ADDENDUM

DIETETYCZNA INSTRUKCJA DLA OSB Z CUKRZYC

Porady opracowali: Prof. dr hab. med. Jan Tato (diabetolog,), Prof. dr hab. med. Anna Czech (diabetolog)
i Dr med. Beata Siska (dietetyk) Warszawski Uniwersytet Medyczny

Orientacyjny przepis dietetyczny dla osb z cukrzyc, rozpoczynajcych ulepszanie swojego stylu ywienia mog
stanowi listy: zielona, ta i czerwona.

LISTA ZIELONA LISTA TA LISTA CZERWONA

UWAGA! UWAGA! UWAGA!

GRUPY To dobry wybr produktw Produkty spoywcze z tej grupy Najlepiej eliminowa te produkty
PRODUKTW spoywczych! mona spoywa, ale ich ilo spoywcze cakowicie z diety
SPOYWCZYCH powinna by ograniczona

PRODUKTY ZBOOWE
PIECZYWO P ieczywo razowe, penoziarniste
ytnie i pszenne
P ieczywo graham
P ieczywo o niskim indeksie
glikemicznym
RY Ry basmati, indyjski
Ry brzowy, dziki
UWAGA! Pamitaj eby nie
rozgotowywa ryu
KASZE G  ruba kasze jczmienne (np.
pczak)
 amane kasze jczmienne
K asza gryczana palona i nie palona
UWAGA! Pamitaj eby nie
rozgotowywa kasz
MAKARONY Makarony z semoliny, pszenicy
durum
Makarony razowe
UWAGA! Pamitaj eby nie
rozgotowywa makaronw
PATKI ZBOOWE W
 szystkie patki zboowe zwyke
(np. owsiane zwyke, jczmienne
zwyke, pszenne zwyke)
M uesli przygotowane z wyej
wymienionych patkw i orzechw
Pieczywo mieszane (zawiera duo
polepszaczy)
Ry biay
Drobne kasze np. jaglana, drobna
kasza jczmienna, kasza manna
Drobne makarony
Makarony domowej roboty
Patki owsiane grskie
P
 ieczywo biae pszenne, buki,
kajzerki, rogale, obwarzanki
P
 ieczywo cukiernicze
P
 ieczywo tzw. dietetyczne
ekstrudowane w postaci patkw
R
 y arborio (przeznaczony na
risotto)
R
 y na sushi
S
 pecjalny ry na puddingi
R
 y i patki byskawicze
Kasze byskawiczne
Kaszka kukurydziana
Gotowe kaszki smakowe-owocowe
(tzn. kasze do zalewania gorc
wod)
Rozgotowane makarony
M akarony byskawiczne tzn.
gotowe do spoycia po zalaniu
gorc wod
P
 atki zboowe byskawiczne
P
 atki zboowe smakowe,
zdodatkiem cukru, karmelu lub
miodu
P
 atki cornflakes, kukurydziane
naturalne, sodzone
G
 otowe muesli zpatkw
kukurydzianych

