Motyw apokalipsy

wity Jan Apokalipsa

Motyw pojawia si tu expressis verbis, ju w samym tytule. Ucze Jezusa ujrza nie
tylko wydarzenia, ktre nastpi na ziemi, ale rwnie i to, jak bd wyglda nowe
niebo i nowa ziemia. Jezus, ktrego Jan widzi w objawieniu, podkrela take, e zna
serca ludzkie, a jednoczenie nakazuje swemu uczniowi przekaza wsplnotom
wiernych ostatnie przestrogi i zachty do nawrcenia przed sdnym dniem. Pniej
za mieszkacy wiata zostan osdzeni na podstawie czynw caego swojego ycia
i podzieleni na zbawionych i potpionych. Tekst biblijny nie poprzestaje jednak na
opisie nieszcz, jest w nim bowiem mnstwo obrazw pogodnych, metaforycznych
wizji niebieskiego Jeruzalem, wiecznej krainy szczcia dla wybranych. Koniec
wiata wic jawi si tutaj jako co strasznego dla zych, a zarazem niesamowicie
piknego i radosnego dla zbawionych. To szczcie jest do tego stopnia
wyczekiwane, e Apokalipsa koczy si wezwaniem:

Dziady cz. III A. Mickiewicz Widzenie ks. Piotra

Ksidz Piotr przey widzenie, ktre jest odpowiedzi Boga - mistycznym

uniesieniem, w ktrym dane jest mu widzie dzieje Polski i jej przyszo. Wizja jest
romantyczn realizacj hasa mesjanizmu narodowego, bo ksidz Piotr widzi dzieje
Polski uoone na wzr dziejw Chrystusa - mczestwo polskiego narodu ma
zbawi inne ludy walczce o wolno.
Widzenie ksidza Piotra:
1. Spojrzenie z "lotu ptaka" - spltane drogi wiodce na pnoc, mnstwo wozw
wiozcych Polakw na Sybir. Porwnanie cara do biblijnego Heroda - mordercy
dzieci.
2. Wizja pojedynczego czowieka, ktry ocala i bdzie wskrzesicielem narodu.
Jego imi - czterdzieci cztery (mesjanizm jednostki).
3. Nard "zwizany" i Europa, ktra "nad nim si urga". Wizja procesu na wzr
losw Chrystusa. Porwnanie Gala (Francja) do Piata, ktry "umywa rce", ale
jednak wydaje wyrok.
4. Droga krzyowa - "Nard-Chrystus" dwiga krzy ukuty z trzech ludw (trzy
zabory), a ramiona rozciga na ca Europ.
5. Ukrzyowanie - na wzr Matki Boskiej Nard opakuje matka Wolno. W bok rani
go odak Moskal.
6. Wniebowstpienie - Nard unosi si ku niebu w biaej szacie, lecz przemienia si
w portret wybawcy - namiestnika wolnoci.
Wizja jest niejasna. Posta o trzech obliczach stoi na trzech stolicach i trzech
koronach - pognbienie zaborcw. Powtarza si jego imi - czterdzieci cztery.
 Obrazy z Widzenia ksidza Piotra s niejasne, peno w nich symboli, niedomwie i
zagadek (podobnie jak w objawieniach biblijnych, np. Apokalipsa w. Jana). Losy
narodu polskiego ukazane s wyranie na wzr dziejw Chrystusa, poszczeglne
zdarzenia maj swoje analogie - dlatego caa wizja jest literack realizacj koncepcji:
"Polska Chrystusem narodw" (mesjanizm).
Widzenie ksidza Piotra jest stylizowane na apokaliptyczno-profetyczne.
Widzenie ksidza Piotra w Wielkiej Improwizacji w III cz. "Dziadw" Adama
Mickiewicza, ma charakter apokaliptyczny. Z kataklizmu wyania si nowy wiat, na
czele ktrego stanie "wskrzesiciel narodu".

Filmy

Dzie niepodlegoci, re. Roland Emmerich

Apocalypto, re. Mel Gibson (zagada cywilizacji Majw).

Motyw agresji
Biblia, Ksiga Rodzaju (Kain i Abel)
Kain i Abel byli brami. Pierwszy z nich zajmowa si upraw roli i zoy Bogu w
ofierze pody rolne. Drugi by pasterzem podarowa najlepsze zwierzta ze swojej
trzody. Bg ucieszy si z ofiary Abla, a ofiar Kaina odrzuci. Byo to powodem
wielkiego gniewu. Kain poprosi brata, eby wyszed z nim na pole i zabi go tam.
Pocztkowo nie chcia si te przyzna do winy. Spotkaa go za to kara tuaczka.
Jest to przykad agresji spowodowanej zazdroci: Kain by zy, e ofiara jego brata
zostaa zaakceptowana, natomiast jego nie zyskaa uznania. Ma to rwnie gbszy
sens. Kain od pocztku nie by tak naprawd pobony i pokorny. Zabijajc brata,
potwierdzi, e grzech zapanowa nad jego yciem.

Adam Mickiewicz Dziady, cz. III (sceny: I, VII, VIII)

Poeta przedstawi losy przeladowanych winiw. W dedykacji nazwa ich
mczennikami, walczcymi w susznej sprawie. Zbieraj si oni w celi Konrada
podczas Wigilii i rozmawiaj o przeladowaniach. egota trafi do wizienia, mimo e
nie spiskowa. Tomasz wyjania, e Nowosilcow aresztuje nawet niewinnych ludzi, bo
zaley mu na dobrej opinii cara. Przed t agresj nie mona si obroni: ledztwo
prowadzone jest w tajemnicy, ludzie wci s porywani, prawo jest amane. Modzie
skary si te na tortury i bicie.

Jan Sobolewski opowiada o wywozie studentw na Sybir. Wszyscy mieli ogolone

gowy i skute kajdanami nogi. Odczuwali bl, a ich ciaa krwawiy. Stosowano wobec
nich przemoc, nawet wtedy gdy nie mieli ju siy. Wasilewski sania si, bo
torturowano go podczas przesucha jego cierpienia przyrwnane zostay do mki
Chrystusa.
W Salonie warszawskim toczy si rozmowa na temat Cichowskiego. Kiedy by on
dusz towarzystwa. Przesuchania i tortury wywary negatywny wpyw na jego
psychik i wygld.
Scena VIII zawiera histori Rollisona zosta pobity, a jego matka prosi senatora o
lito.
Mickiewicz ukazuje cierpienia polskiej modziey, ale te ich odwag i pragnienie
walki.

Fiodor Dostojewski Zbrodnia i kara

Raskolnikow zabi star lichwiark, Alon Iwanown i jej siostr Lizawiet. Nie mia
pozornie adnych wyrzutw sumienia, swoj zbrodni dokadnie zaplanowa i mimo
niespodziewanych okolicznoci, prawie wszystko poszo zgodnie z planem.
Zamordowa kobiety z wielkim okruciestwem: zadawa im ciosy siekier.
Raskolnikow uwierzy, e moe by nadczowiekiem, jednostk wybitn. Ideologia
Raskolnikowa zostaa zaczerpnita z filozofii Fryderyka Nietzschego. Pisa on o
nadczowieku w dziele Tako rzecze Zaratustra. Pogldy bohatera byy pene agresji
uwaa, e niektrzy ludzie to pasoyty spoeczne, stojce niej w hierarchii. Alona
jako nisza forma bytu moga by zabita.
Morderstwo przyczynio si do obdu Raskolnikowa. Okazao si, e jego filozofia
nie ma sensu, a ludziom nie wolno zabija innych. Powie obnaa psychik ludzk
Dostojewski przed napisaniem ksiki wnikliwie studiowa kroniki policyjne, czyta o
zbrodniarzach.

Hanna Krall Zdy przed Panem Bogiem

Ksika jest dowodem agresji niemieckich oficerw. Zawiera wspomnienia z
wydarze, ktre miay miejsce w getcie warszawskim.
Jeszcze przed jego utworzeniem doszo do sytuacji, ktra pokazaa, e ydzi si w
niebezpieczestwie: dwch agresywnych oficerw niemieckich usuwao brod
czowiekowi ustawionemu na beczce. Zdarzenie nie budzio jednak przeraenia.
W getcie panowa gd, wielu ludzi gino, innych wywoono do obozw zagady.
Edelman wspomina o aresztowaniach, torturach, podpaleniu getta przez Niemcw i
strzelaniu do ludzi. mier bya wszechobecna, Niemcy okamywali ludno
zgromadzon w getcie, dajc wyraz swojemu okruciestwu. Zdy przed Panem
Bogiem opowiada o nieuzasadnionej agresji i mierci z ni zwizanej.

Gustaw Herling-Grudziski Inny wiat

Albert Camus Duma

Motyw akwatyczny
Biblia
W witej ksidze ydw i chrzecijan motyw wody wystpuje wielokrotnie. Ju na
pocztku czytamy, e Duch Boy unosi si nad wodami, ktre tutaj rozumie
naley jako synonim chaosu. Woda staje si rwnie narzdziem Boskiej
sprawiedliwoci, gdy Stwrca, widzc ludzkie zamiowanie do za, zsya na ziemi
potop. W Nowym Testamencie woda wchodzi ju w krg symboliki witalnej, dlatego
Jezus mwi o wodzie ycia. To okrelenie powraca take w Apokalipsie w. Jan,
gdzie pojawia si te rzeka pynca przez Nowe Jeruzalem miasto zbawionych. Ta
ostatnia figura jest niewtpliwie odniesieniem do starotestamentalnego obrazu
ogrodu Eden, przez ktry pyn cztery rzeki dajce ycie rolinom i zwierztom.

