" t

_\mw_`\_wm__mNO=0 m_ E_~m`^"
- Pofczone Biblioteki wFis uw, /Fis PAN f PT/=

`_wi
- T.5788
c
\vhz

:
s e i lmijjiiy
=_A_ _A_ _ _ _ _

ggo_vg

_1
JOHN R. SEARLE* .

qmz*
mN_
_mwm
_FW
Jak wywieUlx ()\ ,powinien z jest 1

zuNomagz
Lmmz

H
gmxO_ _
bg_
_qp I
Mwi si czsto, e nie mona wyvvie zdania 0 tym, co by powinno
ga mwm

ON@M_
Ogm
_OO
OEO
ONQ@N_ny

ze zdania 0 tym, co jest. T-eza ta, pochodzca ze sawnego akapitu

ONEW
HN
NOgg
O_mm
NWQWO
u__g_
g8 m8

'w Traktacie 0 naturze ludzkiej Humea, cho nie jest moe tak jasna.
O_m&_@g$Ng5Nmgw mwm"E
gg
g'gw
5MN&_M5BmW_HmH&um_
_v`VO_mm_ Hg
mggp
:O_H
_BONW

jakby by moga, jest przynajmniej zrozumiaa W oglnym zarysie. Ist-

`H553WHN
O&m_m_QgmH_&N9UG`_ Ew; NWE
H
mgg

nieje klasa twi-erdzei .o faktach i jest ona 'logi-cznie odrbna od klasy]

_Nh _O_Hgw
ggw
ma
og

twierdze o wartociach. aden zbir twierfdze faktycznych nie pociga

_mOO;_Nmgg
m_w_8
Nmm 0EVN3w
gWN&H__O555Ngg

za sob twierdzenia 0 wartoci. Lub wyraajc to W ban-d=zi-ej wspczes-

8sa _m
Ed
Il ___Qgggl
_%Ng

nej termino'1o.gii - aden zbir twierdze 0-pis owyc h nie pociga

OmHv
mwOQ
NNmqg
M5 Mag
mcw;
mmmNEON
Os
HNAmWE5W

za sob twierdzenia W a rt o ci u j c e g 0, dopki nie zostanie uzupe-

m_ w_gg
555% W _QOHUOE
mamW
_wmsWH!Nw_m@N0_ gSNUAWWI
H_Ov
NOMEB

niony =przez choby jedn przesanik waxitociujc. *P-rzypuszczenie, e

gCNEv_N&_ M85
ND@gmO_O_A mi
NQN

. moe by inaczej, uznane jest za popenianie bdu natura1istyc'zneg1o.'

%L_NW_Q LH ga
mag
m
ENW
5mi 80%
BmpmOr
mgd
Sg_`mN_v`EmQ

Sprbuj przedstawi kontrprzykad dla tej tezy 2. Nie naley oczy-

EN_WO_
H

EN
za
_mNW5Qm_Wg4Mmg

z
wicie-sdzi-, e je-den kontrprzykad moe obali tez filozo-ficzn, jeli
NsWp_mHumgb mQNm
O
_sm&;HmNm_%WE_Wm5Hm@_Vg%_NNm
dmu
O

jednak u=da nam si przedstawi -przekonujcy konftrprzyikad i na dodatek

NVJ_FNOQgg
&8b_NO@m_uNwm _W N5M5

j 'wyjani w jaki sposb fi dlaczego stanowi on wystarczajcy i<ontrpr:z.y-

Ham
%O__o
W
NEv2:Wm$ 0 WORos
Em?
N5NE5_Hm

kad, a nadto jeli potrafimy przedstawi teori, ktra 'ley 'u podstaw
gmW
_QQONV Hm&%
Wg
gy
vg`_EE95
%_Om%oNN5g

tego kont-rprzykadu i dostarczy moe nieskoczonej 'liczby innych

_NVN
W
%m
wOI5_Nv%ww
5

kontrprzyikadw - uda nafm si w najgorszym razie rzuci wicej wiat-

Hmgm
W_W&Om 5%5%
mu
Hu
gg
QN5H Wl

a na wyjci-ow tez tych rozwaa. Jei uda nam si tego dokona,

ggwv_Q5 OWNFJ
_gmo
mE5Jar
__gg
C3

9
__Nv
_ng

V bdziemy moe skonni uzna, e -zakres tej tezy musi by bardziej ogra-
CNAHEQ
MEEB
_S


5uHONNOH_N H_mWmmgO%_omg' ON
a`mau

-niczony przyfpuszczaimy vpierwotnie. Kon-tnprzyikad musi za punkt

$ma_WNQHEB
_;`wgm WE_N_EN
m NNw

. wyjcia przyj twierdzenie lub 'zbir twierdze, ktre zw-01-ennik wyj- =>
O_N%
wggmp
UH
MENU
Ng
MWI

-mi

$mNmm

i * Drukowane za zgod autora na podstawie -tekstu zamieszczonego w Philo-

EHEWONOBS@_WWaQN0 EOINOUNHgQ_*WOBW
_gwm
W535
Nww
m_BHE
__w_
`HQUEH

' sophical Review Vol. 73, 19644, s-s. 43-"5i8. `

<0?_%_
E_HOUHHNNE&H_WOEQ mpHg? mx
gw

1 Wczeniejsze wersje tego artykuu przedstawione byy uczestnikom Stanford

GUewa*
m$O Mgg
HQNQGwc
mOHza

1 Philosophy Coloqium oraz Pacific Division of the American Philo-sophica'1 Asso-

mHugn
005855
QUmmb
W3E>3_gg
uNbOwm

' ciati-on. Winien jestem wdziczno wielu osobom za yczliwe uwagi i krytyk,
NOP
mwg
Maga
_:
og_UOa
HQWQ
OEymm

EOHW%EOMGmWW NN

1 . a przede wszystkim Hansowi Herzibergowi, Ar-noldowi Kaufmannowi,_ Bensonowi

NMNEE
NWQG
AH>Qgm0OENNON
_H0_mge
mgp

Mates, A. I. Meldenowi i Dagmar Searle. _

UQEOM
H_
H_
mawg m$Mm

i 2 Naturalnie w jej wspczesnej wersji. Nie bd natomiast rozwaa stano-

_vga
za _NNN0g&
mga
7O2___
ug
Nwg~
H530352
M35?

' wiska Hume'a W tej kwestii. `

aImgm

._!
6_

,.
_ Wn

ma ?-zz
i~@
mi
13

- 55
 J\AK WYWIE POVVINIEN Z JEST 165

HOnH:
UmaMH_NEHW:
zEza
ciowej tezy uznaby 'za czysto faktycz-n-e, czyli opisowe (cho nieko-

Q
_QOUY
g ng
NU3OHEU
gEI_O_O@$g_q_NANU
mE58
:OE
niecznie musi si W nich znajdowa sowo ,,jest"), a nastpnie pokaza,

QNU
Bqmdg
czy, jak to, e mwi-cy wypowiada si W obecnoci =s'u-chajc-ego go Q,

vBNOO
gopg
UQMOQUOW
_E
/\'

%_ag^_p_HNHOQ
_DEOA\BQEQ_mBO_w_' U3w

U_3
_Mgg 2N
W jaki sposb twierdzenia te s logicznie powizane z twi-erdzeniezm,

Smitha, to e obaj s wiadomi, o-baj rozumiej uyte sowa i"ob"aj`bi17 3

Omgw
WN
M
MW
_E90
Tc wcr
_ggm
_ M3aEQM
W_mV_f
ktre zwolrennik wyjciowej tezy uznaby za niewtpliwie ,,wartociuj-

_N22%
N_b

gggwg
je serio."Nadto mwicy zdaje sobie spraw 'z tego co robi, nie jest pod

:N_EmVN_E_@M_UEum\ N_gWQOEVA
gOz

gN3
H2EN
mg
U?E_
Ngoa
ggB2_gm

=QS
^Ng058
vN8Omg
_5 ,gg

NNOUMNINO3UAMg_:V
B3
Eg
ce ( W naszym wy'padk'u twierdzenie to zawi-era Fbdzie sowo ,,powi-

EQgg?
wpywem rodkw odu'rzajcyc'h, nie jest zahip-n'otyzowa;ny, nie odgrywa

Msxg
_Qgg
EOE
H_UE
EQBQ

$V_E`B|MNQ __
MWO

nien) 3.

jakiej roli, nie opowiada artu, nie relacjonuje .jakiego wydarzenia itd.,
MQN_ `QO_NM OE
O%d_gMO>mg
T_ma

^__g2g_M
N
$QNO_QNQ_5gO_

Rozwamy nastpujcy 'szereg twierdze: Lista tych okolicznoci jest bez wtpienia do nieokrelona, poniewa.

RAm_KmAQ8ENH_BQWMUNF_QQN` G
ggg
MoNB
_KUA_3EWS
@%OQE
gNg_OU_:OHm,oaNMCOQ

1. Jones wypowie-dzia sowa: Niniejszym obiecuj ci, Smith, zapa-

Mg_

Wg
ugm
granice pojcia obietnicy, tak jak granice wszystkich poj naturalnego
_O2gEUOQ
M
%Em_gada

k_N
UHSUQEQa
HFN
`^N3Z_
ci 5 dolarw. ~
Mh
g_%^Owm

jzyka, s raczej nieostr-e 4. Jednak jed-na rzecz jest pewna. Ja'kkolwiek_

__HvQmmm_Uk^_ON^Em3_gQm3go__NU

I_a_B
mhggg
p

m'_ _p%_
_*_

m
HOBO
NUH_gp

2. Jones obieca 'zapaci 5 dolarw Smithowi.

3g
UO
N_vVHMq2Hw_gMW

nieostr-e byyby -granice tego pojcia i jakkolwiek tr-ud-no byoby ustali,

__N
NOgvs
3_352%
>Omg
MOQ

%__O_H`m
Ngag
_mOV_N_H __`m_ 5

EM
3. Jones wzi na siebie (podj) 'zofbowizanie zapacenia 5 dolarw

HN
Qwog
gw
Wh
co zachodzi w przypadkach wtpliwych, warunki, W ktrych Wyraeni-e"`-'

QQUQMNg
_O
%_MN8
a\%OMB_ga

___NAOON_
=Smi'th'ow=i. Niniejszym obiecuj moe by poprawnie uznane za zo-enie 0bietnicy,V '
,B9N_^NEga__vggo UENS
QNO

_MO_aH_
Fw^_EQ
FQEQQQ
^GNON__EmN%__OE_5NO

4. Jones jest zobowizany zapaci 5 dolarw Smithowi. `

Q3
g
H

NO
E2g_%
s warunkami wycznie empirycznymi. W

AQG__
_EOQONh
mEOQS
_a_g5___CNUE MU
5. Jones powinien ;zapaci 5 dolarw Simithowi.

g
HO
Dodajmy Wic jako .dodatkow przesank empiry-cz-ne zaoenie, e

EHQQ
w>WMQg_Hg

_W_gwm
mgU_2%N
%9_M^UOQQNON

00%
gw
Postaram si wykaza, e cho poszczeg''lne zdania na tej licie nie

SUE
gON
OMU33k

wg 305
owe 'Okolicznoci zachod'z. I

MgmE_
BM350QG_QwN__g_g

mw_MOwQmSUMMNW_WHVN
SUE
U
pocigaj zda bezporednio po nich nastpuj.=cych moc Wynikania

308
_`Om
1b. Okoliczno-ci C zachodz.

gUmgwgg
^Qgh
U_
O_OwO_gN
G

S3
logicznego, to jednak nie czy ich wycznie zwizek .przypadkowy, a co

UE"mU_ g_m_Ngm_g
M

ggOP
MU
Ze zda '(1), (111) i (lb) wy'Wod'zimy (2). Wniosk-owanie przebiega w na-
NN
S3

8^_NU_$
`QEUR5
HN_mHo_Q ^_H_OQ A3gg 3__Amy
%ELEUO_%Oo_EO

W__Ok^m_OM_UHUE
wicej dodatkowe twierdzenia, ktre zamieniaj relacj istniejc midzy

H_QQN
m;NUg_QHM;
UQH
O

stpujcy sposb: jeli C to (jeli U to P), gdzie C oznacza okolicznoci,

ggw
OP
wO*
_w
Hmj

H`gO^NmUvO_mMVwUHEW_UQNQ
;Dgps N_Qm_:QN_gOmM_

gg_
`QUEm_E
D

nimi na wynikanie logiczne, nie musz zawiera twierdze wartociuj-

_HNE
ggm
EuMag
U wypowied i. P obietnice. Doczajc przesanki U i C do tej implikacji,f',7
O
%_D
N3W
AM `Hg
%__O' cv
_&_NMUO$BE_g3N_a

N
aw
OE
cych, zasad moralnych ani innych wyrae tego typu.

S335

uzyskujemy (2). W-eclle mego ,przekonania ta ko=nstr'ukcja logiczna niei
VOU:mE_aQMBOE
aMocU_O M105

HQomg
HV_S93
ENE_QQNUO
M_WmgU_Q%MNm_h:g_o
;_av
`^Owgmg

MSI NE2QUHNMOFUHwOBH
Zacznijmy od pierwszego zdania. Jak si ono czy ze zdaniem dru-

OO
ukrywa adnych moralnych przesanek. Zwizek midzy (1) a (2) wymaga.
npgg

gg_N
EQNN
gUg
mg
SV
ANV
^gg
Ngdmg__QVH8QWJUN

W'aNWNQEVNwMWR Q_amw
gim? W pewnych war'unkach wypowiedzenie sw objtych cudzys-owem

Wge
jeszcze pewnego komentarza, ale wrc do tej sprawy pniej.

