dr in.

Micha Strzeszewski
Politechnika Warszawska
Instytut Ogrzewnictwa i Wentylacji

Wspczynniki redukcji temperatury w meto-

dyce obliczania obcienia cieplnego wg PN
EN 12831
W artykule przedstawiono sposb obliczania wspczynnikw redukcji temperatury dla r-
nych przypadkw wymiany ciepa w metodyce okrelania obcienia cieplnego wg PNEN
12831. Zaprezentowane rwnania zilustrowano przykadami.
The article presents the method for calculation temperature reduction factor for different cases
of heat transfer, according to PNEN 12831 standard. The presented equations have been illus-
trated with examples.

1. Wprowadzenie
Dotychczasowe dowiadczenia dydaktyczno-szkoleniowe dotyczce normy PN-EN 12831
[14] pokazuj, e jednym z trudniejszych zagadnie jest koncepcja wspczynnikw redukcji
temperatury. Dlatego zagadnieniu temu powicony zosta osobny artyku.
Konieczno stosowania wspczynnikw redukcji temperatury wynika z obliczania wsp-
czynnikw straty ciepa H, a dokadnie z odnoszenia tych wspczynnikw zawsze do projek-
towej rnicy temperatury.
Dotychczas strumienie ciepa byy obliczane w oparciu o zaoon rnic temperatury, w
zalenoci od rozpatrywanego przypadku wymiany ciepa (inn np. dla strat bezporednio na
zewntrz, a inn dla strat do pomieszczenia nieogrzewanego).
Natomiast zgodnie z metodyk, wprowadzon przez norm PN-EN 12831, najpierw naley
oblicza wspczynniki straty ciepa H w W/K, a nastpnie niezalenie od przypadku
mnoy je przez projektow rnic temperatury, czyli rnic projektowej temperatury we-
wntrznej i projektowej temperatury zewntrznej. Dla strat ciepa na drodze przenikania
podany jest nastpujcy wzr:
T ,i H T ,ie H T ,iue H T ,ig H T ,ij int ,i e , W (1)

gdzie:
HT,ie wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do
otoczenia (e) przez obudow budynku, W/K;
HT,iue wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do
otoczenia (e) przez przestrze nieogrzewan (u), W/K;
HT,ig wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do
gruntu (g) w warunkach ustalonych, W/K;
HT,ij wspczynnik straty ciepa przez przenikanie z przestrzeni ogrzewanej (i) do
ssiedniej przestrzeni (j) ogrzewanej do znaczco rnej temperatury, tzn.

1
 przylegej przestrzeni ogrzewanej w tej samej czci budynku lub w przylegej
czci budynku, W/K;
int,i projektowa temperatura wewntrzna przestrzeni ogrzewanej (i), C;
e projektowa temperatura zewntrzna, C.
Wzr powyszy uwzgldnia cztery przypadki przenikania ciepa. Jednak jedynie w pierw-
szym z nich (straty ciepa bezporednio na zewntrz) przepyw ciepa spowodowany jest pro-
jektow rnic temperatury. We wszystkich trzech pozostaych przypadkach rnica tempe-
ratury jest najczciej mniejsza. W zwizku z tym wspczynniki H musz by odpowiednio
przeliczone (zredukowane), aby po pomnoeniu przez projektow rnic temperatury day
odpowiedni warto strumienia ciepa. Przeliczenia wspczynnika H dokonuje si mnoc
go przez wspczynnik redukcji temperatury.

Rzeczywista Projektowa
rnica temperatury Wspczynnik rnica temperatury
(temperatura wewntrzna redukcji temperatury (temperatura wewntrzna
temperatura z drugiej
temperatura zewntrzna)
strony przegrody )

Rys. 1. Sens matematycznych wspczynnika redukcji temperatury.

Sens matematycznych wspczynnika redukcji temperatury pokazano na rys. 1. Wspczynnik

ten okrela stosunek rzeczywistej rnicy temperatury w danym przypadku do projektowej
rnicy temperatury. W zwizku z tym oglnie mona zapisa:
int ,i x
f , (2)
int ,i e

gdzie:
f wspczynnik redukcji temperatury, ;
int,i projektowa temperatura wewntrzna przestrzeni ogrzewanej (i), C;
x projektowa temperatura z drugiej strony przegrody budowlanej lub temperatura
nawiewanego powietrza, C;
e projektowa temperatura zewntrzna, C.
Sens fizyczny wspczynnika redukcji temperatury zilustrowano na rys. 2. W przypadku strat
ciepa przez przenikanie z azienki do pokoju rnica temperatury wynosi 4 K, co stanowi
9,1% projektowej rnicy temperatury (44 K). Poniewa wspczynnik straty ciepa H, zgod-
nie z now metodyk, bdzie mnoony nie przez 4 K, lecz przez 44 K, to wczeniej naley
uwzgldni mnonik 0,091. Efekt matematyczny bdzie taki sam, jak w przypadku mnoenia
przez 4 K (podobnie jak to si dziao wg normy PN-B-03406:1994 [13]). W zwizku z tym
otrzymamy poprawny wynik, chocia sama procedura obliczeniowa jest matematycznie bar-
dziej skomplikowana i fizycznie mniej czytelna w stosunku do metodyki dotychczasowej
[6].

