Ukad nerwowy

czowieka
Podstawow jednostk budulcowa i funkcjonaln ukadu
nerwowego jest - neuron
Przewodnictwo skokowe w
neuronach (kanay sodowe i
potasowe)

W aksonach majcych osonki mielinowe

potencjay czynnociowe przeskakuj z
jednego przewenia Ranviera na drugie.

Wikszo aksonw przewodzi impulsy z

prdkoci od 1 10 m na sekund jest
to tzw. Przewodnictwo cige i zachodzi w
neuronach bezmielinowych.

Dziki przewodnictwu skokowemu w

neuronach mielinowych przewodzenie
impulsu zachodzi do 50 razy szybciej ni w
najszybszym aksonie bezmielinowym.

Przewodzenie skokowe wymaga

mniejszego nakadu energii.
 Typy synaps

elektryczne w tych synapsach neurony prawie si stykaj (2nm) moliwa jest

wdrwka jonw z jednej komrki do drugiej - przekazywanie dwukierunkowe.

impuls jest bardzo szybko przekazywany. wystpuj w miniach, siatkwce oka,

czci korowej mzgu oraz niektrych czciach serca.

chemiczne w tych synapsach komrki s od siebie oddalone o ok. 20 nm, midzy

nimi powstaje szczelina synaptyczna. Wystpuj tam, gdzie niepotrzebne jest

szybkie przekazywanie impulsu, np. w narzdach wewntrznych.

Poczenie synaptyczne:

1-mitochondrium

2-pcherzyki presynaptyczne z

neurotransmiterem (acetylocholina,

noradrenalina, dopamina,

serotonina)

4-szczelina synaptyczna

5-neuroreceptor

6-kana wapniowy
 Poczenia synaptyczne

nerwowo-nerwowe poczenie midzy dwiema komrkami nerwowymi;

nerwowo-miniowe poczenie midzy komrk nerwow i miniow;

nerwowo-gruczoowe poczenie midzy komrk nerwow i

gruczoow;
Centralny ukad nerwowy
 Orodkowy (centralny) ukad nerwowy (OUN)
mzgowie: pkule mzgu (pat czoowy, ciemieniowy, skroniowy, potyliczny),
mdek, most, rdze przeduony.
rdze krgowy

Obwodowy ukad nerwowy

- nerwy czaszkowe = 12 par (unerwiaj narzdy gowy)

- nerwy rdzeniowe = 31 par (unerwiaj tuw i koczyny):

nerwy szyjne C1-C8 (8 par)

nerwy piersiowe Th1-Th12 (12 par)

nerwy ldwiowe L1-L5 (5 par)

nerwy krzyowe S1-S5 (5 par)

nerwy guziczne Co1 (1 para)

 Czynnociowy podzia ukadu nerwowego
Cz somatyczna: receptory, nerwy sensoryczne przewodz informacje z
receptorw od OUN, nerwy motoryczne przewodz informacje z OUN do mini
szkieletowych.
Cz wegetatywna (autonomiczna): receptory, nerwy sensoryczne informacja
przebiega z receptorw w narzdach wewntrznych do OUN, nerwy motoryczne
przekazuj informacje z OUN do gruczow i mini, ktrych praca jest niezalena
od naszej woli,
- nerwy wspczulne stymuluj aktywno, mobilizuj energi, np.: przypieszaj
bicie serca,
- nerwy przywspczulne zachowuj energi, np.: spowolniaj bicie serca,

Zadaniem czci wspczulnej jest pobudzanie narzdw i ich czynnoci, a w

narzdach docelowych zakoczenia nerwowe wydzielaj noradrenalin i adrenalin.
Zadaniem czci przywspczulnej jest wprowadzanie w stan odprenia, a
zakoczenia nerwowe wydzielaj acetylocholin.
 Mzg i rdze krgowy otoczone s
cznotkankowymi bonami oponami
mzgowo - rdzeniowymi.
opona twarda zewntrzna, wyciea
elementy szkieletowe,

opona pajczynwka rodkowa,

ogranicza przestrze wypenion
pynem mzgowo-rdzeniowym,

opona naczyniwka wewntrzna,

przylega do powierzchni mzgu i
rdzenia krgowego, przez jej naczynia
przenikaj jedynie: woda, glukoza i gazy
oddechowe.
 Najwaniejsze funkcje
mzgu:

