T.C.

MLL ETM BAKANLII

ORTOPEDK PROTEZ VE ORTEZ

AYAK BLEK VE AYAK ORTEZ (AFO)

MALATI
725TTT016

Ankara, 2011
 Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve
retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.
Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.
PARA LE SATILMAZ.
 NDEKLER

AIKLAMALAR...............................................................................................................iii
GR .................................................................................................................................. 1
RENME FAALYET1 ................................................................................................ 3
1. ALT BACAK BLGES YAPISI .................................................................................... 3
1.1. Ayak ve Ayak Bilei Biyomekanii .......................................................................... 3
1.1.1. Ayak Bilei ve Ayak Blgesi ............................................................................. 3
1.1.2. Eklem Mekanii ................................................................................................ 5
1.2. Genel Biyomekanik Hazrlama ve malat .................................................................. 5
1.2.1. Ortetik Kriterler Asndan Eklemlerin Anatomisi .............................................. 6
1.2.2. Biyomekanik Ayak Bilei Ekleminin Yeri ......................................................... 9
1.3. Ayak ve Ayak Bilei Yapmnda Kullanlan Malzemeler......................................... 10
1.3.1. Karbon............................................................................................................. 10
1.3.2. Silikon ............................................................................................................. 11
1.4. Matkap Tezgahlarnda Kazadan Korunma ............................................................... 11
1.5. Ayak ve Ayak Bilei Ortezi malat iin Malzeme Hazrlama .................................. 12
UYGULAMA FAALYET........................................................................................... 16
LME VE DEERLENDRME ................................................................................. 20
RENME FAALYET2 .............................................................................................. 21
2. AYAK BLEK VE AYAK (AFO) ORTEZ YAPIMI..................................................... 21
2.1. Ayak Bilei ve Ayak Ortez eitleri ....................................................................... 22
2.1.1. Sabit Tutan Bacak Ortezlerin Uygulanmas (Fiksasyon) ................................... 24
2.1.2. Hata Dzelten Bacak Ortezlerin Kullanlmas (Redresyon)............................... 26
2.1.3. Dengeleyen Bacak Ortezlerinin Uygulanmas (Kompenzasyon) ....................... 28
2.1.4. Gererek Uzatan Bacak Ortezlerinin Uygulanmas (Ekstensiyon):...................... 30
2.1.5. Gece Atelleri ve Bantlar .................................................................................. 31
2.2. Ayak ve Ayak Bilei (AFO) eitleri ...................................................................... 31
2.3. Makineler ............................................................................................................... 33
2.3.1. Makine Freze Aletleri ...................................................................................... 33
2.3.2. Freze Balklar................................................................................................ 34
2.4. ekil Verme ............................................................................................................ 36
2.4.1. Pres Frn (Scak Plaka).................................................................................... 36
2.4.2. Is Dolab (Frnlar) .......................................................................................... 37
2.4.3. Elektrikli Ocak Scak Hava Cihaz ................................................................... 39
2.4.4. Scak Hava Cihaz (FN) ................................................................................ 39
2.4.5. Is zolasyon Eldiveni....................................................................................... 40
2.4.6. Termoplastik.................................................................................................... 40
2.4.7. Plastozot .......................................................................................................... 40
2.5. Derin ekme........................................................................................................... 41
2.6. Deiik, Ayak ve Ayak Bilei Ortezi Tasarmlar (AFO) ......................................... 41
2.6.1. Ksalk Telafili AFO Tasarmlar ...................................................................... 41
2.6.2. Statik AFO Tasarmlar .................................................................................... 42
2.6.3. Eklemli AFO Tasarmlar ................................................................................. 43
2.6.4. Hareketli (Dinamik) AFO Tasarmlar .............................................................. 45
2.6.5. PTB Tasarmlar .............................................................................................. 46
2.6.6. Tibia/Fibula Sermianto .................................................................................... 47

i
 2.7. Ayak ve Ayak Bilei Ortezi malat (AFO) ............................................................. 48
2.8. AFO Tamir ve Bakm ............................................................................................ 50
UYGULAMA FAALYET........................................................................................... 51
LME VE DEERLENDRME ................................................................................. 54
MODL DEERLENDRME........................................................................................... 55
CEVAP ANAHTARLARI ................................................................................................. 56
KAYNAKA .................................................................................................................... 57

ii
 AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD 725TTT016

ALAN Ortopedik Protez ve Ortez

DAL/MESLEK Ortopedik Protez ve Ortez Teknisyenlii

MODLN ADI Ayak Bilek ve Ayak Ortezi (AFO) malat

Elde edilen, Ayak Bilei ve Ayak pozitif ls zerinden,
MODLN TANIMI Ayak Bilek ve Ayak (AFO) Ortezi imalat tekniinin verildii
renim materyalidir.
SRE 40/32
Dokuzuncu snf modllerinin tamamn alm olmak.
Yrme Analizi 1 ve 2 modllerini, (FO) Ayak Ortez
NKOUL
Modl ve Ayak ve Ayak Bilek Ortezi (AFO) Al l ve
Modelaj modln alm olmak
YETERLK Ayak Bilek ve Ayak (AFO) Ortezinin imalatn yapabilmek

Genel Ama
renci, atlye ortamnda reete ve tekniine uygun olarak,
elde edilen ayak bilei ve ayak pozitif ls zerinden,
ayak bilek ve ayak (AFO) ortezi imalat yapabileceksiniz.
MODLN AMACI
Amalar
1. Alt bacak blge yapsn tanyacaksnz.
2. Ayak bilei ve ayak (AFO) ortezinin imalatn ve
bakmn yapacaksnz.

ETM RETM Donanm: Bilgisayar, hasta kayt ve takip formu

ORTAMLARI VE
DONANIMLARI Ortam: l odas, atlye, uygulama alan

Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra

verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.
LME VE
retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test,
DEERLENDRME
doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.)
kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve
becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

iii
4
 GR

GR
Sevgili renci,

Bu modl ile salk sektrnde ortopedik tekniinin bir paras olan ayak bilek ve
ayak (AFO) ortezinin imalatn reneceksiniz.

Bu modl aldnzda, atlye ortamnda ayak bilek ve ayak (AFO) ortezinin imalatn
yapabileceksiniz.

Ortopedi tekniinde ncelikle normal salkl bir ayak yaps ile patolojik ayak
arasndaki farklar ortaya karlmal ve bu tespit edilen deformite ekline gre yryteki
hatay ortadan kaldracak ortopedik ayak bilek ve ayak (AFO) ortezi tespit edilmelidir.

Uygulanan ayak bilek ve ayak (AFO) ortezi sonras, bu uygulamalarla hastann tekrar
yrmesi incelenerek hastann yrmesindeki deiiklikler tespit edilmelidir.

Ayak bilek ve ayak (AFO) ortezinin yapm ortopedi tekniinin nemli

paralarndan birisi olmasndan dolay bu alanda bilgi ve beceri kazanmamz gerekmektedir.

1
2
 RENME FAALYET1
RENME FAALYET1
AMA

Alt bacan genel yapsn inceleme becerisini kazanabileceksiniz.

ARATIRMA

Ayak hareketlerini maketi zerinde inceleyerek aratrnz.

Ayak hareketlerini insan model maketi zerinde aratrnz
Ayak hareketlerini zerinizde inceleyerek aratrnz inceleyerek,
arkadalarnzla tartnz.

1. ALT BACAK BLGES YAPISI

1.1. Ayak ve Ayak Bilei Biyomekanii
yi bir ortezleme yapabilmek iin ayak bilek biyomekaniinin iyi bilinmesi
gerekmektedir.

1.1.1. Ayak Bilei ve Ayak Blgesi

Ayakta subtalar eklemde inversiyon ve eversiyon hareketleri, midtarsal eklemde ayak

n ksmnn adduksiyon ve abduksiyon hareketleri, parmaki arda art. metatarsophalangeales
ve art. interphalangeales de fleksiyon ve ekstansiyon hareketleri yaplr. Ayamzda art.
talocalcaneonavicularis, art. subtalaris ile birlikte hareket eder. Eklemin kuvvetli balar,
hareketleri bir hayli snrlamtr. Belirli bir ana ekseni olmamasna ramen genellikle
yukardan aaya, iten-da ve nden-arkaya seyreden eik bir eksen etrafnda hareketler
gerekletirilir. Bu eik eksen i tarafta talus boynundan, ortadan sinus tarsiden ve d tarafta
da calcaneusun trochlea peronealisine yakn olarak geer. Bu eik eksen etrafnda ayak n
ksm snrl da olsa aa ve i tarafa dndrlebilir. Ayak tabanmz grme hareketi de
diyebileceimiz bu pozisyonda, ayamz supinasyonla birlikte bir miktar da adduksiyon
yapar.

