Przedmowa

Medycyna naturalna, nazywana obecnie medycyn alternatywn, komplementarn, holistyczn,

prewencyjn lub ortomolekularn wywodzi si z medycyny ludowej zapocztkowanej wraz z
pojawieniem si homo sapiens na naszym globie. Przesza ona gbok i dugo trwajc ewolucj,
stawaa si coraz bardziej naukowa i wszechstronna, aby coraz lepiej suy zdrowiu czowieka.
Obecnie obserwuje si proces masowego czenia si psychicznego i fizycznego ludzi, jako dzieci
natury z otaczajc ich przyrod i umiejtnego wykorzystywania jej wasnoci leczniczych. W
aktualnych warunkach w ktrych yjemy, w strefie zachodniej obfitoci trwa powolny, lecz
narastajcy zwrot ku medycynie naturalnej we wszystkich jej postaciach, cznie z fitoterapi i
homeopati, tradycyjn medycyn chisk i ajurwerdyjsk medycyn indyjsk. Dostrzeono i
doceniono wietne wartoci lecznicze tych kierunkw medycznych, ich wysoki poziom
bezpieczestwa oraz brak drapienoci w kalkulacjach cenowych. Ogoszone ostatnio w Ameryce
Pnocnej informacje statystyczne ujawniy, e ilo wszystkich wizyt osb chorych u terapeutw
stosujcych metody naturalne przekroczyy liczb porad udzielanych przez lekarzy stosujcych
standardowe metody lecznicze. Dlatego z optymizmem mona oczekiwa na dalszy postp i na
stopniow integracj medycyny naturalnej z medycyn oficjaln. W tej sprawie byo wiele
przychylnych wypowiedzi, ale najbardziej trafn wygosi niedawno Ksi Karol na sympozjum w
Anglii: Orthodox medicine is of course truly lifesaving, but we must also recognize the gifts of
alter health-care traditions in offering all possible expertise, knowledge and skills to everyone.
A teraz pro domo sua autora tej ksiki: upyno 60 lat od chwili, gdy rozpoczem dziaalno
naukow i popularyzatorsk. W tym okresie zdobyem nastpujce specjalnoci: z farmakognozji
(doktorat r. 1951); z farmakologii (asystentura w Zakadzie Farmakologii Uniwersytetu dzkiego -
lata 1952-1953 oraz Kierownik Zakadu Farmakologii Wydziau Lekarskiego Akademii Medycznej
w Lublinie - lata 1953-1954); z biotechnologii (naukowy sta roczny na Uniwersytecie w Paryu i
Lyonie r. 1965); z chemii farmaceutycznej (habilitacja w r. 1972).
Niniejsza ksika jest dziewitnast w moim dugoletnim dorobku.
Skadam gorce podzikowania dr hab. n. wet. Barbarze Krasickiej oraz mgr Edwardowi Ozga-
Michalskiemu za dokonanie korekty manuskryptu oraz opracowanie typograficzne.
Aleksander Oarowski
I. WPROWADZENIE i SPIS TRECI

II. ROLA WTROBY W ORGANIZMIE

( Gwne czynnoci wtroby, najwaniejsze metabolizmy i metabolity wtroby, czynnoci
odtruwajce wtroby )

III. CHOLESTEROL PODSTAWOWY METABOLIT WTROBY

( Prekursor wanych biologicznie zwizkw , skad lipoprotein, niezwyka lipoproteina (a)
cholesterol endogenny i pokarmowy , od czego zaley poziom cholesterolu).
IV. ROLINY I ICH SUBSTANCJE CZYNNE DZIAAJCE NA WTROB
1. Ostropest plamisty Silybum marianum i sylimaryna najcenniejszy kompleks zwizkw
leczniczych z ostropestu
2. Karczoch zwyczajny Cynara scolymus L. i cynaryna
3. Orcza boldo (syn. Boldoa aromatyczna) i boldyna gwny skadnik leczniczy
4. Rzodkiew czarna Raphanus sativus L. var. niger Kerner
V. 22 ROLINY DZIAAJCE NA WTROB I DROGI CIOWE
(1)
1. Balsamowiec mukul Commiphora mukul
2. Bylica Boe drzewko Artemisia abrotanum
 3. Bylica pioun Artemisia absinthium
4. Cykoria podrnik Cichorium intybus
5. Czber ogrodowy Satureia hortansis
6. Czosnek pospolity Allium sativum
7. Dymnica pospolita Fumaria officinalis
8. Dziurawiec zwyczajny Hypericum perforatum

cd. (2)
9. Glistnik, jaskcze ziele Chelidonium majus
10. Hakorol rozesana Harpagophytum procumbens
11. Kocanki piaskowe Helichrysum arenarium
12. Krwawnik pospolity Achillea millefolium
13. Krwiowiec kanadyjski Sanguinaria canadensis
14. Lebiodka pospolita Origanum vulgare
15. Lucerna siewna Medicago sativa
16. opian wikszy Arctium lappa
cd. (3)
17. Mita pieprzowa Mentha piperita
18. Mniszek lekarski Teraxacum officinale
19. Ostry dugi Curcuma longa
20. Szanta zwyczajna Marrubium vulgare
21. Tarczyca bajkalska Scutellaria baicalensis
22. Wrotycz pospolity Tanacetum vulgare
V. SUBSTANCJE NATURALNE DZIAAJCE POMOCNICZO W SCHORZENIACH
WTROBY I UKADU POKARMOWEGO
(1)
Bonnik pokarmowy, chlorofil, chlorella zwyczajna, spirulina, koenzym Q10, lecytyna, cholina
(2)
Niezbdne nienasycone kwasy tuszczowe (NNKT), policosanol, witamina B 3 (niacyna), sterole
rolinne (fitosterole)
VI. PRZEWLEKE SCHORZENIA WTROBY I DRG CIOWYCH
( Schorzenia przewleke, objawy niewydolnoci wtroby, zalecenia ywieniowe, rwnowaga
kwasowo-zasadowa, odtruwanie organizmu, post i jego znaczenie zdrowotne, woda pitna jej
znaczenie w przewlekych zapaleniach wtroby i drg ciowych, elektrolity ustrojowe)
VII. CHOROBY WTROBY I DRG CIOWYCH O OSTRYM PRZEBIEGU
( Wirusowe zapalenie wtroby (hepatitis viralis), wpczesne pogldy na przebieg zapalenia
wtroby; witamina E skuteczne wspomaganie leczenia, kwas askorbowy witamina C przeciw
hepatitis viralis; inne choroby wtroby o ostrym przebiegu)

VIII. PREPARATY LECZNICZE O WASNOCIACH HEPATOTROPOWYCH

1. Sylimarol 35 lub 70 miligramw
2. Sylivit 80 mg lub 150 mg
3. Sylicynar
4. Flexiderm
5. Boldaloin
6. Cynarex
7. Raphacholin C
8. Raphacholin forte

VIII. PRZEGLD OGU PREPARATW STOSOWANYCH W SCHORZENIACH

 WTROBY I DRG CIOWYCH
XI. PIMIENNICTWO ................................... 63

I. ROLA WTROBY W ORGANIZMIE

WTROBA - (hepar) - jest wysoce skomplikowanym narzdem wewntrznym zoonym

gwnie z komrek wtrobowych zwanych hepatocytami. To wanie one peni najwicej
czynnoci fizjologicznych spord komrek organizmu. Tote zdrowie i witalno kadego
czowieka s uzalenione od prawidowo funkcjonujcych hepatocytw wtrobowych. S
one jednak nieustannie naraone na dziaanie wielu czynnikw toksycznych (toksyny
pokarmowe, infekcje, dziaania uboczne lekw, itp.), ktre mog powodowa uszkodzenia o
rnym stopniu nasilenia. Gdy nastpi przecienie wtroby, obnia si jej zdolno
odtruwania i substancje toksyczne przenikaj do krwi, a wraz z ni do innych narzdw.
Objawia si to dyskomfortem i rnymi sygnalnymi dolegliwociami, nastpnie po okresie
kumulacji, przewlekym stanem zapalnym miszu wtroby, otuszczeniem oraz
zwknieniem, czyli marskoci. Czsto dochodzi do zmian nowotworowych.

Czynniki zagraajce wtrobie s liczne i rnorodne:

1. Rolnicze: np. herbicydy, insektycydy, fungicydy, dioksyny, azotany z nawozw.

2. Pokarmowe: np. konserwanty, barwniki syntetyczne, sztuczne rodki sodzce. emulgatory,

plenie, oleje rafinowane, miso grilowane lub smaone, margaryny, w nadmiarze stosowany
alkohol, sodycze, napoje z kofein.

3. Szczepionki zawierajce formaldehyd lub zwizki rtci.

4. Wtrobie zagraaj leki przepisywane przy chemioterapii, hormonoterapii itp.

5. Narkotyki i uywki np.: amfetamina, marihuana, heroina, kofeina, kannabinole, papierosy.

6. rodowiskowe toksyny np.: dymy i pyy przemysowe, chlorki w wodzie pitnej, metale cikie
w spalinach i niektre pestycydy.

7. Materiay dentystyczne np.: amalgamaty srebrowo-rtciowe.

8. Kosmetyki np. dezodoranty w sprayu zawierajce zwizki aluminium.

9. Promieniowanie: np. pola elektromagnetyczne, przewietlanie promieniami

Roentgena, ywno wyjaawiana przez napromieniowanie.

10. Stany emocjonalne np.: stres, gniew, nienawi, rozpacz, depresja.

1. Gwne czynnoci wtroby

Czynnoci naczyniowo kreniowe

Wtroba jest narzdem bardzo dobrze unaczynionym. Przepywa przez ni okoo jednego litra
krwi na minut. Do wtroby doprowadzana jest krew z caego przewodu pokarmowego, y
wrotn. Dostarczone z krwi substancje poddawane s w wtrobie rnym procesom
metabolicznym. W efekcie odpowiednie skadniki s rozprowadzane w organizmie przez krew
opuszczajca wtrob.

Czynno wydzielnicza

Hepatocyty wtrobowe wydzielaj (bilis) w iloci okoo l000 ml dziennie. jest wodn
zawiesin soli kwasw ciowych, cholesterolu, fosfolipidw, bilirubiny i elektrolitw. Wtroba
wydziela nieprzerwanie i gromadzi j w pcherzyku ciowym (vesica fellea), ktry
rytmicznymi skurczami wysya do dwunastnicy. Okoo 90% kwasw ciowych jest
odzyskiwana z jelit dziki procesowi resorpcji zwrotnej, a tylko 10% wtroba syntetyzuje de
novo. Hepatocyty syntetyzuj rwnie zwizki biakowe, ktre maj zdolno pobudzania
podziaw komrkowych, powodujc wzrost masy ciaa. W wtrobie z produktw rozpadu biaek
powstaje mocznik i jako substancja wysoce szkodliwa zostaje wydalany przez nerki,
a w maej iloci przez gruczoy potne.

Czynnoci metaboliczne

Czynnoci metaboliczne s bardzo liczne, na co pozwala okoo 500 specyficznych enzymw,

ktrymi dysponuje wtroba.

2. Najwaniejsze metabolizmy i metabolity wtroby - pokrtce omwione zostan trzy grupy

metabolizmw wtroby, majcych podstawowe znaczenie dla organizmu.

Przemiana glukozy

Po pierwsze w wtrobie nastpuje przemiana (konwersja) cukrw prostych galaktozy

i fruktozy do glukozy. Po drugie hepatocyty wtrobowe pobieraj glukoz z dopywajcej
krwi i przetwarzaj j w glikogen - polimer glukozy analog skrobi rolinnej. Glikogen jest
magazynowany w wtrobie, jako energetyczny materia zapasowy. W miar zapotrzebowania jest
on hydrolizowany do glukozy. Zapasy glikogenu w wtrobie ulegaj zmniejszeniu o okoo
poow w cigu doby o ile nie s dostarczane substraty.

Przemiany biakowe

W wtrobie s metabolizowane i syntetyzowane liczne biaka funkcjonalne np. albuminy osocza,

protrombina, fibrynogen. Albuminy stanowi okoo 60% wszystkich biaek osocza krwi i bior
udzia w utrzymaniu prawidowego cinienia osmotycznego krwi, oraz jej buforowaniu, su te
jako nonik dla jonw metali, kwasw tuszczowych, bilirubiny enzymw i lekw. Niektre z
nich bior udzia w transporcie hormonw (np. tarczycy). Protrombina i fibrynogen to z kolei
biaka niezbdne do procesu krzepnicia krwi.
Przemiany tuszczowe

Triglicerydy, fosfolipidy i cholesterol s gwnymi zwizkami lipidowymi wytwarzanymi w

wtrobie. W wtrobie wytwarzane s rwnie kompleksy biakowo-lipidowe. Jest ich kilka
rodzajw. S to np. lipoproteina o bardzo maej gstoci oznaczona symbolem VLDL,
lipoproteina o maej gstoci LDL, zwana zym cholesterolem i lipoproteina o duej gstoci
HDL, zwana dobrym cholesterolem. Lipoproteiny te bior udzia w przenoszeniu
cholesterolu. W wtrobie nastpuj rwnie przemiany wglowodanw i biaek na zwizki
tuszczowe bdce rdem energii i materiaem budulcowym dla bon komrkowych.

3. Czynnoci odtruwajce w wtrobie detoksykacyjne

Rne szkodliwe metabolity ustrojowe oraz ksenobiotyki (zwizki obce organizmowi) s

wychwytywane przez wtrob i unieczynniane. Czynno t wykonuje transbonowy cytochrom
P450, ktry przemienia te toksyny z hydrofobowych w hydrofilne, atwe do usunicia z
organizmu. Odtruwanie odbywa si take przez utlenianie niektrych toksyn np. etanolu, fenolu,
formaldehydu i innych.

4. Inne czynnoci wtroby.

Wtroba jest zdolna do magazynowania wielu zwizkw, nieraz przez duszy okres czasu, a
take do selektywnego ich uwalniania w miar zapotrzebowania organizmu. Przykadem jest tu
wspomniany ju glikogen, ale rwnie bardzo wana grupa witamin B, ponadto witamina A
(akseroftol), witamina K (filochinon), a take niektre karotenoidy, np. beta-karoten
hydrolizowany do dwch czsteczek witaminy A. Ponadto s przechowywane w wtrobie
niektre wane fizjologicznie biopierwiastki: mied, elazo, cynk, mangan, itp. Inne metale tzw.
cikie - takie jak ow, kadm, rt jeli dostan si w steniu toksycznym, mog spowodowa
uszkodzenie wtroby.

Doc. dr hab. farm. Aleksander Oarowski

II. CHOLESTEROL PODSTAWOWY METABOLIT WTROBY

Cholesterol, czyli 3 beta cholest-5-en-3ol to substancja o konsystencji twardej woskowatej

masy, topicej si w 149C.
Wystpuje u ssakw i u ludzi dorosych w iloci okoo 150 - 200 g, jako , cholesterol cakowity
(wolny + zestryfikowany).

Z czego jest wytwarzany w ustroju?

Cholesterol jest wytwarzany w organizmie z grup 2-karbono-octanowych pochodzcych z
przemiany wglowodanw (cukrw), tuszczy i niektrych biaek. Najpierw powstaje szkielet
skwalenu, a ten jest przeksztacany w cholesterol przy udziale odpowiednich enzymw.

W jakich narzdach jest wytwarzany i gdzie jest go nawicej ze wzgldw fizjologicznych?

Najwicej cholesterolu powstaje w wtrobie - do 85%, nastpnie w jelicie cienkim ok. 8-9%, w
skrze do 5%.
Szczeglnie duo cholesterolu znajduje si w mzgu i rdzeniu krgowym ( ok. 40g), nastpnie w
wtrobie, osoczu krwi, jelicie cienkim, korze nadnerczy, skrze i w cianach wszystkich
komrek. Jak ten zwizek jest wykorzystywany powiemy poniej.

1. Prekursor wanych biologicznie substancji

Cholesterol jest zwizkiem wyjciowym (prekursorem) wytwarzanych w organizmie kwasw

ciowych, hormonw sterydowych (kortykosteron, kortyzol), hormonw kory nadnercza
(glikokortykoidy i mineralokortykoidy), hormonw mskich (androgeny), aldosteronu i
testosteronu, hormonw eskich (estrogenw) estronu, estradiolu, gestagenw m. in.
progesteronu.

2. Skadnik lipoprotein

Cholesterol - zwizek lipidowo-biakowy umoliwiajcy transport tuszczu

Cholesterol wchodzi w skad lipoprotein, ktre s poczeniami lipidowo-biakowymi,
umoliwiajcymi nierozpuszczalnym w wodzie zwizkom tuszczowym przemieszczanie si z
osocza do komrek i w odwrotnym kierunku z tkanek do wtroby. Znane s cztery gwne
lipoproteiny wystpujce w osoczu krwi, a mianowicie VLDL - lipoproteina
o bardzo maej gstoci, powstajca w wtrobie i jelicie cienkim; przejciowa lipoproteina o
poredniej gstoci IDL, z ktrej powstaje lipoproteina LDL o maej gstoci i niezalenie od
poprzednich, powstajca w wtrobie lipoproteina HDL o duej gstoci. Wszystkie wymienione
lipoproteiny zwizane s z przemianami i transportem cholesterolu VLDL i LDL np.
transportuj egzogenny cholesterol.

Tabela: procentowy skad lipoprotein osocza krwi ludzkiej

Lipoproteiny Triglicerydy Fosfolipidy Cholesterol Estry Biako

cholesterolu

VLDL 52 18 7 14 9

IDL 27 23 8 31 11

LDL 10 23 8 38 21

HDL 8 25 4 18 45
Zy i dobry cholesterol
Stenie we krwi lipoproteiny LDL - bogatej w estry cholesterolu, ma cisy zwizek z
wystpowaniem miadycy i chorb serca - jest to tak zwany zy cholesterol. Bardzo wana jest
lipoproteina HDL posiadajca w swej strukturze duo biaka chemicznie innego ni w VLDL i
LDL. To odmienne biako zmienia cakowicie funkcje lipoproteiny. Powstaje dziki niemu tzw.
dobry cholesterol HDL, ktry moe usuwa cholesterol z rnych miejsc organizmu, nawet z
pytek miadycowych. Std jego optymistyczna nazwa.

Zgodnie z zaleceniami ogoszonymi przez National Cholesterol Program (NCP) w USA i

Polskie Towarzystwo Kardiologiczne (PTK) optymalne poziomy
cholesterolu we krwi u ludzi s nastpujce:

Rodzaj lipoprotein Normy NCP w USA Normy PTK w Polsce

200 mg /dl (5,2 mmol)

Cholesterol cakowity 200 mg /dl lub mniej
lub mniej

135 mg/ dl (3,5 mmol)

LDL cholesterol 130 mg/ dl lub mniej
lub mniej

65 mg/ dl (0,9 mmol)

HDL cholesterol 65 mg/ dl lub wicej
lub wicej

Triglicerydy 150 mg/ dl lub mniej brak danych

3. Niezwyka lipoproteina (a)

W 1962 roku Blumberg i wsppracownicy wyizolowali z krwi ludzkiej lipoprotein (a)

zblion do lipoproteiny LDL, lecz majc doczon glikoprotein zwan apoprotein (a).
Amerykascy uczeni dr M. Rath oraz prof. L. Pauling (dwukrotny laureat Nagrody Nobla)
ogosili kilka prac w ktrych udokumentowali, e lipoproteina (a) wystpuje wycznie u
gatunkw ssakw pozbawionych zdolnoci syntetyzowania kwasu askorbowego (witaminy C)
wskutek braku w wtrobie specyficznego enzymu. Gatunkami ssakw z tym defektem s:
czowiek (homo sapiens), goryl (Gorilla gorilla), orangutan (Pongo pygmaeus), szympans (Pan
troglodytes), winka morska (Cavia porcellus) oraz gatunek owocoernego nietoperza
Chiroptera. Tysice gatunkw pozostaych ssakw, wytwarzajcych znaczne iloci witaminy C,
nie wytwarzaj lipoproteiny (a), ktra ma atwo wizania si z rdbonkami naczy
krwiononych i tworzenia zogw inicjujcych proces miadycowy (atherosclerosis).
 4. Cholesterol endogenny i pokarmowy

Obok cholesterolu wytwarzanego w ludzkim organizmie tzw. endogennego lub natywnego

wprowadzany jest do organizmu rwnie cholesterol z pokarmw, tzw. egzogenny. Cholesterol
ten jest wycznie pochodzenia zwierzcego, a jego zawarto w rnych produktach misnych
oscyluje wok duych wartoci. Cholesterol ten wystpuje w postaci wolnej lub estryfikowanej,
w poczeniu z rnymi kwasami tuszczowymi. Wchania si on w jelicie cienkim i jest z krwi
przesyany do wtroby. Wtroba wykorzystuje czciowo ten cholesterol do wczenia do
lipoprotein osocza krwi. W organizmie jest tzw. sprzenie zwrotne, ktre sprawia e cholesterol
pokarmowy hamuje wytwarzanie proporcjonalnej iloci cholesterolu natywnego. Ale zbytni
nadmiar cholesterolu pokarmowego, trwajcy zbyt dugi czas wywouje w organizmie stan
hipercholesterolemii zagraajcy miadyc. Generalnie im wicej spoywamy tuszczw i
wglowodanw (zwizkw cukrowych) tym wicej cholesterolu jest wytwarzane w
organizmie.

5. Od czego zaley poziom cholesterolu?

Poziom cholesterolu w organizmie zaley od wielu rnorodnych czynnikw. Tu wymieniam

najwaniejsze:

- waciwie dobrana dieta,

- czstotliwo posikw,

- czstotliwo wicze fizycznych,

- stopie nasilenia sytuacji stresowych,

- indywidualne uwarunkowania genetyczne

Za dieta przyspiesza miadyc

Warto w tym kontekcie rozwin czynnik, jakim jest dieta i zauway we wspczesnym
jadospisie kupowane w sklepach pokarmy sporzdzone fabrycznie do szybkiego spoycia (tzw. z
ang. fast food) generalnie potgujce wytwarzanie cholesterolu. S to pokarmy smaone,
grilowane, opiekane nad ogniem zawierajce du ilo nasyconych kwasw tuszczowych
oraz due iloci cholesterolu. Pokarmy te s przetwarzane przemysowo czsto w celu nadania im
wysokiej trwaoci oraz nienaturalnych cech smakowych i zapachowych dlatego zawieraj
liczne syntetyczne konserwanty, barwniki, emulgatory, zwizki zapachowe, itp. Ponadto mog
zawiera due iloci cukru krystalicznego lub syntetyczne sodziki, a take nadmiar prostych
wglowodanw np. dodatku mki pszennej, czy produktw skrobiowych.

