Poradnik Purmo Nowa Metoda Obliczania - 12831 - 01 - 2012 PDF

Micha Strzeszewski
Piotr Wereszczyski
Norma PNEN 12831

Nowa metoda
obliczania projektowego
obcienia cieplnego
Poradnik
Micha Strzeszewski
Piotr Wereszczyski
Norma PNEN 12831

Nowa metoda
obliczania projektowego
obcienia cieplnego
Poradnik
450
40 402,5 15
40
Pokj
+20C
380
2
12,9 m 96,5
332,5
200
120
96,5
15
Warszawa 2009
Norma PNEN 12831. Nowa metoda obliczania projektowego obcienia cieplnego.
Poradnik. Wersja 1.10.
W opracowaniu przedstawiono metodyk obliczania obcienia cieplnego pomieszcze i budynkw wg normy PNEN
12831. Zwrcono uwag na gwne rnice w stosunku do normy PN-B-03406:1994. Zasady oblicze zilustrowano
przykadami. Omwiono rwnie wspomagane komputerowo obliczanie obcienia cieplnego budynkw.
Wydawca Niniejszy poradnik moe by wykorzystywany wycznie do celw

informacyjno-dydaktycznych. Inne wykorzystanie jest zastrzeone. W
Rettig
Rettig Heating
Heating Sp.
Sp. zz o.o.
o.o. szczeglnoci poradnik nie zastpuje Polskiej Normy i nie moe suy
jako podstawa prowadzenia oblicze projektowych.
ul. Przemysowa
Przemysowa
44-203 Rybnik
Rybnik Autorzy dooyli naleytych stara w trakcie opracowywania poradni-
ka. Jednak autorzy ani wydawca nie gwarantuj braku bdw i nie
Biuro Handlowe
Handlowe ponosz odpowiedzialnoci za adne straty ani utracone zyski, powsta-
e w wyniku wykorzystania poradnika.
ul. Rotmistrza
Ciszewskiego Pileckiego
15 91
02-781
02-777 Warszawa
fax: 022 643
budynek KEN99 95
Center
tel. 022
(22) 643
544 25
10 20
00
fax (22) 544 10 01
(www.purmo.pl)
(www.purmo.pl)
Opracowano we wsppracy
Opracowano we wsppracy
z firm
firm
Sankom Sp. z o.o.

o.o.
(www.sankom.pl)
(www.sankom.pl)
Copyright by Micha Strzeszewski 2006-2009

Przedmowa
5 czerwca 2006 r. zostaa zatwierdzona norma PN-EN 12831:2006, bdca tuma-

czeniem normy europejskiej EN 12831:2003. Nowa norma wprowadza wiele zmian
w stosunku do dotychczasowej metodyki obliczania zapotrzebowania na ciepo do
ogrzewania budynkw. Jest ich tak duo, e w zasadzie powinno si mwi raczej
o zupenie nowej metodyce ni o modyfikacji obecnego sposobu prowadzenia ob-
licze.
6 listopada 2008 r. Minister Infrastruktury podpisa Rozporzdzenie zmieniajce
rozporzdzenie w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada bu-
dynki i ich usytuowanie (Dz.U. 2008 nr 201) [23], wprowadzajce m.in. obowizek
stosowania normy PN-EN 12831:2006 od 1 stycznia 2009 r.
Wprowadzaniu nowej metodyki obliczeniowej powinna towarzyszy szeroka akcja
popularyzatorsko-szkoleniowa. Niniejszy poradnik ma w zamierzeniu autorw
by elementem takiej akcji.
Otrzymujemy szereg sygnaw wiadczcych, e poradnik jest szeroko wykorzy-
stywany, zarwno przez projektantw, jak i studentw kierunkw technicznych.
Chcielibymy w tym miejscu jeszcze raz podzikowa wszystkim osobom, ktre
podzieliy si z nami swoimi uwagami nt. poradnika i przyczyniy si do podniesie-
nia jego poziomu merytorycznego.
Po pocztkowym okresie stosowania nowej metodyki planowane jest przygoto-
wanie drugiego rozszerzonego wydania niniejszego poradnika, uwzgldniajcego
dowiadczenia praktyczne, zwizane ze stosowaniem nowej normy.
Micha Strzeszewski
Piotr Wereszczyski
iv
Spis treci
1. Zasady oglne ...................................................................................................................... 1
1.1 Wprowadzenie................................................................................................................................. 1
1.2 Obowizek stosowania normy ................................................................................................. 2
1.3 Zaoenia metody .......................................................................................................................... 2
1.4 Procedura obliczeniowa w odniesieniu do przestrzeni ogrzewanej ........................... 3
1.5 Procedura obliczeniowa w odniesieniu do budynku lub jego czci .......................... 3
1.6 Cakowita projektowa strata ciepa przestrzeni ogrzewanej przypadki
podstawowe .................................................................................................................................... 3
1.7 Projektowe obcienie cieplne przestrzeni ogrzewanej.................................................. 4
1.8 Projektowe obcienie cieplne budynku lub jego czci ................................................. 5
2. Wartoci temperatury ....................................................................................................... 6
2.1 Wprowadzenie................................................................................................................................6
2.2 Strefy klimatyczne.........................................................................................................................6
2.3 Projektowa temperatura zewntrzna....................................................................................6
2.4 rednia roczna temperatura zewntrzna .............................................................................6
2.5 Projektowa temperatura wewntrzna ..................................................................................6
3. Obliczanie projektowej straty ciepa przez przenikanie............................................ 9
3.1 Wprowadzenie................................................................................................................................9
3.2 Stosowane wymiary .....................................................................................................................9
3.3 Projektowa strata ciepa przez przenikanie ....................................................................... 10
3.4 Straty ciepa bezporednio na zewntrz ............................................................................. 10
3.5 Uproszczona metoda w odniesieniu do strat ciepa przez przenikanie.................... 11
3.6 Straty ciepa przez przestrze nieogrzewan.....................................................................12
3.7 Straty ciepa do gruntu ...............................................................................................................15
3.8 Straty ciepa midzy przestrzeniami ogrzewanymi do rnych wartoci
temperatury....................................................................................................................................15
3.9 Podsumowanie..............................................................................................................................17
4. Przykady obliczania projektowej straty ciepa przez przenikanie ........................ 18
4.1 Przykad 1......................................................................................................................................... 18
4.1.1 Obliczenia wg PNEN 12831:2006 .....................................................................................18
4.1.2 Obliczenia wg PN-B-03406:1994 ...................................................................................... 19
4.1.3 Porwnanie wynikw........................................................................................................... 19
4.2 Przykad 2........................................................................................................................................ 19
4.2.1 Obliczenia wg PNEN 12831:2006 ....................................................................................20
4.2.2 Obliczenia wg PN-B-03406:1994 .......................................................................................21
4.2.3 Porwnanie wynikw............................................................................................................21
4.3 Przykad 3.........................................................................................................................................21
4.3.1 Obliczenia wg PNEN 12831:2006 .................................................................................... 22
4.3.2 Obliczenia wg PNEN 12831:2006 z uwzgldnieniem wymaga Rozporzdzenia
w sprawie warunkw technicznych ................................................................................ 23
4.3.3 Obliczenia wg PN-B-03406:1994 ...................................................................................... 23
4.3.4 Porwnanie wynikw........................................................................................................... 23
4.4 Podsumowanie.............................................................................................................................24
v
5. Obliczanie projektowej straty ciepa do gruntu.........................................................25
5.1 Wprowadzenie.............................................................................................................................. 25
5.2 Wspczynnik straty ciepa przez przenikanie do gruntu ............................................. 25
5.3 Wymiar charakterystyczny podogi.......................................................................................26
5.4 Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa ...............................................................26
6. Obliczanie projektowej wentylacyjnej straty ciepa w przypadku wentylacji
naturalnej............................................................................................................................ 31
6.1 Wprowadzenie...............................................................................................................................31
6.2 Projektowa wentylacyjna strata ciepa.................................................................................31
6.3 Wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa .................................................31
6.4 Strumie objtoci powietrza wentylacyjnego ................................................................ 32
6.5 Infiltracja przez obudow budynku ...................................................................................... 32
6.6 Minimalny strumie objtoci powietrza ze wzgldw higienicznych...................34
6.7 Projektowe obcienie cieplne budynku lub jego czci ...............................................34
6.8 Przykad ...........................................................................................................................................34
6.8.1 Obliczenia wg PNEN 12831:2006 .................................................................................... 35
6.8.2 Obliczenia wg PN-B-03406:1994 ......................................................................................36
6.8.3 Porwnanie wynikw...........................................................................................................36
7. Obliczanie projektowej wentylacyjnej straty ciepa w przypadku instalacji
wentylacyjnej .....................................................................................................................37
7.1 Wprowadzenie.............................................................................................................................. 37
7.2 Projektowa wentylacyjna strata ciepa................................................................................ 37
7.3 Wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa ................................................ 37
7.4 Strumie objtoci powietrza wentylacyjnego ................................................................38
7.5 Strumie powietrza doprowadzonego................................................................................38
7.6 Odzysk ciepa.................................................................................................................................39
7.7 Nadmiar strumienia powietrza usuwanego..................................................................... 40
7.8 Projektowe obcienie cieplne budynku lub jego czci ............................................... 41
7.9 Przykad ........................................................................................................................................... 41
7.9.1 Obliczenia wg PNEN 12831:2006 ....................................................................................42
7.9.2 Obliczenia wg PN-B-03406:1994 ......................................................................................43
7.10 Podsumowanie.............................................................................................................................44
8. Nadwyka mocy cieplnej wymagana do skompensowania skutkw
osabienia ogrzewania .................................................................................................... 45
8.1 Wprowadzenie..............................................................................................................................45
8.2 Zaoenia metody ....................................................................................................................... 46
8.3 Wspczynnik nagrzewania .................................................................................................... 46
8.4 Przykad ...........................................................................................................................................48
8.5 Podsumowanie............................................................................................................................ 49
9. Obliczanie obcienia cieplnego wysokich pomieszcze........................................ 50
9.1 Wprowadzenie..............................................................................................................................50
9.2 Wspczynnik poprawkowy .....................................................................................................50
9.3 Przykad ...........................................................................................................................................50
vi
10. Wspomagane komputerowo obliczanie obcienia cieplnego budynkw ..........52
10.1 Wprowadzenie.............................................................................................................................. 52
10.2 Dane oglne................................................................................................................................... 52
10.2.1 Podstawowe dane ................................................................................................................. 53
10.2.2 Straty ciepa do ssiednich lokali...................................................................................... 54
10.2.3 Mostki cieplne......................................................................................................................... 54
10.3 Wspczynniki przenikania ciepa .........................................................................................56
10.4 Pomieszczenia............................................................................................................................... 57
10.5 Wentylacja .....................................................................................................................................59
10.6 Obliczenia .......................................................................................................................................59
10.7 Podsumowanie............................................................................................................................ 60
11. Przykad wspomaganego komputerowo obliczania obcienia cieplnego
pomieszczenia ....................................................................................................................61
11.1 Dane wyjciowe............................................................................................................................ 61
11.2 Wprowadzanie danych..............................................................................................................62
11.3 Porwnanie wynikw..................................................................................................................71
12. Literatura ............................................................................................................................ 74
13. Zaczniki.............................................................................................................................75
13.1 Terminy wystpujce w normie PN-EN 12831:2006........................................................ 75
13.2 Porwnanie wybranych poj i symboli wystpujcych w normach PN-EN
12831:2006 i PN-B-03406:1994 ...............................................................................................76
13.3 Wybrane indeksy wystpujce w normie PN-EN 12831:2006......................................78
13.4 Alfabet grecki ................................................................................................................................79
vii
Norma PNEN 12831. Nowa metoda obliczania projektowego obcienia cieplnego
1. Zasady oglne
1.1 Wprowadzenie
Norma PN-EN 12831:2006 [20] jest tumaczeniem angielskiej wersji normy europejskiej
EN 12831:2003 [17].
Niewtpliw zalet wprowadzenia norm europejskich bdzie uatwienie inynierom
wiadczenia usug projektowych w innych krajach Unii Europejskiej. Naley jednak pa-
mita, e szczegowe wymagania w poszczeglnych krajach czonkowskich, podane
w zacznikach krajowych do normy, mog si rni.
Norma europejska EN 12831:2003 zostaa przyjta przez CEN (Europejski Komitet Nor-
malizacyjny) 6 lipca 2002 r. Zgodnie z przepisami wewntrznymi CEN/CENELEC czon-
kowie CEN s zobowizani do nadania normie europejskiej statusu normy krajowej bez
wprowadzania jakichkolwiek zmian. Czonkami CEN s krajowe jednostki normalizacyj-
ne pastw Unii Europejskiej oraz Szwajcaria, Norwegia i Islandia (czonkowie EFTA 1 ).
Norma podaje nie tylko now metodyk oblicze, ale rwnie wprowadza nowy system
poj. Terminy wystpujce w normie podano w zaczniku 11.1. Natomiast porwnanie
podstawowych poj i symboli wystpujcych w normie PN-EN 12831:2006 oraz do-
tychczasowej PN-B-03406:1994 [13] zestawiono zaczniku 11.2. W celu sprawnego po-
sugiwania si now norm wskazane jest rwnie zapoznanie si ze stosowanymi in-
deksami (zacznik 11.3). Poza tym w nowej normie do oznacze wykorzystano szereg
liter greckich. W zaczniku 11.4 zamieszczono alfabet grecki wraz z polskimi nazwami
liter.
Jedn ze zmian w nazewnictwie, jest uycie okrelenia projektowy zamiast dotych-
czasowego sowa obliczeniowy. Zmiana ta jest najprawdopodobniej jedn z naja-
twiejszych do przyswojenia, poniewa dotyczy jedynie sownictwa i nie wpywa na tok
oblicze.
Bardziej istotn zmian jest rozrnienie w nowej normie poj cakowita projektowa
strata ciepa i projektowe obcienie cieplne, podczas gdy w dotychczasowej normie
analogiczne pojcia byy tosame.
Rnica polega na tym, e w pojciu projektowe obcienie cieplne obok cakowitej
projektowej straty ciepa uwzgldnia si dodatkowo nadwyk mocy cieplnej, wyma-
gan do skompensowania skutkw osabienia ogrzewania. W normie PN-B-03406:1994
zrezygnowano natomiast ze wzgldw ekonomicznych z wystpujcego wczeniej
dodatku na przerwy w dziaaniu ogrzewania (czyli odpowiednika wspomnianej nad-
wyki mocy cieplnej) [13].
Norma PN-EN 12831:2006 podaje sposb obliczania obcienia cieplnego:
dla poszczeglnych pomieszcze (przestrzeni ogrzewanych) w celu doboru
grzejnikw,
dla caego budynku lub jego czci w celu doboru rda ciepa.
Metoda zawarta w normie moe by stosowana w tzw. podstawowych przypadkach,
ktre obejmuj budynki z wysokoci pomieszcze ograniczon do 5 m, przy zaoeniu
e s one ogrzewane w warunkach projektowych do osignicia stanu ustalonego.
1
EFTA Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (ang. European Free Trade Association)
1 I
Natomiast w zaczniku informacyjnym (nienormatywnym) zamieszczono instrukcje

obliczania projektowych strat ciepa w przypadkach szczeglnych:

pomieszczenia o duej wysokoci (powyej 5 m),

budynki o znacznej rnicy midzy temperatur powietrza i redni temperatur
promieniowania.
Ponadto norma podaje metod uproszczon, ktra moe by stosowana dla budynkw
mieszkalnych, w ktrych krotno wymiany powietrza, przy rnicy cinienia midzy
wntrzem a otoczeniem budynku rwnej 50 Pa, n50 jest nisza od 3 h1.
1.2 Obowizek stosowania normy

W art. 4. ust. 3 . Ustawy z dnia 12 wrzenia 2002 r. o normalizacji czytamy:
3. Stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne.
Oznacza to, e obecnie normy same z siebie nie stanowi prawa i sam fakt przyjcia
normy przez PKN nie powoduje obowizku ich stosowania. Jest to sytuacja odmienna
ni w poprzednim okresie, kiedy stosowanie wszystkich Norm Polskich i branowych
byo obowizkowe pod kar aresztu lub grzywny.
Jednak ju nastpny ustp tej samej ustawy mwi:
4. Polskie Normy mog by powoywane w przepisach prawnych po ich opublikowaniu

w jzyku polskim.
Oznacza to, e przepisy prawne (np. ustawy czy rozporzdzenia ministrw) mog
wprowadza obowizek stosowania pewnych norm (w caoci lub czci).
Jedynym ograniczeniem we wprowadzaniu obowizku stosowania norm jest ich opu-
blikowanie w jzyku polskim. W zwizku z tym Normy Europejskie przyjmowane jako
Normy Polskie w jzyku oryginau nie mog by powoane w przepisach prawnych.
Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 r. zmieniajce rozporz-
dzenie w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usy-
tuowanie (Dz.U. 2008 nr 201) [23], wprowadza m.in. obowizek stosowania caoci
normy PN-EN 12831:2006 od 1 stycznia 2009 r. w zakresie 134 ust. 1:
134. 1. Instalacje i urzdzenia do ogrzewania budynku powinny mie szczytow moc

ciepln okrelon zgodnie z Polskimi Normami dotyczcymi obliczania zapotrzebowa-
nia na ciepo pomieszcze, a take obliczania oporu cieplnego i wspczynnika przeni-
kania ciepa przegrd budowlanych.
1.3 Zaoenia metody

Metoda obliczeniowa zostaa opracowana przy nastpujcych zaoeniach:
rwnomierny rozkad temperatury powietrza i temperatury projektowej (wyso-
ko pomieszcze nie przekracza 5 m),
wartoci temperatury powietrza i temperatury operacyjnej s takie same (bu-
dynki dobrze zaizolowane),
warunki ustalone (stae wartoci temperatury),
stae waciwoci elementw budynkw w funkcji temperatury.
2 I
1.4 Procedura obliczeniowa w odniesieniu do przestrzeni ogrzewanej

Procedura obliczeniowa dla przestrzeni ogrzewanej jest nastpujca:
a) okrelenie wartoci projektowej temperatury zewntrznej i redniej rocznej
temperatury zewntrznej;
b) okrelenie statusu kadej przestrzeni (czy jest ogrzewana, czy nie) oraz wartoci
projektowej temperatury wewntrznej dla kadej przestrzeni ogrzewanej;
c) okrelenie charakterystyk wymiarowych i cieplnych wszystkich elementw bu-
dynku dla wszystkich przestrzeni ogrzewanych i nieogrzewanych;
d) obliczenie wartoci wspczynnika projektowej straty ciepa przez przenikanie i
nastpnie projektowej straty ciepa przez przenikanie przestrzeni ogrzewanej;
e) obliczenie wartoci wspczynnika projektowej wentylacyjnej straty ciepa i
wentylacyjnej straty ciepa przestrzeni ogrzewanej;
f) obliczenie cakowitej projektowej straty ciepa;
g) obliczenie nadwyki mocy cieplnej przestrzeni ogrzewanej, czyli dodatkowej mo-
cy cieplnej, potrzebnej do skompensowania skutkw przerw w ogrzewaniu;
h) obliczenie cakowitego projektowego obcienia cieplnego przestrzeni ogrzewa-
nej.
1.5 Procedura obliczeniowa w odniesieniu do budynku lub jego czci

Po przeprowadzeniu oblicze dla wszystkich przestrzeni ogrzewanych mona obliczy
cakowite projektowe obcienie cieplne budynku (czci budynku) w celu dobrania
rda ciepa. W tym przypadku procedura obliczeniowa jest nastpujca:
a) obliczenie sumy projektowych strat ciepa przez przenikanie we wszystkich prze-
strzeniach ogrzewanych bez uwzgldnienia ciepa wymienianego wewntrz
okrelonych granic instalacji;
b) obliczenie sumy projektowych wentylacyjnych strat ciepa wszystkich przestrze-
ni ogrzewanych bez uwzgldniania ciepa wymienianego wewntrz okrelonych
granic instalacji;
c) obliczenie cakowitej projektowej straty ciepa budynku;
d) obliczenie cakowitej nadwyki ciepa budynku, wymaganej do skompensowania
skutkw przerw w ogrzewaniu;
e) obliczenie obcienia cieplnego budynku.
1.6 Cakowita projektowa strata ciepa przestrzeni ogrzewanej przypadki podsta-

wowe
Norma PNEN 12831 podaje wzr do obliczania cakowitej projektowej straty ciepa
przestrzeni ogrzewanej w podstawowych przypadkach:
i = T ,i + V ,i , W (1.1)
gdzie:
T,i projektowa strata ciepa ogrzewanej przestrzeni (i) przez przenikanie, W;
V,i projektowa wentylacyjna strata ciepa ogrzewanej przestrzeni (i), W.
3 I
Wzr powyszy jest zbliony do wzoru wg normy PN-B-03406:1994:
Q = Q p (1 + d1 + d 2 ) + Qw , W (1.2)
gdzie:
Qp straty ciepa przez przenikanie, W;
d1 dodatek do strat ciepa przez przenikanie dla wyrwnania wpywu niskich
temperatur powierzchni przegrd chodzcych pomieszczenia;
d2 dodatek do strat ciepa przez przenikanie uwzgldniajcy skutki naso-
necznienia przegrd i pomieszcze;
Qw zapotrzebowanie na ciepo do wentylacji, W.
Gwna rnica polega na tym, e w nowym wzorze nie wystpuj dodatki do strat cie-
pa przez przenikanie. W nowej normie nie uwzgldnia si wpywu przegrd chodz-
cych przy zaoeniu, e budynek jest dobrze zaizolowany. Natomiast jeli tak nie jest,
naley zastosowa metod dla budynkw o znacznej rnicy midzy temperatur po-
wietrza i redni temperatur promieniowania (przypadek szczeglny).
1.7 Projektowe obcienie cieplne przestrzeni ogrzewanej