Mity
Mitologie rozmaitych kultur, nie tylko europejskich, prawie zawsze zawieraj
opowie o potopie czy innych klskach zwizanych z nadmiarem wody, cho temat
ten traktowany jest nie zawsze identycznie. Woda w mitach to jednak nie tylko potop.
Ju w greckich tekstach czytamy, e ziemi opywa olbrzymia rzeka Okeanos. W
mitologii wystpuje te bg morza Posejdon, ktrego odzwierciedleniem w Rzymie
sta si Neptun. Woda jest te gronym ywioem, z ktrym zmaga si Odyseusz z
epopei Homera. W mitologii skandynawskiej bogowie zabili swego praojca, by
utworzy z jego krwi wszystkie zbiorniki wodne na ziemi. Jednak obfito tej cieczy,
zwanej te zimn wod, wywoaa potop, ktry ogarn ca ziemi.

Adam Mickiewicz witezianka

Tu jezioro stanowi to przyrodnicze dla rozgrywajcych si wydarze i wsptworzy
nastrj utworu. Co wicej, tytuowa bohaterka jest rusak czci tego jeziora. To
ona zwodzi modzieca, a potem okazuje si by wysanniczk sprawiedliwoci i
karze bohatera za lekkomylno i amanie zasad.

Eliza Orzeszkowa Nad Niemnem

Niemen w tym utworze to rzeka bez maa rajska, pynie ona bowiem przez krain
szczcia, tak, w ktrej istnieje niezwyka harmonia midzy czowiekiem i przyrod.
Wody te maj take znaczenie symboliczne, by nie powiedzie magiczne. Broni
bowiem tego, co wasne, wite, ojczyste. Staj si ikon kraju lat dziecinnych, a
zarazem stranikiem tradycji. Ojczyzna to tutaj kraina nadniemeska, taka, ktr
rzeka oywia, ktrej wanie rzeka nadaje niepowtarzalny koloryt. Rzeka daje tu wic
ycie nie tylko dosownie, nawadniajc ziemi, ale i metaforycznie, zapadniajc
niejako intelektualnie i emocjonalnie.

Ernest Hemingway Stary czowiek i morze

Titanic, re. James Cameron

 Motyw anioa
Jednym z pierwszych rde, w ktrym pojawiaj si anioy jest Biblia. S one
pomocnikami Boga towarzysz Mu lub wykonuj Jego polecenia. To porednicy
midzy Bogiem a ludmi.

W Starym Testamencie: pilnuj wejcia do Edenu, a take strzeg drogi do drzewa

ycia po wygnaniu ludzi z Raju; s razem z Bogiem podczas wizyty u Abrahama;
innym razem istoty te zamieszkuj w domu Lota i wyprowadzaj go (i jego rodzin) z
Sodomy.

W Nowym Testamencie: Gabriel zwiastuje narodziny Jezusa, anio informuje Jzefa

o zamiarach Heroda i poleca mu uda si do Egiptu; Anio Paski odsuwa kamie z
grobu Chrystusa, przemawia do trzech Marii. W Apokalipsie w. Jana anioowie graj
kolejno na siedmiu trbach.
Anioy odgrywaj te du rol w innych religiach, zaczy si pojawia rwnie w
popkulturze.

Pie o Rolandzie
mierci Rolanda towarzyszy niesamowite wydarzenie przybywaj do niego
wysannicy Boga z archanioem Gabrielem na czele. Wanie Gabriel bierze od niego
rkawic, ktr rycerz ofiarowuje Bogu. Trzej anioowie: Cherubin, Micha i Gabriel
bior Rolanda do nieba w uroczystej procesji, a nastpnie skadaj jego dusz przed
Bogiem. W utworze Gabriel opiekuje si rwnie Karolem Wielkim, zsya mu sny
dotyczce bitwy i wspomaga go w walkach.

Lament witokrzyski (Matka Boska ma al do anioa Gabriela, za to, e

zwiastowa jej rado, a otrzymaa tylko wielkie cierpienie);

Motyw antyutopii

Stefan eromski, Przedwionie (rewolucja w Baku nie wyania nowego

wiata),
Matrix re. Larry Wachowski, Andy Wachowski (sztuczna rzeczywisto
stworzona przez maszyny),
 Motyw arkadii
Arkadia to historyczna kraina Grecji. Bya ona wychwalana przez staroytnych
poetw jako sielankowe miejsce, w ktrym pasterze wiod spokojne ycie. Std te
si wzio wyobraenie renesansowych twrcw, ktrzy opisywali to miejsce jako
pene szczcia, beztroski, spokoju. W krainie tej nie pojawiay si problemy,
panowaa atmosfera sielanki. Byo to wyobraenie raju na ziemi.

Adam Mickiewicz Pan Tadeusz

Litwa to obszar arkadyjski, przepeniony spokojem, to raj na ziemi. Wsptworz go:
dwr w Soplicowie, karczmy, sad, ruiny zamku Horeszkw, zagajnik.
wiatem tym rzdzi harmonia i porzdek. Ziemia daje wiele plonw, roliny s bujne,
a mieszkacy yj w zgodzie z natur. Dostosowuj oni swoje prace i rozrywki do pr
roku. Przyroda jest jakby wyznacznikiem ich trybu ycia. Wystpuje te zaleno
midzy ni a odczuciami mieszkacw np. burza to sytuacja grozy.

Centrum stanowi Soplicowo, jest to miejsce pene uroku i cile zwizane z tradycj i
polskoci. Pomaga wic przey kad trudn chwil, stanowi zupene
przeciwiestwo haaliwego Parya. Soplicowo podsyca wiar i zapewnia poczucie
spokoju: kady czonek spoecznoci zna swoje miejsce, istniej te ustalone
sposoby zachowa.
wiat ten jest wyidealizowany, zawiera elementy baniowe. Jednak jest to realne
ycie ziemskie, a nie sakralna przestrze.

Jan Kochanowski Na dom w Czarnolesie (dom ostoj szczcia);

Bruno Schulz Sklepy cynamonowe (dziecistwo jako powrt do arkadii);

Tajemniczy ogrd, re. Agnieszka Holland

W filmie zostaje ukazany ogrd, ktry przez wiele lat by zamknity. Nikt nie mg z
niego korzysta, bo zmara ona jego waciciela bardzo lubia tam przebywa.
Czowiek zrozpaczony mierci kobiety wola zapomnie o tym miejscu. Jednak
zaciekawia ono siostrzenic mczyzny dziewczynka znajduje klucz i wraz z
wiejskim chopcem prbuje przywrci ogrd do ycia. Gdy im si tu udaje, miejsce
znw zachwyca malowniczoci i piknem przyrody, jest te wiadkiem przemian
niepenosprawny chopiec zaczyna chodzi, wuj uczy si cieszy, a dziewczynka
paka. Miejsce budzi skojarzenie z odpoczynkiem i wytchnieniem. Pozwala na
chwil oderwa si od rzeczywistoci. Jest to bardzo realistyczna wizja raju, ktry
mona samemu sobie stworzy.

Motyw artysty
Artysta to czowiek, ktry tworzy. Jego wyobrania buduje obrazy, a on zapisuje je
przy pomocy rnych narzdzi: kartki papieru i dugopisu, pdzla, farby i ptna,
 aparatu fotograficznego czy piciolinii. Artyst charakteryzuje niezwyka wraliwo,
umiejtno dostrzegania spraw uznawanych przez innych ludzi za maowane.
Przeywa wszystko silniej i jest zazwyczaj wielkim indywidualist, czsto
kontrowersyjnym, o rewolucyjnych pogldach. Niejednokrotnie towarzyszy mu
poczucie niezrozumienia przez spoeczestwo. Nie wpisuje si w zastane schematy,
co sprawia, e niektrzy obawiaj si go albo lekcewa. Czasem jednak jego
geniusz zaczyna by dostrzegany ju za ycia. Wtedy twrca staje si powszechnie
znany, a ludzie interesuj si jego dzieami. Zdarza si te tak, e artyst odkrywa si
dopiero po jego mierci, jednak dziki prowadzeniu dyskusji na temat jego dzie i
odwieaniu ich, gwarantuje mu si niemiertelno. A to wanie jest zazwyczaj
nadrzdnym celem artysty.

Jan Kochanowski Pie XXIV, Ksigi Wtre

Ojciec polskiej poezji parafrazuje Exegi monumentum Horacego w Pieni XXIV.
Wyznaje te same zasady co staroytny poeta, ma podobne przekonania o swym
talencie i niemiertelnoci poezji:

Niezwykym i nie leda pirem opatrzony

Polec precz, poeta, ze dwojej zoony
Natury []
O mnie Moskwa i bd wiedzie Tatarowie,
I rznego mieszkacy wiata Anglikowie []

Postawa Kochanowskiego jest typowa dla poetw epoki renesansu.

Juliusz Sowacki Kordian

Dramat romantyczny ukazujcy mesjanistyczny charakter cierpienia narodu
polskiego. To utwr polityczny, a gwny bohater jest typowym bohaterem
romantycznym walczcym o wolno kraju. Du rol odgrywa w caej sytuacji take
poezja. Artysta-wieszcz spenia tu kluczow rol:

Nard ginie, dlaczego? aby wieszcz narodu

Mia tre do poematu, a wieszcz rym odlewa,
Aby nieliczn iskr ognia pord lodu
Z pieni wygrzeba anio i w niebie zapiewa.

Sens zostaje nadany cierpieniu, ktre zamknite w poemacie nabierze

ponadczasowej wymowy, a pami o nim pozostanie na wieki.

