MAGORZATA BERNAS, ZOFIA SZCZEKLIK-KUMALA, JAN TATO

WPYW UBSTWA ISPOECZNO-EKONOMICZNEJ

DEPRYWACJI OSB ZCUKRZYC NA STYL YCIA
IJAKO WYNIKW LECZENIA
INFLUENCE OF POVERTY AND SOCIO-ECONOMICAL DEPRIVATION AMONG
PERSONS WITH DIABETES MELLITUS ON THE LIFE STYLE AND QUALITY
OF THERAPY RESULTS
Warszawski Uniwersytet Medyczny

STRESZCZENIE. Badania spoecznych i medycznych skutkw ubstwa pacjentw na jako wynikw leczenia w populacjach osb z cukrzyc
s nieliczne. W obecnie coraz bardziej zrnicowanych pod wzgldem spoecznym i ekonomicznym spoeczestwach s one coraz bardziej
potrzebne do realnego ksztatowania opieki diabetologicznej.
W przedstawionych analizach stwierdzono, e obecno ubstwa i spoeczno-ekonomicznej deprywacji w zakresie stanu psychoemocjonalnego,
edukacyjnego, socjologicznego i ekonomicznego pacjenta z cukrzyc istotnie zmniejsza jako wynikw leczenia. Wpywa w ten sposb na
rokowanie.
Skuteczna terapia behawioralna praktyka medycznie wskazanego stylu ycia wymaga zwalczania zespou deprywacyjnego u osb z cukrzyc.

Sowa kluczowe Cukrzyca, ubstwo, rodzaje deprywacji psychoemocjonalna, edukacyjna, socjologiczna, ekonomiczna, jako wynikw
leczenia cukrzycy.

SUMMARY. Studies devoted to determination of the influence exerted by poverty or socio-economical deprivation syndrome on the quality
of therapy and life in larger diabetic populations are scarce. However in the contemporary social and economical progressive differentiation
of the societies they are very much needed for reforming the diabetological care.
In the presented, pertinent, analyses it was stated that the presence of poverty or the deprivation of psychoemotional, educational, so-
ciological character in diabetic patients significantly decreases the quality of therapeutic results, increases the risk of complications and
deteriorates the prognosis.
The effective behavioral therapy practice of the medically formed style of life requires the diagnosing and limiting such conditions for
better therapy results.

Key words Diabetes mellitus, poverty, kinds of deprivation psychoemotionbal, educational, sociological, economical, quality of therapy
in diabetes mellitus.

WPROWADZENIE wistotny sposb uniemoliwi realizowanie planu lecze-

Wrealnych warunkach codziennego ycia ileczenia
cukrzycy wystpuje wiele czynnikw ograniczajacych
moliwo stosowania optymalnych zalece prewencyj-
nych ileczniczych. Uosb zcukrzyc istniej wtym za-
kresie socjologicznie, psychoemocjonalne, edukacyjne
iekonomiczne uwarunkowane ograniczenia, ktre mog
nia, ustalonego na podstawie najlepszych wskaza medycz-
nych. Tak sytuacj okrela si mianem zespou deprywacji
- psychoemocjonalnej, edukacyjnej, socjologicznej oraz
ekonomicznej. Znaczenie rozpoznawania zespou depry-
wacji iograniczania jego wpywu wpraktyce leczniczej
jest podkrelane w licznych publikacjach oraz w oce-
nach irekomendacjach wielu profesjonalnych organizacji

Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 1-2 83

www.medycyna-metaboliczna.pl
diabetologicznych, np. American Diabetes Association,
European Association for the Study of Diabetes, atake
winstytucjach Unii Europejskiej (1, 2, 3).
Zwasnej praktyki autorw wynika, e wczesne ipe-
ne rozpoznanie zespou deprywacji zwiksza skuteczno
komunikacji diabetolog pacjent iczsto umoliwia usta-
lenie sposobw przezwyciania skutkw tego zespou.
Taka komunikacja przyczynia si nie tylko do poprawy
skutecznoci leczenia, ale take ma walor etyczny.
UBSTWO IDEPRYWACJA WOPIECE
DIABETOLOGICZNEJ
Definicje stanu ubstwa ideprywacji przyjete przez
autorytatywne instytucje podano poniej.
1. Rada Ministrw Wsplnoty Europejskiej:
Ubstwo odnosi si do osb, rodzin lub grup osb,
ktrych rodki materialne, kulturowe isocjalne s ograni-
czone wtakim stopniu, e poziom ich ycia obnia si poza
akceptowane minimum wkraju, wktrym mieszkaj.
2. Unia Europejska:
Deprywacja: pozbawienie moliwoci zaspokojenia
zasadniczych potrzeb yciowych
wyczenie poza nawias spoeczestwa: ubstwo jako
brak rodkw pieninych oraz zasobw material-
nych, ale take istnienie innych ogranicze, ktre nie
pozwalaj jednostce (osobie, rodzinie, gospodarstwu
domowemu) y na poziomie akceptowanym wda-
nym kraju
Ubstwo wznaczeniu ekonomicznym powstaje wwy-
niku nierwnej dystrybucji zasobw, takich jak kapita
iziemia oraz niewaciwej eksploatacji tych zasobw. Ele-
ment spoeczny jest zwizany zniedostatecznym dostpem
do podstawowych udogodnie niezbdnych do godziwej
egzystencji.
Wpraktyce klinicznej powstaj dodatkowe wymiary
ubstwa ideprywacji medyczne; pogarszaj jako wy-
nikw leczenia.
Zasobno materialna sprzyja zdrowiu, jeli jest wa-
ciwie, spoecznie wykorzystywana. Ubstwo natomiast
dziaa na ludzi nie tylko jako zesp zych warunkw eko-
logicznych: mieszkaniowych, ywieniowych, sanitarnych,
ale take przez wpywy spoeczne iemocjonalne.
Wstatucie wiatowej Organizacji Zdrowia zapisano
Trafna opinia iaktywna wsppraca ze strony grup spo-
ecznych ma najwiksze znaczenie wpolepszaniu zdrowia
ludzi. Rzdy pastw s odpowiedzialne za zdrowie swoich
spoeczestw, odpowiedzialno ta moe by speniona
tylko przez odpowiednie dziaania zdrowotne ispoeczne.
84 Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 1-2
www.medycyna-metaboliczna.pl
WASNE BADANIA WPYWW UBSTWA
IDEPRYWACJI NA JAKO LECZENIA
CUKRZYCY
Spoeczne, ekonomiczne icywilizacyjne zmiany odno-
szce si bezporednio do warunkw ycia wszczegl-
ny sposb zmieniaj warunki prewencji ileczenia osb
zchorobami przewlekymi, wtym osb zcukrzyc (5, 6,
7). Maj rwnie due praktyczne znaczenie wcodziennej
opiece lekarskiej.
Diabetologiczna definicja ubstwa powinna zawiera
uwarunkowania psychospoeczne, edukacyjne, socjologicz-
ne iekonomiczne, ktrych czne badanie umoliwi rozpo-
znawanie zespou deprywacji socjomedycznej ipodjcie
bardziej skutecznych dziaa medyczno-spoecznych.
Wprzedstawionych poniej badaniach zastosowano po-
wysz definicj ubstwa wten sposb poszerzon izaad-
aptowan do specyficznych, praktycznych potrzeb opieki
diabetologicznej.
Przedmiotem bada bya wic ocena wystpowania oraz
skutki medyczne ubstwa, ktre okrelano w4 aspektach:
psychologicznym emocje, poziom lku, obecno
depresji;
edukacyjnym oglna iterapeutyczna edukacja;
socjalnym styl ycia, stosunki spoeczne;
ekonomicznym minimalne dochody okrelone na pod-
stawie bada medycznych iprzez instytucje pastwowe.
Do oceny poziomu zasobnoci pacjenta wpowyszych
4 aspektach zastosowano odpowiednie testowe ankiety.
ANKIETY DO OCENY UBSTWA IZESPOU
DEPRYWACJI UPACJENTW ZCUKRZYC
W4 ISTOTNYCH DLA PRAKTYKI MEDYCZNEJ
DOMENACH
Wrealnych warunkach codziennego ycia ileczenia
cukrzycy wystpuje wiele czynnikw okrelajcych mo-
liwo stosowania optymalnych zalece profilaktycznych
ileczniczych. Uosb zcukrzyc istniej wtym zakresie
ograniczenia, ktre mog wistotny sposb uniemoliwi
realizowanie planu leczenia.
Zpraktyki autorw wynika, e wczesne ipene roz-
poznanie ubstwa ideprywacji zwiksza skuteczno ko-
munikacji diabetolog-pacjent iczsto umoliwia ustalenie
sposobw przezwyciania skutkw tego zespou.
Temu celowi su poniej podane testowe ankiety diag-
nostyki zespou ubstwa ideprywacji.
Po wstpnym technicznym instruktau pacjent wypenia
ankiety, zaznaczajc odpowied tak lub nie. Nie zazna-
czenie odpowiedzi uznaje si za stwierdzenie nie wiem.
1. TEST PSYCHOLOGICZNY
Kwestionariusz dla osb z cukrzyc (diagnostyka deprywacji)
Odpowied naley zaznaczy dugopisem stawiajc znak v
I. Emocje:
1. Czy Pani/Pan odczuwaa/odczuwa w ostatnim okresie lk lub depresj albo brak chci do poprawy Tak Nie
swojego ycia
2. Czuj lk bez widocznego powodu Tak Nie
3. Czsto myl, e jest to niesprawiedliwe mie cukrzyc, gdy inni ludzie s tak zdrowi Tak Nie
4. Nadzieja, aby z cukrzyc mc prowadzi normalne ycie, jest bardzo maa Tak Nie
5. Waciwa, pena kontrola cukrzycy wymaga zbyt duo powicenia oraz jest bardzo niewygodna, jej Tak Nie
wykonywanie to zbyt due obcienie dla mnie
II. Negacja choroby:
1. Nie chc, aby inni ludzie wiedzieli, e choruj na cukrzyc Tak Nie
2. Czy Pani/Pan ukrywa przed innymi swoje reakcje na zbytnie obnienie stenia glukozy we krwi po Tak Nie
insulinie
3. Informacja, e Pani/Pan ma cukrzyc, bya jak otrzymanie karnego wyroku Tak Nie
4. Czsto zapominam, e mam cukrzyc Tak Nie
5. Jestem usatysfakcjonowana/usatysfakcjonowany, zadowolona/zadowolony z mojego ycia Tak Nie
osobistego, jakby nie byo cukrzycy
III. Satysfakcja z opieki medycznej:
1. Mwienie lekarzowi o swojej cukrzycy powoduje, e czuj si lepiej Tak Nie
2. Czy Pani/Pan jest zadowolona/zadowolony z jakoci (poziomu) i organizacji opieki, ktr w zakresie Tak Nie
cukrzycy otrzymaa od lekarza i medycznego personelu w cigu ostatniego roku
3. Czy Pani/Pan odwiedzaa/odwiedza osoby, ktre nie s lekarzami lub pielgniarkami z dyplomem Tak Nie
czyli osoby wiadczce tzw. niekonwencjonaln, znachorsk medycyn, aby leczy swoj cukrzyc
Ocena
Psychologiczne zaburzenia:
obecne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
nieobecne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dodatkowe dane

