Professional Documents
Culture Documents
Macron i Niemcy:
perspektywy wsppracy
nad reform strefy euro
Jacek Kubera
1z7
M. Le Pen. Wynik Macrona odczytano jako wygran idei silnej Europy (Steffen Seibert,
rzecznik kanclerz Angeli Merkel), Francji, Unii Europejskiej i przyjani francusko-
-niemieckiej (Michael Roth, sekretarz stanu ds. europejskich) nad radykalizmem
i populizmem (Manfred Weber, przewodniczcy grupy poselskiej Europejskiej Partii
Ludowej w Parlamencie Europejskim PE). Wczeniej, kilka dni przed I tur, minister
finansw Wolfgang Schuble zadeklarowa, e gdyby by Francuzem, gosowaby
na Macrona, cho jako czonek CDU, ktra z francuskimi Republikanami naley do tej
samej frakcji w PE, powinien by wesprze Franois Fillona.
Podobnie, zaraz po ogoszeniu wynikw, komentatorzy najwaniejszych nie-
mieckich gazet wyraali ulg z powodu niedopuszczenia do wadzy M. Le Pen, np.
Sddeutsche Zeitung zamiecia artyku Stefana Korneliusa Katastrofa zaegnana.
Jednoczenie wskazywano na wag problemw wewntrznych, z jakimi mierzy si
bdzie Macron (Holger Stelzner w FAZ, Sascha Lehnartz w Die Welt), oraz na wyzwa-
nie przekonania do siebie Francuzw, ktrzy w drugiej turze gosowali bardziej prze-
ciwko M. Le Pen ni za nim samym (Wybrany, ale jeszcze nie wygrany, pisa Stefan
Simons w SpiegelOnline).
2z7
Niemcy od Francuzw zwaszcza wwczas, gdy Pary inicjowa dyskusj o politycznej
konsolidacji pastw Eurogrupy.
Byy francuski minister finansw w ostatnich miesicach na wiele sposobw
akcentowa swe przywizanie do wsppracy z Niemcami. Zapowiada, e chce wspie-
ra je w deniach do uzyskania staego czonkostwa w Radzie Bezpieczestwa ONZ.
Chwali te rzd w Berlinie za postaw w czasie kryzysu zarzdzania napywem
uchodcw do UE. Co jednak wydaje si najwaniejsze dla Niemiec, mwi, e naley
pogodzi dwie logiki zarzdzania gospodark w UE blisk Francji i poudniowym
pastwom strefy euro (Grecja, Wochy, Hiszpania, Portugalia, Malta, Cypr) logik
pobudzania wzrostu inwestycjami, nawet kosztem wyszej inflacji, z logik Niemiec
i pnocnych pastw strefy (m.in. Holandia, Austria), polegajc na polityce oszczd-
noci i rygoryzmie budetowym. Zapowiadane przez niego reformy systemu gospo-
darczego Francji wychodz naprzeciw niemieckiej wizji naprawy finansw publicz-
nych, ktrej w czasie kryzysu w strefie euro, wobec kwestii zaduenia Grecji, bronia
kanclerz Merkel, a ktr z kolei wasnymi, pobudzajcymi gospodark propozy-
cjami prbowali przeciwway obydwaj poprzednicy Macrona. Pozytywnie po drugiej
stronie Renu przyjmowana jest zapowied zmniejszenia deficytu budetowego Fran-
cji do wymaganego przez Komisj Europejsk (KE) puapu 3% PKB (w 2015 r. wynosi
on 3,6%, w 2016 3,4%; nota bene w 2018 r. Francja bdzie prawdopodobnie jedynym
pastwem UE przekraczajcym prg 3%). Sam plan naprawczy Macrona kojarzony jest
w Niemczech z reformami systemu opieki spoecznej i rynku pracy Agenda 2010
kanclerza Gerharda Schrdera, ktre przyczyniy si do uzyskania przez Niemcy ich
obecnej pozycji w UE.
Zwikszenie konkurencyjnoci francuskiej gospodarki ma wzmocni znaczenie
Francji w relacji z Niemcami i w caej UE. Komentatorzy nad Sekwan podkrelaj,
e zarwno w interesie Parya, jak i Berlina jest to, aby Merkron (od nazwiska
prawdopodobnej przywdczyni Niemiec w kolejnej kadencji Bundestagu oraz nazwiska
obecnego prezydenta Francji) funkcjonowa lepiej ni Merkozy czy Merkhollande.