Inversiyon hareketi denilen hareket 5 kadar yaplr. Inversiyon hareketinin tersi

olarak ayamzn n ksmn aa ve d tarafa hareket ettirerek pronasyonla birlikte bir
miktar da abduksiyon yaplr.

Eversiyon hareketi denilen hareket, 5 kadar yaplr (ekil 1.1, 2).

3
 ekil.1.1: Ayan inversiyonu ekil. 1.2: Ayan eversiyonu

Inversiyon ve eversiyon hareketleri, sadece subtalar eklemin deil, midtarsal eklemler

(art. talonavicularis, art. calcaneocuboidea) ile birlikte yaplan ortak bir harekettir.

On ayan adduksiyonu ve abduksiyonu balca midtarsal eklemlerin hareketleri

olmakla birlikte, normal supinasyon ve pronasyonla kombine olarak yani, inversiyon ve
eversiyon hareketi eklinde yaplr. Normalde adduksiyon 20, abduksiyon 10 kadardr
(ekil 1.3).

ekil.1.3: Ayan adduksiyonu ve abduksiyonu

Ayak parmaklarnda art. metatarsophalangeales de fleksiyon ve ekstansiyon yaplr.

Eldekilerden farkl olarak ayakta, ekstansiyon fleksiyondan daha fazla yaplr. Bu da yurum
enin bir gereidir. Ayak parmaklarnda ekstansiyon 50600, fleksiyon 30-40 yaplabilir.
Ekstansiyon 90 ye kadar eriebilir. Ancak normal olarak baparmak 25 lik bir ekstansiyon
durumundadr.

Ayak parmaklarnda fleksiyon esnasnda bir miktar adduksiyon; ekstansiyon esnasnda

ise bir miktar abduksiyon hareketi yaplr. Eldeki gibi ayakta da hafif kayma hareketleriyle
oluan rotasyon hareketi yaplabilir (ekil 1.4).

ekil 1.4: Parmaklarn fleksiyonu

4
1.1.2. Eklem Mekanii
Eklemleri hareket ettiren kaslar, mekanik yasalarna gre almaktadr. Kasn eklem
zerindeki etkisi, kasn kuvvet koluna baldr. Bir baka deyile kas uzantsnn eklem
eksenine olan uzaklna baldr. Geometrik uzayn her dzleminde iki ana hareketin (sa-
sol, aa-yukar) yaplmas mmkndr. Hareket dzlemleri, eksene daima diktir.

Geometrik uzay, boyutlu olduu iin alt ana hareket yaplabilir. Bunlar:

Fleksiyon (bkme),
Ekstansiyon (germe),
Adduksiyon (yaklatrma),
Abduksiyon (uzaklatrma),
Supinasyon (da dnme),
Pronasyon (ie dnme).

Dairesel hareket (circumduction), bu alt ana hareketin bileimidir. El baparma,

kollar ve bacaklarda dairesel hareketler yapabilmektir. Kas ve kiri ileri ile kaslarn ve
kirilerin gerginlikleriyle ilgili olarak zel alclar (reseptrler) bulunmaktadr. Bylece
gzlerimizle kontrol etmeye gerek kalmadan, eklemlerin konumlar hakknda srekli bir
bilgilenme salanr.

1.2. Genel Biyomekanik Hazrlama ve malat

Alt ekstremite ile ilgili bir ortezin hazrlan ve imali sadece deformitenin durumu ile
balantl deildir. Yapsal veya fonksiyonel adan deforme olmu bir bacan daha ok bir
btnn paras olarak grlmesi gerekir. Kalann, dizin, alt ve st talus ekleminin normal
ve salkl statik-dinamik durum ve ilikileri dikkate alnmal ve hedef olarak bu
seilmelidir. Bu hedef yeterince dikkate alnmazsa ortez deformiteleri dzeltmek yerine daha
ktletiren ve anlamsz ve can skc bir nesne haline gelebilir.
Bir ortezin hazrlan ve kalb, birbirini fazlaca etkileyen iki husustur. Yine de bu iki
kavram arasnda u ayrma dikkat edilmelidir:
Bir ortezin hazrlan, gerek yap ksmlarnn birbirine birletirilmesi ve gerekse
basitletirilmi ekilde tayc izgi veya dikey izgi olarak tanmlanabilen boyutlu bir
referans sistemiyle ilgilidir.
Kalp ise ortez paralarnn zellikle kemikli kntlar, yumuak ksmlar, muhtemel
yumuak ksmlardaki kabarklara olmak zere anatomik ortama uygun salamalar ile
ilgilidir.

yi bir ortez hazrlamann ve iyi bir kalp oluturmann hedefleri unlardr:

Ayakkab ile arasnda kusursuz, statik-dinamik adan doru bir temas,

Anatomik ve mekanik eksenler arasnda geni lde uyum,
Yatay eksen yerletirme,
Ortetik ve anatomik yaplarn ekil ve d hatlar asndan tam uyumu.

5
 Bu hedeflere ulaabilmek iin alt ekstremitenin anatomik eklemlerin zelliklerini
hatrlamak gerekir.

1.2.1. Ortetik Kriterler Asndan Eklemlerin Anatomisi

nsanlarda deiiklikler gsteren doal tibia torsiyonunun derecesine bal olarak

bilek ekleminin ekseni diz eksenine gre 30 dereceye kadar da doru dnk olabilir. Tibia
torsiyonu yeni domu bebeklerde yaklak 2 derece iken, yaklak 7 yaa kadar 20-30
dereceye kadar gelien bir sretir.

Bu geliim bilek eklemini, sz konusu olan sabit bacak zerine lateral arlk noktas
kaymasn dikkate alarak dzgn yry iin gerekli en iyi pozisyona getirir (ekil 1.5).

ekil 1.5: Ayak bilek Eklemi

leriye Hareket Yn

leriye hareket yn dz bir izgi ile gsterilir; fakat vcudun arlk merkezi sinus
erisi gibi dalgal bir ekilde bu izginin bir bu yanna, bir dier yanna hareket eder. Da
doru rotasyon yapan bilek ekseni ileriye hareket ynyle dik a oluturmaz.Yani bilek
eklemi vastasyla dnen bacaa, topuun yere deii ile basma faz orta noktas arasnda,
arlk merkezi hzlanmas ynnde bir hareketlilik salanr (ekil 1.6).

ekil 1.6: leriye hareket yn

6
 Alt Topuk Eklemi (Talus eklemi)

Alt topuk ekleminin aada belirtilen nemli fonksiyonlar vardr.

Duru halinde, vcut arlk noktasnn medio-lateral hareketine imkan

verir. Bu srada ayak taban ve topuk yer ile tam temasn srdrr.
Ayan dz olmayan zemine uyumunu salar.
Yry srasnda, vcut arl topuk ksmndan ne doru tanrken,
plantar aponrosun gerilimini eitler.
Amortisr grevi yapar.
Diz bkl durumdayken, rnein, melme konumundayken dizin ve
bilek ekleminin farkl eksen ynelimlerini dengeler (ekil 1.7).

ekil 1.7: Alt topuk eklemi

Farkl Dzlemlerde Hazrlan

nce de sylendii gibi, hazrlanlar basitletirilmi ekilde bir n, bir arka ve bir de
yan dikey izgi eklinde; kabul edilen yk izgisinin (tayc izginin) projeksiyonu olarak
tanmlanabilen boyutlu bir referans sisteminde meydana gelir.

Burada, kala ekleminin ortasndan dikey olarak destek yzeyine kabul edilen tayc
izgiden yola klr. Kala kemii bann ortas daha nce de anlatld gibi ok zor
bulunduundan vcudun gevemi normal durutaki;

Frontal dzlemde diz ekleminin ve bilek ekleminin ortasndan geen,

Arkadan bakldnda, dizin i tarafnn ve ail kiriinin ortasndan geen,
Yandan bakldnda, koltuk altnn ortasndan balayan, trochanter
majoru kesen, diz eklemini yaklak olarak ndeki te ikilik ksmla
arkadaki te birlik ksmn snr izgisinde kesen ve d bilek kemiinin
az nnde destek dzlemine erien dey izgi bunun yerine
kullanlabilir.
7
 Bir baka yntemde ise sklkla, vcudu sa ve sol yar olmak zere blen orta sagital
bir dey izgisinden yola klmaktadr. Sonular birbirinin ayn olduu srece hangi
referans izgisinden yola kld nemsizdir. nemli olan, sadece insann yap ksmlarn;
mantkl, kontrol edilebilir ve istendii zaman yeniden retilebilir ekilde dzenleyebilecei
bir referans byklne sahip olmasdr.