Naley rwnie zwrci uwag na przyjmowane leki, szczeglnie te ktre zmieniaj metabolizm
tuszczu w organizmie. W tym celu naley skonsultowa si z lekarzem specjalist. Ponadto
naley ograniczy do minimum spoycie napoi alkoholowych oraz zawierajcych nikotyn
papierosw.

III. ROLINY I ICH SUBSTANCJE CZYNNE DZIAAJCE NA WTROB -

(1) Ostropest i sylimaryna
1. Ostropest plamisty Silybum marianum (L.) Gaertn.

Ostopest plamisty wystpuje w stanie naturalnym w caym basenie Morza rdziemnego, a po

Iran. Obecnie ostropest wskutek stale zwikszajcego si zapotrzebowania do celw leczniczych
jest uprawiany w wielu krajach, take w Polsce.

Surowcem dla wyizolowania aktywnych zwizkw z ostropestu s dojrzae owoce wymcone z

koszyczkw kwiatowych roliny Fructus Silybi mariani.

Rolina ma dug histori zioolecznicz, gdy bya znana i stosowana co najmniej od 2 000 lat.
Pierwsza wzmianka o ostropecie znajduje si w dziele Teofrasta (ok. 372 287 p.n.e.). Pniej
rolina wymieniana jest jako lecznicza w licznych dzieach staroytnych
i redniowiecznych lekarzy. Rok 1949 jest pocztkiem sporzdzania aptecznych wycigw z
owocw ostropestu, jako leku
w schorzeniach wtroby. Natomiast aktywne zwizki z ostropestu zostay w 1969 roku
wyizolowane na skal przemysow przez Wagnera i wprowadzone do lecznictwa.

1.1. Skad chemiczny owocw ostropestu jest nastpujcy:

A. Zesp flawonolignanw (1,5% 3,0%), zoony z silybiny, silybininy, silydianiny,

silykrystiny, izosilybiny oraz z tzw. sylibinomerw, czyli oligomerycznych pochodnych
silymarynowych. Zwizki te maj w budowie swoich czsteczek fenylochromanon (jako skadnik
flawonoidowy) oraz kwas koniferylowy (jako skadnik lignanowy).

B. Zesp fitosteroli (630 mg%): kampesterol, stigmasterol, beta-sitosterol.

C. Olej tusty (20-30%) zawierajcy kwasy tuszczowe: linolowy (ok. 60%); olejowy (ok.
30%); palmitynowy (9%).

D. Zesp flawonoidw: kwercetyna, apigenina, luteolina, naringenina, eriodictiol taxifolina czyli

2,3-dihydroksy-kwercetyna.

E. Inne skadniki: kwasy organiczne, witamina C i K, tokoferol, saponina maj znaczenie

drugorzdne i wystpuj w minimalnych ilociach.

1.2. Dziaanie lecznicze wycigw z ostropestu

Ostropest ma udokumentowane wasnoci lecznicze.

Wycigi z owocw ostropestu oraz izolowany z nich zesp flawonolignanw byy przez szereg
lat poddawane bardzo licznym wnikliwym badaniom zarwno na zwierztach laboratoryjnych,
jak i na ludziach w testach klinicznych. Dostarczyy one penego i wiarygodnego zakresu
wiedzy o dziaaniu leczniczym wewntrz organizmu, problemach farmakokinetycznych
(wchanianie, stenie w osoczu krwi, wydalanie), o toksycznoci ostrej i przewlekej, ochronie
przed nadmiarem agresywnych rodnikw tlenowych oraz zdolnoci regenerowania uszkodzonych
hepatocytw wtrobowych,
i innych.
A. Dziaanie hepatoochronne.

Dziaanie to polega na uszczelnianiu uszkodzonych bon komrkowych wtroby przez

flawonolignany ostropestu oraz na blokowaniu wnikania do wntrza komrek rnorodnych i
bardzo licznych zwizkw toksycznych powstajcych
w wyniku przemian metabolicznych wewntrzustrojowych oraz zwizkw wnikajcych z
zewntrz, wraz z wdychanym powietrzem, wod pitn i skadnikami rolin, ktre wyrosy na
glebie przesyconej chemikaliami.

B. Dziaanie odtruwajce.

Wykazano to dziaanie w odpowiedzi na liczne toksyczne zwizki pochodzce z zewntrz

(egzogenne), np. alkohol, metale cikie, leki (gwnie syntetyczne), chemikalia stae i lotne,
zwizki promieniotwrcze, ksenobiotyki, czyli zwizki ochrony rolin, spaliny samochodowe,
plenie pokarmowe, (np. aflatoksyny) i grzyby trujce (np. amanita, Boletus). Truciznami
wewntrzustrojowymi (endogennymi) s niektre wasne produkty przemiany materii, toksyny
bakteryjne, szkodliwe zwizki wytwarzane przez pasoyty i grzyby (np. Candida).

C. Dziaanie przeciwrodnikowe (antyoksydacyjne).

W zdrowym organizmie powstaj rodniki tlenowe w ilociach fizjologicznie niezbdnych dla

jego ochrony. Nadmiar wolnych rodnikw tlenowych wywoany rnymi ujemnymi czynnikami
jest niebezpieczny, gdy rodniki uszkadzaj materia genetyczny (DNA) w komrkach i czyni
inne liczne szkody w zdrowych tkankach. Zwizki czynne ostropestu maj w swej strukturze po
kilka grup hydroksylowych reaktywnych i s w stanie wymiata z organizmu nadmiar wolnych
rodnikw. Aktywno ta jest 10-20 razy silniejsza, ni popularnego antyutleniacza jakim jest
witamina E i ma skutki prozdrowotne nie tylko dla wtroby, ale dla caego organizmu.

D. Dziaanie regeneracyjne.

Wysoka zdolno wtroby do regeneracji wasnych tkanek jest hamowana przez nadmiar
zwizkw toksycznych. Tymczasem ostropest stymuluje metaboliczne procesy
wewntrzkomrkowe i kieruje je ku syntezie makroczsteczkowych biaek niezbdnych
hepatocytom wtrobowym do wyrwnania niedoboru enzymw i strukturalnych protein.
Nastpuje wwczas normalizacja pracy komrek wtroby i ochrona sprawnoci ich bon
komrkowych, a take przypieszenie podziaw komrkowych i tym samym regeneracja
miszu wtroby. Naukowcy s zdania, e zwizki czynne ostropestu maj zadziwiajc zdolno
hepatotropow szybkiego i selektywnego nagromadzania si w wtrobie i osigania w niej
stenia niezbdnego do wywoania efektw terapeutycznych.

F. Inne dziaania lecznicze.

Ponadto ekstrakt z ostropestu hamuje wytwarzanie w organizmie prostaglandyn wzbudzajcych

stany zapalne, cholesterolu (w maym zakresie) oraz przeciwdziaa utlenianiu zwizkw
lipidowych zawierajcych wielonienasycone kwasy tuszczowe.

1.3. Zastosowania lecznicze wycigw z ostropestu

Ostropest w postaci kompleksowych wycigw jest stosowany w niewydolnoci wtroby

spowodowanej przez trujce zwizki z otoczenia oraz wewntrzne (toksyny endogenne)
powodujce wystpienie objaww chorobowych, a mianowicie taczki, zastoju ci, zapalenia
wtroby, pocztkw martwicy i marskoci, (ac. cirrhosis hepatis), uszkodzeniu wtrobowych
naczy krwiononych, rwnie rekonwalescencji po zabiegach chirurgicznych polegajcych na
przywrceniu dronoci drg ciowych oraz po przebytej taczce zakanej. Take w
tuszczowym zwyrodnieniu wtroby (adiposis hepatica) i zaburzeniach trawiennych przewodu
pokarmowego.

Dawkowanie:

Wedug wiatowej Organizacji Zdrowia (WHO) i niemieckiej Komisji E. dobowa doustna dawka
owocw ostropestu wynosi 12-15g natomiast dla preparatw wynosi 200- 400 mg sylimaryny
przeliczonej na sylibin.

Wycigi z surowca mianowane na zawarto flawonolignanw s wysoce bezpieczne.

Toksyczno ostra badana na zwierztach laboratoryjnych, po podaniu dawki wycigu 5000 mg
na 1 kg masy ciaa nie spowodowaa objaww toksycznych. Take w badaniu toksycznoci
przewlekej w cigu 12 miesicy po podaniu dawki 250 mg/kg masy ciaa nie stwierdzono ani
chemicznie, ani histologicznie objaww toksycznych.

1.4. Sylimaryna najcenniejszy kompleks zwizkw z ostropestu

Sylimaryna

Sylimaryna jest mieszanin piciu skadnikw: silybiny, izosilybiny, dihydroksysilybiny

silydianiny, silykrystiny wydzielonych z ziela Ostropestu plamistego w 1960 roku. W
trzynacie lat pniej firma Madaus opracowaa preparat Legalon i przeprowadzia jego badania
farmakologiczne i kliniczne. Temat ten zosta take podjty w Instytucie Rolin i Przetworw
Zielarskich w Poznaniu, gdzie opracowano technologi otrzymywania preparatu Sylimarol oraz
podjto jego produkcj w Herbapolu Pozna.

Historia lecznictwa sylimaryn

W cigu dwudziestu lat stosowano preparaty zawierajce sylimaryn, jako leki

antyhepatotoksyczne, lecz rwnoczenie trway intensywne badania midzynarodowe, ktre
wykazay e omawiany polifenolowy flawonoid wywiera szereg znamiennych dziaa
ochronnych na wtrob. Okazao si w wyniku tych bada, e dodatkowo najwiksze znaczenie
maj dziaania: antyutleniajce (antyoksydacyjne), przeciwzapalne, odtruwajce, hamujce
proces wknienia wtroby.

A. Dziaanie antyoksydacyjne sylimaryny.

Dziaanie antyoksydacyjne sylimaryny jest skierowane przeciwko wolnym rodnikom tlenowym,

czyli takim ktre utraciy jeden elektron i aby go odzyska reaguj gwatownie z innymi
zwizkami.Ataki wolnych rodnikw tlenowych powoduj uszkodzenia bon komrkowych,
materiau genetycznego (DNA) oraz rdbonka naczy krwiononych szczeglnie w mzgu i
miniu sercowym. Dusza aktywno rodnikw tlenowych stwarza grob stanu zwanego
patologi wolnorodnikow, czyli pojawieniem si objaww jednej z ponad pidziesiciu
chorb degeneracyjnych zwanych te cywilizacyjnymi. Ponadto rodniki tlenowe sprzyjaj
chorobom infekcyjnym i metabolicznym oraz przyspieszaj proces starzenia si caego
organizmu.
Rodniki te powstaj w organizmie w nadmiarze najczciej w reakcji na oglne skaenie
rodowiska. Obecnie przyswajamy bowiem toksyczne zwizki z pokarmami rolinnymi,
zwierzcymi, z wod pitn oraz wchaniamy z powietrzem. Znaczenie maj rwnie
rodowiskowe skaenia metalami cikimi np. oowiem, kadmem, rtci, miedzi, aluminium,
niklem, a take uszkodzenia ziemskiej strefy ozonowej.

B. Dziaanie przeciwzapalne sylimaryny

Dziaanie to polega na skutecznym hamowaniu powstawania w organizmie szkodliwych

zwizkw w szczeglnoci inicjujcych stan zapalny. Chodzi tutaj mianowicie o prostaglandyn
PGF2, syntetaz prostaglandynow i lipoksygenazy.

C. Dziaanie odtruwajce sylimaryny

Dziaanie to polega na hamowaniu wnikania zwizkw trujcych do wntrza hepatocytw

wtrobowych. Mechanizm osonowy powstaje wskutek wizania si kompleksu sylimarynowego
z komponentami biakowymi, jak rwnie z receptorami bonowymi hepatocytw, co w
konsekwencji blokuje wnikanie toksyn.

D. Przeciwdziaanie wknieniu wtroby

Przeciwdziaanie wknieniu wtroby nastpuje, gdy zmniejsza si namnaanie tzw. komrek

gwiadzistych w wtrobie. Komrki te, gdy tylko przeksztac si w tzw. miofibroblasty
powoduj odkadanie si kolagenu i innych wknistych zwizkw biakowych inicjujcych stan
marskoci wtroby.

E. Dziaanie hepatoochronne

Dziaanie hepatoochronne miszu wtrobowego nastpuje wskutek bodcowego zwikszenia

aktywnoci polimerazy RNA, ktra wzmaga biosyntez zwizkw biakowych w uszkodzonych
hepatocytach, a to oznacza podwyszenie zdolnoci odtruwania enzymw wtrobowych.

F. Inne dziaania ochronne

Badania ostatnich lat wykazay, e sylimaryna dziaa rwnie w okrelonym stopniu

przeciwnowotworowo na jelito grube, prostat i skr poniewa przyspiesza apoptoz komrek
rakowatych. Wywiera ona take korzystne dziaanie w przypadku hepatitis B nawet w stanach
ostrych, bowiem ma wpyw prozdrowotny na tkanki wtroby. Ponadto stwierdzono, e omawiany
zwizek ma zdolno obniania poziomu cholesterolu cakowitego, podwyszania poziomu HDL
(tzw. dobry cholesterol), jak rwnie aktywnoci przeciwreumatycznej w okrelonym zakresie.

G. Bezpieczestwo stosowania sylimaryny

Sylimaryna jest lekiem w peni bezpiecznym, gdy nawet podczas podwyszonego dawkowania
nie obserwowano znaczcych objaww toksycznych. Jedynie u osb wyjtkowo nadwraliwych
zaobserwowano przemijajcy dyskomfort jelitowy.

E. Zastosowanie sylimaryny

Sylimaryn stosuje si w uszkodzeniach wtroby czynnikami hepatotoksycznymi,

w stuszczeniu i marskoci wtroby, w toksycznych i polekowych uszkodzeniach,
w okresie rekonwalescencji po przebytej taczce, w stanach zapalnych pcherzyka ciowego
 i kamicy ciowej, dyskinezie drg ciowych, a nawet w zatruciu grzybem sromotnikowym.
Zapobiegawczo dla osb pracujcych przy produkcji produktw atwopylcych, dla yjcym w
rodowisku wysoko skaonym, spoywajcych duo ywnoci fabrycznie przetworzonej i
konserwowanej chemicznie, nadmiernych iloci alkoholu,
a take z predyspozycjami rodzinnymi czy genetycznymi do chorb wtroby.

F. Dawkowanie

wiatowa Organizacja Zdrowia WHO oraz niemiecka Komisja E zalecaj podawanie 200-400
mg sylimaryny, lecz w pimiennictwie naukowy stosowano dawki 800 mg,
a nawet 1000 mg dziennie w dawkach podzielonych, z bardzo dobrymi efektami leczniczymi i
bez jakichkolwiek szkodliwych dziaa ubocznych. Najczciej zaleca si
w praktycznym leczeniu cikich przypadkw 140 mg sylimaryny lub silybiny 3 razy dziennie,
doustnie. W dugotrwaym leczeniu 70 mg 1-2 razy dziennie rano i wieczorem. Natomiast w
zatruciu grzybami lub w sytuacjach skrajnego zagroenia podaje si doylnie 20-50 mg na 1 kg
masy ciaa w postaci soli disodowej dihemibursztynianu sibyliny, w czterech wlewach co 2
godziny.

Doc. dr hab. farm. Aleksander Oarowski

III. ROLINY I ICH SUBSTANCJE CZYNNE DZIAAJCE NA WTROB

(2)- Karczoch zwyczajny i cynaryna

2. Karczoch zwyczajny Cynara scolymus L. oraz cynaryna

Karczoch zwyczajny jest bylin dorastajc do 1,5 metra wysokoci wyksztacajc na szczycie
pdw due gowiaste koszyczki kwiatowe. W miar dojrzewania koszyczkw ich osadniki i
uski okrywy stopniowo znacznie miniej. Ta cz roliny nie zawiera zwizkw
goryczowych i jest od niepamitnych czasw uywana, jako smaczne posilne poywienie.
Natomiast licie odygowe i odziomkowe zawierajce gorycze s od wielu lat stosowane w
celach leczniczych. Znane s liczne odmiany uprawowe o zrnicowanych wymaganiach
agrotechnicznych i rnym okresie wegetacji. Botanicy systematycy doszli do wniosku, e
uprawiany obecnie karczoch zwyczajny jest wytworem selekcyjnym karczocha hiszpaskiego
Cynara cardunculus L. popularnie nazywanego Kardem. Wobec tego ogoszono, e rolinie, ktra
dostarcza lici, jako surowca leczniczego nadaje si nazw Cynara cardunculus L. subsp.
flavescens Karczoch ostowy podgat. kncy. (Ztschr.f.Phytother. 1999, 20, 292-302).

2.1. Lecznicze stosowanie lici karczocha

Jeden z pierwszych zapisw z 1716 roku podaje o leczeniu taczki wycigiem z tych lici w
klasztorze Benedyktynw. W roku 1840 Guitteau wyizolowa z karczochw zwizek krystaliczny
nazwany pniej cynaryn. Ale kariera karczochw w lecznictwie nastpia dopiero po II
Wojnie wiatowej. Przy czym szczeglne nasilenie bada datuje si w ostatnim dziesicioleciu,
kiedy to ogoszono kilkadziesit tysicy prac z zakresu fitochemii, farmakologii, toksykologii,
techniki farmaceutycznej oraz bada klinicznych w rnych czasopismach licznych krajw. W
pracach tych brali udzia rwnie polscy naukowcy, mianowicie prof. L. Samochowiec, prof. B.
Drod, dr J. Wjcicki.

W Polsce wan dat dla leczniczego stosowania lici karczoch jest rok 1974, kiedy to Zakady
Zielarskie HERBAPOL WROCAW wprowadziy na rynek preparat CYNARHEIN, ktrego
gwnym skadnikiem by wycig suchy z ziela karczochw. Preparat ten by z powodzeniem
stosowany
w rnych przypadkach i powikaniach zwizanych z kamic ciow, postpujc martwic
wtroby oraz po zabiegach chirurgicznych pcherzyka ciowego i drg ciowych. Obecnie
Zakady Zielarskie HERBAPOL WROCAW produkuj nowoczesny preparat CYNAREX.
Jest on standaryzowany na zawarto zwizkw czynnych karczocha, co zapewnia stao
dziaania terapeutycznego.

2.2. Substancje czynne z lici karczocha ostowego (Cynara cardunculus L. subsp.

flavescens)

Licie karczocha zawieraj cztery grupy zwizkw czynnych:

A. Frakcja fenolokwasw (ok. 2% )

liczy sze pochodnych kwasu kawoilochinowego, z gwnym zwizkiem surowca cynaryn,
czyli kwasem dikawoilochinowym oraz kwasem chlorogenowym, czyli 3-kawoilchonowym.

B. Grupa flawonoidw ( 0,1-1,0%)

zawiera cztery glikozydy luteoliny, w tym cynarozyd, czyli luteolino-7-glukozyd oraz
skolimozyd, czyli luteolino-7-rutynozyd;

C. Grupa laktonw seskwiterpenowych (0,5%-4,5%)

skda si z pochodnych guaianolidowych bdcych silnymi goryczami zawartymi w liciach i
korzeniach karczocha. Wrd nich zidentyfikowano cynaropikryn i cynarolid. Oznaczony
indeks goryczy wynosi 1:11500 (gdy dla ziela centurii 3 500; dla bobrka trjlistnego 1 500; dla
korzenia goryczki tej
20 000; dla piounu ponad 10 000).

D. Grupa triterpenw (ok. 0,2%)

zawiera wyizolowane i zidentyfikowane dotychczas: taraxasterol, stigmasterol, beta-sitosterol.

2.3. Dziaania lecznicze substancji czynnych z karczocha

Obfito i rnorodno zwizkw aktywnych wystpujcych w karczochu wcza go do grupy

rolin leczniczych o szerokim spektrum dziaa farmakologicznych.

A. Dziaanie ciotwrcze (cholereticum)

Dziaanie ciotwrcze jest zoonym procesem rozpoczynajcym si od pobudzenia wtroby do

zwikszenia wytwarzania cholesterolu, przeksztacenia go w kwasy ciowe (kw. cholowy i
dezoksycholowy) i do wytworzenia odpowiedniej iloci ci zawierajcej obok kwasw
ciowych cholesterol, fosfolipidy, bilirubin i wod.

B. Dziaanie ciopdne (cholagogum)

Dziaanie ciopdne wie si z dziaaniem rozkurczowym na pcherzyk ciowy i na drogi

ciowe odprowadzajcym do dwunastnicy poprzez tzw. zwieracz Oddiego. Liczne
badania potwierdziy wysok efektywno omawianego dziaania bowiem przepyw ci
zwiksza si nawet o 127%-153%, czyli wysoce znamiennie.

C. Dziaanie ochraniajce wtrob (hepatoprotectivum)

Dziaanie to zbadano na hepatocytach zwierzcych i ludzkich in vitro oraz in vivo. Stwierdzono

skuteczne ochronne dziaanie na komrki wtroby. W klinicznych testach nastpia znaczca
poprawa analitycznych wynikw oraz zmniejszenie lub ustpowanie u pacjentw dolegliwoci
subiektywnych.

D. Dziaanie antycholesterolowe (hipocholesterolemicum)

Dziaanie antycholesterolowe wykazano u pacjentw z wysokim poziomem cholesterolu.

Oznaczenia analityczne dowiody znacznego obnienia cholesterolu oglnego oraz LDL (tzw.
zego cholesterolu).

E. Dziaanie antyutleniajce (antioxidativum)

Dziaanie to wywierane jest przez grup polifenolowych zwizkw karczocha majcych aktywne
grupy hydroksylowe. Zwalczaj one nadmiar wolnych rodnikw tlenowych atakujcych rne
struktury w organizmie, zwaszcza rdbonki naczy krwiononych w miniu sercowym i w
tkance mzgowej oraz materia genetyczny (DNA) w komrkach.

F. Dziaanie moczopdne (diureticum)

Dziaanie moczopdne obserwowano u pacjentw hospitalizowanych z rnymi dolegliwociami

wtrobowymi. Pod wpywem terapii nastpowao umiarkowane zwikszenie iloci oddawanego
moczu utrzymujce si przez cay czas podawania preparatu z karczocha.

G. Zakres zastosowania preparatw z karczocha:

Oglna niewydolno wtroby i zaburzenia jej metabolizmu, stany zapalne wtroby, pcherzyka
ciowego i przewodw ciowych, zaburzenia przemiany ciowej. Kamica ciowa,
miadyca naczy krwiononych, taczka, dolegliwoci po usuniciu pcherzyka ciowego
(cholecystectomia), objawy zatrucia substancjami toksycznymi wydalanymi z ci.
Pomocniczo w skazie moczanowej, niewydolnoci nerek i w dolegliwociach trawiennych.