Data . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. TEST EDUKACYJNY
Kwestionariusz dla osb z cukrzyc (diagnostyka deprywacji)
Odpowied naley zaznaczy dugopisem stawiajc znak v
I. Leczenie podwyszonego stenia glukozy we krwi
Najwaniejszym celem leczenia cukrzycy jest kontrola stenia glukozy we krwi, jego normalizacji. Istnieje wiele sposobw, aby to osign.
1. Stosowanie zaleconych sposobw odywiania si Tak Nie
2. Wykonywanie regularnych wicze fizycznych Tak Nie
3. Przyjmowanie lekw, ktre zaleci lekarz Tak Nie
4. Regularne domowe oznaczanie stenia glukozy we krwi (samokontrola) w celu poprawy dziaa Tak Nie
leczniczych
II. Kryteria kontroli cukrzycy:
1. Zakres wartoci glikowanej hemoglobiny (HbA1C), stanowicy optymalny cel leczenia wynosi 6% do 7% Tak Nie
2. Jaka jest Pani/Pana aktywno w zakresie kontroli cukrzycy Tak Nie
Zawsze prosz lekarza, aby dokadnie mnie poinformowa o stanie mojej cukrzycy Tak Nie
Z awsze chc by poinformowana/poinformowany przez lekarza o moliwociach poprawy mego Tak Nie
leczenia oraz staram si uzyska porad dietetyka lub edukatora terapeutycznego, ktrzy mog mi
pomc w lepszym kontrolowaniu cukrzycy

Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 1-2 85

www.medycyna-metaboliczna.pl
III. Sytuacje trudne:
1. Jeli osoba z cukrzyc nagle zachoruje, ma wymioty i biegunk to uwaasz, e powinna:
zaprzesta spoywania pokarmw oraz picia wody Tak Nie
okreli stenie glukozy we krwi (samokontrola) i natychmiast porozumie si z lekarzem Tak Nie
IV. Plan leczenia
Czy Pani/Pan pytaa/pyta lekarza jak czsto powinna/powinien bada:
stopy Tak Nie
oczy Tak Nie
nerki Tak Nie
Ocena
Edukacja:
niewystarczajca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
minimalnie niewystarczajca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dodatkowe dane

Data . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3. TEST SOCJOLOGICZNY
Kwestionariusz dla osb z cukrzyc (diagnostyka deprywacji)
Odpowied naley zaznaczy dugopisem stawiajc znak v
I. Poziom edukacji oglnej:
1. Tylko szkoa podstawowa Tak Nie
2. Szkoa rednia (liceum) Tak Nie
3. Szkoa zawodowa po szkole podstawowej Tak Nie
4. Studia wysze Tak Nie
II. Zawd wyuczony, wykonywany, bez zawodu
1. Jaki jest Pani/Pana zawd uzyskany w wyniku ukoczenia szkoy - prosz okreli w kilku sowach:

