Res in Commercio 07/2010

lipiec 2010
(numer 5/ 2010)
Praktyka
Prawa
Gospodarczego
Res in Commercio jest miesięcznikiem

wydawanym przez Kancelarię Tomczak
i Partnerzy. Czasopismo - Biuletyn
Spis treści:
Informacyjny - powstało w 2002 roku
jako wewnętrzny informator monitoru- Wzorzec globalny 6
jący zmiany prawa gospodarczego Michał Tomczak
w Polsce. Następnie przekształciliśmy
Biuletyn w wydawnictwo adresowa- Przerwany łańcuch 8
ne przede wszystkim do Klientów Jakub Salwa
Kancelarii, nadając mu dojrzałą formę
graficzną. Z początkiem 2010 roku Kan- Długi przedsiębiorcy 13
celaria zdecydowała o wydawaniu mie- Sylwia Maksimiuk
sięcznika, którego treścią są poglądy
prawników Kancelarii powstałe na tle Głos z akcji zajętych 16
prowadzonych spraw. Ewelina Pichet
•
Pomimo najściślej praktycznego na-
Spółka komandytowa. Instrukcja obsługi (Część piąta) 18
stawienia teksty zamieszczone w Res
Katarzyna Bielat, Inga Dołowy, Wioletta Januszczyk,
in Commercio nie są opiniami prawnymi, Dominika Latawiec, Marta Mianowska, Jakub Salwa, Michał Tomczak
które mogłyby być zastosowane wprost
i bez dodatkowej weryfikacji stanu fak-
Streszczenia tekstów 27
tycznego, zaś poglądy wyrażane na łamach
miesięcznika stanowią jedynie stanowisko
ich autorów. Summary 28
N O T I T I A
WIADOMOŚCI
W związku ze znikomą aktywnością z tak długim okresem przechowywania formacji dotyczących spółki, w tym przede
legislacyjną ustawodawcy w dziedzi- utrwalonego materiału. Uchwalona przez wszystkim informacji dotyczącej wniesienia
nach pozostających w kręgu naszych Sejm ustawa została przekazana do Senatu. wkładów – przypominamy, że zgodnie z
zainteresowań w lipcowym numerze obecnie obowiązującą regulacją wniesienie
Res in Commercio zwracamy Państwa wkładów powinno nastąpić przed rejestra-
uwagę tylko na zmianę Kodeksu karnego cją, jako że zgłoszenie spółki z ograniczoną
dotyczącą odpowiedzialności karnej za (Prawo handlowe) odpowiedzialnością do sądu rejestrowego
naruszenie zakazu stadionowego oraz na powinno zawierać oświadczenie wszyst-
propozycję nowelizacji Kodeksu spółek kich członków zarządu, że kapitał spółki
handlowych. Możliwa zmiana Kodeksu został opłacony. Projekt zmian zakłada, że
spółek handlowych w przypadku nie dokonania tych czynności
uzupełniających sąd rejestrowy orzeknie o
LEGISLACJA Pod koniec czerwca Komisja Kodyfi- rozwiązaniu spółki.
kacyjna Prawa Cywilnego otrzymała do
zaopiniowania projekt nowelizacji ustawy
z dnia 15 września 2000 roku Kodeks spół- (Prawo cywilne)
(Prawo karne) ek handlowych (Dz. U. z 2000 roku, Nr
94, poz. 1037), dalej jako „Kodeks spółek
handlowych”, zakładający wprowadzenie Wchodzi w życie Ustawa
Odrębna odpowiedzial- szczególnej procedury rejestrowania spółek o pozwach grupowych
ność karna za naruszenie z ograniczoną odpowiedzialnością, których
zakazu stadionowego akt założycielski został oparty na ustawowym Informujemy, że w dniu 19 lipca 2010 roku
wzorcu umowy spółki. Celem tej nowelizacji wchodzi w życie Ustawa o dochodzeniu
jest przyśpieszenie procesu rejestracji spółki roszczeń w postępowaniu grupowym. Usta-
W dniu 11 czerwca 2010 roku Sejm z ograniczoną odpowiedzialnością. wa ta ma wyrównać szansę przeciętnego
uchwalił ustawę o zmianie ustawy o bez- Wzorzec aktu założycielskiego spółki konsumenta w walce z dużymi korporacjami.
pieczeństwie imprez masowych oraz usta- z ograniczoną odpowiedzialnością ma sta- Do tej pory mógł on tylko samodzielnie do-
wy - kodeks karny. Jej głównym celem jest nowić załącznik do ustawy i mieć charakter chodzić swoich praw – teraz będzie mógł on
zwiększenie bezpieczeństwa na stadionach. blankietowej umowy spółki, która będzie łączyć się z innymi poszkodowanymi i wraz
Zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Spraw wymagała uzupełnienia w zakresie informacji z nimi wystąpić z pozwem grupowym.
Wewnętrznych i Administracji, nowelizacja takich jak: firma spółki, siedziba, przedmiot
stanowi ważny krok w kierunku zapewnienia działalności, wysokość kapitału zakładowe-
bezpieczeństwa Mistrzostw Europy w Piłce go, liczba obejmowanych udziałów przez
Nożnej UEFA EURO 2012. poszczególnych wspólników, dane doty- ORZECZNICTWO
Nowelizacja kodeksu karnego wprowadziła czące wspólników oraz członków zarządu
penalizację naruszenia zakazu stadionowego zakładanej spółki.
poprzez wprowadzenie do kodeksu karne- Ze względu na ustaloną treść wzorca,
go odrębnego przepisu – art. 244a. Zgodnie w spółce której umowa będzie na nim oparta, (Księgi wieczyste)
z treścią nowego przepisu, statuuje on od- wspólnicy będę mogli mieć więcej niż jeden
powiedzialność karną za niezastosowanie udział, co implikuje, że wszystkie udziały będą
się do orzeczenia przez sąd zakazu wstępu równe i niepodzielne. Ponadto wzorzec pre- Nowa księga mimo
na imprezę masową lub połączonego z tym cyzuje, że wszystkie udziały zostaną objęte sprzeczności
środkiem karnym obowiązku osobistego w zamian za wkład pieniężny. w dokumentach
stawiennictwa w czasie imprezy masowej w Na spółce z ograniczoną odpowiedzialno-
jednostce organizacyjnej policji lub w miejscu ścią opartej na ustawowym wzorcu umow-
określonym przez właściwego ze względu nym, podobnie jak na innych „tradycyjnych” 16 czerwca 2010 roku Sąd Najwyższy
na miejsce zamieszkania osoby skazanej albo spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, wydał postanowienie, w którym stwierdził,
ukaranej komendanta powiatowego (rejono- ciążyłby obowiązek rejestracji, proces ten że mimo sprzeczności danych z ewidencji
wego, miejskiego) policji. Za nierespektowa- jednak zgodnie z założeniami projektu miałby gruntów z danymi nieruchomości zawartymi
nie zakazu ustawa wprowadziła kary: karę nieco odmienny przebieg. w księdze wieczystej można założyć księgę
grzywny, karę ograniczenia wolności albo Rozpoznanie wniosku o wpis spółki wieczystą dla wydzielanej z tej nieruchomości
pozbawienia wolności do lat dwóch. z ograniczoną odpowiedzialnością opartej działki i dokonać w niej wpisu prawa (sygn.
Ponadto, nowelizacja ustawy o bezpieczeń- na ustawowym wzorcu powinno zgodnie akt I CSK 82/10).
stwie imprez masowych wprowadziła zmianę z projektem nowelizacji Kodeksu spółek W rozstrzyganej sprawie wnioskodawca,
co do okresu obowiązkowego przechowy- handlowych nastąpić w terminie od 1 do 3 który nabył przez zasiedzenie własność dział-
wania przez organizatora imprezy masowej dni. Sam wpis spółki z ograniczoną odpo- ki stanowiącej część większej nieruchomości,
materiału powstałego podczas utrwalania wiedzialnością, której akt założycielski został dla której prowadzona była księga wieczysta
przebiegu imprezy masowej, skracając go oparty na ustawowym wzorcu umownym do wystąpił o utworzenie nowej księgi wieczy-
do 60 dni. Zgodnie z obowiązującym stanem rejestru przedsiębiorców nie będzie zakań- stej dla wydzielonej nieruchomości i wpisanie
prawnym czas ten wynosi 12 miesięcy. Jako czać procesu rejestracyjnego. Po dokonaniu go jako właściciela.
powód wprowadzenia tak radykalnej zmia- rejestracji spółki członkowie jej zarządu będą Sądy I i II instancji oddaliły wniosek podno-
ny, wskazywano na ogromne kosztyzwiązane zobowiązani do zgłoszenia dodatkowych in sząc, że w świetle danych zawartych w księ-
2 | RES IN COMMERCIO | LIPIEC 2010

v i l l a s e n t e n c e s
orzeczenia sądowe
dze wieczystej nieruchomości macierzystej wskazując, że reklamy nie są chronione kto dopuszcza się wkroczenia w sferę upraw-
powierzchnia tej nieruchomości jest inna niż prawem autorskim ponieważ nie mają cech nień twórcy. Bez znaczenia jest okoliczność,
ta wynikająca z informacji z ewidencji grun- utworu. Podlegają one jedynie komputero- że naruszyciel był w dobrej wierze. Ponie-
tów. Swoje orzeczenie sądy oparły na par. wej obróbce, nie posiadają one czynnika waż powód nie przeniósł praw z reklam na
36 Rozporządzenia w sprawie prowadzenia twórczego, a fotografie (ścian, dachów, swoich zleceniodawców jego powództwo
ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów, kominków) nie mają charakteru dzieła. Po- jest zasadne. Sąd podkreślił, że pozwany nie
który stanowi, że część nieruchomości nadto pozwany wskazywał, że publikował może również skutecznie powoływać się na
może być odłączona tylko wtedy gdy zostaną on jedynie materiały dostarczone mu przez art. 42 ust. 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1984
przedstawione dokumenty stanowiące pod- reklamodawców, także to ewentualnie roku Prawo prasowe (Dz. U. z 1984 roku,
stawę oznaczenia nieruchomości zarówno oni powinni występować w charakterze Nr 5, poz. 24) zgodnie z którym redaktor nie
co do części odłączonej jak i pozostałej. pozwanych. ponosi odpowiedzialności za treść ogłoszeń
Zdaniem sądów to wnioskodawca powinien Sąd I instancji stwierdził, że pomimo, iż i reklam, ponieważ przepis ten dotyczy od-
usunąć tę niezgodność, składając wniosek w sporne zdjęcia do reklamy nie są objęte powiedzialności za treść i formę reklam, czyli
trybie art. 27 Ustawy o księgach wieczystych ochroną prawnoautorską, to są nią objęte naruszenia związanego ze złamaniem zasad
i hipotece. reklamy. Reklama bowiem spełnia kryterium współżycia społecznego lub prawnych zaka-
Od niniejszego postanowienia wniosko- indywidualności oraz oryginalności. Tym sa- zów reklamowania (np. alkoholu). Przepis ten
dawca wniósł skargę kasacyjną. Sąd Najwyż- mym publikowanie reklam bez zgody ich nie obejmuje natomiast kwestii naruszenia
szy skargę uwzględnił i przekazał sprawę do pierwotnego wydawcy stanowi naruszenie majątkowych praw autorskich.
ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu praw autorskich. Jednocześnie sąd uznał Sąd II instancji ze względu na zakres
postanowienia stwierdzono, że wniosko- jednak, że takie naruszenie nie uprawnia do uchybień przekazał sprawę do ponownego
dawca nie może skorzystać z uprawnienia, roszczenia odszkodowawczego. rozpoznania.
o którym mowa w art. 27 Ustawy o księgach Sąd II instancji potwierdził ustalenia sądu I
wieczystych i hipotece gdyż wniosek o spro- instancji zgodnie z którymi reklamy są objęte
stowanie oznaczenia nieruchomości złożyć ochroną prawnoautorską jednak za nietrafne (Prawo administracyjne)
może wyłącznie właściciel nieruchomości uznał rozstrzygnięcie w takim zakresie w ja-
macierzystej. Z tej przyczyny, jak podniósł kim odmawiało ono powodowi naprawienia
Sąd Najwyższy, wnioskodawca nie może wyrządzonej mu szkody. Opłata parkingowa
dopełnić obowiązków wynikających z par. Sąd II instancji podkreślił, że roszczenie od spółki
36 przywołanego wyżej Rozporządzenia. o naprawienie wyrządzonej szkody zgodnie
W tym stanie rzeczy właściciel działki z art. 79 ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku
wydzielonej z części innej nieruchomości Prawo autorskie (tekst jednolity Dz. U. z Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku
może skutecznie żądać założenia nowej 2006 roku, Nr 90, poz. 631) przysługuje z dnia 17 czerwca 2010 roku (sygnatura I
księgi wieczystej i dokonania w niej wpisu twórcy w przypadku gdy korzystanie z utwo- OSK 258/10) wskazał, że opłaty dodatko-
prawa własności także w przypadku sprzecz- ru twórcy nosi znamiona bezprawności, czyli we za nieopłacony parking muszą ponosić
ności danych z księgi wieczystej z danymi jest dokonane bez zgody twórcy. Ochrona zarówno osoby fizyczne jak i osoby prawne.
z ewidencji gruntów. ta przysługuje w stosunku do każdego kto te Co więcej ponieważ obowiązek ten wynika
prawa narusza. Fakt, że publikacja reklamy z mocy prawa można od razu stosować
była dokonywana na zlecenie kontrahenta egzekucję administracyjną bez konieczności
(Prawo autorskie) jest irrelewantny. Pozwanym może być każdy przeprowadzania dodatkowych postępowań
Reklama prasowa jest też

utworem
Sąd apelacyjny w Lublinie w wyroku o sy-

gnaturze I ACa 206/10 potwierdził, że rekla-
ma jest utworem, a wydawca reklamy przed
jej opublikowaniem musi sprawdzić, czy nie
narusza ona niczyich praw autorskich.
Komentowane orzeczenie zapadło na
podstawie następującego stanu faktycznego:
spółka będąca wydawcą „Informatora Bu-
dowlano – Ogłoszeniowo - Reklamowego”
zarzuciła konkurencyjnemu wydawnictwu
naruszenie osobistych i majątkowych praw
reklamowych do kilku reklam. Uzasadniła, że
konkurencyjne wydawnictwo w wydawanym
przez siebie informatorze skopiowało, prze-
robiło i rozpowszechniło jej reklamy, w tym
fotografie do nich użyte.
Pozwany wydawca zaprzeczył zarzutom
RES IN COMMERCIO | LIPIEC 2010 | 3

orzeczenia sądowe
wyjaśniających i wydawania decyzji. korzystał z parkingu – to zadanie należy do części poniesionych przez nią kosztów
Komentowane orzeczenie zapadło na właściciela pojazdu. Ponadto opłata dodatko- remontu drogi z której wspólnie korzystają.
podstawie następującego stanu faktycznego: wa ma charakter podatkowy, a podmiotami Wreszcie spółka żądała również przyznania
spółka pod firmą Lech Spółka z ograniczoną zobowiązanymi do ponoszenia opłat o takim jej 625 złotych miesięcznie jako partycypacji
odpowiedzialnością została zobowiązana do charakterze są zarówno osoby fizyczne jak i w kosztach utrzymania drogi.
wniesienia opłat dodatkowych za nieopłaco- osoby prawne. Sąd I instancji zasądził na rzecz spółki 59
ne postoje w strefie płatnego parkowania. tysięcy złotych tytułem zwrotu części kosz-
Dowodami były raporty kontrolerów strefy, tów remontu drogi oraz 500 złotych tytułem
natomiast podstawą prowadzenia egzekucji kosztu utrzymania jej przez spółkę, oddalił
– tytuły wykonawcze wystawione przez pre- (Prawo cywilne) natomiast żądanie zmiany treści służebności
zydenta miasta Szczecina. gruntowej. W wyniku wniesionej apelacji sąd
Spółka złożyła wniosek o umorzenie II instancji zmienił wyrok I instancji wskazując,
postępowania egzekucyjnego wskazując, Znaczenie odpowiedniego że nie istnieją podstawy prawne do zasądzenia
że nie przeprowadzenie postępowania dostępu do drogi pieniędzy za remont i na utrzymanie drogi
dowodowego uniemożliwiło ustalenie czy publicznej koniecznej. Zdaniem sądu koszty utrzymania
opłaty dodatkowe dotyczyły jej samochodów. drogi winny być uwzględnione przy usta-
Zdaniem spółki arbitralne wymierzenie opłaty Sąd Najwyższy w wyroku o sygnaturze II nawianiu tej służebności. W przypadku nie
bez możliwości weryfikacji i bez możliwości CSK 30/10 potwierdził, że jeśli w oświad- dokonania odpowiedniej regulacji, koszty
odwołania naruszało przepisy Konstytucji. czeniu ustanawiającym drogę konieczną nie ciążą na nieruchomości obciążonej, czyli na
Naczelnik urzędu skarbowego odmówił ustalono rekompensaty z tego tytułu dla wła- spółce.
umorzenia postępowania, jednak dyrektor ściciela nieruchomości przez którą ta droga Wskutek wniesienia skargi kasacyjnej Sąd
izby skarbowej uchylił to postanowienie i przechodzi (nieruchomość obciążona) to Najwyższy zmienił ten werdykt przywra-
umorzył postępowanie egzekucyjne uzasad- może on się jej domagać przed sądem. cając wyrok sądu I instancji. Sąd Najwyższy
niając, że korzystać z dróg publicznych może Orzeczenie to zapadło na podstawie na- podkreślił, że żądanie spółki dotyczące
tylko osoba, która fizycznie prowadzi pojazd stępującego stanu faktycznego: Spółdzielnia zmiany treści służebności nie zasługuje na
a nie osoba prawna jaką jest spółka. Dlatego pracy Kartodruk była właścicielem nierucho- uwzględnienie. Zgodnie z art. 145 Kodeksu
też konieczne jest przeprowadzenie postępo- mości. Po ogłoszeniu upadłości likwidacyjnej cywilnego drogę konieczną ustanawia się dla
wania wyjaśniającego, którego celem byłoby spółdzielni, syndyk masy upadłości chcąc nieruchomości, która nie ma odpowiedniego
ustalenie kto faktycznie korzystał z parkingu, możliwie szybko zlikwidować masę upadło- dostępu do drogi publicznej. Droga ta musi
czy nałożenie opłaty było zasadne, ewentu- ści, przeprowadził podział nieruchomości mieć odpowiednią szerokość i ukształtowanie.
alnie kogo należy tą opłatą obciążyć. Odpo- należącej do spółdzielni. W wyniku przepro- W komentowanej sprawie droga wewnętrz-
wiedzialność musi być zindywidualizowana, wadzonego podziału jedna z wydzielonych na wskazana przez spółkę jest tak wąska, że
a opłaty dodatkowe nie są należnościami nieruchomości została pozbawiona dostępu nie mogą wyminąć się na niej dwa pojazdy,
powstającymi z mocy prawa, dlatego też nie do drogi publicznej. Nieruchomość ta zosta- a korzystanie z niej wywołuje protesty miesz-
mogą podlegać egzekucji administracyjnej. ła następnie sprzedana Dariuszowi S. Syndyk kańców. W tych okolicznościach trudno uznać,
Powyższe postanowienie zostało jednak w celu zagwarantowania kupującemu do- że droga wskazana przez spółkę zapewnia
zaskarżone w wyniku czego Wojewódzki stępu do drogi publicznej w oświadczeniu odpowiedni dojazd, co uzasadnia utrzymanie
Sąd Administracyjny je uchylił uznając, iż teza mającym formę aktu notarialnego ustanowił służebności w dotychczasowej formie.
zgodnie z którą tylko osoba fizyczna może być służebności drogi koniecznej, która obciążyła Sąd Najwyższy za zasadne uznał nato-
zobowiązana do ponoszenia opłat dodatko- inną nieruchomość również powstałą w wy- miast rozstrzygnięcie co do partycypowania
wych za parkowanie jest niewłaściwa. niku podziału. Zgodnie z zapisem zawartym w kosztach utrzymania i remontu drogi.
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargi w akcie notarialnym służebność ta zapewniała Wskazał bowiem, że zgodnie z Kodeksem
kasacyjne spółki z ograniczoną odpowiedzial- nieruchomości władnącej, której właścicielem cywilnym obowiązek utrzymywania drogi
nością oraz dyrektora izby skarbowej. Sąd był Dariusz S. nieograniczone prawo przejaz- koniecznej ciąży na właścicielu nieruchomo-
podkreślił, że zgodnie z art. 13 ust. 1 pkt 1 du i przechodu do drogi publicznej. Jednocze- ści władnącej. To, że po drodze tej poruszają
ustawy z dnia 21 marca 1985 roku o dro- śnie w akcie tym nie wskazano kogo obciążają się też pojazdy stanowiące własność powoda
gach publicznych (tekst jednolity Dz. U. z koszty utrzymania drogi koniecznej. – spółki nie powinno implikować, że wyłącznie
2007 roku, Nr 19, poz. 115) korzystający Nieruchomość obciążona została następnie on obowiązany jest ponosić koszty utrzymania
z dróg publicznych obowiązany jest do sprzedana spółce pod firmą Przedsiębiorstwo tej drogi.
ponoszenia opłat za parkowanie pojazdów Zaopatrzenia Piekarz Spółka z ograniczoną
samochodowych na drogach publicznych odpowiedzialnością. Spółka ta po upływie
w strefie płatnego parkowania. Zgodnie z art. 5 lat od zawarcia umowy sprzedaży nieru- (Prawo telekomunikacyjne)
13f tejże ustawy w przypadku nieuiszczania chomości wystąpiła przeciwko Dariuszowi S.
opłat o których mowa ustępie 1 niniejszego o zmianę treści służebności drogi koniecznej
artykułu pobiera się opłatę dodatkową. Tym poprzez ograniczenie prawa przejazdu samo- Opłata nie może znie-
samym obowiązek wniesienia opłaty dodat- chodów o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 chęcać do przenoszenia
kowej wynika z mocy prawa. Ponadto obo- t. Zdaniem spółki dojazd do drogi publicznej numerów
wiązek uiszczania opłaty parkingowej obciąża dla mniejszych samochodów zapewnia inna
co do zasady właściciela pojazdu. Organ nie ogólnodostępna droga wewnętrzna będąca
musi jednak prowadzić postępowania wy- własnością gminy. Zgodnie z sentencją wyroku Trybunału
jaśniającego przed skierowaniem wniosku Spółka żądała ponadto zasądzenia od Da- Sprawiedliwości wydanego w dniu 1 lipca
o wszczęcie egzekucji i ustalać, kto faktycznie riusza S. 62 tysięcy złotych tytułem zwrotu 2010 roku przepis art. 30 ust. 2 Dyrektywy

