Komunikacja Niewerbalna

KOMUNIKACJA
NIEWERBALNA
...Wyksztacenie zdobywa si czytajc ksiki, ale inne,

waniejsze wyksztacenie - znajomo wiata
zdobywa si tylko dziki czytaniu ludzi
i studiowaniu ich rnych wyda...
Lord Chesterfield Listy do syna
SPIS TRECI
SPIS TRECI __________________________________________________________________ 2
KOMUNIKACJA NIEWERBALNA_______________________________________________ 3
INFORMACJE WSTPNE ________________________________________________________ 3
ZASADY INTERPRETACJI KOMUNIKATW NIEWERBALNYCH _________________________ 6
Style komunikacji niewerbalnej _____________________________________________________ 8
Funkcje komunikacji niewerbalnej___________________________________________________ 8
PI KRYTERIW INTERPRETACJI KOMUNIKACJI NIEWERBALNEJ ___________________ 10
MIMIKA, czyli wyraz twarzy_______________________________________________________ 12
KONTAKT WZROKOWY_________________________________________________________ 13
BRWI I CZOO ________________________________________________________________ 15
RNICE W ZACHOWANIU WZROKOWYM ________________________________________ 16
USTA ________________________________________________________________________ 17
RNICE W EKSPRESJI MIMICZNEJ _____________________________________________ 19
PANTOMIMIKA, czyli gestykulacja _________________________________________________ 19
DOTYK ______________________________________________________________________ 20
RNICE W ZACHOWANIU DOTYKOWYM _________________________________________ 21
GESTY DONI, RKI I RAMIENIA _________________________________________________ 22
REGULATORY np. POWITANIA I PORZEGNANIA __________________________________ 24
PRZEMAWIANIE_______________________________________________________________ 25
GESTY DONI, REKI I RAMION W RNYCH KOMBINACJACH ________________________ 27
PROKSEMIKA, CZYLI RELACJE PRZESTRZENNE ___________________________________ 34
POZYCJA CIAA_______________________________________________________________ 38
RNICE W POSTAWACH I SPOSOBIE PORUSZANIA SI____________________________ 38
RNICE W PRZESTRZENNI INTERPERSONALNEJ_________________________________ 39
RNICE W ZACHOWANIACH PRZESTRZENNYCH NA PRZYKLADZIE WYBRANYCH
KULTUR _____________________________________________________________________ 40
Niemcy_______________________________________________________________________ 40
Anglicy _______________________________________________________________________ 41
Francuzi______________________________________________________________________ 42
Amerykanie ___________________________________________________________________ 43
Japoczycy ___________________________________________________________________ 44
Arabowie _____________________________________________________________________ 45
PODSUMOWANIE OGLNE TENDENCJE ________________________________________ 46
KOMUNIKACJA NIEWERBALNA 2
KOMUNIKACJA NIEWERBALNA
INFORMACJE WSTPNE
Komunikacja niewerbalna istnieje ju ponad milion lat. Jest wic znacznie starsza od mowy, powstaej
prawdopodobnie w pnym plejstocenie, ok. 40000 lat temu. Ta pierwotna forma komunikacji jest
jedynym rodkiem porozumiewania si zwierzt, ktre za pomoc mimiki, postaw, gestw,
pomrukiwa, warkni itd. dobieraj partnerw, ustalaj hierarchi dominacji i wsppracuj w
grupach.
Podobne sygnay uywane s przez ludzi i rwnie w ich wiecie speniaj one ogromn rol.
Bezsowne komunikaty ze wzgldu na ich ewolucyjne pochodzenie mona podzieli na:
sygnay wrodzone stanowice cz dziedzictwa biologicznego;

sygnay dziedziczne stanowice cz dziedzictwa genetycznego;
sygnay wyuczone, czyli nabyte nalece do dziedzictwa kulturowego.
Wrodzony i dziedziczny charakter znakw niewerbalnych potwierdzaj midzy innymi obserwacje

dzieci niepenosprawnych [niewidomych, guchoniemych, guchoniewidomych]. Dzieci te, pomimo
duego odizolowania od wiata zewntrznego i wynikajcych z tego faktu bardzo ograniczonych
moliwoci uczenia si, pod wieloma wzgldami zachowuj si tak samo jak dzieci zdrowe. Tak samo
umiechaj si i miej, kiedy si ciesz i tak samo pacz, tupi nogami, zaciskaj pici i marszcz
pionowo czoo, gdy je co rozzoci. To samo pochodzenie sygnaw niewerbalnych potwierdzaj
badania prowadzone w rnych kulturach. Wykazuj one, e mowa ciaa wyraajca podstawowe
stany emocjonalne, jak rado, wcieko, smutek, zainteresowanie, zaskoczenie, strach, zo,
wstrt, pogarda i wstyd jest podobna wrd ludzi nalecych nawet do bardzo odmiennych kultur.
Drugim ewolucyjnym rdem powstawania i ksztatowania sygnaw niewerbalnych jest proces