H. Dawkowanie preparatw z karczocha

Niemiecka Komisja E zaleca dzienn dawk lici karczocha w wysokoci 6 g lub rwnowan
ilo w postaci wycigw. Pniejsze badanie toksycznoci ekstraktw
z karczocha wykazay brak szkodliwych objaww w dawkach zalecanych przez producentw.
Ale opisano niezwykle rzadki przypadek osobniczego uczulenia na jaki zwizek chemiczny w
karczochu o agodnym przebiegu. Zwraca si te uwag, aby nie stosowa preparatw z
karczocha w stwierdzonej niedronoci drg ciowych, ale dopuszcza si w kamicy ciowej,
po uprzedniej konsultacji z lekarzem specjalist.

2.4. Cynaryna, czyli kwas 1,5-dikawoilochinowy

Cynaryna jest gwnym zwizkiem czynnym w liciach korczocha. Preparaty lecznicze

otrzymywane z karczocha s obecnie standaryzowane na zawarto tego zwizku. W
pimiennictwie podano, e cynaryna zostaa wyizolowana w 1840 roku przez Guitteau, ale w
stanie czystym otrzymali j L.Panizzi i M.Scarpati w 1954 roku, za w 1963 roku uzyskali oni w
USA patent na syntez cynaryny dla firmy Farmitalia. W roku 1978 J.Wjcicki ogosi wyniki
obniania poziomu cholesterolu u szczurw dawkami cynaryny. Cynaryna zostaa wprowadzona
do lecznictwa pod kilkoma nazwami fabrycznymi i na podstawie licznych bada
farmakologicznych na zwierztach oraz klinicznych na pacjentach z rnymi dolegliwociami
wtroby, nerek i przewodu pokarmowego uznana za lek o dziaaniu ciotwrczym,
ciopdnym, hepatoochronnym, obniajcym poziom cholesterolu i lipidw we krwi
(hipolipemiczny) oraz w maym stopniu wzmagajcym diurez. Okazao si jednak, e cynaryna
przepisana przez lekarzy chorym dziaaa miernie, a nieraz zupenie sabo, w porwnaniu z
preparatami zawierajcymi peny wycig z lici karczocha. Potwierdzio si znane ju
spostrzeenie z kilkoma innymi rolinami leczniczymi, e wycigi z nich zawierajce wszystkie
substancje czynne obecne w surowcu rolinnym maj czsto wysz warto terapeutyczn od
preparatw zawierajcych pojedyncze zwizki lub kompleksy. Cynaryna nie znikna jednak z
uycia, lecz jest traktowana w preparatach zoonych, jako jeden ze skadnikw
wspomagajcych.

III. ROLINY I ICH SUBSTANCJE CZYNNE DZIAAJCE NA

WTROB -(3) Orcza boldo i boldyna

3. Orcza boldo (syn. Boldoa aromatyczna) - Peumus boldus Mol.

Orcza boldo jest dwupiennym krzewem lub drzewem o cienkich gaziach z naprzeciwlegymi
sercowatymi limi silnie aromatycznymi. Wystpuje w Chile i czci Peru na stokach gr.
Surowcem leczniczym s licie.
3.1. Zwizki czynne w liciach Orczy boldo:

- zesp alkaloidw aporfinowych (0,2%-0,5%) okoo 12 zwizkw, gwnie boldyna,

leurotetanina i laurolitsina

- zesp flawonoidw (ok. 0,1%) m.in. peumozyd, boldozyd, fragozyd

- olejek eteryczny (2%-3%) zawiera znaczne iloci cinerolu, askarydolu i cymolu

3.2. Dziaanie lecznicze wycigw z Orczy boldo:

A. ciotwrcze i rozkurczowe;
dziaanie na pcherzyk ciowy i przewody ciowe oraz na zwieracz Oddiego w dwunastnicy,
dla uatwienia przepywu ci do jelit;

B. Pobudzajce aknienie (stomachicum);

dziaanie wskutek zwikszenia sekrecji soku odkowego i dopywu ci nastpuje pobudzenie
czynnoci trawiennych i przyswajania substancji tuszczowych oraz innych zwizkw
rozpuszczalnych w tuszczach (np. niektrych witamin, cholesterolu);

C. Mmoczopdne (diureticum);
dziaanie jest zalene od obecnoci w surowcu flawonoidw oraz olejku eterycznego, ktry ma
silne wasnoci odkaajce na drogi moczowe. Tylko alkoholowe wycigi z lici orczy zawieraj
olejek eteryczny.

D. Zakres stosowania leczniczego:

Wycigi z Orczy boldo s stosowane w osabieniu czynnoci wtroby, zmniejszeniu zdolnoci
wytwarzania potrzebnych iloci ci, osabieniu czynnoci pcherzyka ciowego, dyskinezie
drg ciowych i przewodu pokarmowego, w dolegliwociach po usuniciu pcherzyka
ciowego oraz w rnych objawach wskazujcych na niestrawno m.in. wzdcia, bl
brzucha, odbijanie, niesmak w ustach, nudnoci.

E. Dawkowanie wycigw z Orczy boldo:

Wedug niemieckiej Komisji E dzienna dawka lici orczy wynosi 3 g lub rwnowana ilo w
przetworach. Przeciwwskazaniami s: nadwraliwo na skadniki leku, niedrono drg
ciowych, niewydolno nerek oraz ostre stany zapalne i owrzodzenia odka
i jelit.

3.3. Boldyna gwny skadnik leczniczy Orczy boldo

ABC wiedzy o boldynie

Boldyna, czyli 2,6-dihydroksy-3,5-dimetoksyaporfina jest gwnym alkaloidem w liciach Orczy
boldo Peumus boldus. Substancja ta zostaa wyizolowana
w 1872 roku przez Bourgoin. Publikowane od wielu lat badania tego zwizku wykazay, e ma
on nastpujce wasnoci:
 Wasnoci lecznicze boldyny:

- ciotwrcze (cholereticum), gdy pobudza hepatocyty wtrobowe do zwikszania

wytwarzania ci;

- rozkurczowe (antispasmodicum) na minie gadkie, w szczeglnoci w drogach ciowych,

moczowych i jelitach;

- hepatoochronne (hepatoprotectivum) ochraniajce misz wtroby przed wewntrznymi

toksynami oraz przed szkodliwym wolnymi rodnikami tlenowymi. To dziaanie antyoksydacyjne
jest dostatecznie intensywne, aby ochroni wtrob, gdy boldyna podlega w organizmie
procesom farmakokinetycznym pierwszego rzdu, bowiem podana doustnie jest szybko
resorbowana i preferencyjnie gromadzi si w wtrobie, gdzie osiga skuteczne stenie;

- moczopdne (diureticum) zwiksza si objto wydalanego moczu, wraz z nim

rozpuszczalne w rodowisku wodnym zbdne zwizki metaboliczne m.in. kwas moczowy.

Dawkowanie:
Dawka dzienna boldyny wynosi 3-4 mg, podzielonych na porcje. Boldyna jest stosowana jako
aktywny skadnik preparatw wtrobowych i odkowo-jelitowych, zwykle w poczeniu z
innymi substancjami wspdziaajcymi synergicznie.

III. ROLINY I ICH SUBSTANCJE CZYNNE DZIAAJCE NA WTROB - (4) rzodkiew

czarna

4. Rzodkiew czarna Raphanus sativus L. var. niger Kerner

Rzodkiew czarna jest jednoroczn lub dwuletni rolin wytwarzajc zgrubiay korze pokryty
niemal czarn skrk. Biaawy misz korzenia ma ostry smak. Rzodkiew czarna jest jedn ze
starszych rolin uprawian ju w odlegej staroytnoci, jako jadalne warzywo i do celw
medyczno-kosmetycznych.

4.1. Zwizki czynne w rzodkwi czarnej.

Rzodkiew czarna zawiera zesp glikozydw zwanych glukozynolatami, wrd nich m.in.
sinigryna, czyli allilo-glukozynolat izolowany w 1840 roku przez A. Bussy, a otrzymany
syntetycznie w 1965 roku. Glukozynolaty s to zwizki zawierajce siark, a w czci cukrowej
zawsze glukoz. Wystpuj w niektrych komrkach w rolinie, natomiast w osobnych
komrkach znajduje si enzym mirozynaza. Podczas miadenia wieych korzeni nastpuj
reakcje enzymatyczne i z glukozynolatw powstaj izosiarkocyjaniany allilu i butylu, ktre jako
zwizki pynne tworz tzw. olejek gorczycowy
o silnym zapachu i ostrym smaku. Oprcz wymienionych, w surowcu znajduj si zwizki o
mniejszym znaczeniu rafanina, rafanol, mae iloci witaminy C oraz sole mineralne (m.in.
wap, potas, elazo, siarka, fosfor i inne).
 4.2. Zakres stosowania leczniczego.

W lecznictwie stosuje si miazg ze wieych korzeni lub wytoczony sok do wytwarzania

rnych preparatw, zazwyczaj zoonych z kilku skadnikw. Badania ostatnich lat leczniczego
stosowania rzodkwi czarnej wykazay, e pobudza ona wydzielanie soku odkowego i ci w
wtrobie, jest pomocna w stanach zapalnych miszu wtroby
i pcherzyka ciowego, poprawia jego zdolno ruchow i zapobiega zastojowi ci, wzmaga
czynnoci trawienne w przewodzie pokarmowym oraz przyswajanie zwizkw odywczych,
agodzi a nawet niweluje stany nieytowe odka i dwunastnicy, objawiajce si licznymi
dolegliwociami, np. wzdciem, blem brzucha, odbijaniem, nudnociami
i innymi. Trzeba podkreli te dziaanie antybiotyczne wobec rnych szczepw bakterii i
grzybw znajdujcych si nie tylko w jelitach, lecz rwnie w drogach oddechowych, poniewa
olejek gorczycowy jest czciowo usuwany z organizmu wraz z wydychanym powietrzem.
Naley ponadto zauway, e rzodkiew czarna jako warzywo ma korzystne wasnoci
dietetyczne i uatwiajce trawienie, natomiast stosowana zewntrznie na skr gowy suy dla
wzmocnienia cebulek wosowych i przeciw upieowi i ojotokowi.

Dawkowanie: Niemiecka Komisja E zaleca dawk dobow 50-100 ml soku ze wieych korzeni
rzodkwi, lub odpowiednie iloci w preparatach do stosowania jako rodek wykrztuny i
rozrzedzajcy luz oraz w zakaeniach jako przeciwdrobnoustrojowy.

IV. SPOSOBY ODDZIAYWANIA ROLIN LECZNICZYCH NA WTROB I

DROGI CIOWE

W wiecie rolin leczniczych jest znaczna liczba gatunkw majcych zespoy zwizkw
aktywnych hepatotropowo dziaajcych na komrki wtroby zwane hepatocytami oraz na
pcherzyk ciowy i przewody ciowe. Aktywno ta jest wielce dobroczynna, znana
niekiedy od wiekw, poparta obecnie nowoczesn wiedz w postaci tysicy bada
publikowanych w pismach medycznych na caym wiecie. Fragmenty tej wiedzy
przedstawiam poniej podajc skrtowo najwaniejsze dziaania lecznicze 22 rolin oraz
oglny zakres ich prozdrowotnego wpywu na organizm ludzki.

1. ciotwrcze dziaanie cholereticum

ciotwrcze dziaanie zwizkw aktywnych hepatotropowo jest skierowane bezporednio ku

wtrobie, aby zwikszya zdolno wytwarzania ci, gdy wystpuje jej niedobr spowodowany
rnymi czynnikami np. przewlekym schorzeniem wtroby, stanem zapalnym, uszkodzeniem
miszu wtroby mechanicznym lub czciej przez zwizki toksyczne. Wyrwnanie niedoboru
ci ma znaczenie oglnoustrojowe, poniewa zwiksza zdolno emulgowania tuszczy
pokarmowych w jelitach i przenoszenia ich w postaci tzw. chylomikronw do krwi, a z niej do
wtroby. Jest charakterystyczn wasnoci tych rolin, e ich aktywno ciotwrcza w
organizmie zmniejsza si i zanika, gdy zostanie osignity optymalny poziom ci u
poszczeglnych chorych. Nazywamy to przywrceniem homeostazy, czyli rwnowagi
fizjologicznej.
2. ciopdne dziaanie cholagogum

ciopdne dziaanie zwizkw aktywnych hepatotropowo to zapewnienie moliwoci

swobodnego przepywu ci do pcherzyka ciowego, gdzie nastpuje jej zagszczenie, a
nastpnie przez przewd ciowy do dwunastnicy. Zakcenie w przepywie ci nazywamy
dyskinez drg ciowych spowodowan m.in. stanem zapalnym pcherzyka ciowego i
osabieniem jego kurczliwoci, odkadaniem si zogw ciowych w pcherzyku ciowym, a
niekiedy
w przewodach ciowych, rwnie uszkodzeniem zwieracza Oddiego. Zastj ci stwarza
niebezpieczestwo kamicy ciowej oraz zaburze trawiennych.

3. Przeciwzapalne dziaanie antiphlogisticum

Przeciwzapalne dziaanie zwizkw aktywnych hepatotropowo jest konieczne, gdy stwierdza si

istnienie stanu zapalnego, niekiedy przewlekego i nasilajcego si w obrbie przewodw
ciowych (cholangitis), pcherzyka ciowego (cholecystitis), miszu wtrobowego
(hepatitis), szczeglnie gdy jest pochodzenia wirusowego. Wyjtkowe zagroenie stwarza kamica
ciowa z dolegliwociami blowymi, a porednio rwnie zapalenie ukadu moczowo-
pciowego. Przeciwzapalna aktywno lekw rolinnych powoduje nasilenie dziaania
syntetycznych niesteroidowych lekw przeciwzapalnych (NLPZ) jeli zostan podane
rwnolegle.

4. Rozkurczowe dziaanie sposmolyticum

Rozkurczowe dziaanie zwizkw aktywnych hepatotropowo jest to aktywno spazmolityczna

skierowana na minie gadkie i poprzecznie prkowane w wielu narzdach, np. w przewodach
ciowych i jelitach, odku, naczyniach krwiononych, ukadzie moczowo-pciowym,
pcherzyku ciowym. Stany skurczowe stwarzaj bl, niekiedy uporczywy i wysoce nieznony,
s powodem zastoju ci w przewodach ciowych i zastoju krwi w maych naczyniach
krwiononych, szczeglnie koczyn dolnych. Rozkurcz jest wic w stanie zmniejszy i nawet
cakowicie znie bl wywoany kolk ciow, jelitow lub nerkow i przywrci pierwotn
drono przewodom.

5. Przeciwblowe dziaanie analgeticum

Przeciwblowe dziaanie zwizkw aktywnych hepatotropowo jest konsekwencj aktywnego

dziaania rozkurczowego i przeciwzapalnego obejmujcego wszystkie minie gadkie.
Szczeglnie dotyczy to pooperacyjnych stanw blowych po usuniciu pcherzyka ciowego i
moliwoci zaniechania lub ograniczenia stosowania syntetycznych preparatw znoszcych bl,
gdy s one obarczone szkodliwymi dziaaniami ubocznymi.

6. Odpornociowe dziaanie immunotonicum

Odpornociowe dziaanie, ktre te mona nazwa immunostymulujcym, czyli zwikszajcym

zdolnoci obronne organizmu przed atakiem zewntrznych lub wewntrznych patogenw. S
nimi zarwno rne zwizki chemiczne lub rolinne, a take drobnoustroje i pasoyty
wydzielajce toksyczne zwizki oraz pozbawiajce organizm potrzebnych mu substancji
odywczych. Grozi to zaamaniem oglnoustrojowej odpornoci i wzbudzenie autoagresji
immunologicznej prowadzcej do pojawienia si objaww degeneracyjnych. Zwikszanie
odpornoci to np. take wiksza liczeb no makrofagw i lepsza ich sprawno erna oraz
wzmoona aktywno caego natywnego systemu obronnego. Sprawny system obronny jest
gwarantem utrzymania stanu zdrowia na bezpiecznym poziomie.

7. Przeciwdrobnoustrojowe dziaanie bacteriostaticum

Przeciwdrobnoustrojowe dziaanie zwizkw aktywnych hepatotropowo polega na hamowaniu

wzrostu i na niszczeniu chorobotwrczych bakterii (bacteriostaticum), grzybw (fungistaticum),
wirusw (virusostaticum) oraz pierwotniakw i pasoytw (antiparasiticum). Niektre z
omawianych rolin zawieraj zwizki o silnych wasnociach antybiotycznych i odkaajcych
zarwno po podaniu doustnym lub zewntrznie na skr. S one skuteczne w zwalczaniu
infekcyjnych stanw zapalnych pcherzyka ciowego, przewodw ciowych i miszu
wtroby w sytuacjach mao nasilonych lub pocztkowych, a take zapobiegawczo w istniejcych
zagroeniach.

8. Odtruwajce dziaanie detoxicatio

Dziaanie odtruwajce zwizkw aktywnych hepatotropowo, czyli takie, ktre wspomaga

usuwanie z rnych narzdw, zwaszcza z wtroby, krwi i z mzgu szkodliwych lub zbdnych
produktw przemiany materii oraz zwizkw, ktre wczeniej wnikny
z otoczenia. S one poddawane rnym przemianom i zalenie od stanu fizyko-chemicznego
usuwane rnymi drogami z organizmu, najczciej z moczem. Obfite wydalenie moczu
(diureza) to nie tylko dziaanie przeciwobrzkowe uwalniajce od kwasu moczowego, lecz
przede wszystkim pomagajce wtrobie i caemu organizmowi w odzyskaniu rwnowagi
kwasowo-zasadowej i w przywrceniu prawidowej aktywnoci. Roliny moczopdne usuwaj z
organizmu nadmiar wody nie naruszajc podstawowych zasobw potasu i sodu, w
przeciwiestwie do agresywnych diuretykw syntetycznych.

9. Hepatoochrone dziaanie hepatoprotectivum

Hepatoochrone dziaanie zapobiega uszkodzeniom miszu wtroby poprzez zwizki toksyczne,

zwaszcza w przebiegu chorb przewlekych, np. stuszczenia i marskoci wtroby. Skoro doszo
w przebiegu choroby do znacznego obnienia wydolnoci wtroby, to wwczas wycigi s w
stanie regenerowa hepatocyty i przywraca im waciw skuteczno. Dalszym dziaaniem
naprawczym jest obnianie zbyt wysokiego nadmiaru cholesterolu oraz zwizkw tuszczowych
(triglicerydw) w osoczu krwi.

10. Regulujce trawienie dziaanie digestivum

Regulujce trawienie dziaanie jest to dodatkowa czynno rolin opisanych poniej, istotna dla
osb majcych oprcz dolegliwoci wtrobowych rwnie problemy trawienne. Preparaty
rolinne s w stanie pobudzi wytwarzanie soku odkowego z du iloci pepsyny i kwasu
solnego, rwnie soku trzustkowego i enzymw trawiennych. Ponadto nastpuje regulacja
perystaltyki
w caym przewodzie pokarmowym, take poprawa ukrwienia i krenia limfy. Pacjenci,
zwaszcza w wieku podeszym odczuwaj znaczn popraw trawienia i przyswajania skadnikw
pokarmowych, zanikaj stany uporczywych zapar lub biegunek, nastpuje unormowanie
wyprnie. Ma to znaczcy wpyw na proces zdrowienia i na czynnoci wtroby.

11. Psychowzmacniajce dziaanie psychotonicum

Psychowzmacniajce dziaanie zi poprawia i normalizuje nastrj chorego. Rolin o

szczeglnej aktywnoci psychowzmacniajcej jest np. ziele dziurawca i jego preparaty. Maj one
waciwoci przeciwdepresyjne, przeciwwstresowe, a w poczeniu z innymi zioami dziaaj
uspakajajco, przeciwlkowo i przeciwdrgawkowo. Pacjenci stosujcy wycigi z tego zioa
przestaj by znerwicowani, maj lepszy sen, a to wszystko pomaga w szybszym zdrowieniu.

***

Wrd rolin niej opisanych znajduj si takie, ktre maj duy i zrnicowany skad zwizkw
czynnych. Mog by stosowane pojedynczo, nazywamy to monoterapi. Pozostae roliny mona
przeznaczy do tworzenia pocze. Jestem zwolennikiem czenia kilku surowcw rolinnych
do sporzdzania odwarw, naparw lub preparatw kompleksowych poniewa wwczas
wykorzystuje si zjawisko synergizmu, czyli wzajemnego wzmacniania aktywnoci leczniczej
wszystkich skadnikw rolin. Takie kompleksowe preparaty s wielce przyjazne dla organizmu
chorego i nie s mu obce, w przeciwiestwie do syntetykw.

V. 22 ROLINY DZIAAJCE LECZNICZO NA WTROB I DROGI

CIOWE (1)

1. Balsamowiec mukul Commiphora mukul

Skad chemiczny:
w soku znajduj si dwa zwizki triterpenowe nazwane guggulsterydami.

Dziaanie:
standaryzowany sok z balsamowca obnia poziom cholesterolu i triglicerydw w krcej krwi.
W badaniach klinicznych wykazano, e po trzech miesicach stosowania 3 razy dziennie
tabletka 500 mg poziom cholesterolu cakowitego obniy si
u pacjentw o 14-27 %, w tym poziom cholesterolu LDL obniy si o 25-35%, triglicerydw o
22-30%; natomiast poziom tzw. dobrego cholesterolu wzrs o 16-20%. Wyniki te s
porwnywalne z najbardziej skutecznymi lekami syntetycznymi, ale s osigane bez szkodliwych
objaww ubocznych. Guggulipid, preparat na bazie soku z balsamowca jest lekiem
wprowadzonym do lecznictwa
w Ameryce Pnocnej.
2. Bylica Boe drzewko Artemisia abrotanum

Skad chemiczny:
zesp zwizkw kumarynowych (m.in. eskulina i skopolina i ich aglikony oraz umbeliferon,
herniaryna i izofraksydyna), kwasy fenolowe (m.in. kwas kawowy i chlorogenowy), garbniki
pirokatechinowe do 6%, flawonoidy (m.in. rutyna, artemisetyna), olejek eteryczny do 2,25%.