SUUBQ
832%
mwHg
Nk

Qagga3NANQ
_SO
_U>_N0_ENOQ

gE?_O_@HQm_M^NO%5^Q
EVN
3
gg

W zdaniu pierwszym jest przypadkiem zoenia obietnicy. I jest to cz-

ah
Jaki zachodzi zwizek mi-dzy '(2) a (3)? Zakadam, e z definicji?

5`aha
Wq_NOHN^$IN0a
MNAMV
*AMV
HNN
Ng

EH_NEBO
QmmgOU23_BAN
3_2mN

pg
na
EMNUU^ra :V
ci 'znaczenia sw w zdaniu (1) lub ich nastpstwem, e W owych

N35GU_3%
6m_NgNOMgmVw

obi-ecywanie jest przypadkiem wzicia na se'bie pewnego 'zobowizania -'

Pm
EUN

EN%_.
OH2MwMQmgQ_KQ9_Em^ON__mgS_O _N_

okolicznociach wypowiedzenie tych sw jest o'biecywaniem. Niniej-

_NaEmN_" agUm
U3_gg
adna- analiza pojcia obi-ecywania nie jest Wyczerpujca, jeli nie uwzgld-

gU@gBM
PmMN
vNa
2ggmDQN
;mg
_ma
HO_Igp_HNNHH

NO_g|UE?O_xEM92^_EZ_\?^O:BS5_Em
szym obieouj ci jest paradygmatyczn formu uywan dla dokonania

gg
m_gaw
nia, e obi-ecujcy bierze na siebie pewne z-o'b'owifzanie, pode'-jmuje je,.
SQSQNUgnm
GN

ma
N;NE

g3BO_
_ONQM_da%W_$Q
vwWgz
A%QgUQm
_NB@ah
_EU_QE_BOmNQ3

EPANU
czynu opisanego w zdaniu drugi-rn jako o=biecywanie. akceptuje lub uznaje za wice wobec osoby, ktrej zoono obietnice,

O
Egg
Bp
Om_Q

owiw
ggwNN
_O_N%O_V_ NW3o_o
M

_2g<^gO2w%o g
Opiszuny ten stan rzeczy dotyczcy uycia |sw W formie dodatkowej
OMOU895

EW
3g3

gg
MN

EUS
i e 'zobowi-zanie to dotyczy dok-onania W przyszoci pewnego c'zynu,.~>j

x
Q
Na
NM`U^BmO_NOmmg_OOo_D

NQOM
_

przesanki: p _ zazwyczaj na rzecz osoby, ktrej obietnice zoono. Moe si 'nam wyda- "
hM~_`NO_@%_^gN\_^aNFNQABNS
goada
_UHQHEM
UQPQO
UUE
N_`'_HEOHSgO_ggNON
gu

1a. W pewnych okolicznociach C, kady kto wypowiada sowa (zda-

%N

wa, e obi-ecywanie da si zanalizowa w terminach wywoywania ocze-

QU MkQQMMog
Omgw
%_@E

_
^N_U'ga
O_D
Q_Nwm5_W

AUNWNUNAPOMVNUQNHHE_H8N_Vya Qg H_ONO_m
QMU
E_'HmgN83Og_>%

nie): ,,Niniejs'zym obiecuj ci Smith zapaci 5 dolarw, obiecuje

ENEHWN

kiwa u tych, ktrym zoono o'bie'tnic lub co w tym rodzaju. Chwila

vaw
_M8

"35
GEUQO
5g
UDO
OE
_s

m
_

zapaci 5 dolarw Smithowi.

UN
refleksji wystarczy jednak, by spostrzec, e podstawowa rnica pomi-
NO_pmNM2
NE NUMBNUEN

m_gw
QOIWNA8Uwg
NMEHOQ

Nu
M3
gm'
Co kryje si pod okreleniem ,,o=kolicznoci C? S to te okolic-znoci

UOO
Niniejszym obiecuj moe 'by poprawnie uznane za zoenie obietnicy,

Qm_ `_O"_aH%%__H3Z_ OmEQESO

_OQm__vlgg
Oa%`BNONN
UNQE

m
MOwm
^NUag
sMNgmH3gg_K=AUEBO

gQNUmQMoQ_ Q3
MmH
lub te stany rzeczy, ktre stanowi konieczny i wystarczajcy warunek

gog
z drugiej ley W naturze i stop-niu zobowizania lub obowizku zwiza-
ggNpg
Hgm

`WF^3z_gEQ
g_MNEOQO
5EH_OHE_GINg_EN

NE ENEV
QON

tego, by Wy'pow~ied-zenie owych sw (zdania) byo udanym przypadkiem nego z obiecywaniem. .

zoenia obietnicy. Okoliczn'Oci te obejmowa wic bd takie stany rze- ECEckgm o3
gm
RE
Ekg
Os
mQmg 3
%@;gNmawENOMN
gvvp G33
2m_OU23 ME Skonny Wic jestem uzna, e (2) pociga 'za sob bezporednio. (3),
833%
oU33

NW
MV
kgagm
OO^H

E&_'HOhUQQO__wg
N_g_ AMV3_QNQ
W38NN gg
*ga
gg
_E_8_HMOgg
&Mgp

nie bd jednak mia :nic przeciwko temfu, jeli kto ze'chce doda dla
_MO
gv
Ogg gg
OEQN
mg_:E3

wikszego porzdku formalnego tantologiczn przesank:

UoHMNHQQ
mOwmmuv2_VmE2Mvgs_mO_Na"_;3

2
32;
NUOQ

3 Jeeli zabieg ten powiedzie si, oznacza to tym samym, e uda-O nam si
Q3
ON
WQNN
N_EQ
%N2_w
B_gm
_EE N8OEOQ

przerzuci pomost pomidzy tym, co ,,Ocenia'jce a tym, -co opisowe i jak

8_a
MBu8;F3
N_OahagEU_MgW_

z tego Wynika okaza sabo teje termin-ologii. Na razie jednak zamierzam

gg
N
dz
NgNEHQO_U_M^_393Qmo
MgghBNNH O_3_
EN _HmEKNU2oNWQ
gm EM_

posuy si t terminologi, zakadajc, e pojcia tego, co oceniajce i tego,

UUHOQ
UUQ
Su

4 W dodatku pojcie obietnicy naley do klasy poj cierpicych na szczegl-

Sg
BEH

On_3NgOAw5EQNNNMQ
QOQ
EBO

_gg
3_

mQOHH8OM3
g

UH8E_N5 N2OH
Ewm

:O opisowe s wzgldnie jasne. Pod koniec artykuu Wyja-nie pod jakimi wzgl-
8sx NUOm'W_EO_HMNB
EEUUNB
Ugqs
EMNE
_MgwE_'$HM$0UNOmm

nego rodzaju nieostroi, mianowicie do poj Wywrotnych. Por. I-I. L. A. Hart,

V209
:UmOEOOn

_npm_Eng

Mag
Magagg
S__H

:lami s one wedug mnie rdem zamtu. .

_<

wg
`Mga
^tam

The Ascrption o Responsibility and Rights, w: Logic .and Language, First Series,
E HN
hS
mgq

_BUENN
Og
NUOH_m_m_m_gm

EUENOEE
4B8_ME
`E^u`__m_
OEBON __gEOO

A. Flew (ed.), Oxford 1951. 1

lE
Ham_<
__E2gg
 VEO
SH
156 JOHN R. SEARLE
OMN_
.`lAK`WYWIE POWINIEN Z JEST 167

mH_E<H__Hm H
_H:
_mW_EI_ _zHz:5om~_

2a. W=szyst1ki'e obietnice s przypadkazmi wzicia na siebie (podjcia)

gmm
gg
NEUOQ
gg

ukryt przesank jest tautologfia, chocia wic je'j przywrcenie podnosi

Sg

Qag%_BN
E_pOQ
_QS?
3qwxm

MAwwgao
m9OQNV^N_3a_33%

2_
zo'bowizania wykonania rzeczy obiecanej.
h

formaln elegancj wywodu, jest jednak logicznie zbdne. Jeli ostatni

gmO
g
p
0U_^_3wk^O_N'anHgmg

QVOU
UWWOH
wh

5_0NQSQO
a_o
__3o_xg

gav
Jak '(3) wie si z (4)? Gdy kt'o Wzi na 'siebie zo'bowi.za-nie, ww-
*ga

U
krok _rozumowania chcielibymy zapisa formalnie, bdzie on mia form
MEQN
Q
Nkda
GawkOEmgNOR
HQ0UEHOM

vNQES
EN?M92
gWNIEaEBON gg

czas -- jeli nie zacho'dz nadzwyczajne okolicznoci - przyjmujcy na

OD

ggMWNOImgk
t sam, co 'przejcie od {(3) do \(4): jeli E to (jeli UO to O) .gdzie E- /

3vw
W

us

QNWE
QlHINOMOPQN\\
68
OD_

NQEB
'zo'bo-wizanie 'zobovwizany jest zobowizaniem. To 'zdanie rwnie

MVEW
UE:
mm\_%Mm_m_

oznacza: ,,ni;e zachodz nadzwyczajne okolicznoci, UO ,,jest zobowi-

^UW_Q@?gg
_m
HOUMN
Uu`_

A
_8

L siebie
cNIQU_%HOQON
5wNOgNHOMO

0KEGagaOB 3_
305
Na_ O

uznaj za tautologi. Oczywicie moe si zdarzy, e zajd najrozmait-

OD

NQiaNg_B8g_OmNE_N2_OEWNOO
M

V
zany, a O ,,powinien. Na mocy przesanek E i UO wywodzimy O. f'1

N
NNv__
W_Q

_ |_gwOQENWNUN
G___N
NOEGZ
`^S_wO>;Mgg 5BmOm_m_N_a

OH_Og2g_gm
sze rzeczy, ktre an'u'luj 'zobowizanie o-soby, ktra je po-ja, dlatego

Omm
go
Teraz kilka sw o wyraenifu nie zachodz nadzwyczajne okolicz-

NEgg
gg:
BQE
NNH
953

wsug
gw
5O_oN_kgo
_AN_mUva
aO

NHMg
__8
MOG
WNOOgINMbDQNdg_M

te konieczn-e jest 'zastrzeenie ceters paribus. Aby wic wywie io-

Hmmm
noci" i o tym, jak peni ono funkcj w pro-ponowanylm wywo'dzie.

QMOA
Ew
w
259vBg

ENVUm'NO_gs
__E
g_BONQP
a 3M

QwU23ks

A3
SMBM
M

gicznie -(4) z '(3), potrzebne jest doda`tkow'e stwierdzienie, goszce:

Em
Zagadnienie to, jak i cile zwizany 'z nim problem wywrotnoci s

Hwasgm
om

NmQHw
wNONN
B_MkENE3329

_BQOONQ
QNQ"8wO_A3
g__H_OF

3a. Nie zach'o'd'z nadzwyczajne' okoicznioci '(Other things a're equal).

bardzo trudne i nie podejm tu 'prby wykazania niczego 'wicej ponad

Q

8%O@Ngcy
_EU
_ga
Og
vgmog

EQ_HN_H gz_sm
QEGNQ
kpa
b$ gg_N

NO_?NOgMQ_G333
23 go
Podobnie jak byo W wypadku przejcia od (2) 'do (3); formalici mog

M
Au dwOa_%H_O%m
uzasadnieni-e wy-powied'zianego ju 'wczeniej twierdzenia, e spenienie

OMNHQ
_Qm5N_ NAmy og
OWOENa

_O
%gEMJ
2_gPN_Hm_NT2$5_&E^EMm_U
EgOUwmQgggmON gg

Q_MNg
i teraz pragn wyprowadzenia tautologicznej przesanki: j
g

warunku ceters parbus nie musi koniecznie' wiza si z rozwazaniami

K3aA_Og
HSH
ENNEN
QNNWE

@V_HNgmGU_vHMOEmMUNHQ
82MBwBO
3b. Wszyscy, ktrzy bior na siebie ezo'bo'wi'zanie, s ceters paribus

wm
wartociujcymi. Sens wyraenia ,,nie zachodz nadzwyczajne okolicz-Z:
Mgam

W55
NAN
NUE:
|NEUNN

Wmg
_mm
mgg

0508E
k_2QUmk_g_mON_
_MUMF_HNrEaoAkowHVgQg
_NOH gmsEgg_og

zobowizani zobowizaniem.
gg

no-ci jest W niniejszym przypadku z g'ru'bsza biorc taki: jeli nie mamy
NN%_^a
m

EN _Qa0Nm _2On_0N
UO
E`aNgg9333

Przejcie od (3) do (4) jest wic tego samego typu, co przejcie od (1)

O
Q
A3
$UMNeE
AMV
okrelonego powodu =(to znaczy, jeli nie jestemy gotowi poda okre-
NE_g5_ga_

:V
h
UE
OQ
_%aw|gM_

_UO2UMN_a
do (2): jeli E 110 (jeli PUO to UO), .gdzie E oznacza: nie zachodz nad-

8_g 3:
lonego powodu), 'by przypuszcza, e zobowizanie jest niewane (zdanie
vgaEW DN
P
O_@gmM_0oOH EOmm
QK5

owOEWN_gm
OwmgOmgU33 _gg_Sb
p
NH_Q_OQ

HOEMU
OESUNVmmONDNmQ

zwyczajne okolicznoci, PUO wzi na siebie zobowiazanie, UO _by 4) lub e skadajcy obietnic nie powinien jej dotrzyma (zdanie 5),

gQUNONE%N=
QD_@Bm_
;N_B MUE
_EEVOQ
UBEQEO
H_wgxm

Fma_NRO_=_
3Q

cam
H
zobowizanym". Na mocy przesanek E i PUO wywodzimy UO.
W

mmz
O
wwczas 'zo=b0'wi'zanie jest 'prawomocne i -obiecfujcy powinien dotrzy-
gg ggN

