Dar dysleksji

Osoby dyslektyczne s uwaane za ludzi, ktrzy nie potrafi si uczy, ucz si

wolno, maj kopoty w szkole z pisaniem, czytaniem, ortografi, matematyk.
Ronald Davis, korzystajc z wasnych dowiadcze osoby dyslektycznej, a take
uwaanej za autystyka jako dziecko, twierdzi, e dysleksja nie jest wynikiem
uszkodzenia mzgu, nerww, ucha wewntrznego, gaki ocznej, tylko jest
wynikiem procesu mylenia i specyficzn reakcj na poczucie zamtu. Autor
ksiki uwaa, e naley zmieni mylenie o dysleksji jako o upoledzeniu i
dostrzec pozytywne jej aspekty, aby uzna dysleksj jako dar. Wg Davisa osoby
dyslektyczne s wyjtkowe poniewa:

1. Korzystaj z wrodzonej zdolnoci do przetwarzania i kreowania dozna

percepcyjnych.
2. S wraliwe.
3. S bardziej ciekawe ni przecitny czowiek.
4. Myl obrazami, a nie sowami.
5. Maj lepsz intuicj i s dociekliwe.
6. Mylenie i spostrzeganie maj charakter polisensoryczny.
7. Realistycznie przeywaj swoje myli.
8. Maj yw wyobrani.

Ze wzgldu na wyej wymienione cechy, dziki nim, a nie pomimo im, wielu
dyslektykw to osoby sawne, cenione w wiecie nauki, kultury, sportu, np. Hans
Christian Andersen, Aleksander Graham Bell, Leonardo da Vincii, Albert Einstein,
Nelson Rockefeller, Quentin Tarantino.

Sposoby mylenia

Powszechnie uznaje si, e s dwa sposoby mylenia: werbalny i niewerbalny.

Mylenie werbalne nastpuje za pomoc sw, ma charakter linearny, jest
zwizane ze struktur jzyka, osoba mylca werbalnie ukada myli zdania.
Mylenie werbalne ma szybko mowy potocznej, czyli ok. 150 sw na minut.
Jzyk skada si z symboli: brzmienia sowa, znaczenia symbolu i obrazu symbolu.
Gdy mylimy werbalnie uywamy dwikw mowy, prowadzimy monolog
wewntrzny, tworzymy zdania, pytania i odpowiedzi w umyle. Jest to proces
powolny, ale dziki temu mona zrozumie sens zdania, nawet gdy nie zna si
wszystkich sw. Natomiast mylenie niewerbalne dokonuje si za pomoc
obrazw, jest ewolucyjne, obraz rozrasta si wraz z myl, zachodzi w
podwiadomoci i jest tysice razy szybsze od mylenia werbalnego. W myleniu
niewerbalnym posugujemy si znaczeniami, w umyle pojawiaj si obrazy
podobne do trjwymiarowego filmu. Dyslektycy mylc niewerbalnie, nie
prowadz dialogu wewntrznego, nie sysz tego, co czytaj, chyba e czytaj na
gos. Tworz obrazy znacze do nowych sw, obraz rozrasta si w umyle.

Sowa

Dyslektyk myli obrazami, dlatego sowa, ktre oznaczaj realnie istniejce

przedmioty nie s dla niego problemem. Jeli wiemy jak wyglda so, kot, dom,
ksika, szkoa, moemy operowa mentalnie tymi obrazami, jeli
dowiadczylimy pewnych stanw, np. czytanie, pisanie, pywanie, to te
potrafimy wytworzy ich obraz. Problem stanowi sowa, ktrych znaczenia nie da
si zobrazowa, np. spjniki, w j. a angielskim rodzajnikia the . Istnieje tylko
obraz liter tych sw, ktry nie jest tosamy z ich znaczeniem. Czytajc wic
zdanie osoba mylca niewerbalnie przy kadym sowie, ktrego nie potrafi
zobrazowa, doznaje stanu dezorientacji, obraz rozrasta si w seri obrazw nie
powizanych i oddzielonym biaymi plamami. Sowa puapki to wg Davisa sowa,
ktre w zasadzie dla kadego dyslektyka stanowi problem, powoduj
dezorientacj. W jzyku polskim s to np.:

A, i, my, prawie, ale, anieli, inaczej, nas, ta, tam, tego, jeeli, obok, chocia,
co, wszystko, wanie, znowu, aden

Orientacja /dezorientacja

Orientacja to wiadomo gdzie osoba si znajduje w stosunku do otoczenia.