orzeczenia sądowe
(Prawo podatkowe)
Pożyczka zawierana po-

między przedsiębiorcami
– PCC czy VAT?
W dniu 29 czerwca 2010 roku Naczelny

Sąd Administracyjny w sprawie o sygn. akt II
FSK 395/09 potwierdził, że w przypadku gdy
pożyczka jest udzielana przez przedsiębior-
cę, prowadzącego działalność gospodarczą
opodatkowaną podatkiem od towarów
i usług, pożyczka nie zawsze będzie podlegać
podatkowi od czynności cywilnoprawnych.
Naczelny Sąd Administracyjny wydał
ww. orzeczenie w następującym stanie
faktycznym: przedsiębiorca udzielił pożyczki
w wysokości 2 mln złotych. Początkowo po-
życzkobiorca nie uiścił podatku od czynności
cywilnoprawnych. Ponieważ spóźnił się ze
zgłoszeniem pożyczki, organy podatkowe
2002/22/WE Parlamentu Europejskiego kalkulowana w oderwaniu od kosztów, jakie zastosowały w stosunku do niego sanacyjną
i Rady w sprawie usługi powszechnej ponosi operator w związku z wdrażaniem stawkę 20 proc. zamiast 2 proc. i zażądały
i związanych z sieciami i usługami łączności takiej usługi. Od wyroku Sądu Apelacyjnego zapłaty podatku. W tych okolicznościach po-
elektronicznej praw użytkowników, należy Prezes UKE wniósł skargę kasacyjną. datnik podniósł, że ze względu na przepis art.
interpretować w ten sposób, że krajowy Sąd Najwyższy zwracając się do Trybu- 2 pkt 4 Ustawy o podatku od czynności cy-
organ regulacyjny ma obowiązek uwzględ- nału Sprawiedliwości wniósł o dokonanie wilnoprawnych, pożyczka zawarta pomiędzy
niać, przy ocenie zniechęcającego charak- wykładni art. 30 Dyrektywy o usłudze przedsiębiorcami powinna być wyłączona
teru opłaty ponoszonej przez abonentów powszechnej. Zgodnie z art. 30 Dyrekty- z podatku od czynności cywilnoprawnych.
w z związku z przenoszeniem numerów, wy państwa członkowskie zapewniają, aby Zgodnie z art. 2 pkt 4 Ustawy o podatku
koszty wykonania tej usługi, ponoszone wszyscy, którzy sobie tego życzą, abonenci od czynności cywilnoprawnej czynności cy-
przez operatorów. Niemniej zachowuje on publicznie dostępnych usług telefonicznych, wilnoprawne, inne niż umowa spółki lub jej
uprawnienie do ustalenia maksymalnej kwoty mogli zachować swój numer niezależnie od zmiany, nie podlegają opodatkowaniu PCC,
tej należnej operatorom opłaty na poziomie przedsiębiorstwa zapewniającego usługę. jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu
niższym niż ponoszone przez operatorów Zgodnie z ust. 2 art. 30 krajowe organy dokonania tej czynności jest opodatkowa-
koszty, jeżeli opłata obliczona wyłącznie regulacyjne zapewniają, aby ceny połączeń na VAT lub z niego zwolniona. Oznacza
na podstawie kosztów może zniechęcać wzajemnych związanych z zapewnieniem to, że czynność cywilnoprawna w postaci
użytkowników do korzystania z usługi prze- przenoszenia numerów były zorientowane udzielenia pożyczki nie podlega PCC, gdy
noszenia numerów. na koszty oraz aby bezpośrednie obciążenia przynajmniej jedna ze stron umowy jest
Powyższa teza została wydana po roz- abonentów, jeśli są, nie zniechęcały do ko- z tytułu jej zawarcia opodatkowana VAT lub
patrzeniu przez Trybunał Sprawiedliwości rzystania z tych usług dodatkowych. z niego zwolniona.
w Luksemburgu pytania prejudycjalnego W związku z ww. treścią art. 30 ust. 2 Dy- Organy podatkowe nie podzieliły stano-
skierowanego przez Sąd Najwyższy rektywy Sąd Najwyższy zadał pytanie czy art. wiska podatnika i stwierdziły, że zgodnie ze
w związku z zawisłą przed nim następującą 30 należy interpretować w ten sposób, że wpisem do ewidencji, pożyczkodawca nie
sprawą: Prezes UKE nałożył na Polską Te- krajowy organ regulacyjny, zapewniając, aby prowadzi działalności polegającej na świad-
lefonię Cyfrową, dalej zwaną „PTC”, karę bezpośrednie obciążenia abonentów nie czeniu usług finansowych w postaci udzielania
pieniężną w wysokości 100.000 PLN na tej zniechęcały do korzystania z dodatkowej pożyczek. W związku z tym umowa pożyczki
podstawie, że jednorazowa opłata w wyso- usługi przeniesienia numeru, ma obowią- ma charakter incydentalny.
kości 122 PLN pobierana przez PTC z ty- zek uwzględnić koszty ponoszone przez Naczelny Sąd Administracyjny nie podzielił
tułu zmiany operatora stanowiła naruszenie operatorów w związku z wykonaniem stanowiska organu podatkowego. Stwierdził
art. 71 ust. 3 Prawa telekomunikacyjnego, takiej usługi. przy tym, że to nie kwestie formalne jak np.
ponieważ zniechęcała abonentów PTC do Na powyższe pytanie Trybunał Sprawie- wpis w ewidencji ma znaczenie dla opo-
korzystania z prawa do przeniesienia nume- dliwości orzekł zgodnie z przedstawioną na datkowania VAT dokonywanej czynności.
ru. PTC zaskarżyła decyzję Prezesa UKE do wstępie sentencją, że abonenci nie mogą być Zdaniem Sądu, organy podatkowe powinny
Sądu Okręgowego. Sąd oddalił odwołanie. zniechęcani do przenoszenia numerów tele- ustalić, z jakich środków pożyczkodawca
PTC wniosła apelację do Sądu Apelacyjnego fonów komórkowych. Dlatego krajowy organ wypłacił środki pożyczkobiorcy oraz czy
w Warszawie, który uchylił zaskarżoną de- regulacyjny może ustalić maksymalną opłatę pożyczka była zwracana na konto związane
cyzję i orzekł, że kwota jednorazowej opłaty za tę usługę nawet na niższym poziomie niż z prowadzoną działalnością gospodarczą.
z tytułu przenoszenia numeru nie może być koszty ponoszone przez operatorów.

c o r p u s l e x
Prawo handlowe
M i c h a ł To m c z a k
Wzorzec globalny
W
kwietniu bieżącego roku z udziałem Kancelarii Różnice w wycenie majątku między sprzedającym
Tomczak & Partnerzy została sfinalizowana jed- a kupującym
na z największych w ostatnich latach transakcji Problem zazwyczaj kluczowy w transakcjach typu SPA – występuje
w branży leasingowej. Doprowadziła ona do w kilku płaszczyznach i w kilku wariantach.
zbycia przez amerykańskiego właściciela firmy, dysponującej Strony umowy SPA ustalają cenę w oparciu o przesłanki biznesowe,
port folio ponad 20 tys. samochodów, na rzecz jednego domniemując jednak, że wycena majątku została dokonana w sposób
z największych funduszy private equity w Polsce. prawidłowy, jak również, iż nieujawnione obciążenia które by jego
wartość pomniejszały.
Transakcja trwała – od momentu uzgodnienia zasadniczych Pierwsza z wyżej wymienionych kwestii wiąże się przede wszystkim
warunków finansowych o których mowa niżej – czyli w okresie, z prawidłową sprawozdawczością finansową sporządzoną przez spół-
w którym zajmowali się tą transakcją prawnicy ok. 10 miesięcy. kę będącą przedmiotem transakcji. Z przyczyn technicznych związa-
Jak to zwykle bywa w toku każdej większej transakcji tego typu nych ze zbieraniem danych finansowych nie jest możliwe sporządzenie
– co najmniej kilkakrotnie transakcja zagrożona była kryzysami, sprawozdania finansowego na datę transakcji, ponieważ zależnie od
które skrótowo można nazwać kryzysami zaufania, co wpłynęło wielkości przedsiębiorstwa spółki pełny obraz stanu gospodarczego
na znaczące przedłużenie czasu jej trwania. spółki sporządzany jest z opóźnienie wynoszącym od kilkunastu dni
do kilku tygodni. Sprzedający więc dysponuje więc sprawozdaniem
Jednocześnie sposób rozwiązania owych kryzysów zaufania, finansowym sporządzonym przez spółkę. Dane te są jednak następnie
a także opis kilku typowych zjawisk związanych z realizacją weryfikowane po przejściu tytułu do akcji na kupującego.
tak rozległej transakcji może stać się w nieodległej przyszłości Rozbieżności pomiędzy zagregowanymi danymi w sprawozdaniach
inspiracją dla przygotowania czegoś w rodzaju podręcznika dotyczącej tej samej spółki i tego samego okresu nie są rzadkością.
klasycznej, międzynarodowej transakcji umownie określanej Mają one różne przyczyny. Mogą być po prostu skutkiem złje in-
jako share-purchase agreement. tencji sprzedającego, który świadomie zawyża dane księgowe aby
doprowadzić je do oczekiwanego poziomu. Przyczyną mogą być
jednak zwyczajne błędy, jak również różnice w metodologii wycen
Stabilizacja wzorca umownego stosowanych przez sprzedającego i kupującego. Wbrew wyobraże-
Mimo bowiem, że uczestnicy poszczególnych transakcji mają zwykle niom prawników ustawa o rachunkowości, stanowiąca ciągle wyraz
poczucie szczególności przedsięwzięcia, w którym aktualnie uczest- tradycyjnych polskich metod księgowych, stwarza znaczne pole do
niczą i pomimo, że w każdej transakcji występują najzupełniej specy- różnic między bilansami stosownie do przyjętej metody.
ficzne problemy prawne, tym nie mniej niewątpliwie w skali globalnej Problem niezgodności na tym tle w najbardziej rozpowszechnionym
dochodzi do coraz dalej posuniętej standaryzacji wzorca transakcji SPA. wzorze umowy SPA jest rozwiązywane przez powołanie eksperta-
Jest to związane z naturalną potrzebą poddania międzynarodowych rewidenta. Otrzymuje on najpierw sprawozdanie sporządzone przez
transakcji znanemu wszystkim jej uczestnikom wzorcowi, który jed- sprzedającego, a następnie, po przejęciu spółki przez kupującego na
nocześnie w możliwie niewielkim stopniu odwoływać się będzie do przykład w ciągu 90 dni – otrzymuje sprawozdanie sporządzone przez
lokalnych rozwiązań prawnych opartych albo na krajowych kodeksach kupującego. Jeżeli między sprawozdaniami występują różnice ów eks-
albo na utrwalonej lokalnej praktyce prawnej. pert (zazwyczaj jedna z wielkich firm audytorskich) wydaje orzeczenie
Wzorce takie znajdują się w powszechnym obiegu transakcyjnym na mocy którego jedna ze stron wyrównuje drugiej stronie różnicę
i stosowane są przez firmy prawnicze zajmujące się transakcjami. Jed- między wartością majątku, o ile różnica taka wystąpiła.
na z wersji takiego wzorca opublikowana została przez International W omawianej transakcji strony przyjęły inny wariant, który wymagał
Chamber of Commerce. od nich daleko posuniętego zaufania oraz lojalności. Strony zgodnie
W większości transakcji tego typu – niezależnie od niezliczonej przyjęły swoiste zamknięcie bilansu spółki na pewną datę, która na
liczby szczegółów – podstawowy problem stanowi kilka kluczowych wiele miesięcy (jak się to potem okazało) poprzedzała samą transakcję.
kwestii. Poniżej przedstawiamy kilka, wstępnie i subiektywnie wybra- Przy czym obie strony przeprowadziły niezależny audyt wyników
nych zagadnień. księgowych spółki na tę datę i osiągnęły tu pełną zgodę. Natomiast
po tej dacie sprzedający poddawał na bieżąco finanse spółki bezpo-

c o r p u s l e x
Prawo handlowe
średniej kontroli kupującego. Ponieważ spółka będąca przedmiotem niekiedy kolejnego poważnego problemu związanego z transakcją,
transakcji była finansowana długiem (pożyczką) sprzedającego, podsta- w której do transakcji ostatecznie nie dochodzi. Zwykle ograniczenie
wową informacją dla sprzedającego i podwyższającą cenę była kwota zakresu działalności spółki w okresie przejściowym staje się źródłem
przeznaczona na finansowanie spółki, którą kupujący zgodził się pokryć realnych strat po stronie spółki a tym samym i sprzedającego.
w skali jeden do jednego. I tutaj, podobnie jak w poprzednim przypadku istotne znaczenie
mieć będzie to, czy dotychczasowy zarząd kontynuować będzie pracę
Obciążenia wynikające z wad stanu prawnego majątku w spółce po jej przejęciu przez kupującego.
spółki W omawianej transakcji, obsługiwanej przez Kancelarią okres
Zbliżonym co do ekonomicznego skutku, choć od strony praw- przejściowy obwarowany był jednakże również odrębnymi oświad-
nej zupełnie innym zagadnieniem jest kwestia ujawnionych w toku czeniami zarządu.
dalszej działalności kupowanej spółki problemów prawnych, które
obiektywnie wpływają na jej wartość. Chodzi tu zwykle o kwestie, Zakres oświadczeń zapewnień gwarancyjnych
co do których prawidłowego stanu sprzedający przyjął zobowiązania Zakres oświadczeń i zapewnień gwarancyjnych przez mniej doświad-
w postaci oświadczeń i zapewnień gwarancyjnych (representations czonych uczestników obrotu SPA bywa traktowany całkowicie formal-
& warranties). Wadliwość – nieprawdziwość, nierzetelność czy też nie: jest w obiegu jakaś wzorcowa lista - z przyczyn taktycznych, czyli
niedokładność takich oświadczeń w ramach typowej umowy SPA innymi słowy aby nie przygnębiać stron swoimi rozmiarami stanowi
skutkuje odpowiedzialnością sprzedającego. ona od ładnych paru lat zazwyczaj załącznik do umowy nie zaś część
Zazwyczaj spornym problemem jest zarówno sam charakter tej umowy samej, którą należy przyjąć z dobrodziejstwem inwentarza.
odpowiedzialności, sposób jej zabezpieczenia, jak też okres, na któ- U stałych uczestników obrotu SPA podejście to jest jednak zupełnie
ry ustanowione zostaje zabezpieczenie. Kwestii tych nie omawiamy odmienne i dyskutowane jest dosłownie każdy punkt tak zwanych rep-
szerzej w tym tekście. Są to jednak kluczowe zagadnienia w więk- sów. Jest to o tyle uzasadnione, że kupujący określa swoje propozycje
szości umów typu SPA. Stanowią bowiem o okolicznościach, które zwykle już po sporządzeniu due diligence. O ile jego wątpliwości nie
w skrajnym wypadku na tyle obniżają wartość spółki, iż mogą pod- zostaną ujawnione w toku negocjacji i, co się często zdarza, nie trafią
ważyć sens przeprowadzonej transakcji. do disclosure letter przygotowywanego przez sprzedającego, który
Należy jednak zwrócić uwagę, iż wszelkie kwestie związane z wąt- ma uwolnić w tym zakresie sprzedającego od odpowiedzialności
pliwościami co do stanu prawnego majątku spółki zostają w znacznej – kupujący zawsze może być podejrzewany o zastawianie pułapki na
mierze złagodzone w przypadku, gdy kupujący „przejmuje” dotych- sprzedającego poprzez odpowiednią treść oświadczeń i zapewnień
czasowy zarząd Spółki. Niezależnie bowiem od wysiłków kupującego, gwarancyjnych.
podejmowanych w ramach prowadzonego badania stanu prawnego W każdym przypadku, jakkolwiek by nie ograniczać zakresu oświad-
spółki (due diligence), kupujący nie ma możliwości zdobycia takiej czeń i zapewnień gwarancyjnych sprzedającego, żaden kupujący nie
wiedzy, której sprzedający świadomie nie zechce mu ujawnić. powinien pójść na kompromis w odniesieniu oświadczeń dotyczących
W takich okolicznościach przejęcie zarządu spółki, który zna sprawy samego tytułu do udziałów lub akcji.
owej spółki najlepiej, stanowi najbardziej realistyczną gwarancję sta- Większość obecnie zbywanych spółek polskich ma za sobą przeszłość
nu spraw spółki. Liczy on bowiem na dalsze zatrudnienie w spółce, prawną daleką od doskonałej. Na początku tworzenia kapitalizmu
a nierzadko potwierdza prawdziwość stanu majątkowego spółki nie w Polsce mało kto przejmował się formalnymi aspektami zarówno
tylko wobec sprzedającego, ale także wobec kupującego. tworzenia samej spółki jak i potem zbywaniem akcji. Dotyczyło to mię-
Nie inaczej było w toku omawianej transakcji, w ramach której od dzy innymi zgody małżonków, której notorycznie brakowało zarówno
samego początku było jasne, że kupujący opiera przyszłość nabywanej przy pierwszej jak i przy drugiej czynności. Tego rodzaju problemy
spółki na współpracy z dotychczasowym zarządem. występują bardzo często. Kwestię tę, ważną w przypadku omawianej
transakcji, przedstawiamy w odrębnym tekście Jakuba Salwy.
Kwestia okresu przejściowego
Umowy typu SPA niemal zawsze zawierane są jako umowy warun-
kowe, przy czym nie chodzi tu zazwyczaj o warunki w rozumieniu
polskiego prawa cywilnego. Po spełnieniu się warunków dochodzi do
finalizacji, czyli faktycznego wykonania zobowiązania i przejścia tytułu
własności do udziałów lub akcji.
Tego rodzaju konstrukcja wynika z różnych przyczyn – zarówno
z uwagi na konieczność poddania transakcji kontroli organów regu-
lacyjnych jak również bardzo często z uwagi na konieczność zorga-
nizowania finansowania przez kupującego – na podstawie umowy
warunkowej właśnie.
W takim przypadku bardzo ważną kwestią staje się uregulowanie
działalności spółki będącej przedmiotem transakcji w okresie pomiędzy
zawarciem umowy a jej sfinalizowaniem.
Zwykle wprowadzone są daleko idące ograniczenia w zakresie
rozmiarów transakcji dopuszczonych do zawierania przez zarząd
spółki w tym okresie. W odniesieniu do tego okresu sporządzona się
rozbudowaną listę oświadczeń składanych przez sprzedającego oraz
przez zarząd spółki, w których to oświadczeniach zobowiązują się
oni do niepodejmowania jakichkolwiek takich działań, które miałyby michał.tomczak@tomczak.pl
stwarzać ryzyko obniżenia wartości spółki. adwokat, partner w w Kancelarii Tomczak
Innym często spotykanym rozwiązaniem jest także powołanie do & Partnerzy. Współautor licznych publikacji
zarządu na ten okres przedstawiciela kupującego. z zakresu prawa korporacyjnego, w tym
Nawiasem mówiąc ograniczenia okresu przejściowego dotykają w zakresie prawa transakcji kapitałowych.