Adam Mickiewicz Dziady, cz. III (poeta wiadomy swej wielkoci i wagi misji,
ktr ma do spenienia);
Pianista, re. Roman Polaski (artysta w czasie wojny);
 Skazany na bluesa, re. Jan Kidawa-Boski (biografia lidera zespou Dem,
Ryszarda Riedla);
Motyw balu

Bale, huczne zabawy taneczne, organizowane s od najdawniejszych czasw i do dzi nie

straciy nic ze swego uroczystego charakteru. W dawnych czasach organizatorami balw byli
ludzie moni ksita, krlowie. Przy dwikach orkiestry bawia si na nich wczesna
elita, ubodzy nie mieli na wstpu. We wspczesnym wiecie najwiksz popularnoci
ciesz si bale karnawaowe, a take bal przedmaturalny dla modziey, studniwka. Coraz
czciej i wesela przyjmuj form wystawnego balu. Na tego typu zabaw taneczn
obowizuj specjalne stroje dla pa dugie suknie, dla panw garnitur albo frak. Zabawa
trwa ca noc i jest niezwykle chtnie uwieczniana na fotografiach, w malarstwie, a take w
utworach literackich i filmowych.

William Szekspir Romeo i Julia

Podczas balu maskowego zorganizowanego w domu Kapuletw poznaj si i
zakochuj w sobie: Julia Kapuleti i Romeo Monteki. Romeo wkrad si na bal
potajemnie, gdy skcone ze sob rodziny modych nie utrzymyway adnego
kontaktu, a jeli nawet przyszo do spotkania wrogo si do siebie odnosiy. Bal w
przypadku Romea i Julii by pocztkiem zakazanej mioci, ktra w rezultacie
doprowadzia dwoje do tragicznej mierci.

Adam Mickiewicz Dziady, cz. III

W scenie VIII dramatu, zatytuowanej Pan Senator, odbywa si bal. Organizatorem
jest Senator Nowosilcow, a uczestnicy maj wrogie nastawienie do Polakw, co
wida zarwno poprzez dialogi, jak i przez zaistniae sytuacje. Na balu dominuje
bogactwo i przepych:

Jaka muzyka, jaki piew

Jak piknie meblowany dom.

Scena balu czy w sobie kilka wanych wydarze. Pierwszym z nich jest moment, w
ktrym pani Rollinson przychodzi baga Senatora o oszczdzenie jej syna,
katowanego przez suby rosyjskie. Senator nie wyraa zgody na wypuszczenie
chopaka. Na balu pojawia si rwnie ksidz Piotr, ktry zlekcewaony i
spoliczkowany zostaje przez uczestnikw balu za swoje pogldy o Bogu. Trzecim
istotnym momentem jest mier doktora, ktry ginie (w czasie trwania balu) w swoim
ku raony piorunem.

Stanisaw Wyspiaski Wesele

Bal weselny Lucjana Rydla z chopk, ktry mia miejsce w Bronowicach, sta si
inspiracj do napisania tego dramatu. Podczas trwania wesela dochodzi do
wydarze na poy realistycznych, na poy fantastycznych. Wszystkie one prowadz
do negatywnej oceny narodu polskiego, zniechconego do walki o ojczyzn po
klskach kolejnych powsta.
 Pikna i Bestia, re. Kirk Wise, Gary Trousdale (bal w zamku Bestii, na ktrym
tacz tylko on i Bella);
Dziewczyna z ssiedztwa, re. Luke Greenfield (bal maturalny);
Motyw bezdomnoci
Bezdomno to pojcie bardzo szerokie. Mona je rozumie dosownie jako brak
domu, wasnego miejsca do mieszkania lub przenonie tu mona dostrzec wielo
znacze. Wyrnia si bezdomno religijn, spoeczn, tosamociow, ideow itd.
Najczciej czy si ona z wyobcowaniem, brakiem zrozumienia, pewnoci co do
dalszej przyszoci. Rzadko jest wiadomym wyborem, sposobem na
przeprowadzenie zmian w yciu, przygod. To literatura przedstawia posta artysty-
wczgi, widoczne jest to w poezji Wojaczka, Stachury, Ginsberga. Najczciej
bezdomno jest spowodowana okrutnym zrzdzeniem losu czy te brakiem
umiejtnoci radzenia sobie w trudnych sytuacjach.

Biblia, Ksiga Rodzaju

Domem Adama i Ewy by Eden. Wolno im byo korzysta z prawie wszystkich
dobrodziejstw ogrodu, zakazane byy jedynie owoce z drzewa poznania dobra i za.
Ludzie jednak nie zastosowali si do decyzji Boga. Zerwali owoc z drzewa i zostali
ukarani wygnaniem z raju. Stracili bezpieczne schronienie. Bezdomno to skutek
popenienia grzechu. Od tej pory ludzie musieli sami si stara o kryjwk.

Adam Mickiewicz Konrad Wallenrod

Bohater ju jako dziecko straci miejsce, w ktrym mieszka. Krzyacy spalili jego
dom, wymordowali rodzin, a chopca porwali. Wychowywa si na dworze mistrza
krzyackiego Winrycha. By darzony mioci, jednak ju do koca ycia nie mg
znale wasnego miejsca w wiecie. Myla o Litwie, a pami o niej podsyca
Wajdelota.
Dowiadczy wic te bezdomnoci spoecznej gdy wprowadza w ycie swj
podstp, czu si wyobcowany, by sam. Utrata rodzinnego domu bya niezalena od
niego, ale pniejsza bezdomno (rezygnacja z mioci, zakon krzyacki,
opuszczenie domu) bya ju jego wyborem.

Stefan eromski Ludzie bezdomni

Tomasz Judym nie moe znale wasnego miejsca, ale w duym stopniu jest to jego
wybr. Pochodzi z biednej rodziny, a gdy jego matka zmara, zaja si nim ciotka.
Bohater nie mia wic prawdziwego domu penego czuoci i ciepa (alkoholizm ojca,
cikie warunki u ciotki).
W pniejszym yciu chce pomaga biednym, wic cigle przenosi si z miejsca na
miejsce. W kocu odtrca mio Joasi, ktra mogaby by przeszkod w niesieniu
pomocy.
Sam tytu powieci ma zwizek z problemem bezdomnoci tej dosownej (biedota
warszawska, paryska), ale rwnie spoecznej, uczuciowej, egzystencjalnej. Dotyka
 ona nie tylko Judyma, lecz take pozostaych bohaterw (Joasia Podborska,
Korzecki, Wiktor).

Fiodor Dostojewski Zbrodnia i kara (bezdomno spoeczna, ale te dosowna:

mae mieszkanie Rodiona wpywajce na jego psychik)

Papierowy bokser reyseria: Knate Gwaltney

Motyw biedy
Jak historia pokazuje podziay spoeczne istniay od staroytnoci. Obok bogactwa
zawsze byy skupiska biedy. Warstwy najbogatsze rosy w si na skutek wyzysku
warstw najniszych. Skrajne ubstwo pracownikw fabryk w XIX w. doprowadzio do
powstania takich ruchw jak socjalizm, prowadzcy w konsekwencji do rewolucji. W
literaturze jednak pojawiaj si w zwizku z tym ciekawe wnioski. W Szewcach St. I.
Witkiewicza czy Folwarku zwierzcym G. Orwella okazuje si, e ludzkie
namitnoci, jak ch posiadania wadzy i dbr materialnych, sprawiaj, e aden
przewrt nie jest w stanie zapewni w duszej perspektywie poprawy stosunkw
spoecznych. Bd zmienia si jedynie warstwy rzdzce, ale podzia na biednych i
bogatych zostanie zachowany.

Karol Dickens, Opowie wigilijna

Motyw biedy pojawia si kilkakrotnie w tej powieci. Scrooge jest czowiekiem o
zatwardziaym sercu. Nie zna litoci. Ju na pocztku ksiki odmawia kwestarzom
datku na biednych. Potem okazuje si jednak, e dziecistwo skpca nie byo
kolorowe. Jako mody chopiec spdza samotne wieczory w ponurej, nie
dogrzewanej izbie szkoy. By moe to sprawio, e sta si nieczuy na niedol
innych. Jego zachowanie powoduje, e nie nawizuje adnych kontaktw
midzyludzkich. Nie wie nawet, e syn jego wsplnika jest ciko chory. Bob Cratchit
mieszka na przedmieciach miasta wraz z rodzin. Scrooge obserwuje ich podczas
Wigilii. S biedni,

[] ich obuwie stracio dawno wasno nieprzepuszczania wody, ich

odzie bya porzdnie wyszarzaa; dzieci wyglday ndznie []

ale s szczliwi i kochaj si nawzajem. Przesanie zdaje si mwi, e nie

pienidze s najwaniejsze, lecz uczucia i zwizki midzyludzkie.

Fiodor Dostojewski, Zbrodnia i kara

Petersburg jawi si jako miasto brudu i ndzy. Trudna sytuacja materialna staje si
jedn z przyczyn zbrodni popenionej przez Rodiona Romanowicza Raskolnikowa.
Nie moe kontynuowa studiw, zalega z opatami za mieszkanie, po kilka dni nic nie
je. To budzi w nim bunt przeciw nierwnociom spoecznym. Cakowicie inn
postaw reprezentuje Sonia, ktra zostaje prostytutk, aby zapewni byt swoim
rodzicom i rodzestwu. Z pen pokor przyjmuje istniejcy porzdek spoeczny, nie
obwinia nikogo za tak sytuacj. Niski status spoeczny naraa j na przykre sytuacje
(uyn wkada jej banknot do kieszeni, potem oskara o kradzie).

Bolesaw Prus, Lalka

Motyw biedy pojawia si we wspomnieniach modoci Wokulskiego, gdy jako subiekt
w winiarni Hopfera za dnia posugiwa gociom, a w nocy uczy si. Te lata biedy
poczonej z marzeniami o lepszym losie, sprawiy, e w dorosym yciu stara si
pomaga innym, np. pomoc udzielona Wysockiemu, ktry nie miaby za co wyywi
rodziny. Ta realistyczna powie, ukazujca ycie Warszawy, nie moe oby si bez
opisw biedniejszych warstw miasta. Ndza jest przedstawiona w obrazie Powila:

Oto miniatura kraju - myla - w ktrym wszystko dy do spodlenia i wytpienia rasy.

