Materia powtrzeniowy do sprawdzianu Leki

I. Rodzaje substancji leczniczych

Substancja lecznicza pierwiastki lub zwizki chemiczne wykazujce waciwoci

modyfikacyjne czynnoci organizmu, czyli substancje zapobiegaj chorobie lub mog
usun przyczyny i skutki choroby
Substancje lecznicze musz wykazywa zdolno do niszczenia lub hamowania
rozmnaania drobnoustrojw chorobotwrczych (bakterie, grzyby, wirusy) lub
pasoytw wewntrznych i zewntrznych (np. robaki obe, paskie, roztocza).
Lek oprcz substancji leczniczej moe zawiera mieszanin rnych substancji
pomocniczych, ktre nadaj okrelony smak, barw, form leku

Przykady:

Skad chemiczny Nazwa leku

leku Rennie Scorbolamid No Spa Polipiryna S
Substancja Wglan wapnia Salicyloamid, Chlorowodorek Kwas
czynna i wglan magnezu kwas askorbowy, drotaweryny acetylosalicylowy
rytozyd
Substancje Sacharoza; skrobia Skrobia Skrobia, laktoza Skrobia
pomocnicze kukurydziana ziemniaczana, jedwabna, kukurydziana,
i wypeniajce i ziemniaczana, elatyna, talk, pawidon, celuloza
parafina lekka, sacharoza, guma stearynian sproszkowana,
guma arabska, talk, arabska, woda magnezu i talk celuloza
maltodekstryna, destylowana mikrokrystaliczna
stearynian wapnia,
tlenek krzemu
Substancje Olejek mitowy, - - -
smakowe olejek cytrynowy
Substancje - E104 - -
barwice
Forma Tabletka Tabletka Tabletka Tabletka
niepowlekana powlekana niepowlekana niepowlekana
(draowana)
Uwaga: tabletki musujce zawieraj wglan wapnia i bezwodny kwas cytrynowy, przy rozpuszczaniu
tabletki w wodzie zachodzi reakcja chemiczna w ktrej wypierany jest kwas wglowy ulegajcy
rozkadowi na CO2 i H2O:
OH OH
| |
3CaCO3 + 2 HOOC CH2 C CH2 COOH (OOC-CH2 C CH2COO)2Ca3 + 3CO2 + 3H2O
| |
COOH COO
Cytrynian wapnia jest sol rozpuszczaln w wodzie, powstajce w procesie dysocjacji elektrolitycznej
(jonowej) kationy Ca2+ s atwo wchanianie przez organizm.

Przykadowe zadanie:

Zad. 1. W oparciu o skad chemiczny i dziaanie tabletek musujcych dobierz odczynniki dostpne
w kuchni aby otrzyma a) ganic niegow (pianow); b) gazowany napj cytrynowy,
c) zapisz odpowiednie rwnania reakcji:
Rozwizanie:

a) Soda oczyszczona NaHCO3, kwas octowy CH3-COOH, pyn do naczy, wymiesza sod
oczyszczon z pynem do naczy, doda kwas octowy i ponownie wymiesza
b) Soda oczyszczona NaHCO3, kwas cytrynowy, rozpuci kwasek cytrynowy w wodzie i doda
sod oczyszczon
c) rwnania reakcji
NaHCO3 + CH3-COOH CH3-COONa + CO2 + H2O

OH OH
| |
3NaCO3 + HOOCCH2C CH2COOH NaOOC-CH2CCH2COONa + 3CO2 + 3H2O
| |
COOH COONa

II. Podzia substancji leczniczych ze wzgldu na metody otrzymywania

Naturalne Psyntetyczne Syntetyczne

Otrzymywane metodami Otrzymywane z substancji Otrzymywane w procesach
fizycznymi (wycigi, ekstrakty) naturalnych poddanych chemicznych ze zwizkw
wodne lub alkoholowe z reakcjom chemicznym nie majcych waciwoci
organw rolinnych, leczniczych
zwierzcych
lub z mineraw
chinina otrzymywana Pochodne penicyliny triazotan(V) glicerolu
z kory drzewa ampicylina otrzymywany z
chinowego amoxicillina glicerolu i kwasu
tran otrzymywany Pochodne tetracykliny azotowego(V),
z ryb dorszowatych, doksycyklina aspiryna otrzymywana
wtroby rekinw, minocyklina z kwasu salicylowego
insulina otrzymywana i kwasu octowego
z trzustki wi lub krw sulfonamidy
azulan otrzymywany otrzymywane z kwasu
z rumianku, piounu, p-aminobenzeno-
krwawnika, eukaliptusa sulfonowego i amin
witamina C
otrzymywana z owocw
cytryny, porzeczki
czarnej, kiwi, ry
szypszyny