42 Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 1-2

www.medycyna-metaboliczna.pl
TUSZCZE SPOYWCZE
TUSZCZE DO Margaryny kubkowe mikkie Tuszcze spoywcze do smarowania Maso
SMAROWANIA Margaryny ze stanolami i sterolami
INNE TUSZCZE Oleje rolinne (np. rzepakowy,
sojowy, sonecznikowy, zpestek
winogron)
Inne oleje ryowy, zpestek
sonecznika
Oliwa zoliwek
UWAGA!
Zamiast masa mona smarowa
pieczywo awokado.
Zawsze naley pamita
oograniczeniu spoycia tuszczw
do minimum
MLEKO I PRODUKTY MLECZNE
MLEKO Chude mleko 0%, 0,5% tuszczu
IPRODUKTY Sery twarogowe tzw. biae (chude
MLECZNE iptuste)
Jogurty naturalne (bez dodatku
cukru)
Naturalne malanki, kefiry
UWAGA!
Uniektrych osb mleko
podwysza stenie glukozy we
krwi, dlatego czasami warto
skorzysta zproduktw naturalnych
fermentowanych m.in. kefir, jogurt
JAJA
2-3 jaja tygodniowo
MISO I PRZETWORY
Chudy drb bez skry (np. indyk,
kurczak, perliczka)
Dziczyzna
UWAGA!
Misa najlepiej gotowa, piec lub
dusi bez obsmaania.
PRZETWORY Chude wdliny drobiowe
MISNE Chude wdliny z misa czerwonego
UWAGA!
Najlepiej jada wdliny
przygotowane w domu np. schab
pieczony, szynka
Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 1-2
www.medycyna-metaboliczna.pl
bdce mieszank olejw
ituszczw mlecznych (tzw. miksy Olej kokosowy
tuszczowe)
Mleko 1,5% tuszczu
J ogurt grecki
 mietana jogurtowa 9% tuszczu
S  ery te o obnionej zawartoci
tuszczu
Chude miso woowe
Pasztety domowej produkcji
Smalec
S
 onina, j
O
 lej kokosowy, palmowy
M
 argaryny twarde kostkowe
M
 argaryny pynne
G
 otowe frytury
UWAGA!
Olej kokosowy i palmowy
zawiera bardzo duo niezdrowych
(nasyconych) kwasw tuszczowych
M
 leko penotuste 3,2% tuszczu
 mietany powyej 9% zawartoci
tuszczu
S
 ery te penotuste, sery
pleniowe
G
 otowe desery mleczne (sodzone,
owocowe)
S
 erki waniliowe, truskawkowe
Przy zaburzeniach lipidowych
naley konsultowa z lekarzem,
dietetykiem dozwolon liczb jaj
T usty drb (np. gsi, kaczki)
P  odroby (np. wtroba, nerki, ozory)
P  rzetwory z podrobw (np.
kaszanka, pasztetowa, salceson)
P  arwki, parwkowe
T uste wdliny, kiebasy
K onserwy misne
43
RYBY I OWOCE MORZA
wiee ryby sono- i sodkowodne, Wdzone ryby K onserwy rybne
tuste (led, makrela, oso, dorsz, R
 yby smaone, panierowane P  rzetwory rybne np. kiebaski,
tilapia, pstrg, leszcz) pasztety rybne, gotowe kotlety
wiee owoce morza np. kalmary, rybne, pasty rybne gotowe
krewetki, kraby, homary DUA
ZAWARTO CHOLESTEROLU

UWAGA!
Ryby najlepiej piec, gotowa lub
grillowa na tackach
WARZYWA
warzywa zielone (np. saaty, ziemniaki (mona je zastpi warzywa przetworzone np.
szpinak, kapusty, brokuy, batatami) warzywa w puszkach, mroonki
brukselka, natka pietruszki, k apusta kiszona, ogrki kiszone warzywne z gotowymi sosami,
koperek, fasolka zielona) ILO LIMITOWANA ugotowane warzywa
pozostae warzywa wiee lub WPRZYPADKU WYSTPOWANIA
mroone (uywaj warzyw ornych NADCINIENIA TTNICZEGO,
kolorach tych, pomaraczowych, zawieraj duo soli
czerwonych zawieraj rne
witaminy)
nasiona rolin strczkowych np.
soczewica, fasola, groch, soja

UWAGA!
Warzywa zielone s doskonay
rdem kwasu foliowego
Naley dziennie spoywa co najmniej
400 g warzyw (bez ziemniakw)
Najlepiej spoywa warzywa
wformie surowej surwek
OWOCE
wiee lub mroone arbuz, winogrona, gruszki, o woce suszone zawieraj duo
naley wybiera owoce krajowe, czerenie, banany dojrzae cukrw
sezonowe o woce w syropach, w puszkach,
zielone banany kandyzowane

UWAGA!
Ze wzgldu na du zawarto
cukrw w owocach ich ilo powinna
by limitowana do 200 g na dzie
ORZECHY
orzechy bez dodatkw (m.in. soli) orzechy brazylijskie Orzechy praone w karmelu, cukrze
np. woskie, laskowe, pistacjowe, Orzechy w ciecie
arachidowe Wirki kokosowe