Natomiast w projektowym obcieniu cieplnym przestrzeni ogrzewanej, jak ju wspo-
mniano, uwzgldnia si dodatkowo nadwyk mocy cieplnej, wymagan do skompen-
sowania skutkw osabienia ogrzewania:
HL ,i = T ,i + V ,i + RH ,i , W (1.3)
gdzie:
RH,i nadwyka mocy cieplnej wymagana do skompensowania skutkw osa-
bienia ogrzewania strefy ogrzewanej (i), W;
pozostae oznaczenia j.w.
4 I
1.8 Projektowe obcienie cieplne budynku lub jego czci

Projektowe obcienie cieplne dla caego budynku (lub jego czci) oblicza si analo-
gicznie, w nastpujcy sposb:
HL = T ,i + V ,i + RH ,i , W (1.4)
gdzie:
T ,i suma strat ciepa przez przenikanie wszystkich przestrzeni ogrzewa-

nych budynku z wyczeniem ciepa wymienianego wewntrz budyn-
ku, W;
V ,i wentylacyjne straty ciepa wszystkich przestrzeni ogrzewanych z wy-

czeniem ciepa wymienianego wewntrz budynku, W;
RH ,i suma nadwyek mocy cieplnej wszystkich przestrzeni ogrzewanych

wymaganych do skompensowania skutkw osabienia ogrzewania,
W.
5 I
2. Wartoci temperatury
2.1 Wprowadzenie
Jak ju wspomniano, jedn ze zmian jest uywanie okrelenia projektowy zamiast
dotychczasowego sowa obliczeniowy.
Poza tym, obecnie przyjmuje si, e temperatura wewntrzna, stosowana do obliczania
strat ciepa przez przenikanie, to temperatura operacyjna, a nie temperatura powietrza.
Temperatura operacyjna oznacza redni arytmetyczn z wartoci temperatury powie-
trza wewntrznego i redniej temperatury promieniowania.
2.2 Strefy klimatyczne

Podzia Polski na strefy klimatyczne pokazano na rys. 2.1. Podzia wg PNEN 12831 od-
powiada dokadnie dotychczasowemu podziaowi wg normy PN-82/B-02403 [12].
Zmiana dotyczy jedynie tego, e obecnie podzia ten podany jest w zaczniku krajo-
wym do normy na obliczanie obcienia cieplnego, a nie w oddzielnej normie.
2.3 Projektowa temperatura zewntrzna

Wartoci projektowej temperatury zewntrznej zamieszczono w tabeli 2.1. Projektowa
temperatura zewntrzna wg PNEN 12831 odpowiada obliczeniowej temperaturze po-
wietrza na zewntrz budynku wg PN-82/B-02403. Zmiany dotycz jedynie uywanego
terminu oraz zamieszczenia wartoci temperatury w zaczniku krajowym do normy na
obliczanie obcienia cieplnego, a nie w osobnej normie.
2.4 rednia roczna temperatura zewntrzna

Zacznik krajowym do normy PNEN 12831 podaje rwnie wartoci redniej rocznej
temperatury zewntrznej (tabela 2.1). Wartoci te nie byy podane w normie PN-82/B-
02403, gdy nie byy potrzebne do obliczania zapotrzebowania na ciepo wg normy PN-
B-03406:1994. Natomiast obecnie s one wykorzystywane do obliczania strat ciepa do
gruntu oraz strat ciepa przez przenikanie do przylegych pomieszcze.
2.5 Projektowa temperatura wewntrzna

Norma PNEN 12831 podaje rwnie wartoci projektowej temperatury wewntrznej
(tabela 2.2). Wczeniej wartoci temperatury obliczeniowej w pomieszczeniach poda-
ne byy w normie PN-82/B-02402 [11], a nastpnie w Rozporzdzeniu Ministra Infrastruk-
tury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpo-
wiada budynki i ich usytuowanie [22]. Norma PNEN 12831 w zasadzie przytacza tabel
z Rozporzdzenia jedynie z drobnymi zmianami. Natomiast w stosunku do normy PN-
82/B-02402 zmiana polega na obnieniu temperatury w pomieszczeniach przeznaczo-
nych do rozbierania oraz na pobyt ludzi bez odziey (np. azienki, gabinety lekarskie) z 25C
do 24C oraz rezygnacji z najwyszej temperatury 32C.
6 I
Su psk
Koobrzeg Gdy nia Godap
Koszalin Gdask
Elbl g V Suwaki
St arogard Ek
I Chojni ce Olszty n Augustw
Szcze cin Gru dzi dz
Zotw
Pia Szczy tno IV
Toru oma Biay stok
Inowrocaw Ost ro ka
Go rzw Wocawek Ciechanw
Pock
II Pozna
III Wgr w
Warszawa
Zielona Gra Biaa
Koo Sk ier niewice Siedl ce
Gost y Podlaska
Les zno Kalisz d Radzy
Zgorzelec Legnica Sier adz Piot rkw Try b. Wodawa
W rocaw Bechat w Rad om
Jelenia Gra Lublin Chem
Br zeg Radomsko
Wabrzyc h Opole CzstochowaKiel ce Zamo
Tarnobrzeg
Gl iwice Katowice
Krakw Tarn w Rzeszw
Biel sko Bia a Nowy Scz Pr zem y l
y wiec
San ok
Zakopa ne
IV
V
Rys. 2.1. Podzia terytorium Polski na strefy klimatyczne. Na podstawie [20]
Tabela 2.1. Projektowa temperatura zewntrzna i rednia roczna temperatura zewntrzna [20]
Strefa Projektowa rednia rocz-

klimatyczna temperatu- na tempera-
ra ze- tura ze-
wntrzna, wntrzna,
C C
I 16 7,7
II 18 7,9
III 20 7,6
IV 22 6,9
V 24 5,5
7 I
Tabela 2.2. Projektowa temperatura wewntrzna [20]
Przeznaczenie lub sposb wykorzystania pomiesz- Przykady pomieszcze int,

cze
C
nieprzeznaczone na pobyt ludzi, magazyny bez staej obsugi, garae indywi- 5
przemysowe podczas dziaania ogrze- dualne, hale postojowe (bez remontw), aku-
wania dyurnego (jeli pozwalaj na to mulatornie, maszynownie i szyby dwigw
wzgldy technologiczne) osobowych
w ktrych nie wystpuj zyski ciepa, a klatki schodowe w budynkach mieszkalnych, 8

jednorazowy pobyt ludzi znajdujcych si
w ruchu i okryciach zewntrznych nie
przekracza 1 h,
w ktrych wystpuj zyski ciepa od urz- hale sprarek, pompownie, kunie, hartow-
dze technologicznych, owietlenia itp., nie, wydziay obrbki cieplnej
przekraczajce 25 W na 1 m3 kubatury po-
mieszczenia
w ktrych nie wystpuj zyski ciepa, prze- magazyny i skady wymagajce staej obsugi, 12
znaczone do staego pobytu ludzi, znajdu- hole wejciowe, poczekalnie przy salach wi-
jcych si w okryciach zewntrznych lub dowiskowych bez szatni, kocioy,
wykonujcych prac fizyczn o wydatku
energetycznym powyej 300 W,
w ktrych wystpuj zyski ciepa od urz- hale pracy fizycznej o wydatku energetycznym
dze technologicznych, owietlenia itp., powyej 300 W, hale formierni, maszynownie
wynoszce od 10 do 25 W na 1 m3 kubatury chodni, adownie akumulatorw, hale targo-
pomieszczenia we, sklepy rybne i misne
w ktrych nie wystpuj zyski ciepa, prze- sale widowiskowe bez szatni, ustpy publicz- 16
znaczone na pobyt ludzi: ne, szatnie okry zewntrznych, hale produk-
o w okryciach zewntrznych w po- cyjne, sale gimnastyczne,
zycji siedzcej i stojcej,
o bez okry zewntrznych znajduj-
cych si w ruchu lub wykonuj-
cych prac fizyczn o wydatku
energetycznym do 300 W,
w ktrych wystpuj zyski ciepa od urz- kuchnie indywidualne wyposaone w paleni-
dze technologicznych, owietlenia itp., ska wglowe
nieprzekraczajce 10 W na 1 m3 kubatury
pomieszczenia
przeznaczone na stay pobyt ludzi bez pokoje mieszkalne, przedpokoje, kuchnie in- 20
okry zewntrznych, niewykonywujcych dywidualne wyposaone w paleniska gazowe
w sposb cigy pracy fizycznej lub elektryczne, pokoje biurowe, sale posie-
kotownie i wzy cieplne dze, muzea i galerie sztuki z szatniami, audy-
toria
przeznaczone do rozbierania, azienki, rozbieralnie-szatnie, umywalnie, 24
natryskownie, hale pywalni,
przeznaczone na pobyt ludzi bez odziey gabinety lekarskie z rozbieraniem pacjentw,

sale niemowlt i sale dziecice w obkach,
sale operacyjne
8 I
3. Obliczanie projektowej straty ciepa przez przenikanie

3.1 Wprowadzenie
Norma PN-EN 12831:2006 [20] wprowadza szereg zasadniczych zmian w stosunku do
dotychczasowej normy PN-B-03406:1994 [13]. Najwaniejsze zmiany w zakresie
okrelania strat ciepa przez przenikanie to:
wprowadzenie wspczynnika straty ciepa przez przenikanie,
zmiana sposobu okrelania wymiarw elementw budynku,
uwzgldnianie mostkw cieplnych,
zmiana sposobu okrelania strat ciepa do gruntu,
zmiana sposobu okrelania strat ciepa do pomieszcze nieogrzewanych,
uwzgldnianie strat ciepa do pomieszcze o takiej samej projektowej
temperaturze, jeli nale do osobnej jednostki budynku (np. innego mieszkania)
lub do budynku przylegego.
3.2 Stosowane wymiary

Zgodnie z zacznikiem krajowym do normy PN-EN 12831:2006, przy obliczaniu strat
ciepa przez przenikanie przez przegrody zewntrzne naley stosowa wymiary ze-
wntrzne, czyli wymiary mierzone po zewntrznej stronie budynku. W szczeglnoci
wysoko ciany mierzy si pomidzy powierzchniami podg. Przykady wymiarw po-
kazano na rys. 3.1 i 3.2.
Norma PN-EN 12831:2006 nie precyzuje jednak sposobu okrelania wymiarw przegrd
wewntrznych. Zdaniem autorw niniejszego poradnika, wymiary przegrd wewntrz-
nych powinny by okrelane w oparciu o wymiary w osiach przegrd ograniczajcych
(tak, jak byo to okrelone w normie PN-B-03406:1994).
Rys. 3.1. Przykad wymiarw poziomych Rys. 3.2. Przykad wymiarw pionowych
9 I
3.3 Projektowa strata ciepa przez przenikanie

Norma PN-EN 12831:2006 podaje nastpujcy wzr do obliczania projektowej straty
ciepa przestrzeni ogrzewanej (i) przez przenikanie:
T ,i = (H T ,ie + H T ,iue + H T ,ig + H T ,ij ) ( int ,i e ), W (3.1)
gdzie:
HT,ie wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i)
do otoczenia (e) przez obudow budynku, W/K;
HT,iue wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i)
do otoczenia (e) przez przestrze nieogrzewan (u), W/K;
HT,ig wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i)
do gruntu (g) w warunkach ustalonych, W/K;
HT,ij wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i)
do ssiedniej przestrzeni (j) ogrzewanej do znaczco rnej temperatury,
tzn. przylegej przestrzeni ogrzewanej w tej samej czci budynku lub w
przylegej czci budynku, W/K;
int,i projektowa temperatura wewntrzna przestrzeni ogrzewanej (i), C;
e projektowa temperatura zewntrzna, C.
Wg nowej metodyki najpierw oblicza si wspczynniki projektowych strat ciepa, a do-
piero pniej mnoy si ich sum przez rnic temperatury wewntrznej i zewntrz-
nej. Natomiast wg normy PN-B-03406:1994 od razu obliczao si straty ciepa.
3.4 Straty ciepa bezporednio na zewntrz

Warto wspczynnika straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) na
zewntrz (e) HT,ie zaley od wymiarw i cech charakterystycznych elementw budynku
oddzielajcych przestrze ogrzewan od rodowiska zewntrznego, takich jak ciany,
podogi, stropy, drzwi i okna. Wg normy PN-EN 12831:2006 uwzgldnia si rwnie li-
niowe mostki cieplne:
H T ,ie = Ak U k ek + l ll el , W/K (3.2)
k l
gdzie:
Ak powierzchnia elementu budynku (k), m2;
Uk wspczynnik przenikania ciepa przegrody (k), W/m2K;
l wspczynnik przenikania ciepa liniowego mostka cieplnego (l), W/mK;
ll dugo liniowego mostka cieplnego (l) midzy przestrzeni wewntrzn
a zewntrzn, m;
ek, el wspczynniki korekcyjne ze wzgldu na orientacj, z uwzgldnieniem
wpyww klimatu; takich jak: rne izolacje, absorpcja wilgoci przez ele-
menty budynku, prdko wiatru i temperatura powietrza, w przypadku
gdy wpywy te nie zostay wczeniej uwzgldnione przy okrelaniu warto-
ci wspczynnika Uk (EN ISO 6946 [19]).
10 I
Wspczynnik przenikania ciepa Uk naley oblicza wedug:

normy EN ISO 6946 dla elementw nieprzezroczystych;
normy EN ISO 10077-1 [21] dla drzwi i okien;
lub na podstawie zalece podanych w europejskich aprobatach technicznych.
Wspczynnik przenikania ciepa liniowego mostka cieplnego l powinien by okrelo-
ny wg normy EN ISO 10211-2 [16] (obliczenia numeryczne) lub w sposb przybliony z
wykorzystaniem wartoci stabelaryzowanych podanych w normie EN ISO 14683 [15].
Oryginalnym zastosowaniem wartoci stabelaryzowanych, podanych w normie EN ISO
14683, byy obliczenia w odniesieniu do caego budynku. W przypadku oblicze metod
pomieszczenie po pomieszczeniu, konieczny jest podzia wartoci wspczynnika
przenikania ciepa mostka pomidzy pomieszczenia, jeli mostek cieplny znajduje si na
granicy pomieszcze (np. strop przecinajcy izolacj ciany zewntrznej). Podzia ten
norma PN-EN 12831:2006 pozostawia do uznania projektanta.
W obliczeniach nie uwzgldnia si nieliniowych mostkw cieplnych.
Orientacyjne wartoci wspczynnikw korekcyjnych podane s w zaczniku krajowym
do normy PN-EN 12831:2006:
ek = 1,0; el = 1,0 (3.3)
W zwizku z tym rwnanie (3.2) w praktyce upraszcza si do nastpujcej postaci:

H T ,ie = Ak U k + l l l , W/K (3.4)
k l
3.5 Uproszczona metoda w odniesieniu do strat ciepa przez przenikanie

W obliczeniach strat ciepa przez przenikanie, mostki cieplne mona uwzgldni meto-
d uproszczon. Polega ona na przyjciu skorygowanej wartoci wspczynnika przeni-
kania ciepa:
U kc = U k + U tb , W/m 2 K (3.5)
gdzie:
Ukc skorygowany wspczynnik przenikania ciepa elementu budynku (k),
z uwzgldnieniem liniowych mostkw cieplnych, W/m2K;
Uk wspczynnik przenikania ciepa elementu budynku (k), W/m2K;
U tb wspczynnik korekcyjny w zalenoci od typu elementu budynku,
W/m2K.
Orientacyjne wartoci wspczynnika U tb podane s w tabelach 3.1 do 3.3. Pojcie
elementu budynku przecinajcego i nieprzecinajcego izolacj zostao zobrazowa-
ne na rys. 3.3.
Zalet uproszczonej metody uwzgldniania mostkw cieplnych jest bezsprzecznie a-
two jej stosowania. Natomiast wad wydaje si by tzw. gruby owek, poniewa
obliczone straty ciepa mog w niektrych przypadkach by znacznie zawyone.
11 I
izolacja izolacja
przecinajcy nieprzecinajcy
element budynku element budynku
Rys. 3.3. Element budynku przecinajcy i nieprzecinajcy izolacj. Na podstawie [20].
Tabela 3.1. Wspczynnik korekcyjny U tb dla pionowych elementw budynku [20]
Liczba stropw Liczba przecinanych U tb , W/m2K

przecinajcych izolacj cian
kubatura przestrzeni kubatura przestrzeni
100 m3 >100m3
0 0,05 0
0 1 0,10 0
2 0,15 0,05
0 0,20 0,10
1 1 0,25 0,15
2 0,30 0,20
0 0,25 0,15
2 1 0,30 0,20
2 0,35 0,25
Tabela 3.2. Wspczynnik korekcyjny U tb dla poziomych elementw budynku [20]
Element budynku U tb , W/m2K
Lekka podoga (drewno, metal itd.) 0

Cika Liczba bokw bd- 1 0,05
podoga cych w kontakcie ze 2 0,10
(beton, rodowiskiem ze- 3 0,15
itd.) wntrznym
4 0,20
Tabela 3.3. Wspczynnik korekcyjny U tb dla otworw [20]
Powierzchnia elementu budynku U tb , W/m2K

0-2 m2 0,50
2
>2 - 4 m 0,40
>4 - 9 m2 0,30
>9 - 20 m2 0,20
>20m2 0,10
12 I
3.6 Straty ciepa przez przestrze nieogrzewan