- czsto akcji serca, cinienie ttnicze krwi, rwnowaga wodno-elektrolitowa,

- temperatura ciaa, a take wysze funkcje nerwowe (funkcje poznawcze, popdowe,
pami i uczenie si).
 Czci mzgu:
1. kresomzgowie (pkule mzgowe),
2. midzymzgowie
3. rdmzgowie
4. tyomzgowie (mdek i most)
5. rdze przeduony

Podzia medyczny: mzg (kresomzgowie i midzymzgowie) oraz pie mzgu

(rdmzgowie, mdek, most i rdze przeduony).
 Bruzdy mzgu
dziel powierzchni
pkuli na 5 patw:

pat czoowy z orodkiem ruchowym i ruchowym mowy, pat skroniowy z orodkiem

suchu i czuciowym mowy, pat ciemieniowy z orodkiem czucia oraz kor integrujc,
doznania czuciowe, wzrokowe i suchowe, pat potyliczny z orodkiem wzroku, pat
limbiczno-wchowy zwizany z uczeniem si, pamici, rozpoznawaniem nowoci i
odbieraniem wrae wchowych.
 Mzg
opis struktury czynnoci

kresomzgowie dwie pkule poczone wyrniamy paty z orodkami (czoowy,

spoidem wielkim, powierzchnia silnie ciemieniowy, skroniowy, potyliczny)
pofadowana (zakrty i bruzdy)

midzymzgowie (wzgrze i podwzgrze) orodki motywacyjne: pokarmowy (godu i

centrum koordynacji nerwowej i sytoci), pragnienia, agresji, ucieczki,
hormonalnej termoregulacyjny i rozrodczy
 Pie mzgu
opis struktury czynnoci

rdze przeduony poczony z rdzeniem orodki podtrzymujce czynnoci yciowe

krgowym, tworz go nerwy idce z (bicie serca, oddychanie, cinienie, orodki
rdzenia krgowego do pozostaych czci kontrolujce przeykanie, kaszel, odruch
mzgu. wymiotny).

most wybrzuszenie nad przednim czy rone czci mzgu, orodki oddychania i
odcinkiem pnia mzgu. snu.

rdmzgowie zlokalizowane w okolicy orodki wzroku i suchu (odruch renicowy,

szczytu pnia mzgu. mrugania, przystosowania ucha do natenia
dwiku).

mdek druga pod wzgldem wielkoci orodek odruchowy koordynacji miniowej i

cz mzgu precyzji ruchw (rwnowaga, wyprostowana
postawa ciaa, koordynacja zoonych ruchw)
 Rdze krgowy
Cignie si w kanale krgowym krgosupa.
Na przekroju istota szara tworzy wewntrzne skupienie w ksztacie litery H (rogi
przednie brzuszne = skupisko neuronw ruchowych i tylne grzbietowe = skupisko
neuronw czuciowych).

W istocie biaej znajduj si liczne wkna tworzce drogi nerwowe wstpujce

(prowadz impulsy do mzgu) i drogi zstpujce (prowadz impulsy nerwowe z
mzgowia do narzdw wykonawczych).
DROGI WSTPUJCE -drogi czuciowe z rdzenia do mzgowia:
- do mzgu: czucie ciepa, zimna, dotyku,
- do mdku: impulsy z mini, cigien i powierzchni staww.
DROGI ZSTPUJCE - kontroluj ruchy dowolne z mzgowia (nadrzdnych orodkw
ruchowych) do neuronw ruchowych rdzenia krgowego.

Istota szara jest utworzona z cia komrek i dendryty neuronw, a istota biaa z
aksonw mielinowych.
 Budowa nerwu
Nerwy to wizki wkien nerwowych. Impulsy nerwowe s przesyane nerwami do
wszystkich narzdw i z narzdw.

