Coniunctivus w zdaniach gwnych:

1. Coniunctivus optativus:

- yczenie moliwe do spenienia, odnoszce si do teraniejszoci, wyraa si w con. praes.

Vivat!

Utinam ne diu aeger sis!

- yczenie moliwe do spenienia w przeszoci wyraa si w con. perfecti

Utinam pater meus ibi adfuerit.

Utinam haec dixerit quispiam.

- yczenie niemoliwe do spenienia odnoszce si do teraniejszoci, wyraa si w con.

imperfecti

Utinam is essem, quem tu me existimas!

Utinam populus Romanus unam cervicem haberet!

- yczenie niemoliwe do spenienia w przeszoci wyraa si w con. plusquamperfecti

Utinam illo tempore vixissem!

2. Coniunctivus hortativus- zachta, wezwanie dla 1 os.pl., wyraa si w con. praes.

Gaudeamus igitur, iuvenes dum sumus!

Amemus patriam, pareamus legibus!

3. Coniunctivus iussivus, rozkaz

Discant cantare puellae!

Audiatur et altera pars!

4. Coniunctivus prohibitivus, zakaz

- Dla 1 os.pl i 3 os.sg.i pl. wystpuje con. praes. z ne i neve

Ne timeamus neve desperemus de salute.

- Dla 2 os.sg. i pl. Wystpuje con.perfecti

Ne timueris!

Id ne feceris!

5. Coniunctivus potentialis, odniesieniu do teraniejszoci con. praes., do przeszoci con.pf.

Quis hoc credat?

Quid sit pace dulcius?

Quis hoc crediderit?

6. Coniunctivus irrealis, nierzeczywisty, wyraa czynno niezgodn z rzeczywistoci, dla
teraniejszoci con.impf., dla przeszoci con. plpf.

Sine amicis vita tristis esset.

Quid hominum vita sine doctrina esse potuisset?

7. Coniunctivus dubitativus, dla teraniejszoci con. praes., dla przeszoci con. impf.

Quo me vertam?

Quo me verterem?

8. Coniunctivus concessivus, przyzwolenia, tumaczy si uywajc choby, chocia, jakkolwiek

Naturam expellas furca, tamen usque recurret.

Ne sit summum malum dolor, malum certe est.

Dum spiramus, speremus!

Numquam orator bonus esses.

Fiat lux!

Ne vos, iudices, mortem timueritis!

Valeant cives mei, sint beati!

Quid agam iudices?

Omnes fremant, dicam, quod sentio.

Fortunam citius raperias quam retineas.

Quod bonum, felix, faustum, fortunatumque sit! ( Q.B.F.F.F.S.)

Zdania podrzdne, consecutio temporum, zdania warunkowe.

W wikszoci zda podrzdnych wystpuje coniunctivus. Czas con. Zaley od tego:

1. W jakim czasie wystpuje orzeczenie zdania nadrzdnego- gwnym czy historycznym
2. Czy zdanie podrzdne wyraa czynno rwnoczesn z czynnoci zdania nadrzdnego,
wczeniejsz, czy pniejsz.
Zaleno t nazywamy CONSECUTIO TEMPORUM :
Czas zdania czynno w zdaniu podrzdnym
Nadrzdnego rwnoczesna wczeniejsza pniejsza
Czasy gwne con.praes. con.perf. konstrukcja urus sim,sis
Praesens, fut.I
Fut.II

Quaeris, quid agam quid egerim quid acturus sim

Czasy historyczne
Imperf., perf.,
Plusquamperf.

Quaesivisti quid agerem quid egissem quid acturus essem

Zdania okolicznikowe celu ( celowe), UT FINALE:

Odpowiadaj na pytania po co? W jakim celu?. Zaczynaj si od spjnikw: ut ( uti)=aby, eby, Ne=aby nie
z coniunctiwem.
In theatrum propero, ut Sophoclis tragoediam spectem.
Cicero in senatum venit, ut orationem habeat.
Hannibal venenum sumpsit, ne vivus in potestatem Romanorum veniret.

Zdania dopenieniowe UT OBIECTIVUM:

Pytamy o nie tak samo, jak o dopenienie zdania pojedynczego. Spjniki: ut: aby, eby, e; Ne= aby nie,
eby nie z con.
Marcus rogat, ut medicus veniat.
Frater amicum rogavit, ut ad se venire.
Cura, ut valeas.

Zdania skutkowe, UT CONSECUTIVUM:

Odpowiadaj na pytanie- jak?, spjniki: ut, uti=e, ut non= e nie z con., W zdaniu nadrzdnym czste s:
ita, sic, tam= tak, adeo=do tego stopnia, talis=taki, tantum=tak wielki, taki, tot=tyle
Medicus ita me curat, ut Valem.
Atticus, Ciceronis amicus, sic Graece loquebatur, ut Athenis natus esse videretur.