c o r p u s l e x
Prawo handlowe
Jakub Salwa
Przerwany łańcuch
W
iększość dzisiejszych transakcji m&a, w szczególności w przypadku większych operacji
międzynarodowych, obejmuje szczegółowe badanie stanu prawnego spółki, w tym
w szczególności badanie stanu prawnego sprzedawanych akcji.
Praktyka badania przez kupującego przeszłości prawnej spółki zmierza przy tym obecnie
w kierunku, który można uznać za niepokojący, a co najmniej – za nadmierny. Kierunek ten
wyznaczany jest zwłaszcza przez międzynarodowe kancelarie sieciowe, których prawnicy mają
tendencję do prześwietlania przeszłości prawnej spółki od samego momentu jej powstania.
Tak szeroki zakres badania może w wielu przypadkach komplikować sytuację sprzedającego.
Przeszłość prawna polskich spółek bywała daleka od ideału (lub też – ideał się zmieniał). Początki
lat dziewięćdziesiątych to okres, w którym konstrukcja spółki kapitałowej dopiero przebijała się
do świadomości polskich przedsiębiorców, jako potencjalny wehikuł biznesowy. Zarówno polscy
przedsiębiorcy, jak i ich prawnicy, musieli się obsługi działalności tych spółek dopiero nauczyć.
Zadośćuczynienie wszystkim wymogom formalnym związanym z zakładaniem, funkcjonowaniem
i obrotem spółkami było w owych czasach rzadkością, a analiza dokumentów korporacyjnych
sprzed piętnastu lat ujawnia często poważne uchybienia i nieprawidłowości.

c o r p u s l e x
Prawo handlowe
Oręż transakcyjny że małżonkowie regularnie zajmują się nabywaniem i zbywaniem

Istnienie tego rodzaju podstawowych uchybień stanowi przeważnie akcji, co jest rzadkością.
oręż w negocjowaniu korzystnych warunków transakcji przez kupują- Konsekwentnie przyjmujemy założenie, iż w przypadku, gdy akcje
cego. Dotyczy to w szczególności walki o szeroki zakres oświadczeń objęte były wspólnością majątkową małżeńską, ich sprzedaż wymagała
i zapewnień sprzedającego odnośnie do działalności spółki i tytułu do 20 stycznia 2005 roku zgody współmałżonka.
sprzedającego do akcji oraz konsekwentnie o szeroki zakres od- Brak takiej zgody skutkował tzw. bezskutecznością zawieszoną umo-
powiedzialności sprzedającego za niezgodność tych oświadczeń ze wy sprzedaży. Innymi słowy, umowa sprzedaży nie wywierała żadnych
stanem rzeczywistym. skutków prawnych dopóki małżonek sprzedającego lub kupującego
Przekonanie o istnieniu tego rodzaju oręża po stronie kupującego nie wyraził zgody na sprzedaż.
jest jednak przeważnie iluzoryczne. Przepisy polskiego prawa prze- „Zawieszony” charakter skuteczności umowy sprzedaży oznacza
widują bowiem szereg rozsądnych mechanizmów, których celem jest oczywiście, iż zgodę małżonek może wyrazić również a posteriori,
eliminacja lub minimalizacja ryzyk po stronie kupującego, związanych w formie wspomnianego wyżej potwierdzenia umowy. Potwierdzenie
z uchybieniami z odległej przeszłości. może być przy tym dokonane w każdym czasie, przepisy Kodeksu
Możliwość zastosowania tych mechanizmów pomaga w zachowaniu nie przewidywały maksymalnego terminu, po upływie którego po-
sensu systemu prawnego, choć z drugiej strony wydaje się oczywista. twierdzenie nie byłoby możliwe. Małżonek mógł i może potwierdzić
Trudno bowiem wyobrazić sobie system prawny, w którym ewentu- umowę sprzedaży akcji zawartą bez jego zgody choćby po upływie
alne uchybienia formalne sprzed dwudziestu lat miałyby torpedować kilkunastu lat. Jedyny wyjątek stanowi sytuacja, w której druga strona
dalsze normalne funkcjonowanie spółki w obrocie. Co więcej – przy wyznaczyła takiemu małżonkowi termin do potwierdzenia umowy.
takim podejściu do przeszłości spółki, które tych mechanizmów nie Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu umowa nie może
bierze pod uwagę owych mechanizmów, problemów będzie można być skutecznie potwierdzona.
szukać i 50 i 100 lat wstecz. Powyższy skutek dotyczy jedynie sytuacji, w której małżonek
sprzedającego lub kupującego nie złożył jakiegokolwiek oświadczenia
Wymóg zgody małżonka w przedmiocie zgody na dokonanie sprzedaży. W przypadku nato-
Spośród wielu możliwych uchybień formalnych, poważne problemy miast, gdy czynność została dokonana bez jego zgody w tym sensie, że
w toku negocjacji może dla sprzedającego wywołać brak zgody mał- przed jej dokonaniem lub już po małżonek złożył oświadczenie o bra-
żonka jednego z poprzednich właścicieli akcji na ich sprzedaż. ku zgody na zawarcie umowy, umowa ta jest bezwzględnie nieważna.
Powyższy problem może pojawić się w związku z umowami sprze- Nie może ona w takiej sytuacji być już skutecznie potwierdzona.
daży akcji zawartymi przed dniem 20 stycznia 2005 roku, tj. przed
wejściem w życie nowelizacji Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Skutki braku zgody
Powyższe braki wystąpiły w wielu z dzisiejszych spółek akcyjnych.
Cechą charakterystyczną początków polskiego kapitalizmu było
przecież zawiązywanie spółek przez osoby fizyczne, które dopiero
Przykład: później sprzedawały swoje akcje na rzecz inwestorów zagranicznych.
Jak wspomniano natomiast powyżej, świadomość prawna dużej
Spółka została zawiązana w 1994 roku. Akcje zostały
części z polskich inwestorów nie była w tamtym okresie doskonała,
objęte przez akcjonariusza A (100 akcji) oraz akcjo- w związku z czym akcje były często zbywane bez odpowiedniej zgody
nariusza B (100 akcji), będących osobami fizycznymi. małżonka. Należy pamiętać, że uzyskanie zgody małżonka mogło
W 1998 roku akcjonariusz A, pozostający w tym cza- być również w konkretnych przypadkach niemożliwe lub utrudnione
sie we wspólności majątkowej małżeńskiej ze swoim z przyczyn pozaprawnych.
współmałżonkiem, sprzedaje posiadane przez siebie Brak dokumentów potwierdzających wyrażenie przez małżonka
100 akcji spółki na rzecz akcjonariusza B, niepozosta- któregokolwiek z poprzednich akcjonariuszy zbywającego w prze-
szłości akcji lub małżonka osoby nabywającej takie akcje zgody na
jącego w tym czasie w związku małżeńskim. W 2002
sprzedaż podnoszony jest przez doradców prawnych kupujących
roku akcjonariusz B, w dalszym ciągu nie pozostając niemalże jako brak przekreślający istnienie po stronie sprzedającego
w związku małżeńskim, sprzedaje posiadany przez sie- tytułu prawnego do akcji.
bie pakiet 200 akcji spółki na rzecz spółki D. W 2010 W szczególności podnoszony jest w takiej sytuacji argument, iż
roku spółka D planuje sprzedaż przedmiotowych akcji, każdy następny obrót akcjami objętymi w przeszłości bezskuteczną
w związku z czym prowadzi negocjacje ze spółką E. sprzedażą jest również bezskuteczny.
Wystąpienie w przeszłości wadliwej sprzedaży akcji wywołuje rów-
nież dalsze wątpliwości w toku negocjacji, dotyczące mianowicie akcji
wyemitowanych na późniejszym etapie funkcjonowania spółki. Pojawia
Zgodnie z dawnym brzmieniem art. 36 par. 2 Kodeksu, do do- się bowiem pytanie, czy ewentualne późniejsze podwyższenie kapitału
konania jakiejkolwiek czynności przekraczającej zakres zwykłego zakładowego i emisja akcji zostały skutecznie uchwalone, a w szczegól-
zarządu majątkiem wspólnym niezbędna była zgoda małżonka. ności, czy została uzyskana odpowiednia większość głosów. Pytanie to
W myśl natomiast art. 37 par. 1 Kodeksu, ważność umowy zawartej pojawia się w związku z faktem, iż głosowano również z akcji, które
bez wymaganej zgody małżonka zależała od jej potwierdzenia przez zostały w przeszłości bezskutecznie przeniesione, a więc podmiot
tego małżonka. wykonujący prawo głosu z tych akcji nie był akcjonariuszem.
Sprzedaż akcji w znakomitej większości przypadków stanowi czyn- Słuszność i waga poszczególnych argumentów jest różna, a ocena
ność przekraczającą zakres zwykłego zarządu. Podobnie rzecz się rzeczywistych skutków braku zgody małżonka stron umowy sprzedaży
ma z kupnem akcji. Zarówno bowiem sprzedaż posiadanych akcji, akcji dla przyszłych akcjonariusz wymaga analizy konkretnego stanu
jak i kupno akcji w spółce nie należą do standardowych czynności prawnego. Jednakże w większości przypadków celem powyższych
zarządu majątkiem małżeńskim. Można oczywiście spierać się o de- argumentów kupujących jest w znacznie większym stopniu poprawa
finicję i zakres pojęcia „zwykłego zarządu”, jednak naszym zdaniem własnej pozycji negocjacyjnej niż przekonanie o istnieniu rzeczywi-
uznanie obrotu akcjami za zwykły zarząd wymagałoby stwierdzenia, stego ryzyka związanego z bezskutecznością jednej z uprzednich

c o p u s l e x
Prawo handlowe
operacji na akcjach.
Jak wspomniano bowiem powyżej, w większości przypadków Dobra wiara nabywcy
historyczne braki formalne mogą być skutecznie konwalidowane Jednym z podstawowych założeń polskiego systemu prawnego,
przez mechanizmy oferowane przez polskie prawo cywilne oraz mającego na celu zapewnienie bezpieczeństwa obrotu, jest ochrona
prawo spółek. dobrej wiary nabywcy. Zasada ochrony dobrej wiary opiera się na
założeniu, iż nabywca nie może być obciążony brakiem tytułu zbyw-
Potwierdzenie umowy cy do zbywanej rzeczy w przypadku, gdy nie miał on podstaw do
Oczywiście najbardziej korzystnym rozwiązaniem jest uzyskanie powzięcia podejrzeń, aby zbywca nie był podmiotem uprawnionym
potwierdzenia umowy od małżonka strony umowy sprzedaży. Jak do sprzedaży rzeczy.
już wspomniano, możliwość potwierdzenia umowy nie jest ogra- W przypadku obrotu nieruchomościami instrumentem chroniącym
niczona w czasie, o ile druga strona nie wyznaczyła terminu na dobrą wiarę nabywcy jest rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych.
potwierdzenie. Zakres należytej staranności nabywcy jest w tym przypadku ograniczo-
Nie ma również przeszkód, aby potwierdzenie zostało dokonane ny do obowiązku weryfikacji, czy sprzedający jest wpisany do księgi
przez byłego małżonka w sytuacji, w której małżeństwo łączące go wieczystej jako właściciel nieruchomości.
z podmiotem zawierającym w przeszłości umowę sprzedaży akcji W przypadku rzeczy ruchomych, w tym również papierów warto-
ustało. Przepisy Kodeksu wymagały bowiem uzyskania zgody osoby ściowych takich jak dokumenty akcji, brak jest tego rodzaju instrumentu
będącej małżonkiem strony w momencie zawarcia umowy, niezależ- pozwalającego na jednoznaczną weryfikację tytułu prawnego zbywcy
nie od dalszych losów małżeństwa. do sprzedawanej rzeczy. W konsekwencji, dla obrotu rzeczami ru-
Konsekwentnie jednak, zgoda nie może być udzielona przez nowe- chomymi ustawodawca wprowadził odmienny mechanizm ochronny.
go małżonka, z którym strona umowy nie pozostawała we wspólności Mianowicie, zgodnie z art. 169 par. 1 Kodeksu cywilnego, jeżeli oso-
majątkowej w dniu zawarcia umowy. ba nieuprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz
Zgodnie z regułami ogólnymi przewidzianymi w Kodeksie cywil- i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia
nym, potwierdzenie umowy sprzedaży akcji przez małżonka po jej rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze.
zawarciu ma moc wsteczną od daty zawarcia umowy. Umożliwia to Powyższy mechanizm znajduje również zastosowanie do obrotu
pełną konwalidację wadliwego stanu prawnego akcji. Skoro bowiem akcjami. Prawa do akcji są bowiem inkorporowane w papierach
potwierdzenie konwaliduje skuteczność sprzedaży z mocą wstecz- wartościowych w postaci dokumentów akcji, a przeniesienie akcji
ną, należy uznać, że nabywca skutecznie nabył własność akcji już w wymaga przeniesienia posiadania dokumentu akcji.
momencie zawarcia umowy. W konsekwencji, dalsza ich sprzedaż
przez takiego nabywcę będzie również w pełni skuteczna, pomimo że
w dniu samej sprzedaży umowa, na podstawie której nabył on wła-
sność akcji, była jeszcze niepotwierdzona, wobec czego nie był on
wówczas podmiotem uprawnionym do akcji.
Potwierdzenie umowy konwaliduje więc z mocą wsteczną skutecz-
ność całego łańcucha kolejnych umów sprzedaży, z których pierwsza
objęta była pierwotnie bezskutecznością. Oczywiście następuje to
w zakresie, w jakim dla skuteczności kolejnych umów sprzedaży nie
są wymagane kolejne zgody małżonków stron tych umów lub w jakim
zgody takie zostały uzyskane.
Przykład:
W 1995 roku A, pozostający we wspólności majątkowej

małżeńskiej, sprzedaje na rzecz spółki B 100 akcji spółki
bez zgody małżonki A na zawarcie umowy. W 1998
roku spółka B sprzedaje przedmiotowy pakiet 100 akcji
na rzecz spółki C. W 2005 roku spółka C sprzedaje te
same akcje na rzecz spółki D. Spółka D przed sprze-
dażą tych akcji uzyskuje od małżonka A potwierdzenie
sprzedaży akcji na rzecz spółki B. Następnie spółka D
sprzedaje akcje na rzecz E.
Podstawową wadą powyższego rozwiązania jest, rzecz prosta,

występująca często w praktyce niemożliwość uzyskania zgody od
małżonka poprzedniego akcjonariusza. W rzeczywistości trudno bo-
wiem dotrzeć do małżonka osoby, która była akcjonariuszem spółki
w dość odległej przeszłości. Może się również zdarzyć, że małżonek
taki już nie żyje. W takiej sytuacji sprzedający zmuszony jest na do-
wód posiadanego przez siebie tytułu do akcji odwołać się do innych
mechanizmów prawnych.

c o r p u s l e x
Prawo HANDLOWE
szych etapach. W takiej sytuacji bardzo mało prawdopodobnym jest,

Nie ma przy tym znaczenia, czy akcje są imienne czy na okazicie- aby obecny właściciel akcji podczas nabywania akcji miał możliwość
la. Potwierdza to jednoznacznie par 2. art. 169 Kodeksu. Zgodnie powzięcia wiadomości o ewentualnej uprzedniej bezskuteczności.
z tym przepisem, ograniczenie możliwości nabycia rzeczy od osoby Z powyższych względów powołanie się na ochronę dobrej wiary na-
nieuprawnionej w przypadku jej zgubienia, kradzieży lub utraty przez bywcy stanowi bardzo istotny argument w toku negocjacji, w których
właściciela w okresie trzech lat od jej zgubienia, kradzieży czy utraty, kupujący poddaje w wątpliwość skuteczność jednego z „historycznych”
nie ma zastosowania między innymi do dokumentów na okaziciela. transferów akcji. Argument ten eliminuje bowiem absurdalne często
W konsekwencji przepis art. 169 kodeksu chroni dobrą wiarę nabywcy żądania kupujących przedstawienia pełnej historii akcji w sytuacji,
zarówno w przypadku nabycia akcji imiennych, jak i akcji na okaziciela. w której jest to oczywiście niemożliwe ze względu na brak dostępu
Różnica polega jedynie na tym, że akcje imienne, w przypadku kra- do dokumentów lub w której historia obrotu akcjami wykazuje uchy-
dzieży, utraty, zgubienia przez rzeczywistego właściciela dokumentów bienia w tym zakresie.
akcji, nie mogą być skutecznie nabyte przed upływem trzech lat od
tych zdarzeń. Kapitał zakładowy i nowe emisje
Prawnicy często zapominają o istnieniu tej podstawowej zasady Bezskuteczność sprzedaży akcji spółki na pewnym etapie jej funkcjo-
prawa cywilnego, podczas gdy jej zastosowanie powinno kończyć nowania wywołuje również szereg dalszych wątpliwości kupujących
jakąkolwiek dyskusję w przedmiocie tytułu sprzedającego do akcji. dotyczących stanu prawnego akcji powstałych po takiej bezskutecznej
Innymi słowy, zamiast żądania od sprzedającego wykazania, iż każdy sprzedaży. Struktura akcjonariatu ulega przeważnie wielu przeobra-
poszczególny obrót akcjami spółki od samego momentu jej powstania żeniom w toku działalności spółek, nie tylko wskutek sprzedaży akcji,
był ważny i skuteczny, należałoby ograniczyć się jedynie do zbadania, ale także wskutek emisji nowych akcji. Z tego względu dojście do
czy sprzedający nabył akcje będące przedmiotem transakcji w dobrej bezskutecznej sprzedaży akcji może wywołać dalsze wątpliwości co
wierze. do własności oraz samego istnienia innych akcji.
Zastosowanie art. 169 Kodeksu skutkuje bowiem z perspektywy Wątpliwości takie powstają w sytuacji, w której po zawarciu bez-
sprzedającego konwalidacją bezskuteczności wszystkich transferów skutecznej umowy sprzedaży akcji, nowy ich „właściciel”, który nie
akcji poprzedzających ich nabycie przez sprzedającego. nabył skutecznie praw do akcji, głosuje nad uchwałą w przedmiocie
Oczywiście przepis ten nie znajdzie zastosowania w przypadku, podwyższenia kapitału zakładowego i emisji akcji. Jeżeli przedmiotem
w którym dla skuteczności nabycia akcji przez samego sprzedają- bezskutecznej sprzedaży był wystarczający pakiet akcji, jego głos może
cego wymagana była zgoda jego małżonka lub małżonka zbywcy. być dla podjęcia takiej uchwały decydujący, podczas gdy de facto nie
Najważniejsza jednak z punktu widzenia praktycznego jest ochrona jest on akcjonariuszem. W związku z powyższym pojawia się pyta-
sprzedającego przed negatywnymi skutkami braku zgody małżonków nie o skuteczność uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego
przy obrocie akcjami na etapie poprzedzającym nabycie przez niego oraz konsekwentnie o istnienie wyemitowanych w ten sposób akcji.
tych akcji, który to obrót pozostawał przecież poza jakąkolwiek jego Rozstrzygnięcie tej kwestii ma z kolei decydujący wpływ na ocenę
kontrolą. skuteczności kolejnych emisji akcji, w ramach których głosowano
Zastosowanie art. 169 Kodeksu prowadzi do uznania, że sprzedający również z akcji, których emisja budzi wątpliwości.
skutecznie nabył akcje będące przedmiotem transakcji, niezależnie od Jak można się domyślać, uzależnienie skuteczności emisji nowych
faktu, że osobie, od której nabył on te akcje, nie przysługiwał do nich akcji od skutecznego nabycia akcji przez osobę biorącą udział w gło-
tytuł prawny. Nawet więc jeśli poprzedni posiadacz akcji nie nabył sowaniu w tym przedmiocie prowadziłoby do trudnej do opanowania
ich skutecznie z uwagi na brak wymaganej zgody małżonka jednej destabilizacji działalności spółki.
ze stron, dalszy nabywca takich akcji może je skutecznie od takiego W szczególności przyjęcie założenia, że akcje w tak podwyższonym
posiadacza nabyć. kapitale zakładowym zostały wyemitowane bezskutecznie, oznacza-
Trudno wymagać od osoby nabywającej akcje, aby badała całą łoby w wielu przypadkach, iż, być może, wszelkie kolejne uchwały
historię obrotu nabywanymi akcjami. Dla stwierdzenia dobrej wiary walnego zgromadzenia, nad którymi głosowano z takich akcji, nale-
nabywcy wystarczającym jest, iż zweryfikował on, czy – w przypad- żałoby również uznać za podjęte wadliwie.
ku akcji imiennych - wystawione są one na zbywcę lub czy istnieje Szczęśliwie i w tym przypadku ustawodawca wprowadził zasady
oświadczenie o przeniesieniu tych akcji na zbywcę. Dopełnieniem umożliwiające konwalidację nieprawidłowości, jakie mogą pojawić się
wymogów należytej staranności będzie weryfikacja, czy zbywca jest w czasie istnienia spółki w związku z obrotem akcjami.
wpisany do księgi akcyjnej. W przypadku akcji na okaziciela jedynym Otóż zgodnie z art. 343 par 1 Kodeksu spółek handlowych, wobec
możliwym sposobem weryfikacji tytułu prawnego do akcji jest fakt ich spółki za akcjonariusza uważa się tylko tę osobę, która jest wpisana do
posiadania przez zbywcę. księgi akcyjnej, lub posiadacza akcji na okaziciela, z uwzględnieniem
Natomiast wymóg stawiany wobec nabywcy, aby dociekał on, czy przepisów o obrocie instrumentami finansowymi.
jedna ze stron poprzedniej umowy sprzedaży pozostawała w dniu Podobnie legitymacja do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu
zawarcia umowy w związku małżeńskim i czy dodatkowo pozostawała opiera się na przesłankach formalnych, a nie materialnych. Nie trzeba
we wspólności majątkowej, należy zdecydowanie uznać za wymóg zatem być akcjonariuszem, aby głosować na walnym zgromadzeniu
przekraczający zakres należytej staranności nabywcy. spółki. Jedynym wymogiem jest wpis do księgi akcyjnej w przypadku
Dotyczy to, rzecz zrozumiała, sytuacji, w której do nabywcy nie akcji imiennych, a w przypadku akcji na okaziciela – posiadanie doku-
dotarły jakiekolwiek informacje w tym zakresie. Jeżeli natomiast wie- mentów akcji i złożenie ich w spółce w odpowiednim terminie. Tego
dział on o pozostawaniu przez jedną ze stron poprzedniej umowy samego rodzaju zasada obowiązywała również na gruncie Kodeksu
sprzedaży we wspólności majątkowej, powinien uzyskać pewność handlowego.
co do wyrażenia przez małżonków zgody na zawarcie tej umowy. Innymi słowy, można przewrotnie zauważyć, że nie trzeba być ak-
W takim bowiem wypadku powinien on powziąć podejrzenia co do cjonariuszem, aby nim być. Taki był wymóg bezpieczeństwa obrotu
bezskuteczności poprzedniej sprzedaży i konsekwentnie co do braku gospodarczego niemal u jego zarania, taka zasada istnieje w prawie
tytułu prawnego zbywcy do zbywanych akcji. handlowym o kilkudziesięciu lat i nie ma podstaw, by ją podważać.
W większości jednak przypadków ewentualna bezskuteczność sprze- Jeżeli więc posiadacz akcji imiennych zostanie wpisany przez zarząd
daży zaszła nie na etapie sprzedaży akcji bezpośrednio poprzedzającej spółki do księgi akcyjnej pomimo braku tytułu do akcji, jest on upraw-
ich nabycie przez obecnego sprzedającego, lecz na jeszcze wcześniej- niony do głosowania. Sytuacja jest jeszcze bardziej klarowna w przy-