Nerwy rdzeniowe zawieraj wkna czuciowe i ruchowe (mieszane). Nerwy

czaszkowe s bardziej zrnicowane: cz zawiera jedynie wkna czuciowe (nerwy
wzrokowe, wchowe), lub tylko ruchowe (poruszajce gakami ocznymi), charakter
mieszany (nerwy bdne).
Nerw rdzeniowy
Korzenie grzbietowe i brzuszne wychodzce z rdzenia cz si tworzc nerw rdzeniowy.
Kady nerw rdzeniowy rozdziela si na kilka gazi.
Korzenie grzbietowe skadaj si z wkien nerwowych aferentnych = sensoryczne -
przewodz z receptorw do OUN,
korzenie brzuszne eferentne = motoryczne przewodz z OUN do gruczow i mini
narzdw niezalenych od naszej woli (ciaa komrkowe neuronw motorycznych
wystpuj w istocie szarej rdzenia)

- ga autonomiczna unerwia
narzdy wewntrzne,
- g. grzbietowa skr i minie
plecw,
- g. brzuszna skr bokw ciaa i
brzuszna cze ciaa,
g. gazie brzuszne kilku nerww
rdzeniowych tworz wsplne sieci
zwane splotami.
 Podzia odruchw
somatyczne efektorem jest misie porzecznie - prkowany, np.: odruch
rozcigania, zginania,
autonomiczne efektorem jest miesie gadki lub sercowy, np.: odruch wydzielania
soku odkowego, wydalanie moczu.

bezwarunkowe (wrodzone) zachodz bez udziau woli.

warunkowe (nabyte) wyuczone, powstaj w trakcie ycia, dowiadcze yciowych.
uk odruchowy to droga, jaka przebywa informacja od receptora do narzdu
wykonawczego = efektora.

1 receptor,
2 droga dorodkowa (aferentna),
3- orodek nerwowy (to skupienie neuronw w OUN wyspecjalizowanych w penieniu
okrelonej funkcji),
4 droga odrodkowa (eferentna),
5 efektor.
 ELEKTROENCEFALOGRAFIA

Badanie EEG polega na rejestracji (przy pomocy elektrod umieszczonych na skrze

gowy) czynnociowych prdw mzgu czowieka, ktre charakteryzuj si

niewielkim napiciem (od kilku do kilkuset mikrowoltw).

 Aktywno mzgu

fale alfa pojawiaj si rytmicznie z

czstotliwoci ok. 10 razy na sekund
(s wynikiem aktywnoci neuronw w
orodkach wzrokowych),

fale beta szybsze, nieregularne,

pojawiaj si podczas wzmoonej
aktywnoci umysowej,

fale delta i teta to wolne, wysokie

fale i odpowiadaj fazom snu. W
Mamy dwie fazy snu: czasie snu obnia si aktywno
REM (szybki ruch gaek ocznych) pica elektryczna kory mzgowej.
osoba wchodzi w ta faz w odstpach 90
minutowych, w tym czasie nimy, Cykl snu i czuwania jest kontrolowany
przez podwzgrze i pie mzgu.
NREM sen gboki zmniejsza si tempo
metabolizmu, spokojniejszy oddech, obnienie
cinienia krwi,
Podwjne unerwienie serca i odka.
Nerw wspczulny (sympatyczny) przyspiesza rytm serca, a nerw bdny (przywspczulny
= parasympatyczny) spowalnia. Odwrotnie dziaaj nerwy wspczulne na odek i jelito
spowalniaj ich skurcze, a nerw bdny wzmaga te skurcze.
Nerwy wspczulne czerwone, a pozazwojowe wkna nerwowe linia przerywan.
 POJCIA
Kora mzgu - istota szara zbudowana jest z komrek nerwowych czuciowych,
ruchowych i kojarzeniowych i wkien nerwowych bez osonek mielinowych.

Warstwa podkorowa - istota biaa, wkna nerwowe majce osonki mielinowe.

Rdze przeduony - cz mzgowia, przez niego przebiegaj impulsy idce z

mzgu do rdzenia krgowego i odwrotnie. Obejmuje orodki kontrolujce czynnoci:
ssania, ucia, kichania, kaszlu, wydzielania potu, orodek: oddechowy, kojarzeniowy,
czynnoci serca, wymiotny i regulacji przemiany materii.