Zdania podmiotowe UT SUBIECTIVUM:

Pytamy o nie, jak o podmiot zdania pojedynczego. Wystpuje po czasownikach uytych nieosobowo: Est,
fit, accidit, evenit, sequitur, i wyraeniach: mos est, consuetudo est, lex est, ius est , spjniki ut, ut non z
con.
Illa nocte accidit, ut esset luna plena.
Fit in proelio, ut timidus miles fugiat.

Athenienses constituerunt, ut Magarensis civis, qui Athenas venisset, morte puniretur. Apud scriptores
antiques legimus Euclidem Megarensem saepe Athenis esse et Socratis audire consuetudinem habuisse.
Itaque postquam id decretum esse cognovit, media nocte, tunica longa muliebri vestitus Athenas properabat,
ut cum Socrate, philosopho celeberrimo disputaret. Sub lucem eadem veste tectus domum veniebat. Nihil
enim sapientia melius esse putabat. Quem alium tam fortem ac sapientiae cupidum invenire possimus?

Nonnulli Romani, ut Cato, tam inimico animo in Graecos erant, ut medicos ex Graecis ad se non vocarent.
Milites timebant, ne ab hoste circumvenirentur.

Dux equites misit, ut hostes persequerentur.

Quis est tam demens, ut sua voluntate maereat?

Non moris fuit Graecorum, ut in convivio virorum accumberent mulieres.

Aqua, quae flumine Nilo fertur, adeo est limosa et turbid, ut multos variosque morbos efficiat.
Zdania warunkowe
Odpowiadaj na pytanie pod jakim warunkiem?, spjniki: Si=jeli, jeeliby, gdyby, jeliby; nisi, ni,Si
minus= jeli nie; sin= jeeli za
Modus realis , warunek moliwy do spenienia, w czonie nadrzdnym i podrzdnym zdania wystepuje
indicativus. Tumaczymy- jeli.
Si id credis,erras.
Si tu vales, bene Est,ego Valeo.

Modus potentialis w zdaniu podrzdnym i nadrzdnym wystepuje con. Praes. Dla teraniejszoci i con.pf.
dla przeszoci. Tumaczymy jeliby, jeeliby
Si possimus, ad te scribamus.
Si eum librum habeam, tibi dem.

Modus irrealis warunek niemoliwy do spenienia. W zdaniu nadrzdnym i podrzdnym wystpuje con.
Impf. Dla teraniejszoci i con. Plusquampf. Dla przeszoci. Tumaczymy- gdyby
Si eum librum Haberem, tibi darem.
Si tacuisses, philosophus mansisses.

Zdania pytajne zawise- zaczynaj si od zaimkw pytajcych lub partyku, wystpuje con. Wg zasad
consecutio tempo rum
Interrogatus sum, ubi fuissem.
Rogavit, cur nemo seni locum dedisset.
Haec vera an falsa sint, nescio.
Multi nesciunt, quam vim scientia habeat.

Zdania przyczynowe odpowiadaj na pytania dlaczego?, z jakiego powodu?, spjniki: cum=poniewa

( CUM CAUSALE) z con.; praesertim cum= zwaszcza e z con.; quo, propterea quo, quia,
quoniam=poniewa z indicatiwem
Bene est mihi, quia tibi bene Est.
Gaudeo te ex Italia redisse, praesertim cum videam te salvum esse.
Cum ad amicum venire non potuissem, epistulam ei scripsi.

Zdania przyzwolone odpowiadaj na pytania: mimo co?, wbrew czemu?; spjniki: cum=chocia ( CUM
CONCESSIVUM) z con., quamvis=chocia z con., quamquam=chocia z ind., licet, ut ( ne) z con. Praes.
Lub perf.; etsi, etiamsi, tametsi= nawet jeli- tryby jak w zdaniach warunkowych
Quamvis dives Amicus sit, ego ei non invideo.
Cum multi milites occisi essent, tamen reliqui fortiter pugnabant.
Simia simia est, quamquam aurea gestat insignia.
Funkcje przypadkw ( niektre)