Dziaanie:
ciotwrcze, ciopdne, rozkurczowe, pobudzajce aknienie (stomachicum), pobudzajce
trawienie (digestivum), przeciwzapalne, pasoytobjcze (antiparasiticum). Ziele Bylicy Boego
drzewka jest wysoce wartociowym surowcem leczniczym, zbyt rzadko u nas
wykorzystywanym.

Dawkowanie:
Jednorazowo doustnie napar
z 3-4 g surowca, dobowo 6-8 g; za w preparatach odpowiednio.

3. Bylica pioun Artemisia absinthium

Skad chemiczny:
gorycze seskwiterpenowe ok. 0,3% (m.in. absyntyna, anabsyntyna, artabsyna, matrycyna),
flawonoidy (m.in. artemetyna, artymetysyna), olejek eteryczny do 1,5% (beta-tujon, tujol,
chamazulen, bisabolen), nieco garbnikw.

Dziaanie:
ciotwrcze, ciopdne, rozkurczowe, pobudzajce aknienie (stomachicum), uatwiajce
trawienie (digestivum), zewntrznie przeciwpasoytnicze.

Dawkowanie:
Odwar z 1 grama surowca
w 100 ml wody 1-5 razy dziennie wg.
FP VI; za niemiecka Komisja E pomina ten surowiec, gdy wycigi alkoholowe zawierajce
olejek eteryczny dziaaj toksycznie
i poronnie.

4. Cykoria podrnik Cichorium intybus

Skad chemiczny:
gorzkie seskwiterpeny (laktucyna, laktukopikryna, 8-deoksylaktucyna), kwasy fenolowe
(chlorogenowy, isochlorogenowy, cykoriowy), zwizki kumarynowe (umbeliferon, eskuletyno-7-
glikozyd, ponadto taraksasterol, hiperozyd.

Dziaanie:
ciotwrcze, ciopdne, trawienne, metaboliczne, moczopdne, przeciwcukrzycowe,
oczyszczajce.
Dawkowanie:
w preparatach jednorazowo 1 g surowca, trzy razy dziennie wg. FP VI.

5. Czber ogrodowy Satureja horten sis

Znane s odmiany i formy uprawowe czbru rnice si m.in. zmiennym skadem zwizkw
czynnych. Surowcem do uytku kulinarnego jest cae ziele otarte po wysuszeniu, nie zawierajce
odyg.

Skad chemiczny:
olejek eteryczny do 2% zawierajcy do 62% tymolu, do 8% karwokrolu oraz metylo-tymol,
cymen i kilkanacie innych zwizkw.Ponadto do 9% garbnikw, flawonoidy (m.in. rutyna,
kwercetyna) oraz karotenoidy i kwasy organiczne.

Dziaanie:
ciotwrcze, ciopdne, rozkurczowe, regulujce czynnoci trawienne (digestivum),
pobudzajce wydzielanie soku odkowego i jelitowego, oczyszczajce wtrob i przewd
pokarmowy (depurativum), przeciwdrobnoustrojowe i przeciwpasoytnicze (anthelminticum).
Zblione dziaanie wywiera Lebiodka pospolita - Origanum vulgare. Omawiany surowiec jest
najbardziej znany i stosowany jako przyprawa kuchenna do niektrych warzyw i mis. Obecnie
uznano, e jego wasnoci hepatotropowe mona wykorzysta w celach profilaktycznych oraz w
mniej nasilonych dolegliwociach wtrobowo-jelitowych.

Dawkowanie:
doustnie, jednorazowo 4-6 g surowca do naparu lub odwaru, do 12 g dziennie (dobowo);
przetwory alkoholowe dawka odpowiadajca 2-3 g surowca jednorazowo.

6. Czosnek pospolity Allium sativum

Skad chemiczny:
zwizki siarkowe (alliina czyli S-allilo-L-cysteinosulfotlenek do 1,15%, metyloalliina,
propyloalliina), polisacharydy do 20% (polifruktozany, skrobia, luz), saponozydy steroidowe i
triterpenowe, witaminy
z grupy B. Gdy cebula czosnku zostanie zmiadona, to uwalniajcy si z komrek enzym
alliinaza rozkada alliin i wytwarzaj polisiarczki o intensywnym charakterystycznym
zapachu.

Dziaanie:
ciotwrcze, ciopdne, rozkurczowe, przeciwdrobnoustrojowe (antyseptyczne),
przeciwpasoytnicze, antycholesterolowe, antylipidowe, przeciwmiadycowe, regulujce
trawienie (digestivum), obniajce cinienie krwi (hipotonicum), metaboliczne, immunoochronne
oraz w okrelonym zakresie antynowotworowe. Ten obszerny zakres aktywnoci fizjologicznej
czosnku powsta
w oparciu o wyniki tysicy powanych publikacji i wykreowa skromn przypraw do grona
najskuteczniejszych i najczciej stosowanych lekw pochodzenia rolinnego.

Dawkowanie:
wedug niemieckiej Komisji E doustnie dobowo 4 g wieych cebul czosnku, preparaty
 odpowiednio. We florze polskiej jest czosnek niedwiedzi Allium ursinum, majcy wicej
zwizkw czynnych, ni omawiany i nadajcy si do atwej uprawy.

7. Dymnica pospolita Fumaria officinalis

Skad chemiczny:
zesp alkaloidw (protopina, zwana fumaryn, fumarycyna, fumarytyna, korydalina i kilka
pokrewnych), kwasy organiczne i fenolokwasy (kwas fumarowy, kawowy, ferulowy oraz ich
estry, take kwas chlorogenowy). Ponadto cholina, rutyna, garbnik.

Dziaanie:
ciotwrcze, ciopdne, rozkurczowe, hepatoochronne, przeciwbakteryjne, moczopdne. Ze
wzgldu na obecno zespou alkaloidw surowiec wywiera silne dziaanie rozkurczowe na
wszystkie minie gadkie (w jelitach, w drogach ciowych
i moczowych oraz w naczyniach krwiononych). Znamiennym odkryciem byo stwierdzenie, e
wycigi z omawianego surowca pobudzaj wtrob do zwikszenia wytwarzania ci, gdy jej
poziom w organizmie jest zbyt niski - natomiast gdy jest zbyt wysoki hamuj wytwarzanie do
poziomu fizjologicznie uzasadnionego. Zdolno ta jest waciwa tylko dla preparatw
zioowych (vide: u tarczycy bajkalskiej).

Dawkowanie:
doustnie dziennie 6 g surowca, przetwory odpowiednio wg. Komisji E.

8. Dziurawiec zwyczajny Hypericum perforatum

Skad chemiczny:
zesp flawonoidw do 4% (m.in. kwercetyno-3-rutynozyd, czyli hiperozyd; kwercetyno-3-
glukozyd, czyli izokwercytryna, kwercetyno-3-rutynozyd, czyli rutyna oraz amentoflawon),
diantrony barwne (m.in. hyperycyna o barwie ciemnoczerwonej oraz trzy zwizki pokrewne),
ponadto kwasy kawowy i chlorogenowy, hyperforyna (do 4,5%) i jej zwizek izomeryczny
oraz do 1% olejku eterycznego.

Dziaanie:
ciotwrcze, ciopdne, rozkurczowe, przeciwzapalne (antiphlogisticum) gojce rany
(advulnans), uspokajajce i przeciwdepresyjne (antidepressivum), moczopdne (diureticum).
Charakterystyczna jest zdolno uczulania ludzi i zwierzt na wiato soneczne.

Dawkowanie:
preparaty doustne w dawkach jednorazowych i dobowych odpowiadajce
2-4 g surowca, zewntrznie odwar 5-10% wg. FP VI. Komisja E zaleca dawki rnych form leku
odpowiadajce 0,2-1 mg sumy hyperycynowych zwizkw.

V. 22 ROLINY DZIAAJCE LECZNICZO NA WTROB I DROGI

CIOWE (2)
9. Glistnik jaskcze ziele Chelidonium majus

Skad chemiczny:
zesp alkaloidw w zielu liczcy okoo 20 zwizkw (m.in. chelidonina, izonorchelidonina,
chelerytryna, sangwinaryna, protopina, allokryptopina, koptyzyna, magnofloryna), kwasy
organiczne i fenolokwasy (kwas chelidonowy, kawowy oraz ich estry z kwasem jabkowym.
Ponadto nike iloci karotenoidw, flawonoidw, amin biogennych i lady olejku eterycznego.

Dziaanie:
ciotwrcze, ciopdne, rozkurczowe, przeciwzapalne, uspakajajce (sedativum),
przeciwdrobnoustrojowe, nieznacznie cytostatyczne oraz przeciwblowe. Najsilniejsze leczniczo
jest dziaanie rozkurczowe obejmujce drogi moczowe i ciowe, narzdy rodne, oskrzela,
naczynia krwionone i jelita. dodatkowym efektem jest ustpowanie blu, przywrcenie
waciwej perystaltyki jelit oraz w pewnym stopniu uspokojenie. Przetwory z glistnika nale do
energicznie dziaajcych, przedawkowanie jest niebezpieczne, dlatego najlepiej jest konsultowa
si z lekarzem

Dawkowanie:
odwar z 1-2 g ziela jednorazowo, 5 g dzienie wg. FP VI, za Komisja E zaleca 2-5 g surowca,
jako rednia dawk dobow lub 12-30 mg zespou alkaloidw przeliczonych na chelidonin

10. Glistnik jaskcze ziele Chelidonium majus

Skad chemiczny:
glikozydy irydoidowe do 3% (m.in. harpagozyd czyli 8-cynamonoiloharpagid, prokumbit,
harpagid), flawonoidy (kwercetyna, luteolina, kemferol), ponadto kwas chlorogenowy, beta-
sitosterol, kwas oleanolowy, wglowodany do 70%.

Dziaanie:
ciotwrcze, ciopdne, rozkurczowe, przeciwzapalne, przeciwblowe, regulujce trawienie
(digestivum), hamujce sekrecj soku odkowego. Surowiec
i jego przetwory byy pocztkowo stosowane i szeroko reklamowane w lecznictwie chorb
zapalnych i zwyrodnieniowych ukadu kostno-stawowego koczyn dolnych i grnych.
Nowoczesne badania rozszerzyy zakres dziaania na wtrob, drogi ciowe i trawienne.

Dawkowanie: wg Komisji E dobowo:

- w chorobach narzdw ruchu 4,5 g surowca, przetworw odpowiednio;

- w braku aknienia 1,5 g surowca dobowo;

- w dziaaniu hepatotropowym wycigi alkoholowe 5 ml w dowolnej iloci wody 3 razy

dziennie; inne preparaty wg. zalece w zaczanej ulotce.
11. Glistnik jaskcze ziele Chelidonium majus

Skad chemiczny:
zesp flawonoidw do 4% (izosalipurpozyd, glukozydowe poczenie kwercetyny, apigeniny,
luteoliny, naryngeniny i kemferolu), kwasy fenolowe (kwas kawowy, protokatechowy,
syryngowy, p-kumarowy), sterole rolinne (kampesterol, sitosterolo-glukuronid), zwizki
kumarynowe (esculetyna, umbeliferon, skopoletyna), ponadto olejek eteryczny ok. 0,05%,
gabniki, 7-dihydroksyftalid, kwas ursolowy.

Dziaanie:
ciotwrcze, ciopdne, rozkurczowe, przeciwzapalne, moczopdne.

Dawkowanie:
Jednorazowo, doustnie odwar z 1 g surowca, do 3 razy dziennie.

12. Krwawnik pospolity Achillea millefolium

Skad chemiczny:
zesp flawonoidw (gwnie apigenina i luteolina oraz ich poczenia glikozydowe), zesp
seskwiterpenowych laktonw (m.in. achillicyna, millefolina, absyntyna i kilka innych), zwizki
alkiloaminowe zawierajce azot (achilleina, betaina, stachydryna i cholina), zwizki
poliacetylenowe (m.in. pontikaepoksyd, dehydromatrikaria ester), olejek eteryczny do 0,5%
(m.in. chamazulen, pinen, cineol, kamfora), garbniki.

Dziaanie:
ciotwrcze, rozkurczowe, ciopdne, przeciwkrwotoczne, wiatropdne
i odtruwajce nie tylko wtrob, lecz cay organizm.

Surowiec wchodzi w skad mieszanek zioowych i innych postaci lekw stosowanych, jako
stomachicum, digestivum, metabolicum, antiphlogisticum, cholagogum, haemostaticum,
antisepticum. Jest to uzasadnione rnorodnym i fizjologicznie aktywnym skadem zwizkw
zawartych w zielu i kwiatostanach krwawnika. Szczegln uwag naley zwrci na dziaania
oglnoodtruwajce (depurativum) uwalniajce wtrob od licznych toksycznych zwizkw
pochodzenie wewntrznego i zewntrznego.

Dawkowanie:
Napar z 5-8 g ziela jednorazowo i dobowo w.g. FP VI; natomiast niemiecka Komisja E zaleca
tylko 4,5 g dobowo.
W dziaaniu odtruwajcym znane jest mi dawkowanie naparu z ok. 5 g surowca 3 razy dziennie
przez 3-4 miesice, w cikich zatruciach pestycydami w trakcie ich rozpylania.

13. Krwiowiec kanadyjski - Sanguinaria canadensis

Skad chemiczny:
zesp alkaloidw do 4% (m.in. sangwinaryna, chelerytryna, chelidonina, gamma-
homochelidonina, protopina, zwana fumaryn), ponadto flawonoidy , karotenoidy, kwasy
organiczne i fenolokwasy.

Dziaanie:
ciotwrcze, ciopdne, rozkurczowe, uspokajajce (sedativum), antyseptyczne, agodzce
bl, pobudzajce miesiczkowanie, regulujce trawienie (digestivum), w maym zakresie
cytostatyczne. Omawiany surowiec jest bardzo zbliony skadem zwizkw czynnych i
aktywnoci fizjologiczn do glistnika jaskczego ziela.

Dawkowanie:
odwar lub napar z 2-5 g surowca, jako rednia dawka dzienna; przetwory i preparaty w dawkach
odpowiednich.

14. Lebiodka pospolita Origanum vulgare

Skad chemiczny:
flawonoidy ok. 1,5 % (m.in. apigenina, diosmetyna i luteolina w postaci wolnej i ich poczenia
glikozydowe), garbniki ok. 4%, olejek eteryczny do 1,2% (w tym tymol i karwakrol w duej
iloci, octan geranylu i inne), ponadto fitosterol, zwizki goryczowe.

Dziaanie:
ciotwrcze, ciopdne, rozkurczowe, hepatoochronne, zwikszajce trawienie (digestivum),
bakteriobjcze, oglnie odtruwajce, przeciwbiegunkowe. Surowiec jest oglnie znany jako tzw.
przyprawowy, za olejek eteryczny jako dziaajcy silnie antybiotycznie wewntrznie i
zewntrznie. Dziaanie hepatotropowe ma aktywno umiarkowan i moe by wykorzystywane
w stanach mniej zaawansowanych, take dla modziey i osb w wieku podeszym.

Dawkowanie:
doustnie jednorazowo 4-5 g surowca do naparu, dziennie do 10g.

15. Lucerna siewna - Medicago sativa

Wedug bada prof. T. Wolskiego z Lublina znanych jest wiele gatunkw lucerny i okoo 100 jej
odmian. W Polsce najbardziej znan
i rozpowszechnion jest lucerna mieszacowa Medicago media.

Skad chemiczny:
zesp saponinowych glukozydw triterpenowych do 4% (m. in. hederagenina, kwas
medikagenowy, sojasapogenole), kilka kwasw organicznych, flawonoidy, garbniki ok. 3%,
bonnik ok. 2-4% i dua ilo chlorofilu. Gwnymi aktywnymi zwizkami w zielu lucerny s
saponiny.

Dziaanie: przeciwcholesterolowe polegajce na obnianiu w osoczu krwi poziomu cholesterolu

cakowitego i LDL oraz podwyszanie HDL; dziaanie odtruwajce w caym organizmie,
zwaszcza wtrob i mzg; immunostymulujce czyli zwikszajce sprawno mechanizmw
obronnych przed patogenami endogennymi i egzogennymi. Wykazano, e frakcja saponin
wzmaga usuwanie z kaem kwasw ciowych i obojtnych steroli, ktrych obecno w
 przewodzie pokarmowym przez duszy czas jest czona z indukowaniem wystpienia
nowotworw okrnicy i odbytu. Chlorofil i flawonoidy powoduj przyspieszenie bliznowacenia
ran, oczyszczanie krwi z metabolicznych destruktw, podwyszaj ogln wydolno organizmu.

Dawkowanie:
nie jest limitowane, gdy ziele lucerny nawet w duych dawkach jest bezpieczne dla ludzi i
zwierzt. Wysuszone i sproszkowane ziele mona przyjmowa po 1-2 yeczki do herbaty
doustnie w zawiesinie wodnej kilkakrotnie w cigu dnia. Wycig z ziela lucerny jest staym
skadnikiem amerykaskich preparatw Greens.

16. opian wikszy Arctium lappa

Skad chemiczny:
zwizki poliacetylenowe (m.in. arktinon, arktinal, arktinol, kwas arctykowy), fitosterole (m.in.
beta-sitosterol, kampesterol, stigmasterol), fenolokwasy do 3% (kwas chlorogenowy,
izochlorogenowy, kawowy) laktony seskwiterpenowe (m.in. dehydrokostuslakton, arktinal),
olejek eteryczny ok. 0,2% (m.in. aldehyd fenylooctowy, aldehyd benzoesowy oraz niemal 60
innych skadnikw), ponadto lignany, inulina ok. 50%, luz.

Dziaanie:
ciotwrcze, odtruwajce (detoxicans), hepatoochronne, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne,
moczopdne, zwikszajce wytwarzanie sokw trawiennych (stomachicum), regulujce
przemian materii (metabolicum), oczyszczajce organizm i skr (depurativum).

Dawkowanie:

- przetwory zgodnie z zaleceniami podanymi w ulotkach informacyjnych;

- odwar z 2 yek sproszkowanych korzeni na 2 szklanki wody, gotowa 3-5 minut, pi 1 szklanki
3 razy dziennie;

- sok ze wieych korzeni opianu 30-60 kropli w kieliszku wody 2-4 razy dziennie.

V. 22 ROLINY DZIAAJCE LECZNICZO NA WTROB I DROGI

CIOWE (3)

17. Mita pieprzowa Mentha piperita

Znane s dwa podgatunki i kilka form mity pieprzowej, a najbardziej cenione s formy
rubescens i pallescens. Nale one do najbardziej wszechstronnych i najczciej stosowanych w
kraju surowcw lekarskich. Destylujc wiee ziele mity z par wodn otrzymuje si olejek
eteryczny, z ktrego po wymroeniu wydziela si mentol.

Skad chemiczny:
flawonoidy ( luteolino-glukozyd, eriodictyolo-rutynozyd, ich aglikony oraz apigenina, rutyna,
hesperydyna), fenolokwasy ( chlorogenowy, rozmarynowy, kawowy), olejek eteryczny do 4%
zawierajcy mentol (w iloci ok. 50%), menton, estry mentolu, mentofuran, cyneol, limonen oraz
okoo 30 innych zwizkw.

Dziaanie:
ciotwrcze, ciopdne, rozkurczowe, pobudzajce aknienie (stomachicum), zwikszajce
trawienie (digestivum), moczopdne i przeciwbakteryjne.

Skoro licie mity pieprzowej zawieraj znaczne iloci wysoce fizjologicznie aktywnych
zwizkw odznaczaj si szerokim spektrum dziaa terapeutycznych i wchodz w skad
licznych preparatw o rnorodnych zastosowaniach, np. hepatotropowym, trawiennym,
metabolicznym, moczopdnym, przeciwwrzodowym, przeciwbiegunkowym. Rwnie olejek
eteryczny mitowy oraz mentol maja rne zastosowanie lecznicze i kosmetyczne.

Dawkowanie:

- licie mity pieprzowej 1-3 g do naparu jednorazowo, 3-6 g dziennie wg. FP VI; natomiast
niemiecka Komisja E zaleca 3-6 g surowca do naparu, 5-15 g nalewki dziennie;

- mitowy olejek eteryczny 20-40 mg jednorazowo, 60-120 mg dziennie; do inhalacji 3-4 krople
na gorca wod; wewntrznie 6-12 kropli;

- mentol zewntrznie na bony luzowe w steniu 0,3%, na skr w steniu do 10%.

18. Mniszek lekarski Taraxacum officinale

Skad chemiczny:
flawonoidy (m.in. kwercetyna, apigenina, luteolina, izoramnetyna oraz ich glukozydy),
sekwiterpenowe laktony o budowie gwajanolidowej, germakranolidowej i eudesmanolidowej;
fitosterole ( m.in. taraksasterol, beta-amyrina), fenolokwasy ponad 0,5% (m.in. kawowy,
cykoriowy, chlorogenowy oraz ich poczenia glukozydowe), ponadto do 40% inuliny (obnia
poziom tzw. zego cholesterolu i triglicerydw oraz podnosi poziom dobrego cholesterolu);
syringina. Licie mniszka maj skad zbliony.

Dziaanie:
ciotwrcze, ciopdne, rozkurczowe, odtruwajce, przeciwzapalne, hepatoochrone,
immunostymulujce, moczopdne, antycholesterolowe, antydiabetyczne. Korzenie mniszka
lekarskiego maj szeroki zakres dziaa leczniczych i s zaliczane w USA i Kanadzie do grupy
terapeutycznej najskuteczniejszych surowcw rolinnych.

Dawkowanie:

- doustnie jednorazowo odwar z 3 g korzeni,

z 10 g dziennie wg. FP VI,

- wycigi alkoholowe rednio po 5 ml w dowolnej iloci wody 2-3 razy dziennie,

- wiey sok po 15-20 ml do trzech razy dziennie.

19. Ostry dugi Curcuma longa

Skad chemiczny:
zesp kurkuminoidw intensywnie ty do 5% (kurkumina, czyli diferuloilometan,
monodemetoksykurkumina i bidemetoksykurkumina); fenyloalkany do 8% (gingerole i
szogaole); polisacharydy (arabinogalaktan, skrobia); olejek eteryczny
o intensywnym zapachu 5-11%, w nim zwizki terpenowe (m.in. bisabolen, guajan, alfa
i beta-turmeron, zingiberen oraz kilka innych); ponadto do 8% lipidw, kwas ferulowy.

Dziaanie:
ciotwrcze, ciopdne, rozkurczowe, przeciwzapalne, regulujce trawienie (digestivum),
pobudzajce przyswajanie skadnikw pokarmowych (stomachicum); hepatoochronne;
odkaajce, obniajce poziom lipidw oraz przeciwwymiotne w chorobie lokomocyjnej.
Surowiec i jego przetwory maj wielkie uznanie u ludw dalekowschodnich. Sproszkowane
kcze wchodzi w skad synnej przyprawy curry.

