ROMAN AZ

SOJUSZ 2 WROGW.
PALENIE TYTONIU JAKO NIEZALENY,
WIELOSKADNIKOWY CZYNNIK RYZYKA CUKRZYCY
TYPU 2 I JEJ POWIKA
ALLIANCE OF 2 ENEMIES.
SMOKING AS THE INDEPENDENT, MULTICOMPONENTIAL RISK FACTOR
OF DIABETES MELLITUS TYPE 2 AND ITS COMPLICATIONS
Mazowiecki Szpital Brdnowski, Warszawa

STRESZCZENIE. Palenie tytoniu jest patogennym uzalenieniem od nikotyny oraz wielu innych skadnikw dymu tytoniowego. WEuropie do-
tyczy okoo 30% populacji powyej 18 r. ycia. Udowodniono, e przewleke wdychanie dymu tytoniowego jest niezalenym, silnie dziaajcym
czynnikiem ryzyka nowotworw zoliwych, szczeglnie raka puc. Jest te niezalenym czynnikiem ryzyka cukrzycy typu 2, miadycy ttnic
inadcinienia ttniczego. Niepalenie tytoniu zmniejsza zapadalno na cukrzyc ijej naczyniowe powikania. Niepalenie jest prost, opacaln
czynnoci behawioraln.
Osobom ze stanem przedcukrzycowym oraz zcukrzyc nie wolno pali tytoniu. Polepszaj wten sposb swoje yciowe rokowanie.

Sowa kluczowe Cukrzyca, palenie tytoniu, ryzyko cukrzycy typu 2, ryzyko miadycy ttnic.

SUMMARY. Smoking is the strongly pathogenic dependence to nicotine and many other components of tobacco smoke. Morbidity due to
smoking reaches the mean level in Europe of 30% of population above 18 years. It is proven, that chronic inhalation of the tobacco smoke is
the independent, strongly acting risk factor for neoplasms, especially lung cancer. It is also the independent risk factor for diabetes mellitus
type 2 and its angiopathic complications. Not-smoking is the simple, economically payable behavioral necessity.
Persons with prediabetic state and diabetes mellitus should not smoke. In this way the improve their life prognosis.

Key words Diabetes mellitus, smoking, risk of type 2 diabetes mellitus, risk of atherosclerosis.

WPROWADZENIE nieprawdziwej informacji reklamie papierosw jest zach-

Sprowadzajc wXVI wieku zAmeryki do Europy ty-
to, wczesny ambasador Francji wPortugalii Nicotte na
pewno nie zdawa sobie sprawy, co czyni.
Obecnie mona zpewnoci stwierdzi, e prawdziwe
jest zdanie umieszczane na kadej reklamie lub zachcie
do palenia tytoniu Nag palenia tytoniu jest najczst-
sz przyczyn raka, zwaszcza puc; jest te gwn przy-
czyn chorb serca ittnic. Palenie tytoniu jest bowiem
jednym zgwnych zagroe dla ycia izdrowia wsp- -- odka
czesnego czowieka. Wistocie wkadej dostarczajcej
ta do samobjstwa. czenie na reklamowych obrazkach
silnych, dodatnich emocji lub wydarze yciowych zpa-
leniem tytoniu jest popisem obudy. Jake wiele tragedii
spowodowanych wieloletnim naogiem widz lekarze!
Palenie tytoniu jest czynnikiem zwiekszonego ryzyka
wielu stanw patologicznych jak:
Nowotwory zoliwe
-- mzgu
-- oskrzeli, puc
-- nerki

Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 1-2 79

www.medycyna-metaboliczna.pl
-- trzustki Zauwaono, e wielkoci HR byy nieco modyfikowane
-- jelita grubego przez wielko BMI. Skojarzenie ryzyka cukrzycy typu 2
-- pcherza moczowego zpaleniem tytoniu byo nieco wiksze wrd mczyzn
-- szyjki macicy zprawidowym BMI wporwnaniu zpodgrup mczyzn
-- biaaczki zotyoci. Jest to obserwacja wymagajca dalszych bada.
Podsumowujc przedstawione powyej wyniki bada
Miadyca ttnic naley stwierdzi, e palenie tytoniu zarwno wprzeszo-
-- udar mzgu ci jak iaktualnie stanowi istotny czynnik ryzyka cuk-
-- zawa serca rzycy typu 2 - porwnaniu zpodgrupami tak mczyzn
-- ttniak aorty jak ikobiet, ktrzy nigdy nie palili tytoniu. Wielko tego
-- niedokrwienie stp czynnika ryzyka bya niezalena od wieku badanych ido-
-- cukrzyca typu 2 datkowych okolicznoci jak wyksztacenie, nasilenie ak-
-- retinopatia tywnoci fizycznej, spoywanie alkoholu irodzaju diety.
-- nefropatia Palenie tytoniu stanowi wic skadnik diabetogennego
-- podatno na infekcje jamy ustnej, oskrzeli stylu ycia, ktry naley eliminowa wplanach profilak-
-- osteoporoza tyki ileczenia cukrzycy typu 2 (5).
-- zaburzenia podnoci Take wiele dalszych, prospektywnych bada wskazu-
je, e palenie tytoniu jest niezalenym czynnikiem ryzyka
Niezbicie wykazano, palenie tytoniu przez chorych na cukrzycy typu 2; np. wUS Nurses Health Study, kobiety
cukrzyc jest wan przyczyn powstawania unich swo- paace wicej anieli 25 papierosw dziennie wporw-
istych powika cukrzycowych wpostaci zmian naczy naniu znie palcymi miay podwyszone ryzyko do 1,42
krwiononych narzdu wzroku, nerek, serca, koczyn dol- (HR) take przy kontroli innych czynnikw ryzyka (6).
nych imzgu. Podobne wyniki charakteryzoway podgrup mczyzn
(4). Stwierdzono rwnie istotna korelacj midzy pale-
PALENIE TYTONIU ARYZYKO CUKRZYCY niem papierosw awielkociami HbA1C. Okazuje si tak-
e, e zaprzestanie palenia papierosw zmniejszao ryzyko
Patogenne wpywy palenia tytoniu s nasilane szcze- cukrzycy typu 2 po 5 latach wrd kobiet ipo 10 latach
glnie przez obecno stanu przedcukrzycowego oraz cuk- wrd mczyzn.
rzycy we wszystkich jej etiopatogenetycznych typach. Jest Wpodgrupie angielskiej zbada European Prospective
czynnikiem diabetogennym (1, 2, 3, 4). Zwiksza zapadal- Investigation into Cancer (EPIC-Norfolk) aktualni palacze
no na cukrzyc typu 2. Wprospektywnych badaniach tytoniu mieli najwysze wartoci HbA1C; poziom HbA1C
grupy European Prospective Investigation into Cancer and korelowa ziloci wypalanych papierosw wcigu dnia
Nutrition (EPIC) Inter-Actc obejmujcej 8 europejskich iwcigu roku. Powysza relacja bya niezalena od innych
krajw analizowano pod tym wzgldem populacj przy- czynnikw jak np. wielko obwodu wtalii (iloraz obwodu
padkw po raz pierwszy rozpoznanej cukrzycy typu 2 oraz wtalii Wdo wielkoci obwodu bioder H), nasilenie
porwnawcz kohort osb bez cukrzycy. aktywnoci miniowej irodzaju diety (1, 2, 3, 6, 8).
Porwnano zapadalno na cukrzyc typu 2 wpod- Istniej take dowody, e palenie tytoniu zwiksza in-
grupach osb: 1) nigdy nie palcych tytoniu, 2) palcych sulinooporno (2, 3) ipodnosi poziom trjglicerydw
wprzeszoci oraz 3) aktualnie palcych zpodgrup nigdy wsurowicy krwi itake obnia poziom HDL-cholesterolu
nie palcych bez cukrzycy. Wtych podgrupach za pomoc (1, 8), zwiksza poziomy insuliny wprzebiegu doustnego
waciwej analizy statystycznej obliczono wielkoci ryzy- testu tolerancji glukozy.
ka pojawienia si cukrzycy typu 2. Dodatkowo stres oksydacyjny powodowany przez pale-
Wrd mczyzn ryzyko cukrzycy typu 2 (HR Ha- nie tytoniu moe powodowa zaburzenia wczynnociach
zard Ratio) (95% Cl) wynosio: 1) 1,40 (1,26-1,55) dla rdbonka iinsulinooporno wminiach iwtrobie.
podgrupy palcych wprzeszoci i2) 1,43 (1,27-1,61) dla Powysze dane wskazuj na istotne znaczenie niepale-
podgrupy aktualnie palcych. Takie zwikszenie ryzyka nia tytoniu wzapobieganiu cukrzycy typu 2 (tab. 1).
byo niezalene od wieku, aktywnoci miniowej, wy-
ksztacenia, picia kawy iiloci spoywanego misa. Wrd PALENIE TYTONIU ARYZYKO ANGIOPATII
kobiet skojarzenie palenia tytoniu zzapadalnoci na cuk- CUKRZYCOWEJ
rzyc typu 2 byo mniej znaczce. Wynosio 1) HR (95%
Cl) 1,18 (1,07-1,30) oraz 2) HR (95% Cl) 1,13 (1,03-1,25) Nikotyna i skadniki dymu tytoniowego wywieraj
odpowiednio dla podgrup 1) palcych wprzeszoci i2) wpyw toksyczny na naczynia; szczeglnie na mae naczy-
aktualnych palaczek (1). nia nerkowe. Wbadaniach Perkinsa iwsp. palenie tytoniu
byo istotnym iniezalenym czynnikiem zmniejszajcym

