ZOFIA SZCZEKLIK-KUMALA

STOSOWANIE TERAPEUTYCZNYCH WYSIKW

MINIOWYCH WCUKRZYCY TYPU 1: KORZYCI
INIEBEZPIECZESTWA
APPLICATION OF THE MUSCULAR EXERCISES IN THERAPY OF DIABETES
MELLITUS TYPE 1: PROFITS AND DANGERS
Poradnia Diabetologiczna, Warszawa.
Towarzystwo Edukacji Terapeutycznej

STRESZCZENIE. Zaburzenia metaboliczne wcukrzycy typu 1 odznaczaj si szerokim zakresem idynamiczn zmiennoci. Ztego wzgldu
wiczenia miniowe s wrny sposb tolerowane. Molekularne ikliniczne przejawy wpywu zmian metabolicznych indukowanych przez
prac mini mog mie wocenie terapeutycznej negatywne lub pozytywne efekty. Oglnie naley stwierdzi, e wiczenia miniowe wcuk-
rzycy typu 1 s terapeutycznie korzystne jeli osoba zwpeni wyrwnan metabolicznie cukrzyc wykonuje wiczenia wsposb indywidualny
ikontrolowany (niebezpieczestwo hipoglikemii). Istotnym ograniczeniem jest take obecno powika cukrzycy typu 1.
Wprzypadkach wykonywania wicze miniowych wybranych wedug zasady patient-centred care, wiczenia miniowe wcukrzycy typu
1 maj wpyw terapeutyczny na kontrol metabolizmu iogln sprawno fizyczn.

Sowa kluczowe Cukrzyca typu 1, wiczenia miniowe, wskazania iprzeciwwskazania.

SUMMARY. Metabolic disturbances in diabetes mellitus type 1 have large scope and dynamic fluctuations. Due to these facts the muscular
exercises are tolerated in avariable manner. Molecular and clinical influences of the increased metabolic activity of exercising muscles may
have - accordingly to therapeutic criteria - negative or positive character.
In general, it has to be stated, that the muscular exercises are creating the positive therapeutically effects if their choice and intensity are
individually established (risk of hypoglycemia). The influential limitations are also attached to the presence of diabetic complications.
When the muscular exercises are performed in accordance with the rule of patient-centred care they may have more positive significance,
both metabolic and clinical.

Key words Diabetes mellitus type 1, muscular exercises, indications and contra indications.

PATOFIZJOLOGICZNE WPYWY WICZE zwikszonego zuycia glukozy w miniach i sprzyja

MINIOWYCH WCUKRZYCY TYPU 1
Wcukrzycy typu 1 istnieje wiele okolicznoci, ktre
utrudniaj stosowanie wicze miniowych wcelach te-
rapeutycznych. Np. dawka wstrzykiwanej insuliny moe
by zbyt wysoka w stosunku do hipoglikemizujcego
wpywu wysiku fizycznego; stenie insuliny we krwi
po jej wstrzykniciu nie podlega fizjologicznym zmia-
nom wprzebiegu wysikw miniowych. Moe zbytnio
ogranicza wtrobow produkcj glukozy w relacji do
hipoglikemii.
Jeli wysiek miniowy jest zbytnio duy to dziaa jak
silny bodziec adrenergiczny. Pobudza wtedy wtrobow
produkcj glukozy ipodnosi glikemi, uwalnia take due
iloci wolnych kwasw tuszczowych izwiksza wtrobo-
w produkcj ketonw, powodujc ketoz. Powstaje wten
sposb due ryzyko rnych, patofizjologicznych wpy-
ww, ktre (szczeglnie) wcukrzycy typu 1 utrudniaj
ustalenie indywidualnego planu wicze miniowych.
Ztych powodw potrzebne jest specjalne postpowanie

