BEZPATNA GAZETA TORUSKA | NR 87 | 5 MAJA 2017 | ISSN 4008-3456 | NAKAD 25 000 EGZ.

www.tylkotorun.pl

Pomnik Kopernika? Kupuj! Cel to Igrzyska

Toru bdzie pitym miastem w Polsce osadzo- Sukces zawodnikw KST Energi-Manekina Toru
nym na planszy Monopoly podczas mistrzostw Polski do lat 21
Taki jest Tylko Toru

Kierunek: za miasto
Setki kilometrw cieek, rwnie wiele atrakcji po
drodze - tak w skrcie wyglda nasz region z perspek-
tywy roweru. Sprawdzamy, gdzie warto si wybra
na jednoladzie. Nie posia-
dasz swojego? To aden
problem!

4-8 Tylko Toru . 5 maja 207

2 FELIETONY DZIE DOBRY!

W ydawca T ylko T oru korzysta i poleca usugi kancelarii prawnej P aza i W splnicy
runiu zniknie ulica Armii Ludowej,
Wymarsz Armii a wyrok na Wincentego Pstrowskie-
go zapadnie lada dzie.
Ludowej i tak zmieni adres, tym
razem nikt ich o zdanie pyta nie
bdzie. Rada Miasta bdzie musiaa
stopka redakcyjna
Redakcja Tylko Toru
Toru, ul. Skodowskiej-Curie 41

Ludowej Dyskusja o tym czy Armia Lu-

MARCIN
CZYNIEWSKI
Przedszkole koczyem na ulicy
Juliana Nowickiego, dokd babcia
prowadzia mnie ulic Dziery-
skiego przez plac Armii Czerwonej.
Fakt ten na pewno wypaczy moj
mod psychik a to, e czasem bab-
cia wybieraa jednak drog przez
Way Gen. Sikorskiego jest jedynie
skromnym pocieszeniem. Po 1989
r. pozbylimy si w Toruniu wik-
szoci ulic i nazw jednoznacznie
kojarzcych si z minionym ustro-
jem, wci jednak pozostao kilka,
ktre budz wtpliwoci kapanw
nowej polityki historycznej. Zgod-
nie z ustaw przyjta przez Sejm
wszystkie te niepewne relikty trzeba
bdzie usun. Ju wiemy, e w To-
dowa i rbacz-przodownik powin-
dostosowa si do prawa uchwalo-
nego przy Wiejskiej. Nie pierwszy
redakcja@tylkotorun.pl
Wydawca
ni mie swoje ulice w Toruniu ju i nie ostatni raz samorzd bdzie
si przez nasze miasto przetoczya, musia wykona nie swoj decyzj Fundacja MEDIUM
gdy w ubiegym roku po raz pierw- - twarde prawo, ale prawo. Zdecy- Redaktor naczelny
szy pojawi si postulat zmiany obu dowanie nie jestem zwolennikiem
nazw, i kady chyba pozosta przy upamitniania dawnych bohaterw, Radosaw Rzeszotek
swoim zdaniu. Problem w tym, e ale szkoda, e przy okazji kilkuset Redaktor wydania
mieszkacy obu ulic, przepytani mieszkacw naszego miasta po-
w konsultacjach zorganizowanych myli sobie, e ich gos nie ma zna- Kinga Baranowska
przez wadze miasta, jednoznacz- czenia, a wadza i tak robi co chce. Dzia reportau i publicystyki
nie te propozycje odrzucili. Rada W sytuacji, gdy z takim trudem bu-
Miasta, mimo rnych pogldw dujemy poczucie lokalnej wsplno- Jacek Kiepiski, Robert Kamiski
i ocen w tej sprawie, uszanowaa ty i przekonujemy mieszkacw, e Dzia informacyjny
ich wol. Po kilkunastu miesi- maj wpyw na losy swojego miasta,
cach lokatorzy domw przy Armii ma to szczeglne znaczenie.
Micha Ciechowski, Katarzyna Ochocka
Kultura
Micha Ciechowski
Sport

Zakaz jak nie zakaz

Wychodzc z zaoenia, e oby-
watele s rozsdni, pozwolono im
nie tylko na spoywanie alkoholu
w miejscach publicznych, ale na-
wet nie wprowadzono koncesji na
sprzeda alkoholu. W efekcie ilo
mec. UKASZ PAZA maych sklepikw czy knajpeczek
Kancelaria Paza i Wsplnicy w Pradze jest olbrzymia. Zmczony
zwiedzaniem turysta, w zasadzie na
tem wczesnego ostrzegania. Gdy
Karol ebrowski
nagle pojawia si ryzyko otrzyma-
nia mandatu, wzdu bulwaru prze- Korekta
mieszcza si obywatel ywotnie za- Piotr Gajdowski
interesowany otrzymaniem pustego
opakowania zwrotnego i informuje, REKLAMA
e naley ukry butelki. Nie wspo- Joanna Chmielewska
minajc o samych funkcjonariu-
szach, ktrzy wypisujc mandat su-
(GSM 535 405 385),

Tegoroczna aura w majwk
nas nie rozpiecia. Jednake spra-
gnieni wypoczynku rodacy tumnie
wylegli do barkw i na bulwary.
Nieodzownym elementem majw-
ki jest jasne pene z piank, wypite
pod chmurk. Oczywicie wik-
szo z nas ma wiadomo zaka-
zu picia w miejscach publicznych.
Rygorystycznie przestrzegany w
naszym kraju ostatnio dozna pew-
nego wyomu, gdy wymiar sprawie-
dliwoci stan na stanowisku, e
warszawskie bulwary nadwilane
nie s ulic, zatem moliwe jest le-
galne delektowanie si zotym trun-
kiem.
Tymczasem u naszych pou-
dniowych ssiadw w ogle nie
ma ogranicze w tym zakresie.
kadym kroku moe albo przysi
w ogrdku albo wyposay si w
schodzon butelk na wynos. Co
ciekawe, w konsekwencji czeskie
ulice nie s zapenione nietrzewy-
mi Czechami.
Za to nieodmiennie zadziwia
mnie nasze zamiowanie do two-
rzenia fikcji. Kady, kto cho raz
siedzia na toruskich bulwarach
widzia sprawnie dziaajcy sys-
Iwona Zuchniak
geruj, w ktrych miejscach nie ma
kamer i czstych wizyt patroli. (GSM 500 324 572),
W konsekwencji kultywujemy
Karol Przybylski
nasz tradycj zakazw, ktre na-
stpnie traktujemy po macoszemu. (GSM 665 169 292),
Lubimy, gdy zakaz jest, ale tylko Magorzata Kramarz
tak troch, albo zakaz, ale taki dla
(GSM 607 908 607),
innych czy zakaz, ktry w zasadzie
obowizuje, ale tak naprawd to Agnieszka Korzeniewska
nie. (GSM 534 206 683)

Cytat numeru
reklama@tylkotorun.pl

Skad
Studio Tylko Toru
Druk

Drukarnia Polska Press Bydgoszcz

ISSN 4008-3456
Kocham to miasto razem z jego Redakcja nie odpowiada za tre ogosze.

lini tramwajow do Portu Drzewnego, ***

Radiem Maryja, piernikami, Elan tuk- Na podstawie art.25 ust. 1 pkt 1b ustawy
z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim
c si z Apatorem. Takie jest to miasto i prawach pokrewnych. Fundacja MEDIUM

i adne inne nie jest takie jak to. zastrzega, e dalsze rozpowszechnianie ma-

Marcel Woniak teriaw opublikowanych w Tylko Toru

pisarz jest zabronione bez zgody wydawcy.