zawd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

nie mam zawodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Jaki jest rzeczywisty zawd, co Pani/Pan robi, aby zarobi pienidze na ycie i leczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.......................................................................................................................
III. Wsparcie rodzinne:
1. Stan cywilny:
panna Tak Nie
kawaler Tak Nie
jestem zamna Tak Nie
jestem onaty Tak Nie
jestem wdow Tak Nie
jestem wdowcem Tak Nie
jestem rozwiedziona/y Tak Nie
2. Czy Pani/Pan ma dzieci:

jeli tak, ile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

czy dzieci yj z Pani/Panem w tym samym mieszkaniu: Tak Nie

86 Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 1-2

www.medycyna-metaboliczna.pl
3. Czy Pani/Pan yje w jednym mieszkaniu z jakimkolwiek czonkiem rodziny i ta osoba moe Pani/Panu Tak Nie
pomc w kontroli cukrzycy i ulepszaniu leczenia:
IV. Wsparcie spoeczne:
1. Czy Pani/Pan moe mie rzeczywist i wystarczajc pomoc od:
rodziny
przyjaci
ssiadw
innych osb
2. Czy Pani/Pan otrzymuje pomoc od instytucji opieki spoecznej Tak Nie
3. Jest mi bardzo trudno przestrzega zalece lekarskich w codziennym yciu, poniewa jestem
samotna (samotny) i raczej bezradny
V. Adres

1. Miejsce codziennego ycia: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Miasto:
mae (< 10.000 mieszkacw): Tak Nie
rednie (10.000-100.000 mieszkacw): Tak Nie
due (> 100.000 mieszkacw): Tak Nie
3. Czy Pani/Pan mieszka w osobnym domu jednorodzinnym: Tak Nie
VI. Choroba nikotynowa
1. Czy Pani/Pan pali papierosy? Tak Nie
VII. Choroba alkoholowa:
1. Czy Pani/Pan pije alkohol (take piwo) prawie codziennie? Tak Nie
Ocena
Socjalne zaburzenia:
obecne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
nieobecne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dodatkowe dane

Data . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. TEST EKONOMICZNY
Kwestionariusz dla osb z cukrzyc (diagnostyka deprywacji)
Odpowied naley zaznaczy dugopisem stawiajc znak v
I. rodki na utrzymanie i leczenie:
Jakie jest Twoje gwne, rzeczywiste rdo dochodw, ktre przeznaczasz na utrzymanie i leczenie?
1. Zatrudnienie na penym etacie lub wasna firma: Tak Nie
2. Renta przyznana z powodu cukrzycy: Tak Nie

ile ona wynosi miesicznie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . z

3. Renta przyznana z innego powodu anieli cukrzycy Tak Nie

ile ona wynosi miesicznie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . z

4. Emerytura (po okresie pracy) Tak Nie

ile ona wynosi miesicznie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . z

5. Czy otrzymujesz pomoc z instytucji pomocy spoecznej (jakiejkolwiek, take zasiek dla bezrobotnych) Tak Nie

ile ona wynosi miesicznie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . z

Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 1-2 87

www.medycyna-metaboliczna.pl
6. Masz tylko pomoc rodziny Tak Nie
II. Ocena minimalnej kwoty przeznaczanej miesicznie na utrzymanie i leczenie (rednio):
1. Mam na utrzymanie i leczenie wicej ni 1500 z Tak Nie
2. Mam mniej na te cele anieli 1500 z Tak Nie

3. Ile rzeczywicie masz zotych (rednio) na utrzymanie i leczenie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

III. Koszty lekw:

1. Ile wydajesz miesicznie (rednio) na zakup lekw na cukrzyc: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Czy kupujesz wszystkie leki przepisane Ci przez lekarza do leczenia:
zawsze Tak Nie
zdarza si od czasu do czasu, e nie mog wykupi przepisanych lekw z powodu braku pienidzy Tak Nie
stale mam trudnoci z wykupywaniem przepisanych lekw, mog kupi tylko leki gwne jak Tak Nie
insulina, doustne leki przeciwcukrzycowe, paski
kupuj zawsze take leki na inne choroby anieli cukrzyca Tak Nie
nie mog wykupi lekw na dodatkowe, przewleke choroby Tak Nie
IV. Pomoc spoeczna i ekonomiczna:
1. Czy wiesz dobrze do jakiej pomocy spoecznej masz prawo, jaka instytucja ma ewentualnie jej udzieli Tak Nie
2. Czy pomoc spoeczna jest realnie dostpna, gdy jest konieczna? Tak Nie
3. Czy sdzisz, e Twoja ekonomiczna (materialna) sytuacja jest wystarczajco dobra, aby prowadzi Tak Nie
zalecony przez lekarza prozdrowotny styl ycia (dieta) i leczenie
V. Obawy o przyszo ekonomiczn:
1. Czy obawiasz si, e Twoja sytuacja yciowa - ekonomiczna ulegnie pogorszeniu w niedalekiej Tak Nie
przyszoci
Ocena
Sytuacja ekonomiczna:
wystarczajca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
niewystarczajca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dodatkowe dane