54 Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 1-2

www.medycyna-metaboliczna.pl
kwalifikacyjne iprofilaktyczne, zgodnie zzasad patient-
-centred care.
Skadniki takiego planu przedstawiono poniej:
Przygotowanie pacjentw zcukrzyc typu 1 do tera-
peutycznych wicze miniowych.
1. Ustalenie indywidualnych warunkw wicze:
--jaki jest czas trwania inasilenie planowych wicze?
--czy wiczenie, ktre wprowadza si do systematycz-
nego planu odpowiadaj wczeniejszym, przecitnym
wysikom fizycznym pacjenta lub te maj odmienne
nasilenie?
--jaka jest relacja planowego wiczenia do oglnej kon-
dycji pacjenta?
--jak mona oceni wkaloriach zuycie energii przez
wykonywanie wicze?
2. Ocena insulinoterapii wodniesieniu do oczekiwanego
wpywu metabolicznego planowanego wiczenia
--czy stosowane dawki irodzaj insuliny stwarzaj ry-
zyko hipoglikemii po wysiku czy naley dawk
zmniejszy?
--jak dugi bdzie odstp czasu midzy wstrzykniciem
insuliny apodjciem wicze miniowych?
--czy miejsce wstrzyknicia insuliny naley zmieni,
aby unikn przyspieszenia jej wchaniania przez
skurcze mini?
3. Plan ywienia w relacji do wpywu wiczenia
miniowego
--jaki ma by odstp midzy posikiem aczasem rozpo-
czcia wiczenia?
--czy wskazany jest dodatkowy posiek bezporednio
przed podjciem wiczenia?
--czy potrzebne moe by spoycie dodatkowych iloci
wglowodanw wczasie wykonywania wicze?
--czy wskazane bdzie podanie dodatkowego posiku po
zakoczeniu wiczenia?
4. Kontrola glikemii wczasie wicze
--jeli przed podjciem wicze glikemia jest mniejsza
anieli 100 mg/dl (5,5 mmol/l) naley spoy dodat-
kowy posiek izbada poziom glikemii 15-30 min po
spoyciu takiego posiku,
--jeli glikemia wynosi 100-250 mg/dl (5,5-14 mmo/l)
mona wykonywa wiczenia bez dodatkowych
czynnoci,
--jeli glikemia jest > 250 mg/dl (14 mmol/l) naley
zbada obecno ketonw wmoczu ijeli wynik jest
negatywny mona wykonywa wiczenia. Wysikowa
ketonuria jest wskazaniem do dodatkowego wstrzyk-
nicia insuliny iprzerwania wiczenia.
Ryzyko hipoglikemii powstajcej podczas wykonywa-
nia wiczenia miniowego lub po jego ukoczeniu wyma-
ga take specjalnych dziaa zapobiegawczych.
Przedstawiono je poniej:
--1-3 godz. przed wiczeniem pacjent powinien spoy
posiek,
Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 1-2
www.medycyna-metaboliczna.pl
--wprzypadku wicze oduej intensywnoci itrwaj-
cego duej ni 30 min pacjent powinien spoy do-
datkowe iloci wglowodanw,
--po zakoczeniu wiczenia pacjent dokadnie realizuje
plan ywienia ze zwikszon iloci wglowodanw,
zalenie od intensywnoci i czasu trwania wysiku
miniowego,
--insulin naley wstrzykiwa ok. 1 godz. przed podj-
ciem wysiku miniowego,
--dawk insuliny mona zmniejszy wrelacji do inten-
sywnoci idugoci trwania planowanego wiczenia
miniowego,
--kolejne dawki insuliny, po zakoczeniu wiczenia,
mog by modyfikowane wzalenoci od samokon-
trolnych oznacze glikemii,
--cige monitorowanie stenia glukozy w tkance
podskrnej wokresie wykonywania wicze moe
by istotn pomoc w regulacji okoowysikowej
insulinoterapii.
Wpowodzeniu terapeutycznych wicze miniowych
przydatna by moe ankieta, ktr wypenia sam pacjent
wcelu lepszej samokontroli podczas wicze.
Propozycje takiej ankiety podano na kocu artykuu.
WICZENIA MINIOWE OSB ZCUKRZYC
LECZONYCH POMP INSULINOW
Stosowanie insuliny za pomoc pomp osobistych ua-
twia wprowadzenie do programu leczenia cukrzycy sy-
stematycznych wicze miniowych. Stwierdzenie po-
wysze odnosi si do wysikw miniowych, ktrych
intensywno jest umiarkowana awiczenia nie trwaj
duej ni 30 min. Na ten okres mona zmniejszy poda-
wanie bazalnej insuliny. Wcelu usunicia ryzyka hipogli-
kemii zazwyczaj wskazane jest zmniejszenie bazalnego
podawania insuliny o50% na ok. 60-90 min przed rozpo-
czciem wiczenia.
Uosb zdrowych mobilizacja substratw do wytwo-
rzenia energii dla mini, tj. gwnie wolnych kwasw
tuszczowych zadypocytw oraz zwikszenie wtrobowej
produkcji glukozy, podlega wieloskadnikowej regulacji,
ktra wcukrzycy typu 1 jest upoledzona.
Przy zbyt wysokim poziomie insuliny dostarczanej
przez pomp procesy mobilizacji substratw do wytwa-
rzania energii wminiach s ograniczone minie s
pozbawione rda energii, pojawia si osabienie mi-
niowe ihipoglikemia.
Wysoki poziom insuliny zpompy redukuje take wy-
dzielanie glukagonu. Zjawisko to take przyczynia si do
powstania hipoglikemii.
Przy zbyt niskim podawaniu insuliny przez pomp
uwalnianie wolnych kwasw tuszczowych zadypocytw
znacznie si zwiksza. Jednoczenie procesy glikogenolizy
55
iglukoneogenezy atake dziaanie glukagonu znacznie si
zwikszaj. Powstaje hipoglikemia itake hiperketonemia.
Wuzyskaniu bezpiecznych regulacji procesw meta-
bolicznych potrzebnych do wytworzenia energii dla mi-
ni uosb zcukrzyc typu 1 konieczne jest zmniejszenie
spoczynkowej poday insuliny przez pomp. Powinna ona
odpowiada indywidualnym potrzebom wiczcego pa-
cjenta znajdowa si pod odpowiednia kontrol glikemii,
uwzgldnia rodzaj, nasilenie iczas trwania wysiku.
Zalenoci tego rodzaju maj indywidualny charakter,
ustala si je wsposb empiryczny. Wpyw wysiku mi-
niowego na zapotrzebowanie na insulin rwnoway si
zpoda wglowodanw, niekiedy podczas jego trwania
lub po zakoczeniu.
Wsumie dy si, aby wczasie wysiku miniowe-
go glikemia utrzymywaa si wgranicach 120-180 mg/dl
(6,7-10 mmol/l).
PODSUMOWANIE
Wcukrzycy typu 1 leczniczo stosowane wysiki mi-
niowe maj pozytywny wpyw na wyniki leczenia ijako
ycia jeli s indywidualnie dobrane, dotycz osb osi-
gajcych pene, metaboliczne wyrwnanie oraz prowa-
dzone wsposb zapobiegajcy hipoglikemii iniekiedy
hipertketonemii.
PIMIENNICTWO
2. American Diabetes Association: Standards Care in
Diabetes. Diabetes Care, 2012, 35, 11-63.
3. Umpierrez GE, red. Therapy for Diabetes Mellitus
and Related Disorders, ADA, 2014, rozdz. Exercise,
Regensteiner JG, Baner TA, Horton E5, 65-75.
4. Lebovitz H, Ed. Therapy for Diabetes Mellitus and
Related Disorders, 2nd ed. Alexandria, VA, American
Diabetes Association, 1994.
5. Steppel JH, Horton ES, Exercise for the patient with
type 1 diabetes mellitus. In Diabetes Mellitus: AFun-
damential and Clinical Text. 3rd ed. Le Roth D, Taylor
SI, Olefsky JM, Eds. Philadelphia, Lippincott Wil-
liams & Wilkins, 2004, p. 671-681.
6. Riebe D (ed.). Exercise prescription for other clinical
populations: diabetes mellitus. In ACSM`s Guidelines
for Exercise Testing and Prescription. 9th ed. Pesca-
tello LS, Arena R, Riebe D, Thompson PD, Eds. Phi-
ladelphia, Lippincott Williams & Wilkins, 2014, p.
278-284.
7. Chimen M, Kennedy A, Nirantharakumar K i wsp.:
What are the health benefits of physical activity in
type 1 diabetes mellitus? Aliterature review. Diabeto-
logia 2012, 55 (3), 542-551.
Adres do korespondencji:
Zofia Szczeklik-Kumala
ul. Literacka 19C/57
01-864 Warszawa