`^gamM_v_OD
UQ_kggggg

_EgN@^8_ON
EQNEIg_NOW5WNQHV
EWNVENWNO

BBNEW
_N5HBQbO_gg

_^_8@3KgON_gNmUEO_Oo_N
Czy (3a), klauzuila ceteris parbus, zawiera ukryt przesank warto-
g

ma obietnicy. Nie na'ley wic do sensu sformfuowania nie zachodz

E38
g

NANO
Og
Uv

vM|_%_Q
gz_UEEO

go
gO$N'PawME
gm
ciujc. Wydaje si niewtpliwe, 'e moe tak by, szczeglnie w sformu-

WN
nadzwyczajne oko'1iczn'oci warunek, abymy udowodniili 0'g'lne twier-

Bgw
g
Ugw
NmH__oUE:mN_gp
_NEQUEQHOQ_N %Ua_MQOkg

_WUU
__gn
__gSN
_QUgg

mwg wENOH
E_
3_

QQSO
owaniu ktre daem powyej. 'Sdz jednak, i mona wykaza, e cho
w_Ogg:

Egg
EEN

dzenie: nie mona poda ad'n'egofpowodu, by przypuszcza, e okrelo-

NN
wgm
aga

vN@ww
Q

QNNQE_EVNEBMQ305
N%MQOQm(
IB_3@sOQ_ow%m3780
^gg

[spr o to, ktre okolicznoci s nadzwyczajne, angaowa moe rozwa-

mOOPag
Wwm
H_%ON%EW
na osoba -skadajca obietnice moga nie by zwizana 'zobowizaniem
gma
gg _vaNUQE3ENEN
N@magggg

QNLHNON_B
QN_O_QCQ3

gg
gg
M

zania wartociujce - nie jest 'logicznie konieczne, by '(3a) zawiera-o lub powinnoci jej dotrzyrmania. T-ego nie mona dokona i przy takiej

AGM?
2mg
NEH
g_NOE
H`ja
gg

_g8N@NE
oQwm

OQ.I_ _H3r_aa
I ' l

M_mO_O`^Egg
wH_O_og_Ogp%N2

W ka''dym wypadku ~p1rzesan1k wartosciuj-c. Wr~c, do tej sprawy po interpretacji sformuowanie .to byoby bezuyteczne. Wystarrczy nato-

Um3_N wgg
Euv0%
VOm
ag
H_0UgNTE
_kg

m_Nggop
NM_mg
9al_oH_ggMP_O~N5_N5m
ON

Ea
gg

omwieniu na=stpneg~o kroku rozumowania. miast, by speniony zosta warunek, e 'zaden pow-d 'faktycznie nie zos-J
Nlm QQQ
kg H5N_
Nggm

O_mEQ_gQNg5gN2
_U_EwNQawa8
g

V
Jaki jest -zwizek 'midzy x(4) a '(5)? Podobnie jak w przy:p'ad'ku tauto- ta podany.

%NN

ggNa
Hg_

SMN
uv E
M
logii, ktra zdawaa spraw z relacji midzy (3) 1 (4), mamy tu 'ta- 'Gdy podany zostanie powd, dla ktrego zobowizanie miaoby by

A389;
AMV
H'ENgg_ QNM333
gggi
2Q

gN`KE
*gg
ROQ

^awNlg
UaNQw
$E238

_ov_mus
U
GN
2mOO
utologi stwierdzajc, e ceters paribus kady powinien robi to,

MaL
u.niewa'n'i'one lub d'1a ktrego obi-ecujcy nie powinien by dotrzyma

ux
s
EWMOQ
QmaN
a%_
HHOQ

MG52OP
gOMDO__O_N ggwgad

UWHNQ M
MH
UHQgg
/- co jest zobowizany robi. Podobnie wic jak iz W poprzednim przypadku obietnicy, wwczas napotykamy charakterystyczn sytuacj, ktra da
QQ

QDUMO2?
_q_kw^Nab%$_gg

EQNE
OKmwAEQ

EVNOHOaQOmN
EE_EQWONMg_QEOH
gENm_UHOk_OvQmm

m
m_`^Mg

Bng
N_Qm3UOH

potrze-b=na tu jest przesank mwica, e: podjcia wartociowa. Przypumy na przykad, e obiecywany czyni
gx

gg_0_
DN
AENU

SNH
_NUEEQE
QO36

4a. Nie zachodz nad'zwyczaj~n~e okolicznoci. uwaamy 'za zy, ale przyznajemy, e skadajcy obietnice jest zobowi-
^_l>%&E^8NwOm_H_nHgg
mg

NOUNN
gz_
Qq_ N_HUK_M^ogN@__qMBO_
UQMEEO`

gag
Potrz-ebujemy tu kiauzuii ceters paribus, eby wyk'lu'czy mo'1=iw'o, zany go dokona. Czy powinien on dotrzyma obietnicy? Nie ma adnej
gzFg

WNkg
CQN3hp ABQEOQGE

^SUE_,538g__
Omkg
_k^aQF_N^N_a%_g_ON

_w
_mgQQwE3
HS033

ustaionej techniki obiektywnego rozstrzygnicia takich przypadkw a prio-

H@0^MHpO_nH%NgN
Nagg*AND

by 'zwizek pomidzy ,,zobowizani'em i ,,powin'noci zosta zakcony

mNOAWBNB

H3oQENE
_QE'ga

g
W_QKAgMH_N;BQOHO%_Egg

'przez jaki czyn-nik 'zewntrzny 5. I znw, jak W dwch poprzednich ri, a wic spraw rozstrzygn musi wartociowa-nie - jeli rzeczy-

gQaNUNH
Mg
U23
:Mg

H_M
gG_

NN_U_&QOQQN
UMkwN^N_OOwg_5QO$N_UOQgO% m_NENOgi
mkN^O_MNIU5m_MNSO_HH UM
OF

wicie jest to odpowiednie sowo w tym miejscu. Dopki jednak nie

gg

przypadkach, usuwamy pozr entymematycznoci wskazujc, e rzekomo

ggvg
OQ
MEH
wa
Q*

HSN M
HQOg_UN_UNwWQON
_Q QBMO_SOQk

zostan wskazane jakie inne okolicznoci, warunek ceters parbus jest

HW_mmggMavh
m
wgg
mWg
s
E88Vgz

speniony. Wartociowanie nie jest konieczne 1 pytanie o to, czy obiecuj-

H_QW
NS_BHMmOgBNn_OMmg_UE
a
EOQ0 OHOEQW
DUOMQO
GQBNO_UIBM_8
EOGM 3

mgg
xg

cy powinien to zrobi, rozstrzygnite jest przez stwierdzenie, e ,,obieca.

BOMDQ

5 Warunek ceters parbus wycza W tym punkcie odmienny rodzaj przypad-

ENE:
3MgmGN
_HN33

`Eg|%2:_Eg^Na
k^N__QEOHN

_Ommgd
Home
_UMDQ
OQhu

kw anieli w punkcie poprzednim. Na og powia'damy: Przyj na 'siebie zobo-

Hm388
NZ
NEUE
5M_NMO:_QHU3NoE_BO%gHMHOEHF

Pozostaje jeszcze zarzut, e bdziemy musieli dokona wartociowania

M_ENNUM `Na^NEIHnOg_EHDNgEENHQ
WN
m_MQNOU

3
hwvg

Aaw
__NE
*mg
53

wizanie, lecz mimo to 'nie jest (obecnie) zobowizany, jeli zobowizanie zostao
QOEME
OE
OHN
0GMoEN_OFSBN

ONdc

uchylone, gdy np. osoba, ktrej obiecana, powie: ,,Zwa1niam ci z twojej wywod'zc powinien z ,,'obieca, poniewa musimy oceni wag wska-
%OMUE_MnOHQBQEEBO

EHEE
UQOY_GH20
HQE5QNHQEO
kg
vmg?
NM3230
ONO
NWHOQ
hg

BN5O_Q_W380
UPHOQN_QQEO
gag
NQTQ_EO:

obietnicy. Powiadamy jednak: Ciy na nim zobowizanie, lecz mimo to nie

QOQ

zanych nadzwyczajnych okolicznoci. Jestem skonny przypuszcza,

_`_OQHMN

EEGm
%Q_`$_EO

Agg3
UGamaN02
hggw

BB
SEE__OQUME_g
Cu

powinien go wypeni wwczas, gdy zobowizanie to zostao zdominowane

_ EHOQ
2OH_`;0BOHM_:EMAO@NNUQB
NP^_NBMm%ONqQUN:oMgs
%
_gg
o^GN

e warunek ceteris paribus nie zawiera 'adnego koniecznego wartocio-

NUNHQ

przez jakie inne wzgldy, np. wczeniejsze obowizki.

SEM
GEMN
_MMNN
Ng

UNME__gg
cm_'OMNuU_maSgF

MEONEUBOQO
NNBN
 ma
168 JOHN R. SEARLE - JAK WYWIE POWINIEN Z ,,JE'ST 169'
EWEZHBsO

ZH_WOm_M
UmaVkuS:NHZ52
Wania, mimo e rozstrzygnicie tego, czy W danym przypad'ku zosta

2D255
vGN
EQN
ENmE`5_NMANO
___2u_Qg%NH
e ten cig f'on'e'ty'czny wie si W okrelony sposb -z pewnymi jednost-
gg
k
WN
Q_g_Og_w

^N_omg
WU
MQN'QHOQQH

mwak
on wypeniony, czsto wymaga moe wartociowa.

NOE
Q0SOv
EWM
kami znaczcymi W pewnym naturalnym jzyku. e . '

QOW_QHGBOMOMOF
MEqg
Przypumy jednak, e myl si W tej kwestii. Czy to wystarczy,

EW_NgAU_gSQUNUW

GN
`B
FP
UEN33NNQQQ

^vga@gw
_aNANO
A3
MQBMO ANV

Przejcia od (2) do '(5) s stos'unkowo 'pro's't'e. O-pieramy si na defi-

gm

m_MNQH
O
Nggo
mg_oi

__`^wk^mvx' 9H3_
_gmO_a

by obroni przekonanie, e istnieje nieprzebyta prze-pa 'logiczna midzy

OSUMNHHH

EK5 QMGQGHQ
g950EMVEQE
:2UgSNMWE

XBk^Na
qc ngg

nicyjnych zwizkach pomidzy terminami: obiecywanie, ,,'z=obo'wi.zanie

W_H"
gQNU_3WwOQEO__gz
jest : ,,powinien? Sdz, e nie, poniewa zawsze moemy sformuo-

_ggQ_gQN
FNGBQEOQ
3H
B
M

NANVNO
i ,,powini'e-n, i jedyny problem jaki si tu pojawia, to zobowizania,
5_O_H_O3:N__E^U_gg
BOQ

E_w_0_IOmHvwm
`O?
vw
O_k

M:g mma
OU
3g%>
wa zawierajoe klauzul ceters parbus 'zdania (4) i '(5) jak-o cz kon-

Ag
QMUNU
Qv
HOg
ng
mV3N_ _gO3n_5rOaNOmMgQ

ktre mog by uniewanion-e lub anulowane na najrozmaitsze sposoby,

EEM
%hmog

W_5'_HENBGENN_
W_QV
kluzji. Z .przyjtych wic 'przesanek moglibymy wyprowadzi: Jeli

UUENE
M:M32
NUv
3O`N_amO_w_mHBN_EOQ5_gH%_ONE
`OO
gm

co te wzilimy pod uwag. Rozwizalimy ten -problem d=oc:zajc do-

Ngg
^WE2N
IO

_%W^aQM_NO`_^HaQkN^m_E_WE
nie 'zachodz nadzwyczajne oko'liczn'oci, Jones powinien zapaci 5 do-

0mmg
M_vUNU$MNB5NO am m_
gg

_gmvagg
Egs

g?_1%
datkowe przesanki, zakadajc, e nie 'zachodz Warunki uniewanie-
w3ma

wN_mNBN
larw Smithowi. To ju wystarcza, by obali tradycyjny pogld, bo

383
O3370
MOB
NO_M9U^MNQ_NgONa og
Hmm
WN_IgOq_EOUaG_WgSFMNON_M%gg

ONkghgh
jce tre 'poszczeglnych tWie'rdze, to znaczy, e nie 'zachodz nadzwy-
GN
M^Q5_gg
wN__uo

0_:uB_`OmWOQ
WNOAgNwOmapN
w'_kO_gg

bW$Em3
HHVN
HK8_EH

ga
zdanie to opisuje zwizek wynikania logicznego midzy zdaniem opiso-

MUNEN
MVQO
czajne okolicznoci.