Normalde bilek, diz ve kala ekleminin bkme-germe ekseni, referans izgisine diktir,
baka bir deyile yere paraleldir. Hazrlana referans izgisi, dey izgi ya da kabul edilen
statik tayc izgi daima yere diktir. Bu durumda ortezin yaps buna baldr; yani bacan
deformitesine bal deildir. Sonu olarak, ayak ksm (topuk ykseklii dikkate alnmak
kaydyla) dz ve eit dalml olarak yere basar. Kala, diz ve bilek eklemlerinin yerleim
dzeninin sagital dzlemde (sagital dey izgide) ynlendirilmesi gerekir ve bunun, ne ve
arkaya doru yer deitirmede ve karlkl muhtemel dnmede amalanan belirli etkileri ve
duruma gre yan etkileri vardr (ekil 1.8).

Frontal ve Sagital Dzlemde Ayak Bilek Eklemi

ekil 1.8: Mekanik eklem yeri

Anatomik yerleim dzenini salamak amacyla bilek ekleminin ev duruuna uygun

olarak lateral dzlemde daha aaya ve medial dzlemde daha yksee yerletirilmesi
gerekirdi (Isman ve Iman ). Fakat ortopedi teknisyeni bunu daha basit olarak horizontal
kabul edip medial ve lateral eklemin uygun bir ara yksekliine yerletirilebilir. Bu
ykseklik, medial malleolusun alt kenarna eit gelir. Medial molleolus genelde lateral
malleolusa nazaran 1,5-2,5 cm kadar anteriorda bulunur. Bu duruma tibia torsiyonu neden
olur ve bilek eklem ekseninin 20-30 derecelik d rotasyonunu gerektirir. Anatomik eklem ile
hem yukarda anlatlan hareket yn hemde mekanik bilek eklemi arasnda bir uyum
salamak isteniyorsa, bu eklemin uygun biimde diz eksenine dnk yerletirilmesi gerekir.
ki eklemin nilinearite karlatrmas (rnein kap menteelerinde olduu gibi) burada
gerek anlamda geerlidir. Fakat bu, mekanik bilek eklemi ile mekanik diz eklemi arasnda
geerli olmayp anatomik ve mekanik bilek eklemleri arasnda geerlidir. Mekanik bilek
eklemi ile mekanik diz eklemi nilinear olmadklar gibi, normal yrme siklusunda da ayn
zamanda bklmez. Yani diz ve bilek eklemlerinin karlkl olarak bklmelerine hibir
engel gzkmemektedir.

8
 ok sk rastlanan bir yanlg ise ayak d konumu ile bilek ekseni konumunun
birbiriyle kartrlmasdr. Da doru konum, ileri hareket yn izgisi ile ayan
uzunlamasna ekseninin arasndaki asal konumdur. Bu, ortalama olarak 10-15 derece
arasndadr ve tibia torsiyonu, kala ve dizde rotasyon, alt topuk ekleminde inversiyon
eversiyon, n ayak abduksiyonu adduksiyonu gibi ok sayda faktre baldr. Bilek eklemi,
ayak d konumuna nazaran daha da doru dnk durumdadr.
Teknik adan bu durum, ancak her iki ayak demirinin uygun biimde karlkl itilmi
olarak monte edilmeleri ve ortezin i atelinin arkadan ekme ve eklem blgesinden
geirilmek suretiyle ne yerletirilmi olmas halinde mmkndr.
Teknik ve grnm asndan irkin olan bu hazrlama ekli; uygulanmak
istenmiyorsa ve gerek anatomik eklemin fizyolojik olmayan eklem yknden gerekse ortez
eklemin artan mekanik anmasndan kanlacaksa bilek ekseninin d rotasyonu dikkate
alnmaldr. Ortopedi teknii asndan basit bir zm; mallollerin bulunduklar yerin
(medial ynden yaklak 2,5 cm ne itilmi konumda) eklem ekseni dzenine ilikin referans
noktas olarak kullanlmasdr (ekil 1.9).

ekil 1.9: Alt topuk eklemi

1.2.2. Biyomekanik Ayak Bilei Ekleminin Yeri

Anatomik eklem ile ortetik (mekanik) eklem yerinin uyumlu bir ekilde alabilmesi
iin aadaki ekle uygun hale getirilmelidir. Yerden ykseklik mesafesinin X eklinde
belirtilmesi bu mesafenin hasta boyu ile orantl olarak deimesinden ileri gelmektedir.
(ekil 1.10).

ekil 1.10: Biyomekanik Ayak Bilei Ekleminin yeri

9
1.3. Ayak ve Ayak Bilei Yapmnda Kullanlan Malzemeler
Dier sanayi dallarnda kullanlan birok malzemeler ortopedi tekniinde ortezlerin
yapmnda da kullanlr.

1.3.1. Karbon

Yksek teknoloji rn olarak kompozit pazarnn geni bir ksm, karbon veya grafit
elyaf rnlerinden yararlanmaktadr. Karbon elyaf retiminde birok yntem vardr. lk
ticari amal karbon elyaf piroliz (yanma) ve sl ileme tabi tutulan sentetik liflerin karbon
ve grafit elyafna dntrlmesi suretiyle retilmitir. Sentetik esasl elyaflarn ounluu,
girdi malzeme olarak polikronitril (PAN) kullanlarak elde edilmektedir. Bu liflerin
modlleri ve dayanmlar, proses srasndaki gerilim ve scaklk koullarnn deitirilmesi
ile kontrol altnda tutulmaktadr.

Dier karbon /grafit elyaf retim prosesi, ncelikli olarak zift kullanmn esas
almaktadr. Bu zift; sv kristal mesophase zift haline dntrlmekte ve sv haldeki
kristal zift, piroliz ilemine tabi tutulmakta, yksek modll takviye zellii ve yksek
mukavemet deerlerine sahip rn elde edilmesi amacyla s uygulanmakta ve elyafa
dntrlmektedir. Zift esasl rnler ok yksek modllere sahiptir ve kopmada uzamas
dktr.

Karbon elyafnn; dier takviye liflerine gre daha farkl avantajlar vardr. Nispeten
dk elyaf younluu, yksek mukavemet ve yksek modl zelliklerini bir araya
getirirerek stn bir kombinasyon zellii sunmaktadr. Ayn zamanda, yksek slarda
zelliini koruma ve yorulma dayanm zelliklerine sahiptir. Bununla birlikte karbon
elyafnn kendi yapsal zelliklerinden kaynaklanan baz olumsuz yanlar da mevcuttur.
Liflerin snrl uzama zellikleri, baz darbe sorunlarna neden olmaktadr. Bu a
kapatmak amacyla daha yksek uzama olanakl elyaf rnleri gelitirilmektedir. Karbon
elyafnn elektrik iletkenlii de baz kullanm alanlarnda engel olabilmektedir. Karbon elyaf
demet, erit ve kuma halinde retilmektedir. Daha ok termoplastik ve termoset hazr
kalplama bileimlerinde katk malzemesi olarak kullanlmak zere, krplm veya
tlm bir ekilde satlmaktadr. Grafit halinde, ok yksek sl iletkenlie sahiptir.
Bakra gre drtte bir arlkta olan Grafit/Karbon elyafnn termal iletkenlii, bakrn ,
drt katdr. Bu zellik yeni uygulama alanlarn da beraberinde getirmektedir (Resim 1.1,2).

Resim 1.1: Karbon elyaflar

10
 Resim 1.2: Karbon AFO

1.3.2. Silikon

Silikon yumuak bir malzeme olmasndan dolay ortezlerde, daha ok yumuak

destekleme istenilen uygulamalarda kullanlr.

Silisyumdan Silikona

Yeryznde en ok bulunan elementler incelenecek olursa silisyumun en sk

rastlanan elementlerden olduu grlr. Oksijen ve silisyum ikilisi tek balarna yerkrenin
75 % sini tekil ederler. Bu iki maddenin birbirleriyle olan balanmalar ok kuvvetlidir ve
silisyum oksit (SiO2) meydana getirirler. Bu bileik Silica kimyasal ismini tayan, adi
kum dur.