Norma PN-EN 12831:2006 wprowadza zupenie inny sposb okrelania strat ciepa w
przypadku przestrzeni nieogrzewanej, przylegej do przestrzeni ogrzewanej. Do tej pory
granica tych przestrzeni stanowia granic analizowanego systemu, a obliczenia wyko-
nywao si analogicznie, jak w przypadku przenikania bezporednio na zewntrz,
przyjmujc obliczeniow temperatur w przestrzeni przylegej wg normy PN-82/B-
02403 [12]. Natomiast model przyjty w nowej normie rozpatruje wymian ciepa mi-
dzy przestrzeni ogrzewan (i) i otoczeniem (e) poprzez przestrze nieogrzewan (u).
Wspczynnik projektowej straty ciepa oblicza si w tym przypadku w sposb nastpu-
jcy:
H T ,iue = Ak U k bu + l l l bu , W/K (3.6)
k l
gdzie:
Ak powierzchnia elementu budynku (k) w metrach kwadratowych, m2;
Uk wspczynnik przenikania ciepa przegrody (k), W/m2K;
bu wspczynnik redukcji temperatury, uwzgldniajcy rnic midzy tem-
peratur przestrzeni nieogrzewanej i projektow temperatur ze-
wntrzn;
l wspczynnik przenikania ciepa liniowego mostka cieplnego (l), W/mK;
ll dugo liniowego mostka cieplnego (l) midzy przestrzeni wewntrzn
a zewntrzn, m.
Wspczynnik bu moe by okrelony w jeden z nastpujcych sposobw:
1. Jeli temperatura przestrzeni nieogrzewanej jest znana:

int ,i u
bu = , (3.7)
int ,i e
gdzie:
u projektowa temperatura przestrzeni nieogrzewanej, C;
2. Jeli temperatura przestrzeni nieogrzewanej nie jest znana:
H ue
bu = , (3.8)
H iu + H ue
gdzie:
Hiu wspczynnik strat ciepa z przestrzeni ogrzewanej (i) do przylegej prze-
strzeni nieogrzewanej (u), z uwzgldnieniem:
strat ciepa przez przenikanie (z przestrzeni ogrzewanej do przestrzeni
nieogrzewanej);
wentylacyjnych strat ciepa (strumie powietrza midzy przestrzeni
ogrzewan i nieogrzewan);
13 I
Hue wspczynnik strat ciepa z przestrzeni nieogrzewanej (u) do otoczenia (e),

z uwzgldnieniem:
strat ciepa przez przenikanie (do otoczenia i do gruntu);
wentylacyjnych strat ciepa (midzy przestrzeni nieogrzewan a oto-
czeniem).
3. W uproszczeniu mona przyjmowa wartoci orientacyjne wg tabeli 3.4.
Wspczynnik redukcji temperatury bu uwzgldnia fakt, e temperatura przestrzeni
nieogrzewanej w warunkach projektowych moe by wysza od temperatury ze-
wntrznej, a wanie przez rnic temperatury wewntrznej i zewntrznej mnoy si
pniej wspczynnik projektowej straty ciepa rwnanie (3.1).
W obliczeniach komputerowych najwaciwsze wydaje si obliczanie temperatury prze-
strzeni nieogrzewanej na drodze bilansu cieplnego i podstawienie otrzymanej wartoci
do rwnania (3.7). Natomiast w przyblionych obliczeniach rcznych moe by wygodne
posugiwanie si stabelaryzowanymi wartociami wspczynnika redukcji temperatury.
Tabela 3.4. Wspczynnik redukcji temperatury [20]
Przestrze nieogrzewana bu
Pomieszczenie
tylko z 1 cian zewntrzn 0,4
z przynajmniej 2 cianami zewntrznymi bez drzwi zewntrznych 0,5
z przynajmniej 2 cianami zewntrznymi z drzwiami zewntrznymi (np. hale, 0,6
garae)
z trzema cianami zewntrznymi (np. zewntrzna klatka schodowa) 0,8
Podziemie1
bez okien/drzwi zewntrznych 0,5
z oknami/drzwiami zewntrznymi 0,8
Poddasze
przestrze poddasza silnie wentylowana (np. pokrycie dachu z dachwek lub 1,0
innych materiaw tworzcych pokrycie niecige) bez deskowania pokrytego
pap lub pyt czonych brzegami
inne nieizolowane dachy 0,9

izolowany dach 0,7
Wewntrzne przestrzenie komunikacyjne
(bez zewntrznych cian, krotno wymiany powietrza mniejsza ni 0,5 h1) 0
Swobodnie wentylowane przestrzenie komunikacyjne
(powierzchnia otworw/kubatura powierzchni > 0,005 m2/m3) 1,0
Przestrze podpodogowa
(podoga nad przestrzeni nieprzechodni) 0,8
Przejcia lub bramy przelotowe nieogrzewane, obustronnie zamknite 0,9
1
Pomieszczenie moe by uwaane za usytuowane w podziemiu, jeli wicej ni 70% powierzchni cian
zewntrznych styka si z gruntem.
14 I
3.7 Straty ciepa do gruntu

Strumie strat ciepa do gruntu moe by obliczony wg normy EN ISO 13370 [14]:
w sposb szczegowy
lub w sposb uproszczony, zamieszczony w normie PN-EN 12831:2006.
Okrelanie strat ciepa do gruntu omwiono w rozdziale 5.
3.8 Straty ciepa midzy przestrzeniami ogrzewanymi do rnych wartoci tempera-

tury
Wspczynnik HT,ij obejmuje ciepo przekazywane przez przenikanie z przestrzeni
ogrzewanej (i) do ssiedniej przestrzeni (j) ogrzewanej do znaczco innej temperatury.
Przestrzeni ssiedni moe by przylege pomieszczenie w tym samym mieszkaniu
(np. azienka), pomieszczenie nalece do innej czci budynku (np. innego mieszkania)
lub pomieszczenie nalece do przylegego budynku, ktre moe by nieogrzewane.
Wspczynnik HT,ij oblicza si w nastpujcy sposb:
H T ,ij = f ij Ak U k , W/K (3.9)
k
gdzie:
fij wspczynnik redukcyjny temperatury, uwzgldniajcy rnic tempera-
tury przylegej przestrzeni i projektowej temperatury zewntrznej;
Ak powierzchnia elementu budynku (k), m2;
Uk wspczynnik przenikania ciepa przegrody (k), W/m2K.
W przypadku strat ciepa midzy przestrzeniami ogrzewanymi do rnych wartoci

temperatury, nie uwzgldnia si mostkw cieplnych.
Wspczynnik redukcyjny temperatury okrelony jest nastpujcym rwnaniem:

int ,i przyleg ej przestrzeni
f ij = , (3.10)
int ,i e
gdzie:
przylegej przestrzeni temperatura przestrzeni przylegej, C;
Wartoci orientacyjne temperatury przylegych przestrzeni ogrzewanych podano w ta-

beli 3.5, przy czym:
m,e roczna rednia temperatura zewntrzna, C.
Nowa norma wprowadza daleko idce zmiany w zakresie przyjmowanej temperatury w

ssiednich pomieszczeniach. Do tej pory, jeli rozpatrywano cian pomidzy dwoma
pokojami mieszkalnymi, to w obu pokojach przyjmowano tempera-
15 I
tur +20C. W zwizku z tym rnica temperatury wynosia 0 K, a straty ciepa 0 W. Ta-
kie podejcie byo uzasadnione w czasie, kiedy w praktyce nie wystpowaa moliwo
indywidualnej regulacji temperatury wewntrznej. Jednak ten sposb oblicze nie jest
ju adekwatny, biorc pod uwag obecny stan prawny (obowizek zapewnienia indy-
widualnej regulacji) i faktyczny sposb uytkowania lokali.
Tabela 3.5. Temperatura przylegych przestrzeni ogrzewanych [20]
Ciepo przekazywane z przestrzeni ogrzewanej (i) przylegej przestrzeni,

do: C
przylegego pomieszczenia w tej samej jednostce powinna by okrelona na podstawie
budynku (np. w mieszkaniu) przeznaczenia pomieszczenia
ssiedniego pomieszczenia, nalecego do innej int ,i + m,e
jednostki budynku (np. do innego mieszkania) 2
ssiedniego pomieszczenia, nalecego do od- m,e
dzielnego budynku (ogrzewanego lub nieogrze-
wanego)
Czsto zdarza si, e mieszkania przez krtsze lub dusze okresy s nie uywane
(zwaszcza na terenach atrakcyjnych wypoczynkowo). Wtedy, szczeglnie w przypadku
indywidualnego rozliczania kosztw ogrzewania, temperatura w mieszkaniu jest obni-
ona w stosunku do temperatury projektowej. Dlatego w praktyce czsto pojawia si
rnica temperatury po obu stronach przegrody budowlanej. W zwizku z tym, ponie-
wa ciany wewntrzne najczciej nie s izolowane cieplnie, nawet przy stosunkowo
maej rnicy temperatury, mog wystpi znaczne straty ciepa.
Dlatego zdaniem autorw wskazane jest izolowanie cieplne rwnie przegrd we-
wntrznych, oddzielajcych pomieszczenia ogrzewane, jeli pomieszczenia te nale do
oddzielnych jednostek budynku (np. mieszka lub lokali uytkowych). Izolacj tak war-
to wykonywa z materiau, ktry oprcz izolacyjnoci cieplnej posiada waciwoci izo-
lacji akustycznej.
Wedug nowej normy temperatur w ssiednim pomieszczeniu naley przyjmowa na

pod-stawie przeznaczenia tylko, jeli pomieszczenie to naley do tej samej jednostki
budynku (np. do mieszkania). Natomiast jeli pomieszczenie naley do innej jednostki i
istnieje moliwo indywidualnej regulacji temperatury, to do obliczania straty ciepa
przyjmuje si redni arytmetyczn z projektowej temperatury wewntrznej i rocznej
redniej temperatury zewntrznej. Z kolei, jeeli ssiednie pomieszczenie naley do od-
dzielnego budynku (budynku przylegego), przyjmuje si roczn redni temperatur
zewntrzn.
Abstrahujc w tym miejscu od oceny dokadnoci takiej metody oblicze, nie mona nie
przyzna, e metoda ta pozwala przy doborze grzejnikw przynajmniej w sposb
przybliony uwzgldnia ryzyko wystpienia obnionej temperatury wewntrznej w
ssiednich jednostkach budynku.
16 I
Naley rwnie zwrci uwag, e opisane powyej straty ciepa uwzgldnia si w

obliczeniach obcienia cieplnego poszczeglnych pomieszcze w celu doboru
grzejnikw, natomiast nie uwzgldnia si ich przy okrelaniu obcienia cieplnego
caego budynku w celu doboru rda ciepa.
W skali caego budynku, jeli cz pomieszcze bdzie ogrzewana w sposb osabiony,

to uzyskana w ten sposb nadwyka mocy pozwoli na pokrycie zwikszonego zapotrze-
bowania na ciepo w pomieszczeniach ssiednich.
3.9 Podsumowanie
Zarwno nowa jak i dotychczasowa metoda obliczania obcienia cieplnego ma swoje
wady i zalety.
Podstawow wad nowego podejcia jest mnoenie wszystkich wspczynnikw pro-
jektowych strat ciepa (rwnie odnoszcych si do strat ciepa przez przestrzenie nie-
ogrzewane i grunt) przez projektow rnic temperatury (rnic midzy projektow
temperatur wewntrzn a projektow temperatur zewntrzn). W zwizku z tym
zachodzi konieczno stosowania wspczynnikw redukcji temperatury, przez co pro-
cedura obliczeniowa staje si matematycznie bardziej skomplikowana i mniej czytelna
z punktu widzenia fizyki budowli.
Z kolei zalet nowej metody, zdaniem autorw, jest uwzgldnianie potencjalnych strat
ciepa do ssiednich jednostek budynku (straty ciepa do ssiada) w przypadku indy-
widualnej regulacji.
Natomiast procedura obliczeniowa wg normy PN-B-03406:1994 wydaje si prostsza
(m.in. nie zachodzi potrzeba obliczania wspczynnikw projektowych strat ciepa) i
bardziej czytelna z punktu widzenia fizyki budowli (straty ciepa obliczane s na pod-
stawie rnic temperatury, ktre je wywouj).
17 I
4. Przykady obliczania projektowej straty ciepa przez

przenikanie
Poniej zamieszczono przykady oblicze straty ciepa przez przenikanie przez ciany wg
nowej normy oraz normy dotychczasowej PN-B-03406:1994 [13].
4.1 Przykad 1
Obliczy warto straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (pokoju
mieszkalnego) do otoczenia (e) przez cian zewntrzn bez okna wg rysunku 4.1. Li-
niowe mostki cieplne uwzgldni metod uproszczon. Zaoenia:
wspczynnik przenikania ciepa: 0,29 W/m2K,
wysoko zewntrzna ciany: 3,20 m,
grubo stropw: 35 cm,
kubatura pomieszczenia 100 m3,
liczba stropw przecinajcych izolacj: 0,
liczba przecinanych cian: 0,
lokalizacja: Krakw.
495 (dugo wg PNEN 12831:2006)
480 (dugo wg PN-B-03406:1994)
30 460 (dugo wewntrzna) 10
Pokj +20C
Rys. 4.1. Rysunek do przykadu 1
4.1.1 Obliczenia wg PNEN 12831:2006

Wspczynnik korekcyjny U tb ustalamy na podstawie tabeli 3.1:
U tb = 0,05 W/m 2 K
Skorygowany wspczynnik przenikania ciepa elementu budynku (k) z uwzgldnieniem

liniowych mostkw cieplnych:
U kc = U k + U tb = 0,29 + 0,05 = 0,34 W/m 2 K
18 I
Dugo ciany na podstawie wymiarw zewntrznych wynosi 4,95 m, a wysoko 3,20

m. W zwizku z tym powierzchnia ciany wynosi:
Ak = 4,95 3,2 = 15,84 m 2
Wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do otoczenia

(e) przez analizowan cian:
H T ,ie = Ak U kc = 15,84 0,34 = 5,386 W/K
Projektowa strata ciepa przestrzeni ogrzewanej (i) przez przenikanie przez analizowa-
n cian:
T ,i = H T ,ie ( int ,i e ) = 5,386 [20 ( 20 )] = 215 W
4.1.2 Obliczenia wg PN-B-03406:1994

Dla porwnania poniej przedstawiono obliczenie straty ciepa przez przenikanie wg
PN-B-03406:1994.
Dugo ciany na podstawie wymiarw pomidzy osiami cian ograniczajcych wynosi
4,80 m, a wysoko 3,20 m. W zwizku z tym powierzchnia ciany wynosi:
A = 4,80 3,2 = 15,36 m 2
Strata ciepa przez przenikanie wynosi:

Qo = U (t i t e ) A = 0,29 [20 ( 20 )] 15,36 = 178 W
4.1.3 Porwnanie wynikw
Warto obliczona wg normy PNEN 12831:2006 jest o 21% wysza w porwnaniu z

norm PN-B-03406:1994. Rnica ta wynika z dwch powodw: po pierwsze ze zmiany
sposobu ustalania powierzchni przegrody (wymiary zewntrzne), a po drugie z dodatku
na uwzgldnienie liniowych mostkw cieplnych (metoda uproszczona).
4.2 Przykad 2
Obliczy warto straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do otocze-
nia (e) przez przestrze nieogrzewan (u), przez cian wg rysunku 4.2. Liniowe mostki
cieplne uwzgldni metod uproszczon. Zaoenia:
wysoko zewntrzna ciany: 3,20 m,
grubo stropw: 35 cm,
kubatura pomieszczenia 100 m3,
liczba stropw przecinajcych izolacj: 0,
liczba przecinanych cian: 0,
otwory zewntrzne: okno i drzwi,
ilo przegrd zewntrznych: 2,
lokalizacja: Gdask.
19 I
480 (dugo w osiach)
Warsztat (nieogrzewany)
Pokj +20C

Wspczynnik korekcyjny U tb ustalamy na podstawie tabeli 3.1:
U tb = 0,05 W/m 2 K
Skorygowany wspczynnik przenikania ciepa elementu budynku (k) z uwzgldnieniem

liniowych mostkw cieplnych:
U kc = U k + U tb = 0,44 + 0,05 = 0,49 W/m 2 K

Ak = 4,8 3,2 = 15,36 m 2
Wspczynnik redukcji temperatury, uwzgldniajcy rnic midzy temperatur prze-

strzeni nieogrzewanej i projektow temperatur zewntrzn ustalamy w sposb orien-
tacyjny na podstawie tabeli 3.4 (pomieszczenie z przynajmniej 2 cianami zewntrz-
nymi, z drzwiami zewntrznymi):
bu = 0,6
20 I
Wspczynnik straty ciepa przez przenikanie ciepa z przestrzeni ogrzewanej (i) do oto-
czenia (e) poprzez przestrze nieogrzewan (u), przez analizowan cian:
H T ,iue = Ak U kc bu = 15,36 0,49 0,6 = 4,516 W/K
Projektowa strata ciepa z przestrzeni ogrzewanej (i) do otoczenia (e) poprzez prze-
strze nieogrzewan (u), przez analizowan cian:
T ,i = H T ,iue ( int ,i e ) = 4,516 [20 ( 16)] = 163 W

Dla porwnania poniej przedstawiono obliczenie straty ciepa przez przenikanie wg
PN-B-03406:1994.
Temperatura powietrza w przestrzeni przylegajcej zostaa ustalona na podstawie
normy PN-82/B-02403 [12] (pomieszczenia nieogrzewane z oknami lub drzwiami ze-
wntrznymi, z dwiema przegrodami zewntrznymi).
t e = 6C
Strata ciepa przez przenikanie wynosi:

Qo = U (t i t e ) A = 0,44 [20 ( 6 )] 15,36 = 176 W
Warto obliczona wg normy PNEN 12831:2006 jest o 5% nisza w porwnaniu z nor-

m PN-B-03406:1994, przy czym w obu przypadkach temperatura w pomieszczeniu
nieogrzewanym, wzgldnie wspczynnik redukcji temperatury, zostay ustalone na
podstawie wartoci orientacyjnych.
4.3 Przykad 3
Obliczy warto straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do ssied-
niej przestrzeni (j) ogrzewanej, znajdujcej si w innym mieszkaniu, przez cian wg
rysunku 4.3. Liniowe mostki cieplne uwzgldni metod uproszczon.
Zaoenia:
wysoko ciany: 3,20 m,
lokalizacja: Biaystok.
21 I
480 (dugo w osiach)
Pokj +20C
(w ssiednim mieszkaniu)
(jeli temperatura obniy si

w stosunku do wartoci projektowej)
Pokj +20C

Ak = 4,8 3,2 = 15,36 m 2
rednia roczna temperatura zewntrzna dla IV strefy klimatycznej:

m,e = 6,9C
Projektowa temperatura przylegej przestrzeni ogrzewanej na podstawie tabeli 3.5:

int ,i + m ,e 20 + 6,9
przyleg ej przestrzeni = = = 13,45C
2 2
Wspczynnik redukcyjny temperatury okrelony jest nastpujcym rwnaniem:

int ,i przyleg ej przestrzeni 20 13,45
f ij = = = 0,156
int ,i e 20 ( 22)
22 I
Wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do ssiedniej

przestrzeni ogrzewanej (j) przez analizowan cian:
H T ,ij = f ij Ak U k = 0,156 15,36 2,1 = 5,030 W/K
Projektowa strata ciepa z przestrzeni ogrzewanej (i) do ssiedniej przestrzeni ogrzewa-

nej (j) przez analizowan cian:
T ,i = H T ,ij ( int ,i e ) = 5,030 [20 ( 22 )] = 211 W
4.3.2 Obliczenia wg PNEN 12831:2006 z uwzgldnieniem wymaga Rozporzdzenia

w sprawie warunkw technicznych
Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunkw technicznych, jakim powin-
ny odpowiada budynki i ich usytuowanie, (par. 134, ust. 6) [22] mwi, e regulatory do-
pywu ciepa do grzejnikw powinny umoliwia uytkownikom uzyskanie w pomiesz-
czeniach temperatury niszej od obliczeniowej, przy czym nie niszej ni 16C w po-
mieszczeniach o temperaturze obliczeniowej 20C i wyszej.
Wobec powyszego, jeeli jako temperatur przestrzeni przylegej przyjmiemy 16C, to
wspczynnik redukcyjny temperatury bdzie wynosi:
int ,i przyleg ej przestrzeni 20 16
f ij = = = 0,095
int ,i e 20 ( 22 )
Wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do ssiedniej

przestrzeni ogrzewanej (j) przez analizowan cian:
H T ,ij = f ij Ak U k = 0,095 15,36 2,1 = 3,072 W/K
Projektowa strata ciepa z przestrzeni ogrzewanej (i) do ssiedniej przestrzeni ogrzewa-

nej (j) przez analizowan cian:
T ,i = H T ,ij ( int ,i e ) = 3,072 [20 ( 22 )] = 129 W

Natomiast zgodnie z norm PN-B-03406:1994 nie uwzgldnia si strat ciepa pomidzy
pomieszczeniami o tej samej temperaturze obliczeniowej lub jeli rnica temperatury
jest mniejsza ni 4 K. W zwizku z tym, w analizowanym przypadku strata ciepa przez
przenikanie wynosi:
Qo = 0 W
Wg normy PN-B-03406:1994, nie wystpuj straty ciepa przez przenikanie przez anali-
zowan cian. Natomiast wg normy PNEN 12831:2006 uzyskano niezerow warto
strat ciepa przez przenikanie do pokoju w ssiednim mieszkaniu. Warto t uwzgld-
nia si przy doborze grzejnika. Dziki temu moc grzejnika bdzie zwikszona na wypa-
dek obnienia temperatury (osabienia ogrzewania) w ssiednim mieszkaniu. Nato-
miast, jak ju wspomniano, wartoci tej straty ciepa nie naley uwzgldnia przy dobo-
rze rda ciepa.
23 I
4.4 Podsumowanie
W przeprowadzonych przykadowych obliczeniach wg nowej normy uzyskano wyniki
odbiegajce od wynikw uzyskanych na podstawie normy dotychczasowej. Rnice
wynikaj z:
uwzgldnienia mostkw cieplnych,
zmiany sposobu okrelania powierzchni przegrody (wymiary zewntrzne),
innego sposobu okrelania temperatury (wzgldnie wspczynnika redukcji
temperatury) w pomieszczeniach nieogrzewanych,
innym okreleniu temperatury projektowej w pomieszczeniu ogrzewanym, nale-
cym do osobnej jednostki budynku (innego mieszkania).
Mimo, e przedstawione przykady obliczeniowe maj charakter wyrywkowy i nie
obejmuj caego zakresu moliwych przypadkw, ju na ich podstawie mona powie-
dzie, e przyjcie nowej normy ma duy wpyw nie tylko na sposb prowadzenia obli-
cze, ale rwnie na uzyskiwane wyniki. W zwizku z tym, wielkoci powierzchni grzej-
nych i rde ciepa, okrelone na podstawie nowej normy, mog si rni nawet
znacznie (powyej skoku w typoszeregach urzdze) od wielkoci, dobranych na pod-
stawie normy dotychczasowej.
24 I
5. Obliczanie projektowej straty ciepa do gruntu