Owm%NEBQQQN'ONMEO
_m_MOHOO
wym a wartociujcym. Przecie nie fakt, e o'kolic:znoci agod'z-ce mog

3ma2 ggNMQWO8
md
RN_
U_aOMgsIUm_QEgHMNUQB
uniewani zobowizanie, zwo'dzi W przeszoci filozofw, tak e pope-

mMag
ENMQW_dUB
EMmGN
QO_HMvINmHNWgMWQOQ
=

_HQNO
II

BOQ_:ma
niali bd naturalistyczny. Jak zobaczymy niej, 'bya to raczej _'pewna

gn
Mg
ROF
_HGNQ
wag
g_kENE
teoria jzyka. _
B

W tej czci chciabym rozway trzy moliwe zastrzeenia, jakie

MWNE
QNBNOH
gg
ERAHU

333_ w_%^N_%
OgmYOmg 4
Bmv_HB

A wic wywiedlimy (W tak cisym sensie sowa wywodzi, jaki

Bm
NQKNOENAN

U33
GQNOE

EE
mona postawi temu wywodowi. _ .
HWOQ

NV
xgm
MQUMM3
553'MAOVOKM

tylko .dopuszcza jzyk naturalny) pewn powinno z peWne'go faktu,

aq_g2_O_MN
pg
O
Pierwszy zarzut. Poniewa pierwsza przesank jest opisowa, a wnio-
Ngp

k^NH_
GMGG_MW'EO_NN
w

UOgmN
a dodatkowe przesanki, ktre potrzebne byy W tym wywodzie, nie mia-

MNOmQmW_%O_QwWQgg
OWH83NQOWEgM3

gQHEM
MNO
Egg
wa

sek jest warto'ci'uj'cy, w opisie Warunkw '(1b)_ 'ukryta musi by przes-

ENOQ
gg
Pmm

Khan
gK$M5_

E W
Oma

O_'VEQOMENQHQA
y W adnym wypadku charakt-eru sformuowa moralnych lub warto-

Q3
o|_g$N_a% _H_g0_MQs

a
Ekgm
X

Sw
anka wartociujca.

g_ OMOP

\
SHcQaVHIQgFmHNHsU 3
NON
ciujcych. Byy to zaoenia empiryczne, tautologie i opisy uycia sw.

knm
M
_ B
gPN

2E955
UgE

W takim sformuowaniu zarzut ten jest p'r-b rozstrzygnicia prob-

gpa

wONEO
gg_Sgp

HO_uSUEU
_Q_gsm
Trzeba podkreli, e uzyskana w ten sposb powinno ma charakter

5G_UE @%OQNNL
lemu bez uwzgldnienia wszelkich istotnych a'rg=ument'w, tzn. wycznie
mMkB_I^VNO'`mEQHNOM_HQOEQUNA2552

O_%O%
gNm

gg
GNEU_GU_Q5

Na
EkQWE^NN

gH_gN5GN
kategorygzny, a nie hipotetyczny.. (5) nie stwierdza, e Jones powinien

ON_Q05
ma
_H_VOmw@AMV
wmg
UNJ
S EUQO

W oparciu 0 zaoenie, e istnieje logiczna przepa pomidzy twier-

QMNQNHQ
gmgGN

SEEVOQ NEE
OQ3
paci Smithowi, jeli chce realizacji tego lubinnego celu. -(5) stwierdza,

k_RNmMQUNOSUSQ
mg
QmgMUEmqgu_UHw_xJgwEHmwBPOQvN2M

M_mM8%
3QEA3
Nwg

dzeniami opi.suj'cymi i wart-ociujcymi -- co wanie w powyszym

Ozmg
cu
pm
%_`U^aOOk@_^IMH3Um5_3%QONP_M

^N_OE8g_wHWNa
wNB
,...-ze Jones ma paci i kropka. Warto te zauway, e cay wywd prze-

OME
gama
N

gn
GN
wywodzie zostao podwaone. By zarzut ten godzi W mj wywd,

NU
Q
NHQ
Q3
mBNOB
NOW
Fa

mvv
OO
km

_SOF
_M_k

_H_NBHEONN
Hgmgz
prowadzony zosta W tr'zeciej osobie. Nie 'u'zyskalimy tutaj konkluzji
OE58
UM

^650%
`gg
gg
_ON_wuwmw

obroca tradycyjnego rozrnienia musi pokaza, w jaki sposb cile

Qgm5O

Powinien z przesanki Powiedziaemz Obiecuj lecz Powinien

MH_gkUO^N_EN_M_MO_MHNa_:g3$N_a
OAM

;g25UUQQ
ZHgg
rzecz biorc - '(119) zawiera przesank war't'ociuj~c i jakie-go rodza-
MQm_EOAEwNgNQgNVH p33

WaO2Em:M2OQ:_
OWEM
Q0303NOOH

.z przesanki Powi-ed'z'ia: 'Obiecuj. . _

3
w
LO

ju jest to przesanka. WypoWi'edz.e=r1ie pewnych sw W pewnych oko-

U'INENHUMO B_gsk
gm

_gNHwgN_UHuN_2_O___ ng|_$=5O_V
Bg
_g$g0_N

UO_
D-owd ten ujawnia 'zwi'ze'k pomidzy Wypo'wi'edzeni-em 'pewnych

gg
M

M_ON_
licznocia'ch po iprostu jest obiecywaniem i opisanie tych okolicznoci
5%
_Uggan
E_m_w%2gOwQ`^NgU

mE325
HOaMSUOm

`E_^@NEEE_
OEMOND_E_3mO_

QN_E_OQ M
sw i czy-nno`ci jzykow obiecywania, a nastpnie ujawnia, W jaki

gm
gagmmg
nie musi uwzgldnia adnych elementw wartociujcych. S'pra'w za-

EE
WOVN
ggwgm
wggm

tx
gNMUBQ %_N^gggg

N__GBNE
spo.s'b obiecywanie polega na podjciu zobowizania, a zobowizanie
O

sadnicz W przejciu od '(1) do (2) jest uznanie pewnej konkretnej wypo-

_BUEMQOVFAgQENO__2_O%
lg5_gNQNg%_wUEmA;
AMV
m

v
:NWNOEm_

UOmgNMOQ
BQHNSm

N`E^UN_2m_NQO_oO__ZNONgg
pociga za sob powinno. Przejcie od '(1) do (2) jest zasadniczo rne
A;

gg
wiedzi sownej za pewn okrelon c'zynno sowna. Jest to posunicie
Hog
3wU
O_NEMU_wgg
2ggMNWQvQgU_H9E_WO
gNB_mHlS_o_M1n_ON_M_a@%O_HMEOHEH M^NSU_HWUMOQOQOMOQE

ZENENWHNnH%OM
NHQQ

_g_Gm
od 'po'zos'ta'ych i wymaga osobnego komentarza. Zdanie .(1) rozumiemy
A3
uprawnione, poniewa czynno sowna jest pewnym zacho'waniem kon-
M550?

NUEUN

jako wypowied -0 formie: ,,Niniejszym obiecuj... majc okrelone g_OWQBO

NwEEOQ O_HEHOW
_ONmOwQE_OM ON:_Ox
wencjonalnym; wy'powiedzenie pewnych sw zgodnie z pewnymi kon-
Ekg2g_'NagAOm_mOQUg_E_gm
mEgm

_Ema
'gg

vMENO_AQNA:NO3MHEEOP_OEZ:N
G5mQNU%UEOWNBgw

znaczenie. Z uwagi wanie na to 'znaczenie wypo'Wiedzenie owego zdania

Hm
QHN
wencjami jest 'wykonaniem tej wanie okrelonej czynnoci sownej.
E_EP

UQm
_mg
MOcBhp"

E3UM
BENUHN8
gOQ_U5H8

sprawia, e W pewnych okolicznociach staje si ono aktem zoenia

HUg_^mNOHO_%^g_BO_H%_ _O_

W pewnej odmianie tej obi-ekcj powiada si: 'wykazano t'u, e obiet-

EN0D@5_Og^Uggh
_ESQH
DN

NQ8026
ENU_M
MONNNV

gbE8N_HNQOMa
uao_Hg
Q2NQ_r_VoO_:ga

O_

obietnicy. Cyt'ujc w cudzys-owie wyraenie przytoczone W (1) -i opisu-

Q"vaNEOQ

nica jest pojciem wartocizujcym a nie opisowym. Lecz znowu, jest

A;
mNONO 3gggk
gg
EWE
gg

O~m_Rggo
NNUM
UHOQ

Q^_N'NOoNmSVAUEBO
_5MEG
AUWH_S5UMOQ_NW_a3

N_ _ags

jc uycie tego wyraenia W (la) przedstawilimy w pewien sposb insty-

ggw
:
9%

to prba rozstrzygnicia 'problemu bez uwzg'l'dni-enia przytoczonych racji,

QW3
MSEBHQO

QEOQW
U2Q _HNm
OqA_ga

Nggm

tucje skadania obietnicy. Moglimy rwnie dobrze zacz od jeszcze

_3
E`_N9AO^q2OM_NmMUON_OH5Hf^NQ_aME N_

a ponadto, jak si 'zaraz okae, jest to prba, ktra ostatecznie podwaa

MQNHQO
n__NEBM

%wagNn
3gmgog

0UNM

NEQOQ

_l^mMgmm263
_U_3_QN

Bg_UOQWNUNN
Na_NEBOamgwv

NE
bardziej elementarnej przesanki ni (1), mwic:

gg_g$N_a
w$_g_&_NBQ3vEN_

przyjte uprzednio rozrnien-ie .pomidzy stwierdzeniami opisujcymi

_HNQ2_U_
WQMaEOE`E^QhNUHE2gU

qga
PgUE_:V
NEsEmOQ_ao M

lb. Jones wy'-powiedzia cig fonetyczny: .

Mwg
M2333

i wartociujcymi. Poniewa bez wtpienia jest faktem, 'e pewien czowiek

NEgma
ggNCQ

mgu NO9AgB_oM
Nk__
mgavg
_SM

TU
gam
o_Hmg`^U_ W_3U3
mM

(ob'ecuie c'i smi zapuadi pen'3 dolaruf) ~ . wypowiedzia pewne sowa, i 'e te sowa maj takie znaczenie, jakie
M_8Nmg

gGs
gsm

mxgyg
m
WH_g

NEHOM
m_%N_ |m_,W_DUmboV

Z kolei potrzebna by nam bya.e-mpiryczna przesank stwierdzajce, rzeczywicie maj, to jeli stwierdzenie tych dwch obiektywnych faktw
ESOBQQNEMU

magNQQGN
UQNOMNHBM

3E65
QUOQU

$E3m_JUONNQEN_NUW"Em_dT_
NWUMWVNBHO QONEQTSQM
 os
zza
Ommgh
170 JoHN R. SEARLE
HzE_zwHE0_nH:
' JAK wYw1ssC ,.1=owINn':N" z ,,Jns'r" 171

nsv_m N
_N_:H

wraz z opisem warunkw zachodzenia wypowiedzi wystarczy, by logicznie

HE33

HUO8350
N33
Dochodzi 'jeszcze trzeci wzgld. Wielu filozofw do dzi nie zdaje sobie
NmVMWE
BV
G58

MEQMK5
VON_On
_WAN

UQENONQQ%U`M^NMWOH9Hg5N5
uzasadni twi=erdze'ni'e -(2), .ktre zgodnie z treci 'zarzut'u ma by zdaniem

_$g_8WN ^NNma
QEPag
@EU%_H__
5Php
U_OO@NQ_w_m N_E3

w 'peni sprawy 'z sensu wy1po'w'ied'zi: ,,nin'i-e-jszym obiec'uj..., ktrama

_N_Amy
>H?ggBNMgg_

Bm
ENQFE_ HQO
wartociujcy;m'GJ-ones obieca zapaci 5 dolarw Smithowi), to wartociu-
%N_H%^_OQ_WEvHN_ _ 3

RQQNN
UOP
Emg
ABggog
charakter perf-ormatywny. 'Wypowiadajc te sowa skadamy obietni-c,

UIMEO_UMOQ
E?2MEMOEB
jcy wniosek jest ju' o'd razu 'wywiedziony z opisowych przesanek, bez

*wg
Bgg
gONa

U2_Uhaqgmqgm
8_oN_2_GkHUgUPQ mPacmOgEDU
Na

a nie opisujemy czynno skadania obietnicy. Gdy 'si ju raz spostrzee,

%_wk5_EBNm
%UE

ENa
Q_N5_KEEO

pomocy porednich krokw: '(3), (4) 1 (5),.

QmQNO_HmU%gNa
gg

e -obiecywanie jest czynnoci sown innego typu ni opisywanie, at-

QMQmg;gp
OWUE
a'F3

MO_
_
s^BNg_^gmU8Q

ONw_m_%M_NSN%Qw_ m_N_ Q
gmNg
o
DWQ' ZGTZW- WyW3d opiera si ostatecznie na rzasadzie, 'e naley

U_N_
Egg
woN_2
5OOga

wiej wwczas dostrzec, e jedn 'z charakterystycznych wasnoci tego

2gm
$_NN
Hwowg

N
EN
NNgN_w9ggGN

*3
dotrzymywa swych obietnic, a jest to zasada 'moraina a wic warto-

3W_QWMg9_
_MDM
338363
$_g8w`N^_8pMhOg0 _*ma

zachowania jest 'podejmowanie zobowiza. 'Gdy si natomiast sdzi, e

_N_`Ug
Wvw
_E`U_

^a%_QEEO
_H%g_

ciujca. o
Q3
EMq_OUENGH%_OaZNW

wyraenie obiecuj lub ,,niniejszym obiecuj jest szczeglnym rodza-

Q:__vWg
OEU2aE

N_g
Nl_mO_g.HO_E_ gz
Nie wi-em, -czy zasada powinno si dotrzymyw-a swych obietnic

:hko^EEO
%Smd
UNMN
jem opisu - np. opisem stanu czyjego umysu -- wwczas zwizek mi-
MOWQNU
QWO553%
%O2w0_O_O0_E _NAEgg;

_UE
MNN
EUWEO

E_M^NE23
M_gg
NUINIga

gg
jest zasad ,,moraln. Jaka by nie bya, jest to zasada tautologiczna,
SMEGsU M
E55

_
dzy obiecywaniem 'i podjciem zobowizania musi 'si wyda nadzwyczaj

NS
EUE
Nh

_=hgkn
_Oa__VWWNNmg

2g?8
g
powstajca przez oderwanie z dwch innych tautologii:

MNga
OAFPOWOQ
mog
tajemniczy.