Data . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ocena ankiet leczniczych, zbadano wkohorcie liczcej 1050 osb cho-

Ankiety oceniay 2 niezalene osoby, odpowiednio roz- rych na cukrzyc typu 2. Stan ubstwa izesp depry-
poznajc lub wykluczajc stan ubstwa izesp deprywacji. wacji wbardzo istotny sposb upoledza jako wyni-
Wyniki poddano analizie statystycznej okrelajc cz- kw leczenia cukrzycy zwiksza czsto wystpowania
sto zespow ubstwa oraz ich relacje zwybranymi oko- zespow przewlekych powika cukrzycy oraz chorb
licznociami klinicznymi. dodatkowych.
Charakterystyk kliniczn badanej kohorty osb zcuk- Naley stwierdzi, e rokowanie ilosy osb chorych
rzyc przedstawia tab. 1. zcukrzyc typu 2 wstatystycznie znamienny sposb s
uwarunkowane moliwoci realizacji przez osoby zcuk-
WYNIKI OCEN rzyc potrzeb wzakresie psychologicznych, edukacyjnych,
spoecznych oraz ekonomicznych (materialnych).
Ukad zmian wkolejno badanych skadnikach ubstwa Zjawisko to szczeglnie dotyczy osb, ktre wwyniku
podano wtabelach. upoledzenia tych 4 skadnikw yciowego uwarunkowa-
nia terapii cukrzycy nie maj szansy na leczenie zgodne
OMWIENIE WYNIKW z oglnie przyjtymi standardami, czyli wykazujcych
zesp deprywacji.
Zalene od ubstwa ocenianego wformie zespou de- Instytucje leczce cukrzyc powinny odpowiednio usto-
prywacji, czyli yciowe uwarunkowania realizacji zalece sunkowa si do takiego negatywnego wpywu ubstwa

88 Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 1-2

www.medycyna-metaboliczna.pl
Tab. 1. Charakterystyka badanej kohorty.
Liczba - przypadki 1050
Kobiety 570 (54,3%) Zaawansowany wiek,
Mczyni 480 (45,7%) dugi okres trwania
Wiek (w latach) 64 12 (40-80) choroby
Czas trwania cukrzycy(w latach) 8,1 2,9
BMI kg/m2 19-30: 42 (4,0%)
31-35: 622 (59,2%) otyo
> 35: 386 (36,8%)
Cinienie ttnicze krwi, mm Hg 130/80: 218 (20,8%)
> 130/80: 832 (79,2%) Nadcinienie ttnicze
Typ terapii leki doustne 310 (29,5%)
doustne+insulina 626 (59,6%)
insulina 114 (10,9%)
Retinopatia (wszystkie rodzaje) 526 (50,1%)
Mikroalbuminuria i proteinuria 182 (17,3%)
Choroba niedokrwienna serca 530 (50,5%)
Wysoka chorobowo
Stopa cukrzycowa 68 (6,5%)
Neuropatia 264 (25,1%)
Choroby wspistniejce 421 (40,1%)

Tab. 2. Czsto wystpowania specyficznych skadowych zespou ubstwa i deprywacji.

Upoledzenie
rodzaj przypadki odsetki
Psychologiczne 323 z 1050 30,8%
Edukacyjne 342 z 1050 32,6%
Adaptacja socjalna 288 z 1050 27,4%
Ekonomiczne 296 z 1050 28,2%
Czsto zespou deprywacji definiowanego jako wspistnienie 4 skadowych
Obecno zespou deprywacji Nieobecno zespou deprywacji
288 z 1050 przypadkw 762 z 1050 przypadkw
27,4% 72,6%

Tab. 3. Wpyw zespou ubstwa i deprywacji na przestrzeganie diety i stosowanie samokontroli glikemii.
Ocena deprywacji Czsto przypadkw w odsetkach
Przestrzeganie diety - TAK Stosowanie samokontroli glikemii - TAK
Deprywacja nieobecna 64,0 77,0
Deprywacja obecna 22,0 16,0
Rnice p < 0,005 p < 0,05

Tab. 4. Wpyw obecnoci ubstwa i deprywacji na niektre skadniki stylu ycia osb z cukrzyc.
Ocena deprywacji Czsto przypadkw w odsetkach
Planowa wsppraca Spoywanie alkoholu - TAK Palenie tytoniu - TAK
z lekarzem - TAK
Deprywacja nieobecna 62 7 18
Deprywacja obecna 24 14 28
Rnice < 0,05 < 0,05 < 0,05

Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 1-2 89

www.medycyna-metaboliczna.pl
Tab. 5. Relacja zespou ubstwa i deprywacji z cinieniem ttniczym.
Ocena deprywacji Czsto przypadkw w odsetkach
Skurczowe cinienie krwi Rozkurczowe cinienie krwi
mmHg mmHg
Deprywacja nieobecna > 140 > 90
32,0 52,0
Deprywacja obecna > 140 > 90
58,0 56,0
Rnice < 0,05 < 0,05

Tab. 6. Wpyw ubstwa i deprywacji na poziomy HbA1C i frakcji lipidowych. Porwnano czsto wystpowania (w odsetkach)
przypadkw wzgldem redniej wartoci badanego parametru w podgrupie z deprywacj nieobecn oraz podgrupie z obecnoci
deprywacji.
Ocena deprywacji Czsto w odsetkach przypadkw osigania odpowiednich wartoci badanych parametrw
HbA1C Cholestero HDL > Cholesterol LDL Cholesterol cakowity Trjglicerydy > 175,
< 8,0% 40, mg/dl > 100, mg/dl > 175, mg/dl mg/dl
Deprywacja 62 46 41 52 51
nieobecna
Deprywacja 28 27 72 80 73
obecna
Rnice < 0,05 < 0,06 < 0,05 < 0,05 < 0,05

Tab. 7. Relacja obecnoci ubstwa i deprywacji z objawami niektrych przewlekych powika cukrzycy.
Ocena deprywacji Obecno, liczba przypadkw w odsetkach
retinopatia mikroalbuminuria objaww obwodowej neuropatii
Deprywacja nieobecna 45 9 16
Deprywacja obecna 62 30 35
Rnice < 0,05 < 0,05 < 0,05

Tab. 8. Przewleke powikania oraz wspistniejce choroby w podgrupach z zespoem ubstwa i deprywacji oraz bez tego zespou.
Powikania i choroby Odsetek przypadkw w porwnywanych podgrupach
wspistniejce Deprywacja P
obecna nieobecna
Choroba niedokrwienna serca 52 49 < 0,05
Zesp stopy cukrzycowej 10 4 < 0,05
Obecno innej przewlekej 44 28 < 0,05
choroby

ideprywacji na warunki leczenia ijako ycia (prognoz) WNIOSKI

osb chorych na cukrzyc typu 2. Istnieje potrzeba do-
konywania obiektywnej analizy klinicznej indywidualnej Przedstawione badania zespou ubstwa ideprywacji
sytuacji pacjenta wtym zakresie. Wkadym przypadku na wyniki leczenia cukrzycy oraz jako ycia pacjentw
cukrzycy naley wcelu poprawienia wynikw leczenia stanowi podstaw do nastpujcych wnioskw.
dokona formalnego rozpoznania zespou ubstwa ide- a. Zesp deprywacji spoeczno-ekonomicznej definiowa-
prywacji wyciu chorej osoby. ny jako wspistnienie 4 komponent okrelajcych sfery
Jeli stwierdza si jego obecno, naley formuowa ycia pacjenta:
zalecenia lecznicze w odpowiedni jakociowo sposb, -- Psychologicznej
w formie przystosowanej do yciowych uwarunkowa -- Edukacyjnej
pacjentw (8, 9, 10) oraz organizowa wsparcie spoeczne. -- Socjalnej
-- Ekonomicznej