uczenia si, ktry praktycznie rozpoczyna si wraz z narodzinami czowieka. Sygnay te s przecie
jedynym rodkiem komunikowania si matki i dziecka w okresie, gdy nie potrafi ono jeszcze mwi.
Jest to rwnie czas, w ktrym kobieta doskonali swoje umiejtnoci wychwytywania i
rozszyfrowywania bezsownych znakw. Z tej wanie przyczyny kobiety uwaa si za bardziej
spostrzegawcze od mczyzn.
O ogromnym znaczeniu sygnaw niewerbalnych w porozumiewaniu si wiadczy midzy innymi fakt,

e istnieje ponad milion wiadomych i niewiadomych gestw i okoo 550 000 sw wymienianych w
najobszerniejszych sownikach. Warto wspomnie, e mowa spoecznoci prymitywnych obejmuje nie
wicej ni 400 sw. Tyle samo jest ich w sownictwie ludzi znajdujcych si na najniszych
szczeblach spoecznoci rozwinitych.
Z ca pewnoci liczba tikw, grymasw, ruchw ramion, wykrzywie ust, wzniesie brwi, ruchw
warg, chrzkni, potrzni gow, itd., znacznie przekracza liczb 400 i gwnie dziki temu
wzajemne zrozumienie si wrd ludzi tej szczeglnej kategorii staje si moliwe.
PROCES KOMUNIKACJI
KOMUNIKACJA WERBALNA KOMUNIKACJA NIEWERBALNA
KOMUNIKACJA KOMUNIKACJA JAKO UBIR,

PISEMNA USTNA GOSU OTOCZENIE
MOWA CIAA
Antropolog Albert Mehrabian odkry, e w procesie komunikacji interpersonalnej jedynie 7%

informacji przekazuj sowa, 38% - brzmienie gosu i a 55% - zachowania niewerbalne.
PROPORCJE KOMUNIKATU WG
ALBERTA MEHRABIAN'A
55%
38%
7%
MOWA CIALA JAKO GOSU SOWA
Podobne wyniki uzyska amerykaski psycholog Ray Birdwhistell. Jego badania dowodz, e w
konwersacjach bezporednich 35% informacji pochodzi ze sw, 65% z ekspresji niewerbalnej.
PROPORCJE KOMUNIKATU WG
RAYA BIRDWHISTELL'A
65%
35%
EKSPRESJA NIEWERBALNA
EKSPRESJA WERBALNA
Na tej podstawie zostaa sformuowana oglna zasada dotyczca skutecznego przekazu:
ZASADA 10/30/60
w 10% zaley od tego co mwimy
w 30% jest konsekwencj tego jak mwimy

(ton gosu, sposb artykuowania, precyzja
wypowiedzi)
w 60% zaley od mowy ciaa, a wic

zachowa towarzyszcych rozmowie i
sygnalizujcych nasze nastawienie psychiczne
Dane te w peni uzasadniaj stwierdzenie, e mwimy dziki organom mowy, ale rozmawiamy caym
naszym ciaem. Wrd znawcw przedmiotu istnieje przekonanie, e kana werbalny wykorzystywany
jest przede wszystkim do przekazywania informacji, a niewerbalny suy gwnie do ustalania
stosunkw midzyludzkich. Relacja midzy dwiema lub wicej osobami jest przez nie, zazwyczaj
spontanicznie negocjowana, ustanawiana oraz podtrzymywana gwnie dziki komunikatom
bezsownym. Komunikaty te odgrywaj bardzo istotn rol w tworzeniu pierwszego wraenia o
czowieku, gdy 99% opinii o nim powstaje u innych w cigu pierwszych dziewidziesiciu
sekund kontaktu.
Badania wykazay rwnie, e w procesie porozumiewania si sygnay niewerbalne wywieraj na
rozmwcw piciokrotnie wikszy wpyw ni uywane przez nich sowa. Natomiast w sytuacji
niezgodnoci obu rodzajw komunikatw, te o charakterze werbalnym uznawane s za nieprawdziwe.
Jzyk ludzkiego ciaa to najstarszy, najbardziej wiarygodny i uniwersalny jzyk na wiecie. Jest to
wane dla biznesmenw i menederw. Jeli chc skutecznie negocjowa, musz si go nauczy.
Jest to niezbdne dla doskonalenia umiejtnoci kontrolowania swoich zachowa niewerbalnych i
odczytywania ich znaczenia u innych ludzi. Jzyk ciaa prawie zawsze odsania autentyczne intencje.
Podobnie jak kady inny jzyk skada si on z wyrazw, zwrotw i znakw interpunkcyjnych. Sowa
interpretujemy w kontekcie, a wic gesty rwnie powinny by odczytywane w powizaniu z
konkretn sytuacj i innymi zachowaniami niewerbalnymi danego czowieka. Poza tym jzyk ciaa jest
zdeterminowany kulturowo, std te niektre sygnay niewerbalne mog wyraa rne uczucia i
postawy w zalenoci od grupy, regionu, kraju, bd kontynentu. Konieczna jest zatem ostrono w
interpretacji komunikatw bezsownych. Znaczenie komunikatw zaley od tego, kto, gdzie i jak je
przekazuje. Oto kilka zasad, ktrych naley przestrzega w trakcie interpretacji mowy ciaa.
ZASADY INTERPRETACJI KOMUNIKATW NIEWERBALNYCH
ZASADA Nr 1 V KRYTERIW INTERPRETACJI