5.1 Wprowadzenie
Na potrzeby normy PN-EN 12831:2006 straty ciepa mog by obliczane wg normy EN
ISO 13370:
w sposb szczegowy
lub w sposb uproszczony, podany w normie PN-EN 12831:2006.
Sposb uproszczony polega na wykorzystywaniu tabel i wykresw, sporzdzonych dla
wybranych przypadkw. W tym przypadku nie uwzgldnia si mostkw cieplnych.
Norma PN-EN 12831:2006 podaje rwnie uproszczony sposb oblicze dla podziemia
nieogrzewanego i podogi podniesionej z wykorzystaniem wspczynnika redukcji tem-
peratury bu.
5.2 Wspczynnik straty ciepa przez przenikanie do gruntu

Wg normy PN-EN 12831:2006 wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni
ogrzewanej (i) do gruntu (g) w warunkach ustalonych oblicza si w nastpujcy sposb:

H T ,ig = f g1 f g 2 Ak U equiv ,k G w , W/K (5.1)
k
gdzie:
fg1 wspczynnik korekcyjny, uwzgldniajcy wpyw rocznych waha tempe-
ratury zewntrznej (zgodnie z zacznikiem krajowym do normy PN-EN
12831:2006 warto orientacyjna wynosi 1,45);
fg2 wspczynnik redukcji temperatury, uwzgldniajcy rnic midzy red-
ni roczn temperatur zewntrzn i projektow temperatur ze-
wntrzn;
Ak powierzchnia elementu budynku (k) stykajca si z gruntem, m2;
Uequiv,k rwnowany wspczynnik przenikania ciepa elementu budynku (k);
W/m2K;
Gw wspczynnik uwzgldniajcy wpyw wody gruntowej.
Wspczynnik redukcji temperatury wynosi:
int ,i m,e
f g2 = , (5.2)
int ,i e
gdzie:
m,e roczna rednia temperatura zewntrzna, C;
Woda gruntowa ma najczciej pomijalny wpyw na wymian ciepa w gruncie, chyba
e wystpuje na maej gbokoci i jej strumie jest duy. Wspczynnik uwzgldniajcy
wpyw wody gruntowej Gw oblicza si w jeden z nastpujcych sposobw:
25 I
w sposb szczegowy wg zacznika H do normy PN-EN ISO 13370:2001

lub na podstawie wartoci orientacyjnych, podanych w zaczniku krajowym do
normy PN-EN 12831:2006.
Zacznik krajowy do normy PN-EN 12831:2006 podaje dwie wartoci orientacyjne
wspczynnika Gw:
Gw = 1,15 jeli odlego midzy zaoonym poziomem wody gruntowej i pyt
podogi jest mniejsza ni1 m,
Gw = 1,00 w pozostaych przypadkach.
5.3 Wymiar charakterystyczny podogi

Kluczowym pojciem dla okrelania strat ciepa przez podog do gruntu jest wymiar
charakterystyczny podogi B', okrelony rwnaniem:
A
B = , m (5.3)
P
1
2
gdzie:
A pole powierzchni podogi, m2;
P obwd podogi (uwzgldniajcy tylko ciany zewntrzne), m.
Obwd podogi P uwzgldnia dugo cakowit cian zewntrznych, oddzielajcych
ogrzewany budynek od otoczenia zewntrznego lub nieogrzewanej przestrzeni, lecej
poza izolowan obudow budynku (np. dobudowane garae, pomieszczenia gospodar-
cze itp.)
Wymiar charakterystyczny podogi B' zdefiniowany jest w normie PN-EN ISO 13370:2001
w odniesieniu do caego budynku. Natomiast zgodnie z norm PN-EN 12831:2006 wy-
miar ten dla poszczeglnych pomieszcze powinien by okrelany w jeden z nastpuj-
cych sposobw:
dla pomieszcze bez cian zewntrznych stosuje si warto B' obliczon dla ca-
ego budynku;
dla wszystkich pomieszcze z dobrze izolowan podog (Upodogi < 0,5 W/m2K)
rwnie stosuje si warto B' obliczon dla caego budynku;
dla pozostaych pomieszcze (pomieszczenia ze cianami zewntrznymi oraz
jednoczenie ze sabo izolowan podog) warto B' naley oblicza oddzielnie
dla kadego pomieszczenia.
Naley zwrci uwag, e wzoru (5.3) nie da si zastosowa dla pomieszcze bez cian
zewntrznych, gdy obwd P wynosi wwczas zero (zgodnie z powyszym stosuje si
wtedy warto obliczon dla caego budynku).
5.4 Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa

Wartoci rwnowanego wspczynnika przenikania ciepa podg i cian stykajcych
si z gruntem mona odczyta z wykresw (rys. 5.15.4) lub tabel 5.15.4. Naley zwrci
uwag, e tabele i wykresy zostay opracowane tylko dla wybranych przypadkw.
26 I
Uequiv,k, W/m K
2
z=0m
B', m
a - podoga betonowa (bez izolacji)
Rys. 5.1. Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa podogi na poziomie terenu. Na podstawie [20]
Tabela 5.1. Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa podogi na poziomie terenu [20]
Warto B' Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa podogi Uequiv,bf (dla z = 0 m)

m W/m2K
bez izolacji Upodogi = Upodogi = Upodogi = Upodogi =
2,0 W/m2K 1,0 W/m2K 0,5 W/m2K 0,25 W/m2K
2 1,30 0,77 0,55 0,33 0,17
4 0,88 0,59 0,45 0,30 0,17
6 0,68 0,48 0,38 0,27 0,17
8 0,55 0,41 0,33 0,25 0,16
10 0,47 0,36 0,30 0,23 0,15
12 0,41 0,32 0,27 0,21 0,14
14 0,37 0,29 0,24 0,19 0,14
16 0,33 0,26 0,22 0,18 0,13
18 0,31 0,24 0,21 0,17 0,12
20 0,28 0,22 0,19 0,16 0,12
27 I
Uequiv,k, W/m K
2
z = 1,5 m
B', m
Rys. 5.2. Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa podogi ogrzewanego podziemia z pyt podogi
pooon 1,5 m poniej poziomu terenu. Na podstawie [20]
Tabela 5.2. Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa podogi ogrzewanego podziemia z pyt
podogi pooon 1,5 m poniej poziomu terenu [20]
Warto B' Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa podogi Uequiv,bf (dla z = 1,5 m)
m W/m2K
2,0 W/m2K 1,0 W/m2K 0,5 W/m2K 0,25 W/m2K
2 0,86 0,58 0,44 0,28 0,16
4 0,64 0,48 0,38 0,26 0,16
6 0,52 0,40 0,33 0,25 0,15
8 0,44 0,35 0,29 0,23 0,15
10 0,38 0,31 0,26 0,21 0,14
12 0,34 0,28 0,24 0,19 0,14
14 0,30 0,25 0,22 0,18 0,13
16 0,28 0,23 0,20 0,17 0,12
18 0,25 0,22 0,19 0,16 0,12
20 0,24 0,20 0,18 0,15 0,11
28 I
Uequiv,k, W/m K
2
z=3m
B', m
Rys. 5.3. Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa podogi ogrzewanego podziemia z pyt podogi
pooon 3,0 m poniej poziomu terenu. Na podstawie [20]
Tabela 5.3. Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa podogi ogrzewanego podziemia z pyt
podogi pooon 3,0 m poniej poziomu terenu [20]
Warto B' Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa podogi Uequiv,bf (dla z = 3,0 m)
m W/m2K
2,0 W/m2K 1,0 W/m2K 0,5 W/m2K 0,25 W/m2K
2 0,63 0,46 0,35 0,24 0,14
4 0,51 0,40 0,33 0,24 0,14
6 0,43 0,35 0,29 0,22 0,14
8 0,37 0,31 0,26 0,21 0,14
10 0,32 0,27 0,24 0,19 0,13
12 0,29 0,25 0,22 0,18 0,13
14 0,26 0,23 0,20 0,17 0,12
16 0,24 0,21 0,19 0,16 0,12
18 0,22 0,20 0,18 0,15 0,11
20 0,21 0,18 0,16 0,14 0,11
29 I
Uequiv,k, W/m K
2
2
Uc iany , W/m K
Rys. 5.4. Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa ciany ogrzewanego podziemia. Na podstawie
[20]
Tabela 5.4. Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa ciany ogrzewanego podziemia [20]
Uciany Rwnowany wspczynnik przenikania ciepa ciany Uequiv,bw

W/m2K W/m2K
z=Om z=1m z=2m z=3m
0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
0,50 0,44 0,39 0,35 0,32
0,75 0,63 0,54 0,48 0,43
1,00 0,81 0,68 0,59 0,53
1,25 0,98 0,81 0,69 0,61
1,50 1,14 0,92 0,78 0,68
1,75 1,28 1,02 0,85 0,74
2,00 1,42 1,11 0,92 0,79
2,25 1,55 1,19 0,98 0,84
2,50 1,67 1,27 1,04 0,88
2,75 1,78 1,34 1,09 0,92
3,00 1,89 1,41 1,13 0,96
30 I
6. Obliczanie projektowej wentylacyjnej straty ciepa

w przypadku wentylacji naturalnej
6.1 Wprowadzenie
W normie PNEN 12831 [20] w miejsce dotychczasowego pojcia zapotrzebowanie na
ciepo do wentylacji wystpuje projektowa wentylacyjna strata ciepa.
Dotychczasowa norma PN-B-03406:1994 okrelaa zapotrzebowanie na ciepo do wen-
tylacji na podstawie strumienia powietrza wymaganego ze wzgldw higienicznych.
Natomiast wg normy PNEN 12831 naley rwnie okreli strumie powietrza infiltru-
jcego i przyj wiksz z tych dwch wartoci.
6.2 Projektowa wentylacyjna strata ciepa

Norma PNEN 12831 podaje wzr do obliczania projektowej wentylacyjnej straty ciepa
przestrzeni ogrzewanej:
V ,i = H V ,i ( int ,i e ), W (6.1)
gdzie:
HV,i wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa, W/K;
6.3 Wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa

Jak wynika z rwnania (6.1) wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa HV,i
odnosi strat ciepa do rnicy temperatury wewntrznej i zewntrznej. Wspczynnik
ten oblicza si w nastpujcy sposb:
H V ,i = V&i c p , W/K (6.2)
gdzie:
V&i strumie objtoci powietrza wentylacyjnego przestrzeni ogrzewanej (i),
m3/s;
gsto powietrza w temperaturze i,int, kg/m3;
cp ciepo waciwe powietrza w temperaturze i,int, J/kgK.
Pomijajc dla uproszczenia zmienno wartoci gstoci i ciepa waciwego powietrza
w funkcji temperatury i odnoszc strumie powietrza do jednej godziny, rwnanie (6.2)
przyjmuje nastpujc posta:
H V ,i = 0,34 V&i , W/K (6.3)
gdzie:
m3/h.
Sposb okrelania strumienia objtoci powietrza wentylacyjnego zaley od tego, czy w
pomieszczeniu znajduje si instalacja wentylacyjna czy nie.
31 I
6.4 Strumie objtoci powietrza wentylacyjnego

W przypadku braku instalacji wentylacyjnej zakada si, e powietrze dopywajce do
pomieszczenia charakteryzuje si parametrami powietrza zewntrznego.
Jako warto strumienia objtoci powietrza wentylacyjnego naley przyj wiksz z
dwch wartoci:
warto strumienia powietrza na drodze infiltracji V&inf ,i ,
minimalna warto strumienia powietrza wentylacyjnego, wymagana ze wzgl-

dw higienicznych V&min ,i .
V&i = max (V&inf,i , V&min ,i ), m 3 /h (6.4)
Dokadn metod okrelania strumienia objtoci powietrza w budynku podano w PN-

EN 13465 [18]. Natomiast norma PNEN 12831 zawiera zalenoci uproszczone, ktre
przytoczono poniej.
6.5 Infiltracja przez obudow budynku

Norma PNEN 12831 podaje wzr na obliczanie strumienia powietrza infiltrujcego do
przestrzeni ogrzewanej (i):
V&inf ,i = 2 Vi n50 ei i , m 3 /h (6.5)
gdzie:
Vi kubatura przestrzeni ogrzewanej (i) (obliczona na podstawie wymiarw
wewntrznych), m3;
n50 krotno wymiany powietrza wewntrznego, wynikajca z rnicy cinie-
nia 50 Pa midzy wntrzem a otoczeniem budynku, z uwzgldnieniem
wpywu nawiewnikw powietrza (tabela 6.1), h1;
ei wspczynnik osonicia (tabela 6.2);
i wspczynnik poprawkowy uwzgldniajcy wzrost prdkoci wiatru w za-
lenoci od wysokoci pooenia przestrzeni ogrzewanej ponad poziomem
terenu (tabela 6.3).
Wspczynnik 2 w rwnaniu (6.5) uwzgldnia najbardziej niekorzystny przypadek, w
ktrym cae infiltrujce powietrze wpywa do budynku z jednej strony.
32 I
Tabela 6.1. Krotno wymiany powietrza dotyczca caego budynku [20]
Konstrukcja n50
h1
Stopie szczelnoci obudowy budynku
(jako uszczelek okiennych)
wysoki (wysoka ja- redni (okna z po- niski (pojedynczo
ko uszczelek w dwjnym oszkleniem, oszklone okna, bez
oknach i drzwiach) uszczelki standardo- uszczelek)
we)
budynki jednorodzinne <4 410 > 10
inne mieszkania <2 25 >5
lub budynki
Tabela 6.2. Wspczynnik osonicia. Na podstawie [20]
Klasy osonicia e
Ilo odsonitych otworw w przestrzeni ogrzewanej
(okna i drzwi)
0 1 >1
Brak osonicia
(budynek w wietrznej prze- 0 0,03 0,05
strzeni, wysokie budynki w cen-
trach miast)
rednie osonicie
(budynki na prowincji z drze- 0 0,02 0,03
wami lub innymi budynkami
wok nich, przedmiecia)
Dobrze osonite
(budynki rednio wysokie 0 0,01 0,02
w centrach miast, budynki
w lasach)
Tabela 6.3. Wspczynnik poprawkowy ze wzgldu na wysoko [20]
Wysoko przestrzeni ogrzewanej ponad poziomem terenu

(wysoko rodka pomieszczenia ponad poziomem terenu)
0 10 m 1,0
>10 30 m 1,2
>30 m 1,5
33 I
6.6 Minimalny strumie objtoci powietrza ze wzgldw higienicznych

Minimalny strumie objtoci powietrza, wymagany ze wzgldw higienicznych, do-
pywajcy do przestrzeni ogrzewanej (i) moe by okrelony w sposb nastpujcy:
V&min ,i = n min Vi , m 3 /h (6.6)
gdzie:
nmin minimalna krotno wymiany powietrza na godzin (tabela 6.4), h1;
Vi kubatura przestrzeni ogrzewanej (i) (obliczona na podstawie wymiarw
wewntrznych), m3.
Tabela 6.4. Minimalna krotno wymiany powietrza zewntrznego [20]
Typ pomieszczenia nmin

h1
Pomieszczenie mieszkalne (orientacyjnie) 0,5
Kuchnia lub azienka z oknem 0,5
Pokj biurowy 1,0
Sala konferencyjna, sala lekcyjna 2,0
Krotnoci wymiany powietrza podane w tabeli 6.4 odniesione s do wymiarw we-

wntrznych. Jeli w obliczeniach stosowane s wymiary zewntrzne, wartoci krotnoci
wymiany powietrza podane w tabeli naley pomnoy przez stosunek midzy kubatur
wewntrzn i zewntrzn (w przyblieniu mona przyj 0,8).
W przypadku otwartych kominkw naley przyjmowa wysze wartoci strumienia
powietrza, wymagane ze wzgldu na proces spalania.

Przy obliczaniu strumienia powietrza infiltrujcego do poszczeglnych przestrzeni
ogrzewanych w rwnaniu (6.5) wystpuje wspczynnik 2, uwzgldniajcy najbardziej
niekorzystny przypadek, w ktrym cae infiltrujce powietrze wpywa do budynku z
jednej strony (patrz punkt 6.5). Natomiast w przypadku obliczania obcienia cieplnego
caego budynku, taka konieczno nie zachodzi, poniewa najgorszy przypadek nie wy-
stpi jednoczenie w pomieszczeniach z obu stron budynku. Dlatego sum strumieni
powietrza infiltrujcego do poszczeglnych przestrzeni ogrzewanych naley pomnoy
przez 0,5. W zwizku z tym strumie powietrza infiltrujcego dla budynku okrela si
w nastpujcy sposb:
V& i = max(0,5 V&inf,i , V& ),

min ,i m 3 /h (6.7)
6.8 Przykad
Obliczy warto projektowej wentylacyjnej straty ciepa dla pokoju mieszkalnego, dla
nastpujcych zaoe:
kubatura: 35 m3,
rodzaj budynku: wielorodzinny,
stopie szczelnoci obudowy budynku: redni,
34 I
klasa osonicia: rednie osonicie,

ilo odsonitych otworw w przestrzeni ogrzewanej: 1,
wysoko rodka pomieszczenia ponad poziomem terenu: 14,5 m,
lokalizacja: Pozna.

