You are on page 1of 5

BIULETYN INSTYTUTU ZACHODNIEGO

Wybory w Szlezwiku-Holsztynie:
sukces CDU i zapowied
trudnych rozmw koalicyjnych
Piotr Kubiak

Przeprowadzone 7 maja 2017 r. wybory krajowe w Szlezwiku-


-Holsztynie byy przedostatni tak powan prb si dla niemiec-
kich partii politycznych przed zaplanowanymi na 24 wrzenia br.
wyborami do Bundestagu XIX kadencji. Na pnocy Niemiec zwy-
ciya opozycyjna CDU (32% poparcia), dystansujc na finiszu
kampanii wyborczej rzdzc tutaj w koalicji (z Zielonymi
Redakcja:
Radosaw Grodzki i SSW) od 2012 r. SPD (27,2%). Do Landtagu w Kilonii dostali si
Jacek Kubera jeszcze przedstawiciele Zielonych (12,9% gosw), FDP (11,5%),
(redaktor naczelny) AfD (5,9%) i SSW (3,3%), tj. partii mniejszoci duskiej w Szlez-
Piotr Kubiak wiku. Taki ukad si oznacza perspektyw trudnych rozmw koa-
Krzysztof Malinowski
licyjnych. Sukces CDU jest o tyle istotny, e zosta odniesiony
Korekta: w kraju federacji, gdzie wiele atutw byo po stronie SPD popu-
Hanna Ranek larny premier rzdu krajowego (Torsten Albig), dobre notowania
samego rzdu i niemal do koca kampanii przewaga socjalde-
mokratw w sondaach a do sukcesu poprowadzi chadekw
Nr 306/2017 mao dotychczas znany polityk Daniel Gnther. W kontekcie
09.05.17 zbliajcej si kampanii przed wyborami do Bundestagu wynik
wyborw w Szlezwiku-Holsztynie jest kolejn (po Kraju Saary)
ISSN 2450-5080
prestiow porak SPD w wyborach krajowych, pokazujc, e
z tzw. efektu Schulza niewiele zostao. Ju w niedziel (14 maja)
odbd si wybory w najwaniejszym kraju federacji: Nadrenii
Pnocnej-Westfalii.

Biuletyny dostpne
take dziki: Pooony na pnocy Niemiec Szlezwik-Holsztyn jest jed-
NEWSLETTER IZ nym z mniejszych krajw federacji. Zamieszkuje go ok. 2,8 mln
FACEBOOK
SCRIBD mieszkacw, dziki czemu deleguje on czterech przedstawicieli
LINKEDIN
TWITTER
do Bundesratu. Lokalny system partyjny zdominowany jest
przez obie wielkie partie (CDU i SPD), ktre od lat toczyy tutaj
zacit walk o wadz. W latach 90. ubiegego wieku przewag
uzyskaa tutaj SPD. Z kolei wybory z 20 lutego 2005 r. pozostay

1z5
waciwie nierozstrzygnite, a podczas serii gosowa w Landtagu nad powoaniem
premiera aden z kandydatw Peter Harry Carstensen (CDU) i dotychczasowa premier
Heide Simonis (SPD) nie uzyska wymaganej wikszoci 35 gosw (oboje uzyskali
po 34 gosy, przy czym jeden z posw SPD wstrzymywa si od gosw) i zaistniaa
sytuacja patowa. W tej sytuacji CDU i SPD zawizay wielk koalicj, na ktrej czele
stan P. Carstensen. Rozwizanie to zostao powtrzone na szczeblu federalnym
jesieni 2005 r., gdy po wyborach do Bundestagu powoano pierwszy gabinet Angeli
Merkel zoony z wielkiej koalicji CDU/CSU-SPD. Wielka koalicja w Szlezwiku-
-Holsztynie nie dotrwaa do koca picioletniej kadencji i w sposb spektakularny
rozpada si latem 2009 r. Relacje pomidzy obydwoma partiami byy wwczas
na tyle ze, e z rozmw jakie przeprowadziem w sierpniu 2009 r. z kilkoma lokalnymi
politykami wynikao jasno, e idea wielkiej koalicji wyczerpaa si i w najbliszych
latach nie bdzie powtrzona. Przeprowadzone 27 wrzenia 2009 r. (rwnolegle z wy-
borami do Bundestagu) wybory krajowe zakoczyy si sukcesem CDU i powoaniem
rzdu CDU-FDP P. Carstensena, ktry mia poparcie minimalnej wikszoci Landtagu
(49 do 47). Jednak partie opozycyjne zaskaryy wyniki wyborw do Krajowego Try-
bunau Konstytucyjnego Szlezwika-Holsztynu w zwizku z niecisociami przy przeli-
czaniu gosw na mandaty. 30 sierpnia 2010 r. Trybuna wyda orzeczenie nakazujce
doprecyzowanie prawa wyborczego do 31 maja 2011 r. i przeprowadzenie nowych
wyborw na podstawie znowelizowanej ordynacji wyborczej w terminie do 30 wrzenia
2012 r. Wybory odbyy si 6 maja 2012 r. i zakoczyy si porak koalicji CDU-FDP,
ktrej nie udao si zachowa wadzy. Wprawdzie CDU zwyciya, uzyskujc 30,8%
gosw, jednak to koalicja skupiona wok SPD (ktr poparo 30,4% wyborcw) dys-
ponowaa wikszoci w kiloskim Landtagu. Na czele nowego rzdu koalicji SPD-
-Zieloni-SSW stan polityk SPD Torsten Albig. Wszystko to pokazuje, jak zacita bya
w ostatnich latach rywalizacja midzy SPD i CDU w najbardziej wysunitym na pnoc
kraju federacji.