Istnieje pi oglnych kryteriw interpretacji komunikatw niewerbalnych. S to: mimika,
pantomimika, proksemika, czynniki paralingwistyczne i czynniki spoeczno - personalne. W
miar moliwoci naley uwzgldnia jak najwicej kryteriw przy kadorazowej ocenie zachowania
innych.
ZASADA Nr 2 NIEWIADOMO INTERPRETACJI
Wikszo zachowa niewerbalnych kady interpretuje niewiadomie. Wynika to midzy innymi z
faktu, e czowiek ma ograniczone moliwoci wiadomego spostrzegania. To czego nie uda si
spostrzec wiadomie bdzie zarejestrowane poniej progu wiadomoci, ale wzbudzi okrelon
reakcj emocjonaln.
ZASADA Nr 3 WPYW OBSERWACJI NA OBSERWATORA
Pomoc podczas wiadomego interpretowania zachowa innych ludzi moe by werbalizacja, tego co
zauwaamy. Naley w mylach ubiera w sowa swoje spostrzeenia. Pomoe nam to w
uwiadomieniu sobie jakie zachowania drugiej osoby wpyny na nasz ocen.
ZASADA Nr 4 KOLEKTYWIZM INTERPRETACJI
Interpretacji powinny podlega zespoy gestw, a nie pojedyncze gesty. Pojedynczy gest w wikszoci
wypadkw nie ma jasnego znaczenia (z wyjtkiem emblematw). Zespoy gestw wyraajcych t
sam lub podobn postaw czy emocj s lepsz przesank do formuowania wnioskw. Naley
ponadto zwraca uwag na zgodno znakw (pozytywne - negatywne) nastpujcych po sobie
zespow gestw.
ZASADA Nr 5 KONGRUENCJA
Naley zwraca uwag na spjno pomidzy wypowiadanymi sowami a towarzyszcymi im gestami.
Jeeli gesty bd przeczy sowom ludzie skonni s wierzy raczej zachowaniom niewerbalnym.
ZASADA Nr 6 KONTEKST OSOBISTO KULTUROWY
Nie istnieje uniwersalny sownik gestw. Oznacza to, e nie mona jednoznacznie przypisa
okrelonym gestom jakiego znaczenia. Dlatego podczas oceny oprcz rnic kulturowych trzeba
uwzgldni take rnice indywidualne. Kady z nas posiada swoje charakterystyczne sposoby
zachowania. Pojawiaj si one niezalenie od sytuacji, w ktrej si znajdujemy oraz nie nios one ze
sob informacji co aktualnie dzieje si z dan osob. Nieznajomo indywidualnych nawykw w
zachowaniu moe doprowadzi do mylnych interpretacji. Na przykad nieprzyjemny grymas twarzy
moe by tikiem pozostaym po wylewie, a nie oznak dezaprobaty czy niechci.
ZASADA Nr 7 KONTEKST SYTUACYJNY
Naley pamita o wpywie sytuacji na zachowanie. Kto zakada sobie ramiona na piersi poniewa
jest mu zimno. Kto inny siedzi sztywno bo ma za ciasne ubranie. Pierwszy przypadek nie wiadczy o
zamknitej postawie, drugie zachowanie nie jest oznak napicia.
ZASADA Nr 8 SONDOWANIE
Podczas interpretowania zachowa niewerbalnych warto stosowa pytania kontrolne. Polegaj one na
konfrontowaniu uzyskanych odpowiedzi z zaobserwowanymi zachowaniami. Jeeli np. podczas
prezentacji osoba odchyli si i zaoy rce na piersi naley zapyta w tym momencie, co sdzi o
omawianej sprawie. Jeeli wyrazi swoje wtpliwoci bdzie oznacza to, e wczeniejsze zachowanie
rzeczywicie byo wyrazem negatywnej postawy.
ZASADA Nr 9 WPYW OBSERWATORA
Naley zwraca uwag na wpyw naszych zachowa niewerbalnych na zachowania innych ludzi. Kto
w naszym towarzystwie moe przyj postaw zamknit nie dlatego, e obawia si lub nie lubi nas,
ale moe dlatego, e to my sami wysyamy negatywne komunikaty, ktre prowokuj jego zachowania
w tej sytuacji. Zjawisko to nosi nazw Efektu Rosenthala.
ZASADA Nr 10 AUTOREFLEKSJA
Rzecz absolutnie podstawow podczas ksztacenia umiejtnoci interpretacji zachowa
niewerbalnych jest wiadomo wasnych zachowa niewerbalnych oraz ich trafna interpretacja. I od
tego, tak naprawd, naleaoby zacz.
Postawa ciaa, zachowanie, gesty, ekspresja twarzy oddziauj na innych. Kiedy oba kody wyraaj
sprzeczne informacje, dochodzi do napicia, nieporozumienia, niechci itp. Dlatego tak wane jest,
aby prawidowo porozumiewa si na obu poziomach komunikacji interpersonalnej.
Style komunikacji niewerbalnej
tendencja afiliatywna bliski dystans, dotyk, kontakt wzrokowy, umiech
tendencja nominatywna wyprostowana postawa, uniesiona gowa, szybka mowa,