Czowiek poprawnie odczytuje zewntrzn rzeczywisto i potrafi si do niej
dostosowa, widzi, syszy i odczuwa wiat tak, e potrafi si w nim orientowa.
Ludzie orientuj si w przestrzeni za pomoc oczu, uszu, ale waciwy ekran
rzeczywistoci jest w mzgu.

Dezorientacja to stan umysu, ktry pojawia si w sytuacji przecienia myslami i

bodcami. Kady dowiadcza dezorientacji ( np. obracajc si kilka razy wok
wasnej osi lub wpatrujc si w namalowan spiral), mzg zmienia rzeczywist
percepcj, a czowiek odczuwa j jakby bya realna. Dyslektyk dowiadcza
dezorientacji czciej ni niedyslektyk i sam j wywouje. W stanie dezorientacji
mzg nie widzi tego, co widz oczy, nie syszy tego, co sysz uszy. Zaburzony
jest zmys dotyku, poczucie rwnowagi i czasu. Tylko smak nie ulega
znieksztaceniu. Dyslektycy korzystaj ze stanu dezorientacji, gdy nie mog
rozpozna obiektu, wczaj wtedy spostrzeganie rzeczy z kilku pespektyw,
trjwymiarowo. Jest to przydatne przy rozwizywaniu problemw wymagajcych
wyobrani twrczej, dyslektyk ma bogat wyobrani. Jednak podczas czytania
czy pisania dezorientacja powoduje frustracj, sowo widziane jest do gry
nogami, od koca lub podzielone na czci. Dyslektyk podczas czytania
koncentruje si tak intensywnie, e przypomina to stan hipnozy, a czas potrzebny
do zrozumienia tekstu wydua si. W takim znaczeniu koncentracja uwagi
przynosi negatywne skutki.

Oko umysu

W wewntrznej percepcji umysowej istnieje punkt, z ktrego czowiek widzi

obrazy mentalne i myli, gdy zamkniemy oczy widzimy wyobraony obraz z
pewnego punktu. Punkt ten to wg Davisa oko umysu, dziaa na tej zasadzie, co
wzrok. Oko umysu moe znajdowa si wszdzie, gdzie czowiek chce. Dyslektyk
umieszczajc oko umysu w okrelonym miejscu, ma moliwo ogldania obrazu
z takiej perspektywy, z jakiej chce. Oko umysu ogldajc litery widzi je z gry, z
tyu, z obu stron, okra je, w mgnieniu oka migaj obrazy, a czowiek wchodzi w
stan dezorientacji. Dyslektyk musi nauczy si wiadomie wcza i wycza
dezorientacj, przenoszc oko umysu w okrelone miejsce. Wychodzi wtedy ze
stanu dezorientacji i widzi wiat realny prawidowo. Prawidowe pooenie oka
umysu jest rne dla rnych osb, ale obszar jest ten sam, tzn. oko umysu
powinno znajdowa si od kilku do kilkunastu centymetrw powyej gowy, lekko
przesunite do tyu, na linii rodkowej ciaa. Metoda Davisa ma na celu nie
zlikwidowanie dezorientacji, bo jest to cenna umiejtno, ale nauczenie si
wczanie i wyczanie jej. Gdy dyslektyk wiadomie wyjdzie ze stanu
dezorientacji, poprawnie odczyta tekst, nawet gdy napotka sowa puapki, ale
wczeniej je przyswoi, nie wejdzie w stan zagubienia. Musi jednak wci
sprawdza stan orientacji.