III. Podzia substancji leczniczych ze wzgldu na ich dziaanie

Eliminujce objawy choroby Eliminujce przyczyny choroby
- przeciwblowe: - przeciwbakteryjne: blokuj metabolizm
Apap, paracetamol, ibuprom, ibuprofen, komrkowy bakterii chorobotwrczych,
aspiryna hamuj ich rozmnaanie lub powoduj ich
- przeciwgorczkowe: obumieranie
Aspiryna, polipiryna, apap - przeciwwirusowe: mog wpywa na
- neutralizujce nadmiar kwasw odkowych nastpujce procesy:
Rennie, manti adhezj wirusw do komrek
- nasenne gospodarza;
 Neospasmina, melatonina, nervomix wnikanie wirusa do komrki
gospodarza;
- rozkurczowe wczanie si wirusowego materiau
No-Spa genetycznego do DNA gospodarza
- przeciwkaszlowe i wykrztune transkrypcj wirusowego genomu
Actritin, acifed, babicum, dolisos, sinecod i syntez wirusowych biaek;
uwalnianie si wirusw z komrki
gospodarza.
- przciwgrzybicze:
mog hamowa biosyntez RNA
i syntez chityny w cianach grzybni.
- przeciwpasoytnicze,
- uzupeniajce niedobory witamin,
hormonw, enzymw
- wice toksyny

IV. Podzia lekw na zakres dziaania

Wybirczo selektywnie Wielokierunkowe (kompleksowo)

- dziaaj na jeden objaw choroby lub jedn - eliminuj kilka objaww chorobowych
przyczyn choroby lub przyczyn choroby
Manti dziaanie neutralizujce kwasy Aspiryna dziaanie
odkowe przeciwgorczkowe, przeciwblowe
No Spa dziaanie rozkurczowe mini i przeciwzakrzepowe,
jelitowych, odka lub nerek Polopiryna S dziaanie
przeciwblowe, przeciwzapalne,
przeciwgorczkowe

V. Dziaanie wybranych grup substancji leczniczych i ich skad chemiczny

1. Leki na dolegliwoci odkowe

A. Zatrucia pokarmowe - wgiel leczniczy (aktywny)
spreparowany wgiel drzewny, charakteryzuje si waciwociami adsorpcyjnymi,
1 gram wgla moe posiada powierzchni od 400 do 1500m2,
na powierzchni s pochaniane (zatrzymywane) substancje toksyczne przy zatruciach
pokarmowych (podobne dziaanie w pochaniaczach, maskach przeciwgazowych)
wgiel z pochonitymi toksynami nie jest wchaniany z ukadu pokarmowego do
ukadu krwiononego i jest wydalany z kaem (zwierzta w staniem dzikim unikaj
zatru sub. trujcymi zawartymi w rolinach (np. HCN, alkaloidy, garbniki) przez
spoywanie mineraw (glinki, iy, kaolin) o podobnych waciwociach jak wgiel
aktywny.
Wgiel aktywny jest substancj nieszkodliw, ujemn stron dziaanie jest rwnie
pochanianie z ukadu pokarmowego substancji niezbdnych w odywianiu si
czowieka
B. Leki neutralizujce nadmiar kwasw odkowych
cianki odka wydzielaj w cigu 24 godzin ok. 2,5 3dm3 kwasu
chlorowodorowego, ktry jest niezbdny do trawienia spoywanego pokarmu, odczyn
treci pokarmowej odka jest silnie kwasowy, pH wynosi 1 1,5.
 Objawem nadmiernej iloci kwasu jest tzw. zgaga (smak kwany w jamie gbowej,
pieczenie w przeyku i gardle), skutkiem nadkwasoty mog by owrzodzenia odka
i jelit,
Leki na nadkwasot produkowane s na bazie zwizkw Na, Ca i Mg, ktre wchodz
w reakcje z kwasem HCl powodujc zmniejszenie stenia kationw wodorowych
w soku odkowym i podniesienie jego pH, istot dziaania jest rwnanie reakcji
chemiczne: H+ + OH- H2O (reakcja zobojtniania).