Dawkowanie: wedug niemieckiej Komisji E doustnie dobowo 2-4 g surowca, przetwory

odpowiednio.

20. Szanta zwyczajna Marrubium vulgare

Skad chemiczny:
goryczkowe diterpeny (marrubina, premarrubina, perigrinol, wulgarol), flawonoidy (kwercetyna,
apigenina, luteolina oraz ich glukozydy), alkaloidy pirolidynowe (betonicyna, stachydryna),
ladowe iloci olejku eterycznego, garbniki do 7%, ponadto kwas ursolowy, beta-sitosterol,
cholina.

Dziaanie:
ciotwrcze, ciopdne, rozkurczowe, pobudzajce aknienie (stomachicum), zwikszajce
trawienie (digestivum), wykrztune, moczopdne.

Dawkowanie:
Niemiecka Komisja E zaleca doustnie odwar lub napar z 4,5 g surowca dziennie lub 2-6 yek
soku ze wieej roliny, przetwory w odpowiednich ilociach.

21. Tarczyca bajkalska Scutellaria baicalensis

Skad chemiczny:
surowiec chiski zawiera do 20% zespou flawonoidw, natomiast uprawiany we Wrocawiu
przez prod. E. Lamer-Zarawsk zawiera do 26%. Gwnym zwizkiem jest bajkalina, czyli 7-
glukuronid bajkaleiny (w iloci do 17%) oraz jej aglikon, czyli 5,6,7-trihydroksyflavon;
nastpnie wogonozyd, czyli 7-glukuronid wogoniny
i jego aglikon, czyli 5,7-dihydroksy-8-metoksyflawon; scutellarina, czyli 7-glukuronid
skutellareiny i jej aglikon, czyli 4,5,6,7-tetrahydroksyflawon. Ponadto w surowcu znajduje si
wiele innych flawonoidw dotychczas zidentyfikowanych.

Dziaanie:
ciotwrcze, ciopdne, antyhepatotoksyczne, przeciwolnorodnikowe, przeciwzakrzepowe,
 przeciwalergiczne, przeciwdrgawkowe, uspokajajce, przeciwzapalne, przeciwdrobnoustrojowe,
przeciwcholesterolowe i obniajce poziom triglicerydw we krwi. Dziaanie hepatotropowe
zwizkw czynnych tarczycy bajkalskiej przebiega analogicznie jak u dymnicy pospolitej i
polega na sprowadzeniu iloci cholesterolu i triglicerydw w organizmie do optymalnego
fizjologicznego poziomu.

Dawkowanie:
brak informacji o dawkowaniu natomiast standaryzowany suchy wycig zawierajcy wszystkie
czynne flawonoidy podawano w iloci 10 mg na kg masy ciaa, jako dawk dobow dzielon na
kilka porcji.

22. Wrotycz pospolity Tanacetum vulgare

Obecnie dr n. biologicznych z zakresu medycyny Henryk Raski podj szerokie badania

przydatnoci ziela wrotycza Herba Tanaceti, a jego uzyskane wyniki przedstawiam.

Skad chemiczny ziela wrotycza:

seskwiterpeny (m.in. tanacetyna, artemisyna, piperiton, partenolid oraz kilka innych), flawonoidy
( m.in. kwercetyna, apigenina, diosmetyna
i inne), kwasy organiczne (kwas jabkowy, winowy, walerianowy); olejek eteryczny do 2%
zawiera do 70% beta-tujonu, tymol, borneol, 1,8-cyneol, kadinen i okoo 16 innych zwizkw.

Dziaanie:
ze wzgldu na rnorodny skad zwizkw czynnych zakres dziaania jest szeroki i obejmuje
aktywno: ciotwrcz, gdy jest niedostateczne wydzielanie ci przez wtrob; ciopdn
zwizan z rozkurczow, przeciwzapaln, odtruwajc, przeciwbakteryjn,
immunowzmacniajc, przeciwalergiczn, moczopdn, uspakajajc oraz w pewnym stopniu
cytostatyczn i przeciwnowotworow. Omawiany surowiec wykazuje si dziaania regulujc
poziom ci w organizmie w stopniu porwnywalnym z glistnikiem, bylic Boe drzewko i
bylic pioun, a przewyszajc niektre inne hepatotropowe surowce rolinne. Mona te
przyj, e stanowi alternatyw dla syntetycznych sterydowych i niesterydowych lekw
przeciwzapalnych i e moe by przydatny jako adiuvans w leczeniu wirusowego zapalenia
wtroby.

Dawkowanie:
200 ml naparu lub odwaru 2-4 razy dziennie (2 yki stoowe ziela wrotycza na 2 szklanki
wrzcej wody). Nie stwierdzono jakichkolwiek objaww szkodliwych nawet po duszej kuracji.
Beta-tujon i niektre inne skadniki olejku eterycznego nie rozpuszczaj si w rodowisku
wodnym, lecz w alkoholu, dlatego nalewki, intrakta i inne preparaty zawierajce etanol mog by
niebezpieczne. Powysze wyniki wymagaj potwierdzenia
w kontrolowanych badaniach klinicznych.

VI. Substancje naturalne dziaajce pomocniczo w schorzeniach

wtroby i ukadu pokarmowego (1)
1. Bonnik pokarmowy

Bonnik pokarmowy s to rne zwizki wytwarzane z udziaem rolinnych bon

komrkowych
Bonnik wystpuje obficie w licznych owocach zwaszcza ich skrkach, uskach ziaren zb,
patkach owsianych i jczmiennych, w rolinach luzowych (np. nasiona lnu, gorczycy, babki
pesznik, prawolazu), w warzywach (np. kalafiory, kapusta, brokuy, brukselka) w grochach,
fasoli, kukurydzy, orzechach, algach morskich itd. Jest sabo trawiony w przewodzie
pokarmowym czowieka i zwierzt (z wyjtkiem przeuwaczy), lecz nawet w maych ilociach
wywiera wielokierunkowe prozdrowotne dziaanie.

Bonnik rozpuszczalny i nierozpuszczalny

Wyrniamy bonnik rozpuszczalny (np. pektyny, luzy, gumy rolinne) i nierozpuszczalny (np.
celuloza , chemiceluloza, lignina). Bonnik w rnych produktach rolinnych jest zazwyczaj, ale
nie zawsze, mieszanin czci rozpuszczalnych i nierozpuszczalnych w proporcjach bardzo
zmiennych.

Dziaanie zdrowotne
Bonnik, zwaszcza rozpuszczalnby obnia poziom cholesterolu i triglicerydw we krwi. Ponadto
uatwia pasa treci jelitowej i wyprnienie, zwiksza uczucie sytoci, wzmaga dziaanie
sokopdne (sok odkowy i trzustkowy), pomaga utrzyma rwnowag wrd szczepw bakterii
yjcych w przewodzie pokarmowym, obnia poziom glukozy po posikach, czyni bardziej
pynn,

Wpyw rnych rodzajw bonnika na poziom cholesterolu w osoczu.

Bonnik Dawka w gr. Obnienie cholesterolu %

Otrby owsiane suche 50 - 200 10-15

Pektyny 6-10 5

Nasiona lnu lub psyllium 10-20 10-15

Wkna warzywne 25-30 10

Zgodnie z opini badaczy z Instytutu prof. Linusa Paulinga w USA bonnik, oprcz w/w
wymienionych dziaa:
- zapobiega otyoci
- stanom zapalnym okrnicy
- obnia poziom estrogenw i testosteronu
VI. Substancje naturalne dziaajce pomocniczo w schorzeniach
wtroby i ukadu pokarmowego (2)

8. Niezbdne nienasycone kwasy tuszczowe (NNKT)

Oleje pochodzenia rolinnego

Oleje pochodzenia rolinnego zawieraj mieszaniny triglicerydw, czyli triacylogliceroli, ktre s
poczeniem gliceryny z kwasami tuszczowymi tzw. nasyconymi, jednonienasyconymi (maj
jedno podwjne wizanie w acuchu wglowym) lub wielonienasyconymi (maj 2-3 podwjne
wizania).

Nienasycone kwasy tuszczowe i fizjologia

Organizm czowieka i zwierzt jest zdolny syntetyzowa wszystkie kwasy nasycone i tylko
niektre jednonienasycone, lecz nie moe syntetyzowa kwasw wielonienasyconych, w
szczeglnoci kwasu linolowego (LA) i kwasu alfa-linolenowego (ALA), wystpujcych w
niektrych spoywczych olejach, np. sonecznikowym, lnianym. Tymczasem omawiane
wielonienasycone kwasy tuszczowe s obecne we wszystkich tkankach ustroju, tj. w bonach i
organellach komrkowych (np. mitochondriach), w mleku matki podawanym oseskom, gdy
zapewniaj prawidowy rozwj ich organizmw, umoliwiaj aktywne przemieszczania si
zwizkw lipidowych w osoczu krwi, s te przeksztacane w prostaglandyny i ich pochodne,
zapobiegajc zakrzepom krwi i postpowi miadycy. Dlatego nazwano je niezbdnymi
nienasyconymi kwasami tuszczowymi - w skrcie NNKT.

Wasnoci zdrowotne nienasyconych kwasw tuszczowych

Wraz ze wzrostem popularnoci niezbdnych nienasyconych kwasw tuszczowych nastpio
rozszerzenie prac badawczych nad ich leczniczymi waciwociami. Wkrtce okazao si dziki
badaniom NNKT e niekorzystny jest nie tylko niedobr tych kwasw, ale i ich nadmiar w
organizmie, o czym wiadczyy rne zmiany skrne. W 1971 roku Dyerberg ogosi, e
Eskimosi rzadziej ni mieszkacy wikszych miast zapadaj na chorob wiecow, astm,
miadyc naczy, raka piersi i okrnicy poniewa ywi si rybami morskimi. Ryby te (m.in.
makrele, dorsze, ledzie, tuczyki, ososie) zawieraj olej (tran). W tranie rybim znajduj si dwa
gwne kwasy tuszczowe: kwas eikozapentaenowy EPA oraz kwas dokozaheksaenowy
DHA. Kwasy te maj 5 lub 6 wiza podwjnych w czsteczkach zoonych z 20 lub 22 atomw
wgla.

Era rybnych kwasw wielonienasycowych?

Rozpocza si era popularnoci rybnych kwasw wielonienasycowych oznaczonych jako tzw.
grupa 3 lub omega 3. W wielu powanych badaniach naukowych wykazano, e przewyszaj one
aktywnoci biologiczn rolinne NNKT m.in. kwas linolowy (LA) i gamma-linolenowy
(GLA) tworzce tzw. grup 6 lub omega 6. Szczeglne dziaanie tych kwasw na ludzki
organizm to: znaczne obnienie podwyszonego cinienia krwi, obnianie poziomu cholesterolu i
triglicerydw w osoczu krwi, ochrona wtroby i podniesienie jej wydolnoci, hamowanie
agregacji pytek krwi oraz wzmacnianie aktywnoci orodkowego i obwodowego ukadu
nerwowego, co ma korzystny wpyw na oglny stan umysowy. Ponadto pod wpywem tych
kwasw tuszczowych zmniejsza si ilo zapalnotwrczych zwizkw zwanych prostaglandyn
PGE2 oraz leukotrienem LTB4.

Zalecane uzupenianie diety

Uniwersytet w Guelph w Kanadzie ogosi kilka lat temu zalecenie o koniecznoci uzupeniania
diety kwasami tuszczowymi omega 3 poprzez zwikszenie konsumpcji ryb morskich, nawet
sardynek, szprotek, kryla, owocw morza, ewentualnie odpowiednich preparatw zawierajcych
te kwasy tuszczowe jako suplementy. Midzynarodowy Panel Ekspertw od Lipidw
rekomenduje, aby spoywa tuszcze rybie w proporcji 2 czci w stosunku do 1 czci tuszczy
rolinnych. S te zalecenia, aby ta proporcja wynosia 1:1.

Dawkowanie:
W USA zaleca si przyjmowanie dzienne do 2 g NNKT, jako mieszaniny kwasw omega 3 i
omega 6 w proporcji 2:1 w postaci preparatw o mianowanej zawartoci gwnych kwasw
tuszczowych. Zachca si rwnie do spoywania ryb morskich i olei rolinnych nie
rafinowanych, lecz toczonych na zimno, zwaszcza oleju lnianego zawierajcego kwas alfa-
linolenowy (ALA) nalecy do grupy omega 3 oraz oleju wiesiokowego lub ogrecznikowego,
w ktrych jest kwas gamma-linolenowy (GLA) o wybitnych wasnociach prozdrowotnych,
nalecy do grupy omega 6. W Kanadzie rednia dawka NNKT w standardowych popularnych
pokarmach, jakie spoywa wikszo mieszkacw wynosi zaledwie 100 -150 mg, w Polsce nie
wicej.

9. Policosanol

Policosanol jest naturalnym zwizkiem izolowanym z frakcji cukrowej otrzymywanej z

trzciny cukrowej.
Zesp niemieckich badaczy z Uniwersytetu w Bonn donosi, e policosanol ma wybitne
wasnoci jako rodek antycholesterolowy. Przypominaj oni, e tylko maa ilo cholesterolu
pochodzcego z pokarmw znajduje si we krwi, natomiast caa dua pula jest wytwarzana w
wtrobie. Policosanol obnia poziom cholesterolu, poniewa kontroluje jego wytwarzanie przez
wtrob, jak rwnie ma udzia w przetwarzaniu cholesterolu znajdujcego si w naczyniach
krwiononych.

Badania efektywnoci leczniczej policosanolu

Badania policosanolu zostay opisane w wielu opracowaniach, a wyniki s nastpujce: w
dawkach 10-20 mg dziennie, przyjmowany wieczorem z poywieniem obnia cholesterol
cakowity w osoczu krwi o 17-21%; poziom lipoprotein LDL obnia o 21-29%, natomiast
podwysza poziom tzw. dobrego cholesterolu HDL. W innych badaniach podanych w American
Heart Journal, (luty-2002) porwnano dziaanie 10 mg dawek policosanolu z takimi samymi
dawkami nowoczesnych syntetycznych lekw przeciwcholesterolowych z grupy statyn
simvastatyny (preparat Zocor). Okazao si, e nie byo rnicy w efektach leczniczych,
natomiast bya dua rnica
w bezpieczestwie stosowania, poniewa preparaty z grupy statyn wywouj szereg objaww
szkodliwych, m.in. atakuj misz wtroby. W konkluzji podano, e policosanol naley uzna za
nowy fascynujcy lek naturalny w zapobieganiu i leczeniu twardnienia cian naczy
krwiononych (artherosclerosis) i odkadaniu si w nich miadycorodnych lipoprotein.
Zaznaczono szczegln skuteczno policosanolu dla osb z cukrzyc typu II lub z
dolegliwociami wtrobowymi.

10. Witamina B 3 - niacyna

Witamina B 3 - to niedoceniany zwizek wspomagajcy zdrowie znany pod nazw niacyna

lub kwas nikotynowy.
Z tego zwizku powstaje amid kwasu nikotynowego, ktry jest fizjologicznie aktywn form tej
witaminy w organizmie. Kwas nikotynowy wystpuje w znacznych ilociach w wtrobie, rybach,
drodach, ziarnach zb, produktach mlecznych, jajach, ziemniakach i niektrych warzywach.

Wasnoci zdrowotne
Witamina B 3 dziaa gwnie przeciwcholesterolowo i przeciwhyperlipemicznie. W jednym z
bada porwnano aktywno lecznicz niacyny z jednym ze stosowanych lekw syntetycznych z
grupy fibratw (clofibrat) w dziaaniu przeciwcholesterolowym. Stwierdzono, e niacyna bya
znacznie skuteczniejsza w obnianiu poziomu nie tylko cholesterolu oglnego, ale take zego
cholesterolu LDL i triglicerydw oraz w podwyszaniu dobrego cholesterolu HDL. Biorc pod
uwag niski koszt niacyny i nisk toksyczno naley uzna j za lek z wyboru dla osb z
genetyczn predyspozycj do nadmiaru cholesterolu. Opisano przypadek, gdy dziki
racjonalizacji diety i programowi ruchowemu cholesterol oglny obniy si z 270 mg% do 245
mg%, za dziki zastosowaniu niacyny obniy si do 200 mg%, przy czym poziom dobrego
cholesterolu HDL wynosi a 90 mg%. W innym przypadku cile kontrolowanym, po wczeniu
niacyny do programu leczenia poziom cholesterolu obniy si z pocztkowych 345 mg/dl na
225 mg/dl, a triglicerydw
z 223 mg/dl do 90 mg/dl. Witamina B 3 jest skuteczna rwnie w innych chorobach: w pellagrze,
w zaburzeniach nerwowych, kreniowych i skrnych, nawet pomocniczo w nowotworach.

Dawkowanie:
RDA (zalecona dawka ywieniowa) wynosi dla witaminy B 3 18-19 mg dla mczyzny, 14-15
mg dla kobiety. Optymalna dawka lecznicza wynosi 25-300 mg dziennie dla obu pci.

Dziaania uboczne:
lecznicze dawki witamin B 3 mog u niektrych osb spowodowa napyw krwi do twarzy
zwany rumiecem niacynowym z widem skry, dlatego na Zachodzie s stosowane
poczenia niacyny z inozytem, jako inositol hexaniacynate (amerykaski preparat No Fush
Niacyn).

Ale uwaga!
Chocia toksyczno witaminy B 3 jest niska, lecz jej nadmiar moe mie negatywne skutki dla
organizmu i dlatego naley przyjmowa j pod kontrol lekarza. Niekiedy bowiem zbyt dua
ilo tej witaminy przyjmowana duszy czas powoduje rozszerzanie naczy krwiononych, ble
gowy, mrowienie, zaczerwienienie skry, szum w uszach, uczucie niestrawnoci oraz utrat
aknienia. Szczeglnie powinni uwaa ci, ktrzy s chorzy na astm i cierpi na chorob
wrzodow u ktrych zbyt wysokie dawki niacyny mog zaostrzy objawy.

11. Sterole rolinne (fitosterole).

Sterole rolinne
S to zwizki czteropiercieniowe, majce charakterystyczny cykliczny rdze 1,2
-cyklopentanoperhydrofenantrenowy, wystpujce w wiecie rolinnym, a ich analogi w wiecie
zwierzcym. Do najwaniejszych fitosteroli nale: beta-sitosterol i jego izomery, stigmasterol,
kampesterol, taraksasterol, brassicasterol oraz ergosterol. Ta grupa zwizkw powstaje w
rolinach z cholesterolu, bowiem udowodniono, e jest on wytwarzany rwnie w wielu
organizmach rolinnych jako prekursor steroli rolinnych.

Wasnoci zdrowotne
Liczne badania farmakologiczne i kliniczne udowodniy, e fitosterole, podawane ludziom lub
zwierztom, obniaj w sposb znamienny poziom cholesterolu cakowitego. Hamuj one
 wchanianie cholesterolu pokarmowego w jelicie grubym, poniewa konkuruj z nim o miejsce w
emulsyjnych micellach przenoszcych lipidy ustrojowe do krwi,
a z ni do wtroby. Dziaanie to ma dobroczynny wpyw na cay organizm, bowiem umoliwia
podtrzymanie penej aktywnoci i zdrowotnoci serca, prostaty, wtroby i ukadu
immunologicznego. Ponadto omawiane sterole zmniejszaj nasilenia stanu zapalnego w
organizmie, zwaszcza w wtrobie, a to oznacza, e dziaaj ochronnie i oddalaj zagroenie
powstawania tkanki nowotworowej. Natomiast zwikszaj one w ukadzie odpornociowym
powstawanie tzw. komrek T, ktre maja zdolno wzmacniania fizjologicznej aktywnoci
innych komrek w tym ukadzie. Fitosterole s zwizkami bezpiecznymi, dlatego te mog by
zalecane bez obaw o wystpienie szkodliwych dziaa ubocznych zarwno kobietom w ciy i
karmicym jak i osobom w podeszym wieku, rekonwalescentom i modziey.

Dawkowanie:
W pimiennictwie podano dawki dobowe steroli rolinnych 800 mg i wicej, natomiast w
preparatach producenci zalecajce najmniej 130-150 mg, 2-3 razy dziennie przed posikiem.
Jeeli kuracja fitosterolami ma trwa dugo, to naley pamita, e przeszkadzaj one w resorpcji
nie tylko cholesterolu, lecz rwnie rozpuszczalnych w tuszczach witamin E i K. Dlatego w
dugotrwaej terapii naley czyni przerwy, lub podawa te witaminy jako suplementy.

12. Uwagi kocowe

Duga lista substancji naturalnych pomocnych w dolegliwociach wtroby

Oprcz naturalnych substancji ju wczeniej omwionych jest szereg innych, ktre mog by
poyteczne, jako pomocnicze
w dolegliwociach wtroby i drg ciowych. Zaliczy do nich mona takie jak: witamina B 6
(pirydoksyna), witamina C (kwas askorbowy), witamina E (tokoferol), cynk, magnez, wap,
glutation oraz liczne roliny lecznicze. Obok wymienionych powyej 22 rolin fioek
trjbarwny (Viola tricolor), jaowiec pospolity (Juniperus communis), jczmie zwyczajny
(Hordeum vulgare), koniczyna polna (Trifolium pratense), lukrecja gadka (Glycyrrhiza glabia),
perz waciwy (Agropyron repens), przetacznik wirginijski (Veronica wirginiana), rzepik
pospolity (Agrimonia eupatoria), skrzyp
polny (Equisetum arvense), herbata zielona (Camelia chinensis), e-szen (Panax ginseng i
Panax quinquefolius).

VII. PRZEWLEKE SCHORZENIA WTROBY I DRG CIOWYCH

Spord licznych i rnorodnych chorb wtroby i drg ciowych mona wyodrbni

schorzenia charakteryzujce si przebiegiem przewlekym, niekiedy wczenie
rozpoznanym, a nieraz trwajcych wiele lat. Ten rodzaj chorb moe by z powodzeniem
leczony preparatami zioowymi, bowiem dziaaj one agodnie i bezpiecznie. Liczne roliny
lecznicze, ktre tu zostay omwione s od dawna znane jako specyficznie aktywne dla
wtroby i drg ciowych, a w okrelonym wymiarze take na przewd pokarmowy lub na
ukad moczowy. Roliny te, oprcz tradycyjnych wieloletnich informacji empirycznych
maj obecnie pen dokumentacj naukow. Preparaty wytwarzane z tych rolin s
analitycznie kontrolowane na zawarto okrelonych zwizkw czynnych, co zapewnia im
sta niezmienn aktywno. Dlatego naley mie do nich zaufanie, e nie zawiod, jeli
bd prawidowo dawkowane przez dostatecznie dugi okres oraz jeli pacjent zastosuje si
do dodatkowych zalece, zwaszcza do wytycznych lekarza nt. racjonalnego odywiania i
stylu ycia.