EEWNBgg

NHga
_gag
wsfstkie obietnice s '_(sitanowi przyjcie na siebie, s uznaniem)

_NQNUOE=WWOHOS EQANV
mm
NN

OUEBO
Trzeci zarzut. W przeprowadzonym wywodzie od-woujemy si jedy-
gw

Aagg
3_BvWWQ_;N2m_a
^E__

wggmy
UNAN3EgUNmDNB_gOQm_gOgo _NN

zobowizaniami,

ENWEVOQON
O_mgg
ma
MNMU
AEQHQQQMNO
_QS

nie do faktycznego, czyli ,,cudzysowowe'go sensu uytych terminw

BCU

NFS
^_OMQHE_No_@8m5UQ_`8gON_>2M

oraz wartociujcych. Antropolog np. badaj-cy 'zachowanie i -postawy anglo-

U_$maO%_g
khog
5_NOU'_MaBgOm_gg

powinno si dotrzymywa swych zobowiza.

va
.saksoczykw mgby przeledzi ten wywd nie dostrzegajc adnych
N_ agg< w%2%Na
QN

%
Q3
_g
kg

QQBOQ_NWESN^aN^N_Q_o
Naley wic raczej wyjani, dilaczego tak wielu filozofw nie dostrzego

gg
NUH
mz
Q0?
53%?
BMN
UmW_m_Nh_%UAMV*

elementw wartociujcych. Interpretowaby wwczas zdanie '(2) jako

O_o_gg
mN%
AN`UMJ8%

tautollogicznego charakteru .tej zasady. Sdz, e trzy rzeczy stany na

8woQmE_MOVENW%_Hg
MaEO
gQEcONmMNUH_gHLWUN'QAHQEDHHEOHN:

ekwiwalent wyraenia zrobi to, co oni nazywaj obiecywaniem, a zda-

UUNH
O5W_N_wm
3M_%~v
N_UMW_`_HO_UOm%N
gW8O9
m_mG_w'_Nv:`Ez^3NEWg_N_

GHHPDN
przeszkodzie.
3ggg
HN^OAgQOma
gg
3UadN_

nie '(5) jako wyraenie rwnowane: wedle nich Jones powinien 'zapaci
Uwmg
mz
QQEEQH
Qxh

_2Ng8HA_%Na
S g_ W E3
Po pierwsze, bya to nieumiejtno rorzrnienia midzy zewntrz-

NE
oqg m
<_

QMom
NQvo

5 dolarw Smithowi. A poniewa wszystkie zdania od '(2) do (5)_ Wypo-

AMV
o
Na QHQEU
O

OEKAN
QN_WIHQNSNWBE nugf
HUQOMaka
nymi =pyt.aniami na temat instyt'ucji obiecywania i wewntrznymi pyta-

Ea
_R52
NEB

wiedziane by byy W oratio oblqua, i tym samym uznane. za stwierdze-

KE
Khan
0320
QlEQOkAgNHMwM_NHO

MQmENm'HS%WQmDka_M
OME
mg
gg
NIQNQMgwg

niami 'zad-a'wa'nymi w` ramach t.ej ins'tytucj'i. Pyta-nia: Czy mamy tak

M

_Mg
nia o faktach, zasada odrniania :faktw i wartoci pozostawaaby
haE OMMHN

__MSE
OH>gE_MWOgg

:M
instytucj jak obiecywanie i czy -powinnimy mie tak form zinsty-

N4 gg
NggNEE
Hmg

^q_ogugm QvGn%N__
Ewa
nadal w mocy.
_*SCE

^5QBMl
tucjona'li'zowanych zobowiza, jak jest obietni~ca'? s zewntrznymi py-

pwgEO5O@UNEQO
ks0888gg Owm
Tego typu 'zastrzeenie nie podwaa w istocie wywodu, gdy stwier-
Jgh
VQ5
NOQ NMMWMQNQHO 3gNum
_Hg

_N:_'ka
omm
NNGBMUOQ
QEOF

taniami, zadanymi spoza ram instytucji obiecywania. Pytanie ,,Czy po-

^gdMagw
gB

Ho_FUv5guN_Bm_O _MEKEWN
NN_ 5_N guoEgg

HSW
mc

dza w najlepszwm razie, e kolejne kroki wywodu m og by zrekon-

_ QNGO:
gmg

_HENES
ggO%
'_GnWOMN
mEKgAm _m

winno si dotrzymywa obietnic? 'moe by pomi-eszane lufb moe by

^Q3
_ __3

UE B_o
g'_OkE WmmMmS_U?^o__
OQQNO
GN

struowane w orato obliqua, to znaczy, e moemy interpretowa je jako

gg EQNOE
ONUNQN

RQgqgagw
B0:g
`OMG

MGE
wzite za (i moim zdaniem tak wanie czsto si zdarzaor) zewntrzne

_bu_^0No
EN
gg
Sm_^NNSSE
QEU
^HEm_2Q0QEOE
QNOE me

cig stwierdeze ze'wntrznyc'h,7stanowicy rwnolegy ('1ub przyn.ajm'niej

HUE
mHws

MvN__NQ_NUMF
pytanie o treci: Czy 'powinno si akceptowa instytucj o`biecywania?,

E vfEEN
pokrewny) dowd sformuowany w mowie zalenej. Ja staraem si jednak
2kg^%O_mwg_ogB__Eh^_9NHa_vSmkwgu

QQEOQ
_`dh
Egggm

QWOOR30:
UE
NUQNNN2308

Bowiem wzite dosownie, jako wewntrzne pytanie, jako pytanie doty-

(m
QUO_M:N_3g gg

gN_mOHg5am'O_ EMgQM

@gggga
wykaza, e w sformuowaniu dosownym, bez dodatkw i interpretacji
3m_o _l
Q_QEEN
QgEH_QNQgMEW\NNNMB
NOBgoqNm

czce obietnic a nie instytucji obiecywania, pytanie: Czy powinno si

_WUE
vOWUEW5
moO_mO

cha'rakterystyc'znych dla orato oblqua, 'dowd ten jest prawomocny.

HQENE
V
gg
OEO
mg

Noga
_N_=E3O

dotrzymywa swych obietnic?" jest rwnie puste, co pytanie: Czy trj- QUEBUUNU
EAom 2552
_gg U8
%gggmm
kE^gUNO_U_mON^_5_QN'H_N _*

_ghk@m Fakt, e mona `skon-struowa' analogiczny wywd, ktry nie jest W stanie
^_oA65
*U ma
OHNQ

_ug___a
NANO:
Mk

E3O_Egg
55_N$UQ_Q

kty maj trzy 'boki'?. Uzna co za obietnice to nic innego jak uzna
_

_ %wx
N3QNS
3_UOE
Man
E833

FE
podway rozrnienia midzy faktami i wartociami nie dowodzi, e
HNAN
HWMOSMN og
UE

Omm
Qgka

M8Wb

- jeli nie zachodz nadzwyczajne okolicznoci - e :powinno si do-

_ _WE
Q@E_Pm_N_0E_2:Mg
ENgNMNOM_
ggg
gg

proponowany przez-e mnie wywd te nie jest w stanie' tego zrobi. W isto-
Pm
QNUN

OUE
_gggg
omg

QIONUHlg
g'a3goaEOHN3
QN3Qmb

WNMgIOogmw

Nb
trzyma sowa.
NWE

cie, analogiczny wywd nie ma adnego 'zwizku z moim wywo'dem.

k
NNaEE65

%Ek^_NO
HHNV
QWHN
_
_amMCEGcbg

Nadto do zaciemnenia sprawy przyczyni si fakt nastpujcy. Jest

gg
Nwsi
k^UQNHNg HEgw
`E^Qmm
OOz U`E^NO_GMNaUSQgg

wiele sytuacji, rzeczywistych 'lub wyobraonych, w ktrych nie ;powinno

UQUci Q_UE
OGEOQ
WMDHHH

si dotrzymywa obietnicy, gdy zo'bowi'zanie dotrzymania obietnicy jest

:

N_fQ_gNUHK_oNQ_mON`va

III
_ 9gg U^NEHQ
SNw__B N_

zniesion-e ,przez jakie wysze wzgldy. Z uwagi na takie wanie wzgldy

oOgNQONOMmv
Egg
Nga
g
N
QMN5
EQmgN3wN
Ma
Ngg

musielimy wczy niezgrabne 'zastrzeenie ceteris parbus do naszego Jak na razie przedstawiem kontrprzykad tezy, e -nie mona wy-
g
UENHWNNQ
MVEMgNN
NQ

Qsa
Owgg
gc
U@EN____
QNA'HKQ_HNQNA3
'EVNHQQM

wywodu. Fakt, e zobowizania zostay zniesione, nie znaczy jednak, e

gUE_MaNQ_E gg
GN

wie po-winien 'z ,,j'est, i 'rozway-em trzy moliwe zarzuty wob-ec

_SNN
MNNHENO

WDN
N_`U^g_N__

E
NNRO
gw___%_

O_MQVmggh
OEN S3
NaO_N_WOH gg

ich W og'le nie byo. Wpros*t przeciwnie. I odwoanie si do owych pier- tego kontrprzykadu. Jednak zakadajc nawet, 'e to, co dotd powie-
Fm_go
gqg

NQ_EOBgsm_k g
Owg
ggg

dEog
|_ __E_
8_OH
_

Ia
O__OTS
mamvmo
50 _gg

wotnych zobowiza wystarczy, by '_pr~ze'prowadzony wyej wywd by dziaem jest prawd, nie wystarcza to, 'by -uwolni nas od 'wyranego
u_^N_H%36
_ma
Hgg

_Ba>> _HMEO
WVNUP

E
m
E8
_R3
EH_ow>gga

kO^g_NO`_NAB_NOBN_QW
E_
m_ gg
nOmqAg13

zasadny. niepokoju. Odnosimy wraenie, e mia tu 'miejsce jaki trick. T 0-baw

59
Mg
gang
vgno
%E_hgmguo
u_____MUM
_EN?

_NNMMN
mQOQQ
 JAK wYwrEsC POWINIEN z ,,JEs'r" 173
172 JOHN R. SEARLE UmM_
M: :zHHBo_

H/MQEEOh_WNmE
HM
mwicego, jego postaw, pochwa i nagan, zachwytw i 'przek'lestw, za-
W
UOQ
OwiQlg_Owgg
PWQN
_w
_QOQ

moglibymy wyrazi nastpujco: W jaki sposb stwierdz-enie' przeze' 1

BNENAB
H OHWZNwg

k"O^MQNQN
g2

lece, polece, rad itd. Gdy spostrzeemy, jak rne s to zadania, do-
Mi
NN
gwlg
__EW

mvgg aga
gOQN

mnie prostego faktu dotyczcego jakiego czowieka, e wypowiedzia

aka
UE_MEwgQ_H:gmU_MWO__E MOWQ
MOmghpa
chodzimy do przekonania, e musi istnie przepa logiczna midzy
QN
Om
%_
HNAEEUQO

OWSNONUNAMBO W EV
on 'pewne sowa lub 'zoy obietnice, zobowizuje mnie do pogldu,

NO
mmg
gaWMO
_N^_32Nm%Mg_O_%H_

obydwoma typami s-twierdze. Stwerdzenia wartociujce musz by

W_k^ONO_AmQMMQUNRWE58 dmgga
N;agg
NEOEQ

W^_5OVMOQ
OHUTONgg 2_N_
e 'powinien o n co zrobi? Chc obecnie zwizle rozway, jakie szer-

NO_QGN
EwmV_NgHE_$2gN>u_wxHUO

OBM ^gGEUQO
U28
Ng_
Igg

inne od stwierdze opisowych, jeli maj wypenia sw funkcj, bo

\Sw
wNEMS
Wb
ga

3QO_BENMOU
H__B
Q_vg

>_NMONeH wag

sze filoz'ofic'zne znaczenie moe mie 'proponowany .tu przeze mnie wywd

vh
KNaga
mag
gmUNOEm
gdyby miay charakter obiektywny, nie mogyby suy do oceniania.
UKABOE OMV
WQNANM
Ekpkw
HNbga

Q_MQO_QNOQ_HEQ a_N%32%
O GQQO
_OmaQMEQO

tak, by jednoc'zenie da w zarysie o'd'powie'd na postawione tu pytania..

QAN
EMN_QNUEQEQUOgm

Uywajc jzyka' m-etafizy-cznego mona powiedzie, e wartoci nie

_NE
Bmg
OGN
N
Qwp

BONmM_U_Mg
UVqa
_VOEUQEH60
WSQ NEE_UKA3NM_@E2MEQ

ggg
Zaczn od analizy przyczyn domni-emania, e na to pytanie nie mona

_mg_MN
UQUNN
aaa

mog si znajdowa w wiecie, bo wtedy przestayby 'by wartociami,

NANSQN
mU5
O
ENg

383183
BHM

w ogle o'dpowi'e'd'zi-e.
mi
gg_

wm
-a byyby tylko pewn czci wiata. Mwic bardziej formalnie, nie
NntW
_`5UM3OQNmN_FQ a QQ
O
WBMUNU

_W_M___
Qw_BM

^MNw9NO_^Na_a :uDM
Tendencja do przyjmowania cisego rozrnienia midzy ,,_jes't 1 po-~

Q_0%
mona zd-efiniowa sw wartociuj-cych przy pomocy sw opisowych,

MNUQ
0N^N_
gm
ENAUOEOQ
i25g_m8%_gOH_%OEggQ

winien, midzy 'wyraeniami opisujcymi i wa'rtociujcy'mi, opiera si-

5mM_NOQ_%Om_B

mBEgO_%_iwO_2H_m%_;N_am MMM
Om

bo gdybymy to zrobili, nie moglibymy ju uywa sw wartociujcych

Ewga
_2ma
mk
N

g_Em
QN
kgm

N_zgg
gg_o_gN_
O^_EMUMBO_ama

gO_muEk
na pewnym wy~obraeniu sposobu, w jaki sowa odnosz si do wiata..