Kolejno oblicze przedstawiono na rys. 6.1.
Minimalny strumie
Strumie powietrza
powietrza, wymagany ze
infiltrujcego
wzgldw higienicznych
max
Strumie powietrza
wentylacyjnego
Wspczynnik projektowej
wentylacyjnej straty ciepa
Projektowa wentylacyjna
strata ciepa
Rys. 6.1. Kolejno oblicze projektowej wentylacyjnej straty ciepa wg PNEN 12831. Opracowanie wa-
sne.
Warto n50 przyjto 3,5 h1 (na podstawie tabeli 6.1).
Strumie powietrza infiltrujcego do przestrzeni ogrzewanej (i):

V&inf = 2 V n50 e = 2 35 3,5 0,02 1,2 = 5,88 m 3 /h
Minimalny strumie objtoci powietrza, wymagany ze wzgldw higienicznych:

V&min = 0,5 35 = 17,50 m 3 /h
Strumie objtoci powietrza wentylacyjnego:

( )
V& = max V&inf , V&min = max(5,88; 17,50) = 17,50 m 3 /h
35 I
W omawianym przykadzie minimalny strumie objtoci powietrza, wymagany ze

wzgldw higienicznych, przewysza strumie powietrza infiltrujcego. Dzieje si tak w
przypadku wikszoci typowych budynkw do 10 m wysokoci [2].
Wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa:
H V = 0,34 V&i = 0,34 17,50 = 5,95 W/K
Projektowa wentylacyjna strata ciepa:

V = H V ( int e ) = 5,95 [20 ( 18)] = 226 W

Dla porwnania poniej przedstawiono obliczenie zapotrzebowania na ciepo do wen-
tylacji wg PN-B-03406:1994:
Qw = [0,34(t i t e ) 9]V = [0,34(20 ( 18)) 9]35 = 137 W

W tym przypadku warto obliczona wg PNEN 12831 jest znacznie wysza (o 65%) ni
otrzymana wg PN-B-03406:1994. Wynika to przede wszystkim z faktu, e zgodnie z
norm PN-B-03406:1994 w zapotrzebowaniu na ciepo do wentylacji uwzgldniao si
(odejmowao si) wewntrzne zyski ciepa (7 lub 9 W/m3).
36 I
7. Obliczanie projektowej wentylacyjnej straty ciepa

w przypadku instalacji wentylacyjnej
7.1 Wprowadzenie
Jeeli instalacja wentylacyjna nie jest zidentyfikowana, wentylacyjne straty ciepa okre-
la si tak, jak w przypadku budynku bez instalacji wentylacyjnej (z wentylacj natural-
n).
Powietrze nawiewane do przestrzeni ogrzewanej przez instalacj wentylacyjn moe
mie rn temperatur. Norma PNEN 12831 operuje wartoci strumienia powietrza
wentylacyjnego przy zaoeniu, e jego temperatura jest rwna projektowej tempera-
turze zewntrznej. Natomiast w przypadku wyszej temperatury powietrza warto
strumienia jest odpowiednio redukowana obliczeniowo.
7.2 Projektowa wentylacyjna strata ciepa

Wzr na projektow wentylacyjn strat ciepa jest taki sam, jak w przypadku wentyla-
cji naturalnej:
V ,i = H V ,i ( int ,i e ), W (7.1)
gdzie:
HV,i wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa, W/K;
i,int projektowa temperatura wewntrzna przestrzeni ogrzewanej (i), C;
7.3 Wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa

Rwnie wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa oblicza si w sposb
analogiczny, jak w przypadku wentylacji naturalnej. Wspczynnik ten odnosi strat
ciepa do rnicy temperatury wewntrznej i zewntrznej.
H V ,i = V&i c p , W/K (7.2)
gdzie:
m3/s;
gsto powietrza w temperaturze i,int, kg/m3;
cp ciepo waciwe powietrza w temperaturze i,int, J/kgK.
Pomijajc dla uproszczenia zmienno wartoci gstoci i ciepa waciwego powietrza
w funkcji temperatury i odnoszc strumie powietrza do jednej godziny, rwnanie (7.2)
przyjmuje nastpujc posta:
H V ,i = 0,34 V&i , W/K (7.3)
gdzie:
m3/h.
37 I
7.4 Strumie objtoci powietrza wentylacyjnego

Norma PNEN 12831 podaje nastpujcy sposb obliczania strumienia powietrza wen-
tylacyjnego strefy ogrzewanej (i) w przypadku wystpowania instalacji wentylacyjnej:
V&i = V&inf,i + V&su,i f V ,i + V&mech,inf ,i , m 3 /h (7.4)
gdzie:
V&inf,i strumie powietrza infiltrujcego do przestrzeni ogrzewanej (i), m3/h;
V&su,i strumie objtoci powietrza doprowadzonego do przestrzeni ogrzewa-

nej (i), m3/h;
fV,i wspczynnik redukcji temperatury;
V&mech,inf ,i nadmiar strumienia objtoci powietrza usuwanego z przestrzeni
ogrzewanej (i), m3/h.
Obliczony w ten sposb strumie powietrza mona okreli jako cieplnie rwnowa-
ny (w artykule [2] uywane jest okrelenie termicznie efektywny thermisch wirk-
sam), tzn. taki, ktrego podgrzanie od temperatury zewntrznej do temperatury po-
wietrza wewntrznego wymagaoby takiej samej iloci ciepa, co podgrzanie rzeczywi-
stych strumieni przy ich rzeczywistych wartociach temperatury. Z punktu widzenia
zapotrzebowania na ciepo, strumie ten jest traktowany w dalszych obliczeniach, tak
jak byby to strumie powietrza o temperaturze zewntrznej.
Okrelanie strumienia powietrza infiltrujcego oraz minimalnego strumienia powietrza
ze wzgldw higienicznych, zostao omwione w rozdziale 6.
Wg normy PNEN 12831 strumie powietrza wentylacyjnego V&i nie powinien by
mniejszy od minimalnego strumienia powietrza ze wzgldw higienicznych. Rozumie-
jc literalnie zapis w normie, mona doj do wniosku, e wymaganie to dotyczy stru-
mienia, obliczonego wg rwnania (7.4). Jednak naley zwrci uwag, e warto V&i
uwzgldnia wspczynnik redukcji temperatury. Dlatego wydaje si wystarczajcym,
aby niemniejszy ni strumie minimalny by rzeczywisty strumie powietrza zewntrz-
nego, a nie strumie termicznie rwnowany (patrz przykad). Odnoszenie wymaga
higienicznych do strumienia zredukowanego obliczeniowo (cieplnie rwnowanego),
ktry moe by znacznie mniejszy od rzeczywistego, podwaaoby natomiast m.in. ce-
lowo stosowania odzysku ciepa z powietrza wentylacyjnego.
7.5 Strumie powietrza doprowadzonego

Jeli instalacja wentylacyjna jest zidentyfikowana, strumie powietrza infiltrujcego do
przestrzeni ogrzewanej (i) okrela si na podstawie projektu instalacji.
Powietrze dostarczane do pomieszczenia ma zazwyczaj temperatur wysz od projek-
towej temperatury zewntrznej. W tym przypadku naley pomnoy strumie powie-
trza przez wspczynnik redukcji temperatury:
int ,i su ,i
f V ,i = (7.5)
int ,i e
38 I
gdzie:
su,i temperatura powietrza dostarczanego do przestrzeni ogrzewanej (i), C;
Wspczynnik redukcji temperatury umoliwia przeliczenie strumienia objtoci powie-
trza dostarczanego o danej temperaturze na odpowiedni strumie powietrza o tempe-
raturze zewntrznej, ktrego podgrzanie do temperatury powietrza wewntrznego
wymaga takiej samej iloci ciepa.
7.6 Odzysk ciepa

Jeli stosowany jest system odzysku ciepa, temperatura su,i moe by obliczona na
podstawie efektywnoci (sprawnoci) odzysku ciepa. Jeli przy odzysku ciepa nie za-
chodzi jednoczenie wymiana wilgoci (np. w wymienniku pytowym rys. 7.1) oraz
strumie powietrza nawiewanego rwny jest strumieniowi powietrza wywiewanego,
zachodzi nastpujca rwno [6]:
su ,i = e + V ( int ,i e ) (7.6)
gdzie:
V efektywno (sprawno) odzysku ciepa;
pozostae oznaczenia jw.
Ukad temperatur pokazano na przykadzie wymiennika pytowego na rys. 7.1.
int,i e
su,i
Rys. 7.1. Schemat wymiennika pytowego
Orientacyjne wartoci efektywnoci odzysku ciepa dla rnych systemw podano w

tabeli 7.1 [1].
39 I
Tabela 7.1. Porwnanie systemw odzysku ciepa. Na podstawie [1]
System odzysku Efektywno Powietrze Czci rucho- Moliwo

ciepa odzysku cie- nawiewane me wymiany
pa (bez odzy- i wywiewane wilgoci
sku wilgoci) w jednej centrali
Wymiennik py- 50-60% tak nie nie
towy
Rekuperacja po- 40-50% nie tak nie
rednia
Rurka cieplna 50-60% tak nie nie
Wymiennik obro- 65-80% tak tak w maym stop-
towy bez odzysku niu
wilgoci
Wymiennik obro- 65-80% tak tak tak
towy z odzyskiem
wilgoci
W tym miejscu warto zauway, e po podstawieniu temperatury powietrza dostarcza-

nego z rwnania (7.6) do rwnania (7.5) otrzymamy:
int ,i e V ( int ,i e )
f V ,i = (7.7)
int ,i e
(1 V )( int ,i e )
f V ,i = (7.8)
int ,i e
W zwizku z tym, wspczynnik redukcji temperatury w przypadku odzysku ciepa z

powietrza usuwanego, przy podanych wyej zaoeniach, mona obliczy z nastpuj-
cego rwnania:
f V ,i = 1 V (7.9)
7.7 Nadmiar strumienia powietrza usuwanego

Norma zakada, e jeeli strumie powietrza usuwanego z pomieszczenia jest wikszy
od strumienia dostarczanego, to powstaa rnica jest kompensowana przez strumie
powietrza zewntrznego, dopywajcego przez obudow budynku.
Jeeli nadmiar strumienia powietrza usuwanego nie jest inaczej okrelony, to jego war-
to w odniesieniu do caego budynku mona obliczy w nastpujcy sposb:
V&mech,inf = max(V&ex V&su , 0 ), m 3 /h (7.10)
gdzie:
V&ex strumie objtoci powietrza usuwanego w odniesieniu do caego bu-
dynku, m3/h;
V&su strumie objtoci powietrza doprowadzonego w odniesieniu do caego
budynku, m3/h.
40 I
W budynkach mieszkalnych, strumie objtoci powietrza doprowadzanego w odnie-

sieniu do caego budynku jest czsto przyjmowany jako rwny zeru.
Warto nadmiaru strumienia powietrza usuwanego dla caego budynku, otrzyman
wg rwnania (7.10), rozdziela si nastpnie na poszczeglne przestrzenie budynku na
podstawie ich przepuszczalnoci. Jeli przepuszczalnoci nie zostay okrelone, rozdzia
strumienia powietrza zewntrznego moe by przeprowadzony w sposb uproszczony,
proporcjonalnie do kubatury kadej przestrzeni:
Vi
V&mech,inf ,i = V&mech,inf , m 3 /h (7.11)
Vi
gdzie:
Vi kubatura przestrzeni (i), m3.
W analogiczny sposb mona rozdziela strumie powietrza dostarczonego do caego
budynku.

Strumie powietrza infiltrujcego dla caego budynku norma okrela w nastpujcy
sposb:
V& i = 0,5 V&inf,i + (1 V ) V&su,i + V&mech,inf ,i , m 3 /h (7.12)
Podobnie jak w rwnaniu dla wentylacji naturalnej, przed sum strumieni powietrza
infiltrujcego wystpuje mnonik 0,5. Wynika on z tego, e przy obliczaniu strumienia
powietrza infiltrujcego do poszczeglnych przestrzeni ogrzewanych stosuje si wsp-
czynnik 2, uwzgldniajcy najbardziej niekorzystny przypadek, w ktrym cae infiltruj-
ce powietrze wpywa do budynku z jednej strony. Natomiast w przypadku obliczania
obcienia cieplnego caego budynku, nie zachodzi konieczno uwzgldniania mno-
nika 2, poniewa wyej opisana niekorzystna sytuacja nie wystpi jednoczenie w po-
mieszczeniach z obu stron budynku (patrz punkt 6.7).
Dodatkowo norma mwi, e jeli dostarczane powietrze jest ogrzewane przez ssiedni
instalacj (instalacj wentylacyjn), naley uwzgldni to w obliczeniach wymaganego
obcienia cieplnego do zwymiarowania rda ciepa.
7.9 Przykad
Obliczy warto projektowej wentylacyjnej straty ciepa dla pokoju mieszkalnego, dla
nastpujcych zaoe:
kubatura: 35 m3,
rodzaj budynku: wielorodzinny,
stopie szczelnoci obudowy budynku: redni,
klasa osonicia: rednie osonicie,
ilo odsonitych otworw w przestrzeni ogrzewanej: 1,
wysoko rodka pomieszczenia ponad poziomem terenu: 14,5 m,
strumie objtoci pow. doprowadzonego do przestrzeni ogrzewanej: 25 m3/h,
nadmiar strumienia objtoci pow. usuwanego z przestrzeni ogrz.: 0 m3/h,
41 I
zastosowano wymiennik pytowy do odzysku ciepa z powietrza usuwanego o

efektywnoci 60% (strumie powietrza usuwanego jest rwny strumieniowi
powietrza dostarczanego), brak recyrkulacji powietrza,
lokalizacja: Pozna.

Kolejno oblicze przedstawiono na rys. 7.2.
Strumie powietrza
wentylacyjnego
Sprawdzenie warunku
minimalnego strumienia
objtoci powietrza
ze wzgldw higienicznych
Wspczynnik projektowej
wentylacyjnej straty ciepa
Projektowa wentylacyjna
strata ciepa
Rys. 7.2. Kolejno oblicze projektowej wentylacyjnej straty ciepa wg PNEN 12831. Opracowanie wa-
sne.
Warto n50 przyjto 3,5 h1 (na podstawie tabeli 6.1), e = 0,02 (tabela 6.2), = 1,2 (tabela
6.3).
Strumie powietrza infiltrujcego do przestrzeni ogrzewanej (i):
V&inf = 2 V n50 e = 2 35 3,5 0,02 1,2 = 5,88 m 3 /h
Temperatura powietrza dostarczanego do przestrzeni ogrzewanej z uwzgldnieniem

odzysku ciepa z powietrza usuwanego:
su ,i = e + V ( int,i e ) = 18 + 0,6[20 ( 18)] = 4,8C
Wspczynnik redukcji temperatury wg rwnania (7.5):
int ,i su ,i 20 4,8
f V ,i = = = 0,4
int ,i e 20 ( 18)
Wspczynnik redukcji temperatury mona rwnie obliczy wg rwnania (7.9):

f V ,i = 1 V = 1 0,6 = 0,4
42 I
Strumie objtoci powietrza wentylacyjnego:

V&i = V&inf,i + V&su,i f V ,i + V&mech,inf ,i = 5,88 + 25 0,4 + 0 = 15,88 m 3 /h
Minimalny strumie objtoci powietrza, wymagany ze wzgldw higienicznych:

V&min = 0,5 35 = 17,50 m 3 /h
Obliczona warto termicznie rwnowanego strumienia objtoci powietrza wentyla-

cyjnego (15,88 m3/h) jest mniejsza od wartoci minimalnej, wymaganej ze wzgldw
higienicznych (17,50 m3/h). Jednak obliczona w sposb podany w normie moc ciepa
pozwoli na podgrzanie strumienia powietrza 30,88 m3/h, ktry jest prawie dwa razy
wikszy od strumienia minimalnego. Dlatego do dalszych oblicze wydaje si celowe
przyj warto zredukowan 15,88 m3/h. Warto strumienia jest redukowana, ponie-
wa dalej, przy obliczaniu straty ciepa, zakada si, e powietrze jest podgrzewane od
temperatury zewntrznej.
Wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa:
H V = 0,34 V&i = 0,34 15,88 = 5,40 W/K
Projektowa wentylacyjna strata ciepa:

V = H V ( int e ) = 5,40 [20 ( 18)] = 205 W
Natomiast przyjmujc zgodnie z zapisem w normie PNEN 12831:2006 strumie obj-

toci powietrza wentylacyjnego jako rwny minimalnemu strumieniowi objtoci po-
wietrza wymaganemu ze wzgldw higienicznych, wspczynnik projektowej wentyla-
cyjnej straty ciepa wynosi:
H V = 0,34 V&i = 0,34 17,5 = 5,95 W/K
Natomiast projektowa wentylacyjna strata ciepa wynosi w tym przypadku:

V = H V ( int e ) = 5,95 [20 ( 18)] = 226 W
Otrzymana w ten sposb warto jest wysza, poniewa nie w peni uwzgldnia korzy-
ci wynikajce z zastosowania systemu odzysku ciepa z powietrza usuwanego.

Dla porwnania poniej przedstawiono obliczenie zapotrzebowania na ciepo do
wentylacji wg PN-B-03406:1994. Norma ta nie przewidywaa jasno moliwoci
wsppracy instalacji grzewczej i wentylacyjnej. Jednak po uwzgldnieniu poprawki,
zaproponowanej przez Piotra Wereszczyskiego [8], mona zapisa:
Qw = 0,34(t i t n )V&w q zc V = 0,34(20 4,8)25 9 35 = 155 315 = 186 W
Poniewa obliczona warto jest ujemna, naley zgodnie z norm przyj zero. Oznacza
to, e zaoone w normie zyski ciepa 9 W/m3 pokryj w caoci zapotrzebowanie ciepa
do podgrzania powietrza wentylacyjnego.
43 I
7.10 Podsumowanie
Norma PNEN 12831 przewiduje explicite moliwo wsppracy instalacji centralnego
ogrzewania i instalacji wentylacyjnej, co jest jej zalet w porwnaniu z norm dotych-
czasow. Jednak wydaje si celowym doprecyzowanie warunku minimalnego strumie-
nia powietrza ze wzgldw higienicznych. Zdaniem autorw niniejszy warunek powi-
nien odnosi si do rzeczywistego strumienia powietrza zewntrznego, a nie do stru-
mienia cieplnie rwnowanego (zredukowanego obliczeniowo z uwagi na inn tempe-
ratur powietrza wentylacyjnego ni temperatura zewntrzna). Tak interpretacj po-
twierdza drugie wydanie niemieckiego zacznika krajowego, chocia nie wynika to
jednoznacznie z tekstu samej normy europejskiej.
44 I
8. Nadwyka mocy cieplnej wymagana do skompenso-

wania skutkw osabienia ogrzewania
8.1 Wprowadzenie
Istotn zmian, wprowadzon przez norm PN-EN 12831:2006, w stosunku do metodyki
dotychczasowej jest rozrnienie poj cakowita projektowa strata ciepa i
projektowe obcienie cieplne.
Rnica polega na tym, e projektowe obcienie cieplne obok cakowitej
projektowej straty ciepa uwzgldnia dodatkowo nadwyk mocy cieplnej, wymagan
do skompensowania skutkw osabienia ogrzewania (rys. 8.1).
Projektowa strata ciepa Wentylacyjna

przez przenikanie strata ciepa
Projektowe Cakowita projektowa Nadwyka mocy cieplnej

obcienie cieplne strata ciepa (skompensowanie skutkw
osabienia ogrzewania)
Rys. 8.1. Porwnanie poj cakowita projektowa strata ciepa i projektowe obcienie cieplne
Projektowe obcienie cieplne przestrzeni ogrzewanej okrelone jest rwnaniem:

HL ,i = T ,i + V ,i + RH ,i , W (8.1)
gdzie:
T,i projektowa strata ciepa ogrzewanej przestrzeni (i) przez przenikanie, W;
V,i projektowa wentylacyjna strata ciepa ogrzewanej przestrzeni (i), W;
RH,i nadwyka mocy cieplnej wymagana do skompensowania skutkw osa-
bienia ogrzewania strefy ogrzewanej (i), W.
Jak ju wspomniano, w normie PN-B-03406:1994 [13] zrezygnowano z wystpujcego
wczeniej dodatku na przerwy w dziaaniu ogrzewania (czyli odpowiednika
wprowadzonej obecnie nadwyki mocy cieplnej). W momencie wprowadzenia normy
PN-B-03406:1994 wycofanie tego dodatku uzasadniono wzgldami ekonomicznymi
[13]. Miao to zapobiega znacznemu wzrostowi kosztw elementw instalacji (rde
ciepa, grzejnikw, przewodw). Dlatego zaoono cigo dziaania instalacji przy
temperaturze rwnej lub niszej ni 5C.
Natomiast w obecnej sytuacji ekonomicznej stosunek kosztw eksploatacyjnych do
kosztw inwestycyjnych instalacji grzewczych jest znacznie wikszy ni wczeniej i dla-
tego ponowne umoliwienie stosowania osabienia ogrzewania take przy niskich tem-
peraturach zewntrznych wydaje si uzasadnione.
45 I
8.2 Zaoenia metody

Straty ciepa oblicza si, zakadajc ustalony model wymiany ciepa. Natomiast ogrze-
wanie z przerwami lub osabieniem wymaga zapewnienia nadwyki mocy ponad moc,
ktra pozwala pokrywa straty ciepa w warunkach ustalonej wymiany ciepa. Nadwy-
ka ta umoliwia osignicie wymaganej temperatury wewntrznej w okrelonym cza-
sie po okresie osabienia.
Oglnie nadwyka zaley od nastpujcych czynnikw:
pojemnoci cieplnej budynku,
czasu, w ktrym ma by osignita wymagana temperatura wewntrzna,
zakadanego obnienia temperatury w okresie osabienia ogrzewania,
charakterystyk ukadu regulacji instalacji.
Nadwyka mocy cieplnej czasami nie jest wymagana, np.:
jeli ukad regulacji wycza program osabienia w okresie niskich temperatur
zewntrznych (podobnie, jak byo to przyjte w normie PN-B-03406:1994),
straty ciepa mog by ograniczone w okresie osabienia ogrzewania, np. po-
przez zmniejszenie intensywnoci wentylacji.
Zgodnie z norm PN-EN 12831:2006 nadwyka mocy powinna by uzgodniona z

klientem (zleceniodawc).
Nadwyka mocy moe by okrelona metod dokadn na podstawie oblicze dyna-

micznych. Natomiast norma PN-EN 12831:2006 podaje metod uproszczon. Metoda ta
moe by stosowana w odniesieniu do:
budynkw mieszkalnych (okres osabienia do 8 godzin, konstrukcja nie jest lek-
ka),
budynkw niemieszkalnych (okres osabienia weekendowego do 48 godzin,
okres uytkowania do 8 godzin dziennie, projektowa temperatura wewntrzna
od 20C do 22C).
Efektywna masa budynku jest klasyfikowana w trzech kategoriach:
dua masa budynku (betonowe podogi i sufity poczone ze cianami z cegy
lub betonu);
rednia masa budynku (betonowe podogi i sufity oraz lekkie ciany);
lekka masa budynku (podwieszone sufity i podniesione podogi oraz lekkie cia-
ny).
8.3 Wspczynnik nagrzewania