C O R P U S l e x
Prawo HANDLOWE
padku akcji na okaziciela, co do których zarząd nie ma jakiegokolwiek te nieprawidłowości, takie jak dalszy obrót akcjami czy podwyższenie
sposobu weryfikacji, czy ich przeniesienie było skuteczne, a przesłanką kapitału zakładowego.
możliwości głosowania jest złożenie dokumentów akcji w spółce. Wystąpienie w przeszłości nieprawidłowego obrotu akcjami w po-
W związku z powyższym wszelkie uchwały, w tym w przedmiocie staci braku wymaganej zgody małżonka jednej ze stron na sprzedaż
podwyższenia kapitału zakładowego, mogą być podejmowane przez akcji może wywołać rzeczywiste komplikacje po stronie sprzedającego
osobę, która nabyła akcje bezskutecznie, pod warunkiem, że spełnia jedynie w przypadku, gdy brak ten wystąpił na etapie nabycia akcji
ona przesłanki formalne do udziału w walnym zgromadzeniu. przez niego samego. W takiej sytuacji sprzedający nie ma możliwości
Późniejsze zaskarżenie tak podjętych uchwał w związku z kwestiono- powołania się na swoją dobrą wiarę. Jednak i w takim wypadku może
waniem tytułu prawnego do akcji jest naszym zdaniem niemożliwe. on konwalidować lub zminimalizować negatywne skutki wadliwego
Powyższy wniosek może mieć istotne znaczenie dla sprzedającego zakupu poprzez uzyskanie potwierdzenia umowy, na podstawie
w toku negocjacji. Może on stanowić bowiem kolejny argument na której nabył on akcję lub poprzez rozwodnienie tych akcji w drodze
rzecz przysługującego mu tytułu do sprzedawanych akcji. Po pierwsze, podwyższenia kapitału zakładowego.
jeżeli przedmiotem transakcji są między innymi akcje wyemitowane W większości jednak przypadków omawiane tutaj braki nie wiążą
w wyniku podwyższenia kapitału, nie ma najmniejszych wątpliwości co się z rzeczywistym ryzykiem kupującego. Nie oznacza to oczywiście,
do ich istnienia oraz podmiotu uprawnionego do takich akcji. iż kupujący przechodzą nad ich istnieniem do porządku dziennego.
Ponadto, jeżeli sprzedający sprzedaje również akcje objęte uprzed- Wręcz przeciwnie, uchybienia te są zawsze podnoszone w toku nego-
nio bezskuteczną sprzedażą, każde kolejne podwyższenie kapitału cjacji. Doradcy kupujących przypisują im przy tym tak duże znaczenie,
prowadzi do rozwodnienia takich akcji, co w niektórych przypadkach iż w ich mniemaniu braki te mają uzasadnić wręcz nieograniczoną
może doprowadzić do sytuacji, w której akcje takie stanowią jedynie odpowiedzialność sprzedającego za jakiekolwiek wady tytułu praw-
niewielki procent sprzedawanych akcji i niewielki procent kapitału nego do akcji, bez względu na zakres oraz rozmiar poniesionej przez
zakładowego spółki. W ten sposób ryzyko nabycia takich akcji po kupującego szkody lub też maja wymusić na sprzedającym ustępstwa
stronie kupującego ulega minimalizacji. na innym polu.
Rzeczywistą jednak miarą znaczenia omawianych uchybień dla kupu-
jącego i ryzyka z nimi związanego jest miara rynkowa, a więc poziom
Przykład: zainteresowania kupującego spółką będącą przedmiotem transakcji.
W większości przypadków to właśnie sami przedsiębiorcy najlepiej
W 1998 roku kapitał zakładowy spółki dzielił się określają potencjalne ryzyko związane z transakcją. I tu uwidacznia się
na 200 akcji. Akcjonariusz X, posiadający 100 ak- słabość argumentacji prawniczej stosowanej na potrzeby negocjacji.
Wbrew bowiem argumentom prawników o ogromnym wręcz ryzyku,
cji spółki, nabył od akcjonariusza Y pozostałe 100
przedsiębiorcy wyrażają jednak zainteresowanie nabyciem danej spółki,
akcji spółki bez zgody małżonki akcjonariusza X dając wyraz swoistej dwuznaczności argumentów swoich doradców.
na zawarcie umowy. Następnie spółka dokonuje Doświadczeni w nabywaniu spółek ludzie biznesu wręcz czują, że
podwyższenia kapitału zakładowego poprzez w podnoszeniu argumentów dotyczących transakcji sprzed 15 czy
emisję 2.000 akcji, które obejmuje w całości 20 lat musi być coś fałszywego. Żaden sensowny system prawny nie
akcjonariusz X. wytrzymałby na dłuższą swobodnego podważania dawnych tytułów
prawnych do nabycia akcji.
Rolą sprzedającego i jego doradcy jest tutaj jednak znalezienie
W rezultacie kapitał zakładowy spółki dzieli się na
uzasadnienia prawnego dla odrzucenia iluzorycznych argumentów,
2.200 akcji. Akcje objęte bezskuteczną sprzeda- w czym pomocne mogą być omówione wyżej instrumenty, głęboko
żą stanowią w takim wypadku jedynie 4,5 proc. i od dawna wpisane w polski system prawa handlowego.
podwyższonego kapitału zakładowego spółki. Na-
stępnie akcjonariusz Z nabywa od akcjonariusza X
wszystkie 2.200 akcji spółki, po czym walne zgro-
madzenie spółki dokonuje podwyższenia kapitału
poprzez emisję kolejnych 1.000 akcji objętych
.
przez akcjonariusza Z.
Jeżeli akcjonariusz Z zamierza następnie zbyć

wszystkie 3.200 akcji w spółce, ewentualne ry-
zyko po stronie kupującego dotyczy wyłącznie
pierwotnych 100 z 3.200 akcji, tj. stanowiących
obecnie ok. 3 proc. kapitału zakładowego.
Dużo hałasu o nic

Jak widać istnieje szereg możliwości całkowitego wyeliminowania ne-
gatywnych konsekwencji zaistniałego w przeszłości nieprawidłowego jakub.salwa@tomczak.pl
obrotu akcjami, a przynajmniej ich znacznego zminimalizowania. aplikant drugiego roku aplikacji przy Okręgowej
Dotyczy to zwłaszcza spółek o bogatej przeszłości. Z jednej strony Radzie Adwokatów. Specjalizuje się
sprzedaż akcji takich spółek może wiązać się z wyższym prawdo- w transakcjach typu m&a. Współuczestniczył
podobieństwem wystąpienia omawianych tutaj uchybień. Z drugiej w powstaniu opracowań na temat połączenia
jednak, w spółkach takich częściej występują zdarzenia konwalidujące spółek i spółki komandytowej

c o r p u s l e x
prawo handlowej
Sylwia Maksimiuk
Przedsiębiorstwo w swojej klasycznej formie
powróciło do polskiego systemu prawnego
w 1990 roku, kiedy to ustawą nowelizującą
Kodeks cywilny wprowadzony został artykuł 551,
zawierający legalną definicję przedsiębiorstwa.
Długi Wprowadzona definicja zakładała pluralizm

form, jakie może przybierać przedsiębiorstwo
i była nastawiona głównie na działalność osób
przedsiębiorcy prywatnych. Tym samym więc został przełamany

kilkudziesięcioletni monopol przedsiębiorstwa
państwowego, jako jedynej formy prowadzenia
działalności gospodarczej. W epoce poprzedniej
nawet sam termin przedsiębiorstwo nieodłącznie
skojarzony został z własnością państwową lub
też raczej, uspołecznioną.
Zespół składników
Współcześnie pod słowem „przedsiębiorstwo” rozumie się okre-
śloną infrastrukturę, którą Kodeks cywilny określa mianem „zespołu
składników materialnych i niematerialnych” i przy pomocy której pro-
wadzona jest działalność gospodarcza. Przedsiębiorstwo zorganizowa-
ne jest w określoną formę prawną - spółkę osobową (spółkę jawną,
spółkę partnerską, spółkę komandytową, spółkę komandytowo-akcyj-
ną) lub spółkę kapitałową (spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością
lub spółkę akcyjną), ewentualnie przedsiębiorstwo może prowadzić
osoba fizyczna, prowadząca działalność gospodarczą indywidualnie
lub wespół z innymi osobami w formie spółki cywilnej.
Tak rozumiane przedsiębiorstwo jest przedmiotem własności
i może być zbywane. Najczęstszą transakcją, określaną jako zbycie
przedsiębiorstwa, jest jego sprzedaż. Zgodnie z obowiązującą w pol-
skim prawie cywilnym zasadą swobody umów, przedsiębiorca może
dokonać wyboru osoby, na rzecz której dokonuje zbycia przedsię-
biorstwa. Osoba ta nie musi posiadać statusu przedsiębiorcy – stanie
się ona przedsiębiorcą po nabyciu przedsiębiorstwa i dokonaniu
odpowiednich wpisów do rejestru przedsiębiorców – w przypadku
osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą indywidualnie
lub w formie spółki cywilnej, zaś w przypadku spółek osobowych
i kapitałowych do Krajowego Rejestru Sądowego.
Sprzedaż przedsiębiorstwa
Sprzedaż przedsiębiorstwa zgodnie z art. 751 paragraf 1 Kodeksu
cywilnego wymaga zachowania formy pisemnej z podpisami notarial-
nie poświadczonymi. Jeżeli zaś, w skład przedsiębiorstwa wchodzi
nieruchomość, to umowa sprzedaży przedsiębiorstwa musi mieć
formę aktu notarialnego (art. 73 paragraf 4 Kodeksu cywilnego).
Niezachowanie wymaganej formy powoduje, że zawarta umowa
jest bezwzględnie nieważna (art. 73 paragraf 1 Kodeksu cywilnego).
Z wykonywaniem działalności gospodarczej, a więc prowadzeniem
przedsiębiorstwa, wiąże się nieodłącznie zaciąganie przez przedsię-
biorcę zobowiązań. W związku z tym stało się konieczne uregulowanie
sytuacji, w której sprzedawane przedsiębiorstwo obciążone jest długa-
mi, niespłaconymi jeszcze przez zbywcę. Początkowo problematykę
tą regulował art.526 Kodeksu cywilnego, według którego zbywca

c o r p u s l e x
prawo handlowe
i nabywcy przedsiębiorstwa byli odpowiedzialni solidarnie za zobo- Odpowiedzialność ta opiera się na zasadach solidarności biernej, co
wiązania związane z jego prowadzeniem. Treść tego artykułu została oznacza, ze wierzyciel może żądać spełnienie świadczenia od obu
następnie transferowana nowelizacją kodeksu cywilnego w 2003 roku dłużników łącznie lub od każdego z osobna, a spełnienie świadczenia
do nowowprowadzonego art. 554. W obecnym stanie prawnym przez jednego z nich zwalnia drugiego ze zobowiązania – art. 366
zbywca i nabywca przedsiębiorstwa odpowiadają zatem solidarnie paragraf 1 Kodeksu cywilnego. Dłużnik, który spełnił świadczenie, ma
za zobowiązania, związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, przy względem drugiego z dłużników roszczenie regresowe, którym może
czym odpowiedzialność nabywcy podlega pewnym ograniczeniom. domagać się zwrotu połowy spełnionego świadczenia.
W literaturze prawa cywilnego taki model odpowiedzialności jest Jak to już wzmiankowano, zakres odpowiedzialności zbywcy
określany jako kumulatywne przystąpienie do długu. i nabywcy jest różny. Jak przewiduje art. 554 Kodeksu cywilnego
odpowiedzialność nabywcy jest podwójnie ograniczona.
Długi, za które odpowiada przedsiębiorca Po pierwsze nabywca odpowiada jedynie za te zobowiązania,
Zgodnie z art. 554 Kodeksu cywilnego zbywca i nabywca przedsię- o których istnieniu wiedział lub mógł się z łatwością dowiedzieć. Po
biorstwa odpowiadają za zobowiązania związane z prowadzeniem drugie jego odpowiedzialność ograniczona się jedynie do wysokości
przedsiębiorstwa. Jest to szczególna kategoria długów, których cechą wartości przedsiębiorstwa według stanu z chwili nabycia, a według
charakterystyczną jest to, że powstają one jedynie w wyniku wykony- cen z chwili zaspokajania wierzycieli (ograniczenie pro viribus patro-
wania przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej. Nie są więc nimi monii). Tymczasem zbywca przedsiębiorstwa odpowiada za całość
długi, zaciągnięte przez przedsiębiorcę poza prowadzonym przedsię- zobowiązań, związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, a jego
biorstwem np. kredyt hipoteczny na zakup nowego mieszkania. odpowiedzialność nie jest ograniczona kwotowo.
Należy także podkreślić, ze odpowiedzialność sprzedawcy przed-

Art. 55 (4). Kodeksu cywilnego siębiorstwa jest znacznie szersza niż odpowiedzialność kupującego,
nie tylko, ze względu na brzmienie art. 554 Kodeksu cywilnego, ale
również dlatego, że sprzedawca odpowiada z tytułu rękojmi rzeczy
Nabywca przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego sprzedanej, zgodnie z reżimem przewidzianym w art. 556 i n. Ko-
jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za jego zo- deksu cywilnego. Oznacza to, że sprzedawca odpowiedzialny jest
bowiązania związane z prowadzeniem przedsiębior- przed dwoma podmiotami: przed wierzycielami z tytułu wcześniej
stwa lub gospodarstwa, chyba że w chwili nabycia nie zaciągniętych zobowiązań, związanych z prowadzonym przedsiębior-
wiedział o tych zobowiązaniach, mimo zachowania stwem oraz przed kupującym przedsiębiorstwo z tytułu rękojmi za
należytej staranności. Odpowiedzialność nabywcy wady fizyczne oraz prawne zbywanego przedsiębiorstwa.
Powyższe zasady odpowiedzialności zbywcy i nabywcy przedsiębior-
ogranicza się do wartości nabytego przedsiębiorstwa
stwa, zgodnie z art. 554 zd. 2 Kodeksu cywilnego, nie mogą zostać
lub gospodarstwa według stanu w chwili nabycia, a zmodyfikowane przez strony umowy sprzedaży bez zgody wierzy-
według cen w chwili zaspokojenia wierzyciela. Od- cieli. Oznacza to, że jeżeli strony chcą w inny sposób uregulować
powiedzialności tej nie można bez zgody wierzyciela sposób swojej odpowiedzialności, muszą uzyskać zgodę wierzycieli
wyłączyć ani ograniczyć. na dokonanie takiej zmiany. Jeżeli tej zgody nie uzyskają, wszelkie
postanowienia umowne, statuujące inny rodzaj odpowiedzialności niż
przewidziany dyspozycją art. 554 Kodeksu cywilnego są bezwzględnie
Jako przykład zobowiązań, związanych z prowadzeniem przedsię- nieważne z mocy art. 58 paragraf 1 Kodeksu cywilnego.
biorstwa można wymienić: długi związane z zakupem surowców, naj-
mem lokali i budynków, dowozem produktów, nakładami i wydatkami Zorganizowana część przedsiębiorstwa
koniecznymi i użytecznymi dla prawidłowej gospodarki, długi związane W ramach przedsiębiorstwa może zostać wydzielona tzw. zorgani-
z zarządzaniem i utrzymaniem majątku przedsiębiorstwa w należytym zowana część przedsiębiorstwa. W obecnym stanie prawnym funk-
stanie czy też związane z urządzeniem przedsiębiorstwa. Będą to cjonuje kilka definicji legalnych zorganizowanej części przedsiębiorstwa,
także pożyczki i kredyty, zaciągnięte przez przedsiębiorcę w celu zawartych w następujących ustawach: w ustawie z dnia 13 lipca 1990
modernizacji lub powiększenia prowadzonego przedsiębiorstwa. r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz. U. 1990, nr 51
Ponadto, z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że do zobowią- poz. 298 ze zm.), w ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od
zań, związanych z prowadzonym przedsiębiorstwem, zalicza się także towarów i usług (Dz. U. 2004, nr 54 poz. 535 ze zm.) w ustawie z
zobowiązania przedsiębiorcy z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia dnia 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym (Dz. Dz. U. 2004 r.
(uchwała Sądu Najwyższego z dnia 30 sierpnia 1977r. III CZP 65/77, Nr 29 poz. 257 ze zm.).
OSP z 1978, nr 11, poz. 197), czynów niedozwolonych (wyroku Sądu Na podstawie powyższych ustaw można wskazać, że zorganizowana
Najwyższego z dnia 25 stycznia 1983r, IV CR 530/82, OSN 1983, nr część przedsiębiorstwa jest to wyodrębniona jednostka wewnętrzna
9, poz. 139), czy też z tytułu zwiększonego ryzyka (odpowiedzialność w ramach przedsiębiorstwa, charakteryzująca się samodzielnością
deliktowa na zasadzie ryzyka, związana z ruchem przedsiębiorstwa organizacyjną i finansową, tak, że mogła by stanowić odrębne i nie-
– art. 435 Kodeksu cywilnego). zależne przedsiębiorstwo. Jako klasyczne przykłady zorganizowanej
części przedsiębiorstwa podaje się: zakład, filię lub oddział.
Model odpowiedzialności Jako, że zorganizowana część przedsiębiorstwa odznacza się takimi
Zgodnie z art. 554 Kodeksu cywilnego, w momencie sprzedaży cechami jak samo przedsiębiorstwo i w związku z tym może stanowić
przedsiębiorstwa, długi związane z jego prowadzeniem, pozostają samodzielne przedsiębiorstwo, to w przypadku jej sprzedaży, znajduje
przy sprzedawcy, przy czym jednak za ich spłatę współodpowiedzial- również zastosowanie art. 554 Kodeksu cywilnego. Oznacza to, że
nym staje się także kupujący. Taka konstrukcja zakłada, że w wyniku nabywca zorganizowanej części przedsiębiorstwa odpowiada solidar-
jednego zdarzenia prawnego, a więc sprzedaży przedsiębiorstwa, nie wraz z jej zbywcą za zobowiązania, związane z jej prowadzeniem.
odpowiedzialnymi za wszystkie długi, związane z prowadzeniem Aktualność zachowują wszystkie ograniczenia odpowiedzialności na-
przedsiębiorstwa, stają się równocześnie zbywca i nabywca przed- bywcy, o których mowa w omawianym przepisie.
siębiorca.

c o r p u s l e x
prawo handlowe
Problemy praktyczne mogłaby odstraszyć potencjalnych nabywców przedsiębiorstwa.