1. Schorzenia przewleke:

- przewleke stany zapalne wtroby (hepatitis chronica)

- toksyczne przewleke uszkodzenia wtroby (toxicosis hepatis)

- stuszczenie wtroby (steatosis hepatis)

- pierwotna ciowa marsko wtroby (cirrhoris biliaris primaria)

- przewleka marsko wtroby (cirrhoris hepatis)

- stan po przebytym wirusowym zapaleniu wtroby (syndroma post hepatitis)

- zapalenie drg ciowych przewleke (cholangitis chronica)

- zaburzenia ruchowoci drg ciowych (dyskinesis biliaris)

- kamica ciowa (cholelithiasis)

- zesp po usuniciu pcherzyka ciowego (syndroma post cholecystectomiam)

2. Objawy niewydolnoci wtroby

- objawy fizyczne: uczucie zmczenia, alergiczna nadwraliwo na pokarmy, zaburzenia

trawienia pokarmw, zmiany oczne (zaczerwienienie, podkrenia), ble gowy i osabienie
pamici, trudnoci zasypiania, jzyk z tym nalotem i gorzki smak w ustach, skra staje si
bladota.

- objawy psychiczne: irytacja, gniew, agresja bez istotnej przyczyny lub pospno, apatia,
depresja.

Wymienione objawy nie wystpuj jednoczenie, rwnie ich nasilenie jest zmienne w szerokich
granicach. Jednak pojawienie si tego typu nasilonych objaww stanowi sygna ostrzegawczy,
ktrego nie naley lekceway, bowiem im wczeniej rozpoznamy przewleke schorzenie
wtroby, czy drg ciowych i rozpoczniemy leczenie, tym krcej bdzie ono trwao, a choroba
stanie si mniej uciliwa.

Trudnoci diagnozy

S jednak osoby, ktre maj trudno w samoocenie niepokojcych objaww, dlatego powinny
zawierzy spostrzegawczoci otoczenia. Dobrze jest potwierdzi symptomy przewlekego stanu
zapalnego wtroby i /lub drg ciowych i wykluczy inne schorzenia o zblionych objawach
dziki rozpoznaniu lekarskiemu oraz odpowiednim badaniom (np. zbadaniu poziomu we krwi
aminotransferaz, bilirubiny estryfikowanej, amylazy w moczu, czy scyntygrafii wtroby). Do
dyspozycji osoby z objawami zaburze czynnociowych potwierdzonych badaniem lekarskim s
dostpne liczne preparaty roline i zioa lecznicze podane powyej, ale oprcz nich wane
znaczenie maj prozdrowotne zalecenia opisane poniej.

3. Zalecenia ywieniowe w schorzeniach przewlekych wtroby i drg ciowych

1. Spoywa ywno zdrow ekologicznie, bez konserwantw, nie skaon sztucznymi

dodatkami lub chemicznymi zwizkami ochrony rolin.

2. Unika spoywania czerwonego misa

i wdlin silnie peklowanych, na korzy misa drobiowego, cielciny i ryb morskich.

3. Spoywa przetwory mleczne, zwaszcza fermentowane (kefir, jogurt) oraz twarogi, gdy s
atwo przyswajalne i su
w organizmie do wytwarzania zwizkw biakowych.

4. Spoywa wiee lub mroone owoce zawierajce antocyjany np. czarne jagody, porzeczki,
aroni, winie, ciemne winogrona, gdy maj one wasnoci odtruwajce organizm i chronice
przed agresywnymi rodnikami tlenowymi.

5. Spoywa surowe warzywa przyrzdzane w rny sposb, take kiszone, gdy zawieraj
rolinne enzymy trawienne; take mieszane surwki.

6. Spoywa chleb penoziarnisty oraz maso, wyczy i unika margaryn i pokrewnych

pocze tuszczowych poniewa czsto zawieraj one tzw. trans kwasy tuszczowe, szkodliwe
dla zdrowia oraz duo nasyconych kwasw tuszczowych.

7. Pi napar z zielonej herbaty, gdy zawiera polifenole wymiatajce z organizmu wolne

rodniki tlenowe. Pi rwnie soki owocowe, warzywne (np. sok buraczany, marchwiowy,
pomidorowy) lub mieszane; take wod mineraln albo rdlan cznie w iloci 6-8 szklanek
dziennie, w lecie odpowiednio wicej.

Niniejsze wskazania ywieniowe maj charakter oglny i skrcony. Szczegowe informacje o

prawidowym prozdrowotnym ywieniu ogosi w swoich publikacjach Instytut ywnoci i
ywienia w Warszawie, a przekazywa je moe lekarz lub dietetyk.

4. Rwnowaga kwasowo-zasadowa

Pokarmy ktre spoywamy zalicza si do kwanych lub zasadowych. Organizm czowieka

wymaga, aby bya w nim rwnowaga, czyli odczyn pynw ustrojowych i moczu powinien by
najbliszy pH = 7. Im bardziej odczyn staje si kwany, np. po dugotrwaym wysiku fizycznym
lub spoywaniu potraw kwasorodnych, tym wikszy jest w organizmie nadmiar wolnych
rodnikw tlenowych zagraajcych naszemu zdrowiu. Dlatego uznaje si, e wszystkie pyny
ustrojowe (oprcz odkowego) maj by alkaliczne za prawidowa dieta powinna zawiera
75% produktw alkalicznych i tylko 25% kwanych.

Zalety zdrowotne rwnowagi kwasowo-zasadowej

Przywrcenie i utrzymanie rwnowagi kwasowo-zasadowej ma wybitnie korzystny wpyw na
przebieg wielu procesw biochemicznych zachodzcych w organizmie, w szczeglnoci na
utrzymanie stabilnej homeostazy. Sprzyja to regularnej, poprawnej pracy poszczeglnych
narzdw wewntrznych, zwaszcza wtroby, nerek, serca i mzgu, a take caego ukadu
immunologicznego.
Przykady grup pokarmw kwanych i zasadowych

Kwasotwrcze pokarmy Zasadotwrcze pokarmy

mleczne produkty niefermentowane owoce, np. jabka, liwki, banany i inne

miso i wdliny nasiona, np. lnu, ziarna zb

niektre ziarna, np. kawa. kwane mleko, np. jogurt, kefir

cukier krystaliczny, sodycze kiszonki, np. kapusty, ogrkw, burakw

mka biaa, np. pszenna warzywa zielone, np. saata, brokuy

potrawy smaone, grilowane, duszone mid pszczeli, np. spadziowy, czy

wielokwiatowy

5. Odtruwanie organizmu (detoksyfikacja) zwane rwnie oczyszczaniem

Dlaczego nieustanne oczyszczanie organizmu jest niezbdne?

Odtruwanie organizmu staje si koniecznoci, gdy uwiadomimy sobie, e we wspczenym
wiecie cay nasz organizm jest stale wystawiony na dziaanie tysicy zwizkw powstaych na
drodze syntezy chemicznej i rozpoznawanych przez ukad immunologiczny, jako substancje obce
i niebezpieczne dla zdrowia. Gdy zwizki te wtargn do organizmu, docieraj do poszczeglnych
narzdw wewntrznych i gdy osign tam odpowiednie stenie wywouj reakcj obronn.

Organizm czowieka jest wyposaony w wiele mechanizmw obronnych zdolnych do

usuwania nagromadzonych szkodliwych substancji.
Substancje te s usuwane z moczem, kaem, potem, lin, wymiotami, wywoan biegunk i
menstruacj. Ale u osb chorych lub w podeszym wieku niektre z tych odruchw obronnych
zawodz i po pewnym czasie pojawiaj si pierwsze objawy chorobowe groce rozwojem
procesu degeneracyjnego. Naley wwczas dopomc organizmowi i uwzgldniajc wiek
chorego, jego kondycj fizyczn i psychiczn, rodzaj objaww i ich nasilenie trzeba wybra i
zaleci waciwe postpowanie odtruwajce. Do wyboru jest szereg sposobw , ktre tu wylicz
odsyajc po szczegy do lekarza pierwszego kontaktu.

Dieta uatwiajca metabolizm

Pierwsz czynnoci jest dobr produktw ywieniowych waciwych dla rozpoznanego
schorzenia i uoenie dziennego skadu posikw, ich czstotliwoci i kalorycznoci. Drug
czynnoci jest dostarczenie codziennie organizmowi 6-8 szklanek odpowiedniego pynu np.
wody mineralnej, niesodzonych lub niskosodzonych sokw owocowych, itp. dla zwikszenia
diurezy i usuwania toksycznych zwizkw rozpuszczalnych w rodowisku wodnym.

Skutecznie oczyszczaj organizm nastpujce zabiegi stosowane po konsultacji z lekarzem:

a) pukanie okrnicy (colon irigation), zabieg ktry usuwa z zakamarkw jelita zwanych
uchykami zalegajce tam resztki nie strawionych pokarmw;
b) sauna typu fiskiego powodujca wydalanie przez skr wraz z potem szkodliwych
substancji ;
c) kpiele zioowe, mineralne, muowe lub borowinowe. Te ostatnie mona przygotowa w
domu z zioowych mieszanek i gotowych preparatw. Obok obfitego nawodnienia organizmu i
zwikszenia diurezy dobre wyniki w zabiegu odtruwania daje te stosowanie krtkich postw
zalecanych przez wielu dietetykw.

Chelatacja
Ostatnio dostpna jest w Polsce metoda detoksykacji zwana chelatacj. Polega ona na doylnym
wprowadzeniu do organizmu soli kwasu wersenowego (kwasu etylonodiaminotetraoctowego =
EDTA), ktry ma zdolnoci wizania si z rnymi metalami cikimi zatruwajcymi organizm,
np. z oowiem, rtci, miedzi, aluminium i efektywnego ich usuwania nawet z tkanki mzgowej.
Ponadto chelatacja roztworem EDTA powtarzana kilkakrotnie usuwa z naczy krwiononych
zogi cholesterolowo fosfolipidowe o charakterze miadycowym, przywracajc drono w
naczyniach i uwalniajc od powanych konsekwencji zdrowotnych

6. Post odtruwajcy i jego znaczenie zdrowotne

Leczniczy, umiejtnie prowadzony post jest wielce poyteczny dla zdrowia

Tego typu post daje organizmowi okres odpoczynku na oczyszczenie si i niezbdn regeneracj.
Jest to szczeglnie potrzebne wtrobie i ukadowi trawiennemu, gdy mechanizm trawienia
zuywa du ilo energii, a post przeciwnie niewiele. W czasie jego trwania caa energia
organizmu moe by wykorzystywana dla celw zdrowotnych i regeneracji. Ponadto post daje
czas na usunicie nagromadzonych trucizn wewntrznych. Jest to szczeglnie wane dla wtroby,
gdy jej zdolno oczyszczania organizmu pod wpywem nadmiaru toksyn pokarmowych ulega
wyczerpaniu. Korzy z postu odnosi take ukad immunologiczny.

W pierwszym dniu postu

- organizm wykorzystuje zapasy cukru z glikogenu oraz tuszcz.

W drugim dniu postu

- aminokwasy ustrojowe s przetwarzane przez wtrob dla odywiania mzgu.

W trzecim dniu postu

- wtroba przemienia tzw. tuszcz zapasowy w zwizki ketonowe, ktre w maych ilociach maj
znaczenie dla odywiania mzgu, serca i mini jako substancje energetyczne. Zwykle w tym
czasie osoby poszczce trac poczucie godu i odczuwaj przypyw energii, zwiksza si te
jasno umysu. Traci si wwczas okoo 1 kilograma ciaru ciaa. Pniej, gdy tuszcz z
organizmu jest coraz intensywniej wykorzystywany jako paliwo energetyczne, s uwalniane do
krwioobiegu toksyny zwizane z metabolizmem spalania tuszczu a nastpnie usuwane poprzez
wtrob i nerki.

Zalecany jest post trzydniowy.

Czasokres postu zaley jednak od osobniczej kondycji. Jeli miaby by duszy, to powinno si
skorzysta z pomocy lekarza dietetyka. W czasie postu naley pi rne soki owocowe i
warzywne lub mieszane. Korzystnie jest sporzdza je samemu w domu ze wieych owocw i
warzyw, gdy unikniemy wwczas obciajcych wtrob konserwantw. Gdy rozpoczynamy
post naley najpierw stopniowo ogranicza posiki, a po zakoczeniu postu zwiksza stopniowo
w cigu trzech czterech dni ilo spoywanych pokarmw oraz ich czstotliwo.

Objawy niepodane postu

Podczas postu, gdy nastpuje intensywne odtruwanie organizmu, u wielu osb wystpuj objawy
oglnego uczucia zmczenia, bl gowy, cuchncy oddech, nieraz nudnoci i wid skry. Nie
trzeba tych objaww traktowa jako szkodliwe i przerywa postu przeciwnie powinno si je
znosi ze zrozumieniem, e nastpio uwolnienie toksyn
z pocze ustrojowych i e s obecnie usuwane z organizmu. Stopie nasilenia tych objaww i
czas ich trwania jest w duym stopniu miernikiem iloci toksyn nagromadzonych w organizmie i
siy fizjologicznych czynnikw odtruwajcych. Analogiczne objawy rzekomej intoksykacji s
znane od dawna, gdy przyjmujemy rolinne preparaty odtruwajce, np. zioa czyszczce krew.

7. Woda pitna i jej znaczenie w przewlekych zapaleniach wtroby i drg ciowych.

W organizmie dorosego czowieka znajduje si okoo 37 litrw wody, a w krwi jest jej a
83%.
Woda jest niezbdna do usuwania z organizmu rnych toksyn i tym samym pomagania wtrobie
w czynnociach, a ponadto uczestniczy w przemieszczaniu zwizkw odywczych do komrek z
prdem krwi, suy dla zapewnienia prawidowego obiegu krwi w caym ukadzie krwiononym,
take dla obiegu limfy w ukadzie limfatycznym oraz do uzupeniania pynu
midzykomrkowego i dla regulacji temperatury ciaa.

Naley pi wycznie czyst wod rdlan, oligocesk, jurajsk, mineraln, itp.

W przypadku korzystania z chlorowanej wody z miejskich wodocigw naley j wczeniej
przegotowa i odpowiednio przefiltrowa. Jest korzystnie pi wod w maych ilociach,
wielokrotnie w cigu dnia, gdy organizm lepiej j wwczas przyswaja. Konsumowana woda
powinna by ciepa lub o temperaturze pokojowej. Picie wody gorcej lub zimnej ma
niekorzystny wpyw na trawienie.

Optymalna ilo wody do wypicia

Optymalna ilo wody do wypicia w cigu dnia w klimacie umiarkowanym wynosi 6-10
szklanek, zalenie od ciaru ciaa, stopnia aktywnoci fizycznej, diety i warunkw otoczenia
(zwaszcza od temperatury). Osoby spoywajce diet z du iloci wieych owocw i warzyw
o wodnistym miszu nie potrzebuj duo wody, w porwnaniu do osb konsumujcych miso i
produkty mleczne.

Wane jest wczesne nawodnienie organizmu:

Korzystnie jest rano wczenie wypi szklank wody z wycinitym sokiem cytrynowym, co jest
pomocne w oczyszczaniu organizmu, w tym wtroby i jelit na pocztku dnia. Warto pod kreli,
e woda pita zamiast tzw. napojw bezalkoholowych (soft drink) jest o wiele zdrowsza i
zapobiega cukrzycy i otyoci, a jednoczenie najlepiej i najtaniej oczyszcza organizm.

8. Elektrolity ustrojowe

Co to za zwizki?
Elektrolity ustrojowe s to jony mineralne, ktre w pynach ustrojowych utrzymuj rwnowag
osmotyczno-wodn i kwasowo-zasadow, czyli homeostaz; maj udzia
w procesach metabolicznych i s kofaktorami w przemianie materii. Gwne jony w ustroju to
sd, wodr, chlor, potas, wap, tlen, magnez oraz aniony, np. fosforany, dwuwglany i kilka
mniej znaczcych.
 Rola fizjologiczna elektrolitw
Speniaj one bardzo wan rol w organizmie, gdy dziaaj przez ukad nerwowy. Bez
elektrycznych impulsw midzy elektrolitami a rodowiskiem wodnym mzg nie mgby
kontrolowa wielu czynnoci w organizmie, np. skurczy i rozkurczy mini. Elektrolity s
odpowiedzialne za przebieg podstawowej przemiany materii zachodzcej w kadej ywej
komrce organizmu. Skoro tak, to jestemy zdolni poprawi nasz stan zdrowia i wzmocni
witalno utrzymujc optymalny poziom pynw i elektrolitw, jeli si bdziemy odywiali
prawidowo.

Kontrola zasobnoci elektrolitw

Trzeba mie wiadomo, e nasz organizm wydala codziennie wod z elektrolitami w iloci
okoo 1300 1500 mil z moczem; 500 ml przez skr z potem i wydychanym powietrzem oraz
do 200 ml z kaem. Ubytek ten trzeba stale uzupenia. Ponadto s sytuacje, ktre zwikszaj
zapotrzebowanie na elektrolity, mianowicie: cia, ubogie odywianie, odwodnienie organizmu,
przyjmowanie syntetycznych rodkw moczopdnych, w tym lekw, stany chorobowe,
zwaszcza przewleke, duy wysiek fizyczny, wymioty, biegunki, potliwo.

Objawy niedoboru i przyczyny deficytw fizjologicznch

Gwnymi objawami, ktre sygnalizuj niedobr elektrolitw w organizmie jest osabienie
mini, kurcze, wid skry, obnienie przewodnictwa nerwowego. Niniejszy wywd
uwiadamia, e elektrolity maj podstawowe znaczenie dla ludzi w rnym wielu i fizycznej
kondycji. Niestety, narastaj trudnoci z uzupenieniem elektrolitw poprzez racjonalny dobr
skadnikw pokarmowych bogatych w odpowiednie biopierwiastki, gdy pody ziemi wyrastaj
na glebie wyjaowionej z wielu wanych mineraw (kwane deszcze) lub pokarm jest ich
pozbawiany wskutek fabrycznego przetworzenia. W uzupenianiu elektrolitw ronie wic ranga
suplementacji preparatami aptecznymi, wrd ktrych naley preferowa wartociowe
organiczne zwizki mineralne.

VIII. CHOROBY WTROBY I DRG CIOWYCH O OSTRYM

PRZEBIEGU

Oprcz przypadkw schorze przewlekych wtroby i drg ciowych istniej zespoy

schorze o przebiegu ostrym. Przypadki takie powinny by leczone wedug zasad
(standardw) medycyny oficjalnej, a chorzy powinni by hospitalizowani i poddani staej
opiece lekarzy specjalistw. Przypadki kracowo cikie wymagaj zabiegw
chirurgicznych, niekiedy przeszczepw.

1. Wirusowe zapalenie wtroby (hepatitis viralis)

Hepatitis A

Wirusowe zapalenie wtroby typu A naley do przypadkw najmniej gronych z trzech

najczciej spotykanych typw zapale wtroby. Okazuje si bowiem e atakujcy wirus HAV
jest dostatecznie wraliwy na preparaty
i zabiegi medycyny naturalnej. Znane i opisane s przypadki wyzdrowie, gdy spowoduje si
wzmocnienie aktywnoci ukadu immunologicznego osoby chorej przez zmian sposobu
odywiania i poddanie odpowiednich lekw, w tym rwnie rolinnych.
Hepatitis B

Wirusowe zapalenie wtroby typu B jest to infekcja wtroby uporczywym wirusem HBV
majcym wewntrzny rdze biakowy oznaczony symbolem HBcAg oraz zewntrzn warstw
oznaczon symbolem HBsAg. S to dwa antygeny suce jako markery. Jeli badanie
laboratoryjne wykae obecno drugiego markera we krwi, oznacza to e nastpia infekcje i e
wirus jest aktywnie reprodukowany w wtrobie. Konieczne jest wwczas natychmiastowe
intensywne leczenie prowadzone przez lekarza specjalist.

wiatowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization = WHO) ogosia, e na wiecie jest
obecnie okoo 350 milionw osb przewlekle zakaonych wirusem hepatitis B oraz, e znaczna
cz tych osb moe umrze, jeli nie bdzie efektywnie leczona.

Hepatitis C

Wirusowe zapalenie wtroby typu C jest wywoane przez wirusa HCV, ktry najpierw atakuje
wtrob i rozmnaa si szybko niszczc jej komrki, a nastpnie moe przenie si na inne
narzdy wewntrzne. Zawarto obumarych komrek wtroby przenika do krwi i wwczas w
moczu pojawia si enzym transaminaza alaninowa, ktrej ilo oznaczona analitycznie jest
miernikiem stopnia zakaenia i suy jako marker. Jeeli infekcja wirusowa trwa duej, dochodzi
do bliznowacenia wtroby i w 25% przypadkw powoduje to jej marsko, co zwiksza ryzyko
wystpienia zmian nowotworowych. Wirus hepatitis C moe rwnie wywoa zwyrodnienie
tuszczowe wtroby (steatosis).

2. Wspczesne pogldy na przebieg zapalenia wtroby

Gdy czsto pobolewa wtroba...

Powane pimiennictwo medyczne informuje, e hepatitis A, B i C s infekcjami wirusowymi
wtroby, ktre nie zawsze, lecz tylko niekiedy zagraajcymi wtrobie niebezpiecznymi
uszkodzeniami, np. marskoci i nowotworem. Badania naukowe wykazay, e istniej przypadki
w ktrych pomimo wykrycia wirusa w wtrobie brak jest charakterystycznych objaww
chorobowych. Przypadki takie uznano za przewleke. Z drugiej strony powszechnie
dokumentuje si przypadki zakae objawiajce si wyranymi objawami chorobowymi i dlatego
uznano je za ostre.

Nie tylko wirusy

Badacze amerykascy gosz, e wirusy nie s wyczn przyczyn objaww towarzyszcych
hepatitis i pomimo stwierdzenia ich obecnoci w wtrobie nie ma pewnoci, e to tylko one
wywouj stan chorobowy. Znane s bowiem przypadki zapalenia wtroby spowodowane przez
nadmiar alkoholu lub przez leki sterydowe przyjmowane przez duszy czas, take przez niektre
chemiczne rodki ochrony rolin i przez inne liczne substancje hepatotoksyczne, jak rwnie
hepatitis moe by chorob autoimmunologiczn.

