw si. Kada
ksika zaprowadzi Ci do nastpnej a ta do nastpnej i nastpnej Udanych polowa!
Czci mowy
9 Rzeczownik (noun): nazywa osoby, miejsca, rzeczy, idee (Lucinda, jail, melon, loyalty itd.)
9 Zaimek (pronoun): zastpuje rzeczownik (he, who, I, what itd.)
9 Czasownik (verb): wyraa dziaanie lub stan (scrambled, was, should win itd.)
9 Przymiotnik (adjective): okrela rzeczownik lub zaimek (messy, strange, alien itd.)
9 Przyswek (adverb): okrela czasownik, przymiotnik lub inny przyswek (willingly, woefully,
very itd.)
9 Przyimek (preposition): czy rzeczownik lub zaimek z innym sowem w zdaniu (by, for, from itd.)
9 Spjnik (conjunction): czy z sob dwa wyrazy lub dwie grupy wyrazw (and, after, although itd.)
9 Wykrzyknik (interjection): wyraa silne emocje (yikes! wow! ouch! itd.)
Czci zdania
9 Czasownik / orzeczenie (verb / predicate): wyraa czynno lub stan.
9 Podmiot (subject): osoba lub rzecz wykonujca czynno lub bdca w stanie opisywanym
przez czasownik.
9 Dopenienie (complement): sowo lub grupa sw, ktre uzupeniaj (dopeniaj) znaczenie
pary podmiot-orzeczenie (zwizku gwnego).
9 Przydawka (attributive): sowo okrelajce rzeczowniki pojawiajce si w zdaniu (w funkcji
podmiotu lub dopenienia).
9 Rodzaje dopenie i przydawek: dopenienie blisze i dalsze (direct i indirect complement),
przydawka podmiotowa i dopeniajca (subject i object complement). Uwaga: w jzyku angielskim
te czci zdania, ktre w jzyku polskim rozrniamy jako dopenienia i przydawki, mog by
okrelane tak samo, tj. za pomoc sowa complement.
Wskazwki na temat zaimkw

9 Zaimki, ktre wystpuj jedynie jako podmioty: I, he, she, we, they, who, whoever.
9 Zaimki, ktre wystpuj tylko jako dopenienia: me, him, her, us, them, whom, whomever.
9 Zaimki, ktre mog by uywane zarwno jako podmioty, jak i dopenienia: you, it, everyone,
anyone, no one, someone, mine, ours, yours, theirs, either, neither, each, everybody, anybody, nobody,
somebody, everything, anything, nothing, something, any, none, some, which, what, that.
9 Zaimki dzierawcze: my, mine, your, yours, his, her, hers, its, our, ours, their, theirs, whose.
Wskazwki na temat uzgadniania podmiotu z orzeczeniem
9 Podmiot w liczbie pojedynczej naley czy z orzeczeniem w liczbie pojedynczej, a podmiot
w liczbie mnogiej z orzeczeniem w liczbie mnogiej.
9 Jednostki czasu i pienidzy traktowane s zazwyczaj jak rzeczowniki w liczbie pojedynczej
(ten pounds is).
9 Either or oraz neither nor: czasownik naley dopasowa, biorc pod uwag najbliszy podmiot
(neither the boys nor the girl is).
9 Either i neither, bez swoich partnerw (or i nor) zawsze cz si z czasownikiem w liczbie pojedynczej
(either of the apples is).
9 Wszystkie podmioty poprzedzone swkiem each i every cz si z czasownikiem w liczbie
pojedynczej.
9 Both, few, several, many zawsze sygnalizuj liczb mnog.
Wskazwki na temat czasw
9 Czas simple present: mwi nam, co si dzieje teraz.
9 Czas simple past: mwi nam, co si wydarzyo w przeszoci.
9 Czas simple future: mwi nam o przyszoci.
9 Czas present perfect: wyraa czynno lub stan w teraniejszoci, ktry ma jednak jaki
zwizek z przeszoci.
9 Czas past perfect: mwi nam o wydarzeniu, ktre miao miejsce przed innym zdarzeniem
przeszym.
9 Czas future perfect: mwi nam o czym, co si jeszcze nie wydarzyo w zwizku z innym
zdarzeniem w przyszoci.
Wskazwki na temat znakw interpunkcyjnych

9 Znaki kocowe: Kade zdanie naley zakoczy jakim znakiem kocowym: kropk, znakiem
zapytania, wykrzyknikiem lub wielokropkiem. Nigdy nie stawiamy dwch znakw kocowych.
9 Apostrofy: Jeli waciciel jest jeden, dodajemy s; jeli wacicieli jest kilku, dodajemy s.
9 Przecinki: Przy zwrotach bezporednich uywamy przecinkw w celu oddzielenia imienia od
reszty zdania. czc dwa pene zdania spjnikiem, przecinek umieszczamy przed spjnikiem.
Jeeli mamy jeden podmiot i dwa czasowniki, nie wstawiamy przecinka przed spjnikiem.
Notatki