Przykadowe zadanie:

Zad. 2. Substancje lecznicze stosowane do neutralizacji nadkwasoty odka s wytwarzane na

bazie nastpujcych zwizkw nieorganicznych: CaCO3, MgO, MgCO3, Al(OH)3,
Ca3(PO4)3, NaHCO3. Zapisz rwnania reakcji w/w zwizkw z kwasem
chlorowodorowym jeeli w kadym przypadku powstaje odpowiednia sl kwasu tego
kwasu i woda lub saby kwas sabo zdysocjowany , ktry jest nietrway i rozpada si na
wod i tlenek kwasowy, wska zwizek dziaajcy najszybciej oraz dziaajcy
najagodniej
Rozwizanie:
CaCO3 + 2HCl CaCl2 + CO2 + H2O
MgO + 2HCl MgCl2 + H2O
MgCO3 + 2HCl MgCl2 + H2O
Al(OH)3 + 3HCl AlCl3 + 3H2O
Ca3(PO4)2 + 6HCl 3CaCl2 + 2H3PO4 (zwizek dziaajcy najagodniej, poniewa kwas
ortofosforowy(V) ulega czciowej dysocjacji wg. rwnania H3PO4 H+ + H2PO4-
NaHCO3 + HCl NaCl + CO2 + H2O (reakcja zachodzi najszybciej)

Zad.3. Wgiel leczniczy jest rodkiem o silnych waciwociach adsorbujcych i osaniajcych.

Wie gazy jelitowe, produkty gnilne, bakterie, toksyny, rne toksyczne produkty
przemiany materii, leki i inne zwizki chemiczne oprcz silnych kwasw, zasad, soli
elaza, cyjanku, tolbutamidu i pochodnych sulfonylomocznika. Podany doustnie pokrywa
bon luzow przewodu pokarmowego mocno przylegajc warstw, dziki czemu
chroni j przed dranicym dziaaniem skadnikw pokarmowych. Dziaa zapierajco.
W oparciu o dane w zadaniu 2 oraz informacji w zad. 3 do kadego stwierdzenia okrel
stwierdzenie jest prawdzie (P), jest faszywe (F)
Lp Stwierdzenie Prawda Fasz
(P) (F)
A W przypadku nieumylnego wypicia kwasu siarkowego(VI) naley poda
poszkodowanemu wgiel leczniczy
B W przypadku przypadkowego wypicia chlorowodorowego naley poda
poszkodowanemu zasad wapienn
C Wgiel aktywny moe by stosowany jako lek przeciw wzdciom
D W celu neutralizacji przypadkowego spoycia kwasu nieorganicznego,
poszkodowanemu naley poda jeden ze zwizkw:CaCO3, MgO, Al(OH3)
F Skutecznym rodkiem przy zatruciu KCN (cyjankiem potasu) jest wgiel
leczniczy.
G W przypadku zachlapaniu gaek ocznych wapniem gaszonym, gak oczn
naley obficie przemy czyst wod lub wkropli roztwr sabego kwasu
borowego(III) H3BO3
H W trakcie neutralizacji kwasw odkowych solami kwasu wglowego
produktem ubocznym jest bezbarwny i bezwonny gaz.
 Zad. 4. Saszetka Aspirin Effect o masie 840mg zawiera 300mg kwasu acetylosalicylowego.
Oblicz % zawarto substancji pomocniczych i wypeniajcych (manitolu, wodorowglanu
sodu, cytrynianu sodu, kwasu askorbowego, aromatu pomaraczowego, kwasu
cytrynowego, aspartamu).
Rozwizanie:
Masa sub. pomoc. i wypeniajcych = 840mg - 300mg kw. acetylosalicylowego = 540mg
840 mg ----------------- 100%
540 mg ----------------- x
---------------------------------
x = 64,29%

Zad. 5. 75gramowe opakowanie Altacetu (lek na stuczenia i obrzki) zawiera 0,75g substancji
czynnej octanowinianu glinu. Oblicz zawarto substancji czynnej w mg w 1 gramie tego
leku.
Rozwizanie:
75 gramw x 1000mg/g = 75000mg
0,75 gramw x 1000mg/g = 750mg
75000mg -------------- 750mg
1000mg (1g) ---------- x
----------------------------------
x = 10mg/1g