Objawy hepatitis s nastpujce:

ciemna barwa moczu, stolce jasne jak glina, taczka z widocznym zabarwieniem skry i oczu,
gromadzenie sie pynu w jamie brzusznej, rozwj piersi u mczyzn oraz objawy nietypowe
(nieswoiste): nudnoci, biegunka, gorczka.

Dodatni wynik testu i brak objaww?

Znaczna cz pacjentw zgaszajcych si na badanie, u ktrych stwierdzono uprzednio dodatni
wynik testu na obecno jednego z wirusw hepatitis nie ma adnego z podanych objaww
chorobowych. S to tzw. przypadki przewleke, ktre nie powoduj wystpienia objaww
chorobowych, nawet w cigu 45 lat ycia. Doniesiono o tym niedawno w czasopismach
medycznych Annals of Internal Medicine oraz w Hepatology, USA.

Przypadki ostre s domen lekarza specjalisty

W ostrym zapaleniu watroby leki zioowe i sposoby naturalne mog by przyjmowane za jego
zgod i traktowane jako uzupeniajce, np. dla zmniejszenia niepodanych skutkw zaleconych
preparatw syntetycznych, a take jako rodki przypieszajce powrt do zdrowia oraz
w okresie rekonwalescencji.

Rokowanie w przewlekym zapaleniu

Jeli osoba zakaona wirusem hepatitis rozpozna u siebie przewleky przebieg choroby to moe
by wzgldnie spokojna o swoje zdrowie, pod warunkiem podjcia leczenia preparatami
zioowymi oraz zastosowania odpowiedniej diety i prozdrowotnego stylu ycia wymagajcego
niektrych wyrzecze (zrezygnowania z picia alkoholu, napojw koleinowych, z palenia
papierosw). Ponadto wskazane jest unikanie stresogennego otoczenia oraz preferowanie ruchu
(spacery, umiarkowany sport) w miar posiadanych si i sprawnoci fizycznej.

3. Witamina E skuteczne wspomaganie leczenia

Witamina E jest pomocna we wspomaganiu leczenia hepatitis. Badacze z University of Bologna

z Woch przeprowadzili badania kliniczne na grupach osb z diagnoz przewlekego hepatitis B,
dla stwierdzenia czy witamina E ma dodatni wpyw na przebieg choroby. Uczestniczce w tym
tecie osoby miay wysoki poziom markera zapalenia wtroby - aminotransferazy alaninowej
(ALT). Grupa 12 chorych nie otrzymywaa dawek witaminy E, natomiast taka sama grupa
otrzymywaa 300 mg tej witaminy dwa razy dziennie przez 3 miesice. Po upywie dziewiciu
miesicy analizy zdrowia chorych wykazay, e siedem osb z grupy przyjmujcej witamin E
(58%) miao ju normalny poziom markera ALT i negatywny wynik testu na obecno HBV
DNA, a pi dalszych osb zostao cakowicie wyleczonych. Odwrotna sytuacja zostaa
stwierdzona w grupie kontrolnej aden chory nie zosta wyleczony. W toku tych bada nie
stwierdzono u testowanych adnych objaww szkodliwych przyjmowania duej dawki witamin.
W konkluzji tych bada badacze stwierdzili, e witamina E jest w peni uyteczna i bezpieczna w
leczeniu przewlekego hepatitis B.

4. Kwas askorbowy - witamina C przeciw hepatitis viralis

Witamina C ochrania rwnie wtrob

W roku 1930 dr Szent-Gyorgyi wykry w wiecie rolin obecno kwasu askorbowego,
chronicego w maych codziennych dawkach przed szkorbutem, znanego dzi jako witamina C.
Wieloletnia fala bada kwasu askorbowego wykazaa, e witamina C ma bardzo due spektrum
aktywnoci biologicznej, bowiem dziaa przeciwszkorbutowo, przeciwbakteryjnie,
przeciwwirusowo, ochrania przed zam, miadyc, chorob niedokrwienn serca i mzgu oraz
przed wolnymi rodnikami tlenowymi, ochrania wtrob przed truciznami, objawami
niepodanymi niektrych lekw syntetycznych oraz wzmacnia ukad immunologiczny.

Zabija wirusy
Ale ujmujc problem historycznie, to ju w roku 1935 dr C.W. Jungablut ogosi w
amerykaskim czasopimie medycznym, e kwas askorbowy, podany prawidowo doylnie
i doustnie w odpowiednich dawkach zabija wirusy poraenia dziecicego (poliomyelitis) oraz
szereg innych chorobotwrczych wirusw. Doniesienie to zostao zignorowane, lecz nie
zapomniane, gdy dr Linus Pauling, dwukrotny laureat nagrody Nobla i wsppracujca z nim dr
Rath ogosili w 1985 roku, e czowiek nie moe wytwarza witaminy C, gdy nie ma w
wtrobie specyficznego enzymu. Natomiast tysice zwierzt yjcych na wszystkich
kontynentach wytwarzaj dziennie bardzo due iloci witaminy C w stosunku do masy swego
ciaa. Przykadowo koza wytwarza 4-5 g na dob; zebra ok. 10 g, szczur do 2 g, natomiast
czowiek o ciarze 70 kg powinien wytwarza przynajmniej 7 g dziennie. Badania wykazay, e
witamina C w dawkach 5-10 g dziennie jest potnym zwizkiem antywirusowym i
antybakteryjnym. Jeli chodzi o wirusowe zapalenie wtroby to znane s przypadki wylecze
tego typu megadawkami w bardzo krtkim czasie.

5. Inne choroby wtroby o ostrym przebiegu

Ostre stany zapalne wtroby powoduj rwnie:

- marsko wtroby (cirrhosis hepatis)
- zanik wtroby ostry ty (hepatis auta perynhymatosa)
- pierwotny nowotwr wtroby (carcinoma hepatis primaria)
- torbiel (cystis)
- guzowato (tuberositas)

Leczenie ostrych stanw zapalnych wtroby

Choroby te mog by leczone wyczne przez lekarza specjalist, take w warunkach
szpitalnych, ale i w tych przypadkach, jak wspomniaem uprzednio istnieje moliwo wczenia
odpowiednich preparatw naturalnych jako pomocniczych, poprawiajcych niektre subiektywne
odczucia chorych lub osabiajcych dziaania niepodane lekw syntetycznych.

Polski wkad w leczenie przewlekych zapale wtroby

Koczc niniejszy wywd o wtrobie i lekach naturalnych pragn przywoa ku pamici i
przypomnie posta wspaniaego lekarza prof. dr hab. med. dr.h.c. Jana Hasika. By on
zaoycielem i wieloletnim kierownikiem Kliniki Gasteroenterologii Akademii Medycznej w
Poznaniu, w ktrej przeprowadza liczne badania kliniczne rolin i preparatw hepatotropowych
pochodzenia krajowego i porwnywa ich dziaanie lecznicze z analogicznymi preparatami
zagranicznymi oraz ze specyfikami syntetycznymi. Oto fragment dwch jego wypowiedzi na ten
temat: Chorzy z przewlekymi chorobami wtroby zawdziczaj swoj kondycj zdrowotn i
znaczn popraw samopoczucia stosowaniu lekw zioowych cznie z diet. Jest to poparte
odpowiednimi badaniami, gwnie tzw. prbami wtrobowymi Leki syntetyczne, czyli tzw.
leczenie farmakologiczne daje wtpliwe wyniki a czsto przy zbyt dugim ich stosowaniu
doprowadza do uszkodzenia narzdw miszowych, w tym rwnie wtroby. Najlepsze wyniki
leczenia osiga si stosujc preparaty zioowe. Ich przewaga nad rodkami pochodzenia
chemicznego polega na tym, e mog by stosowane bez porwnanie duej, nie doprowadzajc
do powaniejszych uszkodze miszu wtroby. Natomiast lepiej od innych preparatw hamuj
procesy chorobowe w komrkach wtrobowych i prowadz do znacznej poprawy
2. SYLIVIT
- producent HERBAPOL POZNA
tabletki powlekane zwieraj 80 mg, natomiast kapsuki 80 mg lub 150 mg frakcji flawonolignanw
z nasion ostropestu plamistego oraz witaminy z grupy B: wit. B 1 (tiamina(, wit. B 2 (ryboflawina),
wit. B 6 (pirydoksyna), wit. PP (amid kwasu nikotynowego), pantotenian wapnia.
Lek dziki synergizmowi skadnikw dziaa ochronnie na wtrob zarwno profilaktycznie, jak i w
stanach przewlekych, take w nasilonych, po uprzedniej konsultacji z lekarzem specjalist.
Dawkowanie: 3 razy dziennie po 1 kapsuce, po posiku.

Szczegow informacj o preparacie pozyskan od producenta podano poniej.

SYLIVIT 80 mg
tabletki powlekane

Skad
1 tabletka powlekana zawiera: wycig suchy z owocw ostropestu plamistego (Silybi mariani
fructus extractum) o zawartoci 80mg flawonolignanw w przeliczeniu na sylibin, witamin B 1
(chlorowodorek tiaminy) 2mg, witamin B 2 (ryboflawin) 2mg, witamin B 6 (chlorowodorek
pirydoksyny) 2mg, witamin PP (amid kwasu nikotynowego) 10mg, pantotenian wapnia 4mg.
Sylimaryna stanowi zesp flawonolignanw: sylibiny, sylidiaminy i sylikrystyny.
Substancje pomocnicze: rdze - skrobia ziemniaczana, ludipress, sacharoza, poliwinylopirolidon,
talk, stearynian magnezu; otoczka - czerwie koszenilowa E124, indygotyna E132, cie
chinolinowa E104, metyloceluloza, polikol 6000.

Co to jest lek Sylivit i w jakim celu si go stosuje

Lek Sylivit w formie tabletek powlekanych posiada w swoim skadzie sylimaryn oraz witaminy
z grupy B. Dziaanie ochronne na wtrob koncentratu sylimaryny tumaczy si stabilizowaniem
bon komrek wtrobowych, chronicych przed szkodliwym dziaaniem substancji toksycznych.
Witaminy z grupy B zawarte w preparacie uzupeniaj niedobory tych witamin wystpujce w
chorobach wtroby. Sylivit stosowany jest tradycyjnie w stanach po uszkodzeniu wtroby
spowodowanych wpywem alkoholu, lekw, substancji toksycznych. Grupa farmakoterapeutyczna
(kod ATC): leki stosowane w chorobach wtroby
(A 05 BA).

Zanim zastosuje si lek Sylivit

Nie naley stosowa leku, jeli wystpuje nadwraliwo na ktrykolwiek ze skadnikw lub
nadwraliwo na roliny z rodziny zoonych. Naley zachowa szczegln ostrono: w
przypadku wystpienia objaww taczki (jasnego do ciemnotego zabarwienia skry,
zabarwienia na to biakwki oka) naley zasign porady lekarza. Lek nie nadaje si do
leczenia ostrych zatru.
Stosowanie u dzieci:
nie zaleca si stosowania u dzieci poniej 12 roku ycia.

Cia:
ze wzgldu na brak danych potwierdzajcych bezpieczestwo stosowania, nie zaleca si stosowania
preparatu w czasie ciy.

Karmienie piersi:
ze wzgldu na brak danych potwierdzajcych bezpieczestwo stosowania, nie zaleca si stosowania
preparatu w czasie karmienia piersi.

Prowadzenie pojazdw i obsuga maszyn:

stosowanie preparatu nie wpywa na zdolno prowadzenia pojazdw mechanicznych i obsug
maszyn.

Stosowanie innych lekw:

naley poinformowa lekarza o wszystkich przyjmowanych ostatnio lekach, nawet tych, ktre
wydawane s bez recepty. Dotychczas nie stwierdzono istotnych interakcji z innymi lekami.

Jak stosowa lek Sylivit

Doroli i dzieci powyej 12 roku ycia: 3 razy dziennie po 1 tabletce po jedzeniu, o ile lekarz nie
zaleci inaczej. Okres stosowania leku naley skonsultowa z lekarzem. Trwa on
od okresu okoo 4-tygodniowego do kuracji okoo 6-miesicznej z przerwami. Lek jest skuteczny w
przypadku systematycznego stosowania. Podczas terapii naley unika rodkw szkodliwych dla
wtroby. W przypadku zaycia wikszej dawki leku Sylivit ni zalecana - brak danych o
objawach przedawkowania.Nie stosowa po upywie terminu wanoci zamieszczonego na
opakowaniu.

Moliwe dziaania niepodane

Jak kady lek, Sylivit moe powodowa dziaania niepodane. W trakcie stosowania moliwe
jest wystpienie zaburze odkowo-jelitowych. Sporadycznie obserwowane jest agodne dziaanie
przeczyszczajce.

Przechowywanie leku Sylivit

Przechowywa w temperaturze pokojowej
od 15C do 25C, w suchych pomieszczeniach. Chroni od wiata.Lek przechowywa w miejscu
niedostpnym i niewidocznym dla dzieci.

Opakowanie:
40 tabletek powlekanych.
Lek nagrodzony:
Zioowym Oskarem 97, Zotym Lekiem 98, Drzewkiem ycia 98, Zotym Jabkiem 98,
certyfikatem Dobre bo polskie 99, Zioowym Oskarem 2000.
MZ wiad. Rej. Nr 3353

SYLIVIT 150 mg
kapsuki twarde

Skad:
1 kapsuka zawiera: koncentrat sylimarynowy z nasion ostropestu (Silybi mariani fructus
extractum) o zawartoci 150mg flawonolignanw w przeliczeniu na sylibin, witamin B 1
(chlorowodorek tiaminy) 10mg, witamin B 2 (ryboflawin) 4mg, witamin B 6 (chlorowodorek
pirydoksyny) 10mg, witamin PP (amid kwasu nikotynowego) 10mg, pantotenian wapnia 4mg.
Sylimaryna stanowi zesp flawonolignanw: sylibiny, sylidiaminy i sylikrystyny.
Substancje pomocnicze: ludipress.
Skad kapsuki: indygotyna (E 132), cie chinolinowa (E 104), dwutlenek tytanu
(E 171), elatyna.
Dostpne opakowania: 2 blistry Al/PVC po 15 kapsuek lub pojemnik polipropylenowy po 30 szt. w
kartoniku.

Co to jest Sylivit 150 i w jakim celu si go stosuje

Lek Sylivit 150 w formie kapsuek posiada w swoim skadzie sylimaryn oraz witaminy
z grupy B. Dziaanie ochronne na wtrob koncentratu sylimaryny tumaczy si stabilizowaniem
bon komrek wtrobowych, chronicych przed szkodliwym dziaaniem substancji toksycznych.
Witaminy z grupy B zawarte w preparacie uzupeniaj niedobory tych witamin wystpujce w
chorobach wtroby. Sylivit 150 stosowany jest tradycyjnie w stanach po uszkodzeniu wtroby
spowodowanych wpywem alkoholu, lekw, substancji toksycznych. Grupa farmakoterapeutyczna
(kod ATC): leki stosowane w chorobach wtroby (A 05 BA)

Zanim zastosuje si lek Sylivit 150

Nie naley stosowa leku, jeli wystpuje nadwraliwo na ktrykolwiek ze skadnikw oraz
przewleka niewydolno nerek.

Zachowa szczegln ostrono stosujc Sylivit 150:

W przypadku wystpienia objaww taczki (pojawienie si tego odcienia skry lub zacenia
biakwki gaki ocznej), naley si zgosi do lekarza. Jeli inne objawy nasil si lub nie ustpi w
okresie 2 tygodni, naley skonsultowa si z lekarzem. Lekarz moe zaleci kontynuowanie terapii.
Przy upoledzonej filtracji wynikajcej z niewydolnoci nerek, moe doj do hiperwitaminozy B.
Witamina B 2 moe powodowa ciemnote zabarwienie moczu, co nie jest objawem
niepokojcym, gdy barwa ta pochodzi
od wodnego roztworu tej witaminy.
Stosowanie u dzieci:
nie okrelono bezpieczestwa stosowania
u dzieci poniej 12 roku ycia. Przed zastosowaniem leku u dzieci naley zasign porady lekarza.

Cia:
nie okrelono bezpieczestwa stosowania
w ciy. Przed zastosowaniem leku u kobiet ciarnych naley zasign porady lekarza.

Karmienie piersi:
nie okrelono bezpieczestwa stosowania
u kobiet w okresie karmienia piersi. Przed zastosowaniem leku u kobiet karmicych naley
zasign porady lekarza.

Prowadzenie pojazdw i obsuga maszyn:

stosowanie preparatu nie wpywa na zdolno prowadzenia pojazdw mechanicznych i obsug
maszyn.

Stosowanie innych lekw:

naley poinformowa lekarza o wszystkich przyjmowanych ostatnio lekach, nawet tych, ktre
wydawane s bez recepty. Witamina B 1 nasila dziaanie lekw zwiotczajcych minie. Efekt
dziaania witaminy B 2 zmniejszaj leki antydepresyjne, probenecid, pochodne fenotiazyny i
hormonalne rodki antykoncepcyjne. Probenecid zmniejsza wydalanie ryboflawiny. Kwas
pantotenowy i witamina B 6 znosi dziaanie lewodopy. Przy stosowaniu chloramfenikolu,
cykloseryny, hydralazyny, lekw immunosupresyjnych, izoniazydu wzrasta zapotrzebowanie na
witamin B 6. Alkohol i tyto obniaj wchanianie witamin z grupy B. Witamina PP nasila
dziaanie lekw obniajcych cinienie ttnicze krwi.

Jak stosowa lek Sylivit 150

Doroli i dzieci powyej 12 roku ycia: 2 razy dziennie po 1 kapsuce po jedzeniu, o ile lekarz nie
zaleci inaczej. Okres stosowania leku naley skonsultowa z lekarzem. Trwa on od okresu okoo 4-
tygodniowego do kuracji okoo 6-miesicznej z przerwami. Lek jest skuteczny w przypadku
systematycznego stosowania. Podczas terapii naley unika rodkw szkodliwych dla wtroby. W
przypadku zaycia wikszej dawki leku Sylivit 150
ni zalecana - brak danych o objawach przedawkowania.

Moliwe dziaania niepodane

Jak kady lek, Sylivit 150 moe powodowa dziaania niepodane. W trakcie stosowania
moliwe jest wystpienie zaburze odkowo-jelitowych. Sporadycznie obserwowane jest agodne
dziaanie przeczyszczajce.

Przechowywanie leku Sylivit 150

Przechowywa w temperaturze do 25C,
w suchym pomieszczeniu. Chroni przed dostpem wiata. Lek naley przechowywa w miejscu
niedostpnym i niewidocznym dla dzieci.
Nie naley stosowa po upywie terminu wanoci zamieszczonego na opakowaniu.

Lek nagrodzony:
Zioowym Oskarem 97, Zotym Lekiem 98, Drzewkiem ycia 98, Zotym Jabkiem 98,
certyfikatem Dobre bo polskie 99, Zioowym Oskarem 2000.
MZ wiad. Rej. Nr 7219

IX. PREPARATY LECZNICZE O WASNOCIACH HEPATOTROPOWYCH

1. SYLIMAROL

- producent HERBAPOL POZNA

tabletki zwieraj 35 lub 70 mg frakcji flawonolignanw z nasion ostropestu plamistego,

standaryzowane na zawarto silybiny.

Lek dziaa ochronnie i regenerujco na misz wtrobowy oraz zmniejsza dolegliwoci

trawienne.

Dawkowanie: 3 razy dziennie, po 2 draetki 35 mg lub po 1 draetce 70 mg. Brak jakichkolwiek

dziaa szkodliwych w interakcji z innymi i lekami.

Szczegow informacj o preparacie pozyskan od producenta podano poniej.

SYLIMAROL 35 mg lub 70 mg

Silybi mariani fructus extractum

tabletki draowane

SKAD

1 tabletka zawiera:

substancje czynne:

koncentrat sylimarynowy z nasion ostropestu (Silybi mariani fructus extractum) o zawartoci 35

mg lub 70 mg flawonolignanw
w przeliczeniu na sylibin. Sylimaryna stanowi zesp flawonolignanw: sylibiny, sylidiaminy i
sylikrystyny

substancje pomocnicze:

rdze: skrobia ziemniaczana, sacharoza, glukoza, stearynian magnezu, talk.skadniki otoczki:

guma arabska, sacharoza, talk, indygotyna E132, cie chinolinowa E104, Capol 1295.

Dostpne opakowania: 4 blistry po 15 tabletek draowanych w kartoniku.

Co to jest lek Sylimarol 35 m / 70 mg

i w jakim celu si go stosuje

Lek Sylimarol stosuje si w rekonwalescencji po toksyczno-metabolicznych uszkodzeniach

wtroby spowodowanych m.in. czynnikami toksycznymi (np. alkohol, rodki ochrony rolin)
oraz po spoyciu trudno strawnych pokarmw. Wspomagajco w zaburzeniach czynnoci i
przewlekych stanach zapalnych wtroby. Dziaanie ochronne na wtrob koncentratu sylimaryny
tumaczy si stabilizowaniem bon komrek wtrobowych, chronicych przed szkodliwym
dziaaniem substancji toksycznych. Przypuszczalny mechanizm dziaania oprcz ochrony bon
komrek wtrobowych polega na intensyfikacji komrkowych procesw syntezy biaek
prowadzcych do szybszej regeneracji i zdolnoci formowania nowych komrek oraz aktywnoci
przeciwutleniajcej.

Grupa farmakoterapeutyczna (kod ATC): leki stosowane w chorobach wtroby (A 05 BA 03)

Zanim zastosuje si lek Sylimarol

Nie naley stosowa leku, jeli wystpuje nadwraliwo na ktrykolwiek ze skadnikw lub
nadwraliwo na roliny z rodziny Compositae.

Naley zachowa szczegln ostrono:

W przypadku wystpienia objaww taczki (zacenia skry, zabarwienia na to biaek
oczu) naley zasign porady lekarza. Lek nie nadaje si do leczenia ostrych zatru.

Stosowanie u dzieci:

Ze wzgldu na brak danych potwierdzajcych bezpieczestwo stosowania, nie zaleca si

stosowania leku u dzieci poniej 12 roku ycia.

Cia:

Ze wzgldu na brak danych potwierdzajcych bezpieczestwo stosowania, nie zaleca si

stosowania preparatu w czasie ciy.

Karmienie piersi:

Ze wzgldu na brak danych potwierdzajcych bezpieczestwo stosowania, nie zaleca si

stosowania podczas karmienia piersi.

Prowadzenie pojazdw i obsuga maszyn:

Stosowanie preparatu nie ma wpywu na zdolno prowadzenia pojazdw mechanicznych i

obsug maszyn.