Gramatyka Angielska Dla Bystrzaków - Lesley J. Ward, Geraldine Woods (HQ) PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Gramatyka Angielska Dla Bystrzaków - Lesley J. Ward, Geraldine Woods (HQ) PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Tytu oryginau: English Grammar for Dummies

Tumaczenie: Marcin Kowalczyk

All rights reserved including the right of reproduction in whole or in part

Oryginalne anglojzyczne wydanie 2007 by John Wiley & Sons, Ltd.

Translation copyright 2010 by Helion S.A.

Polish language edition published by Helion S.A.

Pole ksik na Facebook.com Ksigarnia internetowa

Kup w wersji papierowej Lubi to! Nasza spoeczno

Geraldine: Dla ma i syna, ktrzy s najwaniejsi w moim yciu.

Cz I: Czci mowy i czci zdania .................................23

Rozdzia 2: Czasowniki: zasadnicza cz zdania ................................................................... 31

Rozdzia 3: Rozlunij si! Czas czasownika ............................................................................. 43

Rozdzia 4: Kto co robi? Znajdowanie podmiotu ...................................................................... 57

Rozdzia 5: Wszystko razem: kompletne zdanie ...................................................................... 67

Rozdzia 6: Dopenienia ........................................................................................................... 75

Cz II: Jak unika typowych bdw ..............................83

Rozdzia 8: Czujesz si bad czy badly? Przymiotnik czy przyswek? .............................. 97

Rozdzia 9: Przyimki, wykrzyknienia i przedimki .................................................................... 111

Rozdzia 10: Zaimki ............................................................................................................... 119

Rozdzia 11: Przytaknij: o zgodzie .......................................................................................... 129

Cz III: Mnstwo mechaniki ........................................ 143

Rozdzia 14: Odwieajca pauza: przecinki ......................................................................... 177

Rozdzia 15: redniki, mylniki i dwukropki .......................................................................... 185

Rozdzia 16: WIELKIE LITERY .................................................................................................. 195

Cz IV: Polerowanie bez wosku

Rozdzia 18: Jeszcze sowo o czasownikach ........................................................................ 219

Rozdzia 20: Good, better, best: stopniowanie ..................................................................... 237

Rozdzia 21: Utrzyma rwnowag ........................................................................................ 247

Cz V: Zaawansowane zagadnienia gramatyczne

Rozdzia 23: Ostatnie uwagi na temat zaimkw ................................................................... 267

Rozdzia 24: Ostatnie uwagi na temat struktury zdania ........................................................ 277

Rozdzia 25: Ostatnie uwagi na temat interpunkcji .............................................................. 289

Cz VI: Dekalogi .........................................................301

Rozdzia 27: Dziesi sposobw na popraw umiejtnoci gramatycznych ......................... 307

Podzikowania od wydawcy oryginau

Acquisitions, Editorial, and Media Development Composition Services

Cover Photo: GettyImages/John Molloy

Publishing and Editorial for Consumer Dummies

Jak korzysta z ksiki

pokazujemy praktyczn sytuacj, w ktrej zidentyfikowanie czasownika cznikowego pomaga

Czego nie czyta

Ta ksika jest dla Ciebie, jeli:

9 Chcesz uzyskiwa lepsze oceny w szkole.

Jak podzielona jest ksika

Cz I: Czci mowy i czci zdania

Cz II: Jak unika typowych bdw

Cz III: Mnstwo mechaniki

Cz IV: Polerowanie bez wosku

Czci mowy i czci zdania

Czy moesz powiedzie co takiego bez strachu, e do drzwi zapuka

Czym jest gramatyka?

Prawdopodobnie z jakich powodw doszede do wniosku, e warto byoby poprawi swoj

atwiejsze ycie dziki dobrej gramatyce

Siedzc na lekcji angielskiego, prawdopodobnie sdzie, e gramatyka zostaa wymylona

Ale ktrej gramatyki masz si uczy?

Trzy warianty jzyka angielskiego

Wanna get something to eat?

Do you feel like getting a sandwich?

9 rozmowy z czonkami rodziny, ssiadami i znajomymi,

Korzystanie z komputerowych moduw

P omyl o zdaniu w nastpujcy sposb: zdanie jest samochodem. Do baganika wrzucasz

Czasowniki s przerne: czce (tzw. czasowniki-czniki) (linking verbs) i opisujce czynno

Czasowniki czce: wielki znak rwnoci