jednostronna komunikacja werbalna)
Istniej co najmniej dwa rda zrnicowania wzorw przekazw niewerbalnych - normy kulturowe i
indywidualne dowiadczenia czowieka. Mona powiedzie, e kobiety s lepszymi od mczyzn
nadawcami i odbiorcami komunikatw niewerbalnych. Oceniane s wic jako bardziej zgodne
wewntrznie, bezporednie i ekspresyjne w porozumiewaniu si. Kiedy porwnywano trafno
interpretacji zachowa niewerbalnych obcych kobiet i mczyzn, kobiety wykazyway znaczc
przewag zwaszcza przy odczytywaniu negatywnych komunikatw pci przeciwnej. Rnica w
dokadnoci odczytywania komunikatw pozytywnych nie bya taka dua. Ciekawe jest rwnie to, e
maonki trafniej interpretuj sygnay przekazywane im przez obcych mczyzn ni niewerbalne
komunikaty swoich mw. Kobiety, jeeli popeniaj bdy, maj skonno do pomyek w kierunku
pozytywnym, mczyni - w negatywnym. Dokadno nadawania i trafno odbioru komunikatw
niewerbalnych ma wpyw na zadowolenie z maestwa.
Funkcje komunikacji niewerbalnej
W ujciu Scherera i Wallbotta cao aktw komunikacyjnych suy czterem funkcjom, zrnicowanym
z punktu widzenia roli penionej w przebiegu konwersacji.
FUNKCJA SEMANTYCZNA nale tu zachowania, ktre maj samodzielne znaczenie

referencyjne lub powoduj modyfikacj znacze zawartych w kanale werbalnym. S to takie
funkcje:
akcentowanie;
zaprzeczanie;
rozszerzanie znaczenia;
Powysze podfunkcje mog by realizowane zarwno przez gestykulacj jak i przez sposb
wokalizacji tekstu sownego. Znaczenie globalne przekazu odbierane jest wtedy, gdy czy si
wskazwki zawarte w obu kanaach, cho przewag (znaczenia) moe mie kana sowny lub kana
niewerbalny.
FUNKCJA SYNTAKTYCZNA dzieli si na dwa rodzaje:
organizacja sekwencji wypowiedzi i segmentacja procesu konwersacji np.
akcentowanie waniejszych sw, obnianie siy emisji gosu pod koniec zdania,
odwracanie wzroku ku grze dla podkrelania niepewnoci.
synchronizacja zachowa rozmwcw s to zachowania celem ktrych jest

uzyskanie najwikszego komfortu, dopasowanie pozycji ciaa i odlegoci midzy
rozmwcami do aktualnego poziomu psychologicznej intymnoci relacji.
FUNKCJA PRAGMATYCZNA polega na uyciu komunikowania niewerbalnego do

oddziaywania na zachowanie partnera, podkrelanie przynalenoci do okrelonej podgrupy
np. poprzez gesty powitania czy poegnania specyficzne dla danego rodowiska, wyraanie
swej indywidualnoci poprzez strj, ekspresj swych stanw emocjonalnych. Realizacja
funkcji pragmatycznej jest uzaleniona od wielu czynnikw spoecznych i osobowych tj. wiek,
pe, wyksztacenie, cechy osobowoci, tradycje rodzinne.
FUNKCJA REGULACJI KONWERSACJI odnosi si do organizacji konwersacji moment

wczenia si do rozmowy, dugo mwienia itp.
Z kolei klasyfikacja wg M. Knappa bazuje na analizie relacji midzy zachowaniami niewerbalnymi i
werbalnymi w tworzeniu caociowego znaczenia danego przekazu. Wedug tego podziau wyrnia
si:
komunikowanie postaw i emocji (uzgadnianie postaw interpersonalnych)
powtarzanie rwnoczesne, powtrne przekazywanie przez kana niewerbalny informacji

zawartych w wypowiedziach sownych (np. gest wskazujcy ku wntrzu mieszkania przy
wypowiedzi zapraszam do rodka);
zastpienie (substytucja) np. gdy utrudniony kontakt werbalny zamiast sw
prezentowana jest sekwencja niejzykowa, ktra oznacza to samo. Np. gest pozdrowienia
zamiast sw "Dzie dobry". Nie wszystkie wypowiedzi mog by zastpowane przekazami
niejzykowymi;
regulacja konwersacji np. regulatory, czyli wszelkie powitania i poegnania;
akcentowanie tekstu mwionego gestykulacja rk, gowy i ciaa moe podkrela
znaczenie wypowiadanych sw poprzez odpowiednie obrazowanie (np. wyraanie szacunku
czone z pochyleniem si przed rozmwc);
maskowanie uywanie aktw niewerbalnych dla ukrycia prawdziwych przekona, uczu czy
myli (unikanie kontaktu wzrokowego, nieadekwatnie wysoka lub niska sia emisji gosu,
zasanianie twarzy w celu obnienia napicia);
nadaje charakter relacjom interpersonalnym poprzez takie znaki jak wyrazy twarzy, ton
gosu, spojrzenia czy choby przyjmowane odlegoci. To tylko niektre z gamy rodkw,
poprzez ktre wysyamy i odbieramy informacje takie jak sympatia - antypatia,
zainteresowanie - brak zainteresowania, partnerstwo - dominacja - ulego. Mona
powiedzie, e na poziomie niewerbalnym mamy do czynienia przede wszystkim z
komunikacj emocjonaln;
wspomaganie komunikacji jzykowej.
PI KRYTERIW INTERPRETACJI KOMUNIKACJI