90 Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 1-2

www.medycyna-metaboliczna.pl
 Zosta rozpoznany u288 z1050 chorych zcukrzyc typu
2 to jest u27,4% osb zbadanej kohorty.
b. Obecno zespou deprywacji bya istotnie zwizana
zzaburzeniami dotyczcymi niektrych klinicznych pa-
rametrw takich jak: styl ycia, wsppraca pacjenta,
HbA1C, HDL-chol, cinienie ttnicze krwi.
c. Zesp ubstwa ideprywacji spoeczno-ekonomicznej
jest niezalenym czynnikiem ryzyka niedostatecznego
wyrwnania cukrzycy typu 2, przejawia si wiksz
chorobowoci zpowodu pnych powika cukrzycy
iwspistnieniem innych przewlekych chorb.
d. Rozpoznawanie zespou ubstwa ideprywacji oparte
na 4 komponentach psychologicznej, edukacyjnej, so-
cjologicznej iekonomicznej powinno by wprowadzo-
ne do praktyki wcelu podjcia odpowiednich dziaa
medyczno-spoecznych.
CO MONA REALNIE CZYNI DLA POPRAWY
SPOECZNYCH UWARUNKOWA JAKOCI
LECZENIA IYCIA OSB ZCUKRZYC
Wpyw zespou ubstwa ideprywacji na jako lecze-
nia iycia na rokowanie wcukrzycy jest bardzo istotny.
Wpraktyce powstaje zapotrzebowanie na nowoczesnego
diabetologa-spoecznika (10, 11).
Diabetolog-spoecznik w 2 dekadzie XXI wieku
ma zadanie zrealizowa wiele zada osocjologicznym
charakterze.
Dotycz one midzy innymi zakresw dziaa jak
to wyliczono poniej:
Realizacja socjo-medycznych standardw - pacjenci
opieki diabetologicznej;
Wprowadzenie zasad opieki diabetologicznej skupio-
nej na jakoci ycia pacjentw patient-centred care
(ADA, EASD, PTD) do rutynowej praktyki medycznej
wramach systemu opieki diabetologicznej;
Renesans ipropagacja postulatw diabetologw ospo-
ecznych zainteresowaniach;
Zmiany wstatucie Polskiego Towarzystwa Diabeto-
logicznego iStowarzyszenia Chorych na Cukrzyc
zwikszenie zada iaktywnoci opieki spoecznej;
Mobilizacja wszystkich orodkw diabetologicznych
do bada wpyww zespou ubstwa ideprywacji na
jako leczenia cukrzycy wujciu regionalnym ikra-
jowym (5, 8, 12).
ZESP UBSTWA IDEPRYWACJI
AZALECENIA DOTYCZCE OPIEKI
DIABETOLOGICZNEJ
Znaczna czsto wystpowania zespou ubstwa ide-
prywacji powinna by uwzgldniana wformuowaniu stan-
dardw opieki diabetologicznej.
Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 1-2
www.medycyna-metaboliczna.pl
Realne istnienie ioddziaywanie tych uwarunkowa
mogoby wprowadza rne poziomy do racjonalnych
standardw terapeutycznych. Poziom minimalny (mini-
mal) powinien zapewnia aktualnie dostpn skuteczno
leczenia opart owymogi EBM, ale jednoczenie uwzgld-
nia obecno zespou ubstwa ideprywacji. Inne pozio-
my, mianowicie redni (comprehensive) oraz optymalny
(optimal), mog nie by osigalne wrealnym rodowisku
pacjenta zpowodu zespou ubstwa ideprywacji. Taki ra-
cjonalny, yciowy ukad standardw postpowania leczni-
czego wcukrzycy opublikowano midzy innymi pod
patronatem International Diabetes Federation (8).
Poniej przedstawiono ich charakterystyk.
Poziom minimalny - opieka jest ukierunkowana na osi-
ganie wracjonalny sposb gwnych celw leczenia
cukrzycy, ajednoczenie dostosowana wpraktyce do
ogranicze spoecznych, ekonomicznych oraz innych
pacjentw oraz budetu pastwa. Polega na wyborze
dziaa najwaniejszych dla jakoci leczenia.
Poziom redni - opieka diabetologiczna obejmu-
je rozszerzony programw leczniczy, popularyzacj
odpowiedniego wyposaenia technicznego i aktyw-
nej pomocy spoecznej. Zaleca si stosowanie tego
poziomu w krajach o redniej kondycji spoecznej
iekonomicznej.
Poziom optymalny - wszerokiej praktyce leczniczej s
stosowane najnowsze osignicia naukowe, techniczne
iorganizacyjne. Dokonuje si take corocznie oceny
skutecznoci leczenia wcelu staej poprawy jego jako-
ci. Ten poziom leczenia moe by uzyskany wkrajach
najlepiej rozwinitych spoecznie iekonomicznie lub
rodowiskach odobrze zorganizowanej pomocy spo-
ecznej (13, 14).
Wprzypadku rozpoznania zespou ubstwa ideprywa-
cji naley podj dziaania majce na celu jego eliminacj
lub ograniczenie, tj. zapewni chorym dodatkow edukacj
terapeutyczn oraz wsparcie rodziny, wolontariuszy ipo-
zarzdowych instytucji wspomagajcych chorych.
Reformatorskie dziaania zapewniajce pomoc pacjen-
tom zcukrzyc wykazujcym cechy deprywacji powinny
by podejmowane take wodniesieniu do instytucji pa-
stwowych isamorzdowych.
WNIOSKI
Wyniki przedstawionych bada zespou ubstwa ide-
prywacji s wistocie apelem do czynnikw administracyj-