Nadwyka mocy cieplnej do skompensowania skutkw osabienia dla przestrzeni
ogrzewanej (i) moe by okrelona w nastpujcy sposb:
RH ,i = Ai f RH , W (8.2)
46 I
gdzie:
Ai wewntrzna powierzchnia podogi przestrzeni ogrzewanej (i), m2;
fRH wspczynnik nagrzewania.
Wspczynnik nagrzewania fRH zaley od zaoonego obnienia temperatury w okresie
osabienia ogrzewania i czasu nagrzewania, w ktrym ma by osignita wymagana
temperatura wewntrzna. Wartoci wspczynnika nagrzewania s podane w zaczni-
ku krajowym do normy PN-EN 12831:2006 (tabela 8.1 i 8.2). Wartoci podane w tabelach
odnosz si do wewntrznej powierzchni podogi i mog by stosowane dla pomiesz-
cze, ktrych rednia wysoko nie przekracza 3,5 m. Wartoci tych nie stosuje si w
przypadku elektrycznego ogrzewania akumulacyjnego.
Tabela 8.1. Wspczynnik nagrzewania w budynkach niemieszkalnych, osabienie nocne maksimum

przez 12 h [20]
Czas Wspczynnik nagrzewania fRH ,

nagrzewa- W/m2
nia,
Zakadane obnienie temperatury podczas osabieniaa
godz.
2K 3K 4K
masa budynku masa budynku masa budynku
niska rednia dua niska rednia dua niska rednia dua
1 18 23 25 27 30 27 36 27 31
2 9 16 22 18 20 23 22 24 25
3 6 13 18 11 16 18 18 18 18
4 4 11 16 6 13 16 11 16 16
a
W dobrze izolowanych szczelnych budynkach wystpienie spadku temperatury wewntrznej podczas osabienia o
wicej ni 2 do 3 K nie jest bardzo prawdopodobne. Zaley to od warunkw klimatycznych i masy cieplnej budynku.
Tabela 8.2. Wspczynnik nagrzewania w budynkach mieszkalnych, osabienie nocne maksimum przez
8 h [20]
Czas Wspczynnik nagrzewania fRH ,W/m2

nagrzewa-
Zakadane obnienie temperatury podczas osabieniaa
nia,
godz. 1K 2K 3K
masa budynku dua masa budynku dua masa budynku dua
1 11 22 45
2 6 11 22
3 4 9 16
4 2 7 13
a
W dobrze izolowanych szczelnych budynkach wystpienie spadku temperatury wewntrznej podczas osabienia o
wicej ni 2 do 3 K nie jest bardzo prawdopodobne. Zaley to od warunkw klimatycznych i masy cieplnej budynku.
47 I
8.4 Przykad
Obliczy nadwyk mocy cieplnej do skompensowania skutkw osabienia dla pokoju
mieszkalnego z rys. 8.2, przy nastpujcych zaoeniach:
wysoko pomieszczenia: 2,8 m,
masa budynku: dua,
zakadane obnienie temperatury podczas osabienia nocnego: 2 K,
czas nagrzewania:
a) 1 godz.,
b) 2 godz.
450
40 402,5 15
40
Pokj
+20C
380
2
12,9 m 96,5
332,5
200
120
96,5
15
Rys. 8.2. Rysunek do przykadu. Rzut pomieszczenia
48 I
Rozwizanie:
ad a) Wspczynnik nagrzewania fRH odczytujemy z tabeli 8.2 (budynek mieszkalny):

fRH = 22 W/m2.
RH ,i = Ai f RH = 12,9 22 = 285 W
ad b) Wspczynnik nagrzewania fRH = 11 W/m2.

RH ,i = Ai f RH = 12,9 11 = 142 W
Wyduenie czasu nagrzewania pomieszczenia po osabieniu nocnym z 1 do 2 godzin

spowodowao dwukrotne zmniejszenie wymaganej nadwyki mocy cieplnej. Natomiast
dalsze zwikszanie czasu przyniesie ju znacznie mniejsze redukcje nadwyki mocy.
8.5 Podsumowanie
Zakadanie duego obnienia temperatury w okresie osabienia i krtkiego czasu na-
grzewania po osabieniu powoduje uzyskanie duych wartoci wymaganej nadwyki
mocy cieplnej. Dlatego parametry te naley uzgodni ze zleceniodawc.
Metoda okrelania nadwyki mocy cieplnej do skompensowania skutkw osabienia,
zawarta w normie PN-EN 12831:2006, jest uproszczona. Dokadniejsze wyniki mona
uzyska na drodze oblicze dynamicznych, ktre mog uwzgldnia indywidualne ce-
chy danego budynku.
49 I
9. Obliczanie obcienia cieplnego wysokich pomiesz-

cze
9.1 Wprowadzenie
Podstawowa metoda obliczeniowa podana w normie PN-EN 12831:2006 [20] opiera si
na zaoeniu jednakowej temperatury wewntrznej w ogrzewanym pomieszczeniu.
Zaoenie takie jest spenione z wystarczajc dokadnoci w pomieszczeniach o wy-
sokoci do 5 m. Natomiast w pomieszczeniach wyszych wystpuje znaczny pionowy
gradient temperatury, ktry zwiksza straty ciepa.
Pionowy gradient temperatury zaley od nastpujcych czynnikw:
wysokoci pomieszczenia,
strat ciepa pomieszczenia (poziomu izolacji cieplnej i strefy klimatycznej),
typu i lokalizacji grzejnikw.
Wpyw gradientu temperatury uwzgldnia si w postaci dodatkw do projektowych
strat ciepa. Dodatki te najlepiej byoby okrela na podstawie wynikw dynamicznych
oblicze symulacyjnych, gdy mona by wwczas uwzgldnia indywidualne waciwo-
ci poszczeglnych budynkw.
9.2 Wspczynnik poprawkowy

Norma PN-EN 12831:2006 w zaczniku B podaje orientacyjne wartoci wspczynnika
poprawkowego ze wzgldu na wysoko pomieszczenia (tabela 9.1). Wartoci te mona
stosowa dla budynkw, w ktrych projektowe straty ciepa nie przekraczaj 60 W/m2
powierzchni podogi. Skorygowan cakowit projektow strat ciepa przestrzeni
ogrzewanej (i) oblicza si wwczas w nastpujcy sposb:
i = (T ,i + V ,i ) f h ,i , W (9.1)
gdzie:
T,i projektowa strata ciepa przestrzeni ogrzewanej (i) przez przenikanie, W;
V,i projektowa wentylacyjna strata ciepa przestrzeni ogrzewanej (i), W;
fh,i wspczynnik poprawkowy ze wzgldu na wysoko pomieszczenia, okre-
lany wg tabeli 9.1.
9.3 Przykad
Obliczy cakowit projektow strat ciepa przestrzeni ogrzewanej, dla nastpujcych
zaoe:
projektowa strata ciepa przez przenikanie: 2 540 W,
projektowa wentylacyjna strata ciepa: 450 W,
wysoko pomieszczenia 7 m,
grzejniki konwekcyjne.
50 I
Rozwizanie:
Wspczynnik poprawkowy ze wzgldu na wysoko pomieszczenia odczytujemy z ta-
beli 9.1 fh,i = 1,15.
i = (T ,i + V ,i ) f h ,i = (2 540 + 450) 1,15 = 3 439 W
Tabela 9.1. Wspczynnik poprawkowy ze wzgldu na wysoko pomieszczenia [20]
Wspczynnik fh,i
Sposb ogrzewania Wysoko przestrzeni ogrzewanej
oraz typ i lokalizacja grzejnikw
5 do 10 m 10 do 15 m
GWNIE PRZEZ PROMIENIOWANIE
Ogrzewanie podogowe 1 1
Ogrzewanie sufitowe 1,15 niewaciwe do takiego
(poziom temperatury < 40C) zastosowania
Promienniki o redniej i wysokiej temperatu- 1 1,15
rze umieszczone na duej wysokoci, skiero-
wane ku doowi
GWNIE PRZEZ KONWEKCJ
Ciepe powietrze przy konwekcji naturalnej 1,15 niewaciwe do takiego
zastosowania
OGRZEWANIE POWIETRZNE
Strumie poprzeczny na maej wysokoci 1,30 1,60
Strumie opadajcy z duej wysokoci 1,21 1,45
Poprzeczny strumie powietrza o redniej lub 1,15 1,30
wysokiej temperaturze ze redniej wysokoci
51 I
10. Wspomagane komputerowo obliczanie obcienia

cieplnego budynkw
10.1 Wprowadzenie
W zasadzie moliwe jest przeprowadzanie oblicze obcienia cieplnego wg normy
PNEN 12831:2006 bez wykorzystania komputera. Jednak, zwaszcza w przypadku du-
ych i skomplikowanych budynkw, byaby to czynno bardzo mudna. Dlatego w
praktyce obliczenia te wykonywane s z wykorzystaniem specjalistycznego oprogra-
mowania komputerowego. Wprowadzanie danych i wykonywanie oblicze zostanie
omwione na przykadzie programu Purmo OZC 4.0 [9].
Gwne okno programu zostao przedstawione na rysunku 10.1. Bezporednio pod pa-
skiem menu znajduj si przyciski pozwalajce szybko przecza program pomidzy
poszczeglnymi oknami.
Rys. 10.1. Gwne okno programu Purmo OZC 4.0
10.2 Dane oglne

Wprowadzanie danych rozpoczyna si od danych oglnych. Dane te dotycz caego bu-
dynku. Pomimo duej ilo wywietlanych pl edycyjnych, po uzyskaniu podstawowych
umiejtnoci obsugi programu, wprowadzanie danych oglnych nie jest pracochonne.
Po pierwsze cz pl wypenia si automatycznie. Np. po wybraniu strefy klimatycznej,
w ktrej znajduje si budynek, program automatycznie wywietli projektow tempera-
tur zewntrzn i redni roczn temperatur zewntrzn dla tej strefy. Po drugie cz
pl jest nieobowizkowa. Pola te oznaczone s zielonym tem (rys. 10.2). Nie jest np.
wymagane podanie domylnej wysokoci kondygnacji ani wysokoci
52 I
pomieszcze w wietle, chocia akurat te pola warto wypeni, gdy zaoszczdzi to du-
o pracy na etapie wprowadzania pomieszcze.
Dziedziczenie wartoci. W programie zastosowano technik, polegajc na tym, e

mona wprowadzi dane domylne dla caego budynku (np. wysoko typowego po-
mieszczenia w wietle). Nastpnie program bdzie wykorzystywa te wartoci automa-
tycznie, chyba e na niszym poziomie struktury (na kondygnacji, w strefie lub w po-
mieszczeniu) podana zostanie inna warto. Technika ta pozwala na oszczdno czasu
w przypadku powtarzalnych danych, umoliwiajc jednoczenie wprowadzenie niety-
powych wartoci tam, gdzie to jest konieczne.
Rys. 10.2. Oznaczenie pl nieobowizkowych (zielone to)
Dane oglne podzielone s na cztery zakadki:

Podstawowe dane w tym miejscu wpisuje si najwaniejsze dane dotyczce anali-
zowanego budynku.
Sezonowe zuycie energii wypenienie tej zakadki wymagane jest jedynie w przy-
padku wykonywania oblicze sezonowego zuycia energii.
Wentylacja i wymagania higieniczne zakadk t wypenia si gwnie dla skompli-
kowanych budynkw, w typowych przypadkach wystarcz dane domylne.
Parametry oblicze w tym miejscu ustala si dokadny sposb, w jaki program wy-
kona obliczenia, m.in. metod uwzgldniania mostkw cieplnych.
10.2.1 Podstawowe dane

W zakadce Podstawowe dane istnieje moliwo wyboru normy, wg ktrej program
przeprowadzi obliczenia obcienia cieplnego (zapotrzebowania na moc ciepln) (rys.
10.3). W wersji 4.0 program umoliwia wykonanie oblicze wg nastpujcych norm:
PN-B-03406:1994 [13],
PN-EN 12831:2006 [20].
Rys. 10.3. Wybr normy, wg ktrej program przeprowadzi obliczenia obcienia cieplnego
W tej samej zakadce podaje si rwnie inne podstawowe informacje na temat bu-
dynku, takie jak: jego typ, masywno konstrukcji, stopie szczelnoci, klas osonicia
itd.
53 I
10.2.2 Straty ciepa do ssiednich lokali

Spord parametrw oblicze warto zwrci uwag zwaszcza na sposb, w jaki pro-
gram ma uwzgldnia straty ciepa do ssiednich lokali na wypadek osabienia w nich
ogrzewania.
Jeli istnieje moliwo indywidualnej regulacji temperatury, to wedug nowej normy

temperatur w ssiednim pomieszczeniu, nalecym do innego lokalu, naley przyj-
mowa jako redni arytmetyczn z projektowej temperatury wewntrznej w analizo-
wanym pomieszczeniu i redniej rocznej temperatury zewntrznej.
Takie podejcie ma uwzgldnia moliwo obnienia temperatury w ssiednich loka-

lach w stosunku do wartoci projektowej. Jednak metoda podana w normie PN-EN
12831:2006 wydaje si zbyt ostrona, poniewa czsto zakada temperatur w ssied-
nim lokalu ok. 13C. W zwizku z tym w programie przewidziano dwa dodatkowe wa-
rianty okrelania temperatury w ssiednim lokalu (rys. 10.4):
obliczanie wg normy (redniej arytmetycznej), ale z ograniczeniem (nie mniej ni

podana warto, np. 16C),
nie uwzgldnianie ryzyka obnienia temperatury (tzn. przyjmuje si temperatur

projektow na podstawie funkcji danego pomieszczenia).
Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunkw technicznych, jakim powin-
ny odpowiada budynki i ich usytuowanie, (par. 134, ust. 6) [22] podaje 16C jako mini-
maln warto temperatury wewntrznej w pomieszczeniach o temperaturze oblicze-
niowej (projektowej) 20C lub wyszej i tak warto ograniczenia mona wprowadzi
w programie.
Dostpne w programie dwa dodatkowe warianty obliczania strat ciepa do ssiednich

lokali nie s przewidziane w normie PN-EN 12831:2006.
Rys. 10.4. Wybr sposobu okrelania strat ciepa do ssiednich lokali
10.2.3 Mostki cieplne

W zakadce Parametry oblicze ustala si rwnie sposb uwzgldniania mostkw
cieplnych. Program umoliwia zastosowanie zarwno metody uproszczonej (opcja Ob-
liczaj metod uproszczon), jak i w oparciu o wspczynniki przenikania i dugoci po-
szczeglnych mostkw.
W przypadku metody uproszczonej naley zaznaczy, w ktrych miejscach izolacja
cieplna budynku jest przerwana (rys. 10.5).
54 I
Natomiast dla metody podstawowej, naley z Katalogu mostkw cieplnych, w oparciu

o rozwizania konstrukcyjne budynku, wybra odpowiedni przypadek dla poszczegl-
nych miejsc potencjalnych mostkw cieplnych (rys. 10.6).
Rys. 10.5. Wybr opcji uwzgldniania mostkw cieplnych metod uproszczon
Rys. 10.6. Wybr opcji uwzgldniania mostkw cieplnych metod podstawow
55 I
10.3 Wspczynniki przenikania ciepa
Wspczynniki przenikania ciepa okrela si w oknie Przegrody (rys. 10.7). Okno to za-
wiera dwie zakadki:
Przegrody wielowarstwowe,
Przegrody typowe.
W zakadce Przegrody wielowarstwowe wprowadza si informacje o warstwach prze-
grody i na tej podstawie program oblicza wspczynnik przenikania ciepa. Natomiast
dane o przegrodach o znanych wspczynnikach przenikania ciepa (np. okna) wprowa-
dza si w zakadce Przegrody typowe.
W tym miejscu mona rwnie zmodyfikowa typy mostkw cieplnych, jeli s inne dla
danej przegrody ni te, ktre zostay okrelone w danych oglnych. Jednak najczciej
nie zachodzi taka konieczno. Wtedy program wywietla w kolorze zielonym typy
mostkw zaczerpnite z danych oglnych (rys. 10.7).
Program automatycznie przelicza wymiary w osiach na wymiary zewntrzne. W zwiz-

ku z tym musi zna gruboci poszczeglnych przegrd. Dla przegrd wielowarstwo-
wych, program sam oblicza grubo przegrody, jako sum gruboci poszczeglnych
warstw. Natomiast w przypadku przegrd typowych konieczne moe by rczne
wprowadzenie gruboci przegrody.
Program umoliwia rwnie obliczenie rozkadu temperatury i cinienia czstkowego
pary wodnej w przekroju przegrody budowlanej (rys. 10.8).
Rys. 10.7. Zakadka Przegrody wielowarstwowe (okrelanie wspczynnikw

przenikania ciepa)
56 I
Rys. 10.8. Rozkad temperatury i cinienia czstkowego pary w przekroju ciany zewntrznej
10.4 Pomieszczenia
Kolejnym krokiem jest wprowadzanie informacji nt. poszczeglnych pomieszcze (rys.
10.9). W przypadku gdy obliczenia przeprowadzane s w celu doboru rda ciepa bez
doboru grzejnikw, mona wprowadzi ca kubatur budynku jedynie z podziaem na
strefy temperaturowe. Wtedy naley jako typ ogrzewania wybra opcj Bez gradientu,
aby program nie traktowa poszczeglnych stref jako pomieszczenia wysokie.
Rys. 10.9. Informacje o pomieszczeniu
57 I
Now funkcj programu, wprowadzon w wersji 4.0, jest moliwo definiowania

struktury budynku (podzia na kondygnacje, strefy i grupy pomieszcze). Struktura ta
pozwala na atwiejsz orientacj, zwaszcza w przypadku duego budynku, chocia jej
definiowanie nie jest obowizkowe i np. w budynku jednorodzinnym wystarczy jedynie
zdefiniowa pomieszczenia (najlepiej jednak z podziaem na kondygnacje).
Jak pokazuje rys. 10.9 wiele danych wywietlanych jest kolorem zielonym, oznacza to e
s to dane przyjte automatycznie przez program (np. na podstawie danych oglnych) i
najczciej nie musimy ich na tym etapie korygowa.
Przyjto zasad, e wymiary przegrd, tak jak do tej pory, podawane s w osiach prze-
grd ograniczajcych i program sam przelicza je na wymiary zewntrzne, wymagane
przez norm PNEN 12831:2006.
Aby program prawidowo przelicza wymiary w osiach na wymiary zewntrzne, po-

szczeglne przegrody pionowe naley wprowadza po kolei, zgodnie z ruchem wskaz-
wek zegara.
Wprowadzanie przegrd pionowych naley rozpocz od przegrody zewntrznej, wy-
stpujcej jako pierwsza w cigu przegrd zewntrznych (rys. 10.10).
1 3
4
5
Rys. 10.10. Przykad kolejnoci wprowadzania cian
58 I
10.5 Wentylacja
Program umoliwia analiz wielu rnych rozwiza wentylacji (rys. 10.11). Istnieje mo-
liwo wybrania m.in. nastpujcych systemw:
wentylacja naturalna (grawitacyjna),
wentylacja mechaniczna wywiewna,
wentylacja mechaniczna nawiewno-wywiewna,
wentylacja mechaniczna nawiewno-wywiewna z rekuperacj,
wentylacja mechaniczna nawiewno-wywiewna z recyrkulacj.
Rozwizania zastosowane w programie pozwalaj na analiz nawet bardzo skompli-
kowanych systemw wentylacyjnych (w znacznie szerszym zakresie ni przewiduj to
normy PN-B-03406:1994 i PNEN 12831:2006).
Rys. 10.11. Wybr systemu wentylacji
10.6 Obliczenia
Program wykonuje:
obliczenia wspczynnikw przenikania ciepa U dla cian, podg, dachw i
stropodachw,
obliczenia rozkadu temperatury i cinienia czstkowego pary wodnej w przekro-
ju przegrd budowlanych,
obliczenia projektowego obcienia cieplnego poszczeglnych pomieszcze,
obliczenia projektowego obcienia cieplnego caego budynku (uwaga: w przy-
59 I
padku normy PNEN 12831:2006 nie jest to suma obcie cieplnych poszcze-
glnych pomieszcze),
obliczenia sezonowego zapotrzebowania na ciepo do ogrzania budynkw
mieszkalnych,
obliczenia wskanikw sezonowego zapotrzebowania na energi ciepln EV i EA.
Wyniki oblicze obcienia cieplnego mog nastpnie zosta przeniesione do programu
Purmo C.O. w celu zaprojektowania instalacji centralnego ogrzewania.
10.7 Podsumowanie
Zadaniem programu Purmo OZC 4.0 jest umoliwienie szybkiego i wygodnego wyko-
nania oblicze w oparciu o do skomplikowan metodyk, podan w normie PN-EN
12831:2006. Program z jednej strony posiada rozbudowane narzdzia, umoliwiajce
prowadzenie zoonych analiz np. bardzo skomplikowanych systemw wentylacyjnych,
z drugiej za strony w przypadku budynkw typowych proces wprowadzania danych
jest bardzo szybki z uwagi na moliwo wykorzystania wielu danych domylnych.
60 I
11. Przykad wspomaganego komputerowo obliczania

obcienia cieplnego pomieszczenia
11.1 Dane wyjciowe
W tym rozdziale omwiony zosta przykad oblicze wspomaganych komputerowo.
Obliczenia zostan wykonane dla nastpujcych danych:
wspczynnik przenikania ciepa cian zewntrznych Usz = 0,30 W/m2K;
wspczynnik przenikania ciepa stropu (przepyw ciepa do gry) Usg = 1,866
W/m2K;
wspczynnik przenikania ciepa stropu (przepyw ciepa do dou) Usd = 1,479
W/m2K;
wspczynnik przenikania ciepa okna Uok = 2,5 W/m2K;
wysoko kondygnacji (pomidzy powierzchniami podg) 3,2 m;
grubo stropw: 0,3 m;
ssiednie pomieszczenia na tej samej kondygnacji charakteryzuj si tak sam
projektow temperatur wewntrzn i nale do tego samego mieszkania;
poniej i powyej analizowanego pomieszczenia znajduj si rwnie pokoje
mieszkalne, przy czym nale one do innych mieszka;
osabienie ogrzewania: brak;
typ budynku: budynek mieszkalny wielorodzinny,
typ konstrukcji: masywna,
izolacja po stronie zewntrznej, okno w osi ciany,
lokalizacja: Radom.
Rzut pomieszczenia pokazano na rys. 11.1.
20 430
N 40 402,5 15
40
20
Pokj
+20C
12,92 m2 100
332,5
360
200
120
100
15
Rys. 11.1. Rzut pomieszczenia rysunek do przykadu
61 I
11.2 Wprowadzanie danych
Krok 1 Podstawowe dane