Jedni gin z niedostatku, drudzy z rozpusty. Praca odejmuje sobie od ust, aeby
karmi niedogw; miosierdzie hoduje bezczelnych prniakw, a ubstwo nie
mogce zdoby si na sprzty otacza si wiecznie godnymi dziemi, ktrych
najwiksz zalet jest wczesna mier. Tu nie poradzi jednostka z inicjatyw, bo
wszystko sprzysigo si, aeby j spta i zuy w pustej walce o nic.

Z ubstwem spotykamy si te w domu pani Heleny Stawskiej, ktra duo pracuje,

aby utrzyma siebie i swoj crk. Smutny widok przedstawia mieszkanie studentw
medycyny, ktrzy w do humorystycznej scenie, przedstawiaj warunki
ekonomiczne wczesnej inteligencji.

Stefan eromski, Ludzie bezdomni

Doktor Judym dziki pomocy ciotki wyszed z biedy i mg ukoczy studia. Jednak
cakiem inna sytuacja spotkaa jego brata Wiktora, ktry musi ciko pracowa,
podobnie jak jego ona (sugestywne opisy mieszka przy ulicy Ciepej i
Krochmalnej). Mimo e obydwoje pracuj, yj bardzo skromnie. Judym chce
powici si dla biednych. Jego odczyt o higienie wrd najniszych warstw nie
znajduje zwolennikw wrd rodowiska warszawskich lekarzy. Samotnie prbuje
rozpocz realizacj swoich zamierze, okazuje si, e bez bogatych klientw sam
moe popa w ndz. Walk w imieniu swoich ideaw prbuje te podj w Cisach,
gdy spostrzega, e stworzenie odpowiednich warunkw dla kuracjuszy odbywa si
kosztem zdrowia mieszkacw okolicznej wioski. W Cisach rwnie podejmie klsk
i bdzie musia szuka szczcia w Zagbiu, gdzie brud i brak higieny widzi na
kadym kroku.

Motyw bitwy
Bitwa to zbrojne stracie przeciwnikw prowadzcych midzy sob wojn. Nastpuje
w okrelonym miejscu i czasie, jednak walki mog by prowadzone na rnych
terytoriach. Powinien je jednak czy wsplny cel. Jest to dziaanie, ktre najczciej
ma decydujcy wpyw na dalszy bieg historii. Od bitwy zazwyczaj zaleny jest wynik
operacji wojennej lub kampanii. Dziki bitwom rozstrzygno si rwnie wiele wojen.
Miejsce prowadzenia bitew moe by rne. W historii spotykamy bitwy morskie,
powietrzne, a take ldowe. Jest te kilka sposobw prowadzenia bitew, dlatego
rozrniamy nastpujce typy: graniczna, obronna, spotkaniowa, zaczepna.
Bitwa to pojcie obecne rwnie w codziennym jzyku jako bijatyka, awantura,
starcie przeciwnych sobie idei czy osb.

Adam Mickiewicz Pan Tadeusz

W ksidze IX nastpuje opis bitwy. Szlachta zostaje zwizana przez Moskali. W
dworze jest obecny oddzia Rosjan dowodzony przez zrusyfikowanego Polaka
majora Puta. Na miejscu pojawia si ksidz Robak wraz ze szlacht przebran za
chopw ona uwalnia winiw. Zadanie jest uatwione, bo wczeniej rozkazano
poda alkohol onierzom pilnujcym winiw. Rozpoczyna si bitwa. Tadeusz i
ksidz Robak bior w niej aktywny udzia. Polacy zwyciaj.

Bitwa jest przedstawiona plastycznie. Pokazuje Polakw w czasie

niebezpieczestwa, jednak sceny bitewne nosz w sobie cechy poematu
heroikomicznego.

Henryk Sienkiewicz Krzyacy

Autor opisuje bitw pod Grunwaldem. Bior w niej udzia rwnie Zbyszko i Mako.
Celem jest wygrana z Krzyakami. W walkach ginie wielu Niemcw, mier ponosi
sam Mistrz, w wyniku czego wojska polsko-litewskie zwyciaj. Opis dostarcza
wiadomoci na temat rycerzy, przebiegu walk i pojedynkw.
Sienkiewicz odtworzy bitw inspirujc si obrazem Jana Matejki i korzystajc z
zapiskw Jana Dugosza. Opisa realne wydarzenie z historii Polski bitw pod
Grunwaldem, ktra miaa miejsce 15 lipca 1410 roku. W powieci jest ona
przedstawiona jako triumf Polakw i Litwinw. Jednoczenie jest to zwycistwo
gwnych bohaterw Zbyszka i Maka.

Szeregowiec Ryan, re. Steven Spielberg Film opowiada o operacji Overlord, ktra bya
jednym z najwaniejszych wydarze z czasw II wojny wiatowej. W wtek bitwy o
Normandi, zostaa wpleciona opowie dotyczca Jamesa Ryana. Oddzia amerykaski
musi go uratowa, poniewa jego matka stracia ju na wojnie trzech swoich synw. eby to
zrobi, trzeba si przebi przez lini wroga. onierze naraaj swoje ycie, aby odnale
jednego czowieka.

Helikopter w ogniu, re. Ridley Scott

 Film jest oparty na faktach. Jego tematem jest bitwa o Mogadisz, stoczona na terenie
Somalii. Zdarzenie miao miejsce w 1993 roku. Amerykanie mieli wykona atwe
zadanie, jednak ostatecznie stoczyli walk z dobrze uzbrojonymi Somalijczykami i
ponieli klsk. Zadaniem filmu byo odtworzenie rzeczywistych wydarze. Film
stanowi jedn wielk scen bitewn obserwujemy chaos, mier i zniszczenie,
dziki temu, e kamera znajduje si w samym rodku wydarze.

300, re. Zack Synder (bitwa pod Termopilami).

Troja, re. Wolfgang Petersen (bitwy wojny trojaskiej);

Motyw Boga

W kulturze antyku wierzono w wielu bogw, ktrym przypisywano czsto cechy i namitnoci
ludzkie. Natomiast w kulturze chrzecijaskiej wyznaje si jednego Boga, ale i jego natura
jest niejednoznaczna. W Starym Testamencie znajdujemy obraz wszechmocnego
Stworzyciela wiata, czuwajcego nad jego porzdkiem. Jest surowym Ojcem, ktry nie ma
litoci, nie waha si wystawia na prb ludzi (np. Abraham, Hiob), ale te opiekuje si
narodem wybranym (np. rola Mojesza). Bg nie zsya na czowieka wicej cierpie ni jest
w stanie znie. W Nowym Testamencie czytamy, e Bg posya na ziemi swego Syna,
ktry za najwaniejsze przykazanie uwaa przykazanie mioci. W Nowym Testamencie Bg
jest dobry i miosierny, wychodzi na przeciw ludzkim sabociom, a prawdziwa wiara moe
zbawi kadego. Na przestrzeni dziejw jednak rnie zapatrywano si na Boga,
wspczenie najczciej pojawia si koncepcja Boga, z ktrym mona porozmawia jak z
przyjacielem.

Jan Kochanowski, Czego chcesz od nas, Panie

W pieni sawione jest dobro Boga, Stworzyciela wiata, w ktrym czowiek moe y
w zgodzie z natur. Czowiek nie ma nic do ofiarowania Bogu ponad ludzk mio,
bo wszystko na wiecie pochodzi od Boga, a wic wszystko do Niego naley.
Czowiek jedynie dziki asce Boej moe korzysta z jego dbr i powinien Mu za to
by wdziczny. Utwr jest hymnem pochwalnym na cze Boga i idealnego wiata,
jaki On stworzy. Boskie dzieo jest idealne, panuje doskonay ad i harmonia. Bg to
artysta, ktry stworzy wiat z niczego, dbajc o kady szczeg (Deus artifex i Deus
faber).

Adam Mickiewicz, Dziady, cz. III

W utworze istnieje rozdwik w postrzeganiu Boga z jednej strony surowy, karzcy
ludzi i nieczuy na ich los, a z drugiej za miosierny i dobry. W utworze tym bohater
buntuje si przeciw Bogu. Domaga si od Boga rzdu dusz, aby uratowa nard.
Konrad obwinia Boga, e nie jest mioci, lecz mdroci, a w panowaniu nad
wiatem kieruje si rozumem. Wzywa Boga, ale Ten milczy, pozostawia go samemu.
To sprawia, e Konrad wtpi w Jego istnienie, w Jego nieomylno i mio do ludzi.
Chce nazwa Boga carem, ale w tym uprzedza go diabe. Natomiast dla ksidza
Piotra jest On miosierny, dziki pokorze i wierze w Niego moe dojrze przysze
wydarzenia.
Siedem reyseria: David Fincher

Motyw bogactwa
Majc na myli bogactwo, przecitny czowiek wyobraa sobie wielki majtek
fortun, posiado lub inne dobra materialne. I wanie marzenie o posiadaniu tego,
co cenne, przysania prawdziwe wartoci i poniekd zmusza do niemoralnych
zachowa.
Ju Judasz dopuci si takiego czynu wyda Jezusa za 30 srebrnikw. Marzenie o
lepszym yciu i dza posiadania kieruj artystami, zodziejami, biznesmenami itd.
Jednak niektrzy wyzbywaj si chci ycia w luksusie, preferuj bogactwo w drugim
znaczeniu sowa. Moe ono by rnie rozumiane: jako dua ilo czego np.
bogactwo duchowe czy bogactwo przey.