Gnmzde ok miktarda elde edilebilen silisyum, sanayide yaygn olarak;

Demir dkmde,
Elektrik endstrisinde,
Alminyum dkmlerinde,
Elektronik sanayinde,
Salk alannda kullanlr.

Silikonun Klinik Kullanm

Silikonun vcuda en uyumlu madde olmas, bu maddenin vcuttaki eksiklikler veya

yaplmas gerekli ilaveler iin adeta bir yedek lastik gibi kullanlmasna yol amtr.
Kompleks yapsndan faydalanlarak o kadar eitli silikon trevi elde etmek mmkndr ki,
hangisinin kullanlacan artk kolay imal etme, fiyat, fiziki zellikler gibi nedenler tayin
etmektedir. Ortopedi tekniinde silikonlar;

Sv silikonlar,
Jel siklonlar,
Kat silikonlar olarak, kullanlmaktadr.

1.4. Matkap Tezgahlarnda Kazadan Korunma

giysilerinin ok bol olmamasna dikkat edilmelidir.
11
 Salar uzun ise bone kullanlmal veya toka ile toplanmaldr.
Matkap tezgah zerine konulan alma paralar, uygun sktrma aletleri ile
hareket etmemeleri ve frlamamalar iin emniyete alnmaldr.
alma paralar sktrma aynasna iyice sktrlmaldr.
Gevrek malzemenin delinmesi srasnda koruyucu gzlk taklmaldr (ekil
1.19).

ekil 1.11: Matkap tezgahlarnda salamlk

1.5. Ayak ve Ayak Bilei Ortezi malat iin Malzeme Hazrlama

AFO imalatnn temel prensibi, plantar fleksiyon pozisyonunda kalan ayak bileini
ntral konumda tutmaktr (Resim 1.3).

Resim 1.3: Planter fleksiyonlu dk ayak a. Plantar fleksiyondaki ayak bilei. b. AFO ile
ntral konumdaki ayak bilei.

Derin ekme ilemi iin PE/PP Hazrlamas

Pozitif model zerinden alnan llere gre seilen materyal kesilir.

12
 Resim 1.4: Malzeme zerine kesim izgisinin izilmesi

Materyal pres frna konulur.

Resim 1.5: Pres Frna malzeme brakma

Materyal cinsine uygun s ve sre pres frnda effaf oluncaya kadar

bekletilir.

Resim 1.6: Pres Frnda malzemenin hazrlanmas

PE/PP Derin ekme lemi (AFO)

Reaksiyon sresi sonunda plastik malzemeye, pozitif al zerinde

vakum veya el ile scak ekil verilir.

13
 Resim 1.7: Derin ekme ilemi

stenildiinde, plastik malzemeye deiik renk ve desenlerde plastizot

ekilir.

Resim 1.8: Plastizot uygulamas

Resim 1.9: Plastizotu palastik ile derin ekme

14
 stenildiinde, plastik malzeme zerine deiik renk ve desenler
verilebilir.

Resim 1.10: Deiik renk ve desenler

Vakum ile scak ekil verildiinde hava almamas iin plastiin u ksm
balanr.

Resim 1.11: U ksmnn balanmas

Soumas iin bekletilir.

15
 UYGULAMA FAALYET

UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar neriler

Pozitif model zerinden alnan llere gre

seilen termoplastii kesiniz.
Termoplastik malzeme zerine
izim yapar iken kalem boyasnn
kolay silinebilir olmasna ve
izdikten sonra silinmesine dikkat
ediniz.
Silinmeyen yaz ve izikler pres
frndan ktktan sonra silinemez
ve ho olmayan bir grnt ortaya
kar.

Termoplastii pres frna koyunuz.

Kullanlan termoplastik iin

uygulanacak scakla ayarlanmas
gerekir. Aksi halde materyal zarar
grr.

Termoplastik effaf oluncaya kadar

bekleyiniz.
Pres frn Termoplastie uygun
sya ayarland gibi, yeteri
miktarda bekletilmesi
gerekmektedir.
Genelde en uygun olan bekleme
sresi materyal effaf bir hal alasya
kadar bekletilmedir. Aksi halde
termoplastik zarar grr.

16
 Termoplastii ekiniz.

Isya dayankl eldiven giyiniz.

Yanmamak iin ksa kollu i
elbisesi kullanlmamaya dikkat
ediniz.
Termoplastiin effaflamasn
bekleyiniz.
Vakum aleti ile scak veriniz.
El ile scak ekil veriniz.

Termoplastik malzemeye diki atnz.

ekim esnasnda malzemenin

katlanp yapmamasna dikkat
ediniz.

Dikiin hava karmamasna dikkat ediniz.

zellikle vakum aleti ile ekim

yaplm ise dikiin hava
karmamasna dikkat ediniz.

17
 Deiik renk ve desenler veriniz.

izgi film karakterleri ve tutulan

takm renkleri ocuklar iin ilgi
ekebilir. Bunlar kullannz.

Dikiin hava geirmemesini salaynz.

zellikle vakum aleti

kullanldnda malzeme ekilirken
tam form almas iin atlan dikiin
hava geirmemesi iin u ksm
balaynz.
Dikiten artakalan malzemeleri
daha malzeme scak ve yumuak
iken kesip atarak, ileriki safhalarda
ii kolaylatrnz.

Malzeme, kendi halinde soumaya

braklarak ekil almasn
bekleyiniz.
Soumas iin bekleyiniz.
Tam soumadan kesilmesi halinde
formda bozulma ve genileme
meydana gelir. Bekleyiniz.

18
KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet

ve Hayr kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. llere gre termoplastii kesebildiniz mi?

2. Termoplastii pres frna koyabildiniz mi?

3. Termoplastik effaf oluncaya kadar beklediniz mi?

4. Pozitif al model zerine termoplastii ekebildiniz mi?

5. ekim esnasnda, termoplastik malzemeye gzel diki

atabildiniz mi?

6. Diki hava kard m?

7. Termoplastik zerine renk ve desen verebildiniz mi?

8. Soumas iin beklediniz mi?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.

Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

19
 LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Ayak tabannn ie bakan pozisyonuna ne denir?

A) Eversiyon
B) nversiyon
C) Abduksiyon
D) Adduksiyon
E) Fleksiyon

2. Ayak tabannn da bakan pozisyonuna ne denir?

A) Eversiyon
B) nversiyon
C) Abduksiyon
D) Adduksiyon
E) Fleksiyon

3. Ayak ba parmak ksmnn vcuttan uzaklamasna ne denir?

A) Eversiyon
B) nversiyon
C) Adduksiyon
D) Abduksiyon
E) Fleksiyon

4. Ayak ba parmak ksmnn vcuda yaklamasna ne denir?

A) Eversiyon
B) nversiyon
C) Adduksiyon
D) Abduksiyon
E) Fleksiyon

5. Ayak bileini bkme ilemine ne denir?

A) Eversiyon
B) nversiyon
C) Abduksiyon
D) Adduksiyon
E) Fleksiyon

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

20
 RENME FAALYET2
RENME FAALYET2
AMA

Bu faaliyet sonunda, biyomekanik kurallara uygun AFOnun yapmnda kullanlan

malzemeleri tanyacak AFOyu imal etme becerisini kazanacaksnz.

ARATIRMA

AFO yapmnda kullanlan malzemeleri aratrnz.

AFO ortez eitlerini aratrarak arkadalarnz ile tartnz.

2. AYAK BLEK VE AYAK (AFO) ORTEZ

YAPIMI
Genel Olarak Ortezlerin Kullanm Amalar

Eklemlerdeki ligament instabilitesinden kaynaklanan yaralanma veya

zedelenmelerden korunma,
Kaslarn normal olmayan tonus veya zayflklardan kaynakl eklem
kontrol sorunlar,
Fleksibl deformiteleri dzeltme,
Fonksiyonel kayplar yerine getirme

Alt Ekstremitede Ortezlerinin Kullanm Amalar

Yrmeye yardmc olmak,

Ary azaltmak,
Yk azaltmak,
Hareketin kontrol,
Deformitenin ilerlemesinin kontrol

Ortez Tasarmnda Dikkat Edilecek Hususlar

Eklem hareket akl,

Ekstremite uzunluu ve genilii,
Ligaman stabilitesi,
Kas fonksiyonu,
Duyusal fonksiyon,
Deri btnl ve kas gc ve tonusu.