2. Leki przeciwblowe i przeciwgorczkowe aspiryna (kwas acetylosalicylowy)

Jest to ester kwasu octowego i kwasu salicylowego (o-hydrksybenzenokarboksylowego),
wchodzi w skad wikszoci lekw przeciwblowych i przeciwgorczkowych
produkowanych pod rnymi nazwami handlowymi (polipiryna, ascalcin plus, ascodan,
asprocol, calcipiryna, coffepirine, etopiryna, kopiryna)
Aspiryna hamuje powstawanie zwizkw chemicznych odpowiedzialnych za
przekazywaniu uczucia blu miedzy nerwami, zapobiega podwyszeniu ciepoty ciaa,
w przypadku podwyszonej temp. obnia j,
Aspiryna ma rwnie dziaanie przeciwzakrzepowe ogranicza zlepianie si pytek krwi
(trombocytw) czyli ogranicza krzepnicie krwi, std zmniejsza prawdopodobiestwo
powstania zakrzepw w naczyniach wiecowych minia sercowego i naczy
krwiononych mzgu (zmniejsza ryzyko zawau serca, udaru mzgu), naduywanie moe
grozi krwotokiem.
Otrzymywanie: bezwodnik kwasu octowego (etanowego) + kwas salicylowy w obecnoci
stonego H2SO4

O O O O
// \\ // \\
CH3 C + C CH3 CH3 C O C CH3 + H2O
\ /
OH H-O

2 czsteczki kwasu octowego bezwodnik kwasu octowego + H2O

 Rwnanie reakcji: C6H4(OH)COOH + (CH3CO)2O C6H4(OCOCH3)COOH + CH3COOH
Kwas salicylowy + bezwodnik kwas acetylosalicylowy + kwas octowy
Rwnanie uproszczone z zastosowaniem wzorw grupowych

O O
COOH \\ COOH \\
| C CH3 | C - CH3
C / H2SO4 C /
HC CO-H + HO HC CO + H2 O

HC CH HC CH

C C
| |
H H

Kwas salicylowy + kwas etanowy (octowy) kwas acetylosalicylowy + H2O

Przykadowe zadanie
Zad.6. Oblicz % udzia masy a) wgla w czsteczce kwasu salicylowego, b) wodoru w czsteczce
kwasu etanowego (octowego), c) tlenu w czsteczce kwasu acetylosalicylowego.
Rozwizanie:
a) Wzr sumaryczny kwasu salicylowego: C7H6O3
Obliczenie masy czsteczkowej:
mcz = 7 x matC+ 6 x matH + 3 x matO = 7 x 12u + 6 x 1u + 3 x 16u = 84 u + 6u + 48 u = 138u
Obliczenie % udziau masy wgla
138 u ------------------ 100%
84 u --------------------- x
----------------------------------
x = 45,65%

b) Wzr sumaryczny kwasu octowego (etanowego): C2H4O2

Obliczenie masy czsteczkowej:
mcz = 2 x matC+ 4 x matH + 2 x matO = 2 x 12u + 4 x 1u + 2 x 16u = 24 u + 4u + 32 u = 60u
Obliczenie % udziau masy wodoru
60 u ------------------ 100%
4 u --------------------- x
----------------------------------
x= 6,67%
c) Wzr sumaryczny kwasu salicylowego: C9H8O4
Obliczenie masy czsteczkowej:
mcz = 9 x matC+ 8 x matH + 4 x matO = 9 x 12u + 6 x 1u + 4 x 16u = 108 u + 8u + 64 u = 180u
Obliczenie % udziau masy tlenu
180 u ------------------ 100%
64 u --------------------- x
----------------------------------
x = 35,56%
3. Leki leki przeciwnowotworowe
A. Leki cytostatyczne, cytostatyki
Grupa substancji naturalnych i syntetycznych uywanych w chemioterapii nowotworw,
dziaajca toksycznie na komrki nowotworowe charakteryzujce si szybkimi
podziaami.
Leki te uszkadzaj jednak take inne szybko dzielce si, zdrowe komrki (szpik kostny,
bony luzowe, komrki wosw), std czste s dziaania niepodane takie jak: anemia,
nudnoci i wymioty, ysienie).
Lekw cytostatycznych uywa si, kiedy inne metody leczenia (chirurgiczna
i radiologiczna) zawodz lub przed albo po operacji usunicia guza w celu zniszczenia
ewentualnie pozostaych komrek rakowych.
Oglna zasada dziaania cytostatykw polega na zaburzaniu cyklu komrkowego|
i powodowaniu mierci komrki lub zahamowaniu jej rozwoju i podziaw.
Skuteczno leczenia zaley od stopnia w jakim populacja komrek nowotworowych
zostanie zniszczona.
Zwykle podczas jednej chemioterapii stosuje si kilka lekw z rnych grup
cytostatykw. Powoduje to zwikszenie skutecznoci leczenia.
Leki dobiera si tak, aby miay rny mechanizm dziaania (zabijay komrk rnymi
sposobami) i jednoczenie inne dziaania niepodane, dziki czemu unika si nasilenia
tych samych efektw toksycznych.

