Mechanizmy obronne pojcie wprowadzone przez twrc psychoanalizy, Zygmunta Freuda i

przejte przez wspczesn psychologi. Oznacza metody radzenia sobie z

wewntrznymi konfliktami w celu ochrony osobowoci (ego),
zmniejszenia lku, frustracji i poczucia winy. Na og s one nawykowe i nieuwiadomione.
W pewnym nasileniu wystpuj u praktycznie kadego czowieka i peni rol przystosowawcz,
s niezbdne. Mechanizmy obronne s jednak zawsze znieksztaceniem zachowania lub ogldu
rzeczywistoci, stosowane nadmiernie lub nieadekwatnie do sytuacji mog utrudnia
funkcjonowanie. Dobrze, gdy w zachowaniu jednostki jest ich duy repertuar, a ich dobr i
intensywno jest zalena od sytuacji (elastyczno stosowania). Mona wwczas mwi o
efektywnoci i braku patologii zwizanej z mechanizmami obronnymi.

Spis treci
[ukryj]

1Mechanizmy obronne ego

2Moralne mechanizmy obronne

3Skrajne postaci mechanizmw obronnych

4Mechanizmy obronne w psychoanalizie

5Mechanizmy obronne w psychologii transpersonalnej

6Zestawienie

7Przypisy

Mechanizmy obronne ego[edytuj]

Mechanizmy obronne mona poklasyfikowa na przykad w nastpujcy sposb:

Techniki unikania dziaania: represja (wyparcie),

nadmierna samokontrola, supresja (tumienie), prokrastynacja (zwlekanie,
odraczanie), zachowania obsesyjno-kompulsyjne

Techniki przemieszczenia: acting-

out, fiksacja, inwersja, kompensacja, konwersja, przeniesienie, regresja, sublimacja, substytu
cja, asceza, reakcje upozorowane, zaprzeczane wasnemu dziaaniu z przeszoci,
zaprzeczanie istnieniu czego, nawykowe, utrwalone wzorce zachowa (np.
ulego, agresja (psychologia), unikanie, samochwalstwo, denie do niezalenoci,
podejrzliwo), omdlenie, robienie si sabym, chorym lub zmczonym

Techniki znieksztacania rzeczywistoci: dewaluacja, dysocjacja, fantazjowanie,

nieuzasadniona generalizacja, idealizacja, intelektualizacja, maskowanie, odwracanie
sensu, projekcja, racjonalizacja, rozszczepienie (splitting), selektywny brak
uwagi, symbolizacja, zaprzeczanie

Techniki przyjmowania cudzych

zachowa: identyfikacja, introjekcja, konformizm, internalizacja

Mechanizmy zoone, czce kilka z powyszych: negatywizm, pokuta, naprawienie

za, odwracanie uwagi, samorozgrzeszanie si, tracenie zainteresowania, zemsta, przesdy
Moralne mechanizmy obronne[edytuj]
Na szczegln uwag zasuguj te tzw. moralne mechanizmy obronne, czyli takie, ktre
pozwalaj wci uwaa si za dobrego czowieka pomimo naruszania wasnych
zasad moralnych. Mona tu wyrni np.:

racjonalizacje "zych" czynw jako rodkw do wyszego dobra

eufemizmy nazywanie "zych" czynw mniej negatywnymi nazwami

porwnania porwnywanie wasnych "zych" czynw z jeszcze gorszymi czynami innych

ludzi

rozmycie odpowiedzialnoci dzielenie si win z innymi

przemieszczenie odpowiedzialnoci uzasadnianie "zych" czynw jako dopuszczonych

przez jaki wyszy autorytet

wyparcie konsekwencji ignorowanie negatywnych konsekwencji swoich czynw

dehumanizacja ofiar swoich czynw.

zewntrzna atrybucja winy obwinianie ofiar np. o to, e prowokoway.

Skrajne postaci mechanizmw obronnych[edytuj]

Nerwice oraz fobie s czsto po prostu przeronitymi ponad miar mechanizmami obronnymi.
Za skrajny przypadek przerostu mechanizmw obronnych mona nawet uzna psychozy, w
ktrych wizja wiata ulega takiemu znieksztaceniu, e uniemoliwia normalne funkcjonowanie.

Mechanizmy obronne w psychoanalizie[edytuj]

Klasyfikacja i samo dzisiejsze psychoanalityczne rozumienie mechanizmw obronnych jest
w psychoanalizie nieco inne od proponowanego przez psychologi, a take znacznie szersze w
stosunku do klasycznej psychoanalizy.

Narcystyczne mechanizmy obronne zaprzeczenie, znieksztacenie, prymitywna

idealizacja, projekcja (psychotyczna), identyfikacja projekcyjna, rozszczepienie

Niedojrzae mechanizmy obronne acting-

out, blokowanie, hipochondryzacja, introjekcja, zachowania pasywno-
agresywne, projekcja (niepsychotyczna), regresja, fantazje
schizoidalne, somatyzacja, dysocjacja, eksternalizacja, zahamowanie

Neurotyczne mechanizmy
obronne kontrolowanie, przemieszczenie, intelektualizacja, izolowanie, racjonalizacja, reak
cja upozorowana (formacja reaktywna), represja (wyparcie), seksualizacja, odczynianie

Dojrzae mechanizmy
obronne altruizm, antycypacja, asceza, humor, sublimacja, supresja (tumienie), reparacja.
Mechanizmy obronne w psychologii
transpersonalnej[edytuj]
Niektrzy psychologowie transpersonalni uwaaj[potrzebny przypis] owiecenie osigane podobno w
wyniku medytacji, za stan, w ktrym czowiek cakowicie pozbawiony jest mechanizmw
obronnych. Aby to byo moliwe, musi jednak by przestrzegany jaki kodeks moralny, musi te
zanikn obraz swojego "ja" (ego), aby nie byo czego broni. W przeciwnym razie dysonans
poznawczy powodowany konfliktem midzy wasnym obrazem siebie a obrazem uzyskiwanym od
innych osb powodowaby olbrzymie frustracje i nerwic, co staoby w sprzecznoci ze stanem
owiecenia.