Stosowanie innych lekw:

Naley poinformowa lekarza o wszystkich przyjmowanych ostatnio lekach, nawet tych, ktre
wydawane s bez recepty. Dotychczas nie stwierdzono interakcji z innymi lekami.

Jak stosowa lek Sylimarol 35 mg

Doroli i dzieci powyej 12 lat: 3 razy dziennie po 2 tabletki draowane po jedzeniu, o ile lekarz
nie zaleci inaczej. Skuteczno obserwuje si po przyjmowaniu leku przez duszy czas, od
okresu 4-tygodniowego w przypadku zatru, do kuracji 6-miesicznej w przypadkach
chronicznych. Po konsultacji z lekarzem i po powaniejszych zatruciach mona zwikszy dawk
do 10 tabletek dziennie. Dzienna dawka minimalna wynosi 200 mg, natomiast maksymalna 400
mg. Podczas terapii i po jej zakoczeniu naley unika rodkw szkodliwych dla wtroby

Jak stosowa lek Sylimarol 70 mg

Doroli i dzieci powyej 12 lat: 3 razy dziennie 1 tabletk po jedzeniu, o ile lekarz nie zaleci
inaczej. Produkt wymaga systematycznego stosowania, od okresu 4-tygodniowego w przypadku
zatru, do kuracji 6-miesicznej w przypadkach chronicznych. Po konsultacji z lekarzem i po
powaniejszych zatruciach mona zwikszy dawk do 5 tabletek dziennie. Minimalna dzienna
dawka wynosi 200 mg, natomiast maksymalna 400 mg. Podczas terapii i po jej zakoczeniu
naley unika rodkw szkodliwych dla wtroby.

W przypadku zaycia wikszej dawki leku Sylimarol 35 mg lub 70 mg ni zalecana

Brak danych o objawach przedawkowania.

W przypadku pominicia dawki leku Sylimarol 35 mg / 70 mg

Istnieje moliwo bezpiecznego powrotu do poprzedniego schematu leczenia.

Moliwe dziaania niepodane

Jak kady lek, Sylimarol moe powodowa dziaania niepodane. W trakcie stosowania
moliwe jest wystpienie zaburze odkowo- jelitowych. Sporadycznie obserwowane jest
agodne dziaanie przeczyszczajce.
W przypadku wystpienia innych objaww niepodanych, niewymienionych w tej ulotce,
naley poinformowa o nich lekarza.

Przechowywanie leku Sylimarol

Przechowywa w suchym miejscu, w temperaturze do 25C. Lek naley przechowywa w

miejscu niedostpnym i niewidocznym dla dzieci. Nie naley stosowa leku Sylimarol po upywie
terminu wanoci zamieszczonego na opakowaniu

3. SYLICYNAR

- producent HERBAPOL POZNA

tabletki powlekane zwieraj 20 mg wycigu suchego z nasion ostropestu plamistego oraz 140 mg
wycigu suchego z ziela karczocha .
Lek dziaa ochronnie i regenerujco na hepatocyty wtrobowe, ciotwrczo i ciopdnie oraz
obnia poziom cholesterolu i triglicerydw w surowicy krwi.
Dawkowanie: trzy razy dziennie po dwie tabletki, po posikach.

Szczegow informacj o preparacie pozyskan od producenta podano poniej.

SYLICYNAR
tabletki powlekane

Skad
1 tabletka zawiera: wycig suchy z ziela karczocha (Cynarae herba extractum siccum) 140mg o
zawartoci polifenolokwasw w przeliczeniu na kwas kawowy nie mniej ni 3,5%; koncentrat z
nasion ostropestu (Silybi mariani fructus extractum) 20mg o zawartoci flawonolignanw w
przeliczeniu na sylibin 100%.
Substancje pomocnicze: celuloza mikrokrystaliczna, sodowy glikolan skrobi, talk,
poliwinylopyrolidon, stearynian magnezu, hydroksypropylometyloceluloza, polietylenoglikol
6000, czerwie koszenilowa E124, czer brylantowa E151, cie chinolinowa E104.

Dziaanie
Dziaanie ochronne koncentratu sylimaryny tumaczy si stabilizacj bon komrek
wtrobowych, ktre chroni przed szkodliwym dziaaniem substancji toksycznych. Wycig z ziela
karczochw (cynaryna) dziaa ciopdnie. W wyniku zwikszenia wydzielania ci
nieznacznie obnia si take poziom cholesterolu i trjglicerydw w surowicy krwi.

Wskazania
Stany po toksyczno-metabolicznych uszkodzeniach wtroby. Wspomagajco w zaburzeniach
czynnoci wtroby, w stanach zapalnych wtroby, pcherzyka ciowego oraz
w miadycy.

Przeciwwskazania
Niedrono drg ciowych. Nadwraliwo na ktrykolwiek ze skadnikw preparatu
w tym karczochy lub roliny z rodziny Asteraceae = Compositae.

Dziaania niepodane
Moliwo nasilania odczynw skrnych zwizanych z ekspozycj na wiato ultrafioletowe. Ze
wzgldu na obecno sylimaryny sporadycznie obserwowane jest agodne dziaanie
przeczyszczajce.

Interakcje
Dotychczas nie stwierdzono.

Zalecane rodki ostronoci

W kamicy ciowej stosowa wycznie po konsultacji z lekarzem. Pacjenci, ktrzy
zaobserwowali wczeniej niepokojce objawy powinni najpierw zasign porady albo zgosi
si do lekarza. Nie przeprowadzono bada odnonie stosowania sylimaryny u dzieci, dlatego nie
zaleca si stosowania leku u dzieci poniej 12 roku ycia.

Cia i laktacja
Ze wzgldu na brak danych potwierdzajcych bezpieczestwo stosowania nie stosowa preparatu
w czasie ciy i karmienia piersi - lub stosowa wycznie z przepisu lekarza.

Wpyw na zdolno prowadzenia pojazdw mechanicznych

Stosowanie preparatu nie ma wpywu na zdolno prowadzenia pojazdw mechanicznych.

Dawkowanie i sposb uycia

Doroli i dzieci powyej 12 lat: 3 razy dziennie po 2 tabletki po jedzeniu, o ile lekarz nie zaleci
inaczej. Skuteczno obserwuje si
 po przyjmowaniu leku przez duszy czas. Okres stosowania skonsultowa z lekarzem. W czasie
stosowania naley unika przyjmowania zwizkw szkodliwych dla wtroby. Nie stosuj leku po
upywie terminu wanoci!

Przedawkowanie
Przedawkowanie moe powodowa ze wzgldu na obecno wycigu z karczochw nieznaczne
dziaanie spazmolityczne oraz niewielki spadek cinienia krwi. W przypadku przedawkowania
sylimaryny sporadycznie obserwowane jest agodne dziaanie przeczyszczajce. W przypadku
przedawkowania skonsultowa si z lekarzem.

Przechowywanie
Przechowywa w pomieszczeniach suchych i chodnych.Lek przechowywa w miejscu
niedostpnym dla dzieci.

Opakowanie:
60 tabletek.
MZ wiad. Rej. Nr 0582

4. BOLDALOIN
- producent HERBAPOL WROCAW
Tabletki zwieraj 1 mg boldyny gwnego aktywnego zwizku w liciach orczy boldo oraz 23,6 mg
suchego ekstraktu z lici aloesu zawierajcego 4 mg antranoidw .
Lek dziaa na wtrob: ciotwrczo (cholereticum), ciopdnie (cholagogum), rozkurczowo,
reguluje trawienie (stomachicum) oraz przeczyszczajco (laxans).
Dawkowanie: Dorosym - trzy razy dziennie po jednej tabletce (po posikach). Dzieciom powyej
12 roku ycia i osobom w podeszym wieku- od 1 do 2 tabletek dziennie.
Stosowanie jako rodka przeczyszczajcego 1-3 tabletki jednorazowo wieczorem. W przypadku
braku poprawy zalecana konsultacja u lekarza specjalisty.

Szczegow informacj o preparacie pozyskan od producenta podano poniej.

BOLDALOIN

Skad:
Boldinum 1 mg, Aloe extractum siccum
23,6 mg
Substancje pomocnicze: skrobia ziemniaczana, sacharoza, guma arabska, glicerol, talk, magnezu
stearynian
1 tabletka zawiera 1 mg boldyny i 4 mg zwizkw antranoidowych w przeliczeniu na aloin.

Posta:
tabletki

Opakowanie:
30 tabletek

Dziaanie:
Lek dziaa przeciwskurczowo, pobudza wydzielanie ci i soku odkowego. Obecne w
preparacie antrazwizki pobudzaj perystaltyk jelita grubego i dziaaj agodnie przeczyszczajco.

Zastosowanie:
Niestrawno ( uczucie penoci ), zaburzenia wydzielania ci i soku odkowego. Lekkie
kurczowe zaburzenia odkowo jelitowe. Zaparcia.

Przeciwwskazania:
Nie naley stosowa Boldaloinu przy nadwraliwoci na ktrykolwiek ze skadnikw preparatu,
marskoci wtroby, niedronoci drg ciowych i przewodu pokarmowego, ostrym i przewlekym
zapaleniu odka i jelit, czynnej chorobie wrzodowej odka i dwunastnicy, blach brzucha z
nieznanych przyczyn, niewydolnoci nerek.

Specjalne ostrzeenia i rodki ostronoci dotyczce stosowania:

Dugotrwale stosowanie przeczyszczajcych lekw antranoidowych moe spowodowa osabienie
perystaltyki jelit. Lekw tych nie naley przyjmowa bez porady lekarskiej duej ni 7 do 10 dni.
Lek naley stosowa jedynie w tych przypadkach, gdy nie osiga si efektu leczniczego przez
zmian odywiania lub zastosowanie rodkw pczniejcych.
W przypadku kamicy ciowej lek stosowa wycznie po konsultacji z lekarzem. Ostronie
stosowa w skojarzeniu z lekami moczopdnymi. Unika stosowania leku podczas miesiczki. Nie
stosowa u dzieci poniej
12 roku ycia.
Jeli objawy nasil si lub nie ustpi po
7 - 10 dniach stosowania u dorosych, naley skontaktowa si z lekarzem.

Interakcje:
W duych dawkach w skojarzeniu z lekami moczopdnymi potencjalnie moe powodowa
hipokaliemi, nasilajc dziaanie glikozydw naparstnicy.

Stosowanie leku w okresie ciy i karmienia piersi:

Nie wykonano kontrolowanych bada klinicznych u kobiet w okresie ciy i karmienia piersi.
Ewentualne stosowanie preparatu dopuszczone jest jedynie za zgod lekarza.

Prowadzenie pojazdw i obsuga maszyn:

Nie stwierdzono niekorzystnego wpywu leku Boldaloin na zdolno prowadzenia pojazdw
mechanicznych.

Dziaania niepodane:
Zwykle nie obserwuje si dziaa niepodanych. Sporadycznie mog wystpi wymioty, biegunka,
hipokaliemia, kolka ciowa oraz reakcje alergiczne na skadniki preparatu.
Przy wystpieniu objaww niepodanych naley lek odstawi.

Dawkowanie:
Jako preparat ciopdny i pobudzajcy wydzielanie sokw odkowych: dorosym doustnie 3
razy dziennie po 1 tabletce, dzieciom powyej 12 roku ycia i osobom w podeszym wieku od 1 do
2 tabletek dziennie.
Jako agodny rodek przeczyszczajcy od 1 do 3 tabletek jednorazowo, wieczorem.

5. CYNAREX

Skad:
Cynarae herbae extractum siccum (4:1, etanol 50% v/v) wycig suchy z ziela karczocha - 250 mg
Substancje pomocnicze: laktoza, sacharoza, glukoza, skrobia ziemniaczana, guma arabska E 414,
talk E 553 b, magnezu stearynian E 470 b

Posta:
Tabletki.

Opakowanie:
30 tabletek

Dziaanie :
Stosowanie preparatu pobudza wydzielanie ci. Powoduje to obnienie poziomu niektrych
frakcji tuszczowych w surowicy krwi,
a przede wszystkim trjglicerydw. Stwierdzono te obnienie poziomu wolnych kwasw
tuszczowych, cholesterolu i beta-lipoproteidw. Przyspieszenie eliminacji z ci skadnikw
toksycznych powoduje, e preparat wykazuje rwnie dziaanie ochronne na misz wtroby np.
przy zatruciach dwusiarczkiem wgla.
Zastosowanie :
Niestrawno, osabienie wydzielania ci. Pomocniczo w hipercholesterolemii jako rodek
obniajcy poziom cholesterolu i trjglicerydw w surowicy krwi ( profilaktyka miadycy) oraz
tradycyjnie jako rodek ochronny u osb naraonych na dziaanie substancji toksycznych
wydalanych z ci (m.in. dwusiarczku wgla ).
Przeciwwskazania:
Nadwraliwo na karczochy lub inne roliny z rodziny Astrowatych (Asteraceae = Compositae) i
niedrono drg ciowych.
Nie naley stosowa do 14 roku ycia.

Specjalne ostrzeenia i rodki ostronoci dotyczce stosowania.

W przypadku stwierdzonej kamicy ciowej preparat moe by stosowany wycznie
w porozumieniu z lekarzem.

Interakcje z innymi lekami i inne formy interakcji.

Nie stwierdzono.

Stosowanie w czasie ciy i karmienia

piersi:
Nie wykonano kontrolowanych bada klinicznych u kobiet w okresie ciy i karmienia piersi.
Preparat moe zosta uyty wtedy, gdy w opinii lekarza korzy dla matki jest wiksza ni
potencjalne zagroenie dla podu.

Wpyw na zdolno prowadzenia pojazdw mechanicznych i obsugiwania urzdze

mechanicznych w ruchu.
Cynarex nie wpywa na zdolno prowadzenia pojazdw mechanicznych i obsugiwania
urzdze mechanicznych w ruchu.

Dziaania niepodane.
Alergia kontaktowa u osb uczulonych na karczochy lub inne roliny z rodziny Astrowatych
(Asteraceae = Compositae). Poza tym w zalecanych dawkach nie obserwowano objaww
niepodanych.

Dawkowanie
Dorosym i modziey powyej 14 roku ycia: w niestrawnoci jednorazowo 2 tabletki, pomocniczo
w hipercholesterolemii lub jako rodek ochronny u osb naraonych na dziaanie substancji
toksycznych wydalanych z ci (m.in. dwusiarczku wgla) 3 razy dziennie po 2 tabletki.
W hipercholesterolemii oraz jako rodek ochronny Cynarex wymaga systematycznego
stosowania.
Pozwolenie Nr R/0085
RAPHACHOLIN - forte
- producent HERBAPOL WROCAW Draetki zwieraj 250 mg kwasu dehydrocholowego oraz
wycig suchy z korzeni rzodkwi czarnej i olejek eteryczny z ziela mity pieprzowej. Lek dziaa na
wtrob: ciotwrczo (cholereticum), ciopdnie (cholagogum), rozkurczowo (spasmolyticum)
zwaszcza na drogi ciowe, regulujco na czynnoci jelit oraz agodnie przeczyszczajco.
Dawkowanie: Doroli - po 1 tabletce 2-3 razy dziennie po posikach; w zaparciu 2 tabletki
jednoczenie. Efekt przeczyszczajcy spodziewany jest do 6 h.
Uwaga: Nie naley przekracza dawki 6 tabletek ( co odpowiada 1,5g kwasu dehydrocholowego)
na dob.

Szczegow informacj o preparacie pozyskan od producenta podano poniej.

Raphacholin - forte

Skad:
1 tabletka zawiera 250 mg kwasu dehydrocholowego
Substancje pomocnicze: Raphani sativi nigri extractum siccum cum maltodextrino (1:1), Menthae
piperitae aetheroleum, Celuloza mikrokrystaliczna, sl sodowa karboksymetyloskrobi, skrobia
ziemniaczana, powidon, krzemu dwutlenek koloidalny, talk, sodu laurylosiarczan, wgiel leczniczy,
powoczka Top Film Black: hypromeloza, laktoza jednowodna, talk, makrogol, tlenek elaza czarny
(E 172), indygotyna (E 132)
Posta:
Tabletka powlekana

Opakowanie:
10 tabletek powlekanych

Dziaanie:
Zawarty w preparacie kwas dehydrocholowy zwiksza objto wydzielanej ci, gwnie poprzez
zwikszenie w niej zawartoci wody. Zwikszenie objtoci ci oraz wycig z rzodkwi zawarty w
preparacie stymuluj oprnienie pcherzyka i przyspieszaj transport ci z miejsca jej powstania
do dwunastnicy.
Ponadto wiksza ilo ci pobudza prac jelita grubego, a take decyduje o dziaaniu
przeczyszczajcym.
Produkt moe by stosowany w schorzeniach drg ciowych wycznie pod kontrol lekarza.

Zastosowanie:
Lek stosuje si w niedostatecznym wydzielaniu ci i niestrawnoci oraz jako agodny rodek
przeczyszczajcy.

Przeciwwskazania:
Ostre i przewleke schorzenia wtroby, ostre stany zapalne w obrbie przewodu pokarmowego,
niedrono drg ciowych i przewodu pokarmowego. Nadwraliwo na ktrykolwiek ze
skadnikw leku.

Specjalne ostrzeenia i rodki ostronoci dotyczce stosowania:

Stosowanie w kamicy ciowej i przewodowej oraz w przypadku podawania duej ni tydzie po
konsultacji z lekarzem. Preparat zwiksza objto wydzielanej ci, dlatego u pacjentw z kamic
ciow istnieje moliwo przesunicia kamieni. Lek stosowa wycznie po przeprowadzeniu
indywidualnego rozpoznania stanu drg ciowych pacjenta.
Leku nie naley stosowa u dzieci.

Interakcje z innymi lekami i inne rodzaje interakcji:

Dotychczas nie opisano interakcji z innymi lekami.

Stosowanie w okresie ciy i karmienia piersi:

Nie prowadzono bada na oddziaywanie leku na pd oraz w okresie karmienia piersi.
W zwizku z tym nie zaleca si stosowania leku w tych okresach.

Wpyw na zdolno prowadzenia pojazdw mechanicznych i obsugiwania urzdze

mechanicznych w ruchu:
Raphacholin forte nie ma wpywu na zdolno prowadzenia pojazdw mechanicznych i
obsugiwania urzdze mechanicznych
w ruchu

Dziaania niepodane:
Mog wystpi: biegunka, nudnoci, wymioty oraz inne dolegliwoci ze strony przewodu
pokarmowego. W przypadku nadwraliwoci na skadniki leku mog wystpi reakcje alergiczne.

Dawkowanie:
W niestrawnoci: doroli doustnie 1 tabletk po jedzeniu do 3 razy dziennie.
Nie naley przekracza dawki 6 tabletek (co odpowiada 1,5 g kwasu dehydrocholowego)
na dob. W przypadku zaparcia: doroli
2 tabletki jednorazowo. Efekt przeczyszczajcy spodziewany jest do 6 godzin.
Pozwolenie Nr - 10465
8. FLEXIDERM
- producent HERBAPOL POZNA
ma do uytku zewntrznego zawiera koncentrat z flawonolignanw z nasion ostropestu
plamistego majcy 30% zwizkw czynnych w przeliczeniu na silybin.
Lek stosowany miejscowo dziaa na skr przeciwzapalnie, przeciwalergicznie i przeciwrodnikowo
(antioxydans) w rnych zmianach skrnych i uszkodzeniach.

Szczegow informacj o preparacie pozyskan od producenta podano poniej.

FLEXIDERM el

Skad:
100g maci zawiera: koncentrat sylimarynowo-fosfolipidowy o zawartoci flawonolignanw w
przeliczeniu na sylibin - 30% 1,0g; glikol propylenowy 15,0g; lekobaza ad 100,0g.

Dziaanie
Lek jest preparatem o dziaaniu przeciwzapalnym i przeciwalergicznym. Kompleks sylimarynowo-
fosfolipidowy posiada waciwoci przeciwutleniajce oraz zdolno wychwytywania wolnych
rodnikw.

Wskazania
Ma stosuje si wspomagajco, w leczeniu przewlekych schorze skry: przy wyprysku,
rumieniu, atopowym zapaleniu skry a take po oparzeniach, odmroeniach oraz w uszczycy i
nadmiernym wysuszeniu skry.

Przeciwwskazania
Nie s znane.

Zalecane rodki ostronoci

Brak.

Sposb uycia
Zmienion chorobowo powierzchni skry smarowa niewielk iloci maci kilka razy dziennie; o
ile lekarz nie zaleci inaczej.
Nie stosuj leku po upywie terminu wanoci!
Dziaania niepodane
Nie stwierdzono.

Przechowywanie
Chroni przed wiatem, przechowywa w suchym, chodnym miejscu. Lek przechowywa w
miejscu niedostpnym dla dzieci.

Opakowanie:
tuba 15g lub 30g.
Do uytku zewntrznego.

Lek nagrodzony certyfikatem

Dobre bo polskie 2002.
MZ wiad. Rej. Nr 8567

X. Przegld ogu preparatw stosowanych w schorzeniach wtroby i

drg ciowych

Mieszanki zioowe

Adipobonisan Adiposina Biliaroten

Cholagoga I,II,III Cholavit Digestosan

Fito-Mix 12 Gallemoran Forte Gastrovit

Heparosan Hepatina Hipokrates

Neocholagoga III Pancreaflos Pancrosan

Revitan Species cholagogae Species digestivae FP

FP VI VI
Species reducentes FP
VI Fito-Mix 7
Granulaty zioowe

Cholaflux Cholegran Gastrochol

Tabletki, draetki, kapsuki

Amphochol Artecholin Artecholwex

Boldine Boldaloin Boldovera

Cynacholest Cynara 400 Cynarecaps

Cynarein Cynarex Digestiol

Dziurawiec - Tabletki Heparacynar Hepason Complex

Hepatobon Hapatofalk Planta Raphacholin AC

Raphacholin Forte Lagosa Legalon 70/140

Liv 52 Raphamax Forte Raphamax Plus

Rowachol Silimax Silymarin 70

Sylicaps Forte Sylicynar Syligranex

Sylimarol 35/70 Syliverin Sylivit 80

Sylivit 150 Terpichol

Pyny lub krople

Abdomilon Absinthii Tinctura FP Artecholin

VI
Chelicur Cholagogum Cholesol
Nattermann
Cholitol Garstrobonisol
Cynacholin
Intractum Hyperici Rowachol
Krople odkowe
Solaren Succus Taraxaci
Succus Hyperici
Sylimarol Tinctura Hyperici
Tinctura Cynarae
Tinctura Rhei
composita Zioa Szwedzkie