NIEWERBALNEJ
MIMIKA, czyli wyraz twarzy
Czynniki mimiczne:
kontakt wzrokowy oczy, brwi i czoo
usta
uszy i nos
PANTOMIMIKA, czyli gestykulacja

Elementy ekspresji pantomimicznej wedug Ekmana i
Friesena:
emblematory niewerbalne substytuty konkretnych

sw funkcj t mog peni wszystkie gesty,
ekspresje mimiczne i inne akty niewerbalne, ktre s
atwo przekadalne na sowa i atwo odczytywane przez
konwencjonalne kody kulturowe np. znak suchawki,
znak ilustrujcy, e czas min, znak V prezentowany
przez rozstawienie palcw uniesionej ku grze rki;
afektatory niewerbalne zachowania, ktre

odzwierciedlaj intensywno odczuwanych emocji
gwnie mimika twarzy, zmiana intonacji gosu,
gestykulacja, zmiana pozycji ciaa np. skrzyowanie
ng czy rk;
ilustratory funkcj t pen niewerbalne zachowania,

ktre su uplastycznieniu wypowiedzi, oferuj jaki
komentarz do wypowiadanego tekstu, s form
wizualizacji zagadnie, o ktrych si mwi np.
opowiadajc o maym dziecku gestykulujemy by
dokadniej, wierniej opisa jego mae paluszki, rczki;
regulatory niewerbalne zachowania, ktre pomagaj

synchronizowa przebieg rozmowy, np. zmiana postawy
i uoenia ciaa, skinienie gow, przywitania,
poegnania;
adaptatory zachowania niewerbalne, ktre su

zaspokojeniu okrelonych potrzeb psychicznych lub
fizycznych np. obgryzanie paznokci jako przejaw
zdenerwowania, krcenie si na krzele jako przejaw
zniecierpliwienia. Jako ciekawostk warto poda, e
kiedy ujawniamy informacje nt. wewntrznych stanw,
np. opowiadamy o swoich przeyciach, wwczas
najczciej dotykamy lewej strony naszego ciaa. Kiedy
natomiast dowiadczamy obawy w zwizku z
nawizaniem kontaktu z now osob, najczciej
dotykamy prawej czci naszego ciaa.
PROKSEMIKA, czyli relacje przestrzenne

Proksemika rozumiana jako nauka badajca wzajemny wpywu
relacji przestrzennych midzy osobami oraz midzy osobami a
otoczeniem (materialnym) na relacje psychologiczne, sposb
komunikacji, itp. Bada take odwrotny wpyw oraz rnice pomidzy
tymi relacjami w rnych kulturach, dlatego te jest tak wana w
interpretacji komunikatw niewerbalnych.
CZYNNIKI PARALINGWISTYCZNE
Czynniki paralingwistyczne:
ton gos
tempo mowy
intonacja
dwiki nieartykuowane
CZYNNIKI SPOECZNO PERSONALNE