21
 Ortezlerin Hedefleri

Hafiflik,
En dk enerji tketimi,
Giyip karma kolayl,
Kullanm kolayl,
En uygun fiyat.

Ayak ve ayak bilei ortezlerinde kullanlan semboller (Tablo 2.1)

Tablo 2.1: Sembol ve aklamalar

2.1. Ayak Bilei ve Ayak Ortez eitleri

Alt ekstremite ortezleri fonksiyonlarna gre snflandrlmlardr. Bunlar:

Yk hafifleten ortezler (ekstansiyon),

Eklemi emniyete alan ortezler (fiksasyon),
Ateller ve gece bantlar,
Ortopedik i paralar. (kompenzasyon) (izim 2.1).

22
 izim.2.1: Ortezlerin etki prensibi

Ayak ve ayak bilei ortezlerinde kullanlan eklem, taban demiri ve yan bar eitleri
aagdaki ekilde grlmektedir (Resim 2.1).

Resim 2.1: Ayak ve ayak bilei ortezi paralar

23
2.1.1. Sabit Tutan Bacak Ortezlerin Uygulanmas (Fiksasyon)

Buradaki ama baca hareketsizletirmek ve sabitlemektir. Bu ortezler:

Pseudarthroz,
Lateral eklem stabilizasyonu,
Eklem hastalklar,
Alt ve st motor nronlarn felci,
skeletteki doutan veya sonradan edinilmi olan deformitelerde
kullanlr.(izim 2.2,3,4,5,6).

izim 2.2: Tibia proksimal Pseudarthrose ortez uygulamas

izim 2.3: Tibia distal Pseudarthrose ortez uygulamas

24
izim 2.4: Fibula proksimal Pseudarthrose ortez uygulamas

izim 2.5: Ayak bilei kontraktr ortezi

izim 2.6: Dorsi fleksiyon destekli ortez

25
2.1.2. Hata Dzelten Bacak Ortezlerin Kullanlmas (Redresyon)

Buradaki ama, baca normal ekline geri dndrmektir. Bu ortezler:

Pes plano valgus (kvrk tavanl ayak) ve pes ekskavatus (ie doru oyuk tabanl
ayak),
Pes equinus (yksek kemerli ayak) ve pes calcaneus (topuu tamamen yere
basan ayak),
Pes varus (ie doru eri ayak),
Genua vara ve genua valva (o bacak ve x bacak),
Bkme kontraktrlerinde kullanlr. (Resim 2.7,8,9,10).

izim 2.7: Pes varus ortez uygulamas

izim 2.8: Pes plano valgus ortez uygulamas

26
 izim 2.9: Pes equinus ortez uygulamas

izim 2.10: Pes calceneus ortez uygulamas

izim 2.11: Refleks

A - Duru ve yrme faznda hatal ayak pozisyonunu dzeltme; yry ve duruu
iyiletirme,
B - Taban dengesi mekanik ayak bilek hareketini azaltarak fonksiyonel stabilizasyon,
C - Baldr blgesine bask ile patolojik refleks hareketlere etkisi (izim 2.11).
27
 izim 2.12: Dorsi fleksiyon destekli AFO

A - Duru ve yry fazlarnda, aya kaldrarak eklemi fonksiyonel pozisyonda

tutar.

B ekerek veya kaldrarak yaylanma zelliine sahip mekanik eklemsiz dk ayak

ortezleri polisentrik hareket uyumu salar (izim 2.12).

2.1.3. Dengeleyen Bacak Ortezlerinin Uygulanmas (Kompenzasyon)

Buradaki ama, ekstremite arzalarn kaldrmaktr.

Ksaln dengelenmesi (vertikal),

Nispi ksalklarn dengelenmesi (vertikal),
Uzunluun dengelenmesi (kozmetik yoldan),
Hacmin dengelenmesi (kozmetik ynden) (Resim 2.13,14,15,16,17,18).

izim 2.13: Kas kuvveti mevcut, 5-7 cm ksalk telafili ortez uygulamas

28
izim 2.14: Kas kuvveti olmayan, 5 cmden fazla ksalk telafili ortez uygulamas

izim 2.15: Kas kuvveti olan, 3,5-5 cmden fazla ksalk telafili ortez uygulamas

izim 2.16: Kas kuvveti olmayan, 3,5-5 cm ksalk telafili ortez uygulamas

29
 izim 2.17: Kas kuvveti olan, 3,5-5 cm ksalk telafili ortez uygulamas

izim 2.18: SACH topuk yada 95 planter fleksiyon uygulamas

2.1.4. Gererek Uzatan Bacak Ortezlerinin Uygulanmas (Ekstensiyon):

Buradaki ama, ekstremitelerin yknn azaltlmasdr.

Eklem hastalklar,
Kemik hastalklar,
Fraktrler (kemik krklar),
Pseudarthrozlar (Resim 2.19).

izim 2.19: Spiral AFO Resim 2.2: Spiral AFO

30
2.1.5. Gece Atelleri ve Bantlar

Ateller ve bantlar, lokalize etmek iin kullanlr. Bunlarn en nemli amac, deforme
olmu bir ekstremitenin hatal duruunun pasif olarak dzeltilmesidir (rnein gelime
erilikleri, genileme ve krklar vb.).

Resim 2.3: Atel ve gece bantlar ortez uygulamas

2.2. Ayak ve Ayak Bilei (AFO) eitleri

Resim 2.4: (DAFO) Dinamik ayak ve ayak biei ortezi

31
 Resim 2.5: Ksa yrme cihazlari (Eklemli AFO)

Resim 2.6: (SAFO) Silikon ayak ve ayak bilei ortezi

Resim 2.7: GRAFO) Zemin reaksiyonlu ayak ve ayak bilei ortezi

32
 Resim 2.8: Ayak ve ayak bilei soft ortezi

2.3. Makineler
Dier sanayi dallarnda kullanlan birok makine, ortopedi tekniinde de kullanlr.

2.3.1. Makine Freze Aletleri

Makine freze aletleri, ounlukla hunili freze makinesi ile altrlr ve esas itibaryla
aa, mantar ve plastik paralarn ilenmesinde kullanlr.

Hunili freze makinesinin freze mili, bir elektrikli motor tarafndan iki deiik hzda
altrlr. eitli cinste tala ve talama aletinin taklmasna yarayan, M 16 veya 5/8
deitirilebilir bir dili cvatasna sahiptir.

Alet, deitirmeyi kolaylatrmak asndan, bir ayar tertibat ya da elektromanyetik

bir motor freni ile tespit edilebilir. karlabilen bir mil muhafazas, talama silindirinin freze
miline taklmasn salar.

Freze ve talama ilemlerinde meydana gelen talalar ve toz, freze makinesine

balanan flanl emme tertibat tarafndan toplanr. Tehlike halinde devreyi kesmeye yarayan
bir ayak alteri, makinenin derhal durmasn salar.

Aletlerin kesim ve talama yn daireseldir. alma paras, dnmekte olan alete el

ile yaklatrlr. Aletler M 16 ya da 5/8 lik die sahiptir ve freze miline vidalanr.

Bakl frezelerin bir ya da iki adet deitirilebilir ba vardr. Bunlarn avantaj,

baklarn talanabilir veya deitirilebilir olmas ve bak taycnn sadece bir kez satn
alnmasnn yeterli olmasdr. Bunlar kre, silindir ve tulum eklinde olup yumuak aacn
n ileminde ve kaba ekillendirilmesinde kullanlr.

33
 Resim 2.9: Hunili freze makinesi

2.3.2. Freze Balklar

Raspa frezesi de denilen freze balklar, kaba ya da ince zellikli talanm dilere
sahiptir. Bunlar; kre, silindir, kozalak eklinde ve zel ekillerde olup aa mantar ve
plastiklerle yaplan kaba ve hassas freze ilerinde kullanlr. (Resim 2.10,11,12,13).

Resim 2.10: Raspa freze balklar

Resim 2.11: Kaba dili raspa frezesi

34
 Resim 2.12: nce dili raspa frezesi

Resim 2.13: Zmpara freze balklar

Oluk frezeleri ise deitirilemeyen iki baa sahip olan bakl frezelerdir. Sert
kalemlerin oluklarn amakta kullanlr.