B. Antymetabolity
Hamuj aktywnoci enzymw potrzebnych do dalszej replikacji DNA lub zahamuj
reakcje enzymatyczne, ktre umoliwiaj podzia komrek
Wbudowywane s do struktury DNA jako faszywy budulec, poprzez udzce
podobiestwo w budowie chemicznej do prawdziwego,
Antymetabolity mog take dziaa poprzez zablokowanie wbudowania czsteczki,
niezbdnej do syntezy DNA
stabilizacji DNA poprzez utworzenie niemoliwej do rozplecenia spirali lubdo przecicia nici
DNA

Waniejsze cytostatyki i antymetabolity Wzory strukturalne

Karmustyna
pochodna nitrozomocznika, inhibitor replikacji
DNA czcy si z matryc DNA.

Lomustyna
- dziaanie polega na tym, i "przyczepia si" do
jednego z acuchw DNA komrki
nowotworowej, uniemoliwiajc jej podzia.

Cisplatyna [cis-diaminadichloroplatyna(II)]
nieorganiczny zwizek chemiczny platyny, o
dziaaniu cytostatycznym. Stosowany jest jako lek
w chemioterapii kilku rodzajw raka.
Fluorouracyl
organiczny zwizek chemiczny z grupy zasad
pirymidynowych; fluorowa pochodna uracylu. Jest
cytostatykiem nalecym do antymetabolitw
 Mitomycyna
- inhibitor replikacji DNA wicy si
kowalencyjnie z matryc DNA co uniemoliwia jej
rozplecenie. Lek jest stosowany w leczeniu
nowotworw

4. Antybiotyki
Substancje lecznicze pochodzenia naturalnego lub modyfikowane chemicznie produkty
metabolizmu drobnoustrojw (np. grzyby z rodzaju pdzlaki)
Substancje maj zdolno uszkadzania struktur komrkowych drobnoustrojw chorobotwrczych
lub zburzeniu ich metabolizmu co prowadzi do zahamowania ich rozmnaania (dziaanie
bakteriostatyczne) lub je zabijaj (bakteriobjcze)
Mechanizm dziaania antybiotykw
Antybiotyki mog dziaa bakteriobjczo lub bakteriostatycznie albo wykazywa oba te dziaania
w zalenoci od zastosowanego stenia. Oprcz tego moemy take podzieli antybiotyki ze
wzgldu na zakres ich dziaania:
antybiotyki o wskim spektrum dziaania wpyw leku ogranicza si tylko do jednej
grupy lub rodzaju drobnoustrojw,
antybiotyki o szerokim spektrum dziaania lek dziaa zarwno na bakterie Gram (+) i
Gram (-), a czasem take na bakterie beztlenowe.
Moemy wyrni take niektre antybiotyki, ktre dziaaj przeciwgrzybiczo, np.
nystatyna czy neomycyna.
Ze wzgldu na mechanizm dziaania antybiotyki dzielimy na takie, ktre:
hamuj syntez ciany komrkowej bakterii,
uszkadzaj struktur i funkcj bony komrkowej (cytoplazmatycznej) bakterii,
hamuj lub zmieniaj syntez biaek poprzez blokowanie podjednostki 30S lub 50S
rybosomu,
hamuj syntez kwasu foliowego,hamuj syntez RNA bakteryjnego,
Antybiotyki nie wykazuj waciwoci lekw przeciwwirusowych, poniewa wirusy nie posiadaj
wasnego aparatu metabolizmu.