Czynniki spoeczne:
status spoeczny
wyksztacenie i zawd
Czynniki personalne:
wygld zewntrzny
zapach
MIMIKA, czyli wyraz twarzy
Mimika twarzy jest tym kanaem przekazu informacji, na ktry najwczeniej zwrcono uwag i
poddano rozmaitym badaniom. Z drugiej strony, jest to ten rodzaj komunikacji niewerbalnej, ktry
budzi najmniej kontrowersji, gdy jest najatwiejszy do zaobserwowania, bowiem nasz wzrok
najczciej skupia si wanie na twarzy rozmwcy. Brytyjski zesp badaczy wyodrbni i
sklasyfikowa sto trzydzieci pi rnych gestw gowy i ciaa oraz wyrazw twarzy, przy czym a
osiemdziesit z nich jest zwizanych z twarz i gow. Nasza twarz jest, zatem dla innych ludzi
gwnym rdem informacji o emocjach, jakie przeywamy. Kiedy chcemy odgadn czyje emocje
najczciej przygldamy si wanie twarzy. Prawdopodobnie kady uwaa, e na podstawie czyjej
mimiki doskonale potrafi okrela jakie emocje przeywa osoba, z ktra si kontaktuje. W wikszoci
wypadkw jest to prawd, ale nie dostrzegamy przy tym, e na nasz ocen wpywa take kontekst.
Kiedy kto pacze niekoniecznie musi by smutny, mog to by przecie zy radoci. Bez
uwzgldnienia kontekstu trudno odrni te mimiczny wyraz zdziwienia od strachu.
Wszyscy mamy wrodzon wiedz na temat znaczenia poszczeglnych ekspresji i nie musimy si tego
uczy. Badania dowiody, e dzieci lepiej ni doroli rozpoznaj wyrazy twarzy, ale wraz z wiekiem
zdolno ta zanika. Dzieci w porwnaniu z dorosymi dokadniej potrafiy dekodowa zdziwienie,
strach oraz nieznacznie lepiej niesmak i smutek.
Caa ekspresja naszej twarzy opiera si na mikroekspresjach, czyli krtkotrwaych wyrazach
mimicznych pojawiajce si na niej. Czas ich trwania wynosi zazwyczaj mniej ni jedn sekund.
Tak wic przez bardzo krtki okres czasu na twarzy moe pojawi si ukad wyraajcy pewien stan
emocjonalny. Mikroekspresje to symptomy naszych rzeczywistych emocji. Taki przelotny wyraz twarzy
zazwyczaj nie jest wiadomie rejestrowany przez odbiorcw. Jednak na niszych poziomach
przetwarzania zostanie on zarejestrowany i wywoa okrelon reakcj emocjonaln.
Dziki stosowaniu tzw. technik kierowania mimik, moemy osiga nastpujce efekty:
intensyfikowa emocje (np. spotkawszy osob, do ktrej nie ywimy adnych ciepych
uczu, staramy si ukry nasz obojtno i w czasie rozmowy poprzez odpowiedni
wyraz twarzy okazujemy zadowolenie ze spotkania.);
deintensyfikowa emocje (np. wyraajc zo wobec szefa zachowujemy si

znacznie bardziej powcigliwie ni wobec osoby, ktra nie ma moliwoci zastosowa
wobec nas jakichkolwiek sankcji.);
neutralizowa emocje (np. normy kulturowe nakazuj by mczyni nie okazywali

emocji, poniewa jest to przejaw zniewieciaoci. Kiedy picioletni "mczyzna" pacze,
poniewa przewrci si i zrani si w kolano, wwczas mwimy: jeste mczyzn,
bd dzielny, to tylko mae zadrapanie i na pewno wcale nie boli. W ten sposb dziecko
uczy si ukrywa emocje.);
maskowa emocje (np. suchajc opowieci ssiadki o tym, co si jej przydarzyo kiedy
czekaa na wizyt u lekarza staramy si ukry znuenie. Zamiast tego okazujemy
zainteresowanie, wspczucie etc.).
KONTAKT WZROKOWY
Oczy stanowi najwaniejszy obszar wizualnej uwagi - w czasie rozmowy uwaga koncentruje si na
oczach przez ok. 43% czasu. Zasadnicza funkcja kontaktu wzrokowego jest przekazywanie
komunikatw relacyjnych. Co to oznacza? Oglnie mona powiedzie, e patrzenie na inna osob jest
wyrazem zainteresowania i jednoczenie przejawem pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na to
zainteresowanie. Oczy s zwierciadem duszy. Na przykad podczas rozmowy kwalifikacyjnej
kandydat usiuje nawiza dobry kontakt wzrokowy z rozmwca by poprzez ten kana wyrazi swoja
wiarygodno, kompetencj, zainteresowanie firma. Jeeli rozmwca jest zainteresowany
kandydatem, bdzie skonny pozytywnie odpowiada na jego prby nawizania kontaktu wzrokowego.
Rodzaje percepcji wzrokowej:
widzenie fowealne doek rodkowy (fovea) kt widzenia 1 stopie widzenie
ostre szczegw w odlegoci do 30 cm od oka;
widzenie makulalne? plamka ta (macula) kt widzenia po 3 stopnie w pionie i

kt widzenia 12-15 stopni w poziomie;
widzenia peryferyjne kt od 30 do 90 stopni wok centralnego punktu w oku, czyli