Tylko Toru . 5 maja 207

 4 ROWEROWO
Jednoladem za miasto
Wsid na rower, wyjed z miasta i poznaj swj region
Micha Ciechowski
Czarny, zielony, niebieski, a take
midzynarodowy - szlakw rowe-
rowych na terenie wojewdztwa
kujawsko-pomorskiego nie bra-
kuje. Wci s one modernizowa-
ne i budowane, tak aby dostarczy
aktywnym mieszkacom regionu
kolejnych atrakcji i wrae.
Powiat toruski i Toru na ziemi
chemiskiej s rowerowym zag-
biem. Od wielu lat samorzdy inwe-
stuj w rozwj cieek pieszo-rowe-
rowych, korzystajc z dofinansowa
z europejskich programw rozwoju.
W grodzie Kopernika istnieje ju
ponad 100 km tras rowerowych,
wkrtce zbudowanych zosta moe
kolejnych 90 km. Od kilku miesi-
cy magistrat pracuje nad Koncep-
cj rozwoju komunikacji rowerowej
w Toruniu na lata 2017-2023.
Niewtpliwie atrakcyjnym roz-
wizaniem dla cyklistw jest po-
czenie tras miejskich ze ciekami
powiatowymi. Obecnie powiat to-
ruski posiada ponad 70 km drg,
w budowie jest drugie tyle.
- Cyklici chccy skorzysta
z aktywnego wypoczynku na terenie
powiatu toruskiego mog ruszy
z trzech istniejcych tras - informu-
je Agnieszka Niwiska ze Starostwa
Powiatowego w Toruniu. - Pierw-
sza, liczca ponad 17 km do granicy
powiatu, prowadzi z Torunia przez
ubiank do Unisawia. Po drodze
obserwowa moemy przepikne
krajobrazy ziemi chemiskiej.
Jadc t tras, natrafimy na stary
dworzec PKP w Pigy, a gdy z niej
zjedziemy, trafimy na pobliski w-
REKLAMA
W REGIONIE MAMY KILKASET KILOMETRW TRAS ROWEROWYCH
wz. Gdy wrd cyklistw znajd
si mionicy historii, nie mog po-
min wic Bierzgowa, w ktrym
czekaj koci z XIV wieku oraz
odrestaurowany wiatrak kolak.
Jeeli za pokierujemy si we
wschodni stron powiatu, trafimy
do Chemy. Dotrzemy tam przez
ysomice, Tylice i Zalesie, po dro-
dze zahaczajc o odgazienie trasy
[ ]
prowadzce nad Jezioro Kamion-
kowskie.
Niezapomniane wraenia przy-
wieziemy ze sob take z wyprawy
238
kilometrw liczy
Trasa Wilana
wzdu krlowej
polskich rzek
przez gmin Lubicz. Tam czeka na
nas prawie 13-kilometrowa trasa ze
Zotorii przez Silno do Osieka nad
Wis.
Zwiedzanie tej strony powiatu
rozpocz mona przy neogotyc-
kim kociele w. Wojciecha w Zo-
torii, by uda si pniej w stron ktra powstaa po realizacji w roku
ruin zamku wzniesionego przez
Kazimierza Wielkiego. Mknc da-
lej, warto zwolni w Silnie, gdzie
znajduje si XVIII-wieczny cmen-
tarz ewangelicki. Dalej dotrzemy
w kocu do Osieka, gdzie czeka na
nas bdzie Osiecka Izba Regionalna
oraz zabytkowe chaty.
Aktualnie Starostwo Powiatowe
planuje modernizowa i rozbudo-
wa kolejne odcinki tras rowero-
wych.
- Obecnie za skrajne punkty tras
rowerowych mona uzna Racinie-
wo na zachodzie, Chem na p-
nocy i Osiek nad Wis na wscho-
dzie powiatu - dodaje Agnieszka
Niwiska. - Plany dotyczce posze-
rzenia sieci drg rowerowych i za-
gszczenia jej nie kocz si jednak
na ju zaplanowanych inwestycjach.
Trwaj prace nad kolejnymi odcin-
kami.
Obecnie powstan odcinki drg
dla cyklistw, ktre pocz Nawr
z Sierakowem, Zotori z Lubiczem
Grnym, Toru z Cierpicami, Osiek
nad Wis z Mazowszem i Obro-
wem, Leszcz z Koczewicami, R-
ankowo z Turznem oraz Toru
z Grskiem i Barbark.
Wybierajc si na rowerow wy-
praw, warto pozna take moli-
woci powiatu bydgoskiego, w kt-
rym do dyspozycji cyklistw jest
obecnie ponad 80 km cieek przy
drogach powiatowych oraz kilka-
dziesit kolejnych przy trasach kra-
jowych, wojewdzkich i gminnych.
- Najciekawsz propozycj dla
rowerzystw jest trasa rowerowa,
2014 projektu Budowa cieek ro-
werowych w powiecie bydgoskim,
chemiskim i miecie Bydgoszcz
dofinansowanego ze rodkw Unii Justyna i Krzysiek w weekend wybrali tras do Unisawia.
Tylko Toru . 5 maja 207
 W REGIONIE MAMY KILKASET KILOMETRW TRAS ROWEROWYCH ROWEROWO 5

Europejskiej, prowadzca m.in.

przez Koronowo, Zalew Koronow-
ski do Unisawia i Torunia - opi-
suje Micha Piaszczyk ze Starostwa
Powiatowego w Bydgoszczy. - Wy-
budowane odcinki cieek po-
czyy ju istniejce, tworzc jedn
z najduszych w Polsce tras rowe-
rowych.
cieka ta biegnie przy jednej
z najwaniejszych atrakcji tury-
stycznych powiatu - odrestauro-
wanego zabytkowego, najwyszego
w Europie mostu kolejki wskotoro-
wej niedaleko Koronowa. Niekwe-
stionowan ciekawostk jest take
najwikszy akwen w powiecie - Za-
lew Koronowski.
- Profesjonalne trasy rowerowe
znajduj si w kadej skrajnej cz-
ci powiatu, jednak warto wspo-
mnie o poczeniu gmin Dbrowa
Chemiska z gmin Koronowo, do
ktrych mona dojecha z wykorzy-
staniem cieek rowerowych budo-
wanych w latach 2010-2014 - pod-
krela Micha Piaszczyk. - Dymy
do tego, aby wci zwiksza moli-
woci bezpiecznych przejazdw dla
cyklistw. Cho obecnie powiat nie
Mapa cieek rowerowych w Toruniu. Od nich mona zacz jazd w stron Unisawia, Koronowa, Chemy czy Osieka nad Wis. Wicej
prowadzi adnych inwestycji rowe-
szczegw oraz planowane trasy znajduj si pod adresem http://bit.ly/velotorun.
rowych, do zadania przymierza si
ju w przyszym roku. liwki, liczne kocioy i zabytkowy si synny punkt widokowy. Jadc szym rezerwacie bije eksploatowane Ssiadujce ze sob powiaty to
Jeeli trasy powiatu bydgoskiego myn. Rowerowa Trasa Wilana, w stron miasta nad Brd, wjedzie- rdo Marii, czyli woda Ostromec- skarbnica zabytkw, piknych wi-
s ju nam znane, stamy na starcie ktr bdziemy si porusza, do- my w tzw. Basen Unisawski. Mijajc ka. W tej miejscowoci warto zrobi dokw i yczliwych mieszkacw.
w Mylcinku i wyruszmy na podbj starczy wielu wrae i piknych wi- Kokocko z dawnym zborem ewan- ostatni postj przed wjazdem do Warto wic wiosn zamieni samo-
powiatu chemiskiego. Trasa od dokw. gelickim z pocztku XIX wieku, miasta. Znajduj si tutaj bowiem chd na rower i pozna niezdobyte
ptli tramwajowej poprowadzi nas Wracajc do Bydgoszczy, moe- dojedamy do Czara, gdzie mo- zesp paacowy otoczony urokli- dotd zaktki regionu na dwch
parkowymi alejami przez Fordon, my kierowa si w stron Gry w. emy zwiedzi gotyck wityni. wym parkiem o charakterze krajo- kkach. Pikno wojewdztwa kry-
Strzelce Dolne i Gruczno do Chem- Wawrzyca, przy ktrej znajduje Nastpnie droga prowadzi bdzie brazowym. Szlak swj bieg koczy je si za kadym pagrkiem i drze-
na. Po drodze miniemy zagbie w stron Ostromecka. W tamtej- na fordoskim mocie. wem.
REKLAMA

Tylko Toru . 5 maja 207

 6 ROWEROWO
Jazda po horyzont
Regionalny Oddzia PTTK Szlak Brdy w Bydgoszczy opiekuje si dwoma tysicami kilometrw szlakw - 840 km
licz rowerowe, 780 km piesze i 362 km kajakowe
Katarzyna Ochocka
Rower staje si coraz bardziej po-
wszechnym rodkiem rekreacji
i komunikacji. Szczeglnie wida
to rankiem, gdy wielu z nas wy-
rusza do pracy. Coraz wicej osb
wybiera dwa, a nie cztery kka.
I maj ku temu moliwoci, bo
cieek rowerowych jest coraz
wicej.
CO POLECA REGIONALNY ODDZIA PTTK?
Czsto mylimy pojcia cieki cyjne trasy wdrwek. Najczciej
rowerowej i szlaku. Te pierwsze to
specjalnie zbudowane trasy w te-
renie czy wyznaczone pasy, np. po
torach kolejowych z Torunia do
Unisawia. Szlaki turystyczne to
wytyczone i oznakowane jednolity-
mi znakami (symbolami), wyposa-
one w urzdzenia i znaki informa-
zmieni oznakowania, jednak pra-
przebiegaj przez atrakcyjne tury-
stycznie miejsca.
- Szlaki rowerowe dzielimy na
midzynarodowe, ponadregional-
ne, regionalne i lokalne - informuje
Tadeusz Frymark z Regionalne-
go Oddziau PTTK Szlak Brdy
w Bydgoszczy. - Przykadem szlaku
midzynarodowego jest R1, ktry
swj pocztek ma we Francji, a ko-
czy si w Rosji. Przebiega przez na-
sze wojewdztwo - Mrocz, Byd-
goszcz, Chemno i Grudzidz.
Warto doda, e kilka lat temu
rzd wyda decyzj, by zmieni
wygld oznakowania midzynaro-
dowych szlakw rowerowych. Maj
mie pomaraczowe to i czarne
litery. Oddziay PTTK powinny
Tylko Toru . 5 maja 207
nie w godzinach porannych, gdy
wodawcy nie przewidzieli przeka-
zania im rodkw na ten cel.
- Szlaki ponadregionalne prze-
biegaj przez rne wojewdztwa.
Jednym z nich jest Wilana Trasa
Rowerowa majca u nas dwa od-
cinki 210 km i 238 km - wyjania.
- Mamy te wspomniane szlaki re-
gionalne, ktrych trasy wyznaczane
s np. na terenie jednego powiatu.
Gwne szlaki rowerowe przecho-
dzce przez nasze wojewdztwo
to Bydgoszcz - Chojnice (165 km),
Czersk - wiecie - Toru - Woca-
wek (201 km), Radomno - Toru
- Barcin (210 km), Tuchola - Foju-
towo - Bachorze (125 km), korz
- Tle - Tuchola (159 km), Toru
- Bydgoszcz - Nako (87 km) i Doli-
n Dolnej Wisy (325 km). cznie
przez region przebiega ponad 2600
km szlakw rowerowych. Nasz od-
dzia administruje sieci prawie 2
tys. km szlakw, w tym - 840 km
rowerowych, 780 km pieszych i 362
km kajakowych.
Szlaki piesze i rowerowe ozna-
kowane s picioma kolorami:
czerwonym, niebieskim, zielonym,
tym i czarnym. Su uatwieniu
turycie orientacji w terenie. Zda-
rza si bowiem, e kilka szlakw
si przecina. Jeli wic podruje-
my szlakiem oznakowanym kolo-
rem czerwonym, musimy zwraca
uwag, by trzyma si wanie tej
barwy. Trzy pierwsze wymienione
kolory s najczciej uywane przy
okazji szlakw ponadregionalnych,
dwa pozostae - szlakw krtszych.
Pomys na oznakowanie i wyty-
czenie ich zapocztkowa w latach
90. czonek bydgoskiego PTTK
- Zbigniew Broski. Minister-
stwo zaaprobowao jego propozy-
cj, dziki czemu rowerzyci nie
maj problemw z pokonywaniem
atrakcyjnych tras.
- Niestety czsto dochodzi do
samowolki wrd autorw no-
wych szlakw turystycznych - przy-
znaje nasz rozmwca. - Samorzdy
czy inne organizacje, ktre wpadn
na pomys wytyczenia nowej trasy,
nie stosuj si do Instrukcji Znako-
wania Szlakw Turystycznych, kt-
rej autorem jest PTTK. Wprowadza
to niepotrzebny chaos i dezorienta-
cj.
A mionikw rowerowych
przejadek jest coraz wicej.
- Zwikszya si liczba osb
wsiadajcych na rower dla rekreacji
i komunikacji. Wida to szczegl-
przychodzi czas na dotarcie do pra-
cy - mwi. - Przy naszym Oddziale
PTTK dziaaj trzy kluby rowerowe
Cyklista z Chojnic, egluga
z Naka i bydgoski Gryf . Ponad-
to mamy inne kluby z sekcjami
rowerowymi, ktre ciesz si coraz
wiksz popularnoci. Wida to
np. przy cotygodniowych sobot-
nich wypadach Gryfu, na ktre
przychodzi coraz wicej chtnych!
Niemniej w tej beczce miodu
znajdziemy te yk dziegciu.
- Niektrzy rowerzyci s skraj-
nie nieodpowiedzialni - nie kryje. -
Przejedaj przez ulice po pasach
dla pieszych, jed z zawrotn
prdkoci, nie zwracaj uwagi na
pieszych. Apeluj - wicej rozwagi.

