Ochrona przedemerytalna pracownika po zmianie ustawy

emerytalnej dusza ni potrzeba

publikacja: 01.12.2016

aktualizacja: 01.12.2016, 09:25

Foto: 123RF

Po zmianie ustawy emerytalnej niektrzy pracownicy bd chronieni przed zwolnieniem z etatu ponad sze lat, zamiast
dotychczasowych czterech. I to mimo, e przez znaczny okres tej ochrony bd ju uprawnieni do ubiegania si o wiadczenie z ZUS.
Obnienie wieku zakoczenia kariery zawodowej spowoduje te, e
przed wypowiedzeniem bd chronieni pracownicy znacznie modsi ni
obecnie.
Jakie zasady
Ochrona przed zwolnieniem pracownikw w wieku przedemerytalnym
obejmuje cztery lata przed osigniciem wieku uprawniajcego do
przejcia na emerytur. Sprowadza si ona do tego, e w tym czasie
pracodawca nie ma prawa wypowiedzie etatowcowi umowy o prac (a
take warunkw pracy i pacy).
Kluczowe dla ustalenia okresu obowizywania okresu ochronnego jest
pojcie wieku emerytalnego. Od daty jego spodziewanego osignicia
liczy si okres nie wicej ni cztery lata wstecz, w ktrym obowizuje
zakaz wypowiedzenia umowy o prac (tzw. okres ochronny).
Ustawa z 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpiecze Spoecznych oraz niektrych innych ustaw (DzU
z 2012 r., poz. 637), obowizujca od 1 stycznia 2013 r., wyduya wiek
emerytalny dla kobiet i mczyzn do 67 lat. Byo to wprowadzane
stopniowo, kady kolejny kwarta powoduje wzrost wieku emerytalnego
o miesic. Oczywistym nastpstwem tego byo rwnolege przesuwanie
si okresu ochronnego wynikajcego z art. 39 kodeksu pracy,
obejmujcego cztery lata wstecz od rosncego co kwarta wieku
emerytalnego a do osignicia 67 lat.
Graniczne wtpliwoci
Bezporednim skutkiem dla firm zatrudniajcych osoby zbliajce si do
osignicia wieku przedemerytalnego jest konieczno ustalania u
kadego pracownika czasu, kiedy rozpoczyna si taka ochrona. Zaley
on od wieku pracownika. Utrudnienia dotyczyy mczyzn urodzonych
przed 30 wrzenia 1953 r. oraz pracownic, ktre przyszy na wiat przed
30 wrzenia 1973 r. Zgodnie z ustalonymi zasadami modsi pracownicy
uprawnieni mieli by do przejcia na emerytur w wieku co najmniej 67
lat. Oznacza to, e u nich zarwno w stosunku do pa, jak i panw
ochrona przedemerytalna rozpoczyna si miaa zgodnie z obecnymi
przepisami po skoczeniu 63 lat.
W art. 18 ustawy wprowadzajcej reform zawarto bezpiecznik
przeciwdziaajcy sytuacji, w ktrej pracownicy, ktrzy zostali wczeniej
objci ochron przedemerytaln lub mogliby by ni objci w wyniku
podwyszenia wieku emerytalnego, utraciliby tak ochron na krtko
przed osigniciem wieku uprawniajcego do przejcia na emerytur na
nowych warunkach. Modyfikacja zasad ochrony przedemerytalnej
wynikajca z reformy emerytalnej dotyczya niewielkiej liczby
pracownikw i miaa by stosowana tylko przez pewien czas.
Sprowadzia si do objcia dusz ochron pracownikw, ktrzy w dniu
wejcia w ycie ustawy podwyszajcej wiek emerytalny byli ju objci
ochron stosunku pracy z art. 39 k.p. oraz tych, ktrzy mogliby by
objci tak ochrona, jeeli w dniu wejcia w ycie ustawy (czyli 1 stycznia
2013 r.) pozostawaliby w stosunku pracy. Zmiana polegaa na tym, e ci
pracownicy s chronieni przed zwolnieniem nie do czasu osignicia
dotychczasowego wieku emerytalnego, ale duej, tj. przez czas
potrzebny do osignicia wieku emerytalnego po jego wydueniu. Nie
naruszono zatem kardynalnej zasady, e ochrona przysuguje do
momentu, w ktrym nabywa si uprawnienia emerytalne.