2
 -20C rnica temp.
44K

Pokj azienka
+20C +24C
rnica
temperatury
4K = 0,091 x 44K

Rys. 2. Ilustracja sensu fizycznego wspczynnika redukcji temperatury.

2. Przenikanie ciepa bezporednio na zewntrz

W tym przypadku rnica temperatury powodujca przepyw ciepa jest rwna projektowej
rnicy temperatury. W zwizku z tym nie zachodzi potrzeba stosowania wspczynnika re-
dukcyjnego.

3. Przenikanie ciepa do przestrzeni nieogrzewanej

Temperatura przestrzeni nieogrzewanej jest zazwyczaj wysza od temperatury zewntrznej.
Podstawowy wzr na wspczynnik redukcji temperatury w tym przypadku ma nastpujc
posta:
int ,i u
bu , (3)
int ,i e
gdzie:
int,i projektowa temperatura wewntrzna przestrzeni ogrzewanej (i), C;
u projektowa temperatura przestrzeni nieogrzewanej, C;
e projektowa temperatura zewntrzna, C.
Warto orientacyjn wspczynnika bu mona odczyta z tabeli 1.

3
Tabela 1. Wspczynnik redukcji temperatury bu [14]
Przestrze nieogrzewana bu
Pomieszczenie
tylko z 1 cian zewntrzn 0,4
z przynajmniej 2 cianami zewntrznymi bez drzwi zewntrznych 0,5
z przynajmniej 2 cianami zewntrznymi z drzwiami zewntrznymi (np. hale, ga- 0,6
rae)
z trzema cianami zewntrznymi (np. zewntrzna klatka schodowa) 0,8

Podziemie1
bez okien/drzwi zewntrznych 0,5
z oknami/drzwiami zewntrznymi 0,8
Poddasze
przestrze poddasza silnie wentylowana (np. pokrycie dachu z dachwek lub in- 1,0
nych materiaw tworzcych pokrycie niecige) bez deskowania pokrytego pap
lub pyt czonych brzegami

inne nieizolowane dachy 0,9

izolowany dach 0,7
Wewntrzne przestrzenie komunikacyjne
(bez zewntrznych cian, krotno wymiany powietrza mniejsza ni 0,5 h1) 0
Swobodnie wentylowane przestrzenie komunikacyjne
(powierzchnia otworw/kubatura powierzchni > 0,005 m2/m3) 1,0
Przestrze podpodogowa
(podoga nad przestrzeni nieprzechodni) 0,8
Przejcia lub bramy przelotowe nieogrzewane, obustronnie zamknite 0,9
1
Pomieszczenie moe by uwaane za usytuowane w podziemiu, jeli wicej ni 70% powierzchni cian ze-
wntrznych styka si z gruntem.

Przykad 1
Okreli wspczynnik redukcji temperatury dla straty ciepa przez przenikanie z pokoju
mieszkalnego do pomieszczenia nieogrzewanego o temperaturze wewntrznej +5C. Budynek
znajduje si w III strefie klimatycznej.
Rozwizanie
int ,i u 20 5
bu 0,375
int ,i e 20 20
Rnica temperatury w tym przypadku wynosi 15 K, co stanowi 37,5% projektowej rnicy
temperatury 40 K.

4
4. Straty ciepa do gruntu
Norma podaje w tym przypadku nastpujcy wzr na wspczynnik redukcji temperatury:
int ,i m,e
f g2 , (4)
int ,i e
gdzie:
int,i projektowa temperatura wewntrzna przestrzeni ogrzewanej (i), C;
m,e roczna rednia temperatura zewntrzna, C;
e projektowa temperatura zewntrzna, C.
Jednak bardziej waciwe byoby stwierdzenie, e rol wspczynnika redukcji temperatury
peni w tym przypadku iloczyn fg1 i fg2. Uwzgldnienie w obliczeniach jedynie wspczynnika
fg2 oznaczaoby przyjcie zaoenia, e rednia temperatura gruntu jest rwna redniorocznej
temperaturze zewntrznej. Poniewa jednak tak nie jest, wspczynnik ten mnoony jest do-
datkowo przez wspczynnik fg1. Warto orientacyjna wspczynnika fg1 wg polskiego za-
cznika krajowego do normy PN-EN 12831:2006 wynosi 1,45.
Przykad 2
Okreli wspczynnik fg2 dla pokoju mieszkalnego i II strefy klimatycznej.
Rozwizanie
int ,i m,e 20 7,9
f g2 0,318
int ,i e 20 18