cigajc si lub jedc rekre- ponad dwch tysicy osb twier-
acyjnie. Rodzinnie, ale rwnie
samotnie. Na sportowo bd
w garniturze. Kady amator ro-
weru z Kujaw i Pomorza znajdzie
w maju co dla siebie.
Przegld nadchodzcych wy-
darze rozpoczynamy od jednego
z najwikszych w Polsce wycigw
amatorskich Velo Toru. Trzecia
edycja rajdu pod patronatem mi-
strza wiata Michaa Kwiatkowskie-
go odbdzie si 7 maja.
- Na starcie spodziewamy si
Kolarski sznyt
Ten miesic bdzie obfitowa w wydarzenia kolarskie
na terenie naszego wojewdztwa
Karol ebrowski | fot. ukasz Piecyk
najlepsi otrzymaj atrakcyjne na-
dzi Grzegorz Golonko, organizator
przedsiwzicia. Przygotowali-
my dla nich kilka rnych opcji
do wyboru. Rajdy bd odbywa
si na trzech dystansach 35 km, 65
km i 104 km. Ponadto przeprowa-
dzimy tzw. Family Challenge, czyli
przejazd dla rodzin oraz wycig dla
dzieci wok Areny Toru przy uli- rusz w stron Grska uczestnicy
cy Bema, gdzie bdzie znajdowa
si biuro zawodw. Dla wszystkich
uczestnikw przygotowalimy pa-
kiety startowe, a w nich m.in. pa-
mitkowy medal i koszulk, za
GOTOWI DO STARTU? START!
rowerzystw, ktrzy bd na nas
grody rzeczowe.
Zapisy do Velo Toru trwaj do
5 maja. Wicej informacji mona
znale na stronie internetowej ve-
lotorun.com.
Tego samego dnia o godz. 10
spod parkingu przy sklepie Casto-
rama przy Szosie Bydgoskiej wy-
podstawowej planujemy wspl-
XVI Rodzinnego Rajdu Rowerowe-
go z PRZYGOD organizowane-
go przez Klub Turystyki Kolarskiej
o teje nazwie.
- Doczymy do pozostaych
Tylko Toru . 5 maja 207
dawstwo wyjania Waldemar
oczekiwa przy szkole podstawo-
wej w Grsku. Wanie tam o godz. ny jak w przypadku rajdu z 7 maja.
10.30 rozpocznie si waciwy start
rajdu mwi Waldemar Wieczor-
kowski, prezes KTK PRZYGO-
DA. Wydarzenie ma form re-
kreacyjn. Bdziemy kierowa si
do yna. Tam na terenie szkoy
mia swoj pierwsz odson 22
ny poczstunek, a take konkursy
sprawnociowe z nagrodami. Uho-
norujemy take m.in. najliczniej-
sz rodzin czy te najmodszego
uczestnika.
ROWEROWO 7
W rajdzie moe uczestniczy
kady. Wystarczy stawi si na
miejscu zbirki i uici symbolicz-
n opat startow - dla dorosego
to 8 z, za dla dziecka 5 z.
Bardzo ciekawie zapowiada si
kolejna edycja Rowerowej Masy
Krytycznej organizowanej przez
Stowarzyszenie Rowerowy Toru.
20 maja uczestnicy tego rajdu bd
przemierza ulice grodu Kopernika
w eleganckich ubraniach.
- Suknie i garnitury s jak naj-
bardziej mile widziane mwi Jo-
anna Jaroszyska. Chcemy przez
to promowa jazd rowerem, a tak-
e pokaza, e jest to rwnie od-
powiedni rodek transportu, aby
wybra si nim na spotkanie czy do
teatru.
Przejazd rozpocznie si o godz.
15 na Rynku Nowomiejskim, za
zakoczy si na Rynku Staromiej-
skim. Organizatorzy planuj tego
dnia wyrni najbardziej eleganc-
kich uczestnikw wydarzenia, po-
darowujc im atrakcyjne vouchery.
Na 21 maja zaplanowane jest ko-
lejne wydarzenie pod patronatem
KTK PRZYGODA XIV Rajd
Honorowych Krwiodawcw. B-
dzie on si odbywa na trasie Za-
wie Wielka ubianka.
- Mamy na celu propagowanie
piknej inicjatywy, jak jest krwio-
Wieczorkowski. Plan jest podob-
Zbirka i start przejazdu bdzie
mie miejsce na parkingu naprze-
ciwko Urzdu Gminy w Zejwsi
Wielkiej.
Wyruszy ju take cykl Kujaw-
sko-Pomorskie na rowery, ktry
kwietnia we Wocawku. Kolejny
z rajdw z serii jest zaplanowany
na 28 maja i odbdzie si w ninie.
Szczegy na stronie kujawsko-po-
morskienarowery.pl.
REKLAMA
 8 ROWEROWO
Styl w jakim wystartowa Toruski Rower Miejski, zapowiada kompromitacj. Przepowiadano projektowi klap na caej linii w atmosferze
blamau. Stao si jednak inaczej. TRM dziaa nieprzerwanie od trzech lat i ma si dobrze. Mao tego, ma si coraz lepiej
Z miejskich rowerw skorzystano cznie prawie 350 tysicy razy.
Sie bezobsugowych wypoy-
czalni rowerw miejskich, czyli
Toruski Rower Miejski powsta
w kwietniu 2014. Wanie mija
trzeci rok jego dziaalnoci.
Pomysodawcy przedsiwzicia
szumnie zapewniali o korzyciach,
jakie odnios mieszkacy Torunia
z posiadania tego typu transporto-
wego udogodnienia. Podkrelano,
e gdzie jak gdzie, ale w Toruniu
cieek rowerowych nie brakuje.
Cigle te powstaj nowe trasy, a e
w grodzie Kopernika jest co ogl-
da, o tym nie trzeba przekonywa
nikogo. Std, jeli tylko kto nie
dysponuje wasnym rowerem, b-
REKLAMA
TORUSKI ROWER MIEJSKI MIA URODZINY
Bicykl w kolorze blue
dzie mg go sobie wypoyczy. I to
cakiem niedrogo.
To jednak nie wszystko. Po-
wiedzmy, e odwiedzili nas znajo-
mi albo rodzina z innego miasta.
Chcemy si pochwali piknem
naszego grodu. Nie bdziemy prze-
cie ich wozi samochodem. Po-
wiedzmy sobie otwarcie: nie ma jak
rower. Wypoyczamy kilka i hajda!
Najpierw Starwka, potem Barbar-
ka, Zamek Dybowski Gdzie nas
tylko oczy ponios.
Pomys wydawa si interesuj-
cy. Duo mniej udanie zabrano si
do jego realizacji.
Najpierw, w atmosferze nieko-
czcych si podchodw i oglnej
Robert Kamiski
wrogoci, odbyy si przetargi na
firm, ktra miaa obj projekt
(kilka skarg na konkurencj wpy-
no do Krajowej Izby Odwoaw-
czej). Kiedy wyoniono wreszcie
zwycisk firm, okazao si, e
jest wprawdzie najtasza, ale take
z lekka nieudolna.
Nie udao jej si dotrzyma
choby terminu uruchomienia in-
westycji, ktry zosta opniony
niemal o trzy tygodnie. To nie mo-
go wry niczego dobrego.
Projekt wystartowa i natych-
miast si okazao, e sprztowi brak
penego wyposaenia. Uytkownicy
narzekali na stan techniczny rowe-
rw, blokad, zapi, linek zabezpie-
Tylko Toru . 5 maja 207
czajcych (w pierwszym tygodniu brze i coraz lepiej), poniewa toru-
dziaania TRM policja odnotowaa nianie najzwyczajniej w wiecie
kilka kradziey rowerw). polubili swoje niebieskie rowery.
Sam proces wypoyczania rowe- Po prostu.
rw rwnie nie by taki oczywisty System TRM dziaa od kwietnia
i banalny, jak zapewnia operator. 2014 roku. W momencie urucho-
Przelanie pienidzy, odbieranie mienia liczy 12 stacji (120 rowe-
kodu, wpisywanie danych do ter- rw). W roku nastpnym liczba
minalu stacji rowerowej, wszystko stacji zwikszya si do 28, a w 2016
to okazao si irytujco czasochon- roku torunianie dysponowali ju
ne. 300 jednoladami, skupionymi w 30
Osobna fala krytyki wylaa si stacjach na terenie caego miasta.
na jako strony internetowej ob- W pierwszym sezonie wypoyczo-
sugujcej program, ktry si nie- no je 38 254 razy, a do systemu zapi-
ustannie zawiesza. Brakowao sao si ok. 4 tys. osb. W roku 2016
rwnie tumacze strony na jzyk liczba wypoycze wzrosa do 182
angielski i niemiecki, a to, co za- 000. W sumie przez ostatnie 3 lata
oferowano, wywoao tylko ubaw 14 tysicy zarejestrowanych uyt-
torunian: ulica Szosa Chemiska kownikw skorzystao z rowerw
zostaa w systemie przetumaczona prawie 350 tysicy razy.
jako Highway Chemiska (auto- Pocztkowe usterki i niedoci-
strada). gnicia stopniowo naprawiano. Sta-
Nie dziaaa te zapowiedziana le pracuje si na rzecz udogodnie
infolinia. i uatwie pracy systemu. Obecnie
[ ]
Najpowaniejsze jednak manka- prowadzone s szerokie konsulta-
menty wytykano projektowi z tytu-
cje spoeczne w sprawie funkcjo-
u ochrony danych logujcych si
klientw. Dopa- nowania TRM do roku 2018. Plany
trzono si sprzecz- s ambitne: dalsze
20
noci regulaminu zwikszanie licz-
TRM z Ustaw by stacji, atwiejszy
o ochronie danych dostp do rowerw
osobowych. i prostsza rejestracja
I wreszcie wi- uytkownikw. Nie
sienka na torcie: minut moemy wyklucza si rw-
nie zainstalowania
nie pozostawiono
suchej nitki na logo korzysta z rowe- rowerw elektrycz-
TRM. Zdaniem ru za darmo nych lub tandemw.
niektrych przypo- By moe bd
mina ono do zu- nawet rowerki dla
dzenia ORMO. dzieci.
A zatem ledwie projekt wystar- Kto jedzi niebieskimi rowe-
towa, a ju pojawiy si gosy, e in- rami najczciej? Okazuje si, e
westycja nie jest warta swojej ceny 80% wszystkich wynajmujcych
(ponad milion zotych). to ludzie modzi, ktrzy korzystaj
Jak jest zatem moliwe, e po z darmowych pierwszych 20 minut
takim tsunami krytyki projekt nie wypoyczenia. Jak to dziaa? Wsia-
zawali si jak przysowiowy domek dasz na rower przy DS 1. Jeli zd-
z kart? Moe mielimy do czynienia ysz dojecha do Biblioteki Gw-
z kolejnym cudem nad Wis? nej na Bielanach w mniej ni 20
Wyjanienie okazuje si banal- minut przejazd masz gratis. I jak
ne. Projekt przetrwa (ma si do- tu ich nie lubi?
 PYTAMY BYEGO REKTORA UMK O JEGO PROCES LUSTRACYJNY WYWIAD 9