Wyduony okres ochronny obj zatem kobiety, ktre w dniu wejcia w
ycie reformy emerytalnej byy w wieku midzy 56 a 60 lat, a zatem
urodzone midzy styczniem 1953 r. a grudniem 1956 r. Wiek emerytalny
dla tych pa wyduono od miesica dla urodzonych od 1 stycznia do
31 marca 1954 r. do roku i czterech miesicy dla pa urodzonych
midzy 1 padziernika a 31 grudnia 1956 r. Wyduenie okresu ochrony
przedemerytalnej dla tych pracownic nastpio zatem w zalenoci od
ich wieku w takim samym stopniu jak podwyszony zosta ich wiek
emerytalny, czyli minimalnie o miesic, a maksymalnie o rok i cztery
miesice.
U kobiet urodzonych po 1 stycznia 1957 r. nie wyduono okresu
ochronnego. Zmiana wieku emerytalnego skutkowaa tylko tym, e
stopniowemu podwyszeniu ulega wiek, w jakim ochrona miaa si
rozpoczyna.
U mczyzn wyduenie ochrony przedemerytalnej objo tych z nich,
ktrzy w chwili wejcia w ycie ustawy nowelizujcej mieli midzy 61 a
65 lat. Modyfikacja zakresu ochrony obja zatem panw urodzonych
midzy styczniem 1948 r. a grudniem 1951 r. Wiek emerytalny dla tych
pracownikw zosta wyduony od miesica dla urodzonych od 1
stycznia do 31 marca 1948 r. do roku i czterech miesicy dla urodzonych
midzy 1 padziernika a 31 grudnia 1951 r. Podobnie jak u kobiet
wyduenie okresu ochrony przedemerytalnej dla tej grupy
pracownikw nastpio w zalenoci od ich wieku minimalnie o
miesic, a maksymalnie o rok i cztery miesice.
U pracownikw urodzonych po 1 stycznia 1952 r. okres ochronny nie
zmieni si i w dalszym cigu wynosi cztery lata. Jednak rwnie w tym
przypadku sukcesywnie przesuwa si mia wiek objcia ochron
przedemerytaln.
Tylko jeden raz
Sd Najwyszy w wyroku z 27 lipca 2011 r. (II PK 20/11) wyjani, e
prawidowa gramatyczna (jzykowa) wykadnia art. 39 k.p. nie pozwala
uzna, e przewidziana w nim ochrona pracownika przed
wypowiedzeniem mu umowy ma charakter bezwzgldny w tym
znaczeniu, e dotyczy wszystkich pracownikw w wieku
przedemerytalnym" pozostajcych w stosunku pracy, niezalenie od
tego, czy zgodnie z zawart umow o prac ich zatrudnienie ma usta
przed, czy po osigniciu przez nich wieku emerytalnego
umoliwiajcego im nabycie prawa do emerytury. Uyte przez
ustawodawc sformuowanie: jeeli okres zatrudnienia umoliwia mu
uzyskanie prawa do emerytury z osigniciem tego wieku" uwzgldnia
konieczno dopracowania" przez pracownika okresu brakujcego mu
do osignicia wieku emerytalnego i uzyskania prawa do emerytury w
ramach obecnie trwajcego stosunku pracy, ktrego trwao jest
chroniona przez art. 39 k.p. tylko w takim wanie przypadku.
Z kolei wykadnia celowociowa art. 39 k.p. prowadzi do wniosku o
objciu ochron takich pracownikw, ktrzy bdc w zaawansowanym
wieku nie maj jeszcze prawa do emerytury z ubezpieczenia
spoecznego, a w razie wypowiedzenia angau mogliby mie trudnoci w
uzyskaniu rodkw utrzymania z innej pracy, a take w nabyciu
uprawnie emerytalnych, gdy nie maj ustawowo wymaganego stau
ubezpieczenia.