Wprowadzanie danych zaczynamy od podstawowych danych, dotyczcych caego bu-
dynku. W tym celu klikamy przycisk Oglne, a nastpnie wybieramy zakadk Podsta-
wowe dane (rys. 11.2).
Rys. 11.2. Program w trybie wprowadzania podstawowych danych dotyczcych caego budynku
Teraz moemy wpisa nazw projektu, miejscowo, dokadny adres i nazwisko projek-
tanta. Pola do wprowadzania tych danych oznaczone s zielonym tem. Jest to informa-
cja, e wypenienie tych pl nie jest obowizkowe. Jednak w przypadku rzeczywistych
projektw warto je wypeni, poniewa informacje te znajd si na wydrukach z wyni-
kami oblicze.
Nastpnie bardzo wan czynnoci jest wybranie normy, wg ktrej program przepro-
wadzi obliczenia obcienia cieplnego (zapotrzebowania na moc ciepln). W wersji 4.0
Purmo OZC wykonuje obliczenia wg normy europejskiej PN-EN 12831:2006 [20] lub do-
tychczasowej normy polskiej PN-B-03406:1994 [13] (rys. 11.3).
Rys. 11.3. Wybr normy, wg ktrej program przeprowadzi obliczenia obcienia cieplnego
62 I
Poza tym w danych oglnych musimy poda jeszcze kilka innych informacji, m.in. stref
klimatyczn, w ktrej znajduje si budynek, typ budynku i stopie szczelnoci. Spord
pl nieobowizkowych warto wypeni: wysoko kondygnacji i wysoko pomieszcze
(rys. 11.4).
Wysoko kondygnacji wg normy PN-EN 12831:2006 podajemy liczc od powierzchni
podogi na jednej kondygnacji do powierzchni podogi na kondygnacji ssiedniej. W
wikszoci przypadkw bdzie to ta sama lub zbliona warto, jak liczc pomidzy
osiami stropw (wg PN-B-03406:1994).
Natomiast wysoko pomieszcze naley poda w wietle. Dana ta bdzie wykorzysty-
wana do obliczania wentylacyjnej straty ciepa (zapotrzebowania na moc ciepln do
wentylacji).
Powysze dane maj charakter domylny, tzn. program bdzie je wykorzystywa do-
mylnie, chyba e w szczeglnym przypadku podamy inaczej (np. parter lub piwnica
mog mie inn wysoko).
Rys. 11.4. Wprowadzenie domylnych wysokoci kondygnacji i pomieszcze
Krok 2 Sposb okrelania strat ciepa do ssiednich lokali

Kolejnym krokiem jest wybr parametrw oblicze, czyli dokadnego sposobu, w jaki
program bdzie wykonywa obliczenia. W tym miejscu naley zwrci uwag zwaszcza
na straty ciepa do ssiednich grup (lokali) oraz mostki cieplne.
Metoda podana w normie PN-EN 12831:2006 wydaje si zbyt ostrona i dlatego w
programie Purmo OZC 4.0 przewidziano dwa dodatkowe warianty okrelania tempera-
tury w ssiednim lokalu (rys. 11.5):
obliczanie wg normy (redniej arytmetycznej), ale z ograniczeniem (nie mniej ni
podana warto),
nie uwzgldnianie ryzyka obnienia temperatury (tzn. przyjmuje si temperatur
projektow na podstawie funkcji danego pomieszczenia).
Dostpne w programie dwa dodatkowe warianty obliczania strat ciepa do ssiednich

lokali nie s przewidziane w normie PN-EN 12831:2006.
Wybieramy wariant oblicze zgodnie z norm PN-EN 12831 (rys. 11.5).
Rys. 11.5. Wybr sposobu okrelania strat ciepa do ssiednich lokali
63 I
Krok 3 Wybr metody uwzgldniania mostkw cieplnych

Zgodnie z norm PN-EN 12831:2006, w obliczeniach obcienia cieplnego naley
uwzgldnia liniowe mostki cieplne, w zwizku z tym w Parametrach oblicze powin-
na by zaznaczona opcja Uwzgldniaj mostki cieplne (rys. 11.6). Warto rwnie w-
czy opcj Obliczaj automatycznie, poniewa moe to nam zaoszczdzi sporo czasu.
Nastpnie w zalenoci od decyzji projektanta mona wczy lub wyczy opcj Obli-
czaj metod uproszczon.
Omawiany przykad przeliczymy w pierwszej kolejnoci uwzgldniajc wspczynniki
przenikania ciepa mostkw cieplnych. W zwizku z tym wyczamy opcj Obliczaj me-
tod uproszczon (rys. 11.6). Wtedy program wywietli obok tabel pozwalajc na
podanie domylnych mostkw cieplnych dla okrelonych sytuacji (np. naroe cian ze-
wntrznych). Wybr typu mostka cieplnego odbywa si z Katalogu mostkw ciepl-
nych w oparciu o rozwizania konstrukcyjne budynku (rys. 11.7).
W naszym przykadzie dla naroa wybierzemy mostek typu C1, oznaczajcy izolacj po
stronie zewntrznej (rys 11.7). Taki mostek charakteryzuje si liniowym wspczynni-
kiem przenikania ciepa 0,05 W/mK. Ujemna warto oznacza, e w tym przypadku
straty ciepa przez przenikanie, okrelone w oparciu o wymiary zewntrzne s zawyo-
ne. W takiej sytuacji uwzgldnienie mostka cieplnego de facto peni funkcj korekty
zawyonych strat ciepa.
W naszym przykadzie oprcz naroa, mostek cieplny wystpi jeszcze na obwodzie
otworu okiennego. W zwizku z tym naley rwnie wybra typ mostka cieplnego dla
takiej sytuacji. W przykadzie wybierzemy mostek typu W7 (rys. 11.8). Jego wspczynnik
przenikania ciepa wynosi 0,35 W/mK.
Rys. 11. 6. Wybr sposobu uwzgldniania w obliczeniach mostkw cieplnych
64 I
Rys. 11.7. Wybr typu mostka cieplnego dla naroa
Rys. 11.8. Wybr typu mostka cieplnego dla okna
65 I
Krok 4 Wspczynniki przenikania ciepa
Wspczynniki przenikania ciepa okrela si w oknie Przegrody. Jeli znamy wsp-

czynniki (tak jak w naszym przykadzie), to moemy wprowadzi je w zakadce Przegro-
dy typowe, nie wnikajc w struktur przegrd (rys. 11.9).
Podczas definiowania przegrd naley nada im zrozumiae symbole. W naszym przy-
kadzie przyjmiemy nastpujce oznaczenia:
SZ ciana zewntrzna,
STG strop (przepyw ciepa do gry),
STD strop (przepyw ciepa do dou),
OK okno.
Poniewa program automatycznie przelicza wymiary w osiach na wymiary zewntrzne,
wymagane jest podanie gruboci przegrody dla przegrd typowych. Natomiast w
przypadku przegrd wielowarstwowych, program sam oblicza grubo przegrody,
jako sum gruboci poszczeglnych warstw.
Wprowadzajc dane o poszczeglnych przegrodach mona zmodyfikowa domylne
typy mostkw cieplnych, okrelone dla caego budynku. Jednak w wikszoci przypad-
kw nie jest to konieczne. Jeeli nie wskaemy rozwiza konstrukcyjnych dla danej
przegrody, to program przyjmie typy mostkw, wprowadzone w Danych oglnych. Ty-
py te bd wtedy wywietlone kolorem zielonym (rys. 11.9).
Rys. 11.9. Wprowadzenie znanych wartoci wspczynnika przenikania ciepa
Krok 5 Dodanie pomieszczenia

Teraz moemy przystpi do wprowadzania informacji nt. konkretnego pomieszczenia.
W tym celu przechodzimy do okna Pomieszczenia. Poniewa ten przykad dotyczy tylko
jednego pomieszczenia, nie musimy korzysta z takich struktur jak grupa (lokal), strefa
czy kondygnacja. Moemy wstawi pomieszczenie bezporednio do projektu. W tym
celu rozwijamy przycisk Dodaj, znajdujcy na dole ekranu i wybieramy polecenie Do-
daj pomieszczenie (rys. 11.10).
66 I
Rys. 11.10. Dodanie nowego pomieszczenia
Krok 6 Symbol i temperatura wewntrzna

Po dodaniu nowego pomieszczenia moemy przystpi do wprowadzania danych na
jego temat. Obowizkow informacj jest symbol pomieszczenia i temperatura we-
wntrzna. W naszym przykadzie wprowadmy symbol 1. Nastpnie z rozwijanej listy
wybieramy typ pomieszczenia pokj. Program automatycznie przyjmie temperatur
wewntrzn 20C (rys. 11.11).
Krok 7 Wentylacja
Kolejna cz okna z informacjami o pomieszczeniu dotyczy wentylacji. Jak wida wik-
szo informacji wywietlanych jest kolorem zielonym. Oznacza to, e program przyj
je na podstawie Danych oglnych. W tej czci musimy wprowadzi jedynie po-
wierzchni pomieszczenia.
67 I
Krok 8 ciana zewntrzna

Teraz moemy przystpi do wprowadzania informacji na temat przegrd budowla-
nych, ograniczajcych nasze pomieszczenie.
Aby program prawidowo przelicza wymiary w osiach na wymiary zewntrzne, po-

szczeglne przegrody pionowe naley wprowadza po kolei, zgodnie z ruchem wskaz-
wek zegara.
Wprowadzanie przegrd pionowych naley rozpocz od przegrody zewntrznej, wy-
stpujcej jako pierwsza w cigu przegrd zewntrznych (rys. 10.10).
Zaczniemy od ciany zachodniej. W pierwszej kolumnie zostawiamy zero.

Nastpnie w kolumnie Symbol wybieramy z rozwijanej listy lub wpisujemy rcznie,
wprowadzony wczeniej symbol ciany zewntrznej SZ.
W kolumnie Orientacja wybieramy orientacj zachodni (W).
Dla ciany zewntrznej program sam przyjmie temperatur po drugiej stronie zgodn
ze stref klimatyczn.
W kolumnie L lub A, w przypadku ciany, naley wprowadzi dugo ciany wg wymia-
rw w osiach cian ograniczajcych, w tym przypadku 3,60 m.
W kolumnie H program sam wpisa warto 3,20 m. Warto ta wywietlona jest kolo-
rem zielonym. Oznacza to, e jest to warto przyjta automatycznie przez program na
podstawie wysokoci kondygnacji. W wikszoci przypadkw wartoci tej nie musimy
zmienia. Jeli jednak zaszaby taka konieczno, to moemy wpisa rcznie inn wyso-
ko. Rcznie prowadzona warto bdzie wywietlana kolorem czarnym. Skasowanie
tej wartoci spowoduje powrt do wysokoci ustalonej automatycznie.
W kolumnie N nie zmieniamy domylnej wartoci jeden, ktra oznacza, e w danym
pomieszczeniu jest tylko jedna przegroda tego typu. Jedynie w przypadku powtarzaj-
cej si przegrody, np. kilku takich samych okien w jednym pomieszczeniu, naley w ko-
lumnie N wpisa odpowiedni warto.
Poniewa zgodnie z norm PN-EN 12831:2006 uwzgldnia si mostki cieplne, nie naley
kilku okien (lub drzwi) wprowadza jako jedno okno o odpowiednio zwikszonej po-
wierzchni. W takiej sytuacji mostki cieplne nie zostayby okrelone prawidowo. Za-
miast tego naley wprowadzi jedno okno i jego rzeczywist powierzchni, a ilo po-
wtarzajcych si okien wpisa w kolumnie N.
Kolumna L/A zawiera korekt dugoci ciany w celu przeliczenia jej z wymiarw w
osiach na wymiary zewntrzne. Na razie w polu tym wywietla si 0,00, ale po wpro-
wadzeniu nastpnej ciany program automatycznie rozpozna naroe i wpisze popraw-
k +0,20. W ten sposb program uwzgldni w obliczeniach wg normy PN-EN
12831:2006 dugo zewntrzn ciany 3,80 m (3,60+0,20).
Poniewa wysokoci ciany okrelone wg wymiarw w osiach i wymiarw zewntrz-
nych s najczciej rwne bd zblione, w kolumnie H najczciej pozostawia si ze-
ro.
68 I
W tym miejscu koczy si wprowadzanie danych o przegrodzie. W kolejnych kolum-

nach znajduj si wartoci obliczone przez program.
W kolumnie A wywietlana jest obliczona powierzchnia przegrody.
Kolumna A c zawiera skorygowan powierzchni przegrody po odjciu powierzchni
przegrd wbudowanych. Na razie w kolumnie tej wywietlana jest taka sama warto
jak w kolumnie A. Dopiero po wprowadzeniu informacji o oknie program bdzie mg
odpowiednio skorygowa powierzchni ciany.
W programie dla przegrd wbudowanych (np. okien) wykorzystano metod polegajc

na obliczaniu powierzchni netto przegrody, w ktrej wbudowane s inne przegrody. Np.
od powierzchni ciany odejmuje si powierzchni otworu okiennego. Metoda ta jest
matematycznie rwnowana z metod polegajc na odejmowaniu wartoci wsp-
czynnika przenikania ciepa, ale wydaje si bardziej czytelna.
W kolumnie znajdziemy rnic temperatury po obu stronach przegrody. W naszym

przypadku wywietli si 40 K.
Kolumna zawiera rzeczywist rnic temperatury, okrelon indywidualnie dla

kadej przegrody w zalenoci od temperatury po drugiej stronie. Nie jest to projekto-
wa rnica temperatury w rozumieniu normy PN-EN 1231:2006, okrelana we wszyst-
kich przypadkach jako rnica temperatury wewntrznej i zewntrznej.
W kolumnie Uk wywietli si wspczynnik przenikania ciepa, ktry wprowadzilimy

wczeniej dla ciany zewntrznej w oknie Przegrody.
Z kolumny HT mona (w razie potrzeby) odczyta warto wspczynnika straty ciepa.
Wartoci wspczynnika straty ciepa podawane s w rozumieniu normy PN-EN

1231:2006, tzn. jest to strata ciepa podzielona przez projektow rnic temperatury
(okrelan we wszystkich przypadkach jako rnica temperatury wewntrznej i ze-
wntrznej, niezalenie od temperatury po drugiej stronie przegrody).
Kolumna T zawiera cakowit projektow strat ciepa na drodze przenikania przez

dan przegrod.
Krok 9 Okno
Nastpnie wpiszemy dane o oknie, ktre znajduje si we wczeniej wprowadzonej cia-
nie zachodniej. Wikszo danych wprowadza si analogicznie jak w przypadku ciany
zewntrznej. Dlatego w tym miejscu zostan wskazane tylko istotne rnice
W pierwszej kolumnie wybieramy stopie wbudowania 1. Oznacza to, e to okno jest
wbudowane we wczeniej wpisan cian.
Przegrody wbudowane naley w tabeli wprowadza bezporednio pod przegrodami, w

ktre s one wbudowane.
Orientacj okna program przyjmie tak sam jak orientacj ciany, w ktr jest ono
wbudowane.
69 I
W przypadku okna naley wpisa rcznie jego wysoko, poniewa program nie jest w
stanie okreli jej automatycznie jak w przypadku cian, chyba e wymiary okna zostay
podane w oknie dialogowym Przegrody (opcja Przegroda z podanymi wymiarami).
W zwizku z tym wpisujemy wymiary okna 2,00 m x 1,20 m. Program teraz obliczy po-
wierzchni otworu okiennego 2,40 m2 i wywietli t warto w kolumnie A. Jednocze-
nie warto powierzchni okna zostanie odjta od powierzchni ciany brutto. Teraz w
kolumnie Ac w wierszu dotyczcym ciany pojawi si warto 9,8 m2 (12,2 2,4).
W przypadku okien, kolumny L/A i H s niedostpne, poniewa powierzchnia otworu
okiennego wg wymiarw zewntrznych (norma PN-EN 12831:2006) jest tak sama, jak
powierzchnia okrelona w wietle wg dotychczasowej normy PN-B-03406:1994.
Po wpisaniu danych na temat okna wprowadzamy cian pnoc.
Krok 10 Stropy
Nastpnie wpiszemy stropy. Mimo, e poniej i powyej analizowanego pomieszczenia
znajduj si rwnie pokoje mieszkalne, to jednak nale do innych mieszka i wykonu-
jc obliczenia zgodnie z norm PN-EN 12831:2006 naley uwzgldni potencjalne straty
ciepa w przypadku obnienia temperatury wewntrznej w ssiednich lokalach. W
zwizku z tym naley rwnie wpisa stropy.
Dane na temat stropw wpisujemy analogicznie jak w przypadku cian i okien. Gwn
rnic jest podanie dodatkowej danej w kolumnie PDS. W tym miejscu wprowadza si
informacj na temat pomieszczenia po drugiej stronie przegrody. Poniewa poniej i
powyej znajduj si inne lokale, wybieramy opcj Inna grupa (rys. 11.12). Wprowadze-
nie tej informacji jest niezbdne w naszym przykadzie, poniewa wykonujemy oblicze-
nia dla jednego pomieszczenia. W przypadku prowadzenia oblicze dla caego budynku
i utworzenia odpowiedniej struktury uwzgldniajcej przypisanie pomieszcze do po-
szczeglnych lokali, program moe informacj t ustali automatycznie.
W Parametrach oblicze zostaa wybrana wczeniej opcja obliczania strat ciepa do

ssiednich lokali zgodnie z norm PN-EN 12831. W zwizku z tym program przyjmie
temperatur w ssiednich lokalach jako redni arytmetyczn z temperatury we-
wntrznej i redniej rocznej temperatury zewntrznej:
int ,i + m ,e 20 + 7,6
u = = = 13,8C
2 2
W tej sytuacji rnica temperatury dla stropw wyniesie 6,2 K, co spowoduje obliczenie
strumieni przenikajcego ciepa: 173 W do gry i 137 W do dou. Program wartoci te
wywietla rwnie w dodatkowej kolumnie Tu. Zgodnie z norm PN-EN 12831:2006,
strumienie te naley uwzgldni przy doborze grzejnika, ale nie naley ich uwzgldnia
przy doborze rda ciepa dla caego budynku.
70 I
Krok 11 Mostki cieplne

W naszym przykadzie mostki cieplne s obliczane automatycznie, poniewa w danych
oglnych zaznaczylimy opcj Obliczaj automatycznie. Wystpuj tu dwa niezerowe
strumienie zwizane z mostkami cieplnymi (dla okna i naroa).
Dodatkowy strumie ciepa zwizany z mostkiem cieplnym na obwodzie okna oblicza
si w nastpujcy sposb:
Tl = l ll = 0,35 6,4 40 = 90 W
Natomiast dla naroa wspczynnik przenikania ciepa przy nieprzerwanej izolacji po

stronie zewntrznej wynosi 0,05 W/mK. W zwizku z tym strumie ciepa zostanie
obliczony w nastpujcy sposb:
Tl = l ll = 0,05 3,2 40 = 6 W
Warto ta jak ju wspomniano wczeniej oznacza nieznaczn korekt zawyonych

strat ciepa z uwagi na stosowanie wymiarw zewntrznych.
Krok 12 Wyniki oblicze

Wyniki oblicze dla jednego pomieszczenia mona przeanalizowa w dolnej czci okna
Pomieszczenia. W tym miejscu wywietlane jest obliczone obcienie cieplne oraz jego
skadowe.
11.3 Porwnanie wynikw