Jest mi le wrd ludzi

Proces lustracyjny byego rektora UMK prof. Jana Kopcewicza ma tylko dwie wady:
nie ma adnych dowodw, a wiadek koronny zdy ju swoje zarzuty wycofa i profe-
sora przeprosi. Chciano mnie tylko upokorzy i to si udao wyznaje profesor w roz-
mowie z Robertem Kamiskim
Owiadczenie lustracyjne, jakie
zoy pan w 2008, byo pitym
z kolei. Poprzednie nie wzbudzi-
y podejrze. Dopiero to ostatnie
zostao zakwestionowane i to po
dy wszyscy wystpowali z partii, ja
do niej przystpiem.
Nie by pan zatem specjalnie zado-
wolony z tego, jak si w peerelow-
Konflikt narasta i w efekcie dopro-
wadzi do odwoania caej ekipy.
nienem zrobi. Nie tylko pisa pra-
ce naukowe.
I dlatego wstpi pan do PZPR?
Doszedem do wniosku, e w Pol-
tpno. Zaczy si internowania,
zamykanie studentw. Bylimy
poddani najrniejszym naciskom.
Musielimy codziennie rozmawia
z ubecj, uzgadnia kady krok.
A my chcielimy tylko uruchomi
studia.
Zaangaowani byli przede wszyst-
A jednak panu to nie zaszkodzio:
p roku pniej to pan zosta rek-
torem
Tutaj musimy cofn si 20 lat
wstecz, do lat 60. Nigdy wczeniej
o tym nie mwiem. Na wczasach
w Szklarskiej Porbie poznalimy
z on, zupenym przypadkiem,
pewne maestwo. Pan nazywa
si Kazimierz Barcikowski, podw-
czas nieznany, ale pniejszy czo-
nek Biura Politycznego i wicepre-
mier. Zaprzyjanilimy si. Kiedy
20 lat pniej odwoywano ekip
Dembiskiego, skontaktowaem
si z Barcikowskim. Chciaem nas
utrzyma. Byo to jednak niemoli-
we zmiany dotyczyy caej Polski.
Odwoano wszystkich. Z wyjtkiem
mnie. Wtedy zoyem rezygnacj.
Kilka dni pniej z Warszawy przy-
szo ultimatum: albo sami powo-
amy rektora, albo przyl go nam
w kopercie. Przyszed im te inny
oryginalny pomys: stworzenia
Uniwersytetu im. Mikoaja Koper-
nika w Szczecinie z oddziaem za-
miejscowym w Toruniu. UMK fili
Szczecina! Nie wierzyem wasnym
uszom. Od pana wiceministra jed-
nak usyszaem: Jest stan wojenny.
Wszystko jest moliwe.
zie czego mc mnie gdzie skom-
Co pan wtedy zrobi?
Zaczem szuka kandydatw na
Sta za tym Barcikowski. Nigdy
mi tego nie potwierdzi, ale jestem
przekonany, e tak byo.
Bycie rektorem w stanie wojennym
okazao si wyzwaniem
W tamtym czasie wszystko ulego
przewartociowaniu. W Toruniu
pracowao 300 pracownikw SB.
kim na uniwersytecie, bo to byo
zarzewie podziemnej dziaalnoci.
Spotykaem si z nimi na co dzie.
Przychodzili do mnie. Musiaem
by oglnie dostpny przez 24 go-
dziny na dob. Do pasji doprowa-
dzao ich to, e udawao mi si,
poprzez profesorw prawa, docie-
ra do prokuratorw w Bydgosz-
czy (zarwno Potulice jak i Fordon
podlegay prokuraturze w Bydgosz-
czy, przyp. red.), ktrzy przyjmo-
wali moje osobiste porczenia, na
podstawie ktrych wypuszczali stu-
dentw z wizie.
Ilu ich pan wycign?
Kilkudziesiciu. Ale nie to bolao
Komend Wojewdzk najbardziej.
Nie mogli znie myli, e s za
mali, by mnie odwoa. Poszedem
wtedy na cao: nie tylko wyciga-
em danego delikwenta z wizienia,
ale przywracaem mu te status
studenta. To byo jawne amanie
prawa stanu wojennego. Wtedy
pk. Grochowski, jak sdz, zacz
zbiera na mnie haki. Midzy in-
nymi zleci Grzegorzowi Filutowi,
wiadkowi koronnemu procesu,
powoanie mnie na TW. eby w ra-
promitowa. Fakt, e dowiedziaem
si o tym ponad 30 lat pniej, jest
tylko pustym miechem historii.