_M\g^E_U$_3w0Mgg E

Od
Om
S3

po to, by za ich porednictwem zaleca, lecz jedynie po to, by przy ich

6823

aUEw
__5QO%
FU_OF
GNR3 E_B

gg
Jest to bardzo. pontny obraz, tak bardzo (przynajmniej dla mnie), e
UkgR3

pomocy opisywa. Mwic jeszcze inaczej, kada .prba wywiedzenia

mgkvg
OQ
QHMOQ OEOAH
ggqg
GNNM
UE
QNU_ga

NoO__O_N^ _Nago
8gg
H3_E
EOmQakN03 __NE

Q_WE
nie jest cakiem jasne, W jakim stopniu ograniczenie si do przedsta-

EO_v_5^iONa_VN_ Egaa
Bgwd
UO
MN

dgm
g
QNN$_WHQO^__k3__
OH8

powinnoci z bytu jest strat czasu, bo wszystko, co udao by si

gg
_Sgm

NUIEVUE
@E__

MO H
B
wienia kontrpr'zykadw moe to 'wyo'bra'enie po'dway. Naley zatem.

mN
UNOE
gz
_NS

=u'sta'li', o ile wywd zostaby prze'prowad.'zony poprawnie, sp-rowadzao

Ow^gN_oQwN^@_ma
>^

sagaEE
NME
O__Em_g

M
wyjani jak i =dlac'zego, biorc za punkt wyjcia waciwe klasycznemu

%E0NM_RSW^_NaO_gm^O__a
UME
_Ogg

303
by .si do tego, 'e uyte w nim jest nie 'byoby prawdziwym ,,j-est,
%OgOvN%_M3Og_O3N_Ma_Omg N$QT^
O
QNS
_EE

OmS0_&QEMNE
N_OUmON_gNEBM
EO
empiryzmowi widzenie relacji midzy sowami a wiatem, niepodobna.
mvwkg

MHUH
E`m%_U__ LOmm___aw_
H
:NU

M
gg

lecz jedynie zamaskowanym powinien e kade ,,powini-e'n nie

%k^N%EH
m__ag`WN
3^:Eo%@_OM%_m__N

AEM_g_
poradzi- sobie z takimi kont1przykada'mi. Mwic krtko, stwarzamy

QgmmO_ENR_HNMUOQ
byoby prawdziwym powinien, lecz jedynie 'zamaskowanym ,, jest.

OHmE_Ugo
NNB
3g`NEN02
AkCTS

MEVEOW_OC
m__M_N%_gPE3Hm5NmV_O_%:

a_%gM_`^N33%
sobie w obraz mniej 'wicej tak: najpierw przedstawiamy przykady'

dOgo
Mg
amag
M0033
To przed-stawi'enie tradycyjnego stanowiska empirycznego byo bardzo

N_HOE
2gOH

%gk$_32m%E_^mE'N_oa_Mgma
o
tak zwanych stwierdze opisowych (,,Mj samochd jedzie 80 mil na

aUNNBN
MOMEO
N
2EQogOENQOTE wo
go

polbiene, mam jednak nadziej, e pozwala ono odczu si opisanego

mwOUNgQEaE_UW_aN^%m_E_%_
NOQ
angQN
0%

Egg
HmgNHQH wgNa
godzin, Jones ma 6 stp, ,,Smith ma brzowe w'osy), a 'nastpnie

g:
WUQONH:
gwHM

ENVBOQ
E00?

obrazu. W ujciu 'pewnych wspc'ze'snych autorw, gwnie Hare"a i No-

Og9m__
_ggw
%mhm

N_gv__mo
Omg_mvN_2_2_oN_SNQ '_O_OG

H^_v:`^N_wgO_OMg
przeciwstawiamy je tak zwanym stwierdzeniom wart-ociujcym (,,1Vl'j,

zv
wH`mh
welfl-Smitha obraz ten nabiera szczeglnej wy'ra'zi'stoci i subtelnoci.
_M
Np
Egg
Nmq

E^aOKmg_mENU_M2HO8PaQMNga
Bm
gWMwVi_smUNvmMoO$EN_wB_

samochd jest dobry, Jones powinien zapaci 5 dolarw Smithowi,

P3
UQM
MQOH:
EOQ
Egg

Dlaczego wic jest on -zy? Bez wtpienia z wielu powodw. Poprzes-

gm
E2
U_%Z ^__N_
ggg

EOMV:`^_5O
Q0NUNPEA
UvO_

OMEW8
,,'Smith to aj'dak). Kady w'dzi, e s to rne wyraenia. Podkrelamy'

N
am
OF
_

dm
NAENM
_%_OMagwg

tan jednak na wskazaniu, e jednym z gwnychl bdw w przedsta-

gggm_
mE3 U%__

k^E__Egg
wwWN
NSmg
oEgNv

%^_ M_O%nH_
t- rnic wskazujc, e stwierdzenia opisowe mog by o'biektywnie~

BE
NGN
HWUENE
2l_gQgEgg
ENQQ

wionej przez ni-ego sytuacji jest prz'ekreleni'e moliwo-ci kons-ekwentnego

Omgg
ggMf

wmggm%aO_
ro'zstrzyg.an=e pod wzgldem wartoci logicznej: 'poniewa 'zr~ozumie'nie~

EEUN_E\?^_QMg3_nOMOm
mBEOQ
M@EOW2QMNEmOQvEM%WNQ'OaMU

Hgwg
m_EW
wytumaczenia takich poj jak obowizek, o'dpo'wiedzialno 1 zobo-
@mW
QUHOQ
EN
Mag

Ou_m_m&_QNEB_SmO_OH_N
znaczenia wyrae opisowych jest identyczne ze zrozumieniem, w jakich

%bg
wizanie. A

_NOHEQ@O_GNH_UE
_ggg

S3
obiektywnie dajcych si ustali warunkach stwierdzenia t-e 's prawdzi-

QENOHNGgsgd

Qw@'E2_MONOQWQMOO 3

` Aby to okaza, rozpoczn od stwierdzenia, e obraz ten nie zdaje

N_MVHVN
gO_EO

UgNH@a"Eggva
Q__FNEMU_E_Nm_g%OEH_gg
UQUEgg

we lub f.as'zy'w~e. W przypadku stwierdze wartociujcych syt-uacja jest

MQPQ3
_9E^
95a%N_a
sprawy z 'rnic pomidzy 0 dr bnymi typami stwierdzze- opisu-

msw
OQNm_E o akgg
ghg

zupenie inna. Samo z'rozu;miene znaczenia wyrae 'wart'ociujcych.

Ogm
NNA
UMOP MHNUgQHQEMSN
gIQSEMO:EBM3

jcych. Paradygmat-ami stwierdze opisujcych s takie wypowiedzi

O_E5
NNU_:UO%N 9Ha^wm

nie wystarcza do zrozumienia, W jakich warunkach s prawdziwe stwier- H_mQENAQggga

QBJ
UNQU
Qg

gg
vE5853
QMONQ

jak: Mj samochd j-e'dzi-e 80 mil na godzin, Jones ma sze stp

Uw3gm_mOk_gQ_av_^%moQwF2:
ONg_
Mg
ma_EHmgg
QQEN
QW

MOOWUUQQA
MNEQEww
dzenia, ktre je zawieraj, poniewa sens tych wyrae jest taki, e
s*
SmgWN
_ _0_gwz

wzrostu, Smith ma brzowe wlosy itd. Poprzez sw sztywno obraz

%zg
m_Qw_gg
NNO

mm_2_mv
_g_O_HBS
O__

NO_OH20; gg
NN_UmONNBNa

zawierajce je 'stwierdzenia nie mog by w ogle uznane za obiektywnie.-

NO
mgg26m0
@%?nBgUg_N2as

ten zmusza nas 'take do przyjcia, e wypowiedzi ,,J'on'es si oeni,

ggg
UN
qou
_$a_m2HUO
va
_gO_h__
UNMFgg
pEN___EQNQ

Eq_gMP_wmN_Q3

lub faktycznie prawdziwe bd faszywe. Kade uzasadnienie, ktre wy-

ON33
3gN_U%
wdEgg
Qvam;

Smith zoy obietnice", Jackson ma 6 dolarw i ,,Br-own zdoby

N_aEONN
:QON

_3g__'%_QNAN
g
HmaSQ

QNGM
308 EH

powadajcy stwierdzenia wartociujce moe poda na ich poparcie,

Nm_~u_MN_5aOQ
Nk8J^CE
_ONgge

punkt w meczu baseballowym s rwnie- stwierdzeniami opisowymi.

O_QM_ gFMH
sEHgN_Eg

%H3_gEUBm3_MEO_UQWQOQgBUMGN_

'z k'onie'cznoci zawiera odwoanie si do przyjtych przez niego postaw,

O_GMQN
Nga
^BNo_H_2EM_hg_AOME

Jestemy zmuszeni tak sdzi, 'bowiem to-, czy jest prawd czy nie, e
Omgg
MEMNLNM
NANO
ONEO
mgU
hmm
WEPEQ
3_GE

OUv2g_QO;_NOMB3mQ3

kryteriw oceny lub zasad moralnych, wedle ktrych postanowi on y'

ON^__8_f
mgg
AEN_MGE

kto si oeni, 'zoy obietnice, ma 5 dolarw lub zdoby punkt jest

HN
O
Egg
mg

gQ0O%_UgWO_Qm^Q QQ
_3%?5_gO__

i ocenia innych ludzi. Stwierdzenia 'opisowe s wic obiektywne, stwier- w tym samym stopniu spraw obiektywnych faktw, jak to, czy kto
mm
_v~N__maganoa
SKS
wg

ma_g__M
ng g__
xNGO
_MGE

gQGSQ
MNgg?wm
_o

M
3

dzenia warto'ci'ujce s subiektywne, i rnica ta wynika rz rnicy

O_wa_ygwmOw_Nh
NEQN
ogg
BEE
M
ma

ma rude wosy i brzowe oczy. A jednak wyraenia pierwszego rodzaju

KMQN
QOWE
QWQNME
MQUH
GMQQNNH
HNE
_g o B4_*G8

midzy typami wyrae, ktre W obu wy'padkach zostay uyte.

Mga
OHG358

953

(st'wierdzenia zawierajce sowa ,,o'eni, obietnica, itd.) wydaj si

k^_ga

NOE
UE
Sgggg

0NH
63__wag
w

NVSU
g$m_mgs_mo D

U podstaw tej rnicy ley fakt, e stwie'rd.'zena wartoci'ujce wyko-

Hg
m
_MN
WOMKAHB
$O

cakiem odmienne od prostych opisowych stwierdze paradygmatycznych.

EB

Bgw
ENE
oagg
_g_:~zNEUN_a%yg_nOmoa

_UEE 2gg

nuj zupenie inne zadania stwierdzenia -opisowe. Ich zadaniem nie

_aNUE
Qz_QAqOgaW_g9^OgUEOENE

dOEQO

Na czym polega rnica? Ot 'cho oba rodzaje stwierdze konstatuj

_mz
kEU
$go
Q_aN_E3Buh
mg
aga

_U_m_Q_MNEEQNGN
HNHVHOM

EUgaOEHQQ
m8%*NEO

@NEM%8M_g_ %MMENU;

jest opisywanie ja'kichko'lwiek waciwoci wiata, lecz wyraanie uczu

mg
UQMdN02
0_Egg ^UN_Em_aO
O_EM:_gab
 JAK WYWIESC ,,1=owINmN" z ,,:u:s'r" 175
Umavh_ _ms

_HEQ
ZH_HOH:
174 JOHN B. SEARLE Om_
M H_gm_ N_ zHEHo_H:
stytucji baseballu i szachw. Pod tym wzgldem, e s systemami regu
GN
USQM
wg
UHEEaggm
EKS

nagoa
630% wz
ag
pewne obiektywne fakty, stwierdzenia 'zawie=rajce sowa ,,oeni, obiet-

'U_MVEUEQ
.konstytutywnych 'i konwencji. To co nazwaem faktami i-nstyt'ucj~ona=1-

N__g
wmWBaNQ_%NNM2wW
N5833

_gN_U
8mz
UE
M_:
E03:
nica, ,,'zdoby punkt, i ,,5 dolarw odnosz si do faktw, ktrych

g
P-Yml, '00 fakty, k'COTe 'Zafka-daj istnienie takich instytucji.

w_ _%__mN_

gg
ggo_w_NQEEmQggw
HNOE
ggggg
gg_
3_g

QEE
g

gOMN
zajci-e zakada istnienie 'pewnych instytucji: mona mie 5 dolarw
8Oagf|m_gmBO_UgUs_HOf$m5 WN
gg
vgavw
OrQEO
QQWOQ

QUEMQN
hg
vg

wklqo? Soble aw
Z istnienia i zaczniemy pojmowa natur
NAENN

NAPWE
ggg KgU_
`Igs
tylko wtedy, gdy istnieje instytucja pienidza. Gdyby ta instytucja upad-