Tak ukształtowana odpowiedzialność sprzedawcy i kupującego
może wydawać instytucją transparentną i łatwą do zastosowania Podsumowanie
w praktyce. Ustawodawca, wprowadzając art. 554 Kodeksu cywilnego,
dążył bowiem do ustanowienia jednego ogólnego reżimu odpowie- Z pewnością dobrze się stało, że ustawodawca zdecydował się na
dzialność stron transakcji zbycia przedsiębiorstwa. Tymczasem jednak, wprowadzenie do Kodeksu cywilnego odrębnej regulacji dotyczącej
jak wykazała praktyka obrotu, stosowanie powyższych przepisów jest przedsiębiorstwa, albowiem w systemie gospodarki rynkowej jest
zadaniem nader skomplikowanym i rodzącym liczne wątpliwości. ono podstawową jednostką obrotu. Stworzona regulacja odznacza
Zródłem owych trudności jest to, że ukształtowanie odpowiedzial- się sporymi niedogodnościami.
ności na zasadzie kumulatywnego przystąpienia do długu stanowi Po pierwsze można jej zarzucić, ze jest zbyt ogólna, gdyż nie
daleko idący wyjątek na tle przepisów prawa cywilnego dotyczących uwzględnia specyfiki poszczególnych postaci przedsiębiorstwa,
zasad odpowiedzialności. stanowiąc o takim samym reżimie odpowiedzialności zarówno dla
Po pierwsze art. 554 Kodeksu cywilnego zakłada ograniczenie kwoto- jednoosobowej działalności gospodarczej osoby fizycznej jak również
we odpowiedzialności nabywcy do wartości przedsiębiorstwa. Przepis dla spółki akcyjnej, będącej tworem znacznie bardziej złożonym.
doprecyzowuje, że wartość przedsiębiorstwa jest ustalana według Po drugie wątpliwości budzi także umiejscowienie przepisów. Usta-
stanu z chwili sprzedaży, a według cen z chwili zaspokojenia wierzy- wodawca, zamieszczając je w księdze pierwszej Kodeksu cywilnego,
cieli. Jednak taka redakcja przepisu nie bierze pod uwagę zjawiska miał z pewnością na celu dbałość o spójność przepisów kodeksowych.
inflacji i związanej z nią możliwości dynamicznego wzrostu cen. Ma Przedsiębiorstwo jako przedmiot stosunków cywilnoprawnych zostało
to szczególnie duże znaczenie w momencie, gdy przedsiębiorstwo bowiem uregulowane obok rzeczy, które są również przedmiotami
ma wielu wierzycieli, przez co proces ich zaspokajania jest wydłużony tych stosunków. Ponadto, w umiejscowieniu przepisów o przedsię-
w czasie. Wówczas to zakres odpowiedzialności nabywcy może ulegać biorstwie w części ogólnej Kodeksu cywilnego można dopatrywać
nadmiernemu rozszerzeniu przy zaspokajaniu każdego następnego się chęci pewnej generalizacji zasad odpowiedzialności – wspólnej
wierzyciela. dla wszystkich rodzajów zbycia przedsiębiorstwa.
Zasadnym byłoby więc, aby w takim przypadku między nabywcą Pomimo powyższego, taka regulacja zasad odpowiedzialności przy
a wszystkimi wierzycielami przedsiębiorstwa została podpisana zbyciu przedsiębiorstwa nie zdała egzaminu praktycznego i nastręcza
umowa, ustalająca na określoną datę wysokość odpowiedzialności wciąż duże trudności przedsiębiorcom. W związku z tym wydaje się,
nabywcy i wskazująca kolejność spłat poszczególnych wierzycieli. że koniecznym jest, aby ustawodawca zdecydował się na wycofanie
W praktyce jest to jednak bardzo trudne, gdyż z punktu widzenia inte- art. 551-554 z Kodeksu cywilnego i na przeniesienie ich do oddzielnej
resów wierzycieli, zwłaszcza tych zaspokajanych w dalszej kolejności, ustawy, która została by opatrzona stosownymi przepisami rozpo-
podpisanie takiej umowy jest całkowicie nieuzasadnione, a nabywca rządzającymi.
nie ma żadnych instrumentów prawnych, za pomocą których mógłby Przepisy te powinny regulować wiele praktycznych kwestii takich jak
niejako „zmusić” wierzycieli do zawarcia takiej umowy. choćby sposób wyceny przedsiębiorstwa czy też sposób zaspokajania
Po drugie, duże trudności rodzi również sposób, w jaki ma być wierzycieli przez nabywcę. Ustawodawca powinien również rozwią-
dokonana wycena przedsiębiorstwa, ustalająca jego wartość w chwili zać problem licznych wyjątków od ustalonego w art. 554 Kodeksu
sprzedaży. Ustawodawca nie przewidział bowiem żadnych przepisów cywilnego sposobu ponoszenia odpowiedzialności – np. powinno
wykonawczych w tej materii. Powstają więc liczne wątpliwości, co zostać wyraźnie wskazane, czy w przypadku uczynienia przedsię-
można zaliczyć do aktywów przedsiębiorstwa – czy oprócz skład- biorstwa przedmiotem zapisu testamentowego, odpowiedzialność na
ników materialnych, przedstawiających realną wartość pieniężną, zasadach kumulatywnego przystąpienia do długu wchodzi w grę. To
aktywami są także renoma i pozycja przedsiębiorstwa na rynku oraz z pewnością poprawiło by użyteczność tych przepisów w praktyce
związana z nimi klientela. Są to wartości, którym trudno jest nadać oraz zwiększyło pewność i bezpieczeństwo obrotu prawnego.
wymiar ekonomiczny i z tego względu nie jest pewne, czy należy je
uwzględniać przy wycenie przedsiębiorstwa. Jeżeli zaś stanąć by na
stanowisku, że należy je zaliczać jako aktywa, to niełatwo jest z kolei
wskazać, o jaką konkretnie sumę pieniężną podwyższają one wartość
przedsiębiorstwa.
Po trzecie, kolejnym praktycznym problemem, którego nie roz-
wiązują przepisy o odpowiedzialności za długi przedsiębiorstwa, jest
sytuacja, w której przedsiębiorstwo podlega wielokrotnej sprzedaży,
a zobowiązania, zaciągnięte jeszcze przez pierwszego sprzedającego,
nie zostały spełnione ani przez niego ani przez następnych kupują-
cych. Wówczas to staje się aktualnym problem, za które zobowiązania
odpowiadają kolejni nabywcy – czy tylko za zobowiązania swojego
poprzednika czy również za zobowiązania pierwotnego zbywcy. Pro-
blem ten podejmowany był w doktrynie oraz w orzecznictwie Sądu
Najwyższego, ale nie zostało wypracowane jednolite stanowisko.
Wydaje się, że orzecznictwo przychyla się raczej do poglądu zgodnie,
z którym art. 554 Kodeksu cywilnego nie ogranicza kręgu osób, które
ponoszą odpowiedzialność na zasadach w nim określonych, a więc
w przypadku tzw. łańcuszkowej sprzedaży przedsiębiorstwa, za długi sylwia.maksimiuk@tomczak.pl
pierwszego zbywcy, odpowiadają także kolejni nabywcy. Orzeczenie Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji
to zostało poddane krytyce, albowiem z praktycznego punktu widze- Uniwersytetu Warszawskiego Anno Domini 2010,
nia zastosowanie powyższej dyrektywy, spowodowałoby, że zakres Odbyła praktyki w kancelarii w czerwcu bieżącego
odpowiedzialności kolejnych nabywców przedsiębiorstwa byłby trud- roku. Niedawno obroniona przez nią praca magisterska
ny do ustalenia. To zaś z kolei rodziłoby niepewność obrotu, która poświęcona była problematyce zbycia przedsiębiorstwa

c o r p u s l e x
prawo handlowe
Ewelina Pichet
Głos z akcji zajętych
M
su, zasięgania informacji o spółce, zaskarżania uchwał wspólników,
ożliwość zabezpieczenia roszczeń pienięż- prowadzenia spraw spółki osobowej itp.) bez jednoczesnego prze-
niesienia wszystkich uprawnień spółkowych. Innymi słowy zakaz ten
nych poprzez zajęcie akcji w spółce akcyjnej stanowi ograniczenie autonomii woli stron i swobody rozporządzania
uprawnieniami organizacyjnymi co jest podyktowane właściwościami
lub udziałów w spółce z ograniczoną odpowie- stosunku spółkowego.
Przeważająca część przedstawicieli doktryny akceptuje ten pogląd
dzialnością., czy też możliwość przeprowadzenia i opowiada się za zachowaniem ścisłego związku pomiędzy uprawnie-
niami korporacyjnymi i obligacyjnymi zakazując ich rozdzielania.
egzekucji z akcji lub udziałów obejmuje problem
Zajęcie praw z akcji
wykonywania prawa głosu z zajętych akcji, który do Jednocześnie praktyką jest zabezpieczenie roszczenia przez zajęcie
praw z akcji. Zajęcie praw z akcji ma charakter zabezpieczenia konser-
tej pory nie został jednoznacznie rozstrzygnięty ani wacyjnego - wyjaśniamy, że zabezpieczenia konserwacyjne polegają
na zabezpieczeniu wykonania orzeczenia już wydanego lub które ma
przez doktrynę ani przez orzecznictwo. zostać wydane w przyszłości.
Objęcie zabezpieczenim konserwacyjnym praw z akcji implikuje
wyłączenie dopuszczalności wykonywania przez dłużnika - akcjo-
Uprawnienia korporacyjne i obligacyjne nariusza jakichkolwiek praw z zajętych akcji, w tym prawa głosu na
inkorporowane w akcji zgromadzeniu akcjonariuszy.
Akcje to papiery wartościowe inkorporujące w sobie dwa rodzaje Jednak wspomniany powyżej zakaz wykonywania prawa głosu nie
praw – prawa majątkowe, jak np. prawo do udziału w zysku, prawo jest w doktrynie jednolicie akceptowany: część doktryny bowiem po-
poboru akcji nowej emisji oraz prawa korporacyjne – jak np. prawo piera przekazanie głosu z zajętej akcji wierzycielowi, przeciwny pogląd
do udziału w walnym zgromadzeniu i wykonywanie prawa głosu. zakłada natomiast, że prawo głosu nie przechodzi na wierzyciela.
Wyraźnie wskazuje się na nierozłączność tych praw – funkcjonują
one obok siebie, inkorporowane w akcji. Pierwsza kategoria praw Cała władza w ręce wierzyciela
obligacyjnych, określana jest także mianem praw majątkowych. Pierwszy pogląd popiera przekazanie prawa głosu z zajętej akcji
Co do praw korporacyjnych - doktryna nie jest już tak jednoznaczna. wierzycielowi i opowiada się za wyłączeniem możliwości korzystania
Wydaje się jednak, że należałoby przychylić się do poglądu stanowią- z prawa głosu przez akcjonariuszy. Wniosek taki nasuwa się po do-
cego, że prawa korporacyjne to pośrednio także prawa majątkowe. konaniu interpretacji art. 887 §1 Kodeksu postępowania cywilnego
Nie mają one na celu ochrony dóbr osobistych akcjonariusza, ale w związku art. 902 i 909 Kodeksu.
jego interesów majątkowych wynikających z uczestnictwa w spółce
akcyjnej i mają niejako charakter pomocniczy w stosunku do praw
Art. 887 §1. Z mocy samego zajęcia wierzyciel może
majątkowych.
wykonywać wszelkie prawa i roszczenia dłużnika. Na
W obliczu zajęcia akcji lub udziałów na zabezpieczenie roszczeń,
pojawia się pytanie: Co dzieje się z wykonywaniem prawa głosu żądanie wierzyciela komornik wydaje mu odpowied-
z zajętych akcji? Czy pozostaje ono uprawnieniem akcjonariusza, czy nie zaświadczenie.
też przechodzi na wierzyciela?
Zakaz rozszczepiania praw inkorporowanych w akcji Zgodnie z art. 902 Kodeksu, do skutków zajęcia stosuje się odpo-
Bezpośrednio z tym problemem związana jest zasada zakazu rozsz- wiednio 887 §1 Kodeksu, który stanowi, że z mocy samego zajęcia
czepiania uprawnień przysługujących akcjonariuszowi. Zasada ta nie wierzyciel może wykonywać wszelkie prawa i roszczenia dłużnika.
jest wyraźnie wyrażona w Kodeksie spółek handlowych - przyjmuje W związku z tym, wierzyciel nie powinien być pozbawiony możli-
się, że wynika ona wynika z natury stosunku spółki. Ideą tego zakazu wości korzystania z prawa głosu. Oznacza to, że łączna interpretacja
jest to, że prawa majątkowe o charakterze obligacyjnym i upraw- art. 887 §1 Kodeksu z art. 902 Kodeksu, umożliwia wierzycielowi
nienia organizacyjne wspólnika tworzą pewną funkcjonalną całość wykorzystywanie praw korporacyjnych, w tym prawa głosu.
tym samym zakaz rozszczepiania uprawnień spółkowych rozciąga Zajęcie akcji (udziałów) ma na celu zabezpieczenie roszczeń. War-
się na czynności prawne, które mają za przedmiot rozporządzenie tość akcji zależna jest od kondycji ekonomicznej spółki, zatem jeżeli
poszczególnymi uprawnieniami organizacyjnymi (np. prawem gło- pozostawimy w rękach akcjonariusza-dłużnika prawo wykonywania

c o r p u s l e x
prawo handlowe
głosu, istnieje obawa, iż będzie on miał wpływ na czynniki decydujące dzeniu osób nie będących wspólnikami.
o wartości akcji. Mogłoby dojść do sytuacji, w której akcjonariusz Dodatkowo przeciwnicy przeniesienia pełni praw udziałowych
głosuje za rozwiązaniami niekorzystnymi z punktu widzenia wierzy- na wierzyciela zwracają uwagę na to, że wspólnik, pomimo zajęcia
ciela. Tym bardziej więc należałoby pozostawić wierzycielowi prawo jego udziałów, nadal pozostaje wspólnikiem spółki i przysługują mu
głosu, by mógł on mieć wpływ i kontrolę nad wartością akcji, które z tego tytułu prawa – tyle że są one wykonywane przez wierzyciela.
podlegają zajęciu. Po stronie wierzyciela nie występuje także w związku z dokonaniem
Pogląd ten znajduje również poparcie w orzeczeniach niektórych zajęcia udziałów, uprawnienie do żądania zmiany wpisu w księdze
Sądów, które wskazują, że zajęcie akcji czy też udziałów w postę- udziałów czy Krajowym Rejestrze Sądowym, nie ulegają zmianie
powaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym prowadzi do nabycia stosunki osobowe w spółce.
przez wierzyciela wszystkich uprawnień wynikających z akcji czy też Innymi słowy przeciwnicy przechodzenia uprawnień korporacyjnych
udziału oraz nie jest możliwy rozdział tych uprawnień na korporacyjne na wierzyciela twierdzą, że prawa dłużnika pomimo, iż są wykonywa-
i majątkowe. ne przez wierzyciela na niego nie przechodzą. Powyższa teza nasuwa
oczywiste wątpliwości, bowiem jeśli uznajemy, że wierzyciel w isto-
Pogląd za ograniczeniem władzy wierzyciela cie uzyskuje prawo do wykonywania praw wspólnika, to nie wynika
Stanowisko odmienne, przedstawiane przez przeciwników prze- z tego żaden zakaz czy też ograniczenie w wykonywaniu przez niego
chodzenia uprawnień korporacyjnych na wierzyciela z zajętych akcji uprawnień korporacyjnych jak i ściśle majątkowych.
lub udziałów, jest często uzasadniane bardzo starym wyrokiem Sądu Kolejnym argumentem przeciwników jest sytuacja, w której wsz-
Najwyższego z 8 listopada 1935 roku (II C 1364/35), który uznał, że częte przez jednego wierzyciela postępowanie egzekucyjne może nie
przedmiotem egzekucji mogą być jedynie uprawnienia ściśle mająt- doprowadzić do jego zaspokojenia z tego powodu, że akcje mogą być
kowe związane z udziałem wspólnika. obciążone innym prawem ograniczonym na rzecz innego wierzyciela
Stanowisko to jest bardzo często przywoływane w orzeczeniach akcjonariusza. W takiej sytuacji, przyznanie praw korporacyjnych wie-
Sądów Rejonowych, które za Sądem Najwyższym wskazują, że przy- rzycielowi inicjującemu postępowanie egzekucyjne i ich realizacja nie
taczany art. 887 § 1 Kodeksu, odnosi się wyłącznie do wynagrodzenia prowadziłyby do zabezpieczenia jego interesu prawnego, a mogłoby
za pracę, a uprawnienie wierzyciela do wykonywania praw i roszczeń prowadzić do naruszenia interesu wierzyciela posiadającego prawo
przysługujących dłużnikowi, zgodnie z wykładnią celowościową, ma ograniczone na akcjach.
służyć jedynie w granicach umożliwiających całkowite zaspokoje-
nie wierzytelności. Natomiast zastosowanie art. 887 § 1 zgodnie Podsumowanie
z postulatami zwolenników łącznego przechodzenia na wierzyciela
praw majątkowych i korporacyjnych inkorporowanych w udziałach, Argumenty przedstawiane przez zwolenników jak i przeciwników
prowadziłoby do naruszenia stosunków kapitałowo – osobowych przekazania prawa głosu z zajętych akcji wierzycielowi, którego
spółki, poprzez dopuszczenie do wykonywania praw korporacyjnych roszczenie ma zostać zabezpieczone oraz nieliczne orzecznictwo
osób nie będących stroną stosunku korporacyjnego. Zdaniem Sądu, w tym zakresie nie ułatwiają jednoznacznego opowiedzenia się za
wystarczającym zabezpieczeniem jest pozbawienie dłużnika prawa którymś ze stanowisk.
do rozporządzania udziałami. Wydaje się jednak, że argumenty dotyczące zakazu rozszczepiania
Przeciwnicy przenoszenia uprawnień korporacyjnych wraz praw inkorporowanych w akcji oraz przede wszystkim wyłączenia
z zajętą akcją stoją na stanowisku, że art. 887 § 1 umożliwia dłużni- akcjonariusza-dłużnika od decydowania w sprawach spółki z uwagi
kowi podjęcie wszelkich działań procesowych i pozaprocesowych na niebezpieczeństwo działania dłużnika na niekorzyść wierzyciela,
skierowanych na dochodzenie należności, jednak nie ma podstaw przemawiają za przeniesieniem prawa głosu na rzecz wierzyciela. Na-
do tego, aby wierzyciel miał realizować uprawnienia przysługujące szym zdaniem priorytetowy charakter ma interes wierzyciela, który
akcjonariuszowi, nie mające charakteru majątkowego. Uczestnictwo nie powinien zostać zagrożony poprzez pozostawienie dłużnikowi
w walnym zgromadzeniu nie jest związane z dochodzeniem przez pewnych uprawnień, mogących negatywnie wpłynąć na możliwość
wierzyciela jego należności. zaspokojenia roszczeń wierzyciela.
Analizie poddawany jest także, w związku z powyższym, art. 9102 Nie mniej jednak wydaje się, że dychotomiczny podział na upraw-
§ 1 i § 2 Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie bowiem z art. nienia majątkowe i korporacyjne stanowi przeszkodę dla prawidło-
9102 § 1, wierzyciel może wykonywać wszelkie uprawnienia mająt- wego wykonywania zabezpieczenia polegającego na zajęciu akcji.
kowe dłużnika wynikające z zajętego prawa, które są niezbędne do Być może szczegółowa ustawa winna jednak uregulować kwestię na
zaspokojenia wierzyciela w drodze egzekucji, a ponadto może podej- czym ma polegać zabezpieczenie polegające na zajęciu praw z akcji
mować działania, które są niezbędne do zachowania prawa. Natomiast i w związku z tym, jak daleko może sięgać korzystanie z tych praw
zgodnie z § 2, jeżeli zachodzi potrzeba realizacji innych uprawnień przez wierzyciela, wraz z uregulowaniem kwestii szczegółowych,
wynikających z zajętego prawa niż wymienione w § 1, sąd na wniosek wynikających z przejściowego charakteru zabezpieczenia, wielości
dłużnika lub wierzyciela albo z urzędu ustanowi zarządcę. wierzycieli i innych kwestii, które zasygnalizowane zostały dotychczas
Przepisy te poddane zostały analizie przez Sąd Najwyższy, który na tle tego zagadnienia.
wypowiadał się w kwestii wykonywania przez wierzyciela prawa do
zaskarżania uchwał. Sąd uznał, że jeżeli dana uchwała mogłaby zagrozić
uprawnieniu wierzyciela do zaspokojenia się z udziałów, wierzyciel
może bronić się jedynie poprzez zaskarżenie takiej uchwały (w roz-
patrywanym przypadku sprawa dotyczyła uchwały o podwyższeniu
kapitału i utworzeniu nowych udziałów). Zgodnie ze zwolennikami ewelina.pichet@tomczak.pl
tego poglądu, wierzyciel może zatem wykonywać jedynie te tylko ukończyła w 2010 roku Wydział Prawa i Administracji
prawa z zajętego udziału. Nie jest więc dopuszczalne przekazanie Uniwersytetu Warszawskiego. Na przełomie czerwca
wszystkich uprawnień w ręce wierzyciela. Szczególnie w konstrukcji i lipca odbyła praktyki zawodowe w Kancelarii.
spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wskazuje się na wzajemne Po praktykach podjęła pracę w Kancelarii. Pracę
zaufanie wspólników i ich relacje w ramach spółki, które zostałyby magisterska napisała na temat adwokackiej spółki z
naruszone poprzez dopuszczenie np. do udziału w walnym zgroma- ograniczoną odpowiedzialnością w Niemczech.