Resim 2.14: Oluk frezesi

35
2.4. ekil Verme
Termoplastlar stlnca direnlerini yitirirler ve bu sayede istenen ekle sokulabilirler.
Termoplastlar ekil verilmeden nce her taraf aym oranda olacak ekilde stlr ve ekil
verildikten sonra da yine her taraf ayn oranda olmak zere kalp zerinde soutulur.

Termoplastlar:

Suya daldrlarak,
Is dolabnda bekletilerek,
Istc elemanlar ile temas ettirilerek (scak plaka),
Enfraruj (kzl tesi) nlar ile,
Scak hava ile stlr.

2.4.1. Pres Frn (Scak Plaka)

Scak plaka, ortopedi tekniinde kullanlan termoplastik plaka malzemelerin hepsinde

250C ye kadar termik muamele iin uygundur.

Scak plaka, sehpal bir gere olarak yaplmtr. Istlabilen bir taban ve dnebilen bir
kapa vardr.

Kapan tavan kar basn oluturacak ekilde (tespit tertibat) yaplm olup tavan
kapan kapatlmasyla kendiliinden kapanr ve dzleme paralel hale gelir.

Bylece malzeme stlan yzey ile optimal ekilde temasa geirilmi ve stmann eit
seviyede nfuz etmesi salanm olur.

Istma scakl gstergeli bir termostat ile ynetilir. ki kl sinyal, scak plakann
alma durumunu gsterir. Yeil kl sinyal, ana alterin altrlmasndan sonra krmz
olan ise plakann stlmas srasnda yanar. Ayarlanan scakla eriildiinde, krmz k
sner.

Plakann s verimi enerji reglatr ile istenen scakla eriilmeden nce daha dk
bir deere drlebilir. Bu ayarlama olanann getirdii avantaj, seilen hedef scakla
ulalmasn ve bunun almamasn salamasdr.

Bu ekilde, malzemelerin eit snmas salanr; hem yapmalar hem de yanmalar

nlenmi olur.

Scak plaka ve kapa, teflon bir tabaka ile kapldr. Bylece zerine konulan malzeme
tabakalarnn yapmas engellenir. Teflon tabaka, yrtlmas halinde deitirilmelidir.

Scak plakann ar snmadan korunmas iin bir emniyet devre kesicisi vardr.

36
 Resim 2.15: Scak plaka (pres frn)

2.4.2. Is Dolab (Frnlar)

Birok deiik eitleri olan frnlar, ncelikle termoplastlarn yumuatlmas ve al

kalplarn kurutulmas iin kullanlr. Hava dolam tertibat olan frnlar, s derecesini daha
eit bir ekilde datr. Termostatl olan bu frnlar en sk kullanlacak malzemenin zellik ve
artlarna uygun olarak seilmelidir.

Is dolab, elektrik ile stlr ve termostat ile ayarlanr. Hava trbini veya vantilatr ile
yaratlan hava dolam olmakszn doal havalandrmas vardr. Kapaklar ekilerek ya da
kap dmeleri vastasyla alr.

Resim 2.16: Is dolab

Is dolabnn alma esaslar

Scaklk reglatrnn dner dmesini istenen scakla ayarlayn. Bu

ayar konumu bir vida ile fikse edilebilir.
Ana alterin dner dmesini 1 konumuna getirin. Yeil kl ikaz
lambas cihazn almaya hazr olduunu gsterir. Sar renkli ikaz
lambas snmann baladn gsterir.

Sar sinyal lambas yanp snmeye baladnda, istenen scakla ulalm demektir.
Scaklk snrlandrcnn emniyet tertibat istenen scakln almas halinde, s tertibatnn
devre d kalmasn Salar.

Devre saatine sahip zel tesisat, cihazn snma sresini snrlar. Is dolaplar hava ile
temas halinde tutuma zelliine sahip karmlar oluturabilen buharlar karan alma
paralarnn kurutulmasnda veya sl ileminde kullanlmamaldr.

37
 Malzeme ilenirken dikkat edilecek hususlar

Termoplastik trde plaka haldeki malzemeler s dolaplarnda ve scak plakalar

zerinde stlabilir. ekil verme srasnda gerekli olan scaklk, imalat tarafndan bildirilen
veriler dorultusunda seilmelidir. Istma sresi dolaba veya plakaya bal olup malzemenin
kalnl da rol oynar. Ocan gerek scakl ile ayarlanan (grlen) scaklk
karlatrlmaldr. Bunun iin de snm haldeki dolabn zerine bir maksimal termometre
konulur ve 5 dakika sonundaki scaklklar kiyaslanr. Malzemenin gereinden uzun sre
stlmas ya da ekil verme ile ilgili olarak imalat tarafndan bildirilen scakln almas
halinde, malzeme niteliini yitirir.

Pleksidur 0; hava dolaml s dolaplarnda, scak plakalarda ve kzltesi nlar ile

stlabilir. reticisi tarafndan bildirilen stma derecesi uyulmas gereken bir husustur;
nk reticinin bildirdii scaklk malzemenin trne uygundur. ekillendirme scakl
dk olduunda, malzeme katln korur ve istenen seviyede ekillendirilmeye yatknlk
gstermez. Ayrca, ekil verme srasnda dk kalan scaklklar gerilimlere neden olur ve
yk binince krlmalara yol aar.

reticisinin bildirdiinden daha yksek scaklklar veya uzun sreli stmalar

malzemenin niteliinin ktlemesine neden olur; bu da kendini dardan malzemenin koyu
kahve bir renk almasyla belli eder. Renk deiimi, termik ayrmann ve krlganlamann
bir sonucudur ve malzemenin zamanndan nce krlmasna yol aar.

Istlm malzemenin stcdan alnmas srasnda asbest iermeyen eldiven giyilmesi

amaca uygun olur. Malzeme giderek s kaybedeceinden daha sonra yaplacak ekillendirme
ileri (kalpl alma) srasnda almann hzla srdrlmesine dikkat edilmelidir. Plaka
malzemeye destek yast olmakszn model zerinde ekil verilecekse model nceden
molton (yumuak ynl kuma), kee veya dakron ile kaplanmaldr. Bu suretle dzgn bir
yzey yaratlm ve s birikimi ve hava kabarcklarnn olumas engellenmi olur.

Deiik malzemelerin stlma sreleri

Is dolab ya da scak plaka kullanldnda pleksidur 0 iin aadaki

scaklk seviyesi ve bekleme sresi geerlidir.
Plaka kalnlnn her bir mm si iin 170C - 2 dakika.
Is dolab ya da scak plaka kullanldnda akrilik cam iin aadaki
scaklk seviyesi ve bekleme sresi geerlidir.
Plaka kalnlnn her bir mm si iin 180C - 2 dakika.
Pleksiglas XTO iin aadaki temel kurallar geerlidir.

Plaka kalnl Istma sresi

2 mm 6 dakika
3 mm 8 dakika
4 mm 12 dakika

38
 st bacak konilerinin orthoglas (ortopedik cam) yar mamulleri iin ise
u geerlidir.
Cidar kalnlnn her bir mm si iin 180C - 5 dakika.

2.4.3. Elektrikli Ocak Scak Hava Cihaz

Gerek dzeltme gerekse sonradan yaplan yerel stma ilemlerinde, elektrikli ocak ve
scak hava cihaz kullanlr.

Elektrikli ocak seramikten mamul olup 1,5 dakika kzdrldktan sonra kor rengini alan
bir bacadan oluur. Gl bir scak dalgas akm deliin st ksmndan dar atlr. Bu cihaz
istendii srece devaml altrlabilir.

Bu cihazlarn bir ksmnn g ayar kademesizdir. Gc 590 Watt olup kzdrc

muflu (seramikten mamul kzdrc manonu) 900C de kzar. lenen malzemenin
niteliklerini olumsuz etkileyebilecek seviyede iddetli scaklk yznden kullanrken dikkatli
olunmaldr.

Resim 2.17: Elektrikli ocak

Scak hava cihaz en fazla 700C scakla kadar kademesiz olarak ayarlanabilen scak
hava retebilir. Cihaza ait scaklk skalasndan scak havann hangi dereceye
ayarlanabilecei okunabilir. eriye sevk edilen havann miktar hava ayar srgs
vastasyla dakikada 50 ile 230 litreye ayarlanabilir.

Bu scak hava cihaz, meme ve reflektrlerinin deitirilebilir nitelikte olmas

nedeniyle kaynak ilemlerinde kullanlmaya da uygundur.

2.4.4. Scak Hava Cihaz (FN)

Scaklklar ayarlanabilir ve deitirilebilir nitelikte balklarnn olmas nedeniyle

kaynak ilemlerinde kullanlmaya da uygundur (Resim: 2.18).