$_WNw
Q
S_ggg
sx gggg

R833
gw

_ _ a ow, 1nstytu=cjonalnych, niewiele ju :potrz-eba, by spostrzec,

Na

MEG
2m
VUg
_*Hm_Hkg

'wgSgg
PO_meg
N_%E0_
a, posiadaczow-i 5 -dolarw pozostani'e W rk'u zamiast pienidza prosto-

0N_Ao_
jak wiele typow zobowiza, upraw, odpowiedzialnoci i powinnoci ma
_NQ_33' U5Wg g

_g%ogsg
MOg_E_Bam

OU
g gMQ
N5S%QVV
O Q gwMRM

ktna kartka papieru z -zielonym na'drukiem. 'Gracz 'zdobywa 'punkt tylko

_8_aa_
OEOg_M

_EON%_O mENUg
_ ov
m_OP

gm
chamvkter Z1ns5"t_V-la11`z0Wa*nY- J*eS' '00' Czsto kwestia wycznie fak-

g
%N_g_aomHv2gs_M383
_FP
bym
wwc'zas, gdy istnieje instytucja gry, W ktrej bierze' udzia. Bez tej

5Bmgpm__
%2_gMmNB
U
'_gM%mgO`E^_m_gns
U
_SM050%

O
tyczna' czy na `k1mS Cly 'Z0b`0WZa1'1'e, CZY RTO przyj na siebie obo-

QEN
_gi
IM
l MQEH
32303
HWggEH

O
NAWQBO
instytucji zamiast zdobycia punktu dobiegby tylko do miejsca, W kt-
OHWNHM
EgH_'GNgQNHL O

wizek, czy ma prawo bd CZY Wzi 'Ha S-'e*bi'e odpowiedzialno. Jest to

bgwg
_M383
*UND

Q3
gg
Mgm_OP

agw
NaRAN

HUBMEgANN
_3_VQM_OSQ

HmMBENG
rym zostaw-i pak. I podoibnie, mczyzna moe si oeni- lub zoy
_%Nw_P Egg
POgg

N^EO_W_UONQQOU
OE

jednak kwestia faktu instytucj-onalnego-, a nie nagiego fa_ku_ 0W0y_

H`H_aaa
QMm

vE M
N_Omgwmg
I_SES

KWOTU
_OQQ

Mogggo
obiet-nic tylko w ramach instytucji maestwa i =obiecywania. Gdyby

w
_?Emm

_3gWgga
_WU5_O5_Eggmg
QO?

YVHJ 'l WSIII-le 'do takiej zinstyftucjo-nalizowane-j formy zobowizania

MNNAEPH

ga^8Hg

_5xw
gg
ga
ma
tego nie byo, nie robiby nic wicej jak tylko wypowiada pewne sowa

o o
NAOEQOH
omg
_can
QNgo_OQQQN5$mEN W

1 ie n1cy,_g y wywodziem powinien -z ,,jest. Punktem Wyjcia ,by

a
ge
20%??

wago
M
m
%E_W
HgU33
MH
mgm
i wykonywa pewne gesty<Mo'e'my wic okreli pewne fakty jako
H8_N_=HQEH%_ M03
Hgg
_Hmmm
aOM
NGN

nagi fakt, ze ktos wypowiedzia pewne sowa i za ich porednizctwem

0omN_O?Q3
mdgMU_
VSHQ
,_M
fakty instytucj'onalne, i 'przeciwstawi j-e niezinstytucjonalizowanym lub
_%mGg
NN_EWQOQ%U^E3
EMOH2Qgu
gg
HN
Qva
QH
33

ldwgaly sl go. 1nstytucji W taki sposb, e zasze'd pewien fakt maty-

ON
_%O%_
_gmm

OmO_HUmQN3gGgQOgmg`MGE
N_u[^83
5_dQ_
nagim faktom. To, -e kto ma W rce kawaek 'papieru -z zielonym; na.-

WgMEaww
3_OE
lOmEUHN

_ cj na ny,' ziki ktoremu doszlimy do instytucjonalnegg faku, e

5am__6
oGN
O1

3
RWMNBU

5233
Uma
22_NsmE_ggQva
ggOP
>3%
-
_ag
drukiem jest nagim fakt-em, to e ma 'pi dolarw 'jest faktem insty-

6aq
Hg_%QE
Um
g
m_kg^5gOH_UO5_5EUN
`
Vqg

Jeden cZW1k P0W1'1'eI1 ZaP'aC' d1`l18@m'L1 5 dolarw. Cay dowd opie-

Bkmo

_ EGMN
NAE
_ WE
N
tucjonalnym 'i>Kla'syczny 'obraz nie Wyjania rnicy 'midzy stwierdze-

N_wENOE
5baw gm
ggw
_OaNNUg_m5o_% smg
QMggO
SA
OE

Egg
m%U%m_Hw
rajs fna ''d_W`amu 'O lfelly konstytutywnej, ktra gosi, e 'kto skada

H
gGHg_Egm

E533
mEgg
niem nagiego fakt'u i st'wierd-zeniem faktu instytucjonal-'n'eg'o'.

mgmg
_Qm_@$g_g_QHO5$wa
m_mgQqi

0b1*eLff1C b1G!`ZB 'na 'siebie zobowizanie.

N_gHmB_mO_ QMO
oug
OQO_N

Sowo ,,instytu'cja brzmi tu -do sztucznie, spytajmy wic, jakiego

Ogm
_nmafH_U_H_>?
Q_5Q^%FENU
_$5g_d6g535050

^kENE
2UE

WO_%
OB_>W%QO>M Ed
N_HNOE

_ MSMNE
Samwla 'tlemrw Jaki SPOISO-b mona pr-ze'prowadzi' 'dowoln liczb 'taki-ch

OP
N3
daka
ww
rodzaju s to instytucje. By odpowiedzie na to pytanie, musz wprowa-

|NG_hm
_Q33a_mV_' _g%^

O_Qa_US
ODOH
`QHQOO Bg
_h

Q3
QQ
om
Ngggo

wagN
ov
HENNOH
dzi rozrnieni-e midzy dwoma rodzajami regu lub konwencji. Pewne

NNE
0__2gNpggo
M

. 'esmy w.poow.1e siodmej serii 1 ja juz daleko- przebiegem poza drug

_Wmvv Np

_g

Ja Wy`" W"-firany m:r.'Rr? @a*<iW1i1@ 1mi@nnY Przykad-

NNASMM
O@Hg_O_NA5%gWO_HOm

HN_OMMNHQ
g mz
EQMU
__HO%
SWUFH
kQUQEF
reguy reguluj wczeniej istniejce fonmy zachowania. 'Na przykad

^wgdg
baz. Rzucajcy zamachuj.e si, strzela do C-hwytajgo 1 ten j a_
HQ__GHQM
ggNOCQg_HU2_W2OKAUHGUSNM
vx
mO6

QHQOUN 2_O__
Qwm'D_UNQ

O
_'0gEm

I%N
EUE
g
pmg
reguy grzecznego zachowania przy stole 'odnosz si do sposobu 'jedze-

_WF
_6

MOB__8O%J
WHgw N
OEE
U_O_aw_N%Hd`fg^>N?Ns_UgUkUUEN

P16, a mnie brakuje jeszcze dobrych dziesiciu stp do linii. Sdzia krzy-
SUNH
mw_Mo_

a
^N_E

wO$N_H_m 5m@_H
U5
gNm

SMWNU
EM_mgm
nia, ale j'ed.'zenie istniao- wczeniej ni reguy zachowania si przy stole.

Ugg
Omog W
MW
U

czy ,,out. Ja jednak jestem pozytywist 1 nie S.ch01dZ_ Sdzia kae mi

MWEBN_gg
O5_O_EEM_Nq@g_
WPv
wg
dh

_POHN Q3
_m

EH
U2
mg
N
ggM QNA_W__M@__O=

O
gws
Z drugiej strony, *pewne reguy nie tylko reguluj, lecz stwarzaj lub
3
gg

zej 'z pola. Ja mu na to 'zwracam -uwag, e nie mona wywie po-

Ogw_NOM
NWMN
O_NQ%MEN
mh

ggQWH
MgNEOF

ma
V
mg
ADEOQ

definiuj nowe formy zachowania: reguy szachowe na przykad nie regu-

_mgQ'"sknaw
QMNO

QOGwgamm
vEWOvv s_ 2935?
N

'l_m1@ff1 Z `1'est - Zaden zbir stwierdze opisowych, stwierdze opisu-

wa,OBgOHNNUQH
mHN__Nwwpw

MN02
g9^Ohwa

MNBVN
`$______

MOEHU
luj istniejcych uprzednio czynnoci zwanych gr W szachy, lecz raczej

BgE3
OH_NENW
H_HQBQQN
wuh gg
_H2_E QEAD
Ona
g

Jcych "pewne zdarzema _ '"11m'a0`Z mu - nie pociga za sob stwier-

mGggNHQ5M
OIGO
d_O
EvN_Om

MOQW OEWO
tworz one w pewien sposb czy definiuj moliwo owych czynno-

ANHOF
MQBUQ
N28
ga_NNNWUOQ
ImWv_U>_N_ENMV
AEH
Ugo
gkod

OE E6
d'zen_1a_ Wa1'45*SC1`1Jfe8'0~ 1<"1e nakazywaoby mi, lub stwierdzao, e

%Qm
3gEN_$QMQHMgO%MWMOQ
ci. Czynno grania W szachy polega na postpowaniu zgodnym z owymi
gREQNNM
M_OE_RH_MU
mFkw^_wmcgg

powinien-em opuscic pole. ,,Po prostu nie mona uzyska rozkazw ani
mW
$wOM_O\5_NmM_Q_H NQNOH

Eau
SQEEOQ
om:
_hO_Hg

ANQgw
gggwu
PHBV
gg
jes
m5Q_E09
%MWN5_

reguami. Szachy nie istniej bez tych regu. Ro'zr''nienie, ktre ;staram si
KUNW
_2_mg 'IL ' ` ' ' . ' ' - 1
ON

_ a_swg
O_ F3
NQgU_$F_
Hqxv

NCQwhu
S2_N_
Q_N_QE

tu przeprowadzi, zapowiadao ju Kantowske r-ozrni'enie 'zas'ad re- N_HNO@MNa

__lUE aciyyfnf Z famow' OffzbnaJest j~eszc:ze wiksza przesank
UN'NOAm M
gg
ggn
g
MM
Ha
Ug
UHNPW

_ _ Jfca rafzam Wlc 1 Stal na drugiej bazie (skd nie ruszam

g`QoM
agg?
OQ_EHNgMQGQNNNMO_WM3H%OQgMmON'_ ^ggggm
gulatywnych i konsty"-t'u.ty'wnyc'h. Przyjmijmy wic jako 'termi=nol'ogi
WgENB_ _ mU3OmONm
gg E8
3

si az mnie nie znios z boiska). Myl, e kady uzna e to czego

`UE
GN
Umk
_UM

gdggg
P
aNE_HaE_enN_U_%gF_v QMM
O__MOQ
NEN

EO'OMB

i 'opi-szmy wprowadzone tu rozrnienia jako rozrnienie midzy regu-

Ehgo
_ M
mwgUNO Egg
0UqOH
QWNW

d-am Od SdZ'e80 jest nedorzeczne _ i to niedorzeczne 'vv sensie,logicz_

_NwgqQONOQoggma
amM
QNIU_

_gmm
wHgMag

ami regulatywnymi i konstytutywnymi. Reguy regulatywne reguluj

_H_
O_HEQ%_g

nego absurdu. O-czywici-e mona wywie ,,fpowinien" Z '@S"" Ch0

gomwg
`NGNOE

`^O
a$25m_bM_sgH_H3gsmm
l_wNHgmgmgmvm

gBNN
IMBGE
EOUEM

czynnoci, ktrych zachodzenie nie zaley od regu. Reguy konstytutyw-

NOE_ma
mgkr
gNM3g_5`Q_NE=_Um5mM_

pewnie odtworzenie tego wywodu byoby W tym wypadku 'bardziej skom-

MQOMEMOQEQU
Omg
%53
2150%

QE
geg
g
_wg

Awsma
8 Og
haha
_EON_o

ne konstytuuj (a nadto reguluj) formy zachowania, ktrych istnienie

N_OT3dgo

P11'1<0W&'I1e ni W przypadku obiecywania, przebiega w zasadzie bdzie tak

_ *swa
QONVO

logicznie zaley od owych regu 7.

__
10NAEN
_ %m22mMggmg

QENU

samo. Decydujc si na gr W ba5eb;a,1.1, Z0b0,Wza,e,m si do p_r_ze:srze_

MWNF
NN5BE_@O%_mo^Nv0_Bma_O gE
U
g@Ew
7_Og
NH_QQ

WME_SWBWOQHONM mg 3 Hww
NEO
mWg

fhg
^knagm
_Od
UEUmg

Ot instytucje, o ktrych mwiem, s to systemy regu konstytu-

fg

grania pewnych konstytutywnych regu-;_

3
O
k'
Ovuam_ swafg_O_Og
maggo
g9__g5__wa

tywfnych. Instytucje mae~stw.a, pienidzy, obietnicy 's podobne do in-

ON_iOQOSm WN

UHQ_Sk^_QUK
EWOHO

fm Irfzemyy F"1`fiZ1`<>_Zl1IIl1e,C, .ze tautologia mowicaz Powinno si dc-

Oa
UE
Nmp
NEQ
ogE'_@QV2nH5wN_O_UHOQ
Hg
Oap
NMOQ

3m_
wgmvm

NFM_%Q_HENm_a _g

` y YVC SWOIC 'b1em1 JS tylko Jedn p0r'd wielu analogicznych

m`^m__C3

G Por. dyskusj na ten temat w: G. E. M. Anscombe, Bmte Facts, Analysis

maMw<ag__H
'
Q_OORha
gU%gNmdag
_a

1958. taut'010811 d_0'Y'CZCych 'z.instytucj'onalizowanych form .0b0w,z{1u_ Na prZy_

O

_mma
0_m_as_'8xm_sg<m
6033
BH
WNQU
ENNOH
HOQ
OmU_gNO_oWHO_zmQmggsg

Umag QOmgmOQ
FQ_mz
KAN_Q_OUHQN8_LO7 2393 gog

7 Na temat podobnych rozrnie por.: J. Rawls, Two Concepts o Rules,

_H_
2gz:
gvw _Q$_gEOSmQN
@U_gg
NOMEN

kad Stwdzeme Nie POWHTIO Si kr*a" moe fby zrozumiane jako

QQEKg

A :HIBOE^_Om ma_v

Ph'i1osoph'ica'l Review 195-5. ' ~

1?