Biblia (przypowie O Synu marnotrawnym)

Pewien czowiek mia dwch synw. Jeden z nich poprosi o cz przynalenego mu
majtku i wyruszy w drog. y bardzo rozrzutnie wszystkie bogactwa i
kosztownoci, ktre dosta, roztrwoni. Podj prac u bogatego czowieka, jednak
szybko zrezygnowa i wrci do ojca. Ten, bardzo si ucieszy, gdy go zobaczy.
Wyda uczt na jego cze. Ta askawo wywoaa oburzenie w drugim synu. Ojciec
powiedzia do niego:

Moje dziecko, ty zawsze jeste przy mnie i wszystko moje do ciebie naley. A trzeba
si weseli i cieszy z tego, e ten brat twj by umary, a znw oy, zagin, a
odnalaz si.

Przypowie ma charakter alegoryczny nie opowiada jedynie o utracie majtku. Ta

historia jest tem: synowie reprezentuj dwie rne postawy yciowe, a ojca mona
utosamia z Bogiem. To pozwala odkry gbszy sens przypowieci: wana jest
wiadomo wasnych pomyek, ch poprawy.

Molier Skpiec
Harpagon to zamony mieszczanin ma liczn sub, konie, powz. Jednak jego
najwiksz wad jest skpstwo, zakrawa ono o chorob psychiczn. Przemawia do
swojej szkatuki, zajmuje si lichw (mimo posiadania pienidzy), sub posdza o
ch kradziey, oszczdza na wszystkim. Decyduje o yciu swoich dzieci: Eliz
pragnie wyda za starego Anzelma, ktry jest bogaty i nie zainteresuje si posagiem
dziewczyny; Kleant ma si oeni z bogat wdow. Harpagona zalepia ch
bogacenia si, zaley mu tylko na pienidzach. ycie swojej rodziny organizuje tak,
aby wyda jak najmniej nie licz si uczucia i szczcie. Gdy Strzaka kradnie
szkatuk, w celu zaniechania maestwa Harpagona z Mariann, skpiec wpada w
sza. Zgadza si na wszystko pod warunkiem odzyskania kosztownoci.
 Gwnym zadaniem wszystkich zdarze jest pokazanie skpstwa starca budzi ono
rne uczucia, od litoci po rozbawienie. Autor ukazuje mani bogacenia si w
kontekcie sytuacji ekonomicznej XVII wieku.

Bolesaw Prus Lalka

Autor prezentuje polskie spoeczestwo rwnie arystokracj (Tomasz cki,
Izabela cka, baron Dalski, baron Krzeszowski, Wsowska, Starski). Nie prezentuje
tej grupy w najlepszym wietle. Ci ludzie gardz osobami niszego pochodzenia.
Przykadem moe by Izabela, ktra nie wyobraa sobie, eby Wokulski, zwyky
kupiec, zosta jej mem. Ten za to zdobywa dla niej majtek. Celem autora byo
pokazanie zachowa rnych grup spoecznych.

Juliusz Sowacki Kordian (bogactwo jako jedyna moliwo utrzymania przy

sobie mioci; dza pienidza);
Richie Milioner, re. Donald Petrie (chopiec z odziedziczonym majtkiem);

Motyw blu po stracie

Lament witokrzyski
Utwr jest monologiem Matki Boskiej stojcej pod krzyem Chrystusa. Matka
wspomina wesoe chwile (zwiastowanie), przeywa mk syna, prosi o
wspcierpienie, pragnie, eby Chrystus do niej przemwi. Kobieta nie jest
przedstawiona jako wita, a jako matka osoba, ktrej najbardziej zaley na
wasnym dziecku, ktra rozpacza, gdy je traci. Utwr sprawia, e czytelnik poniekd
utosamia si z Matk Bosk, wspuczestniczy w przeywaniu cierpienia Chrystusa.

Topos Matki Boskiej Boleciwej pojawia si nie tylko w poezji, lecz take w muzyce
czy rzebie.

Jan Kochanowski Treny

Treny powstay z myl o zmarej creczce Kochanowskiego Urszulce. Dotycz jej i
wanie jej s dedykowane. Gdy dziecko zmaro, miao zaledwie 2 lata. Poeta
natomiast wychwala zalety, zasugi i umiejtnoci dziewczynki, tak jakby bya osob
doros. Nie dziwi to jednak w obliczu tragedii, jak przey wyobraa sobie jaka by
bya jego crka w przyszoci, co jednak ju nie mogo si speni w rzeczywistoci,
bo straci j na zawsze.

Cykl trenw jest wyrazem cierpienia po stracie Urszulki, jednak trzeba pamita, e
Kochanowski straci rwnie drug crk Hann, a take przeywa kryzys
 wiatopogldowy. Tak czy inaczej Kochanowski wykaza si nowatorstwem w
dziedzinie literatury do tej pory treny byy pisywane na cze osb wybitnych,
zasuonych.

Biblia (ukrzyowanie Chrystusa cierpienie Marii);

Titanic, re. James Cameron (bl po utracie ukochanego);
Motyw choroby
Obok radosnych chwil w yciu czowieka s take i chwile smutne, do jakich naley z
pewnoci choroba, ktra dotyka kogo z bliskich czonkw rodziny. wiadomo, e
kto cierpi, e w kadej chwili moe umrze zawsze w czowieku wywouje refleksje
na temat kruchoci ludzkiego ycia. Czowiek rnie do niej podchodzi, jedni buntuj
si przeciw Bogu, ktry zsya na ludzi cierpienie, inni prbuj si pogodzi z chorob
i wanie z pen rezygnacj zwracaj si ku Stwrcy, upatrujc w jego dziaaniach
jakiego niezrozumiaego dla ludzi celu. W Biblii pojawia si przekonanie, e osoby
chorujce na trd musiay popeni w yciu jaki ciki grzech i za to zostay ukarane
t chorob. W redniowieczu, kiedy nie dbano o higien, czsto wybuchay epidemie
i zarazy, doprowadzajc do znacznego wyludnienia Europy. Ale obok chorb,
dotykajcych ciao, istniej rwnie choroby dotykajce ducha. Sumienie czasem
moe sprawi, e czowiek popada w obd, ma majaki, lka si wszystkiego. Nieraz
lekarz nie jest w stanie nawet rozpozna choroby.

Bolesaw Prus, Kamizelka

To krtkie opowiadanie jest smutnym obrazem ycia dwojga modych maonkw.
yj w biedzie, cho obydwoje duo pracuj. W kocu m zaczyna zapada na
zdrowiu, a lekarze nie s w stanie go wyleczy. Z kadym dniem czuje si coraz
gorzej, ale jego ona zwa mu pasek kamizelki, aby m sdzi, e przybywa mu na
wadze i nie widzia, e jest ona z kadym dniem luniejsza. ona, cho sama wie, e
dni ma s policzone, prbuje podarowa mu resztki nadziei, e uda mu si
wyzdrowie.

Albert Camus, Duma

Choroba, przedstawiona w powieci niezwykle szczegowo wraz ze wszystkimi
objawami, sprawia, e ludzie zaczynaj w sobie odkrywa drug natur. W kadym
czowieku budz si instynkty samozachowawcze, kady myli jak uchroni si przed
chorob. S jednak i tacy, ktrzy nie zapominaj o swoim czowieczestwie i staraj
si pomc innym tak, jak robi to dr Rieux. Motyw choroby staje si przyczynkiem do
rozwaa nad ludzkimi zachowaniami i ludzk natur. Choroba ma tutaj wymiar
symboliczny. Czowiek w obliczu kadej tragedii moe obudzi w sobie najgorsze
instynkty, musi nauczy si dokonywa trudnych wyborw.
 Karol Dickens, Opowie wigilijna (choroba syna Boba Cratchita)
Pikny umys, re. Ron Howard (czowiek chory umysowo)

Motyw cudu
Cud to zjawisko niecodzienne, nadprzyrodzone, niedajce si wyjani za pomoc
racjonalnych sposobw. Pojcie to jest stosowane w szerokim zakresie. Nie zawsze
odnosi si do Boga, czsto nie ma w ogle zwizku z religijnoci, chociaby wtedy,
gdy mianem cudu nazywa si zjawisko paranormalne. Istnieje take cud w
potocznym rozumieniu tego sowa tak okrela si wszystko, co nas zachwyca,
zdumiewa czy te nad istot czego si zastanawiamy. Cudem moe by zatem
zachd soca, narodziny dziecka, przyroda rozwijajca si wiosn i, tak naprawd,
wszystko inne

Biblia, Ewangelie
Biblia jest jedynym w swoim rodzaju zbiorem cudw. Ewangelie, w ktrych opisane
zostao ycie Jezusa, opowiadaj o niezwykych wydarzeniach, w ktrych On
uczestniczy. Jest kilka najbardziej znanych cudw, ktrych dokona Jezus.
Najbardziej znane cuda to: przemiana wody w wino w Kanie Galilejskiej,
rozmnoenie chleba, wskrzeszenie azarza, crki Jaira. Najwaniejszy cud dla religii
chrzecijaskiej to zmartwychwstanie Jezusa, ktre dokonao si w trzecim dniu po
jego ukrzyowaniu. Biblijne cuda maj na celu pokazanie wszechmocy Boga, ale
przede wszystkim su jako znak, e Jezus pochodzi od Boga wanie.