omiu latach. Dlaczego dopiero te-
raz?
Nastpio zapotrzebowanie na to,
by mnie upokorzy. Przyznaj, e
nie wiem, skd si to wzio. Przy- wtedy o Polsce pisao. Byem wi-
chodzi mi do gowy dobra zmia-
na: aby nowe elity wprowadzi,
to stare trzeba skompromitowa.
Mam znane nazwisko. Byem rek-
torem UMK 4 razy. Mona si mn
zabawi.
Jak doszo do tego, e postanowi
pan zamieni zacisze biologicznego
laboratorium na gabinet rektorski?
W pewnym momencie uznaem,
e jako naukowiec o ugruntowanej
w wiecie renomie, powinienem
zrobi co dla swojego kraju. Wtedy
na uniwersytecie rozpoczyna si
ruch tzw. struktur poziomych. Kie-
skiej Polsce yo?
Intelektualici nigdy nie byli. Prze-
szo 5 lat spdziem w Stanach
Zjednoczonych. Wiem, co si tam
rodka. I w to si wczyem.
cie przekonany, e bez jakie nowej
wojny wiatowej nie dojdzie nad
Wis do adnych zmian. Ale to
bya moja Polska. Innej nie mia-
em. W moich midzynarodowych
publikacjach nigdy nie pisaem
Polish Peoples Republic. Zawsze:
Poland. Nie do koca utosamia-
em si z systemem. Ale by, jaki
by. Chciaem do niego doda co
od siebie. Kto mg wwczas przy-
puszcza, e za kilkanacie lat to
wszystko zmieni si w py.
Chcia pan zmienia wiat?
Troch tak. Uznaem, e co powi-
sce nic si nie zmieni inaczej jak rektora. Rozmawiaem ze wszyst-
Nigdy jednak w PRL-u z tego
od wewntrz. Struktury nie skorzystano. Wyszo to
poziome miay prowadzi po latach, w wolnej Polsce,
do rozsadzenia systemu od teraz.
Z drugiej strony powstaa Tak po ludzku: czym jest dla
Solidarno. Byem i w par- pana ten proces?
tii, i w Solidarnoci. Jak wie-
lu innych.
F ,
akt e dowiedziaem si Dla mnie to jest zakwestio-
nowanie dorobku caego
I wtedy przyszed rok 1981.
o tym ponad 30 ,
lat pniej jest mojego ycia. Postawie-
nie tezy, e jestem kamc,
W 1981 na wszystkich pol- tylko pustym miechem historii .
oznacza, e mogem kama
skich uczelniach odbyy si zawsze. Odczuwam to bar-
pierwsze demokratyczne dzo dotkliwie. Nie mog si
wybory. Rektorem UMK zosta kimi, ktrzy si kwalifikowali: prof. z tym pogodzi. Dwa lata temu
prof. Dembiski. Mnie zapropo- Ingarden, prof. Borowiecki, prof. odesza moja ona, po 50 latach
nowa, ebym by prorektorem do Uzarewicz, prof. Jemanowicz. wsplnego ycia. Byem przekona-
spraw nauki i wsppracy z zagra- Zgodzili si kandydowa. Nasze ny, e wikszy cios nie moe mnie
nic. Rozpoczlimy dziaalno wysiki nie miay jednak znaczenia. spotka. A jednak spotka. Prawda
we wrzeniu, a w grudniu wybuch Po kilku dniach przyjecha wicemi- jest taka, e po raz pierwszy w yciu
stan wojenny. Wtedy wszystko nister Sablik z nominacj dla mnie. zaczem le si czu wrd ludzi.

Tylko Toru . 5 maja 207

10 TORU OGRODEM

Tylko Toru . 5 maja 207

 CO SYCHA W MIECIE? DZIELNICE 11

Toru bdzie pitym miastem w Polsce osadzonym na jednej z najpopularniejszych gier planszowych wiata
Pomnik Kopernika? Kupuj!
To, e Toru jest jednym z naj-
pikniejszych miast w Polsce, wie-
my nie od dzi. Ju wkrtce
zauway bd mogli to take
mionicy gry Monopoly. Jeszcze
w tym roku grd Kopernika do-
czy do elity miast z caego wiata
posiadajcych wasn edycj naj-
synniejszej gry XX i XXI wieku.
O tym, ktre miejsca i zabytki
znajd si na czterdziestu dostp-
nych polach, zadecyduj midzy
innymi mieszkacy.
Twrcy Monopoly w Toruniu
zobaczyli potencja. Po porozu-
mieniu z przedstawicielami Urz-
du Miasta zdecydowali, e bdzie
ono pitym, zaraz po Warszawie,
Gdasku, Wrocawiu i Krakowie,
polskim miastem majcym swoj
wersj gry. Wydanie planszwki
doskonale wpisze si w obchody
20-lecia miasta na Licie wiatowe-
go Dziedzictwa UNESCO.
- Toru okraszony jest wieloma
niezwykymi historiami, doskona
lokalizacj, ponadprzecitn archi-
tektur i niespotykanym klima-
tem gotyckiego miasta - podkrela
Krzysztof Drajem z Agencji Rekla-
mowej Pomaraczowa. - Wanie
dlatego to wasze miasto stanie si
bohaterem naszej kolejnej pro-
Na 9 maja zaplanowano oficjaln prezentacj pomysu.
dukcji. Kilka pl jest ju na plan-
szy Monopoly zarezerwowanych,
m.in. pod dziaania komercyjne,
poniewa nie tylko zabytki w grze
si znajd. Kilka miejsc bd mogy atrakcje, w tym gr miejsk, pod-
wykupi dziaajce na terenie mia-
sta firmy, chcce zaistnie w toru-
skiej wersji Monopoly.
Cho gra bdzie dostpna do-
piero pod koniec roku, ju ruszyy
prace nad jej koncepcj. Wanie
dlatego we wtorek 9 maja o godz.
11.30 odbdzie si przed Empikiem
na Starym Miecie spotkanie z Pa-
nem Monopoly. Dla uczestnikw
wydarzenia przygotowano liczne
my zadowoleni z takiego rozwoju
czas ktrej mieszkacy poznaj
pierwsze zajte miejsce na synnej
planszy.
- Od tego dnia rozpoczniemy
take oficjalne prace nad projek-
tem planszy oraz plebiscyt, w kt-
rym mieszkacy miasta poprzez
Pikniejszy Jar
Teren osiedla Jar jest wci do-
pieszczany nowymi inwestycjami.
Teraz trwa tam budowa drg. Pra-
ce s prowadzone na ulicach Wat-
zenrodego, Strobanda i Hubego.
gosowanie sami bd mogli zade-
cydowa, ktre miejsce pojawi si Na ostatniej z nich zostaa wyko-
na najtaszym polu, a ktre na naj- nana kanalizacja deszczowa.
droszym - dodaje Krzysztof Dra-
jem. - Gosowanie zapewne wzbu- - Z kolei na Strobanda i Watzen-
dzi wiele emocji, poniewa Toru rodego wybudowano koryto pod
to miasto z wieloma atrakcyjnymi przysz drog, ustawiono kraw-
obiektami, a kady z nich moe niki, wykonano podbudow i roz-
znale si na planszy tej kultowej poczo si ukadanie pierwszych
gry. warstw asfaltu - informuje Agniesz-
Co zatem wybior mieszkacy? ka Kobus-Psko, rzecznik prasowy
Pomnik Kopernika, Dwr Artusa, Miejskiego Zarzdu Drg. - Rw-
Ratusz Staromiejski, Bulwar Fila- nolegle trwa budowa chodnika
delfijski, a moe most im. gen. El- i cieki rowerowej. Na tych ulicach
biety Zawackiej? Swoje typy mie- ustawiono ju cz supw owie-
liby m.in. pracownicy magistratu, tleniowych i wykonano ca kanali-
ktrzy, promujc miasto, wybrali zacj techniczn. Prace potrwaj do
najciekawsze obiekty i miejsca. koca wrzenia.
- Wci jeszcze rozmawiamy Ul. Watzenrodego jest budowana
z producentem na temat kolejnych od ul. Hubego do Strobanda. W ra-
krokw zwizanych z powstaniem mach inwestycji powstanie chodnik,
gry, nie moemy wic zdradza droga rowerowa, owietlenie, kana-
zbyt wielu szczegw - komentu- lizacja teletechniczna i jezdnia (bez
je Anna Kulbicka-Tondel, rzecznik warstwy cieralnej). Remont ul.
prasowy Urzdu Miasta Torunia. - Strobanda odbywa si na odcinku
Mog jedynie powiedzie, e jeste- od ul. Watzenrodego do ul. Fortecz-
nej. Tu take powstanie chodnik,
sprawy i do nietypowej promocji droga rowerowa, owietlenie, ka-
miasta. A rbek tajemnicy uchyli- nalizacja teletechniczna i jezdnia
my mieszkacom ju we wtorek 9 (take bez warstwy cieralnej). Po
maja. stronie zachodniej ul. Hubego bu-
dowana jest jezdnia, chodnik, miej-
(MC) sca postojowe, owietlenie i kanali-
fot. John Morgan (CC BY 2.0) zacja deszczowa.
(KO)
REKLAMA