1. Genetivus characteristicus
Boni iudicis est alteram partem audire.
Virorum sapientium est omnia aequo mente pati.
Gen. qualitatis
Cicero vir maximae eloquentiae fuit.
Frater meus puer novem annorum est.
Gen. partitivus
Caligula crudelissimus omnium imperatorum Romanorum fuit.
Alexander seniors militum in patriam remisit.
2. Dativus possesivus
Croeso, Lydorum regi, duo filii fuerunt.
Fratri Marci Tulli Ciceronis nomen erat Quintus.
Dativus finalis
Lacedaemonii Atheniensibus auxilio venerunt.
Dux locum Castries, diem proelio constituit.
3. Accusativus duplex
Caesarem et Hannibalem clarissimos imperatores putamus.
Acc. Exclamationis
O me miserum!
O viros stultos!
4. Ablativus instrumentalis
Oculis videmus, auribus audimus.
Consul ducem hostium sua manu occidit.
Abl. Loci
Caesar tota provincia dilectum habuit.
Romani terra marique bellum gerebant.
ABl. Temporis
Prima luce
Anno ante Christum natum octavo Horatius mortuus est.
Abl. Modi
Maxima fide amicitiam colemus.
Graeci apud Marathonem summa fortitudine pugnaverunt.
Abl.comparativus
Quid carius habemus patria ac parentibus?
Honesta mors melior turpi vita est.
Abl.auctoris
A me non laudaberis.
Urbs Alexandria ab Alexandro condita est.
Abl.rei efficientis
Tota urbs bello vastata est.
Mala bonis vincuntur.
Abl.causae
Ille homo fame interiit.
Helvetii sua victoria gloriabantur.
Abl.respectus
Soror tibi forma similis est.
Omnes hominess moribus inter se different.
Abl.qualitatis
In insula est vicus oppidi magnitudine.
Rusticus erat veste obsolete capilloque et barba promissa.
Declinatio III
Typ spgoskowy
Rzeczowniki nierwnozgoskowe e.g. flos, floris, pulmo, pulmonis,
Rodzina z pieskiem( mater, pater, frater, senex,iuvenis, vates, canis)
Przymiotniki w stopniu wyszym
Masculina et feminina neutra
Sg. Pl.
N. flos flores corpus corpora
G. floris florum corporis corporum
D. flori floribus corpori corporibus
Acc.florem flores corpus corpora
Abl.flore floribus corpore corporibus
V. flos! flores! corpus! corpora!

Typ samogoskowy
Rzeczowniki rodz. nijakiego zakoczone w Nominatiwie na e, -al, -ar ( Mare, maris; exemplar,
exemplaris, animal,animalis)
Przymiotniki III deklinacji
Neutra
Sg. Pl.
N. animal animalia
G. animalis animalium
D. animali animalibus
Acc. animal animalia
Abl. animali animalibus
V. animal! Animalia!

Typ mieszany
Rzeczowniki rwnozgoskowe e.g. auris, auris; fames, famis
Rzeczowniki nierwnozgoskowe majce przed kocwk G.sg. zbitk co najmniej dwu spgosek
e.g. gaster, gastris
Participium praesentis activi
Feminina et masculina neutra
Sg. Pl. Sg. Pl.
N. Auris aures cor corda ( cordia)
G.auris aurium cordis cordium
D.auri auribus cordi cordibus
Acc. Aurem aures cor corda
Abl.aure auribus corde cordibus
V.auris! aures! Cor! Corda!

Abl.sg. G.pl. N.pl.( neutra)

Typ spgoskowy
Typ samogoskowy
Typ mieszany

Przymiotniki III deklinacji mog mie:

3 zakoczenia w N.sg ( oddzielnie dla kadego rodzaju) salub-er( zdrowy), salubr-is( zdrowa)
salubr-e ( zdrowe)
2 zakoczenia ( jedno wsplne dla rodz. mskiego i eskiego i jedno dla nijakiego) brev-is ( krtki,
krtka), brev-e ( krtkie)
1 zakoczenie ( wsplne dla wszystkich rodzajw) Simple-x ( prosty,prosta,proste), G.smplic-is
Sg. Pl.
Masculina feminia neutra m. f. n.
N. salub-er salubr-is salubr-e salubr-es salubr-es salubr-ia
G. salubr-is salubr-ium
D. salubr-i salubr-ibus
Acc. Salubr-em salubr-em salubr-e salubr-es salubr-es salubr-ia
Abl. Salubr-i salubr-ibus
V. salub-er! Salubr-is! Salubr-e! salubr-es! Salubr-es! Salubr-ia!
Uporzdkuj wg typu odmiany:
Amor,oris urbs,urbis
Ars, artis orbis,orbis
Hepar,hepatis navis,navis
Rex,regis tempus,temporis
Frater,fratris ren,renis
Flumen,fluminis iuvenis,iuvenis
Caput,capitis dens, dentis
Pax,pacis sol,solis
Fames,famis exemplar,aris

Zamie na liczb przeciwn:

Iuvenem
hepati
ars
Maria
hominibus
Capita
Urbium
Orbi

Przetumacz:
Od Aqua mineralis (f.) : wod mineraln.., wd mineralnych
Od bellum celebre (n.): sawnej wojny, sawne wojny
Od sal mineralis (m.):soli mineralnej., sole mineralne
Od simia vetus (g.vetustis): starej mapie, starym mapom.
Od piscis parvus ( G. piscis): ma ryb.., maych ryb..
Od uxor iurogiosa ( G. uxoris): o ono ktliwa!................................................, ony ktliwe

Okrel ktra to deklinacja:

Simia,ae; ventus,i
tergum,i; senator,oris
venenum,i ius,iuris
imbris,imbris minister,stri
frux,frugis
piscis,piscis
frons,ntis

Homo locum ornat, non hominem locus.