Henryk Sienkiewicz Potop

Autor opisuje oblenie przez Szwedw klasztoru jasnogrskiego. Pisze, jak
pewnego dnia onierze szwedzcy odkrywaj, e klasztor pojawia si i znika (my
drobny deszcz, unosia si zimna mga). Zdziwieni stwierdzaj take, e kiedy
celowa dziaem w Jasn Gr ta jakby unosi si i opada, co uniemoliwia
trafienie. Innym razem onierze zauwaaj jak witynia wzniosa si ponad mgy.
Przyprawia ich to o strach. Koniec kocw, Szwedzi wycofuj si klasztor jest
uratowany. Naley pamita, e Sienkiewicz pomin fakty, ktre mogy burzy jego
zaoenie pisania ku pokrzepieniu serc. Temu te celowi suyy obszerne opisy
obrony Jasnej Gry, a take cudu.

Motyw czarw
Czowiek od zawsze dowiadcza kruchoci wasnego istnienia i, co za tym idzie,
niemonoci opanowania pewnych zjawisk przyrodniczych czy przyczyn i nastpstw
okrelonych wypadkw. Wtedy, prbujc oswoi to, co tak bardzo obce i odlege,
posuguje si magi. Duchowy model funkcjonowania magii zakada istnienie
zawiatw penych istot na wskro duchowych (aniow, demonw), ktre mag przez
okrelone rytuay zmusza do pewnych zachowa. Model energetyczny postuluje
istnienie yciowej energii, ktrej obiegiem mona manipulowa za pomoc magii.
Istnieje take model psychologiczny, mwicy jedynie o tym, e to podwiadomo
ludzka odpowiada za efekty magicznych dziaa. Ostatni, informacyjny model
zakada istnienie centrw magazynowania informacji (mzg i orodki wok
krgosupa zwane czakrami), zarzdzanie ktrymi nadaje kierunek kosmicznej
energii

Adam Mickiewicz Dziady, cz. II

W mroczn i tajemnicz sceneri wprowadza nas druga cz dramatu Mickiewicza.
Poeta przywouje pradawny litewski obrzd dziadw, w czasie ktrego nawizywano
kontakt z zawiatami przy pomocy pewnych cile okrelonych rytuaw. Na
wezwanie prowadzcego ceremoni Gularza pojawiaj si duchy zmarych, z
ktrych kady odbywa kar stosown do swych przewinie, bkajc si w
strasznych cierpieniach midzy niebem a ziemi. Kwestie wypowiadane przez te
tajemnicze postacie przedstawiaj gbokie prawdy yciowe.

Iluzjonista, re. Neil Burger (magiczne sztuczki sposobem na ucieczk ukochanych)

Motyw dekalogu
Dekalog to wyraz pochodzenia greckiego, oznaczajcy dosownie dziesi sw.
Wie si on bezporednio z histori zawart w Biblii, przedstawiajc dzieje
Mojesza, ktry wyprowadzi nard Izraela z ziemi egipskiej. Pewnego dnia Bg na
grze Synaj wrczy Mojeszowi kamienne tablice z przykazaniami. Byo ich dziesi
i odtd zamiennie stosuje si dwie nazwy: Dziesi Przykaza i Dekalog.

Dekalog to jednak przede wszystkim uniwersalne zasady moralne, ktrymi kieruje

si, lub powinien si kierowa czowiek. To wyznaczniki zachowania, to kodeks
waciwego postpowania. W Koranie, ksidze muzumaskiej, rwnie mona
znale zdania brzmice podobnie do tych z biblijnego Dekalogu, cho nie s one
uoone w kolejnoci od pierwszego do dziesitego, tylko rozmieszczone gdzie na
stronicach ksigi std wanie nie jest bezzasadna mowa o uniwersalnoci
przykaza i jednoczenie o powinnoci powszechnego zastosowania si do nich
ludzi, bez wzgldu na ich religi.

W czasach wojny i w innych momentach, w ktrych dochodzi do zagroenia ycia, do

czynienia mamy czsto z dekalogiem odwrconym. Oznacza to, e panujce
dotychczas zasady moralne zostaj wyparte przez wartoci przeciwstawne,
powodujc chaos, odczowieczone zachowania i mnstwo cierpienia.
 Molier witoszek
Gwny bohater, Tartuffe, to posta obudna, faszywa. Swoj pozorn pobonoci i
dobroci wkupuje si w aski Orgona i jego matki, by czerpa z tego korzyci. Dziki
temu zostaje przygarnity do domu Orgona i traktowany jak znamienity go. Jest to
jednoczenie czowiek pozbawiony skrupuw. U niego nie istnieje pojcie dekalogu,
nie kieruje si on adnymi wartociami moralnymi, jedynie dz zysku i dobrobytu.

Sofokles Antygona (poczucie mioci do brata, zdrajcy ojczyzny, kazao

sprzeciwi si Antygonie prawom ustanowionym przez krla i pokierowa
wewntrznym gosem, by pochowa brata w ojczystej ziemi);
Adam Mickiewicz Dziady, cz. II (zjawy skazane na potpienie przykadami
niewaciwych postaw czy zych zachowa w yciu);
Stefan eromski Ludzie bezdomni (doktor Judym przykadem czowieka o
wzorowym poczuciu moralnoci, kierujcym si w yciu potrzeb pomocy
innym);
Zofia Nakowska Granica (Zenon Ziembiewicz przykadem bohatera
zdemoralizowanego);

Dziesicioro Przykaza, re. Cecil B. DeMille
Najgoniejsza realizacja filmowa historii Mojesza. Dorastajcy w dobrobycie
Mojesz, zostawia majtek i wyprowadza lud Izraela z Egiptu na pustyni, by
doprowadzi go do Ziemi Obiecanej. Historia wiernie opiera si na
wydarzeniach opisanych w Biblii. Dekalog tutaj rwnoznaczny jest
Dziesiciorgu Przykazaniom.

Motyw diaba
Diabe to oglne okrelenie demonw, szatanw, zych si. W Biblii to upade anioy,
ktre sprzeciwiy si Bogu i za to zostay wypdzone z Nieba. Diabe to rwnie
kusiciel namawiajcy czowieka do zamania przyrzeczenia Bogu szatan w Ksidze
Rodzaju ukazuje si pod postaci wa. W Ksidze Hioba z kolei pojawia si jako
oskaryciel i przeciwnik czowieka (wskazuje na to take rdosw hebrajski), ktry
chce zniszczy mio Boga do ludzi. Apokalipsa w. Jana ukazuje go natomiast pod
postaci Bestii i przypisuje mu cyfr 666.

Diaby wystpuj te w mitologiach i wierzeniach ludowych jako czarty, biesy (ze

duchy, istoty demoniczne). W kulturze utrwalio si wyobraenie diaba: brzydkie,
rogate stworzenie, czsto przedstawiane w piekielnych czeluciach.

Adam Mickiewicz Pani Twardowska

W karczmie panuje wesoa atmosfera, w pewnym momencie Twardowski zauwaa
diaba w kieliszku wdki. Stworzenie wyskakuje z niego, przedstawia si jako
Mefistofeles i przypomina o pakcie podpisanym na ysej Grze. Od zawarcia umowy
mino ju 7 lat, a Twardowski nie wywiza si z niej. Mefistofeles przychodzi wic
po dusz szlachcica. Pomys ucieczki okazuje si nieskuteczny, wic Twardowski
znajduje nowy: w cyrografie jest zapisane, e zanim Mefistofeles zabierze jego
dusz, musi wykona trzy wyznaczone mu zadania. Pierwszym z nich jest zamiana
namalowanego konia w prawdziwego i utworzenie bicza z piasku, drugim kpiel w
wodzie wiconej, trzecim oenek z Twardowsk. Diabe wykona dwa zadania, a
gdy usysza o ostatnim, uciek przez dziurk od klucza.
Posta diaba jest przedstawiona w zabawny sposb, zostaje on przechytrzony, a
wic nie jest niebezpieczny.
Juliusz Sowacki Kordian
Scena Przygotowania ma miejsce w grach karpackich, w chacie synnego
czarnoksinika Twardowskiego (na ysej Grze przez dugi czas oddawano cze
bstwom, kryy legendy o sabatach czarownic, zlotach diabw). Zbieraj si tam
istoty o nadprzyrodzonych siach. Midzy innymi ukazuje si Szatan pod postaci
piknego anioa i zwouje na ziemi dziesi tysicy innych szatanw. Stwarza w
kotle przywdcw powstania listopadowego. Pomagaj mu w tym zadaniu gwnie
czarownice i trzy diaby (Astaroth, Gehenna, Mefistofel). Kolejne spotkanie z
Szatanem ma miejsce w scenie VI, aktu III. Kordian spotyka w szpitalu wariatw
Doktora, ktry okazuje si by diabem. Lekarz prbuje wmwi mu chorob
psychiczn, aby ten zaniecha dalszych zamachw na cara rdo najwikszego
za. Szatan Sowackiego kusi Polakw do zemsty i walki, ktra przecie zakoczy si
klsk (nieudolni przywdcy stworzeni w Przygotowaniu).

Egzorcysta, re. William Friedkin

Jest to historia dziewczynki, ktr drcz nadzwyczajne przypadki. Jej matka zwraca
si o pomoc do ksidza, ktry stwierdza, e dziecko jest optane przez diaba.
Dochodzi do egzorcyzmw, ktre maj doprowadzi do pozbycia si szataskich si.

Film nawizuje do historii optania nastoletniego chopca. Taki sposb pojmowania

diaba nie jest jedynie wymysem twrcw horroru zawiera elementy prawdy. W
kociele egzorcyzmy odprawia si w celu oczyszczenia duszy z nieczystych si,
wypdzenia demonw. Motywy optania i egzorcysty znajduj si w wielu filmach i
ksikach.