Tylko Toru . 5 maja 207

12 KOMUNIA PREZENTOWY ZAWRT GOWY

Komunijne zagwozdki rodzicw

Kiedy wystarczy zegarek, me-
dalik, czasem rower. Dzi krluj
aparaty, komputery, skutery, qu-
ady. To wanie na takie prezenty
Polacy wydaj rednio od 2 do
nawet 6 tys. z z okazji komunii
dziecka.
Maj jest miesicem niezmiennie
kojarzonym z pierwsz komuni
wit. Tak, to ju niedugo, a ty
nie masz jeszcze pomysu na pre-
zent dla dziecka? W tym materiale
postaramy si podsun poszuku-
jcym inspiracji kilka pomysw.
Na szczycie stworzonej przez dzieci
listy wymarzonych prezentw na
pierwsz komuni wit znajduj mat. Na rynku pojawio si bowiem
si aparaty cyfrowe, laptopy, konso-
le gry czy telefony.
Zdaje si, e zakup komputera
ma tylu przeciwnikw, ilu zwolen-
nikw. Z jednej strony taki prezent
bdzie suy do zabawy, z drugiej
do nauki. Nie oszukujmy si -
w obecnych czasach brak kompu-
tera w gospodarstwie domowym
jest rzadkoci. Prdzej czy pniej
i tak stanie na dziecicym biurku.
Innym pomysem jest zakup table-
tu. Jego zalet jest mobilno, lek-
ko i cena nisza ni komputera.
Ale te wiele aplikacji, ktre mog
suy do nauki, nawet kilkulat-
kom. Niegdy bardzo popularnym
prezentem by rower. Na szczcie
jeszcze nie odszed do najdalszych
otchani lamusa. Nadal jest chtnie
kupowanym podarunkiem. O jego
zaletach mona powiedzie wiele:
od aktywnego spdzania wolne-
REKLAMA
Dla dziewczynki biuteria i e-ramka do zdj. Dla chopca deskorolka, a moe quad?
Wybr jest wielki, wszystko zaley od limitu finansowego
go czasu przez rozwj sprawnoci
motorycznej dziecka po moliwo
organizowania wsplnych, rodzin-
nych wycieczek krajobrazowych.
Doskonaym wyjciem dla osb,
ktre nie mog wpa na idealny
pomys, jest zainwestowanie w apa-
rat fotograficzny. Wielk frajd dla
dziecka bdzie moliwo zapisy-
wania otaczajcego wiata i stania
si profesjonalnym fotografem. To
pomoe dziecku rozwija kreatyw-
no, a przy okazji zapewni mu
wietn zabaw. Nastpn propo-
zycj jest telefon komrkowy. Cho
niektrzy uznaj, e to banalny pre-
zent, warto jednak nieco zgbi te-
wiele smartfonw dedykowanych
dzieciom. Aplikacje rwnie nie
odstaj od wspczesnoci. Zapew-
niaj rodzicom pen kontrol nad
tym, do czego dziecko uywa tele-
fonu, co w nim przeglda, a nawet
ile czasu spdza, patrzc w jego
ekran.
Prezenty komunijne dziel si
na te dla dziewczynek i dla chop-
cw. wietnym prezentem dla ma-
ej panienki bdzie cyfrowa ramka
na zdjcia. To wielofunkcyjne urz-
dzenie posuy nie tylko jako ozdo-
ba z ulubion fotografi pociechy.
Przez wbudowany gonik mona
na nim odtwarza MP3 i pliki wi-
deo. Ponadto wywietla czas, dat,
ma te budzik. Sowem, jest to
wietny gadet dla lubicej nowo-
ci dziewczynki. Kilkulatki lubice
biuteri z pewnoci uciesz si
z piknego medalika, piercionka
Katarzyna Ochocka | fot. pixabay.com
czy bransoletki. Pamitajmy jed-
nak, by kupi taki przedmiot, ktry
bdzie mia dobre zapicie i odpo-
wiedni rozmiar, by w czasie harcw
nie zgin. Fajnym prezentem bd
te rolki albo hulajnoga. Chopcy
natomiast z pewnoci nie pogar-
dz konsol do gier. Mona do niej
dokupi kontroler ruchu i dodatko-
we akcesoria, ktre urozmaic za-
baw tym gadetem. Modzi m- najpierw lepiej si upewni, czy na-
czyni uciesz si te z deskorolki,
skutera, a ci odwaniejsi - z quada.
Dla osb, ktre lubi sprawia
niebanalne prezenty, polecamy np.
skok ze spadochronem! Oczywicie
sze dziecko nie ucieknie z przerae-
niem, syszc o tym pomyle. Kolej-
nym wyjtkowym prezentem byby
np. kurs eglarski na Mazurach,
wycieczka do parku rozrywki albo
inna atrakcja na chwil, po ktrej
zostan wspaniae wspomnienia.
Pamitajmy, e nabywajc rze-
czy w sklepie, moemy je zwrci
tylko i wycznie wwczas, gdy s
niezgodne z umow, tzn. wadliwe.
Chyba e polityka sklepu jest inna
i dopuszcza on moliwo zwrotu
towaru - warto zapyta o to sprze-
dawc przed dokonaniem zakupu.
Inaczej sprawa wyglda, gdy ku-
pujemy przedmioty przez internet,
telefon, bd poza lokalem przed-
sibiorstwa, np. na tzw. prezenta-
cjach. Wwczas, zgodnie z ustaw
o ochronie niektrych praw konsu-
mentw oraz o odpowiedzialnoci
za szkod wyrzdzon przez pro-
dukt niebezpieczny, mamy 14 dni
kalendarzowych (od otrzymania
towaru) na ich zwrot bez podawa-
nia przyczyny. Pamitajmy jednak
wwczas, by wypeni wszelkie
formalnoci - powinnimy przesa
sprzedawcy owiadczenie o od-
stpieniu od umowy. Oczywicie
nikomu nie yczymy zwracania
zakupionych towarw, a dzieciom
przystpujcym do pierwszej ko-
munii witej tylko trafionych pre-
zentw!

Tylko Toru . 5 maja 207

 WIECI ZE SPORTOWYCH AREN SPORT 13

Cel to Igrzyska
Sukces zawodnikw KST Energi-Manekina Toru
podczas mistrzostw Polski do lat 21
Karol ebrowski
Tenisici stoowi przywieli
z Biaegostoku cztery medale.
Trzy z nich, z czego dwa zote, zdo-
by Tomasz Kotowski, ktremu do
kompletu tytuw mistrzw Pol-
ski brakuje tylko triumfu w kate-
gorii seniorskiej.
Kwietniowe mistrzostwa byy
dla Kotka i jego kolegw najwa-
niejszym wydarzeniem krajowym
tego sezonu. Przypomnijmy, e To-
mek na pocztku lutego bra udzia
w mistrzostwach Europy w Soczi,
gdzie chocia nie zdoby krka,
pokaza si z bardzo dobrej strony,
pokonujc turniejow jedynk,
Szweda Antona Kallberga.
- Do Biaegostoku pojechaem
po medal otwarcie przyznaje
Tomasz Kotowski.- Byem rozsta-
wiony z numerem drugim, a to
zobowizuje. Bardzo chciaem tego
krka, chocia nie mylaem kon-
kretnie, z jakiego bdzie kruszcu.
Wiedziaem, e turniej jest bardzo
silnie obsadzony.
W pierwszym spotkaniu To-
mek zwyciy 4:1 z Jakubem J-
drzejczakiem z UKS Lupus Kabaty
Warszawa. Potem kolejno pokony-
wa Bartosza Lebrechta, Krzysztofa
Wczk i swojego koleg z Energi-
-Manekina Toru Macieja Kotar-
skiego, co dao mu awans do p-
finau.
- Spodziewaem si tam Patryka
Zatwki, z ktrym wystpuj w re-
prezentacji mwi. Doszo jed-
nak do niespodzianki, gdy Patryk
uleg Tomaszowi Tomaszukowi.
Z Tomkiem stoczyem wyrwnane
spotkanie, ale ostatecznie to ja wy-
szedem z niego zwycisko w sto-
sunku 4:2.
W wielkim finale spotkali si
faworyci rozgrywek turniejowa
jedynka i dwjka, czyli Marek
Badowski i Tomasz Kotowski. Do-
datkowym smaczkiem by fakt, e
rywal Tomka reprezentuje bydgo-
sk Gwiazd. naw zakoczonych w sidmym stoku nie zakoczy si tylko sukce- niorach.
- Z Markiem rozegralimy dzie- secie mam za sob. Wiedziaem, sem indywidualnym. Tomek zwy- Tomek zakoczy ju sezon.
sitki spotka. Raz by lepszy on, e rka nie moe zadre mwi ciy rywalizacj mieszan wraz W przedostatnim spotkaniu li-
raz ja twierdzi Tomasz Kotowski. Tomek Kotowski. Wszystko po- z Natali Bajor z KU AZS UE Wro- gowym Energi-Manekina do-
Teraz mistrzem mg by tylko toczyo si po mojej myli, a ostat- caw, a take zdoby brzowy medal zna pknicia kotki i musia
jeden. ni set wygraem 11:8. Po wszystkim wsplnie z Maciejem Kotarskim. przej zabieg artroskopii. Przerwa
19-latek reprezentujcy Energ- padem na podog i nie wierzy- - Gdy tam przyjechaem, nie w treningach Tomka potrwa okoo
-Manekina bardzo dobrze otworzy em, e si udao. Podeszli do mnie czuem si jako nadzwyczajnie do- dwch miesicy, a pniej tenisista
mecz i spord czterech setw trzy z gratulacjami rodzina, trener brze twierdzi. Uwaam zreszt, zapowiada cik prac. Jak twier-
pady jego upem. Badowski nie i prezes, ale rwnie Marek, ktry e w swojej karierze rozgrywaem dzi jego trener Cazuo Matsumoto,
podda si i odrobi straty. O tytule stwierdzi, e tym razem nie mia lepsze turnieje. Ciesz si bardzo Kotka sta nawet na reprezen-
mistrza Polski mia zadecydowa szans. Zachowa si jak prawdziwy z tytuu indywidualnego mistrza towanie Polski podczas Igrzysk
set numer siedem. przyjaciel. Wiem, e jeszcze wiele Polski, mam ju takie wyrnienia Olimpijskich w Tokio 2020. Nie
- Nerwy zawsze si pojawiaj takich spotka przed nami. w kategorii modzika, kadeta i ju- mamy nic przeciwko takiemu roz-
w takich chwilach, ale ju kilka fi- Dla Kotka turniej w Biaym- niora, i brakuje mi tylko zota w se- wizaniu.