4
 Z3_
176 JU-im It. oraz-xzu.n.

_ql_En H
M@E
lizy. Rzekome odr-nerie midzy tw-ierdzeniami opisujcymi i warto-

g
MNLwtENANMVSE

HMFNUW
QUMOMQNU
@a_E_gMQx_g_KN

EMNada
OGWUBMWEQDN
stwierdzenie, e uzna-nie czego jako czyjej wasnoci koniecznie wie
F_K%^mO
mN
EE

OVGQN^2gH_
ciuj-cymi jest W istocie zbitk co najmniej dwu o'dmien'ny~ch rozr-

m
0_mg
a_ggME

MuOm
2ma GN
si 'z uznaniem, e tylko waciciel ma prawo ni dysponowa. I j-est

OMU_wO
;O8I_NMSO EMOQQOEMWNOH
kg
N:EE
Eom

%MGNEOEOgz:
NANEOHH
WNw__5a

niet Po pierwsze, rozrnienia pomidzy rnym rodzajem czynnoci

MO
Q@EEHQ
to konstytutywna regua instyt-ucji wasnoci prywatnej 8. Nie po-

H'M_NSOmmg
G
UUNQOFH gggw
EgM
MUMONO

_mmg_5f@W5_ Wggga
sownych -- jedna rodzina czynnoci sow-nych zawiera wartociowania,
rE%Ibmm
_mgm

gO_MON
_8
zga
MWNOE
0%
H QOg
_CUE
winno -si kama moe by rozumiane jako stwierdzenie, e mwienie
l8`_ Mao
HENN
ggOP
NAME
ENN
%N_w
_EO

inna Zawiera 0'pSy -- jest to rnica pomidzy rnymi rodzajami siy

ONPMVHMBQEMHQwg
QWQOQ
OMNNNWOQW
w sposb powany koniecznie pociga za sob obowizek mwienia

km
G
WIUEN_Emp
398%Om
NEEOQ

wypowiedzi (illocutionary force) 9, po drugie rozrnienia pomidzy wy-

GMEO
PSOOEV

w__ma
UE
Oggt
gsma
_Rgg
prawdy. Inna regua konstytuty'wna: powinno si paci dugi moe

UQEOQO gog=Mw_%_
NNOH_QHaggy
Wgg
U
ENW203

powiedzia:mi, ktre wi si z kwestiami dajcymi si obiektywnie

$5f$_Ba
MOWMVNO
Umg
ENNQEGQN
GN QEEN
NOK5
by rozumiana jako stwierdzenie, e uznanie czego za dug koniecznie

EMOM
M
EQ3
NW_EMQOENEE
EOQQ

rozstrzygn jako prawdziwe lub faszywe i "talkimi, ktre w podobny

OWQN
QPag

QM 35 m_H_m_
Og_magg
MOgra
pociga za sob uznanie obowizku spaceni.a o'w=ej sumy. atwo zro-
QQOna gg
QMEO
wm
Nvm
Bwgmmg

sposb ok-reli si nie dadz, gdy s kwesti ,,=oso'bistej decyzji lub

_UE
n__8O%

NNGWUOQ
OmO>_WNV

_wmoa
^3
WKANWOH pg__%_

N_ON_Q5_O m:umN`NE
Egg

^Ng_mN
zumie, jak wszystkie te zasady dostarczy mog kontriprzykadw ogl-
_=

O_Rawm
ON
OP
gQEQNWE
wga

spraw przekona. Zakadano, e to pierwsze rozrznienie jest (i musi

ag%O__gas

=g25Hwmg
ma
_Nma
Q=
_ma
gNOMHEE

nej te-zy, 'e nie m-ona wywie powinien z. ,,jest.

ONE
GN

___%_
NE_Lk
MEgg
MEOQ

by) SZCZGUYHI przypadkiem drugiego, e jeli co posiada si wy-

M8:Ma

g
U33 mg
w2N_2
SQOMV
NOE
%3

Na razie moje konkiluzje s wic nastpujce:

g gwz
NEgW_E`qOQMw3^gQoN%wUe5NaMQaWB_gw
WE

powiedzi wartociujcej, to nie daje si wyprowadzi z przesanek fak-

MNEU HNQQ

_E V
8*gg
|ga
H
H_
M
kg
6Hg
Q
H
NE_H_
GH%%U%
0^ONNUK
1. Klasyczny obraz (dotyczcy relacji midzy jzykiem a rzeczywis-
'MMQNHQONFAUg UMOgv3
QgUmvNGN
UHEOUOVwgg

yctmych- S0T'n czci mojego *wywodu jest wy-kazanie, -e to zaoenie

Bw5
gg
EM
NONW_QN^MVM>_kg

UkAUMB
toci) nie zdaje sprawy z faktw instytucjonalnych.

GFN
N_UQ?GHNOEMgg
Qmwggg

ONNam
_WNwma
K_~N_a
gg
QNUM

jest faszywe, bowiem prze'san'ki faktycz-ne mog 'pociga za sob kon-

B_M_r
gg
2. Fa'kty instytucjonalne istniej W systemach regu 'konstytuty=Wnych.
a'dBg>;_NOgm~_O_ n:Mg

%M\?R_^gOf$M_N
EN

kluzje wartociujce moc wynikania logicznego. Jeli mam racj, to

Ewagmm Eg_bOH_Vg
3O

mg9aUmg af_Qgm
xga

3. Pewne systemy regu konstytutywnych wi si z obowi-zkami,

^g_M5ggm
QU_EOwMmNgWOH2_M '32ggma

rzek-ome rozrnienia midzy wypowiedziami opisujcymi i 'war'tociu_-

_Hga

zobowizaniami i o'dpowi-edzifalnoci. `
MO
Ugm_2O%N_>uo_`_dMH_ NEgg
Ogo
MEK
REEOQ
H`EOval

V MH_UMo2E3gOm&U`3_QOQON
Jcym mna utrzyma jedynie jako rozrnieni-e pomidzy dwoma

MUMQQQE
$ENO_M___Op_QM ME
@mM_
S93
gNAE%N_o_H 5Mg
_

Ngagm
8Omg
4. W syst-emach tych wywie 'mona powinnoci 'z te-g'0, co istnieje,
M
E

rodzajami siy wypowiedzi: opisujcym i wartociujcym. W tym za

_*
MQNOH
EU%NAME
UN_ AWS_OWHUaOMOBUM

j wedug wzor-u podanego wywodu. '

_FH_3U_O`
A QMGUOQ
Bap OP
gg

^
NUgN
O3mmm

sensie rozrnienie to jest mao poyteczne, bo jeli zechcemy cile

HOwa

ONmgm
og
NOwp
OMg
Q3
UEUOHQQ
Konkluzj-e 'te pozwaflaj mi :powrci do pytania, od ktrego rozpocz

magaOQ Hwo_mgmf
MNQUQNQNOQH m
MEEN
HBMMO
MNNMVOH
gg
WwagEOm%

rozumie sens tych okrele, owe dwa rodzaje siy wypowiedzi s

Hu

O@H5Q gmpxg
OQEE
QOQ
MMW_gm
MEQW

_HUE
si niniejszy paragraf: w jaki sposb stwierdzenie przeze mnie faktu

aNE_NOOU_Nw_^KWNEE
30 ggmmm

jedynie wybranymi przypadkami spord setek rnych rodzajw siy

MEMaNUk%am

HBH>_KHN
N^HgoGN
omg
_ga
N_gA_Q0Nk_QHa m M_

dotyczcego zpew-nego czowieka, -tego mia~nowici.e, e zoy on obietnice,

385%
EQ
UNEMW
v

wypowiedzi, i zdania o formie (5): Jones powinien zapaci 5 dolarw

Qmgo_QwH_Ba%NOgQUWQWU
G_moHMNO
EQEEOQ
MUvO
wag
SOEOH
zmusza mnie do iprzyjcia pogldu o tym, co powinien uczyni? Moemy
_OO_MuMN_Ew
ggmam: gg NG

8_a
2AQ _OoNME_WN
v
MO1
woa
:MUEQTAB

Smithowi nie mog by na dobr spraw zafliczone wycznie do jednej

Qggu

QNEN_Su
aS
_
*a

Om_S
cggga
WN
QWNUNN
zacz odpowied od stwier-dzenia, "e uznanie iprz-erze mnie takiego faktu

Ao

z tych dwch klas.

Ogo
N_gg

ggggo
KEQOM
UE
Nga
IENi
mg
inzstytucjo-na'lneg-o jest ju samo- przez si odwoaniem si do konstytu-

_@N_a_ w 5Egg
wOmw5wm^g_OgEgmg
_m
_ Lg250
M2wag
383"

QUNE
tywnych regu pewnej instytucji. Owe reguy nadaj 'sowu ,,obietnica ~ na Tum. Jacek How-ka

Q_QH=_mVgf3
MBQE_H

mgw
gUSJ3
WN
H_
d WW ma
EsaEEUM
i

waciwe mu znaczenie. I reguy te s takie, e przyjmujc pogld, e

NEVBEWUM
EUUF
dN%TOHN
3

$_OWNO
Eu

Jones zo-y obietnice, zmuszaj mnie do zajcia stanowiska w kwestii

QQ
cm
M
H
UOQ
gmam

gpQM2NEN
9 W sprawie wyjanienia tego pojca, v`de J. L. A ' H '

O
Q

nO_ c OUE
_Q_

gI_NHw%O%mN_
OmgNEGB

mo

tego, co powinien 'on uczyni '(je'=li nie 'zachodz nadzwyczajne okolicz- with words, cam-bridge, Mass. 1982. 1 mm ow to Do Things

NHUOcog
_

%V8OM
wg_ga_mm

noci).

V _QUMOQ
%gg/^
NBO_Ug_5 _*Www
_a2UEQH
Innymi s--owy okazalimy, e obietnica jest sowem w.ar'tociujcym,
mOMO
oH_gO_k_^a%wNEQBB Ngm
ON_QRAQ
_Mm_wgg
ae poniewa jest ono rwnie czysto -opisowe, W istocie okazalimy,
OaggOMmwg
agwNN_O_OnoUE8_OQOQ
_Eaaa PHkga
O_EOmON
e samo rozrnienie midzy tymi kategoriami wymaga ponownej ana-
BMNOH g3ogm
MmMGEhw
omwsWE02

B Proudhon rzek: Wasno to kradzie. Gdyby kto usiowa traktowa to

C_OgN3
3omgpz Qggwar
HONH3
AOwgg
NHga
EomGE

jako wewntrzn uwag, nie miaoby to adnego sensu. Powiedzenia to byo

_gmomg
bM
_vogmg
gNggUENugUsmg
gNo83%
gHQAm_EBOQ

bowiem pomylane jako uw-aga zewntrzna, kwestionujca i -odrzucajca instytucj

EUQ
NOHGgNv3 QEUW
Hgogn
MOw

wasnoci prywatnej. Sw paradoksalnoi i si wypowied ta zawdzicza uyciu

Q_GNHmgUMONHg
H_38
Mh
mam m_gudfqm;0303
NQHBB_ngwa
ogmN_QEEF

terminw 'zewntrznych wobec okrelonej instytucji, w celu krytylki tej instytucji.

HgsHgwg ox
NHSNOE
wolOMm
gm
gm

Stojc na gruncie pewnych instytucji mona manipulowa reguami konsty-

QENNahgm
moa
E24_vt Q5
uMQENH
NNOumg
gu
Jahgs

tutywnymi, a nawet wyrzuca jakie inne instytucje za burt. Ale czy mona
mNamO
gNwdggs
EnQBN3
Mg
u
goaw
GPog

pozby si wszelkich instytucji -(po to choby, by unikn w ogle wywodzenia

WHQNg_E_8
QU
gPwgm
gmQNOQ *mH3
_amaME

,,~powinien z ,,jest)? Jest to -niemoliwe, je-li mamy uczestniczy W tych formach

wg_^N_PMQQNH
wgom
no=amo_Sh%aP8;
m_3

zachowania, ktre uznajemy za swoicie ludzkie. Przypumy, e Proudhon rzekby

EH
QgnmmgN_3_5uOwN
rE
HHNOQQHQ
QN5 om

nadto (i prbowa zgodnie z tym y): Prawda to kamstwo, Maestwo to

wmEx5Obm_9NSgma xNEGUOEN
3
t O5Hm`
gc
NEgw
N_;gw
Mg_:

n-iewierno, Jzyk nie suy do porozumiewania si, Prawo to zbrodnia

E_O_H_WS_mogBum_E

mE
itp. dla wszystkich moliwych instytucji.

AB_mSMNOEME
ggUgw_BM
,_

J
5

12 ~' Etyka t. XVI

uf