zakres od 30 do 180 stopni nieostre widzenie przestrzeni wok oka;
Inn wan funkcj kontaktu wzrokowego jest redukowanie rozproszenia. W celu zwikszenia
koncentracji uwagi ograniczamy ilo odbieranych bodcw. Kana wzrokowy jest jedn z drg
dostarczania bodcw, a zatem koncentrujc myli na pewnym zdarzeniu, przypominajc sobie jakie
szczegy, zastanawiajc si nad odpowiedzi ograniczamy kontakt wzrokowy.
Ekspresja oczu wyraa si nie tylko poprzez spogldanie, ale rwnie:
zmian wielkoci renic (2-8 mm);
wskanik mrugania (zwykle co 3-10 sek.);
stopie otwarcia oczu (od szeroko otwartych do przymknitych powiek);
wyraz oczu tzw. malane oczy, mordercze spojrzenie.
W komunikacji niewerbalnej za wysoce wiarygodne uznawane s reakcje renic oczu. Nale one do
nielicznych sygnaw mowy ciaa praktycznie nie podajcych si wiadomej kontroli. Rozszerzanie si
renic jest dowodem oglnego pobudzenia psychicznego, a ich zwanie- wyrazem zego,
negatywnego nastroju. Zaobserwowano, e podczas ogldania obiektw wyjtkowo atrakcyjnych
renice rozszerzaj si. Zwaj si natomiast w czasie patrzenia na obiekty nieciekawe i niechciane.
To znakomite w swej rzetelnoci rdo informacji bywa niekiedy celowo ukrywane. Arystoteles
Onassis znany by z noszenia podczas zawierania kontraktw ciemnych okularw, zasaniajcych
jego zachowania wzrokowe podobnie postpowa Jaser Arafat czy te gen. Wojciech Jaruzelski.
Umiejtno odczytywania reakcji oczu wyjania rwnie przyczyny sukcesw wybitnych
pokerzystw. Dobry gracz wie, e gdy jego partner otrzymuje wietn kart, to mimowolnie
rozszerzaj mu si renice, a gdy przystpuje do blefu, to tak samo niezalenie od niego- zwaj mu
si.
Bystry obserwator potrafi ponadto zorientowa si w uczuciach rozmwcy oraz okreli stosunek do
niego, na podstawie koloru jego tczwki. Zaciemnia si ona przy uczuciach negatywnych, rozjania
przy pozytywnych. Wymowne komunikaty przesya te otwarcie oczu. Przymknite to dowd
znudzenia, braku zainteresowania, a jeeli towarzyszy temu odchylenie gowy do tyu, to rwnie
poczucia wyszoci danej osoby.
Niektre przydatne zasady dotyczce kontaktu wzrokowego, to:
najlepiej utrzymywa kontakt wzrokowy przez okoo 30 60% czasu rozmowy, jeli
kontakt trwa poniej 30% - ukrywanie czego, powyej 60% - osoby s bardziej
zainteresowani sob ni rozmow;
obserwuj punkt neutralny na czole, u nasady nosa,

czas 3-4 sekundy;
obserwacj ogranicz do twarzy;
unikaj wpatrywania si jak i rozbieganego wzroku;
nie wpatruj si w usta rozmwcy, gdy tego typu spojrzenie ma podtekst seksualny;
nie zakadaj ciemnych okularw - stwarzaj barier z rozmwc;
dugie spojrzenie oznacza wymuszenie ulegoci, zdobycie dominujcej pozycji;
unikanie kontaktu wzrokowego to oznaka drczcego poczucia winy, antypatii, czy

obojtnoci lub e rozmwca zadaje krpujce pytania, dodatkowo spojrzenie w bok
moe oznacza lekcewaenie rozmwcy;
W zalenoci od tego na jak cz twarzy spogldamy mona ustali typ relacji pomidzy
rozmwcami. Jednoczenie naley pamita, i zazwyczaj nasz wzrok kreli na twarzy rozmwcy
trjkty, a od tego gdzie spogldamy zale odczucia naszego odbiorcy:
trzecie oko lub trjkt nad brwiami patrzenie w to miejsce stwarza atmosfer
powagi i skupienia na rozmwcy tzw. spojrzenie biznesmena;
trjkt pomidzy oczami a ustami to tzw. spojrzenie towarzyskie;
trjkt pomidzy oczami a okolicami poniej podbrdka to tzw. spojrzenie intymne;
spogldanie na boki wiadczy moe o braku zainteresowania rozmow lub o

wrogoci;
jednake gdy doczy si do tego umiech lub lekko podniesione brwi jest to sygna
zalotw;
natomiast spogldanie na boki, zmarszczone brwi lub opuszczone kciki ust oznaczaj
podejrzliwo, wrogo lub krytycyzm;
spogldanie do gry, ponad rozmwc (w niebo) oznacza zazwyczaj mylenie o

przyszoci, planowanie, marzenie lub przypominanie sobie czego;
spogldanie na wprost wiadczy o myleniu o teraniejszoci:
spogldanie w d moe oznacza mylenie o przeszoci, wspominanie;
spogldanie poprzez rozmwc - moe oznacza lekcewaenie;
przymknite oczy podczas rozmowy oznaczaj brak zainteresowania, znudzenie i

niekiedy lekcewaenie rozmwcy (jeli osoba odchyla dodatkowo gow) spojrzenie
typu co to nie ja lub odczepcie si ode mnie;
BRWI I CZOO
Poza oczami do najbardziej ekspresyjnych obszarw twarzy, ktre bior bezporedni udzia w
kontakcie wzrokowym, nale okolice brwi i czoa. Czoo zazwyczaj wsppracuje z brwiami i oczami;
dlatego stopie napicia mini czoa odzwierciedla to co pokazuj brwi potgujc si przekazu.
brwi podniesione do poowy zdziwienie;
marszczenie brwi oznacza niezrozumienie, powtrz;
cakowicie obnione brwi zo;
do poowy obnione zakopotanie;
stan normalny bez komentarza;
zaskoczenie brwi uniesione i ukowato wygite; skra pod

brwiami napita; powieki rozwarte (grna uniesiona dolna
cignita); biako oczu widoczne ponad tczwk czsto
take pod ni;
cakowicie podniesione brwi wyraaj take