Dla porwnania, obliczenia dla powyszego przykadu zostay powtrzone przy innych
parametrach oblicze, dotyczcych:
normy okrelajcej metodyk oblicze,
uwzgldniania mostkw cieplnych,
uwzgldniania strat ciepa do ssiednich lokali.
Uzyskane wartoci obcienia cieplnego zostay zestawione w tabeli 11.1 i na rys. 11.13.
Jak wida, poszczeglne wyniki rni si od siebie w do duym przedziale. Najwysza
warto jest wysza o ok. 75% od najniszej.
Mimo, e obliczenia te zostay przeprowadzone tylko dla jednego typu pomieszczenia,
to jednak wynika z nich, e przyjte parametry oblicze mog mie bardzo duy wpyw
na uzyskiwane wyniki.
Naley ponownie podkreli, e nieuwzgldnianie strat ciepa do ssiednich lokali (na
wypadek osabienia ogrzewania w tych lokalach) lub ich uwzgldnianie z ogranicze-
niem, nie jest przewidziane w normie PN-EN 12831:2006. Jednak metoda podana w
normie wydaje si zbyt ostrona. Zakada ona znaczne obnienie temperatury we
wszystkich ssiednich lokalach. Sytuacja taka moe mie miejsce np. w budynku apar-
tamentowym nad morzem. Natomiast w wikszoci budynkw wielorodzinnych w
miastach, sytuacja taka, poza okresem zasiedlania budynku, jest mao prawdopodobna.
W zwizku z tym wydaje si, e uwzgldniajc straty ciepa do ssiednich lokali z ogra-
niczeniem obnienia temperatury (np. do 16C) mona uzyska bardziej miarodajne
wyniki ni postpujc w peni zgodnie z norm PN-EN 12831:2006.
W prezentowanym przykadzie zaoono dobr izolacj budynku i w konsekwencji nie
71 I
uzyskano znaczcych rnic w zalenoci od sposobu uwzgldnienia mostkw ciepl-

nych. Natomiast rnice te mog by wiksze w przypadku wystpowania duej iloci
niezaizolowanych mostkw cieplnych w budynku.
Dla prezentowanego pomieszczenia wyniki uzyskane wg normy PN-EN 12831:2006 s
znacznie wysze w porwnaniu norm PN-B-03406:1994. Jest to spowodowane gw-
nie nastpujcymi czynnikami:
nie uwzgldnianie wewntrznych zyskw ciepa
uwzgldnianie strat ciepa do ssiednich lokali na wypadek osabienia ogrzewa-
nia w tych lokalach,
stosowanie wymiarw zewntrznych.
Tabela 11.1. Porwnanie wynikw uzyskanych przy rnych parametrach oblicze
Wariant obli- Parametry oblicze Obcienie cieplne, W

cze
Wg normy PN-EN 12831, 1 179
mostki cieplne metod dokadn,
I
straty ciepa do ssiednich lokali bez
ograniczenia temperatury u ssiada.
mostki cieplne metod uproszczon,
II
straty ciepa do ssiednich lokali bez
ograniczenia temperatury u ssiada.
III
straty ciepa do ssiednich lokali z ograni-
czeniem do 16C
Wg normy PN-EN 12831, 968
IV
straty ciepa do ssiednich lokali z ograni-
czeniem do 18C
V
straty ciepa do ssiednich lokali nie
uwzgldniane
VI mostki cieplne
uwzgldniane
VII mostki cieplne
nie uwzgldniane
72 I
1400
W 1200
O
b 1000
c
i

800
e
n
i
e 600
o
c
i
e 400
p
l
n
e 200
0
I II III IV V VI VII
Wariant oblicze
Rys. 11.13. Porwnanie wynikw uzyskanych przy rnych parametrach oblicze
73 I
12. Literatura
1. Girdwoy A.: Techniczne uwarunkowania zuycia energii cieplnej i chodniczej w instalacjach
wentylacji i klimatyzacji w: Materiay konferencyjne XII Zjazdu Ogrzewnikw Polskich
Oszczdno energii a zysk, Warszawa 17 padziernika 2002.
2. Markert H.: Europische Norm DIN EN 12831. Verfahren zur Berechnung der Norm-Heizlast. Die
neue Norm ist gltig bergangsfrist fr DIN 4701 bis Oktober 2004, BHKS-Almanach 2004.
3. Puciennik M.: PN-EN 12831 zastpi PN-B-03406:1994, Polski Instalator Nr Specjalny 7-8/2006.
4. Rubik M.: Nowe normy z dziedziny ogrzewnictwa w przededniu wdroenia w Polsce Dyrektywy
Europejskiej 2002/1WE, COW 10/2005.
5. Strzeszewski M.: Okrelanie zapotrzebowania na ciepo do wentylacji w przypadku stosowania
odzysku ciepa z powietrza wywiewanego, bez nagrzewnic powietrza w: Problemy jakoci
powietrza wewntrznego w Polsce 2003. Pod redakcj Teresy Jdrzejewskiej-cibak i Jerzego
Sowy. Wydawnictwa Instytutu Ogrzewnictwa i Wentylacji Politechniki Warszawskiej, Warszawa
2004. Str. 355-342.
(http://www.is.pw.edu.pl/~michal_strzeszewski/articles/pjpwwp2003_ciep_went.pdf)
6. Strzeszewski M.: Norma PN-EN 12831. Nowe podejcie do obliczania zapotrzebowania na ciepo do
ogrzewania budynkw, COW 10/2006.
7. Strzeszewski M.: Kluczowe zmiany w metodyce obliczania zapotrzebowania na ciepo zawarte
w PN-EN 12831. Nowe obliczenia kontra stare, Polski Instalator 10/2006.
8. Wereszczyski P.: Niejednoznaczne ciepo. Jak oblicza zapotrzebowanie na moc ciepln
potrzebn do ogrzania powietrza wentylacyjnego w budynkach mieszkalnych, Polski Instalator
nr 2/2003.
9. Wereszczyski P. et al.: Purmo OZC 4.0. Program wspomagajcy obliczanie projektowego
obcienia cieplnego budynku oraz sezonowego zapotrzebowania na ciepa. Podrcznik
uytkownika. SANKOM Sp. z o.o., Warszawa, 2008. (www.sankom.pl)
10. Wichowski R.: Zapotrzebowanie na moc ciepln. Nowa norma PN-EN 12831, Rynek Instalacyjny 1-
2/2006 i 3/2006.
11. PN-82/B-02402. Ogrzewnictwo Temperatury ogrzewanych pomieszcze w budynkach.
12. PN-82/B-02403. Ogrzewnictwo Temperatury obliczeniowe zewntrzne.
13. PN-B-03406:1994. Obliczanie zapotrzebowania ciepa pomieszcze o kubaturze do 600 m3.
14. PN-EN ISO 13370:2001. Waciwoci cieplne budynkw Wymiana ciepa przez grunt Metody
obliczania.
15. PN-EN ISO 14683:2001. Mostki cieplne w budynkach Liniowy wspczynnik przenikania ciepa
Metody uproszczone i wartoci orientacyjne.
16. PN-EN ISO 10211-2:2002. Mostki cieplne w budynkach Obliczanie strumieni cieplnych
i temperatury powierzchni Cz 2: Liniowe mostki cieplne.
17. EN 12831:2003. Heating Systems in Buildings - Method for Calculation of the Design Heat Load.
18. PN-EN 13465:2006. Wentylacja budynkw Metody obliczeniowe do wyznaczania wartoci
strumienia objtoci powietrza w mieszkaniach.
19. PN-EN ISO 6946:2004. Komponenty budowlane i elementy budynku Opr cieplny i wspczynnik
przenikania ciepa Metoda obliczania.
20. PN-EN 12831:2006. Instalacje ogrzewcze w budynkach Metoda obliczania projektowego
obcienia cieplnego.
21. PN-EN ISO 10077-1:2006. Cieplne waciwoci uytkowe okien, drzwi i aluzji Obliczanie
wspczynnika przenikania ciepa Cz 1: Metoda uproszczona
22. Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunkw
technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie. (Dz. U. 2002 nr 75 poz. 690 z
pniejszymi zmianami).
23. Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 r. zmieniajce rozporzdzenie
w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie (Dz. U.
2008 nr 201 poz. 1238).
74 I
13. Zaczniki
13.1 Terminy wystpujce w normie PN-EN 12831:2006
Termin Definicja
podziemie pomieszczenie jest klasyfikowane jako podziemie, jeeli wicej ni
70% powierzchni jego cian zewntrznych styka si z gruntem
element budynku cz skadowa budynku, taka jak ciana lub podoga
cz budynku cakowita kubatura przestrzeni ogrzewana jedn wspln instala-
cj ogrzewcz (np. pojedyncze mieszkania), gdzie dostawa ciepa
do kadego mieszkania moe by centralnie regulowana przez
mieszkaca
projektowa rnica tempera- rnica midzy projektow temperatur wewntrzn a projektow
tury temperatur zewntrzn
projektowa strata ciepa ilo ciepa przenikajca z budynku do rodowiska zewntrznego w
jednostce czasu, w okrelonych warunkach projektowych
wspczynnik projektowej projektowa strata ciepa podzielona przez rnic temperatury
straty ciepa
projektowe przenikanie cie- ciepo przenikajce z wntrza budynku lub jego czci
pa
projektowe obcienie ciepl- wymagany strumie ciepa umoliwiajcy osignicie okrelonych
ne warunkw projektowych
projektowa strata ciepa strata ciepa do otoczenia budynku, bdca wynikiem przewodze-
rozpatrywanej przestrzeni nia ciepa przez obudow budynku, a take wymiany ciepa midzy
przez przenikanie ogrzewanymi przestrzeniami wewntrz budynku
projektowa wentylacyjna zapotrzebowanie na ciepo do podgrzania powietrza wentylacyjne-
strata ciepa rozpatrywanej go i infiltrujcego oraz przepywajcego z jednej ogrzewanej prze-
przestrzeni strzeni do drugiej
temperatura powietrza ze- temperatura powietrza na zewntrz budynku
wntrznego
projektowa temperatura temperatura powietrza zewntrznego, ktra jest stosowana w ob-
zewntrzna liczeniach projektowych strat ciepa
przestrze ogrzewana przestrze, ktra powinna by ogrzewana do okrelonej projekto-
wej temperatury wewntrznej
temperatura powietrza we- temperatura powietrza wewntrz budynku
wntrznego
projektowa temperatura temperatura operacyjna w centralnym miejscu przestrzeni ogrze-
wewntrzna wanej (na wysokoci midzy 0,6 m a 1,6 m) stosowana do oblicze
projektowych strat ciepa
rednia roczna temperatura rednia roczna warto temperatury zewntrznej
zewntrzna
temperatura operacyjna rednia arytmetyczna z wartoci temperatury powietrza we-
wntrznego i redniej temperatury promieniowania
strefa cieplna cz przestrzeni ogrzewanej z okrelon zadan wartoci tempe-
ratury przy nieznacznych zmianach temperatury wewntrznej w tej
przestrzeni
przestrze nieogrzewana przestrze nie bdca czci przestrzeni ogrzewanej
instalacja wentylacyjna instalacja suca do doprowadzenia okrelonych strumieni powie-
trza
strefa grupa przestrzeni majcych podobne charakterystyki cieplne
75 I
13.2 Porwnanie wybranych poj i symboli wystpujcych w normach PN-EN

12831:2006 i PN-B-03406:1994
PN-EN 12831:2006 PN-B-03406:1994
Pojcie Symbol Jednostka Pojcie Symbol Jednostka
projektowe obcienie HL W
cieplne zapotrzebowanie na cie- Q W
cakowita projektowa W po
strata ciepa
projektowa strata ciepa T W straty ciepa przez prze- Qp W
przez przenikanie nikanie
projektowa wentylacyjna V W zapotrzebowanie na cie- Qw W
strata ciepa po do wentylacji
nadwyka mocy cieplnej RH W
wymagana do skompen-
sowania skutkw osa-
bienia ogrzewania
wspczynnik projekto- H W/K
wej straty ciepa
projektowa temperatura int C obliczeniowa temperatu- ti C
wewntrzna 2 ra powietrza w pomiesz-
czeniu
projektowa temperatura e C obliczeniowa temperatu- te C
zewntrzna ra powietrza zewntrz-
nego
rednia roczna tempera- m,e C
tura zewntrzna
powierzchnia elementu Ak m2 powierzchnia przegrody A m2
budynku (k)
wspczynnik przenika- l W/mK
nia ciepa liniowego
mostka cieplnego (l)
dugo liniowego most- ll m
ka cieplnego (l)
wspczynnik redukcji bu
temperatury, uwzgld-
niajcy rnic midzy
temperatur przestrzeni
nieogrzewanej i projek-
tow temperatur ze-
wntrzn
2
temperatura operacyjna w centralnym miejscu przestrzeni ogrzewanej (na wysokoci midzy 0,6 m a 1,6 m)
stosowana do oblicze projektowych strat ciepa
76 I
PN-EN 12831:2006 PN-B-03406:1994

Pojcie Symbol Jednostka Pojcie Symbol Jednostka
wspczynnik redukcyjny fij
temperatury, uwzgld-
niajcy rnic tempera-
tury przylegej przestrze-
ni i projektowej tempe-
ratury zewntrznej
strumie objtoci po- V& m3/s strumie objtoci po- V& m3/s
wietrza wentylacyjnego m3/h wietrza wentylacyjnego m3/h
strumie powietrza infil- V&inf m3/s
trujcego 3
m /h
minimalny strumie V&min m3/s (zakadano rwny 1 kuba-
objtoci powietrza, 3
m /h turze pomieszczenia w
wymagany ze wzgldw cigu 1 godziny)
higienicznych
kubatura V m3 kubatura V m3
krotno wymiany po- n50 h1
wietrza wewntrznego,
wynikajca z rnicy
cinienia 50 Pa midzy
wntrzem a otoczeniem
budynku, z uwzgldnie-
niem wpywu nawiew-
nikw powietrza
minimalna krotno nmin h1 (zakadano 1 h1)
wymiany powietrza
zewntrznego
wspczynnik osonicia e
wspczynnik popraw-
kowy uwzgldniajcy
wzrost prdkoci wiatru
w zalenoci od wysoko-
ci pooenia przestrzeni
ogrzewanej ponad po-
ziomem terenu
77 I
13.3 Wybrane indeksy wystpujce w normie PN-EN 12831:2006
Indeks Znaczenie
T przenikanie ciepa
V wentylacja
i przestrze ogrzewana
j przylega przestrze, ogrzewana do znaczco rnej tempera-
tury
u przestrze nieogrzewana
e otoczenie
g grunt
k element budynku
l liniowy mostek cieplny
int wewntrzny
m rednia roczna
78 I
13.4 Alfabet grecki

Litera Nazwa polska Przykady zastosowania
alfa
beta
gamma
delta
epsilon wspczynnik poprawkowy ze wzgldu na wysoko
dzeta
eta sprawno odzysku ciepa z powietrza usuwanego
teta temperatura
jota
kappa
lambda wspczynnik przewodzenia ciepa
mi
ni
ksi
omikron
pi
ro gsto
sigma
tau
ipsylon
fi strata ciepa, moc cieplna
chi
psi liniowy wspczynnik przenikania ciepa
omega
79 I
WWW.PURMO.PL
Poradnik_PN_EN12_12831_01_2012
Rettig Heating Sp. z o.o.

02-777 Warszawa, ul. Ciszewskiego 15
budynek KEN Center
tel. (22) 544 10 00, fax (22) 544 10 01, e-mail: purmow@purmo.pl

Poradnik Purmo Nowa Metoda Obliczania - 12831 - 01 - 2012 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Poradnik Purmo Nowa Metoda Obliczania - 12831 - 01 - 2012 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Micha Strzeszewski

Norma PNEN 12831

Norma PNEN 12831

Wydawca Niniejszy poradnik moe by wykorzystywany wycznie do celw

Sankom Sp. z o.o.

Copyright by Micha Strzeszewski 2006-2009

5 czerwca 2006 r. zostaa zatwierdzona norma PN-EN 12831:2006, bdca tuma-

Natomiast w zaczniku informacyjnym (nienormatywnym) zamieszczono instrukcje

1.2 Obowizek stosowania normy

3. Stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne.

4. Polskie Normy mog by powoywane w przepisach prawnych po ich opublikowaniu

134. 1. Instalacje i urzdzenia do ogrzewania budynku powinny mie szczytow moc

1.3 Zaoenia metody

1.4 Procedura obliczeniowa w odniesieniu do przestrzeni ogrzewanej

1.5 Procedura obliczeniowa w odniesieniu do budynku lub jego czci

1.6 Cakowita projektowa strata ciepa przestrzeni ogrzewanej przypadki podsta-

Wzr powyszy jest zbliony do wzoru wg normy PN-B-03406:1994:

1.7 Projektowe obcienie cieplne przestrzeni ogrzewanej

1.8 Projektowe obcienie cieplne budynku lub jego czci

T ,i suma strat ciepa przez przenikanie wszystkich przestrzeni ogrzewa-

V ,i wentylacyjne straty ciepa wszystkich przestrzeni ogrzewanych z wy-

RH ,i suma nadwyek mocy cieplnej wszystkich przestrzeni ogrzewanych

2.2 Strefy klimatyczne

2.3 Projektowa temperatura zewntrzna

2.4 rednia roczna temperatura zewntrzna

2.5 Projektowa temperatura wewntrzna

Strefa Projektowa rednia rocz-

Tabela 2.2. Projektowa temperatura wewntrzna [20]

Przeznaczenie lub sposb wykorzystania pomiesz- Przykady pomieszcze int,

w ktrych nie wystpuj zyski ciepa, a klatki schodowe w budynkach mieszkalnych, 8

przeznaczone na pobyt ludzi bez odziey gabinety lekarskie z rozbieraniem pacjentw,

3. Obliczanie projektowej straty ciepa przez przenikanie

3.2 Stosowane wymiary

3.3 Projektowa strata ciepa przez przenikanie

3.4 Straty ciepa bezporednio na zewntrz

Wspczynnik przenikania ciepa Uk naley oblicza wedug:

W zwizku z tym rwnanie (3.2) w praktyce upraszcza si do nastpujcej postaci:

3.5 Uproszczona metoda w odniesieniu do strat ciepa przez przenikanie

Rys. 3.3. Element budynku przecinajcy i nieprzecinajcy izolacj. Na podstawie [20].

Tabela 3.1. Wspczynnik korekcyjny U tb dla pionowych elementw budynku [20]

Liczba stropw Liczba przecinanych U tb , W/m2K

Element budynku U tb , W/m2K

Lekka podoga (drewno, metal itd.) 0

Tabela 3.3. Wspczynnik korekcyjny U tb dla otworw [20]

Powierzchnia elementu budynku U tb , W/m2K

3.6 Straty ciepa przez przestrze nieogrzewan

1. Jeli temperatura przestrzeni nieogrzewanej jest znana:

Hue wspczynnik strat ciepa z przestrzeni nieogrzewanej (u) do otoczenia (e),

z trzema cianami zewntrznymi (np. zewntrzna klatka schodowa) 0,8

inne nieizolowane dachy 0,9

3.7 Straty ciepa do gruntu

3.8 Straty ciepa midzy przestrzeniami ogrzewanymi do rnych wartoci tempera-

W przypadku strat ciepa midzy przestrzeniami ogrzewanymi do rnych wartoci

Wspczynnik redukcyjny temperatury okrelony jest nastpujcym rwnaniem:

Wartoci orientacyjne temperatury przylegych przestrzeni ogrzewanych podano w ta-

Nowa norma wprowadza daleko idce zmiany w zakresie przyjmowanej temperatury w

Ciepo przekazywane z przestrzeni ogrzewanej (i) przylegej przestrzeni,

Wedug nowej normy temperatur w ssiednim pomieszczeniu naley przyjmowa na

Naley rwnie zwrci uwag, e opisane powyej straty ciepa uwzgldnia si w

W skali caego budynku, jeli cz pomieszcze bdzie ogrzewana w sposb osabiony,

4. Przykady obliczania projektowej straty ciepa przez

495 (dugo wg PNEN 12831:2006)

480 (dugo wg PN-B-03406:1994)