1. Tato J, Czech A, Bernas M: Diabetologia kliniczna,

Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa, 2008.
Samoocena pacjenta dotyczca okolicznoci wykonywania wysikw miniowych
1. Mj typowy plan codziennego dnia obejmuje:
. . . . . godzin intensywnej aktywnoci miniowej (praca fizyczna)
. . . . . godzin umiarkowanej aktywnoci (praca w domu, spacer)
. . . . . godzin bez aktywnoci fizycznej (komputer, czytanie, telewizja)
. . . . . godzin snu
2. Jakie rodzaje aktywnoci fizycznej s satysfakcjonujce?
a) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
b) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
c) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3, Rodzaje fizycznej sportowej aktywnoci, ktr chciabym uprawia:
pywanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
powolne bieganie (jogging) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
tenis ........................................................................................
wiczenia w siowni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
jazda rowerem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
inne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

56 Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 1-2

www.medycyna-metaboliczna.pl
 4. Uwaam, e przeszkod dla mnie w podjciu wicze miniowych jest:
brak czasu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
lk przed hipoglikemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
brak zdolnoci do wicze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
wiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
brak wsparcia rodziny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
depresja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
koszty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
brak czasu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
brak sprztu i trudnoci organizacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
choroba staww, krgosupa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ble po wiczeniach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
inne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Czy jestem zainteresowany w grupowych wiczeniach miniowych?
tak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . nie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Czy udzielam si w grupie (klubie) praktykujcej sport?
tak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . nie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. 7. Czy mam osob, ktraby moga wsplnie ze mn uprawia wiczenia?
tak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . nie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

REAKCJE ENDOKRYNOLOGICZNE NA WYSIEK MINIOWY

WCUKRZYCY TYPU 1
Wysiek miniowy
Hormon Spoczynek po wysiku
statyczny, wytrzymaociowy dynamiczny, ruch
Insulina lub lub
Glukagon lub lub
Katecholaminy
Hormon wzrostu
Kortyzol

Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 1-2 57

www.medycyna-metaboliczna.pl