Rwnoczenie z przepisu tego wynika, e pracownik osiga
przewidziany w nim wiek emerytalny tylko raz. Oznacza to, e ochrona
w wieku przedemerytalnym nie moe by kategori ruchom i
relatywn", ktra mogaby wprowadza stan niepewnoci co do okresu
obowizywania zakazu wypowiadania umowy o prac w zalenoci od
tego, czy chroniony tym zakazem pracownik skorzysta, czy nie skorzysta
z uprawnie emerytalnych.
Nieuprawnione wyduenie
Ustawa obniajca wiek emerytalny wprowadza przepisy przejciowe.
Po pierwsze art. 28 wydua okres ochronny pracownikw, ktrzy w
dniu wejcia w ycie ustawy, czyli 1 padziernika 2017 r., bd objci
ochron stosunku pracy z art. 39 k.p. lub osb, ktre byyby objte tak
ochron, jeeli w tym dniu pozostawayby w stosunku pracy. Ochrona ta
ma trwa od dnia wejcia w ycie ustawy do osignicia wieku
emerytalnego wynikajcego z przepisw ustawy w dotychczasowym
brzmieniu. W skrajnych przypadkach oznacza to, e pracownicy bd
chronieni przed zwolnieniem ponad sze lat, zamiast czterech i to
mimo, e przez znaczny okres tej ochrony bd ju mogli skorzysta z
emerytury.
Przykad
Pracownica urodzia si w padzierniku 1958 r. W wyniku reformy
emerytalnej z 2013 r. jest uprawniona do przejcia na emerytur o dwa
lata pniej ni przed reform, poniewa jej wiek emerytalny po zmianie
wynosi co najmniej 62 lata (zamiast 60 lat). U tej pracownicy wyduenie
wieku emerytalnego nie wyduyo okresu ochrony przedemerytalnej.
Wyniesie on cztery lata. Rozpocza si ona w padzierniku 2016 r. i w
myl obecnych przepisw skoczy w padzierniku 2020 r. Pracownica
objta zatem zostaa ochron w wieku 58 lat. Przy obnieniu wieku
emerytalnego do 60 lat efektywna ochrona przed wypowiedzeniem
umowy powinna wynie tylko dwa lata, poniewa w padzierniku 2018
r. pracownica osignie wiek emerytalny. Przepis przejciowy (art. 28)
gwarantujcy jej okres ochronny na dotychczasowych zasadach sprawi,
e bdzie chroniona do padziernika 2020 r., czyli do 62 lat, mimo e od
dwch lat bdzie miaa prawo przej na emerytur.
Jest jeszcze drugi z przepisw przejciowych (art. 29 ust. 1). Przewiduje
on, e pracownicy, ktrzy w dniu wejcia w ycie tej ustawy nie bd
objci ochron stosunku pracy wynikajc z art. 39 k.p. i osign wiek
emerytalny wynoszcy dla kobiet 60 lat i dla mczyzn 65 lat przed
upywem czterech lat od dnia wejcia w ycie ustawy, podlega maj
ochronie stosunku pracy, o ktrej mowa w tym przepisie, przez cztery
lata, liczc od 1 padziernika 2017 r. Take wwczas, gdy upyw tego
okresu przypadnie po osigniciu 60 lat przez kobiety i 65 lat przez
mczyzn.
Literalnie odchodzi si tu zatem od dotychczasowego celu przepisu
ochronnego zawartego w art. 39 k.p., ktry sprowadza si do ochrony
stosunku pracy majcej umoliwi pozostawanie w zatrudnieniu do
czasu, kiedy moliwe bdzie przejcie na emerytur.
Przykad
Pracownica 1 padziernika 2017 r. ma 57 lat, zatem po wydueniu
wieku emerytalnego jej okres ochronny si jeszcze nie rozpocz. Gdyby
nie przepis przejciowy byaby chroniona tylko trzy lata, to jest do czasu,
kiedy nabdzie uprawnienia emerytalne. Art. 29 ust. 1 gwarantuje jej
ochron przed zwolnieniem do 1 padziernika 2021 r., mimo e rok
przed t dat osignie wiek emerytalny.