Tabela 1
Zestawienie wynikw wyborw krajowych w Szlezwiku-Holsztynie w 2012 i 2017 r.

Partia Wybory z 2012 r. Wybory z 2017 r.* Rnica


poparcia
% gosw mandaty % gosw mandaty (p.p.)
CDU 30,8 22 32,0 25 1,2
SPD 30,4 22 27,2 21 -3,2
Zieloni 13,2 10 12,9 10 -0,3
FDP 8,2 6 11,5 9 3,3
Piraci 8,2 6 1,2 - -7,0
SSW 4,6 3 3,3 3 -1,3
Die Linke 2,3 - 3,8 - 1,5
AfD - - 5,9 5 5,9
Pozostae 2,1 - 2,2 - 0,1
cznie 100,0 69 100,0 73

Frekwencja wyborcza 64,2% (60,2% w 2012 r.).


* Wyniki tymczasowe ogoszone przez Krajowego Kierownika Wyborczego (oficjalny
podzia mandatw moe si nieco rni).

2z5
Ordynacja wyborcza do Landtagu Szlezwika-Holsztynu nie wyrnia si w sposb
szczeglny na tle innych krajw federacji. Wyborca oddaje w wyborach krajowych
dwa gosy: pierwszy (Erststimme) oddawany jest na konkretnego kandydata w danym
okrgu wyborczym, drugi (Zweitstimme) na list partyjn1. Wybieranych jest co naj-
mniej 69 posw, z czego 35 wyanianych jest z jednomandatowych okrgw wybor-
czych, pozostali pochodz z list partyjnych. Gosy na mandaty przeliczane s metod
Sainte-Lagu. Istnieje tutaj instytucja mandatw nadwykowych i wyrwnawczych,
co powoduje, e liczba posw moe by wysza ni 69 (tak jak w wypadku wyborw
z 2017 r.). Aby dana partia zostaa uwzgldniona przy podziale mandatw, musi
przekroczy granic 5% poparcia (gosw drugich), bd zwyciy w co najmniej
jednym okrgu jednomandatowym. Partia mniejszoci duskiej w Szlezwiku (SSW) nie
podlega tej zasadzie. Kadencja parlamentu trwa pi lat.
W pocztkowej fazie kampanii wyborczej wiele wskazywao na sukces SPD.
Sondae z marca i pocztku kwietnia 2017 r. wskazyway na niewielk przewag SPD
(np. Infratest dimap z 20.04.2017: SPD 33%, CDU 31%) i spore prawdopodobiestwo
utrzymania si dotychczasowej koalicji u wadzy. Strategia wyborcza SPD opieraa si
na eksponowaniu sukcesw rzdu krajowego i popularnoci urzdujcego premiera.
W swych wystpieniach premier T. Albig koncentrowa si na kwestiach merytorycz-
nych, a przewodniczcy SPD w Szlezwiku-Holsztynie i lider jej frakcji w Landtagu
Ralf Stegner wicej miejsca powica na krytyk kampanii swych konkurentw z CDU
i FDP. Partia korzystaa take z efektu Schulza, a sam Martin Schulz bardzo mocno
wspiera kampani wyborcz swej partii w Szlezwiku-Holsztynie. Strategia ta wyda-
waa si skuteczna. Tymczasem CDU w Szlezwiku-Holsztynie borykaa si w ostatnich
latach z problemem przywdztwa (piciu przewodniczcych partii od czasu rezygna-
cji z kierowania lokaln CDU przez P. Carstensena w 2010 r.) i miaa spore trudnoci
ze znalezieniem odpowiedniego kandydata, ktry byby w stanie pokona T. Albiga
w walce o fotel premiera. W kocu postawiono na Daniela Gnthera, modego i dy-
namicznego polityka, ktry od 2014 r. przewodzi frakcji CDU w Landtagu, a od listo-
pada 2016 r. jest przewodniczcym krajowej CDU. D. Gnther, praktykujcy katolik,
u progu kampanii wyborczej nie by znanym politykiem (w rankingach popularnoci
zdecydowanie przegrywa z T. Albigiem) i w trakcie kampanii wyborczej musia do sie-
bie (i swojej partii) przekona mieszkacw. Relatywnie siln pozycj w Szlezwiku-
-Holsztynie miay partie rednie Zieloni i FDP. Zieloni utrzymywali tutaj dobre noto-
wania sondaowe, pomimo znacznych strat na szczeblu federalnym pod wpywem
efektu Schulza. FDP wizaa ogromne nadzieje z wyborami w Szlezwiku-Holsztynie
take dlatego, e przewodzi jej kampanii Wolfgang Kubicki, czowiek numer dwa
w caej FDP.
Przeomowym momentem okazaa si debata telewizyjna z udziaem liderw
obu wielkich partii T. Albiga (SPD) i D. Gnthera (CDU). Zdaniem czci mediw
bya ona nierozstrzygnita, lecz od tego momentu notowania sondaowe CDU ulegy
poprawie (ju w sondau z 27 kwietnia CDU wysza na prowadzenie). D. Gnther
zaprezentowa si w trakcie debaty bardzo korzystnie, a na finiszu kampanii zdoa
poprowadzi CDU do zwycistwa. Sama kampania wyborcza koncentrowaa si przede
wszystkim na sprawach lokalnych.