Motyw dojrzewania

Dojrzao w biologii i kulturze ma pozytywne konotacje. I tak w botanice owoc dojrzay to

penowartociowy, zawierajcy moliwie najwiksz ilo substancji odywczych. O ludzkiej
dorosoci mwi si zarwno w sensie dosownym, zwizanym z biologi, a wic fizycznym,
jak i nieco bardziej przenonym psychicznym. Niedojrzao psychiczna i emocjonalna
osoby w peni fizycznie rozwinitej jest czym szczeglnie pitnowanym i niepodanym,
jednostka posiadajca t cech za to tyle, co nieodpowiedzialna i nieumiejca panowa nad
wasnymi odruchami. Tak wic i tu, podobnie jak w botanice, dojrzay znaczy
penowartociowy. Sam okres dorastania ma u ludzi szczeglne znaczenie, jest to czas
 buntu, niezgody na konwenanse i ksztatowania poczucia tosamoci. Dojrzewa
psychicznie, emocjonalnie czy wiatopogldowo mona przez cae ycie, rzeczywisto
wymusza bowiem w czowieku pewne zmiany niezalenie od jego wieku, jest to wic nie
tylko proces zachodzcy w okresie adolescencji.

Jan Kochanowski Treny

Ojciec, zrozpaczony po mierci swej maej creczki, przechodzi trudny czas
dojrzewania do przyjcia i zrozumienia tej tragicznej sytuacji. W trenach IX, X i XI
kwestionuje wic wszystkie swoje dotychczasowe przekonania i ideay, zarwno
etyczne, jak i filozoficzne czy religijne, w tym zwaszcza zasadno postawy stoickiej.
Wtpi nawet w Bosk pomoc i opiek, mimo i jest chrzecijaninem. W efekcie
jednak w Trenie XIX. Sen godzi si z niesprawiedliwym zrzdzeniem losu i przyjmuje
postaw chrzecijaskiego humanizmu, pamitajc o Terencjuszowym Homo
sum

Juliusz Sowacki Kordian

Mody bohater po samobjstwie przyjaciela pragnie znale ide, ktrej si powici i
ktra pomoe mu si rozwija. Jak na modzieca przystao, jego stosunek do
zastanego sytemu wartoci jest niezwykle sceptyczny. Kordian dowiadcza rwnie
niezrozumienia ze strony swej ukochanej. Prbuje popeni samobjstwo, co pniej
wspomina w londyskim parku. Tu te z rozmowy z Dozorc wyciga wniosek, e
wiatem rzdzi pienidz. Jest rozczarowany, gdy w Watykanie z ust papiea syszy,
e Polacy winni s absolutne posuszestwo carowi. W monologu na Mont Blanc
widzimy jednak, e Kordian przechodzi przemian i dojrza do tego, by swj nihilizm
zastpi postaw patriotyczn. Potem posuwa si nawet do zamachu na cara.

Stefan eromski Przedwionie

W przypadku Cezarego Baryki moemy mwi o wieloaspektowoci omawianego
procesu. Bohater przede wszystkim dojrzewa ideowo pocztkowe fascynacje
rewolucj w Baku ustpuj zniechceniu, kiedy chopak widzi ciao zamordowanej
modej Ormianki oraz brak obrczki na palcu zmarej matki. Zdaje sobie spraw, e
rewolucja to lepa sia, ktra uderza w niewinnych. Przychodzi mu take zmaga si
z polskoci. Nastawiony przez ojca idealistycznie do ojczyzny, szybko porzuca
mrzonki, kiedy oglda ndzne chaty, choby te w Chodku. Rzeczywisto polsk
ocenia krytycznie nie chce jednak zgodzi si na program naprawy pastwa
Gajowca, nie przekonuj go te komunistyczne frazesy Lulka. Do koca wic nie
moe odnale si w Polsce. Bohaterowi przychodzi te szuka mioci podkochuje
si w nim Wanda, Karolina z ktr romansowa umiera otruta przez Orszesk,
Laura porzuca go, aby wyj za m za Barwickiego. Te wszystkie dowiadczenia
doprowadzaj w kocu do tego, e bohater idzie na czele strajkujcego tumu
zdaje sobie zapewne spraw, e idzie na mier.

Pan Tadeusz (dojrzewanie Jacka Soplicy do odpokutowania za wasne czyny);

Skazany na bluesa, re. Jan Kidawa-Boski (modo i wiek dorastania jako czas zmagania
si z nieprzyjaznym wiatem)

Karol czowiek, ktry zosta papieem, re. Giacomo Battiato (dojrzewanie

do kapastwa).
 Motyw domu

Jan Kochanowski Na dom w Czarnolesie

Renesansowy wieszcz we fraszce przywouje Boga jako stra i opiekuna
domowego ogniska, Tego, ktry daje bogosawiestwo oraz zapewnia bezpieczny i
spokojny ywot. Podmiot liryczny nie przywizuje wagi do materialnego dostatku,
wiksz warto stanowi dla niego to, by miejsce, w ktrym mieszka, pene byo
ciepa i przechowywane w nim byy rodowe tradycje, a mieszkacy cieszyli si
dobrym zdrowiem i szacunkiem ssiadw. Dom u Kochanowskiego jawi si jako
ostoja spokoju i istotnych dla czowieka wartoci. Nie bez znaczenia pozostaje tu tytu
utworu mowa jest bowiem nie o domu jakimkolwiek, lecz wasnym czarnoleskim,
ukochanym, gdzie poeta chroni si przed wiatem.

Adam Mickiewicz Pan Tadeusz

W epopei przedstawiony zosta wicej ni jeden dom, mamy bowiem tu zarwno
obraz dworku w Soplicowie, jak i zamku Horeszkw. Te dwa wizerunki rni si od
siebie w sposb znaczcy. Dwr szlachecki jest zadbany, wida tam rk
pracowitego i zaangaowanego gospodarza, ktry opiekuje si obejciem podczas
nieobecnoci waciciela. Ju na pierwszy rzut oka mona si domyla niezwykej
przysowiowej gocinnoci mieszkacw:

I wida z liczby kopic, co wzdu i wszerz smugw

wiec gsto jak gwiazdy, wida z liczby pugw
Orzcych wczenie any ogromne ugoru,
Czarnoziemne, zapewne nalene do dworu,
Uprawne dobrze na ksztat ogrodowych grzdek:
e w tym domu dostatek mieszka i porzdek.
Brama na wci otwarta przechodniom ogasza,
e gocinna i wszystkich w gocin zaprasza.

Wntrze domu urzdzone jest rwnie bardzo schludnie, a przy tym mnstwo tam
rodzinnych pamitek i obrazw przedstawiajcych polskich bohaterw narodowych
czasw zaborw. Kultywuje si tu rwnie tradycj wsplnych biesiad przy stole. Tu
obowizuj i rzeczywicie przestrzegane s zasady pierwszestwa i grzecznoci.

Zupenie inaczej przedstawiony jest zamek Horeszkw. Nieuregulowanie spraw

spadkowych i niezgodno wrd kandydatw na prawowitych wacicieli
spowodowaa, e miejsce to jest zaniedbane, brak tu ciepa, panuje atmosfera grozy,
tajemniczoci, budowla przypomina raczej zamek z powieci gotyckiej ni rodzinn
posiado.

Molier Skpiec (dom urzdzony i prowadzony skromnie mimo ogromnego

majtku);
 Stefan eromski Przedwionie (szklane domy), Ludzie bezdomni
(bezdomno dosowna i symboliczna);

Motyw donosicielstwa
Oglnie o problemie
Donosicielstwo istnieje od zawsze, wystpuje ju w Biblii. Jest to problem spoeczny
podcina zaufanie, wprowadza niepokj w ycie zbiorowoci. Motywy skadania
donosw byy i s rne: podporzdkowanie aparatowi pastwowemu, wasne
korzyci i wpywy, ch zrobienia kariery, zemsta, zazdro. Zazwyczaj wic
donosiciele myl o wasnym dobru lub bezpieczestwie. Donosy mog by
prawdziwe lub faszywe, jednak nawet te drugie wielokrotnie wprowadzay
zamieszanie w ycie oskaronych, a nawet prowadziy do mierci. Najbardziej
szkodliwe zdrady to te zwizane z systemem pastwowym, gdy doprowadzaj do
upadku czowieka (rwnie niewinnego). Mniej szkodliwe donosy dotycz kolegw
szkolnych lub ssiadw. Jednak rwnie nie s to zachowania, ktre wspomagaj
budowanie wizi spoecznych.

Adam Mickiewicz Dziady, cz. III

W Ustpie Mickiewicz porusza problem despotyzmu Piotra Wielkiego, cara Rosji.
Czsto utosamia go z totalitaryzmem, porwnuje do szatana. W jego pastwie
panuje system policyjny: cige donosy, szpiedzy, patni zdrajcy. Najwaniejsze s
bogacenie si i wasny sukces. Spoeczestwo jest bierne, nie sprzeciwia si
panujcym zasadom. Autor wystpuje przeciwko carowi i jego sugom; krytykuje tych,
ktrzy wykonuj jego wszystkie polecenia w obawie o utrat pozycji i wpyww.
Jedn z takich osb jest Nowosilcow. W scenie I Tomasz mwi, e senatorowi zaley
na asce cara, wic bdzie dziaa bezwzgldnie (jego sualczo wobec cara
obrazuje te scena VI i sen Senatora). W scenie VIII Mickiewicz przedstawia te
sylwetki Polakw-zdrajcw (Doktor, Pelikan).

Stefan eromski Syzyfowe prace

Ksika opowiada o rusyfikacji modziey polskiej. Tytu sugeruje, e byo to zadanie
bardzo trudne. Zadaniem rusyfikatorw byo pozbawienie uczniw wiadomoci
narodowej. W klerykowskim gimnazjum wszystkie lekcje byy przeprowadzane w
jzyku rosyjskim, panowa zakaz mwienia po polsku, posiadania polskich lektur.
Szerzyo si donosicielstwo. Jeden z szkolnych kolegw zoy donos na Marcina
Borowicza za mwienie po polsku. Spotkaa go za to kara przy caej klasie zosta
wywoany do tablicy i skarcony przez profesora Leima. Musia te zosta w kozie.
Donosicielstwo byo tu narzdziem do wyegzekwowania podanej postawy.