Zestawienie[edytuj]
Zestawienie wybranych mechanizmw obronnych[1]

Mechanizm
Definicja Przykad
obronny

Usunicie ze wiadomoci lub

utrzymywanie poza wiadomoci Student zapomina o terminie
Wyparcie myli, wyobrae i wspomnie, ktre egzaminu. Pacjent zapomina o
s bolesne lub budz lk (konflikt terminie wizyty.
pomidzy id i ego)

Udawanie, e sytuacja naprawd

Przekonanie, e pomimo palenia
zagraajca lub wzbudzajca lk nie
papierosw nie zachoruje si na
Zaprzeczenie ma miejsca (konflikt pomidzy
raka puc ani na zawa serca
impulsami id i frustrujc je
"Mnie si to nie zdarzy"
rzeczywistoci)

Wyraenie uczu lub zachowa Wylewnie gratulujemy koledze

przeciwnych ni rzeczywicie
Reakcja
odczuwane, po to by prawdziwe
upozorowana
pozostay wyparte. Zachowanie
przeciwne wyraone jest przesadnie.
sukcesu, ktrego mu
zazdrocimy. Osoba ogldajca
pornografi staje na czele
komitetu do jej zwalczania.

Przypisanie wasnego,
nieakceptowanego impulsu innej Kobieta, ktrej zaloty s
osobie. Lk neurotyczny przeksztaca odrzucane, odbiera zachowanie
Projekcja
si wwczas w obiektywny z mczyzn jako molestowanie
zagroeniem zewntrznym atwiej seksualne.
sobie poradzi.

Przemieszczenie Przeniesienie uczu, zainteresowa M wszczyna z on ktni po

itp., uznanych za nieodpowiednie, z tym, jak skrytykowa go
jednej osoby na inn, z jednego zwierzchnik w pracy. Crka
 przedmiotu na drugi, o mniejszym
ryzyku, zagroeniu,
niebezpieczestwie, lub w wikszym
stopniu akceptowan spoecznie
bardziej "dozwolon"
Przemieszczenie celu popdowego na
Sublimacja
zgodny z akceptacj spoeczn.
Oddzielenie myli (agresywnych lub
Izolacja seksualnych) od towarzyszcych im
uczu, ktre podlegaj stumieniu.
Intelektualne przetworzenie impulsw
agresywnych lub seksualnych,
pozwalajce odci si od
Intelektualizacja nierozadowanych napi,
niezaspokojonych potrzeb
seksualnych, konfliktowych myli lub
uczu.
Uycie samooszukujcych si
Racjonalizacja usprawiedliwie nieakceptowanego
zachowania lub niepowodzenia.
Odczynianie usunicie czynu
agresywnego w rytualny sposb,
poprzez odkupienie go,
wynagrodzenie go komu. Rytua jest
Anulowanie
odczuwany jako przymus i nie poddaje
si ocenom intelektualnym. W
odrnieniu od religijnego,
wykonywany jest samotnie.
Regresja Powrt, zwykle pod wpywem stresu,
do zachowania charakterystycznego
dla wczeniejszego okresu
rozwojowego.
odczuwa siln zo wobec matki,
ale swoj agresj przenosi na
kogo innego ze swojego
otoczenia, np. na swoj
koleank.
Zajcie si malarstwem lub
fotografi o tematyce erotycznej
(akty). Osoba o skonnociach
sadystycznych zostaje
pracownikiem ubojni zwierzt.
Pozbawiona zoci, lub
wciekoci myl, eby
wykrzykn co nieprzyzwoitego,
np. w kociele i wyrzdzi
krzywd bliskiej osobie.
Ucze z niewspmiernym do
wagi poruszanego tematu
zapaem prowadzi abstrakcyjn,
akademick dyskusj. M,
odczuwajcy wzrastajc niech
do ony, z ogromnym
zaangaowaniem rozprawia np. o
polityce, biznesie, itp.
Wynajdujemy dobre strony ze
wszech miar niekorzystnej dla
nas sytuacji, lub zdarzenia, np.
podkrelajc korzyci zdrowotne
pynce ze spacerw w sytuacji,
gdy skradziono nam samochd.
Szef nie wyrzuca z pracy
podwadnego, ktry le pracuje,
lecz przyznaje mu coroczne
nagrody. Obsesyjne mycie si,
majce zapobiec napawajcemu
lkiem zaraeniu siebie lub
innych.
Student reaguje paczem, wdaje
si w bjki, niszczy swoj
wasno, zachowuje si, lub
ubiera infantylnie, posuguje si
 sownictwem oraz wymow
typow dla maych dzieci.

Przejcie zachowa lub atrybutw

Identyfikacja z agresora, by zmieni si z Noszenie ubra wojskowych lub
agresorem odczuwajcego strach w tego, kto broni.
budzi strach.

Przypisy
1. Skocz do gry Jan Strelau: Psychologia. Podrcznik akademicki. T. II. Gdaskie Wydawnictwo
Psychologiczne, 2000, s. 616-617. ISBN 8387957054.