Najwikszym atutem jest druyna

Rozgrywki futsalowe wkraczaj w decydujc faz

Za nami runda zasadnicza Futsal
Ekstraklasy. Liga zostaa podzie-
lona na dwie grupy mistrzowsk
i spadkow. W tej pierwszej miej-
sce wywalczyo FC Toru, a trener
pomaraczowo-czarnych otwar-
cie przyznaje: gramy o medal.
Start rozgrywek nie zapowiada
optymistycznego sezonu dla zespo-
u z grodu Kopernika. Spord pi-
ciu spotka tylko jedno zakoczyo
si triumfem torunian, za w pozo-
staych czterech druyna musiaa
uzna wyszo przeciwnikw.
- Miay na to wpyw zmiany,
jakie zaszy w naszej kadrze przed
sezonem twierdzi Klaudiusz
Hirsch, szkoleniowiec FC Toru.
Doszo do nas kilku chopakw,
ktrzy po raz pierwszy mieli stycz-
no z Futsal Ekstraklas. Wiado-
mo byo, e od razu nie bdzie to
wszystko funkcjonowa jak nale-
y. Zawodnicy potrzebowali czasu
i my jako druyna, rwnie go
potrzebowalimy.
Rzeczywicie, zesp ze spotka-
nia na spotkanie wyglda coraz
lepiej, a przede wszystkim zacz
regularnie zdobywa punkty. Po-
mg w tym na pewno Krzysztof
Elsner, ktry w poowie listopada
zdecydowa si na powrt z boiska
trawiastego na hal.
- Ponowna obecno Krzysia
bya dla nas pozytywnym bod-
cem mwi trener. Na pewno
wpyno to na nasz gr, ale pro-
gres wszystkich zawodnikw by
widoczny ju wczeniej. Spotkania
wygrywa druyna. Nie ma na wie-
cie zawodnika, ktry w pojedynk
potrafiby zwyciy mecz.
Ostatecznie FC Toru po dwu-
dziestu dwch spotkaniach rundy
zasadniczej zdoby trzydzieci dzie-
wi punktw, co dao mu czwarte
miejsce w ligowej tabeli. Mogo by
jeszcze lepiej, gdy przed ostatni
kolejk pomaraczowo-czarni pla-
sowali si na pudle, ale wyjazdo-
wa poraka FC Toru z Clearexem
i zwycistwo Piasta sprawiy, e to
gliwiczanie wskoczyli na trzeci
pozycj.
- Szkoda, bo gdybymy utrzy-
mali trzecie miejsce, mielibymy
jeden domowy mecz wicej w run-
dzie finaowej analizuje Klaudiusz
Hirsch. W Chorzowie gralimy
bez Koli (Nicolae Neagu przyp.
red.), Ivana del Pino i w ostatniej
chwili wypad nam jeszcze Clever-
son Pelc. Zdawaem sobie spraw,
e czeka nas trudne zadanie, tym
bardziej e dla Clearexu by to
mecz o by albo nie by w czoowej
szstce. Ja bardziej ubolewam nad
straconymi punktami z AZS-em
Uniwersytet lski Katowice, gdzie
Tylko Toru . 5 maja 207
Aby zakoczy sezon przed Piastem, mu-
simy i tak zdoby wicej punktw, gdy w przy-
padku tej samej liczby oczek o kolejnoci zade-
cyduje pozycja z rundy zasadniczej.
mielimy miadc przewag, niej kolejno udadz si do Biel-
a spotkanie zakoczyo si podzia- ska-Biaej, by zagra z Rekordem,
em punktw. Nie ma ju jednak podejm u siebie Gatt Active
sensu tego rozpamitywa. Zduska Wola i na koniec czekaj
Obowizujcy system Futsal ich dwa trudne wyjazdy do Gliwic
Ekstraklasy nie tylko utworzy dwie i Chorzowa.
grupy, ale rwnie podzieli do-
- W tym momencie najwaniej-
tychczas zdobyte punkty. Sprawio
szy jest dla mnie mecz z Pogoni
to, e FC Toru, mimo zakocze- mwi szkoleniowiec. Spord
nia rundy zasadniczej z jednym
szeciu druyn to my mamy naj-
oczkiem mniej ni Piast, obecnie sabsz kadr, jednak nie oznacza
ma tyle samo punktw co gliwicza-
nie czyli po dwadziecia. to, e atwo oddamy punkty. Mamy
- Nic to nie zmienia twierdzi wiele innych atutw, a najwaniej-
Klaudiusz Hirsch. Aby zako- szym jest chyba posiadanie praw-
czy sezon przed Piastem, musimy dziwej druyny. Widz, e kady
i tak zdoby wicej punktw, gdy z moich zawodnikw jest bardzo
w przypadku tej samej liczby oczek zdeterminowany i zrobi wszystko,
o kolejnoci zadecyduje pozycja aby walczy o ten upragniony me-
z rundy zasadniczej. dal. Mocno w taki scenariusz wie-
Pomaraczowo-czarni rozpocz- rz.
n finaowe zmagania domowym
meczem z Pogoni Szczecin. P- (K)
 14 KULTURA
Raz kupiem falsa
Z Krzysztofem Musiaem, jednym z najwaniejszych kolekcjonerw polskiej sztuki
wspczesnej, przy okazji otwarcia najwikszej z dotychczasowych wystaw jego zbiorw
w toruskim Centrum Sztuki Wspczesnej, rozmawia Jacek Kiepiski
Kada kolekcja od czego si zaczy-
na.
Pierwsz prac kupiem w 1982
roku. Mieszkaem wtedy w Londy-
nie. Przyjechaem do Polski i chcia-
em co sentymentalnego. W BWA
w Kielcach nabyem pejza podkie-
lecki Stanisawa Mazusia. Podoba
mi si, pochodz z Kielc. Mam do
dzi t prac, nie wesza do ad-
nej kolekcji, cho moga. Jest tym
pierwszym sentymentalnym zaku-
pem. Na dobre zaczem kupowa
z myl o kolekcji na pocztku lat
90. Nie pamitam, co byo pierw-
sze. Postanowiem kolekcj zrobi,
gdy ju w domu obrazy si nie mie-
ciy. Gdzie mam wiesza, za szafa-
mi? Wtedy postanowiem, e dalej
kupowa bd z myl o kolekcji
sztuki polskiej. Zaczem zbiera
XIX wiek, Podkowiski, Stanisaw-
ski, to byy pocztki. Kupowaem
potem coraz nowsz sztuk, a do
sztuki powojennej.
REKLAMA
KOLEKCJA KRZYSZTOFA MUSIAA WARTA JEST KILKADZIESIT MILIONW ZOTYCH
Ewolucja wiadomoci artystycz-
nej? Jest pan z artystycznej rodziny?
Nie. To znaczy - byway u nas obra-
zy tradycyjne, realistyczne, do tego
byem przyzwyczajony, ale czowiek
si doksztaca, coraz wicej wie, wi-
dzi, dostrzega i tak doszedem do
sztuki abstrakcyjnej. Zaczem od
Fangora, poznaem go osobicie.
I kupiem. Staram si poznawa
artyst, pomaga to w zrozumieniu,
nabiera si osobistego stosunku do
jego dzie. Z Pgowsk tak te byo.
Wielu z wielkich maluje pana por-
trety.
Okazjonalnie. Par portretw, fakt,
mam. Ale s artyci, ktrzy nie po-
trafi narysowa portretu. Albo
zrobi co tak przetworzonego, e
nie mona nikogo rozpozna.
Pewn rol odrywaj w tym wszyst-
kim, przyznajmy, pienidze.
Biznes najpierw. On mi pozwoli
kupowa dziea sztuki. Potem fir-
wiem, jakim kluczem ich wybra.
m sprzedaem. To by do duy zwiedzaj okolic i bior si do ro-
zastrzyk gotwki. I mogem wiel-
kie dziea kupowa. Ale mona te
tworzy kolekcj, na przykad gra-
fiki, mniejszym rodkami. Mona
mie obrazy po milionie, jak cho-
by wiszca za nami "Fala" Fangora,
ale mona mie te dobr grafik Ja modych nie sprzedaj. Najwy-
czy akwarel za 50 tysicy, kt-
ra - dodajemy - kilka lat wczeniej
kosztowaa 20 tysicy.
Wzrost wartoci dziea umie pan
przewidzie?
Tego si nie da przewidzie. Staram
si kupowa dziea dobre, by nie
wywala pienidzy w boto. Wyczu-
cia nabywa si z biegiem czasu. Te-
raz ju widz, co jest dobre. Oczy-
wicie, z mojego punktu widzenia,
Bya jaka wtopa absolutna?
Nie. Absolutnej nie byo. Raz tylko
kupiem falsa w domu aukcyjnym.
Jurek Wojciechowski, historyk
sztuki, z ktrym wsppracuj od
lat, to zauway. To jest lewizna - Jestemy na najwiksze wystawie
mwi. Zacz si przyglda, w-
cha, dotyka. Wrciem do tego
domu aukcyjnego i bez sowa pro-
testu zwrcili mi pienidze.
Uniknli skandalu.
Tak. Kto jak kto, ale oni powinni
si zna i wiedzie co sprzedaj. To
byo akurat w Polsce, w Krakowie.
Zdarzaj si takie historie, ale jak
ma si duo prac, to si jedna taka
trafi....
Wie pan, ile ma pan dzie?
Mniej wicej....
Wedug jakiego klucza wcza pan
prace modych artystw do swej
kolekcji?
Jest to jakie ryzyko oczywicie, bo
nie kady bdzie Fangorem za jaki
czas czy Tarasinem. Przez dziesi
lat organizowaem plenery dla mo-
dych artystw we Woszech, Hisz-
panii i Francji. Zapraszaem ich do
Tylko Toru . 5 maja 207
siebie. Prosiem znanych artystw, pana kolekcji w Polsce.
jak Modzelewski, jak Tarasewicz, 94 twrcw i 230 prac. Miewaem
eby przywozili do mnie swoich wielkie wystawy, ale ta jest faktycz-
studentw albo absolwentw. To nie najwiksza. Mamy tu bardzo
oni ich wybieraj. duy przekrj. Nie wiem, czy kie-
dykolwiek uda mi si tak wysta-
Czyli uznani twrcy dokonuj w powtrzy, bo wymaga bardzo
pierwszej selekcji. A potem ju tyl- duo miejsca. W myl kuratorsk
ko pan decyduje... nie wnikam, bo nie lubi tego. Bo
Tak, tak. Mi przecie trudno byo- jakbym wnika, to byaby moja wy-
by dotrze do tych modych i nie stawa, a tak kady kurator inaczej
na to patrzy. W zeszym roku bya
Potem s u mnie przez miesic, wystawa moich 75 obrazw pol-
skiej sztuki powojennej w Hiszpanii
boty. Potem ja robi im wystawy, i kurator Ines Artola, pochodzca
wydaj katalog. W ten sposb po- z Malagi, dokonaa wyboru, ktry
znaem wielu modych artystw. mnie zadziwi. Byy prace, ktrych
w yciu bym nie wybra, a zabrako
Gupio si mody poczuje, gdy jego oczywistych dla mnie. Kuratorom
dzieo pan sprzeda? daj zielone wiato, czasem do-
radz, e moe tu pasowaby jaki
ej co autorstwa starszych, nawet obraz. Wana rzecz, e oni nie znaj
uznanych. Modych nie ma sensu tych prac na ywo, znaj tylko z ka-
sprzedawa. Moe za 20 lat? talogu, ja widz szczegy dokad-
niej, bo obraz mam w domu. Dlate-
Ale ruch w pana zbiorach jest, co go czasem co sugeruj.
si panu czasem odwidzi.
Nie, nie to, e co mi si odwidzia- A najblisze panu dzieo?
o. Po prostu, potrzebuj rodkw Chyba wanie Fangor. By na wy-
na zakup jakiego innego dziea. stawie w Guggenheimie. Fangor
Gdzie mam najwaniejsze obra- jako jedyny polski artysta mia in-
zy, w jakich muzeach i galeriach, dywidualn wystaw w Muzeum
wiem, ale ta caa reszta... Problem Guggenheima w Bilbao.
jest z pracami na papierze. Duy
obraz si pamita, ale kartki papie- Moe co z dzie modych?
ru... A atwiej trzyma dzieo jako Mj dom we Francji, w Prowansji,
kartk w szufladzie, ni oprawione gdzie mieszkaem kiedy. Namalo-
za szkem. wany na plenerze przez Juliana No-
wickiego. Uwaam, e to doskonay
obraz. A i mj kawaek ycia.
 KOLEJNA POWIE Z TORUNIEM W TLE KULTURA 15