1
Przykadowa karta do gosowania: https://www.segeberg.de/media/custom/2211_1222_1.PDF?1491809659.

3z5
W wyborach zwyciya CDU, ktr poparo 32% wyborcw (wzrost o 1,2 p.p.
w stosunku do wyborw z 2012 r.), co przeoyo si na 25 mandatw. SPD 27,2%
poparcia i 21 mandatw poniosa do znaczce straty (-3,2 p.p.). Zieloni, na ktrych
gosowao 12,9% wyborcw, niemal utrzymali swj stan posiadania (-0,3 p.p.) i liczb
mandatw 10. Znaczny sukces odniosa tutaj FDP, na ktr pado 11,5% gosw
(wzrost o 3,3 p.p.), co dao liberaom 9 miejsc w Landtagu. Do Landtagu w Kilonii
dostaa si take debiutujca tutaj Alternatywa dla Niemiec, na ktr gosowao 5,9%
wyborcw (5 mandatw). Cho wynik AfD jest duo sabszy ni w innych wyborach
krajowych z 2016 r., to naley zauway, e AfD po raz dwunasty z rzdu zdoaa
wej do parlamentu krajowego. Odwrotny trend mona zaobserwowa w przypadku
Partii Piratw, ktra poniosa druzgocc klsk (1,2% poparcia) i wypada z kolejnego
Landtagu, tracc a 7 p.p. poparcia (spadek z 8,2% na 1,2% gosw). Do parlamentu
po raz kolejny dostaa si partia mniejszoci duskiej SSW, na ktr gosowao 3,3%
wyborcw (3 mandaty). Naley odnotowa wysz ni w 2012 r. frekwencj wyborcz
64,2% (wzrost o 4,0 p.p.).
Wyniki wyborw stanowi zapowied dugich i trudnych rozmw koalicyjnych.
Ani dotychczasowa koalicja SPD-Zieloni-SSW (34 mandaty), ani wczeniejsza (z lat
2009-2012) koalicja CDU-FDP (34 mandaty) nie bdzie miaa wikszoci w kiloskim
Landtagu (co najmniej 37 mandatw wedug wstpnych wylicze). Biorc pod uwag
zdolno koalicyjn poszczeglnych partii oraz fakt ignorowania AfD przez pozostae
partie, istnieje kilka moliwych rozwiza. Inicjatywa nalee bdzie do CDU, a powo-
anie koalicji CDU-Zieloni-FDP wydaje si najbardziej prawdopodobne. Nie mona
jednak zapomnie o casusie z 2012 r., gdy minimalne zwycistwo odniosa tutaj CDU,
lecz to wok SPD zbudowana zostaa koalicja dysponujca minimaln wikszoci
w parlamencie. Moliwe koalicje:
- CDU-Zieloni-FDP, tzw. koalicja jamajska (44 mandaty) D. Gnther i sama CDU naj-
chtniej widzieliby koalicj tylko z FDP. Spord pozostaych partii Zieloni wydaj si
najatrakcyjniejszym partnerem do rozmw. Sami liderzy Zielonych deklaruj gotowo
do rozmw z wszystkimi partnerami (poza AfD).
- CDU-SPD, tzw. wielka koalicja (46 mandatw) po spektakularnym rozpadzie w 2009 r.
wielkiej koalicji Petera H. Carstensena rozwizanie takie jest mniej prawdopodobne
take ze wzgldu na fakt, e na czele krajowej SPD stoi Ralf Stegner. Naley on do lewe-
go skrzyda SPD i jest przeciwnikiem idei wielkiej koalicji. Drugi z liderw (ustpujcy
premier T. Albig) mgby zaakceptowa takie rozwizanie.
- koalicja SPD-Zieloni-FDP, tzw. koalicja wiate ulicznych (40 mandatw) rozwiza-
nie takie wydaje si moliwe tylko w wypadku fiaska budowania koalicji przez CDU.
Takie rozwizanie (ale w kontekcie federalnym) gotw jest zaakceptowa lider FDP
w Szlezwiku-Holsztynie Wolfgang Kubicki.
- koalicja CDU-FDP-SSW (37 mandatw) lub CDU-Zieloni-SSW (38 mandatw) mao
prawdopodobna ze wzgldu na zapowied lidera CDU D. Gnthera, ktry chciaby
zbudowa siln koalicj. Ponadto partii Duczykw znacznie bliej do wsppracy
z SPD ni z CDU.
Wybory w Szlezwiku-Holsztynie pokazay, e efekt Schulza powoli si wy-
czerpuje (wiadcz o tym rwnie najnowsze notowania sondaowe). Po raz kolejny