Amici- fures temporis.
In vino veritas.
O tempora, o mores!
Quot capita, tot sententiae.
Repetitio est mater studiorum.
Consuetudo altera natura.
Finis coronat opus.
Homo homini lupus.
Ignis, mare, mulier-tria mala.
Dulce est nomen pacis.
Varium et mutabile semper femina.
Bellum omnium contra omnes.
Ars longa vita brevis.

D.sg Abl.sg N.pl G.pl Abl.pl

Miles,militis.

Hostis,is..

Caput,capitis (n.).

Rete,retis (n.)
Zdania czasowe

Z indicatiwem

CUM TEMPORALE=kiedy
Cum Caesar in Galliam venit, ibi duae factiones erant, alterius factionis principes erant Haedui, alterius
Sequani.
Plerique Galli, cum aere alieno premuntur, sese in servitutem dicant nobilibus.

CUM EXPLICATIVUM=kiedy, przez to e

De te, Catillina, cum tacent, clamant.
Se purgavit, cum dixit.

CUM ITERATIVUM=kiedy, ilekro

Cum ver advenit, multae aves in nostras regiones advolant.
Cum agricolae bene agros coluerunt, bonos fructus accipiunt.

CUM INVERSUM= kiedy, gdy, nagle, wtem. ( zazwyczaj perf. lub praes. historicum) Czsto
wystpuj: iam=ju, commodum=wanie, non dum=jeszcze nie, vix=zaledwie, vixdum=dopiero
Dies non dum decem intercesserant, cum alter filius necatur.
Iam Galli hoc facere apparabant, cum matres familae repente procurrerunt flentesque petierunt, ne se
hostibus dederent.

UT TEPORALE= skoro, ut primum=skoro tylko. Inne spojniki: postquam=potem; ubi= gdy;

simul=skoro; simulac=skoro tylko; dum= dopki; quamdiu=jak dugo; antequam, priusquam=zanim
Caesar, ut in Treveros venit, Rhenum transire constituit.
Caesar, postquam cognovit hostium copias non longe abesse, castra posuit.

Z coniunctiwem

CUM HISTORICUM =kiedy; cum z con. Impf. Dla czynnoci rwnoczesnej, cum z con. Plusquapf.
Dla czynnoci wczeniejszej
Philippus, cum bellum contra Persas pararet, occisus est.
Graeci, cum Troiam expugnavissent, magum numerum incolarum necaverunt.

CUM ADVERSATIVUM= gdy tymczasem, gdy przeciwnie

Phocion et Aristides fuerunt perpetuo pauperes, cum divitissimi esse possent.

Cum in Italia essem, epistuals multas ad amicos mittebam.

Boni viri docent, quid homini utile sit.

Pueri ad parentes saepe admonebantur, ut maiores natu colerent.

Tu si animo regeris, rex es; si corpora regeris, servus es.

Rogavi, ut festinares.
Cum hoc verum non sit, falsum est.

De Hectore quis audivisset, si felix Troia fuisset?

Fuit quoddam tempus, cum in agris hominess passim bestiarum modo vagabantur.

Nie obiecuj Ci wiele, bo tyle co prawie nic,

Najwyej wiosenn ziele, najwyej pogodne dni.
Najwyej umiech na twarzy i do w potrzebie.
Nie obiecuj Ci wiele, bo tylko po prostu siebie.

Wszystkich, ktrych kochamy i lubimy, pragniemy zawiadomi,

e chcemy i dalej razem przez ycie

Pena szczerych chci panna

Magorzata Romaczuk
oraz Bogu ducha winien kawaler
Wojciech Ruszkowski

Bogosawiestwa udzieli Wadza Duchowna

w kociele N M P Wspomoycielki Wiernych
przy ul. Izabeliskiej 8, Stanisaww Pierwszy k. Nieportu
gdy zegary wybij godzin 17.00
dnia 11 lipca 2009 roku.

O przybycie na uroczysto Zalubin prosz

Sz.P.
Rodzice i Narzeczeni

Po uroczystoci lubnej mio nam bdzie

goci Sz.P. na przyjciu weselnym, ktre odbdzie si
w hotelu Zote Dby, ul. Brzeziny 7, Warszawa

Uprzejmie prosimy o potwierdzenie przybycia do 11 czerwca

Gosia 508 111 748
Wojtek 722 020 227

Prezent to zawsze jest kopot,

Czy ma zegar by czy robot?
By nie pisa dugich ksiek,
Modzi prosz o pieniek