nych oreform systemu pomocy spoecznej,
Zesp deprywacji spoeczno-ekonomicznej definio-
wany jako wspistnienie czterech komponent okre-
lajcych cztery sfery ycia pacjenta: psychologiczn,
edukacyjn, socjaln, ekonomiczn, zosta rozpozna-
ny u288 z1050 chorych zcukrzyc typu 2 to jest
u27,4% osb zbadanej kohorty.
91
 Obecno zespou deprywacji bya cile zwizana 6. GUS. Warunki ycia ludnoci w latach 2004-2005,
z zaburzeniami dotyczcymi niektrych klinicznych
parametrw takich jak: styl ycia, wsppraca pacjenta,
HbA1C, HDL-chol, cinienie ttnicze krwi.
Zesp deprywacji spoeczno-ekonomicznej jest nieza-
lenym czynnikiem ryzyka niedostatecznego wyrwna-
nia cukrzycy typu 2.
Omawiany zesp wie si zwiksz chorobowoci Brussels, 2005 (www.idf.org).
zpowodu pnych powika cukrzycy oraz wspist- 9. Lexchin J, Grootendorst P: Effect of prescription drug
nieniem innych przewlekych chorb.
Rozpoznawanie zespou deprywacji, oparte na czterech
komponentach: ekonomicznej, socjologicznej, psycho-
logicznej iedukacyjnej, powinno by wprowadzone do
praktyki wcelu podjcia odpowiednich reform idziaa
medyczno-spoecznych opartych na znajomoci real-
nych potrzeb.
Konieczna jest midzy innymi zasadnicza reforma sy-
stemu opieki spoecznej wodniesieniu do osb zcuk-
rzyc wPolsce (15, 16, 17).
Niedostatek zewntrznej, spoecznej imaterialnej po-
mocy nie przynosi oszczdnoci. Osoby, ktre ze wzgl-
du na deprywacj nie przestrzegaj zalece leczniczych
wcodziennym yciu, czciej musz by hospitalizo-
wane. Niedostateczne leczenie cukrzycy ze wzgldu na
zesp ubstwa ideprywacji jest wperspektywie 2-3
lat leczeniem ekonomicznie najbardziej kosztownym.
PIMIENNICTWO
1. Asch SM, Kerr EA, Keesey MPH i wsp.: Who is
aT Greatest Risk for Receiving Poor-Quality Health
Care? NEJM, 2006, 354, 1147-56.
2. DAC Guidelines and Reference Series, Poverty and
Health, Org for Economic Cooperation and Deve-
lopment, WHO, Genewa, 2003.
3. Eliasson B, Cederholm J, Nilson P, Gudbjornsdottir S:
The gap between guidelines and reality: type 2 diabe-
tes in aNational Diabetes Register, 1996-2003. Diabet
Med 2005, 22, 1420-1426.
4. Frier BM, Strachan MWJ: Social Aspects of Diabe-
tes, rozdz. 24 wTextbook of Diabetes, 4-te wyd., Halt
RJG, Cockram CS, Flyvbjerg A, Goldstein BJ, Wiley-
-Blackwell, 2010, 380-98.
5. Glazier RH, Bajcar J, Kennie NR, Willson K: A sy-
stematic Review of Intervention to improve Diabetes
Care in Socially Disadvantaged Populations, Diabetes
Care, 2006, 29, 1675-88.
GUS, Warszawa 2007 (www.stat.gov.pl).
7. Institute of Medicine. Crossing the quality chasm:
anew health system for the 21st century. Washington,
D.C.: National Academy Press, 2001.
8. International Diabetes Federation, Clinical Guidelines
Task Force for Type 2 Diabetes (medical Home E),
user fees on drug and health status in vulnerable po-
pulations: asystematic review of the evidence, Int. J.
Health Serv. 2004, 34, 101-22.
10. McGlynn EA, Asch SM, Adams J iwsp.: The quality
of health care delivered to adults in the United States.
N. Engl J Med 2003, 348, 2635-45.
11. Marshall MN, Roland MO, Campbell SM iwsp.: Me-
asuring general practice: a demonstration Project to
develop and test aset of primary care clinical quality
indicators. London: Nuffield Trust, 2003.
12. Rothman RI, DeWalt DA, Malone R iwsp.: Influen-
ce of patient literacy on the effectiveness of aprima-
ry care based diabetes disease management, JAMA,
2004, 292, 1711-1716.
13. Smith DH, Johnson ES, Weiss JW iwsp.: The Econo-
mic Burden of Type 1 Diabetes in aHealth Maintenan-
ce Organization (HMO) setting in the United States,
poster 1164. 71 Scientific Sessions, ADA, Diabetes
Abstract Book 2011, 60, Suppl 1.
14. Tato J, Czech A: Zwyciy cukrzyc podrcznik
aktywnej samoopieki i samokontroli cukrzycy dla
pacjentw oraz ich rodzin, Wydawnictwo Lekarskie
PZWL, Warszawa, 2011.
15. Tato J, Czech A, Bernas M, Szczeklik-Kumala Z:
Cukrzyca wPolsce mona lepiej, Warszawa, Wyd.
Towarzystwa Edukacji Terapeutycznej, Sekcji Spo-
ecznej Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego
iczasopisma Medycyna Metaboliczna, 2009.
16. Tato J: Cukrzyca nauczanie samoopieki, PWN,
Warszawa 1995.
17. Tato J, Czech A, Bernas M: Diabetologia kliniczna,
Wyd. Lekarskie PZWL. Warszawa, 2008.

92 Medycyna Metaboliczna, 2017, tom XXI, nr 1-2

www.medycyna-metaboliczna.pl