5. Przenikanie do przestrzeni ogrzewanej do innej temperatury

Wzr na wspczynnik redukcji temperatury przyjmuje w tym przypadku nastpujc posta:
int ,i przyleg ej przestr zeni
f ij , (5)
int ,i e

gdzie:
int,i projektowa temperatura wewntrzna przestrzeni ogrzewanej (i), C;
przylegej przestrzeni projektowa temperatura przestrzeni przylegej, C;
e projektowa temperatura zewntrzna, C.
W tym miejscu naley zwrci uwag na sposb okrelania temperatury przylegej przestrze-
ni. Do tej pory temperatur pomieszczenia ogrzewanego okrelao si zawsze w zalenoci od
funkcji (przeznaczenia) pomieszczenia. Natomiast wg normy PN-EN 12831:2006 temperatur
przylegej przestrzeni ogrzewanej okrela si na podstawie przeznaczenia jedynie w przypad-
ku pomieszcze nalecych do tej samej jednostki budynku (mieszkania, lokalu uytkowego).
Natomiast jeli pomieszczenie naley do innej jednostki i istnieje moliwo indywidualnej
regulacji temperatury, to do obliczania straty ciepa przyjmuje si redni arytmetyczn z pro-
jektowej temperatury wewntrznej i redniorocznej temperatury zewntrznej. Z kolei, jeeli
ssiednie pomieszczenie naley do oddzielnego budynku (budynku przylegego), przyjmuje
si rednioroczn temperatur zewntrzn (tab. 2). Takie podejcie umoliwia zapewnienie
odpowiedniej wielkoci grzejnika na wypadek obnienia temperatury wewntrznej w ssied-
nich lokalach. Szerzej zagadnienie to zostao omwione w COW 1/2007 [6]

5
Tabela 2. Temperatura przylegych przestrzeni ogrzewanych [14]
Ciepo przekazywane z przestrzeni ogrzewanej (i) do: przylegej przestrzeni,
C
przylegego pomieszczenia w tej samej jednostce powinna by okrelona na podstawie
budynku (np. w mieszkaniu) przeznaczenia pomieszczenia
ssiedniego pomieszczenia, nalecego do innej jed- int ,i m ,e
nostki budynku (np. do innego mieszkania)
2
ssiedniego pomieszczenia, nalecego do oddzielne- m,e
go budynku (ogrzewanego lub nieogrzewanego)

Przykad 3
Okreli wspczynnik redukcji temperatury dla straty ciepa przez przenikanie z azienki do
pokoju mieszkalnego. Budynek znajduje si w I strefie klimatycznej.
Rozwizanie
int ,i przyleg ej przestr zeni 24 20
f ij 0,1
int ,i e 24 16

Przykad 4
Okreli wspczynnik redukcji temperatury dla zyskw ciepa przez przenikanie z azienki
do pokoju mieszkalnego. Budynek znajduje si w I strefie klimatycznej.
Rozwizanie
int ,i przyleg ej przestr zeni 20 24
f ij 0,111
int ,i e 20 16

Przykad 5
Okreli wspczynnik redukcji temperatury dla straty ciepa przez przenikanie z pokoju
mieszkalnego do pokoju znajdujcego si w ssiednim mieszkaniu. Budynek znajduje si w I
strefie klimatycznej.
Rozwizanie
int ,i m ,e 20 7,7
przyleg ej przestr zeni 13,85C
2 2
int ,i przyleg ej przestr zeni 20 13,85
f ij 0,171
int ,i e 20 16

6
6. Wentylacyjna strata ciepa w przypadku wentylacji naturalnej
W przypadku wentylacji naturalniej, przyjmuje si, e do pomieszcze napywa powietrze o
temperaturze zewntrznej. W zwizku z tym, projektowa rnica temperatury jest waciwa
do okrelenia mocy potrzebnej do ogrzania powietrza wentylacyjnego i nie zachodzi potrzeba
stosowania wspczynnika redukcyjnego.