Przykadowe zadanie
Zad.7. Oce prawdziwo poniszych stwierdze: prawda/P lub fasz/F

Lp Stwierdzenie Prawda/ Fasz/

P F
A Leki na bazie kwasu acetylosalicylowego ma dziaanie
wielokierunkowe, s lekami przeciwgorczkowe, przeciwblowe,
przeciwzakrzepowe.
B Aspiryna moe jako lek przeciwblowy i przeciwgorczkowy moe
by stosowany bez ogranicze u osb z hemofili, nadcinieniem.
C Cytostatyki w rwnym stopniu zaburzaj procesy replikacji DNA
komrek rakowych i komrek zdrowych.
 D Antymetabolity jako leki cytostatyczne blokuj enzymy niezbdne do
replikacji DNA komrek rakowych.
E Cytostatyki nie wywouj negatywnych skutkw w organizmie osoby
poddanej chemioterapii.
F Cytostatyki s lekami stosowanymi w przypadku nieskutecznoci
zabiegw operacyjnych usuwania guzw lub radioterapii i s
substancjami praktycznie nietoksycznymi.
G Kwas acetylosalicylowy jest produktem estryfikacji kwasu etanowego
(octowego) i kwasu salicylowego.
H Trans- platyna jest antymetabolitem stosowanym w leczeniu kilku
rodzajw raka
I Skutecznymi lekami w leczeniu chorb wirusowych (grypa, katar) s
antybiotyki w grupy tetracyklin.
J Drobnoustroje chorobotwrcze nabieraj naturalnej odpornoci na
dziaanie niektrych antybiotykw, dlatego te w terapii
antybiotykowej obowizuje zasada cyklicznej zmiany stosowanego
antybiotyku a take naturalne antybiotyki poddaje si chemicznej
modyfikacji.

VI. Dawka lecznicza i dawka toksyczna

Dawka minimalna (DM dosis minia) ilo substancji powodujca pierwsze dostrzegalne
zmiany w organizmie
Dawka lecznicza (DC dosis therapeutica) ilo substancji powodujca dziaanie lecznicze
(usuwa objawy lub przyczyny choroby)
Dawka miertelna rednia (LD50 , DL50 dosis letalis) ilo substancji powodujca mier
50% zwierzt dowiadczalnych (w przypadku substancji wdychanych stenie substancji
w powietrzu)
Dawki substancji zale od:
wieku i masy ciaa
stan zdrowia oraz uczulenie (nietolerowanie) na niektre substancji
dawki okrela si w mg na 1kg masy ciaa organizmu [mg/kg]
rodzaju choroby/objaww choroby np.:
aspiryna jaka lek przeciwgorczkowy i przeciwblowy: 300 -500g/dob
aspiryna w profilaktyce przeciwzawaowej/udarowej: 30-150mg/dob

Przykadowe zadanie

Zad.8. Aspirin Effekt jest lekiem w formie granulatu do stosowania bezporednio na jzyk, o dziaaniu
przeciwblowym, zapalnym i przeciwgorczkowym zawierajcego 60% kwas
acetylosalicylowego do stosowania bezporednio na jzyk. Maksymalna dawka leku na dob
wynosi dla dorosych 4000mg (jednorazowo 500-1000mg) natomiast dla dzieci do 12 lat
1500mg (jednorazowo 500mg) Oblicz, jednorazow dawk lekarstwa przy zaoeniu, e dzienna
dawka wynosi 3000mg i ma by stosowana w odstpach 8-miogodzinnych.
Rozwizanie:
obliczenie jednorazowej dawki: 3000 mg : (24h : 8h) = 1000mg kwasu acetylosalicylowego
obliczenie jednorazowej kawki leku:
100 mg leku ----------- 60 mg kwasu acetylosalicylowego (60%)
x --------------------1000 mg
----------------------------------------
x = 1666,7mg = 1,7g
 VII. Klasy toksycznoci
LD50 (dawka miertelna) jest stosowana dla okrelenia toksycznoci rnych substancji
(np. pestycydw stosowanych w produkcji rolinnej w tym zoocydw stosowanych do
zwalczania gryzoni, owadw)
Im mniejsza warto LD50 danej substancji tym wykazuje ona silniejsze dziaanie
toksyczne
Bardzo toksyczna: LD50 < 25mg/kg masy ciaa,
Toksyczna: LD50 25 - 200mg/kg masy ciaa,
Szkodliwa: LD50 200 - 2000mg/kg masy ciaa,
Nieklasyfikowana: LD50 > 2000mg/kg masy ciaa