39
 Resim 2.18: Scak hava cihaz (FN)

2.4.5. Is zolasyon Eldiveni

Is izolasyon eldiveni, yaklak 300 derece sya dayanabilen malzemelerden

yaplmtr. Yksek sda yumuayan termoplastikler, bu eldivenler kullanlarak
ekillendirilir.(Resim 2.19).

Resim 2.19: Is izolasyon eldiveni

2.4.6. Termoplastik

Kullanlan termoplastik malzemeler deiik renk ve kalnlklardadr. Termoplastiin

kalnl, ortezin mukavemetini belirler. Ortezin zelliine gre termoplastik kalnl seilir.
(Resim 2.20)

Resim 2.20: Termoplastik

2.4.7. Plastozot

Yaplan termoplastik ortezlerin vcut ile temas eden yzeylerinde i kaplama

malzemesi olarak kullanlr.

40
 Kullanlan plastizot malzemeler deiik renk ve kalnlklarda mevcut olduundan
kullanlacak olduklar yerlere gre uygun olan seilmesi gerekir (Resim 2.21).

Resim 2.21: Plastozotlar

2.5. Derin ekme

Derin ekme, termoplastik malzemelerin ekillendirilmesinde kullanlan en yeni
yntemdir. Ayn yntemle derin ekme folyeleri, deri ve dier ekillendirilebilir malzemeye
de ekil verilebilir.

Kalplama hem scak hem de souk yaplabilir. Bu yntem, aadakilerin

yaplmasnda kullanlmaya uygundur:

Ortez ve protezler iin aftlar,

Gece atelleri, yatak atelleri, destek elemanlar,
Yumuak yataklamalar, yastk balamalar ve dier birok ey.

Ortopedi tekniinde uygulanmas kabul grm olan eitli derin ekme cihazlar
mevcuttur.

2.6. Deiik, Ayak ve Ayak Bilei Ortezi Tasarmlar (AFO)

Ayak ve ayak bilei ortez tasarm yaplrken ilgili blgedeki deformitenin iddeti ve
kaslarn fonksiyonu dikkate alnr.

2.6.1. Ksalk Telafili AFO Tasarmlar

Ksalk telafili ortez, hastadan alnan lye gre yaplr.

41
 Resim 2.22: lye hazrlk

Resim 2.23: Al l alnmas

Resim 2.24: Ksalk telafisinin yaplmas

2.6.2. Statik AFO Tasarmlar

stirahat AFO (Foot Guard) tasarmlar zellikle, yatan hastalarn ayak ve ayak
bileini istirahata alr. stenilen ayak bilek pozisyonunu salar Ayak tabanna yerletirilen
T destek ile bacan saa/sola dnmesi engellenir.(Resim 2.25,26).

42
 Resim 2.25: Foot guard T destekli Resim 2.26: Foot guard yan grn

Resim 2.27: Hazr PAFO kesim yerleri yada kenarlar

Resim 2.28: SMO supramalleolar orthosis

Resim 2.29: Anterior AFO

2.6.3. Eklemli AFO Tasarmlar

Ayak bilek eklemindeki fonksiyon kaybna gre deiik ayak bilek eklemli AFO
tasarmlar vardr.
43
 Konvensiyonel deri ve metal aksaml AFO tasarmlarmnda, ortopedik bir bota monte
edilmi tek veya ift tarafl metal yan barlar bulunur.

Resim 2.30: Bilateral (ift barl) lateral klenzak

T ektirme bandl konvensiyonel AFO tasarmlarnda, bilekteki valgus veya varus

deformitesine gre iten veya dtan T bilek ektirmesi ilave edilir (Resim 2.31).

Resim 2.31: T ektirme band

Uni lateral (tek barl) Konvensiyonel AFOlar, iten veya dtan tek yan barl olarak
tasarlanr (Resim 2.32).

Resim 2.32: Uni lateral (tek barl)

44
2.6.4. Hareketli (Dinamik) AFO Tasarmlar

Metal plastik karm AFOlar, plastik baldr soketi ile ayak patii arasna metal
eklem ve yan barlar yerletirilerek tasarlanr (Resim 2.33).

Resim 2.33: Metal plastik karm AFO

Dinamik karbon AFOlar, tamamen karbon malzeme kullanlarak tasarlanr (Resim

2.34).

Resim 2.34: Dinamik karbon

Dorsifleksiyon destekli karbon AFOlarda, ayak bileinin dorsifleksiyon hareketine

izin veren bilek eklemi yerletirilir (Resim 2.35).

45
 30 dorsifleksiyon 90 derece limitsiz fleksiyon
Resim 2.35: Dorsifleksiyon destekli karbon AFO

Hibrid laminasyon AFO tasarmlarnda, metal yan barlar ve laminasyon dkm

kullanlr (Resim 2.36).

Resim 2.36: Hibrid laminasyon AFO

2.6.5. PTB Tasarmlar

Laminasyon PTB AFO, tamamen laminasyon dkmden yaplr. Bilee eklem

yerletirilir (Resim 2.37).
46
 Resim 2.37: Laminasyon PTB AFO

Termoplastik botlu PTB ortezde plastik soket, ortopedik bota metal yan barlar ile
monte edilir.(Resim 2.38).

Resim 2.38: Termoplastik botlu PTB

2.6.6. Tibia/Fibula Sermianto

Tibia/Fibula krk ve atlaklarnda al yerine ya da al uygulama sonras kullanlr

(Resim 2.39).

Resim 2.39: Tibia/fibula sermianto

47
2.7. Ayak ve Ayak Bilei Ortezi malat (AFO)
Ayak ve ayak bilei ortezi (AFO), hastadan alnan al lye gre imal edilir.

Kesme ilemine balamadan nce materyalin kesilecek yerleri izilir (Resim

2.38).

Resim 2.40: Resim 2.38: AFOnun izilip kesilmesi

Materyal souduktan sonra izilen yerlerden kesilerek kartlr (Resim 2.39)

Resim 2.39: AFOnun kesilmesi

AFO istenilen l ve ekilde frezede ilenip temizlendikten sonra hastaya ilk

provas yaplr (Resim 2.40).

Resim 2.40: Hasta provas

48
 Bandaj ilemleri tamamlanr (Resim 2.41).

Resim 2.41: Bandaj ilemleri

Bandaj ilemleri tamamlanan AFO hastaya giydirilir.

Resim 2.42: AFO ncesi ayak ve bilek pozisyonu

Resim 2.43: AFO ile ayak ve bilek pozisyonu

49
 Resim 2.44: Sagital taraftan AFO nun kontrol

2.8. AFO Tamir ve Bakm

Ortezin kullanm ve bakm ile ilgili olarak hasta bilgilendirilir.

Hastaya ortezin periyodik kontrol ve bakm iin yeni randevu tarihi verilerek ortez
hastaya teslim edilir (Resim 2.45)

Resim 2.45: Teslimat

50
 UYGULAMA FAALYET

UYGULAMA FAALYET

Pozitif al model zerinden termoplastik AFOnun kesilip karlmas ve ilenmesi.

lem Basamaklar neriler

Kesme ilemine balamadan nce

materyalin kesilecek yerleri iziniz.

Yumuak ulu ya da asetat kalemler

kullannz.
Daha sonra bu izgiler silinecei gz
nnde bulundurularak gereksiz
izimlerden saknnz.

Materyal souduktan sonra izilen yerlerden

keserek karnz.

Materyalin tamamen soumasn

bekleyiniz.
Vibrasyonlu al kesme motoru
kullannz.

AFO istenilen l ve ekilde frezede

ilenip temizlendikten sonra hastaya ilk
provasn yapnz.
Kenar ksmlarnda hastay
yaralayc keskin, sivri ksmlarn
olmamasna dikkat ediniz.
Hasta zerinde vuran ksmlar tespit
ediniz.

51
 Bandaj ilemlerini tamamlaynz.

Bandaj olarak deiik renk ve

kalnlklarda velkro, kolon
kullannz.

Teslimat yapnz.

Bandaj ilemleri tamamlandktan

sonra hastaya teslim ediniz.

AFO ncesi ayak ve bilek pozisyonu

veriniz.

Ortezleme ncesi ayak ve bilek

pozisyonunu inceleyerek, AFO
uygulandktan sonra tekrar bu
pozisyonu deerlendiriniz.

Anterior ve sagital taraftan AFOnun

kontroln yapnz.