Rdze krgowy - znajduje si w kanale krgowym i jest otoczony trzema

oponami. Odchodz od niego przez otwory midzykrgowe nerwy
rdzeniowe.
Istota szara rdzenia krgowego - to komrki nerwowe, pooona jest
wewntrz i ma na przekroju poprzecznym ksztat litery "H".

Istota biaa rdzenia krgowego - skupisko wkien nerwowych, ktre w

postaci drg nerwowych cz rdze krgowy z mzgowiem i ukadami caego ciaa.

Drogi nerwowe - skupiska wkien nerwowych w istocie biaej rdzenia

krgowego, s:
wstpujce-przewodz bodce do mzgu,
zstpujce-przewodz bodce z mzgu
Hipokamp cz ukadu limbicznego, odpowiedzialny gwnie za pami,
umieszczona w pacie skroniowym kory mzgowej kresomzgowia.
Ciao migdaowate - struktura mzgowa naleca pod wzgldem funkcjonalnym do
tzw. ukadu limbicznego, mona wyodrbni kilka, a nawet kilkanacie rnych jder
ciaa migdaowatego .
Ukad limbiczny - zesp orodkw mzgowych zwizanych z regulacj
autonomicznych, wydzielniczych oraz ruchowych odpowiedzi emocjonalnych,
mechanizmw analizy poznawczej oraz uczenia si zdarze wzbudzajcych emocje;
 ZADANIE 1 - uzupenij tabel

narzd cz wspczulna cz przywspczulna

renice
miesie rzskowy
oka
serce
gruczoy potowe
gruczoy linowe
odek
gruczoy trawienne
wyspy trzustki
oskrzela
tkanka tuszczowa
jelita
 ZADANIE 2 dopasuj kolumny
Kolumna A Kolumna B (charakterystyka)
(czci ukadu nerwowego)
A orodki oddychania i snu
1 mdek B rwnowaga i tonus, niewielkie uszkodzenie
2 rdze przeduony
powoduje ataksje i astenie,
3 kresomzgowie
4 midzymzgowie C zbudowane z 2 pkul poczonych spoidem
5 most wielkim,
D koordynuje ruchy oddechowe, poykanie,
praca serca,
E orodki motywacyjne
 Zadanie 3 uporzdkuj nazwy chorb ukadu nerwowego do ich przyczyn i
objaww
1 napicia lub zwiotczenia mini caego ciaa, przerwy w oddychaniu, drgawki,
2 zaburzenia pamici, stany lekowe, utrata kontroli nad funkcjami fizjologicznymi,
3 zaburzenia czucia obwodowego, mrowienie koczyn, tuowia, twarzy, przykurcze,
4 drenie rak, sztywno koczyn i tuowia, zaburzenia mowy i pisania, depresja,
5 upoledzenie percepcji, mylenia, emocji, halucynacje, kopoty z komunikacj,
zaburzenia mowy,
6 smutek, przygnbienie, niska ocena wasnej wartoci,

A demielinizacja wkien w OUN

B nieprawidowe wyadowania neuronw w mzgu,
I choroba Parkinsona
urazy, genetyczne
II schizofrenia
C degeneracja neuronw istoty szarej struktury
III napady padaczkowe
mzgu
IV depresja
D skonnoci genetyczne lub nieznane przyczyny
V stwardnienie rozsiane
E degradacja neuronw spowodowana
VI choroba Alzheimera
odkadaniem nieprawidowego biaka
F skonno genetyczna lub nieznane przyczyny
Zadanie 4 na podstawie rysunku opisz oglne zasady dowiadczenia Pawowa
 Zadanie 5 dokocz ponisze zdania