Przykadowe zadanie
Zad.9. Ponisze substancje (pierwiastki/ zwizki chemiczne) zakwalifikuj do odpowiednich klas
toksycznoci: (dane w tabeli podano dla szczurw lub krlikw z dawk doustn)
Przykad przeliczenia dla jodu
35g x 1000mg/g : 70kg = 500mg/kg
350g x 1000mg/g : 70kg = 5000mg/kg
Substancja LD50 dla org. Klasa Substancja LD50 dla org. Klasa
ludzkiego o toksycznoci ludzkiego o toksycznoci
masie 70kg masie 70kg
Jod 35 350g szkodliwa Cynk 6g
Rt 150 300mg b. toksyczna Fluor (F-) 2g
Wanad 2 4mg Kadm 1,5 9g
Arsen 50 - 340mg Ow 10g toksyczna
Etanol 420g Fosfor biay 60mg
Nikotyna 0,105g Cyjanowodr 105mg
Tl. arsenu(III) 1,02g Etanal 46 g
Kwas octowy 78g Kwas 0,119g
benzoesowy
Aldehyd 91 g Anilina 17,5g
benzoesowy
Etyloamina 28g Fenol 22,19g

Zad. 10. Zbir zwizkw chemicznych: etyloemina, kwas etanowy (octowy), aldehyd octowy (etanal),
etanol (patrz dane tabela) uszereguj wg malejcej toksycznoci), przed uszeregowaniem naley
przeliczy LD50 w tych samych jednostkach (np. mg/1kg ciaa)
Zad. 11. Jw. uszeregowa metale wg wzrastajcej toksycznoci)
Zad. 12. Nastpujce grupy funkcyjne COOH, - OH, - CHO uszeregowane zgodnie ze wzrastajc
toksycznoci poczone w grupami wglowodorowymi zwikszaj toksyczno tych
zwizkw. Etanol w organizmie w wyniku procesw utlenienia nastpujce przemiany:
CH3 CH2 OH CH3 CHO CH3 COOH CO2 + H2O . Uszereguj substraty
przemian etanolu od najmniejszej do najwikszej toksycznoci.

VIII. Czynniki warunkujce dziaanie substancji leczniczych i sposoby podania leku

Struktura chemiczna substancji chemicznych (grupy funkcyjne i ich liczba)

Budowa przestrzenna substancji (izomery cis, trans, konfiguracja L, D)
Stopie rozdrobnienia i posta
Rozpuszczalno w wodzie lub soku odkowym,
 Drogi przenikania do organizmu
Odczyn napojw uywanych do popijania lekarstw zaywanych drog ustn lub
uywek (narkotyki, teina, kofeina, etanol), ktre mog wzmacnia lub blokowa
dziaanie lekw)
Przykadowe zadanie
Zad. 13. Kationy Ba2+ maja silne dziaanie toksyczne, siarczan(VI) baru BaSO4 stosowany jest w
radiologii jako kontrast podawany doustnie do przewietle rentgenowskich odka i jelit,
poniewa bar bardzo silnie pochania promienie rentgenowskie. Zapisz odpowiednie rwnania
reakcji uzasadniajce moliwo stosowania BaSO4 a nie CaCO3 chocia oba zwizki s
praktycznie nierozpuszczalne w wodzie .
Rozwizanie:
W soku odkowym wstpuje kwas chlorowodorowy, ktry jest kwasem mocniejszym ni kwas
wglowy a wic wypiera ten kwas z soli, powstaje rozpuszczalny w wodzie chlorek baru BaCl2,
jednak kwas chlorowodorowy nie wypiera z soli mocnego i mniej lotnego kwasu siarkowego(VI).
BaCO3 + 2HCl Ba2+ + 2Cl- + CO2 + H2O
BaSO4 + 2HCl reakcja nie zachodzi

Zad. 14. Wymie sposoby podawania lekw, omw kolejne etapy przenikania ich od chorych organw
organizmu, uszereguj sposoby podawania lekw wg wzrastajcej szybkoci ich dziaania.
(patrz podrcznik)

Zad. 15. W oparciu o tabel rozpuszczalnoci oraz rwnanie reakcji:

Men(SO4)m [sl kwasu siarkowego(VI) rozpuszczalna w wodzie] + Ba2+ BaSO4 +Mem+
dobierz odpowiedni sl kwasu siarkowego(VI), ktr naley poda przy zatruciu barem, zapisz
odpowiednie rwnanie reakcji.

IX. Substancje uzaleniajce treci zawarte w podrczniku

- zadania sugerowane w podrczniku
- substancje uzaleniajce (uywki) a ich zastosowanie w medycynie