Z jednej strony prezydent Francji potrzebuje wsparcia i uzasadnienia ze strony Nie-
miec dla reform: ich niepowodzenie oznaczaoby wzrost popularnoci jego gwnych
oponentw, czyli Marine Le Pen i Jean-Luca Mlenchona, ktrzy w pierwszej turze
wyborw prezydenckich uzyskali odpowiednio 21,3% i 19,58% gosw. Z drugiej strony
sukces reform bdzie dobr wiadomoci dla Berlina, poniewa Le Pen i Mlenchon,
podobnie jak inni sceptyczni wobec UE politycy poudniowych pastw UE, swj poli-
tyczny program opieraj na krytyce Niemiec i narracji o zdominowaniu instytucji UE
przez wschodniego ssiada Francji. Zdaniem komentatorw (IFRI, 15.05.2017), Niemcy
od czasu kryzysu uchodczego oraz referendum na temat Brexitu nie chc mierzy si
samotnie z wyzwaniami stojcymi przed UE, std zaley im na wyciszaniu nastrojw
antyniemieckich. Zmniejszenie gospodarczej i politycznej asymetrii midzy Francj
i Niemcami, ktra charakteryzowaa prezydentury Sarkozyego i Hollandea, uatwi-
oby realizacj tego zadania.
3z7
Propozycje zmian w strefie euro
4z7
Macron, ktry w czasie kryzysu greckiego mg pozna niech Niemiec wobec
mechanizmw umoliwiajcych transfery midzy pastwami strefy euro, zaproponowa
im nowy deal europejski (wyraenie, ktrego uy w czasie debaty 16.03.2017 r.
w Instytucie Jacquesa Delorsa w Berlinie z udziaem S. Gabriela i filozofa Jrgena
Habermasa). Rozpoczynajc wanie prace nad zapowiadanymi strukturalnymi refor-
mami gospodarczymi, Macron wykonuje pierwszy, niezbdny krok do wdroenia
reform na poziomie europejskim. Jeli Pary wysya sygna, e zrozumia niemieck,
opart na sowach stabilno i odpowiedzialno logik zarzdzania gospodark
narodow i ca stref euro, Berlinowi trudniej bdzie opiera si uwzgldnieniu
hase takich, jak wzrost gospodarczy i solidarno, bliskich logice francuskiej.
Konieczno pogodzenia obydwu perspektyw bya zreszt obecna w uzgadnianych
w poprzednich latach zapisach wsplnych deklaracji francusko-niemieckich; wprowa-
dzajc je w ycie, Macron wypenia warunki swego rodzaju umowy, oczekujc, e
druga strona rwnie wywie si ze swych zobowiza. Zaoyciel En Marche! nie
tylko jednak pragnie w zamian za reformy we Francji uzyska zgod na utworzenie
budetu strefy euro czcego zasad stabilnoci i odpowiedzialnoci. W czasie kam-
panii mwi te, e bdzie domaga si od Niemiec zwikszenia ich inwestycji wew-
ntrz strefy euro oraz zmniejszenia ich nadwyki handlowej. Macron zwraca uwag
na niemieck nadwyk na rachunku obrotw biecych (w 2016 r. wynosia ona 8,3%
PKB, 266 mld ) i jej negatywny wpyw na rwnowag makroekonomiczn strefy euro
oraz na wzrost gospodarczy, zwaszcza poudniowych pastw, ale take i Francji.
5z7
(une politique de dresponsabilisation). Doda jednoczenie, e to, w co wierzy,
to mechanizmy nowych inwestycji i jeszcze wikszej integracji w przyszoci. Spotka-
nie Macrona ju w nowej roli z kanclerz Merkel byo celebracj przyjani francusko-
-niemieckiej, dlatego obydwoje skupiali si przede wszystkim na kierunkach wzajem-
nej wsppracy. Merkel opowiedziaa si za wzmocnieniem strefy euro oraz wyrazia
gotowo do dyskusji nad programem wsplnych inwestycji zwaszcza w dziedzinie
technologii cyfrowej. Na kilka godzin przed spotkaniem daa do zrozumienia, e jest
wiadoma strukturalnych rnic midzy Francj i Niemcami, ktre wyznaczaj priory-
tety polityki kadego z tych pastw (On [prezydent Macron] bdzie broni interesw
Francji, ja bd bronia interesw Niemiec), cho nie przysaniaj wsplnych punk-
tw i moliwoci wsppracy.