1. Mzg i rdze krgowy pokryte s tkank czn zwana

2. Jakie rodzaj fal mzgowych emituje gwnie nasz mzg, gdy odpowiadamy na to
pytanie ..

3. Jaka cz mzgu odpowiedzialna jest za utrzymanie postawy ciaa, napicie

mini i rwnowag

4. W wyniku uszkodzenia tylko jednego patu skroniowego mona oczekiwa

5. Obszary asocjacyjne w mzgu czowieka wystpuj w .

6. W odruchu unikania po odebraniu bodca sygna jest transmitowany przez ..

 Odpowiedzi do zadania 1

narzd cz wspczulna cz przywspczulna

renice rozszerzone zwone
miesie rzskowy hamuje, zmniejsza wypuko pobudza, zwiksza wypuko
oka soczewki soczewki
serce przyspiesza akcje hamuje (zwalnia)akcje
gruczoy potowe pobudza wydzielanie potu na oglne pocenie si
doniach
gruczoy linowe wydzielanie gstej liny wydzielanie wodnistej liny
odek spadek motoryki wzrost motoryki
gruczoy trawienne spadek wydzielania wzrost wydzielania
wyspy trzustki spadek wydzielania insuliny wzrost wydzielania insuliny
oskrzela rozszerzenie zwenie
tkanka tuszczowa rozkad tuszczw zapasowych brak reakcji
jelita spadek perystaltyki wzrost perystaltyki
 Odpowiedzi do zadania 2

1b
2d
3c
4e
5a
 Odpowiedzi do zadania 3

1, B, III
2, E, VI
3, A, V
4, C, I
5, D (F), II
6, F (D), IV
 Odpowiedz do zadania 4
Dowiadczenia Pawowa polegay m.in. na podawaniu psu pokarmu z
rwnoczesnym sygnaem dwikowym (wietlnym) w pierwszej fazie
eksperymentu, nastpnie za wczano dany sygna dwikowy gdy zwierz
nie byo karmione.
Na widok poywienia (pierwotny bodziec kluczowy) pies wydziela lin
jako odruch bezwarunkowy. W tym czasie bodziec dwikowy czy wietlny
by bodcem obojtnym nie wywoywa reakcji.
Wielokrotne powtarzanie dziaanie bodcem kluczowym i obojtnym
doprowadzio do przeksztacenia bodca obojtnego we wtrny bodziec
kluczowy.
Wwczas samo zapalenie lampki cz dwik dzwonka wywoywa wydzielanie
liny.
W ten sposb moliwe stao si ustalenie zasad
powstawania odruchw warunkowych, uczenia si danego odruchu przez
zwierz.
 Odpowiedz do zadania 5

1. Mzg i rdze krgowy pokryte s tkank czn zwana oponami mzgowymi.

2. Jakie rodzaj fal mzgowych emituje gwnie nasz mzg, gdy odpowiadamy na
to pytanie beta.

3. Jaka cz mzgu odpowiedzialna jest za utrzymanie postawy ciaa, napicie

mini i rwnowag mdek.

4. W wyniku uszkodzenia tylko jednego patu skroniowego mona oczekiwa

utraty suchu w jednym uchu.

5. Obszary asocjacyjne w mzgu czowieka wystpuj w korze mzgowej.

6. W odruchu unikania po odebraniu bodca sygna jest transmitowany przez

neuron sensoryczny (czuciowy) do poredniczcego.

Informacje dodatkowe
 Czynnociowe obszary mzgu

Mzg moemy podzieli na kilka obszarw sensorycznych (zmysowych), motorycznych

(ruchowa)i asocjacyjnych (kojarzeniowa). Dane obszary kory kontroluj poszczeglne
czci ciaa.
 Nerwy czaszkowe:
A - wchowy,
B - wzrokowy,
C - okoruchowy,
D - bloczkowy,
E - trjdzielny,
F - odwodzcy,
G - twarzowy,
H - suchowy
I - jzykowo-gardowy,
J - bdny,
K - dodatkowy,
L - podjzykowy
Paciorkowcowe zapalenie opon
mzgowo-rdzeniowych, tre
ropna w przestrzeni
podpajeczynwkowej
Rozwj mzgu u krgowcw
 RDA

http://www.resmedica.pl/rmart0009.html
http://portalwiedzy.onet.pl
Biologia, Solomon, Berg, Martin, Vilee
Biologia repetytorium, WSiP