Gustaw Herling-Grudziski Inny wiat

Inny wiat to ksika opisujca zachowania panujce w agrach, mechanizmy
rzdzce wiatem winiw. Warunki obozowe zmuszay do zmiany dotychczasowej
moralnoci. Donosicielstwo byo powszechne czasami mogo by sposobem na
przetrwanie lub nawet uratowanie sobie ycia. Ksika pokazuje, e agry zmuszay
do przyjcia nowych norm i obyczajw, e donoszenie na wspwiniw w obliczu
zagroenia przychodzi atwiej.

Motyw duchw
Duchy i zjawy, nawet jeli zaoy, e realnie nie istniej, w kulturze obecne s
waciwie od zawsze. Od dawien dawna bowiem czowiek w swej dociekliwej naturze
nie ogranicza postrzegania wiata tylko do tego, co widzi. Szuka poza wiatem
przyczyn zjawisk, ktrych zrozumie nie mg.
Warto tu zwrci uwag na wieloznaczno sowa duch. Po pierwsze, w
wierzeniach ludowych oznacza istot ze wiata pozamaterialnego. Ludzie wierzyli
zarwno w duchy dobre, pomagajce czowiekowi, jak i ze, ktre miay mu ycie
uprzykrza. Z kolei w religii oraz filozofii mwi si o duchu (czy duszy), ktry po
mierci fizycznej czowieka trafia do innego wiata. Natomiast Duch w religii
chrzecijaskiej to trzecia Osoba Boska.

Biblia
W tej Ksidze pojcie duch uywane jest trojako w znaczeniu Istoty Najwyszej
Boga Ojca oraz Ducha Boego, jako okrelenie niszych istot duchowych, a take w
odniesieniu do wntrza ludzkiego, potocznie utosamianego z dusz. Ju w Starym
Testamencie czytamy, e przy stworzeniu wiata Duch Boy unosi si nad wodami.
By on tym samym si sprawcz o charakterze osobowym. To Boskie tchnienie
spowodowao, e i czowiek ma ducha, ktry Bogiem nie jest, ale pozwala si do
Stwrcy odnosi. W Apokalipsie w. Jana z kolei pojawia si fragment mwicy o
tym, e przy kocu wiata Chrystusowi bd skada hod wszelkie istoty ziemskie,
podziemne i niebieskie, a wic take i duchowe.

Stanisaw Wyspiaski Wesele

Dramat z elementami wizyjno-symbolicznymi, w ktrym pojawiajce si duchy staj
si personifikacj przekona, marze i obaw realnych postaci. I tak Chocho objawia
weselnikom ich wasne osobiste demony lki, przed ktrymi chc uciec. Zjawia si
Widmo, bdce upiorem zmarego ukochanego Marysi. Staczyk z kolei to
personifikacja wyrzutw sumienia Dziennikarza, sam za posiada zdrowy dystans do
polityki i wszelkich spraw pastwowych. Wcielenie historycznego bazna demaskuje
sabo charakteru bohatera, ktry, cho peni odpowiedzialn spoeczn funkcj, ma
problemy z wasn tosamoci. Kolejnym widmowym wcieleniem historycznej
postaci Franciszka Ksawerego Branickiego jest Hetman. Pojawia si jako
reprezentacja pogldw polskiej szlachty na mezalians poety. Kolejna personifikacja
w postaci ducha to Rycerz Czarny (Zawisza). Reprezentuje on cechy wchodzce w
skad rycerskiego etosu, a jednoczenie ukazuje Poecie, jak dawne polskie mity
odlegle s od rzeczywistoci i jak jego poezja Poety nie odpowiada na wyzwania
czasw, w ktrych yje. Z kolei Upir domaga si sprawiedliwoci w relacjach chopi
 szlachta. Legendarny Wernyhora za prbuje wzbudzi ducha narodowego i
zorganizowa powstanie, nie wszyscy jednak rozumiej jego sowa.

Adam Mickiewicz Upir (samobjca jako duch wracajcy na ziemi), Dziady (wywoywanie
duchw zmarych)

Wiedmin, re. Marek Brodzki (wiedmini jako pogromcy zagadkowych potworw)

Straszny film, re. David Zucker (duchy ujte w sposb komiczny).

Motyw dumy
Duma to sowo kryjce w sobie wiele znacze. W zalenoci od kontekstu moe mie
wydwik albo pozytywny, albo negatywny. Z pozytywnym znaczeniem mamy do
czynienia wwczas, gdy kto nazwany dumnym ma wiadomo wasnej wartoci i
zachowuje poczucie godnoci. Jest ambitny, spenia si w yciu i wie, e to, co robi
jest waciwe. Czowiek dumny nie zgodzi si na nic, co wykracza poza jego normy
moralne, niejednokrotnie, co czasem bywa negatywnie postrzegane, kamuflujc
uczucia i emocje nim targajce. Negatywnie rozumiana duma czy si bezporednio
z innymi cechami charakteru z wyniosoci, pych czy egoizmem. Czowiek
dumny w tym znaczeniu nie szanuje innych, ma ich za nic, stawiajc swoje ego na
piedestale. Czsto za podstawy do zachowywania si tak, a nie inaczej przyjmuje
bycie w lepszej od innych sytuacji materialnej czy znajdowanie si w lepszym
miejscu hierarchii spoecznej.
Dumnym mona by rwnie i z kogo, cieszc si jego osigniciami czy wyborami.
Dum moe napawa wiksza ilo osb, a take cay nard. Takim rodzajem dumy
jest patriotyzm bezinteresowna mio do ojczyzny i skonno do przelania za ni
krwi.

Pie o Rolandzie
Ten redniowieczny anonimowy utwr przedstawia dzieje francuskiego rycerza
Rolanda. Posta wykreowana zostaa wedug okrelonego wwczas ideau. Rycerz
czasw redniowiecza musia by poddany krlowi, ale i Bogu. Na kodeks rycerski
skaday si: wiadomo swej potgi i mstwa, patriotyzm i, przede wszystkim,
honor. Roland dowodzi wojskiem chrzecijaskim w wojnie przeciwko Saracenom.
Cz wojska wpado w puapk w wwozie Roncevaux. Mimo e nie mieli adnych
szans, Roland, uniesiony dum, nie zad w rg, by wezwa gwne siy krla Karola
Wielkiego. Wola zgin na polu bitwy. To przykad dumy niepozwalajcej na
ponienie si przed wrogiem.

William Szekspir Makbet

Pena dumy prowadzcej do szalestwa jest w Makbecie ona tytuowego bohatera.
Jej optacza dza wadzy wynika z przekonania o swej wartoci Lady Makbet
uwaa si za najwaciwsz osob w pastwie do objcia stanowiska krlowej.
Dumna i potrafica sprawi, by jej m jej ulega we wszystkim, doprowadza do
wydarze tragicznych w skutkach. Duma Lady Makbet to obsesja prowadzca do
destrukcji innych ludzi, ale przede wszystkim do autodestrukcji.

Bolesaw Prus Lalka

Dumn i wynios bohaterk Lalki jest Izabela cka. Arystokratka, cho pikna,
nieobdarzona zostaa wybitn inteligencj ani specjalnymi zainteresowaniami.
Jednak z racji takiego, a nie innego pochodzenia, ma o sobie wysokie mniemanie i
nie przyjmuje zalotw Stanisawa Wokulskiego czowieka do szalestwa w niej
zakochanego, przedsibiorczego, ale bdcego niszego ni ona stanu Celowo
drani jego uczucia, jak choby wtedy, gdy przychodzi do jego sklepu i flirtuje z
subiektem Mraczewskim czy gdy rozmawia ze Starskim po angielsku w obecnoci
Wokulskiego, nie majc pojcia przy okazji, e Wokulski zdy si nauczy tego
jzyka. Jej duma ma charakter negatywny cka w gruncie rzeczy zniszczya ycie
Wokulskiego.

Maria Konopnicka Rota

Utwr patriotyczny, ukazujcy dum narodu polskiego z ojczyzny. Odnoszenie si do
historii i siganie pamici a do korzeni pastwa, czyli do rodu Piastw, ma wpyn
krzepico na wszystkich i umocni postaw wyraajc afirmacj Polski:
Nie rzucim ziemi, skd nasz rd,
Nie damy pogrze mowy!
Polski my nard, polski lud,
Krlewski szczep Piastowy,
nie damy by nas zniemczy wrg
Tak nam dopom Bg!

Duma spenia tutaj charakter mobilizujcy nard, ma nie wiar w potg ojczyzny,
a przede wszystkim w tych, ktrzy za ni walcz i w jej imi umieraj.

Czterej pancerni i pies, re. Konrad Nacki, Andrzej Czekalski

Serial w odcinkach przedstawiajcy realia ycia polskich onierzy walczcych na
froncie w czasie drugiej wojny wiatowej. Znw do czynienia mamy tutaj z
patriotyzmem na szerok skal, bo nie sprowadzajcym si tylko do wzniosych
hase, ale przede wszystkim do dziaania. Dumni z walczcych i zwyciajcych
onierzy s wszyscy ludno cywilna, a take oni sami. Duma przepeniajca
uczestnikw wojny po kadej z udanych akcji nie zalepia ich nie ma tu miejsca na
egoizm czy na mylenie o wasnym dobru. Solidarno, jak tworz, jest motorem
napdzajcym i kolejnym powodem do dumy.
*Kopciuszek, re. Wilfried Jackson, Hamilton Luske (dwie dumne, pyszne dziewczyny
pogardzaj swoj przyrodni siostr)