Kanclerz Merkel, podobnie jak minister Schuble co do zasady nie s przeciwni
wzmocnieniu strefy euro i prawdopodobnie zaakceptowaliby wprowadzenie mechani-
zmu zdolnoci fiskalnej, do czego zachca rezolucja PE z lutego 2017 r., czy me-
chanizmw solidarnociowych, o ktrych mowa we wsplnym stanowisku Francji
i Niemiec z 2013 r. (czyli w roku, kiedy obydwoje wspomniani politycy penili ju swoje
funkcje). Schuble w wywiadzie dla La Repubblica (11.05.2017) pozytywnie odnis
si do powoania parlamentu strefy euro. Parlament ten jego zdaniem mgby zaj-
mowa si funkcjonowaniem EMS, przeksztaconym w Europejski Fundusz Walutowy.
Z kolei minister Gabriel w reakcji na wybr Macrona przedstawi program lyse 2.0,
w ktrym na nowo pojawiaj si pomysy rozwijane w ministerstwach gospodarki
Francji i Niemiec w latach 2012-2014. Gabriel zaproponowa stworzenie francusko-
-niemieckiego funduszu na rzecz wsplnych inwestycji, a take przeksztacenie EMS
w fundusz europejski wzorowany na Midzynarodowym Funduszu Walutowym. Ponie-
wa Niemcy wkraczaj w okres kampanii przed wyborami do Bundestagu, politycy
CDU i SPD wyranie podkrelali zaleno midzy reformami w pastwach strefy euro
a wszczciem dyskusji nad wprowadzaniem dodatkowych zobowiza finansowych.
Przywoanie przez Merkel w czasie spotkania z Macronem fragmentu utworu
Hermanna Hesse, w ktrym stwierdza si, e na pocztku wszystko jest magiczne
(Jedem Anfang wohnt ein Zauber inne), zostao odebrane we Francji jako wyraz
dowiadczenia i pragmatyzmu kanclerz Niemiec (Le Monde, 16.05.2017). Wszak
zapowiedzi Macrona nie s jeszcze zrealizowane i nie jest on pierwszym prezydentem
Francji, ktry skada jej wizyt w Berlinie, goszc hasa epokowych zmian. Warto
te zwrci uwag, e Merkel, ktra w czasie kryzysu zadueniowego preferowaa,
co wynikao te z presji czasu, wprowadzanie rozwiza o charakterze pozatraktato-
wym, na konferencji z prezydentem Francji (15.03.2017) zaproponowaa inny sposb
dziaania. Jej zdaniem, strefa euro potrzebuje wzmocnienia innego ni na zasadzie
porozumie midzyrzdowych. Powiedziaa, e z niemieckiego punktu widzenia
zmiana traktatw jest moliwa, jeli miaoby to sens oraz e jest gotowa do rene-
gocjacji traktatw europejskich tam, gdzie to bdzie konieczne.
Deklaracj kanclerz Niemiec mona potraktowa z jednej strony jako pozy-
tywn odpowied na nowy deal prezydenta Francji, z drugiej jako pokazanie, e
kolejne decyzje w sprawie Unii Gospodarczej i Walutowej powinny by zaakceptowa-
ne przez wszystkie pastwa czonkowskie UE, w tym te spoza obecnej Eurogrupy.
Tymczasem zmiana traktatw wydaje si obecnie nierealistyczna, co przyzna take
6z7
minister Schuble. Z pewnoci o tym, czy moliwe bdzie rozpoczcie i sfinalizowa-
nie oglnounijnej dyskusji o wprowadzeniu budetu strefy euro, zadecyduj nastroje
w kwestii pogbiania integracji w poszczeglnych pastwach UE, a take w samej
Francji i Niemczech, ktre przygotowuj si do wyborw parlamentarnych.
Jacek Kubera dr, socjolog i romanista, autor prac z zakresu socjologii migracji, narodu
i stosunkw etnicznych, zajmuje si polityk zagraniczn Francji, zwaszcza stosunkami
francusko-niemieckimi, adiunkt w Instytucie Zachodnim.