4z5
(poprzednio w Kraju Saary) na finiszu kampanii wyborczej to chadecja zyskaa, a SPD
stracia. Ponadto Zieloni, ktrzy ponieli pod wpywem nominacji Schulza znaczne
straty na rzecz SPD, tutaj zdoali utrzyma sw pozycj. W kilku ostatnich wyborach
krajowych (np. Badenia-Wirtembergia, Nadrenia-Palatynat czy te Kraj Saary) duy
wpyw na sukces swoich partii mieli popularni premierzy, ktrzy na og prowadzili
swe partie do zwycistw. Tym razem stao si inaczej. D. Gnther zdoa poprowa-
dzi CDU do sukcesu w kraju rzdzonym przez koalicj skupion wok SPD. Ale
w Szlezwiku-Holsztynie zwycistwo wyborcze nie musi oznacza stworzenia koalicji
przez zwycisk parti. Wiele bdzie zalee od przebiegu rozmw koalicyjnych,
a take od wyniku wyborw w Nadrenii Pnocnej-Westfalii.
W perspektywie zbliajcych si wyborw do Bundestagu kluczowe moe si oka-
za rozstrzygnicie wyborcze w Nadrenii Pnocnej-Westfalii (14 maja). Tutaj (z wy-
jtkiem lat 2005-2010) przewag miaa SPD, cho ostatnie sondae wygldaj coraz
korzystniej dla CDU i zapowiadaj niezwykle zacit walk o zwycistwo na finiszu
kampanii. Take notowania FDP ulegy w ostatnich tygodniach znacznej poprawie.
Ewentualna klska SPD i utrata wadzy w najludniejszym kraju federacji moe wpy-
n deprymujco na socjaldemokratw u progu kampanii wyborczej przed wyborami
do Bundestagu.

Tezy zawarte w tekcie wyraaj jedynie opinie autora.

Piotr Kubiak historyk, adiunkt w Instytucie Zachodnim, zainteresowania badawcze: dzieje


Niemiec w XIX i XX w., ewolucja niemieckiego systemu partyjnego.

Instytut Zachodni tel. +48 61 852 76 91, fax. +48 61 852 49 05


im. Zygmunta Wojciechowskiego email: izpozpl@iz.poznan.pl
ul. Mostowa 27A, 61-854 Pozna www.iz.poznan.pl
5z5

You might also like