C O R P U S l e x
Prawo HANDLOWE
Komentarze
Res in Commercio
Piąta część prezentowanego na łamach
Res in Commercio opracowania poświę-
conego spółce komandytowej obejmuję
większą część trzeciego rodziału książki,
poświęconego stosunkom wewnętrznym
wspólników. Wśród zagadnień omawia-
nych tym razem na plan pierwszy wysuwa
się kwestia zbycia (przeniesienia) całości
praw i obowiązków, umownie (i niezbyt
ściśle) nazywana sprzedażą udziałów
w spółce.
Kwestia dotycząca obrotu prawami i obo-
wiązkami w spółce jest jednym z najbardziej
charakterystycznych zagadnień prawnych
relacjonujących podstawowe dylematy
spółki komandytowej, będącej spółką
osobową i zarazem w praktyce rynkowej
konkurującej o miejsce podstawowego
wehikułu działalności gospodarczej z kla-
syczną spółką kapitałową, jaką jest spółka
z ograniczoną odpowiedzialnością.
W tej części naszego opracowania wyja-
śniamy między innymi, jak przygotować
się do exitu ze spółki komandytowej,
które kwestie należy uwzględniać przede
wszystkim w ramach zbywania całości praw
i obowiązków oraz jakie są z tym związane
ryzyka.
Tej też kwestii poświęcony jest szereg prak-
tycznych załączników, ilustrujących różne
czynności prawne dotyczące zbycia całości
praw i obowiązków.
Piąta część naszego opracowania zbiega
się w czasie z wydnia przez wydawnic-
two ODDK z Sopotu opracowania, które
w wersji książkowej nosi tytuł Spółka ko-
mandytowa. Wehikuł podatkowy i bezpie-
czeństwo.

C O R P U S l e x
Prawo HANDLOWE
Komentarze Res in Commercio
Spółka komandytowa.
Instrukcja obsługi
Część piąta.

C O R P U S l e x
Prawo HANDLOWE

Spółka komandytowa. Instrukcja obsługi Część piąta.
Rozdział Trzeci
Stosunki wewnętrzne
3.1. Prowadzenie spraw spółki 3.1.3 Decyzje w sprawie zmiany umowy spółki
3.1.1 Kwestie ogólne. Dyspozytywność przepisów 181 osobowym charakterem spółki komandytowej wiąże się
Kodeksu ogólna zasada jednomyślności wszystkich wspólników
przy jakichkolwiek zmianach postanowień umowy spółki.
177 Prowadzenie spraw spółki to pojęcie inne w przypadku Na szczęście wspólnicy mają możliwość uregulowania
spółek osobowych niż w przypadku spółek kapitałowych. tej kwestii inaczej, ale musi to być rozwiązanie wyraźnie
W spółkach osobowych, w tym w spółce komandytowej dopuszczone w umowie spółki.
kwestie związane z zarządzaniem spółką mają prawo być 182 Zmiany postanowień mogą dotyczyć ustalenia większości
przedmiotem bezpośredniego zainteresowania wszystkich głosów, na przykład wprowadzenie większości kwalifiko-
wspólników w analogicznym stopniu. Taki przynajmniej wanej lub zwykłej. Nie ma przeszkód, aby wprowadzić
jest ideowy model spółki osobowej. Nie ma tutaj owego także wymóg kworum. Przyjęcie podejmowania uchwał
formalnego muru oddzielającego własność od zarządzania, większością głosów oznacza, że może się ono odbyć się
choć powiedzieć należy, że spółka komandytowa, z uwagi bez zgody wspólnika, którego praw dotyczą. Tak może być
na ograniczenia dotyczące wpływu komandytariusza na w przypadku uchwały o zmianie wartości wkładu wspólni-
zarządzanie, jest już nieco bliższa teoretycznemu mode- ka itp. Oczywiście, niezadowolony wspólnik może żądać
lowi spółki kapitałowej, niż spółka jawna. rozwiązania spółki przez sąd (art. 63 par. 1 Kodeksu) lub
178 Przepisy Kodeksu w zakresie prowadzenia spraw spółki wystąpić z niej (art. 65 Kodeksu).
komandytowej stosuje się, o ile umowa spółki nie stanowi
inaczej. Wspólnicy mają w tym zakresie swobodę i mogą 3.1.4 Prawo prowadzenia spraw spółki przez komple-
uregulować kwestię prowadzenia spraw spółki inaczej niż mentariusza
wynika to z ustawy.
183 Zasadniczo prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki
3.1.2 Pojęcie prowadzenia spraw spółki przysługuje każdemu komplementariuszowi. Dopuszczal-
ne jest powierzenie prawa prowadzenia spraw spółki tylko
179 Kodeks Pod pojęciem prowadzenia spraw spółki należy niektórym komplementariuszom, wówczas pozostali są
rozumieć podejmowanie wszelkich decyzji związanych z wyłączeni od prowadzenia spraw spółki.
prowadzeniem przedsiębiorstwa przez spółkę komandy- 184 Komandytariuszowi nie przysługuje prawo prowadzenia
tową. Prowadzenie spraw spółki to czynności faktyczne i spraw spółki na mocy Kodeksu, może mu jednak zostać
prawne należące do stosunków wewnętrznych spółki. przyznane w umowie spółki. Inaczej zatem niż w przypad-
180 Prowadzenie spraw spółki to nie to samo, co jej repre- ku reprezentowania spółki w kwestiach dotyczących we-
zentowanie. Choć rozróżnienie owo jest oczywiste dla wnętrznego funkcjonowania spółki komandytariusz może
prawników, z językowego i praktycznego punktu widzenia korzystać z pełni uprawnień. Sytuacja taka bowiem nie
nie musi być ono równie oczywiste dla uczestników obro- narusza najistotniejszej idei konstrukcyjnej spółki komandy-
tu. To ostatnie oznacza, jak już o tym była mowa, prawo towej: chodzi o to, by komandytariusz, odpowiadający za
zaciągania zobowiązań w imieniu spółki. Zaś prowadzenie zobowiązania spółki w ograniczonym zakresie, nie zaciągał
spraw to realizowanie kompetencji do wewnątrz spółki, zobowiązań obciążających tego, kto jak komplementariusz
bez możliwości wchodzenia w relacje prawne z pod- odpowiada bez ograniczeń. Idea owa nie polega zaś na
miotami wobec spółki zewnętrznymi. W praktyce życia tym, by w spółce fizycznie był nieobecny lub też, aby nie
gospodarczego te dwie sfery zazwyczaj naprawdę bardzo pracował.
różnią się między sobą.

C O R P U S l e x
Prawo HANDLOWE

3.1.5 Sprawy nieprzekraczające zakresu zwykłych czynno- spółki.

ści spółki
3.1.8 Prowadzenie spraw - podsumowanie
185 Pojęcie spraw przekraczający i nieprzekraczający zakres
zwykłych czynności jest jedną z najistotniejszych klauzul 190 Komandytariusz może prowadzić sprawy spółki tylko
opisowych, jakie występują w przepisach prawa gospo- wtedy, gdy umowa spółki to dopuściła. Wtedy prowa-
darczego. Niejasność tej klauzuli, która w każdym przy- dzić sprawy spółki może legalnie każdy wspólnik, czy to
padku może być na nowo poddawna interpretacji, jest komplementariusz, czy komandytariusz, w zakresie spraw
tyleż słabością co i siłą przepisów prawa gospodarczego. należących do zwykłych spraw spółki. W normalnych wa-
Siłą jest wtedy, gdy sądy, lub, najlepiej, wszyscy uczestni- runkach do decyzji przekraczających zakres spraw zwy-
cy obrotu gospodarczego, wykazują wiedzę, dojrzałość i kłych potrzebna jest zgoda wszystkich wspólników. Chyba,
rozsądek, i potrafią wyjść poza własny interes. Słabością że mamy do czynienia z sytuacją nagłą.
klauzula taka staje się wówczas, gdy jest ona przedmio-
tem manipulacji. W polskim systemie stosowania prawa 3.2. Działalność konkurencyjna
gospodarczego, gdzie dojrzałości i rozsądku ciągle brakuje,
obroną dla klauzuli stało się zminimalizowanie wymogów 3.2.1 Działalność sprzeczna z interesami spółki
wyznaczających próg zwykłych czynności spółki. Strach
przed przekroczeniem granicy jest najczęściej podstawą 191 Wspólnik obowiązany jest powstrzymać się od wszelkiej
rozumienia i stosowanie tej klauzuli. Dobre i to, choć na działalności sprzecznej z interesami spółki (tzw. obowiązek
przyszłość należy liczyć na więcej. lojalności). Zakaz działalności sprzecznej z interesami spółki
186 Każdy komplementariusz może bez uprzedniej uchwały należy rozumieć szeroko, dotyczy on nie tylko działalności
wspólników prowadzić sprawy nieprzekraczające zwy- konkurencyjnej, ale także działalności niekonkurencyjnej,
kłych czynności spółki. Jeżeli jednak przy czynności zwykłej lecz prowadzonej w sposób sprzeczny z interesami spółki.
jest sprzeciw któregoś z pozostałych komplementariuszy Zakaz ten obejmuje również działalność zawodową czy
lub komandytariuszy dopuszczonych do prowadzenia społeczną, jeśli w znacznym stopniu utrudnia ona wspól-
spraw spółki, potrzebna jest uchwała tych wspólników, nikowi współdziałanie dla realizacji celów spółki.
chyba, że umowa spółki stanowi inaczej.
3.2.2 Pojęcie interesów konkurencyjnych
3.1.6 Sprawy przekraczające zakres zwykłych czynności
spółki 192 Wśród interesów konkurencyjnych Kodeks wymienia w
szczególności uczestniczenie w spółce konkurencyjnej jako
187 Do dokonania czynności przekraczających zakres zwy- wspólnik spółki cywilnej, spółki jawnej, partner, komple-
kłych czynności spółki potrzebna jest zgoda wszystkich mentariusz lub członek organu spółki. Powyższy katalog
wspólników, w tym komplementariuszy wyłączonych ma charakter przykładowy, a działalność konkurencyjna
od prowadzenia spraw spółki i komandytariuszy, którzy wspólnika może przejawiać się również w inny sposób.
nie mają prawa prowadzenia spraw spółki. Jednakże w W tym zakresie stosowanie prawa w Polsce odchodzi
umowie spółki komandytowej może zostać wyłączony od formalistycznej sztywności lat dziewięćdziesiątych,
wymóg zgody komandytariusza, wówczas sprawy prze- wskutek czego prowadzenie działalności konkurencyjnej
kraczające zakres zwykłych czynności spółki będą należały oceniane jest w coraz większym stopniu z praktycznego
do wyłącznej kompetencji komplementariuszy punktu widzenia, a nie jedynie, czy też głównie przez
188 Podczas głosowania nad uchwałą każdy wspólnik ma pryzmat zapisów dotyczących zakresu przedmiotowego
jeden głos bez względu na wartość wniesionego wkładu, działalności przedsiębiorstwa spółki.
chyba że umowa spółki stanowi inaczej. W rzeczywisto- 193 Zakaz zajmowania się przez wspólnika interesami konku-
ści sposób podejmowania decyzji wspólniczych w spółce rencyjnymi może zostać uchylony albo ograniczony przez
osobowej można ukształtować w sposób analogiczny pozostałych wspólników w sposób wyraźny, na przykład w
do tego, który znany jest ze spółek kapitałowych. Tym umowie spółki lub w późniejszej uchwale, albo w sposób
bardziej, że wzorzec ten jest rozpowszechniony. domniemany: przykładowo wspólnicy mając wiedzę o
działalności konkurencyjnej wspólnika, tolerują ją.
3.1.7 Czynności nagłe
3.2.3 Roszczenia wspólników z tytułu naruszenia zakazu
189 Czynność nagłą, której zaniechanie naraża spółkę na nie- konkurencji
powetowane straty, może podjąć każdy wspólnik, nawet
jeżeli czynność ta przekracza zakres zwykłych spraw spółki. 194 Każdy wspólnik może żądać wydania spółce korzyści,
Krąg uprawnionych wspólników jest tu ograniczony do jakie osiągnął wspólnik naruszający zakaz konkurencji
wspólników posiadających prawo prowadzenia spraw lub naprawienia szkody wyrządzonej spółce. Legitymację

C O R P U S l e x
Prawo HANDLOWE

procesową posiada zatem każdy wspólnik, z pozwem dzenia spraw spółki ani jej reprezentacji, jeśli umowa
może wystąpić również grupa wspólników. Powodem spółki tak stanowi.
w procesie mogą być więc wspólnicy, ale żądanie pozwu
dotyczyć musi zasądzenia zwrotu korzyści lub naprawienia 3.3. Prawo kontroli komandytariusza
szkody na rzecz spółki, a nie wspólników. Choć z art. 57
Kodeksu nie wynika legitymacja procesowa samej spółki, 3.3.1 Ustawowe prawo kontroli
to mając na uwadze art. 8 Kodeksu nie budzi wątpliwości,
że z pozwem może wystąpić również sama spółka, a 199 Prawo kontroli komandytariusza przysługujące mu na
także wspólnicy i spółka. Ów przepis art. 8 przesądza o mocy Kodeksu obejmuje prawo żądania wydania odpisu
tym, że spółka może pozywać i być pozywana, co dotyczy sprawozdania finansowego za rok obrotowy oraz prawo
wszystkich spraw związanych z tejże spółki działalnością. przeglądania ksiąg i dokumentów celem sprawdzenia jego
195 Naruszenie zakazu konkurencji może mieć również da- rzetelności. Rozwiązanie to służy zapewnieniu większej
lej idące skutki, poza wymienionymi powyżej, w postaci równowagi pomiędzy wspólnikami, skoro przecież spółką
żądania rozwiązania spółki przez sąd bądź żądania przez zarządza komplementariusz. Z tej samej przyczyny przepi-
pozostałych wspólników wyłączenia ze spółki wspólnika sy nie mówią nic o kontroli ze strony komplementariusza,
naruszającego zakaz konkurencji. bo komplementariusz nie ma potrzeby nikogo kontrolo-
wać.
3.2.4 Przedawnienie roszczeń 200 Koszt sporządzenia odpisu sprawozdania finansowego po-
nosi spółka. Przeglądanie ksiąg i dokumentów ma na celu
196 Roszczenia o wydanie spółce korzyści, jakie osiągnął jedynie sprawdzenie rzetelności sprawozdania finansowe-
wspólnik naruszający zakaz konkurencji lub naprawienia go. Natomiast pojęcie przeglądania ksiąg i dokumentów
szkody wyrządzonej spółce przedawniają się z upływem należy rozumieć nie tylko dosłownie, ale również jako
sześciu miesięcy od chwili, gdy o naruszeniu zakazu konku- sporządzanie odpisów i wypisów, własnoręcznie lub za
rencji dowiedział się ostatni z pozostałych wspólników, nie pośrednictwem spółki, z tym że w tym wypadku odpłat-
później jednak niż z upływem trzech lat od dnia naruszenia nie.
zakazu konkurencji przez wspólnika.
3.3.2 Umowne prawo kontroli
3.2.5 Wyłączenie w odniesieniu do komandytariusza
nieposiadającego prawa prowadzenia spraw spółki 201 Ustawowe prawo kontroli może zostać rozszerzone
na mocy umowy. Nie jest możliwe tylko ograniczenie
197 Wymagań co do obowiązku lojalności oraz zakazu konku- prawa kontroli komandytariusza wynikającego z Kodeksu.
rencji, jak również przepisów o sankcjach za naruszenie Umowne prawo kontroli w szczególności, może obej-
tych obowiązków nie stosuje się co zasady wobec ko- mować przeglądanie ksiąg i dokumentów w celu spraw-
mandytariusza nieposiadającego prawa do prowadzenia dzenia prawidłowości funkcjonowania spółki, a nie tylko
spraw spółki lub jej reprezentowania, chyba ze umowa rzetelności sprawozdania finansowego. Możliwe jest także
spółki stanowi inaczej. Natomiast na mocy umowy spółki rozszerzenie prawa kontroli poprzez wskazanie niektó-
obowiązkami lojalności i zakazu konkurencji może być rych czynności dodatkowych, których może dokonywać
również objęty komandytariusz, który nie ma prawa komandytariusz. Uprawnienia kontrolne poszczególnych
prowadzenia spraw spółki ani jej reprezentacji. Jest to komandytariuszy mogą zostać zróżnicowane w umowie
skutkiem wyraźnego przepisu art. 121 par. 3 Kodeksu. spółki, przykładowo w zależności od wysokości sumy ko-
Przepis jest o tyle dziwny, że reprezentowanie spółki przez mandytowej. Nigdy jednak nie jest możliwe ograniczenie
komandytariusza potraktowane jest tu jako względnie stan- ustawowego prawa kontroli komandytariusza.
dardowe rozwiązanie, choć skądinąd wiadomo, że kon-
strukcyjnie jest to zupełny wyjątek. Jak to już omówiono 3.3.3 Umożliwienie kontroli komandytariuszowi przez sąd
poprzednio komandytariusz może reprezentować spółkę rejestrowy
wyłącznie jako pełnomocnik lub prokurent, podlegając w
tym zakresie unikalnym restrykcjom i ograniczeniom. 202 Z ważnych powodów, na wniosek komandytariusza, sąd
198 Reasumując obowiązek powstrzymania się od wszelkiej rejestrowy może zarządzić w każdym czasie udostępnie-
działalności sprzecznej z interesami spółki oraz zakaz zaj- nie komandytariuszowi sprawozdania finansowego lub
mowania się interesami konkurencyjnymi wobec spółki, złożenie innych wyjaśnień oraz może dopuścić koman-
w braku zgody wspólników, obejmuje: dytariusza do przejrzenia ksiąg i dokumentów spółki.
(1) każdego komplementariusza, 203 Występując do sądu z żądaniem komandytariusz zobowią-
(2) komandytariusza, jeżeli ma prawo prowadzenia spraw zany jest wskazać o udostępnienie jakich dokumentów i
spółki lub jej reprezentowania, informacji, czy też o złożenie, jakich wyjaśnień występuje.
(3) komandytariusza nieposiadającego prawa prowa- Ponadto komandytariusz powinien wskazać ważne po-
22 | RES IN COMMERCIO | MAJ 2010