Telefon do
mordercy
Ksika nie musi by genialna. Wystarczy, e b-
dzie nieza mwi Marcel Woniak, autor powieci
kryminalnej Powtrka w rozmowie z Robertem Ka-
miskim

Czy Powtrka to nieza powie? biem. I co? Naprawd uwaam, e Oczywicie. Miaem w gowie pew- rzu Henryku Janickim, ktry je- Maryja, piernikami, Elan tukca
Wydaje mi si, e napisaem niezy nie mam si czego wstydzi. Napi- ne miejsca, ktre znam: Krowi Mo- dzi takim wanie duym fiatem. si z Apatorem. Takie jest to mia-
krymina. Na pewno nie jest nudny. saem j niele. Jeli wic t napi- stek, ul. Sportowa, tam, gdzie jest Powsta o nim film Takswkarz. sto i adne inne nie jest takie jak
To ksika logiczna i w klimacie. saem niele, to oznacza, e kolejn cmentarz, ruiny i targowisko, Cze- Zmar kilka lat temu. Doskonale go to. Chciaem, by ludzie zobaczyli to
Spenia warunek bycia i ksik, napisz jeszcze lepiej. Bo ucz si. czenia na Rubinkowie, zajezdnie pamitam. By niezwyk postaci. miasto tak jak ja je widz i dali si
i kryminaem. A czy ludzie powie- To bdzie mj progres. Na tym po- autobusowe, Wilana, Podgrz, Kady, kto z nim jedzi, go pami- wcign w mordercz gr.
dz zajebista, czy powiedz taka lega rozwj. Rudak, chodziem tam i krciem ta. Postanowiem go uhonorowa.
sobie, czy spytaj, kiedy bdzie aparatem filmy. Wracaem Gru- Jest te prezydent, ale nazywa si A propos. W ksice podajesz nu-
druga cz, to ju nie zaley ode Akcja ksiki rozgrywa si w Toru- dzidzk, by policzy, ile piter ma inaczej.
mnie. niu. komenda. mer telefonu do autentycznego
To ksika o naszym miecie. Jest moe ysy? mordercy. Mona do niego napraw-
Dlaczego wystarczy tylko nieza? Mieszkam tu od 14 lat, jest to wic Fani Joycea spaceruj po Dublinie To nie jest w ksice powiedziane. d zadzwoni? Usysze jego gos?
Ludzie czsto w ogle czego nie naturalny wybr. Kiedy mieszkasz z Ulissesem pod pach, szukajc Ale wystpuj ludzie, ktrych znam Mona.
robi, bo si boj, e nie s do dugo w jakim miejscu, to w ko- konkretnych miejsc z ksiki. To naprawd: barmani z rnych loka-
dobrzy. Obawiaj si krytyki, ktra cu si nim stajesz jak powiedzia samo bdzie mona zrobi z twoj li, ochroniarze. Jest na przykad sce- I co si wtedy wydarzy?
podetnie im skrzyda i spowoduje, Rocky Balboa. Wiesz te wszystkie Powtrk? na wernisau w CSW. Tam si dzie- Zadzwo, to si przekonasz.
e wicej czego nie zrobi. Nikt rzeczy, ktre wiedzie musisz: kim W pewnym sensie. Jakkolwiek jest je cz akcji z kilkoma postaciami
nas nie uczy, jak przyjmowa kry- by Cygan Saper albo pan grajcy to powie fikcyjna, to miejsca s wzorowanymi na autentycznych. Powtrka to pierwsza cz try-
tyk. A przecie wcale nie chodzi na ykach. Wiesz, e jadc wirki jak najbardziej rzeczywiste. Kiedy Mczyzna na okadce ksiki stoi logii.
o to, by by najlepszym. Wikszo i Wigury, zatrzeszczy ci w samo- bohater zaglda do baru Magoka, pod nowym mostem drogowym. S Tak. Dwie kolejne: Mgnienie
ksiek, jakie powstay, to nie s chodzie radio, wiesz, z jakim szali- to jest tam przecie taki, a nie inny sceny w kociele w. Janw, w barze i Otcha rwnie bd osadzo-
wyjtkowe ksiki napisane przez kiem nie i na jak ulic, wiesz co zapach. I ja tam poszedem. Jedzc ze striptizem, w barach mlecznych, ne w Toruniu. Pki co jednak kon-
wyjtkowych ludzi. Lepsza jest po- si mwi o Bydgoszczy, a co myli obiad, rozgldaem si, notowaem, na Wilanej, na Winnicy, na Popie- centrujemy si na promocji czci
wie rednia ni taka, ktrej nie o Ciechocinku. jak tam pachnie, jak tam si mwi. la, na Chemiskiej. pierwszej. Oficjalna premiera od-
napisano wcale. I to wszystko w ksice jest.
bdzie si w poowie czerwca. Uda-
Pierwsze skojarzenie, jakie przy- Dlaczego piszesz?
Jak przeama ten strach? chodzi mi do gowy na myl o kry- A co z postaciami? Te s prawdzi- By moe to spenienie literackich o mi si jednak zorganizowa spo-
Nie ocenia siebie. Pewnego dnia minale, ktrego akcja rozgrywa we? ambicji. By moe rdo zarobku, tkanie przedpremierowe w Toruniu
pomylaem, e zamiast zadrcza si w Toruniu, to ulica Podmurna Czciowo. Jest na przykad synny czyli praca. Z ca jednak pewno- 27 maja w Dworze Artusa.
siebie rozmylaniem o sobie, bd i Ciasna. S w twojej ksice? Gos Starwki, czyli pan Andrzej, ci z powodu fascynacji miejscem,
po prostu pisa. To, e co mi si Podmurna tak, Ciasna nie. ktry swoim tubalnym gosem re- w ktrym przebywam. Jestem to- A tak midzy nami: z tym morder-
dzisiaj nie podoba, nie znaczy wca- klamuje knajpy. Jest te takswkarz runianinem w 100%. Kocham to c to jaka lipa?
le, e jest kiepskie. Z w cao Przechadzae si po miejscach, Henryk, ktry jedzi duym fiatem. miasto razem z jego lini tramwa- Mwi ci: zadzwo, to si przeko-
i spjrz na to z dystansu. I tak zro- gdzie si dzieje akcja? To posta wzorowana na takswka- jow do Portu Drzewnego, Radiem nasz.
Tylko Toru . 5 maja 207