Anterior ve sagital taraftan bakarak

ayak pozisyonu kontrol ediniz.
Hastya yrterek anterior ve sagital
taraftan uygunluk kontrol ediniz.

52
KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet

ve Hayr kutucuklarna (X) iareti koyarak kontrol ediniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. Kesme ilemine balamadan nce materyalin kesilecek yerlerini
izebildiniz mi?
2. Materyal souduktan sonra izilen yerlerden keserek
kartabildiniz mi?

3. AFOyu istenilen l ve ekilde Frezede ileyip

temizleyebildiniz mi?

4. Hasta zerinde prova yapabildiniz mi?

5. Bandaj ilemleri tamamlayabildiniz mi?

6. AFO ncesi ayak ve bilek pozisyonu nu kontrol edebildiniz mi?

7. Anterior taraftan AFO nun kontroln yapabildiniz mi?

8. Sagital taraftan AFO nun kontrol yapabildiniz mi?

9. Ortezin kullanm ve bakm ile ilgili olarak hasta

bilgilendirebildiniz mi?

10.Hastaya ortezin periyodik kontrol ve bakm iin yeni randevu

tarihi verilerek, ortez hastaya teslim edebildiniz mi?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.

Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

53
 LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Tayc izgi, hangi dzlemde, ayak bilek ekleminin ortasndan geer?

A) Frontal dzlem
B) Posterior dzlem
C) Anterior dzlem
D) Sagital dzlem
E) Horizontal dzlem

2. Ortetik ayak bilek eklem merkezi, A-P lateral izgisinin ka cm nnden geer?
A) 1 - 1,5 cm
B) 2 - 2,5 cm
C) 3 3,5 cm
D) 4 4,5 cm
E) 5 - 5,5 cm

3. Lateral malleol ortetik eklem merkezi, lateral malleol anatomik eklem merkezinin
neresinden geer?
A) Arkasndan
B) Altndan
C) nnden
D) zerinden
E) n ve arkasndan

4. Aadaki hangi deformite, ayak ve ayak bilek deformitesi deildir?

A) Pes valgus
B) Pes eqinovarus
C) Pes eqinus
D) Pes eqinovarum
E) Genu recurvatum

5. Aadakilerden hangisi, ayak bilek eklem eitlerinden deildir?

A) Klenzak eklem
B) Serbest eklem
C) A ayarl eklem
D) Pereneus fel yay eklemi
E) sve kilit eklem

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

54
 MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Aada verilen cmlelerdeki boluklar doru ekilde doldurunuz.

1. Medial malleolun distal ucundan lateral malleola doru yere paralel bir izgi izildii
dnlr ise bu izgi, lateral malleolun .. cm nnden geer.
2. Anterior taraftan akl ile ayak bileinin medial/lateral oranna bakldnda, akl
izgisi ayak bileinin .. geer.

Aada cmlelerde verilen bilgiler doru ise (D) yanl ise (Y) yaznz.
3. ( ) Ortezlerin plastik ksmlarnn stlmasnda pres frn kullanlr.
4. ( ) AFO larda malleoller zerine bask verilerek destek alnr.
5. ( ) AFOlar karbon malzemeden yaplmaz.
6. ( ) Ortetik ayak bilek eklem merkezi, lateral malleolun tam ortasndan geer.
7. ( ) apak frlatc makineler ile alrken koruyucu gzlk taklmaldr.

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

8. Aadakilerden hangisi, ayak bilek mafsal eitlerinden deildir?
A) Klenzak mafsal
B) Planter stoplu mafsal
C) sve kilit mafsal
D) A ayarl mafsal
E) Serbest eklem mafsal

9. Aadakilerde hangisi, alt ekstremite ortezlerinin fonksiyonlarndandr?

A) Yk hafifleten ortezler (ekstansiyon)
B) Eklemi emniyete alan ortezler (fiksasyon)
C) Termoplastik ateller ve gece bantlar
D) Yan barlar ortopedik i paralar. (kompenzasyon)
E) Hepsi
10. Aadakilerde hangisi, matkap tezgahlarnda kazadan korunmak iin gerekli deildir?
A) giysilerinin ok bol olmamasna dikkat edilmelidir.
B) Ortopedik terlik kullanlmaldr.
C) Salar uzun ise bone kullanlmal veya toka ile toplanmaldr.
D) alma paralar, sktrma aynasna iyice sktrlmaldr.
E) Gevrek malzemenin delinmesi srasnda koruyucu gzlk taklmaldr.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

55
 CEVAP ANAHTARLARI

CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET 1N CEVAP ANAHTARI

1 B
2 A
3 D
4 C
5 E

RENME FAALYET 2NN CEVAP ANAHTARI

1 C
2 A
3 D
4 E
5 E

MODL DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI

1 1-1,5
2 1-1,5
3 ortasndan
4 D
5 Y
6 Y
7 D
8 C
9 E
10 B

56
 KAYNAKA
KAYNAKA
BERNBECK R., PRAMSCHEFER, J., STOLLE, H.D., Technische
Kinderorthopdie, Georg Thieme Verlag, Stuttgart, 1982.
AKMAK M., Ortopedik Muayene, Nobel Tp Yaynlar, stanbul, 1989.
DERE F., Anatomi, kinci Bask, Cilt 1 ve 2, Okullar Pazar Kitabevi, Adana,
1990.
MEN A., Anatomi, 3. Bask, Uluda niversitesi Basmevi, Uluda
niversitesi Glendirme Vakf Yaynlar No. 55, Bursa, 1992.
FENES H., Resimli Anatomi Szl (Dilgi Bilim Adl), ev. Sreyya
lker, kinci Bask, nklap ve Aka Kitabevleri, stanbul, 1983.
GARDNER E., GRAY D.J., ORAHLLY R., Anatomy, A Regional Study of
Human Structure, Fifth Edition, Igaku-ShoiSaunders nternational Edition,
Japan, 1986.
KAYHAN 0., Yumuak Doku Arlar ve Fonksiyon Kayb, Nobel Tp
Yaynlar,stanbul, 1992.
Deutsche Gesellschaft fr Technische Zusammenarbeit: Diaserie, 0. T.
102/1 Untere-Extremitten-Ganganalyse.
FALLER A., Der Krper des Menschen, Einfhrung in Bau und Funktion,
10. Auflage, Georg Thieme Verlag, Stuttgart, 1984.
HOHMANN D., UHLG R., Orthopdische Technik, 7. Auflage, Ferdinand
Enke Verlag, Stuttgart, 1982.
KAPANDJ I.A., Bcherei des Orthopden (Band 40), Funktionelle
Anatomie der Gelenke, Band 1., Obere Extremitt, Ferdinand Enke Verlag,
Stuttgart, 1984.
KAPANDJ I.A., Bcherei des 0rthopden (Band 47), Funktionelle Anatomie
der Gelenke, Band 2., Untere Extremitat, Ferdinand Enke Verlag, Stuttgart,
1985.
KOTTKE, F.J., STLLEWELL, G.K., LEHMANN, J.F., Krusenin Fiziksel
Tp ve Rehabilitasyon El Kitab, 3. Bask, Nobel tp kitabevi, stanbul, 1988.
PLATZER, W., Taschenatlas der Anatomie, Band 1., Bewegungsapparat, 5.
Auflage, Georg Thieme Verlag, Stuttgart, 1986.

57
 Trk Dil Kurumu Trke Szlk, Cilt 1 ve 2, Yeni Bask, Atatrk Kltr, Dil
ve Tarih Yksek Kurumu, Trk Dil Kurumu, Milliyet Tesisleri, stanbul, 1992.
Trk Dil Kurumu mla Klavuzu, Gzden Geirilmi Yeni Bask, Atatrk
Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurumu, Trk Dil Kurumu Yaynlar No. 525,
Trk Tarih Kurumu Basm Evi, Ankara, 1993.
ZNK, C., Pschyrem Bel Klinisches Wrterbuch, 255. Auflage, Walter de
Gruyter, Berlin, 1986.
Deutsche Gesellschaft fr Technische Zusammearbeit (GTZ), Ortopedi
Teknisyen Okulu Bahelievler/STANBUL, Mesleki Pratik Altrmalar,
Ecshborn, 2.Mart, 1995.
T.C. Salk Bakanl, Salk Eitimi Genel Mdrl, Trk-Alman Teknik
birlii, Ortopedi Teknisyen Okulu Ders Kitaplar, stanbul, 1994.

58