C O R P U S l e x
Prawo HANDLOWE

wody, dla których występuje z żądaniem. Przykładowymi pełnie oczywistego. Od strony konstrukcji kodeksowej
przyczynami zarządzenia przez sąd umożliwienia kontroli tak jednak nie jest, a zbycie praw i obowiązków jest nieco
komandytariuszowi mogą być przyczyny leżące po stronie usztucznionym wyjątkiem, koncesją na rzecz reguł obrotu
komplementariusza, takie jak długotrwałe nieprowadze- gospodarczego. Gdyby przyjrzeć się tej kwestii od strony
nie interesów spółki, brak dbałości w prowadzeniu tych czysto teoretycznej, zbycie praw i obowiązków mogłoby
interesów, a także przyczyny leżące po stronie spółki np. być stanowczo zakwestionowane z punktu widzenia bez-
groźba niewypłacalności spółki, wszczęcie postępowania pieczeństwa wierzycieli, którzy przecież w miejsce lepsze-
karnoskarbowego przeciwko spółce oraz naruszenie go dłużnika mogą otrzymać bez swojej zgody gorszego,
zasady równego traktowania komandytariuszy przeja- w następstwie owego przeniesienia praw i obowiązków.
wiające się w udzieleniu stosownych informacji jednemu A przecież zawierali ze spółką umowę wtedy, gdy był w
komandytariuszowi, a odmówienie innemu. Ocena, czy niej ów lepszy dłużnik, który miał ewentualnie ponosić
zachodzą ważne powody należy do sądu i jest zależna od odpowiedzialność za długi spółki. Stąd też szczególna re-
okoliczności konkretnego przypadku. gulacja odpowiedzialności wobec wierzycieli, omawiana
204 Sądem właściwym w sprawie umożliwienia kontroli przez dalej, która czyni solidarnie odpowiedzialnymi zarówno
komandytariusza jest sąd rejestrowy, w którego okręgu dotychczasowego jak i nowego wspólnika.
spółka ma swoją siedzibę. 208 ZW rzeczywistości prawno-gospodarczej uzależnienie
zbycia praw i obowiązku od zgody wszystkich wspólni-
3.4. Zbycie praw i obowiązków ków należy do rozwiązań standardowych.
3.4.1 Dopuszczalność zbycia ogółów praw i obowiązków 3.4.2 Forma umowy

przez wspólników
209 Przeniesienie ogółu praw i obowiązków dokonywane jest
205 Przeniesienie ogółu praw i obowiązków komplementa- na podstawie umowy zawartej w zwykłej formie pisemnej,
riusza lub komandytariusza jest możliwe jedynie wtedy, nawet wówczas, gdy spółka posiada nieruchomość lub
gdy zezwala na to umowa spółki. Może się ono odbyć użytkowanie wieczyste. Jest to rozwiązanie trochę może
pod dowolnym tytułem dotyczącym zbycia, tj. na przykład nienaturalne, ale takie są przepisy.
poprzez sprzedaż, zamianę lub darowiznę.
206 Choć nie przejawiamy tu nadmiernego zamiłowania do 3.4.3 Ograniczenia zbywalności praw
teoretycznych rozważań, w tym miejscu warto zrobić
wyjątek. W literaturze przedmiotu przedstawiono pogląd 210 Jeśli stosownie do umowy spółki zbycie praw i obowiąz-
zgodnie z którym, przeniesienie praw i obowiązków w ków jest dopuszczalne, do jego skuteczności, zgodnie z
spółce osobowej jest rozwiązaniem stworzonym ponie- art. 10 par. 2 Kodeksu potrzebna jest dodatkowo pisemna
kąd wbrew naturze tej spółki. Jest to oczywiście prawda, zgoda wszystkich pozostałych wspólników – komplemen-
bo spółka osobowa miała w założeniu spajać wspólników tariuszy i komandytariuszy, chyba, że umowa spółki stano-
właśnie więzią osobistą, wykluczając traktowanie praw i wi inaczej. Umowa spółki może więc regulować kwestię
obowiązków w spółce w takim sam sposób, w jakim zgody wspólników odmiennie, przykładowo znosząc obo-
traktuje się udział w spółce kapitałowej. Jednak bez takiej wiązek jej uzyskania, wprowadzając określony termin na
konstrukcji, w dzisiejszych czasach żyć się nie da. Co jej wyrażenie, czy też przewidując obowiązek uzyskania
najwyżej warto wiedzieć i rozumieć, skąd wynika pewna zgody jedynie określonej części lub imiennie wskazanych
sztuczność takiej transakcji. Dlatego też regułą jest to, że wspólników.
przenieść praw i obowiązków nie można, zaś dopusz- 211 Wspólnicy mogą w umowie określić, że zgoda na zbycie
czalność takiej transakcji – jest wyjątkiem wymagającym udziału może być wyrażona przez wspólników w okre-
świadomej decyzji wspólników. ślonym czasie po czynności zbycia, przed czynnością
207 Niemniej jednak nie raz już bywało tak, że wspólnicy zbycia, w trakcie tej czynności, lub przewidzieć wymóg
spółek osobowych dziwili się wielce, gdy okazywało się, uzgodnienia osoby nowego wspólnika. W takim przypad-
że ich „udziału” nie można od tak po prostu sprzedać, ku niewyrażenie zgody w określonym w umowie terminie
skoro umowa tego nie przewidziała. Jest to zatem jedna nie powoduje nieważności czynności zbycia, ale jedynie
z tych modyfikacji, o możliwości wprowadzenia której jej bezskuteczność zawieszoną. Zgoda wywołuje skutki
wspólnicy powinni pamiętać. Percepcja rynkowa spółek prawne z chwilą wyrażenia aprobaty przez ostatniego ze
osobowych, a zwłaszcza takich, które powołane zostały wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki.
głównie dla optymalizacji podatkowej, wykreowana Ponadto mogą przewidzieć dodatkowe wymogi co do
została przez pryzmat dobrze znanych na rynku reguł formy stanowiąc na przykład, że owo przeniesienie wy-
dotyczących spółek kapitałowych, w tym zwłaszcza maga formy z podpisami notarialnie poświadczonymi, a
spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Prawo zbycia w końcu też mogą te warunki złagodzić, nawet całkowicie
udziału postrzegane jest w związku z tym, jako coś zu- znosząc wymóg uzyskania stosowej zgody.
RES IN COMMERCIO | MAJ 2010 | 23

C O R P U S l e x
Prawo HANDLOWE

212 Umowa spółki może przewidywać ponadto inne ogra- spółką osobową oraz podmiotami nabywającymi wspól-
niczenia możliwości zbycia praw i obowiązków przez nie, a nie każdym z osobna. Współuprawnieni wykonują
wspólników, z których największe znaczenie mogą mieć swoje prawa po spełnieniu warunków z art. 10 par. 1-3
ograniczenia dotyczące osoby nabywcy. Przykładowo Kodeksu przez wspólnego przedstawiciela.
należą do nich: określenie kryteriów, które powinien 218 Możliwe jest natomiast przeniesienie kilku kompleksów
spełniać nabywca, jak wiek, wykształcenie, doświadczenie praw i obowiązków przysługujących kilku wspólnikom
zawodowe czy też wyraźne wykluczenie osób posiada- na jeden podmiot posiadający status wspólnika w spółce
jących wskazane w umowie cechy z kręgu nabywców. lub też na osobę trzecią. Nabyte w ten sposób zespoły
Takie uregulowania służą ochronie składu osobowego praw i obowiązków z chwilą skutecznego przeniesienia
wspólników, w szczególności w sytuacji, gdy o doborze zlewają się prawnie w jeden niepodzielny (nierozłączny,
wspólników przy zawiązywaniu spółki decydowały ich nierozszczepialny) kompleks praw i obowiązków, który
szczególne umiejętności. może być przeniesiony na inny podmiot jedynie na pod-
stawie art. 10 par. 1-3 Kodeksu, a zatem zgodnie z zasadą
3.4.4 Zakres praw i obowiązków podlegających zbyciu nierozszczepialności. Powtórne wydzielenie z ogółu praw
oraz obowiązków istniejących przed przeniesieniem kom-
213 Zbywając ogół praw i obowiązków, wspólnik zbywa pleksów praw oraz obowiązków i przeniesienie ich na kilka
wszystkie te uprawnienia, zarówno majątkowe jak i odrębnych podmiotów jest niedopuszczalne.
korporacyjne, oraz obowiązki, które przysługują mu w
momencie zbycia. Zbyciu podlegają prawa i obowiązki 3.4.5 Zbycie praw i obowiązków przez komandytariusza
wynikające z Kodeksu, jak również te ustanowione w
umowie spółki. Nabywca wstępuje więc na miejsce do- 219 Art. 122 Kodeksu przewiduje pewną odmienność dotyczą-
tychczasowego wspólnika. Z tego powodu zbycie ogółu cą sytuacji, gdy zbycie dokonywane jest przez komandy-
praw i obowiązków przez wspólnika określa się także tariusza. Jeśli komandytariuszowi na mocy umowy spółki
zbyciem członkowstwa. Choć, w rzeczywistości nie o przyznane zostało prawo prowadzenia jej spraw, to sto-
członkostwo, tylko o majątek tutaj chodzi. sownie do tego przepisu nie przechodzi ono na nabywcę
214 W odróżnieniu od instytucji przystąpienia do spółki lub wy- ogółu praw i obowiązków. Umowa spółki może jednak
stąpienia ze spółki, które prowadząc do podobnych zmian regulować tę kwestię odmiennie, przewidując przejście i
podmiotowych w spółce wymagają zmiany umowy spółki, tego prawa. Jeśli jednak brak takiego unormowania, na-
przeniesienie ogółu praw i obowiązków na podstawie art. bywcy ogółu praw i obowiązków komandytariusza prawo
10 Kodeksu następuje bez modyfikacji umowy spółki do prowadzenia spraw spółki może zostać przyznane je-
215 Ogół praw i obowiązków wspólnika handlowej spółki dynie w drodze zmiany umowy spółki.
osobowej może być nierozłącznie (niepodzielnie) przed- 220 Na nabywcę nie przechodzi także uprawnienie komandy-
miotem wspólnego nabycia przez kilka podmiotów prawa tariusza do reprezentowania spółki jako jej pełnomocnik
to jest osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organi- lub prokurent, gdyż jest ono uprawnieniem osobistym,
zacyjne niemające osobowości prawnej, którym ustawa ściśle związanym z jego osobą. Nowy komandytariusz
przyznaje zdolność prawną, zarówno wspólników, jak i może oczywiście zostać ustanowiony pełnomocnikiem
osoby trzecie. Z przyjętej w art. 10 par. 1 Kodeksu zasady lub prokurentem przez komplementariuszy.
nierozszczepialności ogółu praw i obowiązków wynika,
że niedopuszczalne jest wydzielenie w ramach praw 3.4.6 Odpowiedzialność za zobowiązania w przypadku
oraz obowiązków jednego wspólnika dwóch lub więcej zbycia praw i obowiązków
kompleksów praw oraz obowiązków i przeniesienie ich
odrębnie na kilka podmiotów. Ogół zawsze przysługuje 221 W celu przeciwdziałania uchylaniu się od odpowiedzial-
niepodzielnie wspólnym nabywcom (wspólnikom przy- ności za zobowiązania występującego wspólnika zgod-
stępującym). nie z art. 10 par. 3 Kodeksu występujący i przystępujący
216 W przypadku przeniesienia ogółu praw i obowiązków w wspólnik odpowiadają solidarnie. Odpowiedzialność ta
spółce osobowej na małżonków pozostających w ustroju jest szeroka, łączy bowiem w sobie dwa rodzaje odpo-
wspólności ustawowej lub działających łącznie wspólników wiedzialności: tę związaną z uczestnictwem w spółce i z
spółki cywilnej dochodzi do nabycia praw i obowiązków konkretnym występującym wspólnikiem oraz tę związaną
na wspólność łączną. z innymi zobowiązaniami spółki niewiążącymi się z osobą
217 Ogół praw i obowiązków wspólnika może być także tegoż wspólnika i jego stosunkiem do spółki.
przedmiotem nabycia na wspólność w częściach ułam- 222 Jest to odpowiedzialność osobista, nieograniczona, gdy
kowych, co jest następstwem w szczególności spadko- chodzi o zobowiązania spółki, a ograniczona do wyso-
brania (dziedziczenia), sprzedaży lub darowizny. Wspólni kości zobowiązań „przypadających” na występującego
nabywcy uzyskują status wspólnika łącznego, a stosunek wspólnika lub bezpośrednio go obciążających, solidarna
członkostwa nawiązuje się w takim przypadku między w odniesieniu do występującego i przystępującego oraz

C O R P U S l e x
Prawo HANDLOWE

subsydiarna. Oczywiście, gdy mówimy o odpowiedzialności Załączniki

nieograniczonej, nie zapominamy o ograniczeniach wyni-
kających z wysokości sumy komandytowej w przypadku
komandytariusza.
Za��cznik Numer Osiemna�cie – Umowa zbycia ogó�u praw i obowi�zków wspólnika
3.4.7 Zbycie praw i obowiązków komplementariusza a UMOWA ZBYCIA OGÓ�U PRAW I OBOWI�ZKÓW WSPÓLNIKA
firma spółki Zawarta w Warszawie, dnia 17 pa�dziernika 2009 roku pomi�dzy:
Andrzejem Maciejewskim, zamieszka�ym w Ma�kini, przy ul. Truskawkowej 118, legitymuj�cym si�
dowodem osobistym WDN 334333 zwanym dalej „Zbywc�” z jednej strony
a
Marcinem Jaworskim, zamieszka�ym w Krakowie, przy ul. D�ugiej 1225, legitymuj�cym si� dowodem
223 W przypadku, gdy dochodzi do zbycia praw i obowiązków osobistym AGJ666007, zwanym dalej „Nabywc�” z drugiej strony.
§ 1. O�wiadczenia Zbywcy
komplementariusza, którego nazwisko lub nazwa są umiesz- Zbywca o�wiadcza, �e jest komandytariuszem spó�ki „Megantex Spó�ka z ograniczon�
odpowiedzialno�ci�” Spó�ka komandytowa, z siedzib� w Warszawie przy ul. Nowy �wiat, 00-029
Warszawa, zarejestrowanej w S�dzie Rejonowym dla m.st. Warszawy w Warszawie, XII Wydzia�
czone w firmie spółki, spółka powinna co do zasady usunąć Krajowego Rejestru S�dowego za numerem KRS 0000226790 (dalej jako „Spó�ka”).
Zbywca o�wiadcza, �e umowa Spó�ki zawiera postanowienie zezwalaj�ce na zbycie ogó�u praw i
jego nazwisko lub nazwę ze swej firmy. Czynność taka

obowi�zków przez Zbywc�.
Zbywca o�wiadcza, �e wszyscy pozostali wspólnicy Spó�ki wyrazili zgod� na zbycie ogó�u praw i
obowi�zków w spó�ce przez Zbywc�. Zgoda pozosta�ych wspólników stanowi za��cznik nr 1 do
wymaga zmiany umowy spółki. Istnieje jednak możliwość niniejszej Umowy.
Zbywca o�wiadcza, �e z chwil� wyst�pienia ze Spó�ki nie zalega z jakimikolwiek �wiadczeniami na
zachowania nazwiska lub nazwy, stosownie do art. 43 [8]

rzecz spó�ki.
Na warunkach okre�lonych w niniejszej Umowie Zbywca zbywa a Nabywca nabywa ogó� praw i
obowi�zków Zbywaj�cego w Spó�ce za kwot� 1.000 (tysi�c 00/100) z�otych.
par. 1 Kodeksu cywilnego, pod warunkiem wyrażenia przez § 2. O�wiadczenia Nabywcy
Nabywca o�wiadcza, �e zapozna� si� z tre�ci� umowy Spó�ki, jej sprawozdaniami finansowymi i znana
ustępującego komplementariusza pisemnej zgody. jest mu tre�� praw i obowi�zków Zbywaj�cego w Spó�ce oraz sytuacja finansowa Spó�ki.
§ 3. Zap�ata ceny
Zbywca o�wiadcza i potwierdza, �e otrzyma� od Nabywcy przy podpisaniu niniejszej Umowy kwot�
1.000 (tysi�c 00/100) z�otych w gotówce tytu�em zap�aty ceny sprzeda�y.
3.4.8 Rejestracja zmiany wspólnika § 4. Podatek od czynno�ci cywilnoprawnych

Podatek od czynno�ci cywilnoprawnych z tytu�u zawarcia niniejszej Umowy obci��a w ca�o�ci
Nabywc�.
§ 5. Postanowienia ko�cowe
1. Zmiana niniejszej Umowy wymaga formy pisemnej.
224 Przeniesienie ogółu praw i obowiązków przez wspólnika po- W sprawach nieuregulowanych stosuje si� przepisy kodeksu cywilnego oraz kodeksu spó�ek
handlowych.
Umowa niniejsza zosta�a sporz�dzona w dwóch jednobrzmi�cych egzemplarzach w j�zyku polskim,
winno zostać zgłoszone właściwemu sądowi rejestrowemu. po jednym dla ka�dej ze stron.
Zgłoszenia dokonuje się na formularzu KRS-Z1 (Wniosek o Andrzej Maciejewski _____________________
zmianę danych w rejestrze przedsiębiorców), do którego Marcin Jaworski _____________________
załącza się formularz KRS-ZC (Zmiana – wspólnicy spółki

komandytowej). Zgłoszenie podlega opłacie w wysokości
czterystu złotych oraz dwustu pięćdziesięciu złotych za
ogłoszenie wpisu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.
Do zgłoszenia należy dołączyć tekst jednolity zmienionej
umowy spółki, który może być sporządzony w zwykłej
formie pisemnej.
3.4.9 Przymusowe przeniesienie praw
224 Nie ma przeszkód, aby na podstawie art. 10 Kodeksu ustalić

w umowie spółki zasady przymusowego przeniesienia ogółu Za��cznik Numer Dziewi�tna�cie – O�wiadczenie komandytariusza spó�ki komandytowej o
wyra�eniu zgody na zbycie ogó�u praw i obowi�zków.
praw i obowiązków, na przykład w związku z wystąpieniem O�WIADCZENIE KOMANDYTARIUSZA
określonego warunku. Byłoby to swoisty odpowiednik przy- Ja, ni�ej podpisana Agnieszka Samborska, dzia�aj�c jako komandytariusz spó�ki komandytowej
musowego umorzenia udziałów w spółce kapitałowej, w „Megantex Spó�ka z ograniczon� odpowiedzialno�ci�” Spó�ka komandytowa z siedzib� w Warszawie
przy ul. Nowy �wiat 27, 00-029 Warszawa, zarejestrowanej w S�dzie Rejonowym dla m. st. Warszawy,
XII Wydzia� Krajowego Rejestru S�dowego za numerem KRS 0000226790, wyra�am zgod� na zbycie
spółce komandytowej bowiem nie sposób wprowadzić ogó�u praw i obowi�zków wspólnika spó�ki „Megantex Spó�ka z ograniczona odpowiedzialno�ci�”
spó�ka komandytowa przez Andrzeja Maciejewskiego na rzecz Marcina Jaworskiego.
umorzenie udziałów. Agnieszka Samborska ___________________
224 Jak zwykle w takich przypadkach warunkiem prawnej donio- Warszawa 10 pa�dziernika 2009 roku
słości takiego zapisu jest wyrażenie nań zgody przez wszyst-

kich wspólników oraz określenie tych warunków w sposób
obiektywny i niedyskryminujący, to znaczy w jednakowym
stopniu stosowany wobec wszystkich wspólników.