7. Wentylacyjna strata ciepa w przypadku instalacji wentylacyjnej

Moc wymagan do ogrzania powietrza wentylacyjnego oblicza si w nastpujcy sposb:
V ,i H V ,i int ,i e , W (6)

gdzie:
HV,i wspczynnik projektowej wentylacyjnej straty ciepa, W/K;
i,int projektowa temperatura wewntrzna przestrzeni ogrzewanej (i), C;
e projektowa temperatura zewntrzna, C.
Podobnie jak w przypadku przenikania, rwnie i dla wentylacji, wspczynnik straty ciepa
H odniesiony jest to projektowej rnicy temperatury. Jednak powietrze nawiewane przez
instalacj wentylacyjn lub klimatyzacyjn ma zazwyczaj temperatur wysz od temperatury
zewntrznej. W zwizku z tym w obliczeniach naley uwzgldnia wspczynnik redukcji
temperatury:
int ,i su ,i
f V ,i (7)
int ,i e

gdzie:
int,i projektowa temperatura wewntrzna przestrzeni ogrzewanej (i), C;
su,i temperatura powietrza dostarczanego do przestrzeni ogrzewanej (i), C;
e projektowa temperatura zewntrzna, C.

Przykad 6
Okreli wspczynnik redukcji temperatury powietrza nawiewanego do pomieszczenia biu-
rowego. Temperatura nawiewanego powietrza wynosi +20C. Budynek znajduje si w IV
strefie klimatycznej.
Rozwizanie
int ,i su ,i 20 20
f V ,i 0
int ,i e 20 22
Zerowa warto wspczynnika redukcji temperatury oznacza, e powietrze nawiewane nie
wymaga dodatkowego ogrzania.

7
8. Podsumowanie
Nowe podejcie do obliczania strat ciepa bazuje na odnoszeniu wszystkich strat ciepa do
projektowej rnicy temperatury (rnicy projektowej temperatury wewntrznej i projektowej
temperatury zewntrznej) oraz zastosowania odpowiednich wspczynnikw redukcji tempe-
ratury. Takie rozwizanie jest wyranie bardziej skomplikowane od dotychczas stosowanego.
Jednak w praktyce projektowej obliczenia wykonuje si obecnie z wykorzystaniem specjali-
stycznego oprogramowania komputerowego, ktre musi zawiera odpowiednie procedury
obliczeniowe. Znajomo metodyki jest konieczna nie tylko dla autorw oprogramowania, ale
take dla projektantw w celu umoliwienia prawidowego wprowadzania danych i interpre-
tacji wynikw (zwaszcza wynikw porednich).

Literatura
1. Kosieradzki J.: Poradnik projektanta. Nowe normy i co dalej?, COW 1/2007 i 2/2007.
2. Kosieradzki J.: Poradnik projektanta. Powietrze wentylacyjne w PN-EN 12831, COW
3/2007 i 4/2007.
3. Rubik M.: Nowe normy z dziedziny ogrzewnictwa w przededniu wdroenia w Polsce
Dyrektywy Europejskiej 2002/1WE, COW 10/2005.
4. Strzeszewski M.: Norma PNEN 12831. Nowe podejcie do obliczania zapotrzebowania
na ciepo do ogrzewania budynkw, COW 10/2006.
5. Strzeszewski M.: Wartoci temperatury stosowane w obliczeniach obcienia cieplnego
pomieszcze i budynkw wg PNEN 12831, COW 12/2006.
6. Strzeszewski M.: Obliczanie projektowej straty ciepa przez przenikanie wg PNEN
12831, COW 1/2007.
7. Strzeszewski M.: Przykady obliczania projektowej straty ciepa przez przenikanie wg
PNEN 12831, COW 2/2007.
8. Strzeszewski M.: Uproszczona metoda obliczania projektowej straty ciepa do gruntu wg
PN-EN 12831, COW 4/2007.
9. Strzeszewski M.: Przykady obliczania projektowej straty ciepa przez grunt wg PNEN
12831, COW 5/2007.
10. Strzeszewski M.: Obliczanie projektowej wentylacyjnej straty ciepa w przypadku
wentylacji naturalnej wg PNEN 12831, COW 6/2007.
11. Strzeszewski M.: Obliczanie projektowej wentylacyjnej straty ciepa w przypadku
instalacji wentylacyjnej wg PNEN 12831, COW 7-8/2007.
12. Wichowski R.: Zapotrzebowanie na moc ciepln. Nowa norma PNEN 12831. Rynek
Instalacyjny 1-2/2006 i 3/2006.
13. PN-B-03406:1994. Obliczanie zapotrzebowania ciepa pomieszcze o kubaturze do 600
m3.
14. PN-EN 12831:2006. Instalacje ogrzewcze w budynkach Metoda obliczania
projektowego obcienia cieplnego.