UWAGA!
dzienna porcja orzechw do 30 g
DODATKI
Domowej roboty sosy z niewielk Musztarda bez dodatkw G  otowe sosy np. tysica wysp,
iloci olejw, oliwy smakowych miodowy
Chrzan naturalny (bez mietany i N  iskosodzone demy, konfitury Majonezy, sosy na bazie majonezw
cukru) ILO LIMITOWANA K etchup
wika D  emy, konfitury
M  usztardy sodzone np. miodowa

44 Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 1-2

www.medycyna-metaboliczna.pl
NAPOJE
Wody mineralne (rednio- Domowej roboty kompoty bez Soki owocowe wkartonie
iwysokozmineralizowane) cukru Sodzone napoje gazowane
Wody lecznicze (ilo limitowana) Limitowane iloci naturalnych iniegazowane
Herbata, kawa bez dodatku cukru sokw owocowych Napoje alkoholowe, piwo
Herbaty owocowe bez cukru Soki warzywne MOG
ZAWIERA DUO SOLI !
CUKIER, SODYCZE
Czekolada gorzka (ilo limitowana) Lody sorbetowe (ilo limitowana) Cukier
Mid
Sodkie i tuste ciasta
Ciasta z dua iloci tek
Czekolady mleczne, nadziewane
Gotowe batony, ciasteczka
Chawa
CZEGO JESZCZE UNIKA?
Gotowych potraw obiadowych, gotowych zup (w proszku, w kartonach)
Produktw z napisem dla diabetyka
Produktw typu fast food
Sonych, tustych przeksek np. chipsy, praone orzechy w ciecie, paluszki
Zamiennikw cukru: syropw glukozowych, syropw glukozowo-fruktozowych, melasy, syropu klonowego

Fast food. Wytwarzane za pomoc standardowych, przemysowych, technologii z uyciem duych iloci tuszczw
i czsto cukru, soli i innych przypraw, bogatokaloryczne prefabrykowane potrawy okrela si czsto mianem fast
food (= szybkie dania). S one szkodliwym wytworem cywilizacji przemysowego przygotowania masowych produk-
tw ywnociowych. Sprzyjaj otyoci, a take miadycy, pogarszaj znacznie wyniki leczenia cukrzycy. Naley je
zupenie usun z ywienia osb z cukrzyc.
Sztuczne rodki sodzce dla uzyskania sodkiego smaku:
Stevia tabletki lub krople zawierajce glikozydy stewiolowe,
Aspartamian
Sacharyna do 8 tbl w cigu dnia, nie stosuje si w okresie ciy.
Uwaga: orientacyjne ustalenie prawidowej masy ciaa w kg (PMC) (wzr Brocka)
PMC = wzrost 100
obwd w talii: kobiety 80 cm, mczyni 94 cm

KSZTATOWANIE NOWEGO STYLU YCIA POTRZEBA NEGOCJACJI

Zalece dietetycznych wcukrzycy nie mona przekaza wformie jednorazowej porady iegzemplarza przepisu die-
tetycznego. Wprowadzenie prozdrowotnych ulepsze wywieniu uosb zcukrzyc jest wielomiesicznym procesem
edukacji, prb ibdw, jest take procesem negocjacyjnym pomidzy pacjentem, lekarzem idietetykiem, personelem
medycznym, rodzin pacjenta. Prozdrowotne zmiany wodywianiu musz by nie tylko zrozumiae dla obydwch
stron, ale take dobrze wykonywane wrealnych warunkach ioceniane, musz przynosi nie tylko efekty medyczne,
ale take nowe, przyjemne dla pacjenta dowiadczenie, poczucie satysfakcji oraz wzbogacenie jego indywidualnego
stylu ycia ipracy.
Indywidualizacja zalece wzakresie ywienia osb zcukrzyc.
Prozdrowotne ywienie, przy obecnych moliwociach leczenia cukrzycy, zawsze powinno by indywidualnie do-
brane, realizowane ioceniane; powinno by liberalne ale nastawione na zapobieganie zarwno niepotrzebnym bdom,
jak iniepotrzebnym rygorom.

Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 1-2 45

www.medycyna-metaboliczna.pl