Problemy dyslektyka

Czytanie

Oglnie mwic podczas czytania mzg rozpoznaje znaki graficzne, czy w

sowa, odszukuje je w sowniku pamici, czy z innymi sowami i skada w
sensowne zdania i myli. Dyslektyk w stanie dezorientacji nie odczytuje wiernie
znakw zapisanych na papierze, a w czasie czytania sowa nie brzmi w jego
umyle. Problem stanowi te typografia. Zbyt dua rnorodno czcionek
powoduje zamt podczas czytania, podrczniki dla dzieci nie s jednolite pod
wzgldem rodzaju czcionki. Ponadto trudnoci jest alfabet, ktry nie jest zgodny
z fonetyk, aby przedstawi gosk symbolem, uywa si kombinacji tych samych
liter. Znajomo regu ortografii nie wystarczy, aby dyslektyk pisa i czyta
poprawnie, poniewa potrafi wtedy wskaza tylko wyjtki od reguy. Najpierw
musi opanowa sam symbol, nastpnie uczy si czyta-literowac.

Matematyka

Nie kady dyslektyk ma problemy z matematyk, ale dla wielu jest ona bardzo
trudna, jest to zwizane z zaburze czasu i dezorientacj wzrokowa, suchow i
zmysu rwnowagi. Dziecko dyslektyczne ma mierne poczucie czasu
wewntrznego, za ktry odpowiada dopamina. Zbyt dua ilo dopaminy
powoduje przyspieszenie zegara wewntrznego, ale daje poczucie zwolnionego
tempa na zewntrz. Matematyka polega na uporzdkowaniu, nastpstwie i
czasie, dlatego dla dyslektyka, ktry nie ma adekwatnego poczucia czasu, jest
ona trudna.

Pisanie

Podczas pisania dyslektyk nakada jednoczenie kilka obrazw, ktre przenikaj

si, a za zadanie ma wykona jedn czynno, narysowa lini. Davis twierdzi, e
dyslektycy nie widz linii ukonych, tzn. mzg nie odbiera takiego bodca, nie
mog wic wysa polecenia do rki, aby tak lini narysowaa. Nie potrafi
ulepi z gliny liter z takimi liniami, np. A, M, N, W. Dopiero opanowanie symbolu,
pozwala na uruchomienie pocze nerwowych i rozpoznawanie w swoim
otoczeniu linii ukonych.

Niezdarno
Niektrzy dyslektycy cierpia na dyspraksj, czyli na skutek zaburzonego zmysu
rwnowagi lub staego nieprecyzyjnego odbioru wrae, wystpuje niezrczne
zachowanie. Zaburzenia te s wynikiem dezorientacji, ktra powoduje zawroty
gowy.

Ciekawo

Dziecko dyslektyczna cechuje wiksza ciekawo ni dziecko niedyslektyczne.

Prowadzi jednak ona do dekoncentracji. Gdy co jest ciekawe, dziecko kieruje
uwag na t rzecz, nie skupia si na tym, na czym powinno, nastpuje
odwrcenie uwagi. Mzg dyslektyka pracuje od 400 do 2000 razy szybciej, co
powoduje zmczenie i znuenie, wtedy zmczone dziecko przenosi si w sfer
marze, wyobrani lub kieruje uwag na co nowego. Ciekawo dyslektykw
przysparza wiele problemw z uwag, nadmiern aktywnoci.

Metoda Davisa

Davis proponuje rozwizanie na wyjcie z sytuacji dezorientacji po spotkaniu

sowa-puapki. Stosuje procedur przywracania orientacji, uczy jak zlikwidowa
zwielokrotnion percepcj. Nastpnie naley opanowa symbol, tak aby wczy
do mylenia sowa-puapki .Proponuje lepienie z gliny lub plasteliny liter, aby
dyslektyk wykreowa swj obraz sowa lub symbolu. Sowa abstrakcyjne, spjniki,
rodzajniki, przyimki s obrazowane jako scenki, pokazujce ide lub relacj( np.
i to obrazek dwch osb trzymajcych si za rce). Sam Davis jako dziecko lubi
bawi si botem, przez przypadek ulepi z niego litery D, F, O i zorientowa si, e
nastpnego dnia w szkole litery te nie zmieniay swojego obrazy, nie wiroway.