C O R P U S l e x
Prawo HANDLOWE

Za��cznik Numer Dwadzie�cia Jeden– Umowa zbycia ogó�u praw i obowi�zków wspólnika
Za��cznik Numer Dwadzie�cia– Protokó� z posiedzenia Zarz�du – wyra�enie zgody na zbycie ogó�u
praw i obowi�zków UMOWA ZBYCIA OGÓ�U PRAW I OBOWI�ZKÓW WSPÓLNIKA
Zawarta w Warszawie, dnia 17 pa�dziernika 2009 roku pomi�dzy:
PROTOKÓ� Z POSIEDZENIA ZARZ�DU SPÓ�KI MEGANTEX SPÓ�KA Z OGRANICZON� Andrzejem Maciejewskim, zamieszka�ym w Ma�kini, przy ul. Truskawkowej 118, legitymuj�cym si�
ODPOWIEDZIALNO�CI� Z SIEDZIB� W WARSZAWIE Z DNIA 10 PA�DZIERNIKA 2009 ROKU
dowodem osobistym WDN 334333 zwanym dalej „Zbywc�” z jednej strony
Dnia 10 pa�dziernika 2009 roku odby�o si� posiedzenie Zarz�du spó�ki Megantex Spó�ka a
z ograniczon� odpowiedzialno�ci� z siedzib� w Warszawie, przy ul Traktorowej 1, wpisanej do rejestru Marcinem Jaworskim, zamieszka�ym w Krakowie, przy ul. D�ugiej 1225, legitymuj�cym si� dowodem
przedsi�biorców Krajowego Rejestru S�dowego dla m.st. Warszawy w Warszawie, XI Wydzia� osobistym AGJ666007, zwanym dalej „Nabywc�” z drugiej strony.
Krajowego Rejestru S�dowego pod numerem KRS 0000456718 (dalej jako „Spó�ka”), z nast�puj�cym § 1. O�wiadczenia Zbywcy
porz�dkiem obrad: Zbywca o�wiadcza, �e jest komandytariuszem spó�ki „Megantex Spó�ka z ograniczon�
1. Otwarcie posiedzenia i wybór Przewodnicz�cego, odpowiedzialno�ci�” Spó�ka komandytowa, z siedzib� w Warszawie przy ul. Nowy �wiat, 00-029
2. Podj�cie uchwa�y w sprawie udzielenia zgody Andrzejowi Maciejewskiemu wspólnikowi spó�ki Warszawa, zarejestrowanej w S�dzie Rejonowym dla m.st. Warszawy w Warszawie, XII Wydzia�
„Megantex Spó�ka z ograniczon� odpowiedzialno�ci�” Spó�ka komandytowa z siedzib� w Warszawie Krajowego Rejestru S�dowego za numerem KRS 0000226790 (dalej jako „Spó�ka”).
przy ul. Nowy �wiat 27, 00-029 Warszawa, zarejestrowanej w S�dzie Rejonowym dla m.st. Warszawy Zbywca o�wiadcza, �e umowa Spó�ki zawiera postanowienie zezwalaj�ce na zbycie ogó�u praw i
w Warszawie, XII Wydzia� Krajowego Rejestru S�dowego pod numerem 0000226790 na zbycie ogó�u obowi�zków przez Zbywc�.
praw i obowi�zków w spó�ce, Zbywca o�wiadcza, �e wszyscy pozostali wspólnicy Spó�ki wyrazili zgod� na zbycie ogó�u praw i
3. Zamkni�cie posiedzenia. obowi�zków w spó�ce przez Zbywc�. Zgoda pozosta�ych wspólników stanowi za��cznik nr 1 do
niniejszej Umowy.
Ad 1 porz�dku obrad: Zbywca o�wiadcza, �e z chwil� wyst�pienia ze Spó�ki nie zalega z jakimikolwiek �wiadczeniami na
Przewodnicz�cym posiedzenia Zarz�du zosta� �ukasz Morga�, który sporz�dzi� list� obecno�ci i rzecz spó�ki.
stwierdzi�, �e Zarz�d jest zdolny do powzi�cia uchwa�, gdy� wszyscy cz�onkowie zarz�du zostali Na warunkach okre�lonych w niniejszej Umowie Zbywca zbywa a Nabywca nabywa ogó� praw i
prawid�owo zawiadomieni o posiedzeniu zarz�du. obowi�zków Zbywaj�cego w Spó�ce za kwot� 1.000 (tysi�c 00/100) z�otych.
Ad. 2 porz�dku obrad: § 2. O�wiadczenia Nabywcy
Nabywca o�wiadcza, �e zapozna� si� z tre�ci� umowy Spó�ki, jej sprawozdaniami finansowymi i znana
UCHWA�A NR 1 Z DNIA 10 PA�DZIERNIKA 2009 ROKU ZARZ�DU SPÓ�KI MEGANTEX jest mu tre�� praw i obowi�zków Zbywaj�cego w Spó�ce oraz sytuacja finansowa Spó�ki.
w sprawie udzielenia zgody Andrzejowi Maciejewskiemu na zbycie ogó�u praw i obowi�zków w spó�ce
§ 3. Zap�ata ceny
„Megantex spó�ka z ograniczona odpowiedzialno�ci�” Spó�ka komandytowa
Zbywca o�wiadcza i potwierdza, �e otrzyma� od Nabywcy przy podpisaniu niniejszej Umowy kwot�
§ 1. 1.000 (tysi�c 00/100) z�otych w gotówce tytu�em zap�aty ceny sprzeda�y.
Zarz�d Spó�ki, postanawia wyrazi� zgod� w imieniu spó�ki na zbycie przez Andrzeja Maciejewskiego § 4. Podatek od czynno�ci cywilnoprawnych
ogó�u praw i obowi�zków w spó�ce „Megantex spó�ka z ograniczona odpowiedzialno�ci�” Spó�ka Podatek od czynno�ci cywilnoprawnych z tytu�u zawarcia niniejszej Umowy obci��a w ca�o�ci
komandytowa na rzecz Marcina Jaworskiego. Zgoda niniejsza nie jest ograniczona �adnym terminem. Nabywc�.
§ 2. § 5. Postanowienia ko�cowe
Uchwa�a wchodzi w �ycie z dniem podj�cia. 1. Zmiana niniejszej Umowy wymaga formy pisemnej.
Niniejsza uchwa�a zosta�a podj�ta jednog�o�nie w g�osowaniu jawnym. W sprawach nieuregulowanych stosuje si� przepisy kodeksu cywilnego oraz kodeksu spó�ek
handlowych.
Ad. 3 porz�dku obrad: Umowa niniejsza zosta�a sporz�dzona w dwóch jednobrzmi�cych egzemplarzach w j�zyku polskim,
po jednym dla ka�dej ze stron.
Wobec wyczerpania porz�dku obrad oraz w braku dalszych wniosków Przewodnicz�cy zamkn��
posiedzenie.
Andrzej Maciejewski _____________________
Przewodnicz�cy posiedzenia: �ukasz Morga� ______________________
Protoko�owa�a Helena Pobo�na ______________________
Marcin Jaworski _____________________
Warszawa, dnia 10 pa�dziernika 2009 r.
LISTA OBECNO�CI NA POSIEDZENIU ZARZ�DU SPÓ�KI MEGANTEX SPÓ�KA

Z OGRANICZON� ODPOWIEDZIALNO�CI� Z SIEDZIB� W WARSZAWIE
W DNIU 10 PA�DZIERNIKA 2009 ROKU
�ukasz Morga� __________________________

Pawe� Makulski ___________________________
Przewodnicz�cy: _______________________
Warszawa, dnia 10 pa�dziernika 2009 roku.

S T R E S Z C Z E N I E
Res in Commercio – będącego zwykle sprzedającym akcje w

dzisiejszej transakcji. Mechanizmy ochron-
Kancelaria Tomczak & Partnerzy
lipiec 2010 ne opierają się na tradycyjnych instytucjach
Spółka adwokacka
jest specjalistyczną firmą doradczą prowadzącą
prawnych, w szczególności konwalidowaniu doradztwo w zakresie prawa gospodarczego.
czynności przez jej potwierdzenie, na dobrej Kancelaria obsługuje przede wszystkim trans-
Wzorzec globalny (str. 6) wierze nabywcy czy też wreszcie na formal- akcje w obrocie kapitałowym, bankowym
Michał Tomczak przedstawia kilka ogólnych nym, opartym na rejestracji ustaleniu statusu a także w obrocie nieruchomościami. Kan-
refleksji na temat podlegającego narastającej prawnego akcjonariusza. celaria prowadzi specjalistyczną sekcję prawa
globalizacji wzorca umowy Share Purchase farmaceutycznego oraz prawa telekomunika-
Agreement. Długi przedsiębiorcy (str. 13) cyjnego. Kancelaria prowadzi także obsługuje
Międzynarodowa umowa zbycia udziałów Sylwia Maksimiuk przypomina najważ- bieżącą działalność firm.
i akcji wywodzi się z prawa anglosaskiego, niejsze zasady związane z odpowiedzial- Partnerzy Kancelarii:
obecnie jednak staje powszechnie używanym nością za długi przedsiębiorstwa będącego Karolina Kocemba,
wzorem umownym bez względu na to, ja- przedmmiotem transakcji kupna-sprzedaży. Michał Tomczak.
kiemu prawu ostatecznie umowa ta zostanie Do najważniejszych trudnościw stosowaniu Samodzielni prawnicy:
poddana i z jakiej jurysdykcji wywodzą się przepisów należyproblem jednolitej wyceny Katarzyna Bielat,
zawierające tę umowę podmioty. przedsiębiorstwa w sytuacji, gdy jego wartość Wioletta Januszczyk,
Artykuł – który należy czytać wraz z nastę- wyznacza granicę odpowiedzialności nabyw- Marta Mianowska,
pującym po nim tekstem Jakuba Salwy – jest cy. Istotne trudności powoduje także efekt Karolina Muskała,
zapowiedzią szerszego opracowania przy- sprzedaży „łańcuszkowej” – co powoduje Jakub Salwa,
gotowywanego przez prawników Kancelarii trudności w ustaleniu zakresu odpowiedzial- Szymon Kaczmarek.
i w zupełności poświęconego modelowej ności kolejnych nabywców przedsiębiorstwa.
Prawnicy:
transakcji typu SPA. Przedstawiane w tym Ostatecznie Autorka konkluduje swe rozwa-
Izabela Frąckiewicz,
tekście refleksje powstały na tle konkretnej, żania postulatem stworzenia odrębnej, poza-
Dominika Latawiec,
znacznych rozmiarów transakcji zrealizo- kodeksowej i bardziej szczegółowej regulacji
Joanna Ostojska,
wanej przez zespół prawników Kancelarii w dotyczącej sprzedaży przedsiębiorstwa.
okresie od sierpnia 2009 roku do kwietnia
2010 roku. Szereg problemów zostało w Głos z akcji zajętych (str. 16) Wsparcie pozaprawnicze:
Wioletta Mela (tłumacz)
toku tej transakcji rozwiązanych oryginalnie, Ewelina Pichet przypomina najważniejsze
Eliza Romanowska-Zagrodzka (księgowość),
natomiast podstawowa lista najważniejszych dylematy związane z wykonywanie praw z
Iwona Jaroszewska,
kwestii w każdej takiej transakcji pozostaje w zajętych udziałów lub akcji. Kwestia ta nie
Ilona Jędrzejczyk,
istocie rzeczy niezmienna. Są to w szczegól- tylko nie jest jednoznacznie uregulowana w
ności problem różnicy wyceny majątku spółki przepisach ale też budzi skrajne kontrowersje Agata Pawłowska,
dokonanych przez sprzedającego i kupują- wśród prawników. Punktem wyjścia do opisu Izabela Wilkowska,
cego; kwestia wad stanu prawnego majątku dylematu jest rozróżnienie między prawami Anna Waśko.
spółki po przejściu tytułu własności na ku- majątkowymi i prawami osobistymi opartymi Adres:
pującego, problemu funkcjonowania spółki na udziale lub akcji. Sam ten już podział bywa Tomczak & Partnerzy Spółka adwokacka,
w okresie przejściowym, to jest pomiędzy kwestionowany, skoro prawa osobiste służą ul. Podwale 3/9
zawarciem umowy a jej finalizacją a także zawsze przede wszystkim zapewnieniu moż- 00-252 Warszawa, Polska
kwestia zakresu oświadczeń i zapewnień liwości korzystania z praw majątkowych. Telefon:
gwarancyjnych sprzedającego oraz okresu Dwa skrajne poglądy są tu rzecz prosta +48 22 33 96 500
ich obowiązywania. takie: jeden z nich zakłada przekazanie
Telefax:
wszelkich praw wierzycielowi korzystają- +48 22 33 96 501
Przerwany łańcuch (str. 8) cemu z zabezpieczenia, drugi zaś przyjmuje,
Strona:
Jakub Salwa, który w Kancelarii zajmuje się że wierzyciel z żadnych praw korzystać nie
www.tomczak.pl
transakcjami, opisuje w rozległym tekście może. Ostateczne Autorka opowiada się za
mechanizmy obronne istniejący w prawie pierwszym z poglądów, choć wydaje się, że
polskim a przysługujące w przypadku prób dylemat jest daleki od „czystego” rozstrzy- ISSN 2081-9056
kwestionowania prawidłowości przejścia gnięcia i że ostatecznie wskazana okazać się
akcji w transakcjach dokonywanych w może interwencja ustawodawcy.
przeszłości.
Punktem wyjścia rozważań Autora jest re- Komentarze
fleksja na około - transakcyjną praktyką, która Res in Commercio (str. 18)
często z przyczyn taktycznych prowadzi nie Piąta część prezentowanego na łamach Res
tylko do badania, ale i podważania skutecz- in Commercio opracowania poświęconego Miesięcznik Res in Commercio . Praktyka prawa
ności zbycia akcji w czynnościach dokony- spółce komandytowej obejmuję większą gospodarczego redagowany jest przez zespół w
wanych przeszłości. Kwestionowanie takie część trzeciego rodziału książki, poświęco- składzie Izabela Frąckiewicz, Dominika Latawiec i
Michał Tomczak. Współpracownikami miesięcznika i
znajduje solidne oparcie w niedoskonałości nego stosunkom wewnętrznym wspólników.
autorami tekstów są prawnicy Kancelarii Tomczak &
i „dziewiczej” naiwności obrotu akcjami na Wśród zagadnień omawianych tym razem Partnerzy a także inni prawnicy, zaproszeni do współ-
rynku polskim w okresie 20 lat rozwoju na plan pierwszy wysuwa się kwestia zbycia pracy, co w ich notkach biograficznych zaznaczono.
kapitalizmu. (przeniesienia) całości praw i obowiązków, Miesięcznik składany jest w programie InDesign
Wbrew jednak owym podejrzliwym umownie (i niezbyt ściśle) nazywana sprze- firmy Adobe. Autorem projektu graficznego jest
analizom prawo polskie zapewnia daleko dażą udziałów w spółce. Wojciech Wilk.
idącą ochronę aktualnego właściciela akcji

S U M M A R Y
Res in Commercio validation of a legal transaction by confirming

it, on a good faith of a buyer or in the end
Tomczak & Partners Law Officeis
July 2010 on a formal registration-based determination

A professional counselling company render-
ing advisory services in the field of commer-
of a legal status of a shareholder. cial law. The law office is chiefly preoccupied
with transactions concerning the capital and
Entrepreneurial debts (p. 13) bank turnover as well as real estate business.
Global specimen (p. 6) Sylwia Maksimiuk reminds the most impor- Furthermore, it runs a specialist section of
Michał Tomczak presents some general tant principles relating to the liability for the pharmaceutical as well as telecommunication
thoughts on a Share Purchase Agreement debts of a company subject to a sale and pur- law and provides services pertaining to the
specimen subject to increasing globalization. chase transaction. Having reminded the basic companies’ current activities.
The international Share Purchase Agreement notions for this issue, the author draws the Partners:
originates from Anglo-Saxon law, and at the attention to the essential difficulties concer- Karolina Kocemba,
moment it is becoming a widely-used speci- ning the application of regulations based on Michał Tomczak.
men contract irrespective of the the law the the cumulative assumption of liabilities. The Leading Lawyers:
agreement will be finally subject to and which most important ones among them include Katarzyna Bielat,
jurisdiction are the parties entering into the difficulties in conducting a uniform evaluation Wioletta Januszczyk,
agreement of. of a company in the situation, in which its va- Marta Mianowska,
The article, which should be read together lue determines a buyer’s liability limit. Other Karolina Muskała,
with the article by Jakub Salwa coming after it, important difficulties are caused by ‘chain’ Jakub Salwa,
announces a more in-depth study developed sale effect, which creates problems with
Szymon Kaczmarek.
by the lawyers of our Law Office and entirely determining the scope of liability of subse-
Associates Lawyers:
devoted to a model transaction of SPA. The quent buyers of a company. In conclusion the
Izabela Frąckiewicz,
reflections presented in this text occurred author postulates that a separate, extracodal
Dominika Latawiec,
against the background of a sizeable transac- and more detailed regulation concerning a
Joanna Ostojska,
tion carried out by a team of lawyers of our company sale should be made.
Law Office from August 2009 to April 2010.
A number of problems were solved originally, Voting rights attached to seized Extralegal Support:
while a basic list of the most important issues shares (p.16) Wioletta Mela (translator),
Eliza Romanowska-Zagrodzka (accountant),
in every such transaction remains invariable Ewelina Pichet reminds the most impor-
Iwona Jaroszewska,
in fact. These are in particular as follows: a tant dilemmas relating to the execution of
Ilona Jędrzejczyk,
problem of different evaluation of company’s rights attached to shares or stocks. Not
property performed by a seller and a buyer; only is the issue not unambiguously regu- Agata Pawłowska,
an issue of defects in the legal situation of lated by provisions, but it also generates Izabela Wilkowska,
company’s property after the transfer of controversies among lawyers. A point of Anna Waśko.
the ownership title to a buyer; a problem departure for the description of the dilem- Address:
of operating a company in the transitional ma is the differentiation between property Tomczak & Partners Law Office
period between concluding the agreement rights and personal rights based on a share 3 Podwale St. upt.no 9,
and its finalization, and also an issue of the or a stock. This division itself is questioned 00-252 Warsaw, Poland
scope of statements and declarations of since personal rights serve, first of all, to Telephone number:
warranty of a seller as well as the period of allow the possibility of executing property +48 22 33 96 500,
them being effective. rights.
Telefax:
Two extreme views are here as follows:
+48 22 33 96 501
Broken chain (p. 8) one of them says that all and any rights shall
Website:
Jakub Salwa, who deals with transactions be transferred to a creditor using a collateral,
www.tomczak.pl
in our Law Office, describes extensively the the other one assumes that a creditor cannot
defense mechanisms in Polish law used in the execute any rights. Finally, the author sympa-
event of attempts to question the correctness thizes with the first view, although it seems ISSN 2081-9056
of shares transfer in transactions made in the that the dilemma is far from ‘pure’ resolution
past. A point of departure for the author’s and that finally the intervention of a legislator
discussion is the thought on transaction-re- may turn out to be advisable.
lated practice, which very often for tactical
reasons leads not only to examining but also Commentaries
to questioning the effectiveness of the dispo- of Res in Commercio (p. 15)
sal of shares in transactions made in the past. The fifth part of the study on limited part-
Such questioning gets a solid support in the nership presented in Res in Commercio
Monthly Res in Commercio . Law Practice is edited
imperfection and ‘pure’ naivety of trading in monthly constitutes the majority of the third by the team composed of: Izabela Frąckiewicz,
shares in the Polish market during a 20-year chapter of the book devoted to the internal Dominika Latawiec and Michał Tomczak. The fur-
period of the development of capitalism. relationships between shareholders. Among ther parties involved in the issuance of a monthly
However, contrary to those suspicious the issues discussed this time, the issue which as well as authors of texts are lawers employed at
Tomczak & Partners Law Office and other lawyers
analyses Polish law provides far-reaching pro- comes to the fore is the disposal (transfer) invited to cooperation, which fact was marked in
tection to current share owners who usually of the entire rights and liabilities, traditionally their biographical notes.
acts as a seller of shares in today’s transac- (but not very precisely) called selling shares The monthly is created in Adobe InDesign and de-
tions. The defense mechanisms are based on in a partnership. signed by Wojciech Wilk.
traditional legal institutions, in particular on a

Res in Commercio 07/2010

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Res in Commercio 07/2010

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

lipiec 2010

Res in Commercio jest miesięcznikiem

2 | RES IN COMMERCIO | LIPIEC 2010

Reklama prasowa jest też

Sąd apelacyjny w Lublinie w wyroku o sy-

RES IN COMMERCIO | LIPIEC 2010 | 3

4 | RES IN COMMERCIO | LIPIEC 2010

Pożyczka zawierana po-

W dniu 29 czerwca 2010 roku Naczelny

RES IN COMMERCIO | LIPIEC 2010 | 5

6 | RES IN COMMERCIO | LIPIEC 2010

RES IN COMMERCIO | LIPIEC 2010 | 7

8 | RES IN COMMERCIO | LIPIEC 2010

Oręż transakcyjny że małżonkowie regularnie zajmują się nabywaniem i zbywaniem

RES IN COMMERCIO | LIPIEC 2010 | 9

W 1995 roku A, pozostający we wspólności majątkowej

Podstawową wadą powyższego rozwiązania jest, rzecz prosta,

10 | RES IN COMMERCIO | LIPIEC 2010

szych etapach. W takiej sytuacji bardzo mało prawdopodobnym jest,

RES IN COMMERCIO | LIPIEC 2010 | 11

Jeżeli akcjonariusz Z zamierza następnie zbyć

Dużo hałasu o nic

12 | RES IN COMMERCIO | LIPIEC 2010

Długi Wprowadzona definicja zakładała pluralizm

przedsiębiorcy prywatnych. Tym samym więc został przełamany

RES IN COMMERCIO | LIPIEC 2010 | 13

Należy także podkreślić, ze odpowiedzialność sprzedawcy przed-

14 | RES IN COMMERCIO | LIPIEC 2010

Problemy praktyczne mogłaby odstraszyć potencjalnych nabywców przedsiębiorstwa.

RES IN COMMERCIO | LIPIEC 2010 | 15

Głos z akcji zajętych

16 | RES IN COMMERCIO | LIPIEC 2010

RES IN COMMERCIO | LIPIEC 2010 | 17

18 | RES IN COMMERCIO | LIPIEC 2010

Komentarze Res in Commercio

RES IN COMMERCIO | LIPIEC 2010 | 19

Komentarze Res in Commercio

20 | RES IN COMMERCIO | LIPIEC 2010

Komentarze Res in Commercio

3.1.5 Sprawy nieprzekraczające zakresu zwykłych czynno- spółki.

RES IN COMMERCIO | LIPIEC 2010 | 21

Komentarze Res in Commercio

22 | RES IN COMMERCIO | MAJ 2010

Komentarze Res in Commercio

3.4.1 Dopuszczalność zbycia ogółów praw i obowiązków 3.4.2 Forma umowy

RES IN COMMERCIO | MAJ 2010 | 23

Komentarze Res in Commercio

24 | RES IN COMMERCIO | LIPIEC 2010

Komentarze Res in Commercio

subsydiarna. Oczywiście, gdy mówimy o odpowiedzialności Załączniki

jego nazwisko lub nazwę ze swej firmy. Czynność taka

zachowania nazwiska lub nazwy, stosownie do art. 43 [8]

3.4.8 Rejestracja zmiany wspólnika § 4. Podatek od czynno�ci cywilnoprawnych

Zgłoszenia dokonuje się na formularzu KRS-Z1 (Wniosek o Andrzej Maciejewski _____________________

zmianę danych w rejestrze przedsiębiorców), do którego Marcin Jaworski _____________________

załącza się formularz KRS-ZC (Zmiana – wspólnicy spółki

3.4.9 Przymusowe przeniesienie praw

224 Nie ma przeszkód, aby na podstawie art. 10 Kodeksu ustalić

umorzenie udziałów. Agnieszka Samborska ___________________

słości takiego zapisu jest wyrażenie nań zgody przez wszyst-

RES IN COMMERCIO | LIPIEC 2010 | 25

Komentarze Res in Commercio

Warszawa, dnia 10 pa�dziernika 2009 r.

LISTA OBECNO�CI NA POSIEDZENIU ZARZ�DU SPÓ�KI MEGANTEX SPÓ�KA