80 Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 1-2

www.medycyna-metaboliczna.pl
Tab. 1. Zalecenia dotyczce cukrzycy i palenia papierosw wg American Diabetes Association, Smoking and Diabetes, Diabetes
Care, 2002, 25, S80-S81.

Wywiad dotyczcy palenia papierosw

Zbierz dokadny wywiad dotyczcy palenia papierosw iodnotuj to whistorii choroby.
Poradnictwo dotyczce zapobiegania paleniu papierosw izaprzestanie naogu palenia
Doradzaj wszystkim pacjentom zcukrzyc, aby nie zaczynali pali papierosw.
Przy kadej wizycie powtarzaj zalecenia dotyczce zapobiegania paleniu papierosw iuywaniu wyrobw tytoniowych szczeglnie
przez dzieci imodzie zcukrzyc poniej 21. roku ycia.
Rutynowo, wramach leczenia cukrzycy, prowad poradnictwo dotyczce zaprzestania naogu palenia. Nakaniaj do rzucenia palenia
tytoniu wjasny, stanowczy iprofesjonalny sposb, przedstawiajc dodatkowe ryzyko zwizane zpaleniem papierosw przez osoby
zcukrzyc,
Kad osob chorujc na cukrzyc, ktra pali papierosy, pytaj, czy chce rzuci palenie. Rozpocznij dyskusj majc wzmocni
motywacj do zaprzestania palenia tytoniu, przedstawiajc ryzyko zwizane zdalszym paleniem papierosw.
Zaproponuj dostpne rodki farmakologiczne pomagajce zaprzestaniu palenia tytoniu.
Uwszystkich pacjentw chorych na cukrzyc palcych papierosy zaplanuj indywidualnie dobrane dziaania majce na celu ocen
iwsparcie wprocesie odzwyczajania si od palenia.