Ostatni ju przepis przejciowy, art. 29 ust. 2, obejmie natomiast osoby,
ktre 1 padziernika 2017 r. nie bd pracownikami, a osign wiek
emerytalny wynoszcy dla kobiet 60 lat i dla mczyzn 65 lat przed
upywem czterech lat od dnia wejcia w ycie ustawy obniajcej wiek
emerytalny. Maj one podlega ochronie stosunku pracy wynikajcej z
art. 39 k.p. przez cztery lata, liczc od 1 padziernika 2017 r. Take
wtedy, gdy upyw tego okresu przypadnie po osigniciu wieku 60 lat
przez kobiety i 65 lat przez mczyzn.
Najkrcej mwic, oznacza to, e przez kilka lat bdziemy mieli do
czynienia z sytuacj, w ktrej pracodawca, zatrudniajc osob, ktra
wedug normalnych regu powinna by chroniona, np. rok, teraz bdzie
podlegaa ustawowemu zakazowi zwolnienia do 1 padziernika 2021 r.
Przykad
Kobieta w wieku 57 lat 1 padziernika 2017 r. jest bezrobotna. Prac
znalaza dopiero we wrzeniu 2020 r. Bez przepisu przejciowego jej
ochrona przedemerytalna powinna zakoczy si miesic po podjciu
pracy. Art. 29 ust. 2 wyduy jednak okres jej ochrony o rok do 1
padziernika 2021 r., poniewa dopiero wwczas minie czteroletnia
wyduona ochrona wynikajca z art. 29 ust. 2 nowelizacji ustawy
emerytalnej.
podstawa prawna: art. 39 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks
pracy (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 1666)
podstawa prawna: art. 18 ustawy z 11 maja 2012 r. o zmianie
ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpiecze
Spoecznych oraz niektrych innych ustaw (DzU z 2012 r., poz.
637)
podstawa prawna: art. 28 i art. 29 ustawy z 16 listopada 2016 r. o
zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpiecze
Spoecznych oraz niektrych innych ustaw (druk sejmowy nr 62)
masz pytanie, wylij e-mail: tygodnikpraca@rp.pl
Rafa Krawczyk, sdzia Sdu Okrgowego w Toruniu
Zaburzony system
Oceniajc istot i sens istnienia przepisu ochronnego zawartego w art.
39 k.p. w wietle orzecznictwa Sdu Najwyszego, wysnu mona
wniosek, e nie byo podstaw do wprowadzania przepisw
przejciowych wyduajcych okres ochrony przedemerytalnej
pracownikw. Celem ochrony z art. 39 k.p. nie jest przecie
zagwarantowanie kademu penych czterech lat spokojnej pracy bez
groby zwolnienia. Ma ona tylko umoliwi dopracowanie stosownego
okresu w zakresie trwajcego stosunku pracy, aby moliwe byo
uzyskanie emerytury lub uzyskanie jej na bardziej korzystnych
warunkach. Wyduanie okresu ochrony na czas po uzyskaniu
uprawnie emerytalnych kci si z sposb racy z natur tego
zabezpieczenia i zaburza spjno systemu. Z jednej strony
uprzywilejowuje liczn grup pracownikw, ktrzy mimo osignicia
wieku emerytalnego w dalszym cigu bd chronieni przed zwolnieniem
z posady.
Z drugiej strony przyznanie z mocy art. 29 ust. 2 wyduonej ochrony
osobom niezatrudnionym spowoduje, e pracodawcy, rozwaajc ich
zatrudnienie, powanie si nad tym zastanowi, skoro wiza si to
bdzie z niemonoci zwolnienia takiego pracownika.
Ponadto art. 29 (odwoujc si do art. 39 k.p.) sprowadza si do
wyduenia okresu ochronnego jednej kategorii etatowcw do penych
czterech lat nawet po osigniciu wieku emerytalnego. Skutkuje to tym,
e caa regulacja staje si wewntrznie sprzeczna, skoro niezmieniony
art. 39 k.p. dalej gwarantuje ochron do osignicia wieku
emerytalnego.
Naley take zada sobie pytanie czy pracodawcy zatrudniajcy
pracownikw, ktrzy przed wejciem w ycie ustawy nie s jeszcze
objci ochron, ale 1 padziernika 2017 r. j uzyskaj, nie zdecyduj si
na ich zwolnienie przed tym terminem.