szans regresji mikroalbuminurii uosb zcukrzyc typu
1. Bardzo wiele bada udowadnia charakter izakres angio-
toksycznego wpywu nikotyny irnych innych spord
ok. 4000 rnych skadnikw dymu tytoniowego. Ztych
powodw osoby zcukrzyc bezwzgldnie nie mog pali
tytoniu (1).
Patogenne wpywy palenia tytoniu ihipoerglikemii oraz
innych czynnikw ryzyka na ukad sercowo-naczyniowy
inerwowy sumuj si wswoim dziaaniu. Ich synergizm
zosta udowodniony.
Palcy tyto chory na cukrzyc jest owiele bardziej
naraony na lepot, niewydolno nerek, zawa serca,
mzgu lub amputacji koczyny anieli chory na cukrzy-
c, ktry nie pali.
Bezwzgldnie nie mona twierdzi, e leczenie cukrzy-
cy jest dobre, mimo osignicia pod jego wpywem nor-
malizacji stenia glukozy we krwi, jeli chory pali tyto.
Chory na cukrzyc jest bowiem naraony na dwukrotnie
wiksz szkod dla zdrowia ni osoby bez cukrzycy.
Niepalenie tytoniu atake zaprzestanie palenia powinno
dotyczy wszystkich osb zcukrzyc. Jest to zalecenie,
ktre nie jest dostatecznie aktywnie stosowane wpraktyce.
Naley tej sytuacji skutecznie przeciwdziaa (tab. 1) (9).
Po zachorowaniu na cukrzyc wiele osb nie zaprze-
staje palenia papierosw; ok. 70% kontynuuje nag. Ich
opiekunowie medyczni musz by wtym zakresie bardziej
aktywni.
PODSUMOWANIE
Nie mona twierdzi, e leczenie cukrzycy jest dobre,
mimo osignicia pod jego wpywem normalizacji st-
enia glukozy we krwi, jeli chory nadal pali tyto.
Niepalenie tytoniu jest wanym pozytywnym kryterium
dobrego leczenia.
Chory na cukrzyc jest naraony na wszystkie ze skutki
palenia tytoniu, jak wszyscy ludzie, oraz dodatkowo
cierpi zpowodu innych jeszcze zagroe wynikajcych
ze wspdziaania cukrzycy inaogu palenia tytoniu.
Naley ztego wycign jeden nieodparty wniosek:
chory na cukrzyc jest naraony na dwukrotnie wiksz
szkod dla zdrowia ni osoby bez cukrzycy.
Naley wic stwierdzi, e
palenie tytoniu zwiksza insulinooporno, interferuje
wrny sposb zdziaaniem insuliny, powodujc gor-
sz kontrol metaboliczn;
palenie istotnie zwiksza ryzyko angiopatii ineuropatii
cukrzycowej;
palenie tytoniu znacznie zwiksza ryzyko nadcinie-
nia ttniczego, choroby sercowo-naczyniowej, niedo-
krwienia koczyn dolnych powodujc przedwczesn
miertelno;
zaledwie poowie osb zcukrzyc pracownicy opieki
medycznej zalecaj przerwanie palenia.
Niepalenie tytoniu przez osoby zcukrzyc jest mier-
nikiem rzetelnego partnerstwa midzy lekarzem ipacjen-
tem w deniu do ulepszania jakoci leczenia i ycia.
Zaprzestanie palenia tytoniu jest wskanikiem skutecznej
wsppracy osoby zcukrzyc ilekarza, wynikajcym ze
zrozumienia przez chorego celw leczenia cukrzycy oraz
niebezpieczestw wynikajcych ze szkodliwego wpywu
skadnikw dymu tytoniowego.
Indywidualny program zaprzestania palenia tytoniu
powinien obejmowa:
1. Okrelenie czasu trwania naogu, liczby wypalanych
papierosw; prowadzenie indywidualnej karty dla ob-
serwacji naogu;
2. Identyfikacj idenie do unikania sytuacji wywouj-
cych potrzeb palenia;

Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 1-2 81

www.medycyna-metaboliczna.pl
3. Uwiadomienie pacjentowi zagroe wynikajcych
zpalenia tytoniu; powtarzanie tych informacji wcelu
wzmocnienia motywacji (przekaz informacji, dobr
odpowiednich materiaw edukacyjnych, wspierajce
postpowanie lekarza, pielgniarki, edukatora);
4. Korzystanie ze wiadcze poradni antynikotynowych
atake pomocy psychologw oraz specyficznych rodza-
jw przeciwnaogowej farmakoterapii (plastry zniko-
tyn, bupropion, inne leki), ze rodkw pomocniczych:
psychoterapia.
PIMIENNICTWO
1. DeFronzo RA, Ferranini E, Zimmet P (red.), Alberti
KGMM, International Textbook of Diabetes Mellitus,
wyd. 4, Wiley Blackwell, Oxford 2015.
2. Attrall S, Fovelin J, Lager Iiwsp.: Smoking induces
insulin resistance apotential link with the insulin re-
sistance syndrome, J Intern Med 1993, 233, 327-332.
3. Facchini FS, Hollenbeck CB, Jeppesen J i wsp.: In-
sulin resistance and cigarette smoking, Lancet, 1992,
339, 1128-1130.
4. Rimm EB, Chan J, Stampler MJ iwsp.: Prospective
Study of cigarette smoking, alcohol use and the risk of
diabetes in men, BMJ, 1995, 310, 555-559.
5. http//care.diabetesjournals.org/content/37/12/3164.
abstract.
6. Rimm EB, Manson JE, Stampfer MJ iwsp.: Cigarette
smoking and the risk of diabetes in women, Am J Pub-
lic Health 1993, 83, 211.
7. Haire Joshue D, Glasgow RE, Tibbs TL: American
Diabetes Association, Smoking and Diabetes, Diabe-
tes care, 2004, Suppl 1, S74-S75.
8. Will JC, Galuska DA, Ford ES iwsp.: Cigarette smo-
king and diabetes mellitus evidence of apositive as-
sociation from alarge prospective Cohort Study, Int J
Epidemol, 2001, 30, 540.
9. Martinez-Aguayo A, Aranenda JC iwsp.: Tobacco, al-
cohol and illicit drug use in adolescents with diabetes
mellitus, Paediatr Diabet, 2007, 8, 265.
Adres do korespondencji:
Roman az
Klinika Chorb Wewntrznych, Diabetologii iEndokrynologii
Mazowiecki Szpital Brdnowski
ul. Kondratowicza 8
03-242 Warszawa

Mona stwierdzi, e
nag palenia tytoniu dotyczy ok. 20% osb zcukrzyc,
chorzy na cukrzyc pal tak samo czsto jak osoby bez cukrzycy
zaledwie poowie osb zcukrzyc pracownicy opieki medycznej zalecali przerwanie palenia
palenie tytoniu zwiksza insulinooporno, interferuje wrny sposb zdziaaniem insuliny, powodujc gorsz
kontrol metaboliczn
palenie istotnie zwiksza ryzyko neuropatii inefropatii cukrzycowej
palenie tytoniu znacznie zwiksza ryzyko nadcinienia ttniczego, choroby sercowo-naczyniowej, niedokrwienia
koczyn dolnych powodujc przedwczesn miertelno.
Uchorych na cukrzyc dziaanie naogu palenia tytoniu jest wielokrotnie silniejsze anieli uosb bez cukrzycy. Pa-
lenie tytoniu przypiesza unich uszkodzenie wzroku inerek, 3- do 5-krotnie zwiksza ryzyko zachorowania na choroby
ttnic, szczeglnie serca, mzgu, koczyn dolnych.
Uchorych na cukrzyc, ktrzy pal tyto powoduje szczeglnie wysoki wzrost ryzyka zawau serca, udaru mzgu,
amputacji koczyn dolnych, utraty wzroku iniewydolnoci nerek.
Niepalenie tytoniu przez osoby zcukrzyc jest miernikiem rzetelnego partnerstwa midzy lekarzem ipacjentem
wdeniu do ulepszania jakoci leczenia iycia.
Zaprzestanie palenia tytoniu jest take wskanikiem skutecznej wsppracy osoby zcukrzyc ilekarza, wynikajcym
ze zrozumienia przez chorego celw leczenia cukrzycy oraz niebezpieczestw wynikajcych ze szkodliwego wpywu
skadnikw dymu tytoniowego.

82 Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 1-2

www.medycyna-metaboliczna.pl