niedowierzanie;
strach, przeraenie brwi uniesione i cignite razem,

grna powieka uniesiona, odsaniajca biako oka ponad
tczwk, dolna powieka napita i uniesiona;
odraza ekspresja widoczna jest gwnie w dolnych partiach

twarzy i w obrbie dolnych powiek; pod doln powiek rysuj
si bruzdy; dolna powieka podniesiona, lecz nie napita; brwi
opuszczone, spychajce grne powieki w d;
gniew brwi opuszczone i cignite razem; midzy brwiami

powstaj pionowe bruzdy; dolna powieka napita, moe by
take uniesiona; grna powieka napita, moe by take
zepchnita w d na skutek opuszczenia brwi; oczy o
twardym spojrzeniu, niekiedy lekko wyupiaste;
rado ekspresja manifestuje si gwnie w dolnych

partiach twarzy i w obrbie dolnych powiek; pod doln
powiek rysuj si bruzdy; dolna powieka uniesiona, lecz nie
napita; przy zewntrznych kcikach oczu rysuj si bruzdy
czyli kurze stopki;
smutek wewntrzne krace brwi uniesione; fady skry pod

brwiami formuj ksztat trjkta ze szczytem nieco ponad
wewntrznymi kcikami oczu; grna powieka uniesiona przy
wewntrznym kciku oka;
niewiara - spogldanie w d z odwrcona twarz;
RNICE W ZACHOWANIU WZROKOWYM

KOBIETY MCZYNI
kobiety intensywniej przygldaj si mczyni zwikszajcy kontakt

swoim konwersacyjnym partnerom wzrokowy podczas mwienia
podczas rozmowy, suchania i pauz postrzegani s jako bardziej aktywni;
ni mczynie; renice mczyzn rozszerzaj si
nawizuj bardziej intensywny bardziej na widok kobiet;
kontakt wzrokowy z rozmwc mczyni o skonnociach
podczas suchania ni mwienia; homoseksualnych reaguj renicznie
w trakcie suchania kobiety o silniej na zdjcie mczyzn ni
niszym statusie podtrzymuj kobiet;
kontakt wzrokowy przez znaczco mczyni o skonnociach
duszy czas ni to czyni kobiety o homoseksualnych silniej reaguj na
wysokim statusie; zdjcie kobiet o maych renicach;
nawizuj bardziej intensywny chopiec silniej reaguje na zdjcie
kontakt wzrokowy ni mczyni; matki i dziewczynki;
czciej ni mczyni przejawiaj mczyni intensywniej angauj si
unikowe zachowania wzrokowe; we wzajemn wymian spojrze w
due dystanse s bardziej wygodne miar starzenia;
dla kobiet; mczyni nie wydaj si by
kontakt wzrokowy u wielu kobiet uraeni faktem, e inni ludzie nie
staje si emocjonalnym wyrazem patrz na nich;
prby nawizywania i podtrzymania
ulegli mczyni czciej spogldaj
towarzyskich relacji; na suchacza, ktry dostarcza
przywizuj zwykle wiksze niewielu spoecznych bodcw
znacznie do stroju, koloru, wzmacniajcych, za mczyni
aranacji, przestrzeni, urzdzenia dominujcy w obliczu niewielu
wntrz itp.; wzmocnie wykazuj tendencj do
ograniczania iloci spojrze;
w toku interakcji midzy dwiema
kobietami poziom zachowa
wzrokowych jest wikszy;
czciej skupiaj na sobie wzrok

innych;
renice kobiet rozszerzaj si

bardziej na widok mczyzn i
dzieci;
USTA
Ciekawostk moe by fakt, i wyej wspomniany zesp naukowcw brytyjskich zarejestrowa

dziewi rodzajw umiechw, z ktrych najpopularniejsze to:
umiech zwyky czyli nie odsaniajcy zbw, obserwujemy go u

osb, ktre umiechaj si same do siebie np. pod wpywem
wspominania mile spdzonego dnia
umiech grny odsonite s tutaj grne siekacze, umiechowi

towarzyszy kontakt wzrokowy, czsto spotykamy si z nim podczas
witania przyjaci;
umiech szeroki najczciej daje si do zaobserwowania
podczas zabawy, czasem poczony jest ze miechem, odsonite
s w nim grne i dolne siekacze, rzadko zdarza si, e wystpuje
razem z kontaktem wzrokowym; pojawia si w sytuacjach
przyjemnego podniecenia, usta s wtedy rozchylone, wargi mocno
odcignite ku tyowi odsaniaj grne i dolne zby;
umiech prostoktny stosuj go ludzie w sytuacjach

wymagajcych uprzejmoci, wargi s silnie rozcignite, odsaniajc
grne i dolne zby;
umiech z przygryzaniem wargi przypomina umiech grny z

tym, e dolna warga znajduje si pomidzy zbami, wskazuje na
podrzdno wobec osoby, do ktrej jest skierowany;
umiech przez zby przypomina szczerzenie zbw u zwierzt i

tak te go mona interpretowa, zachowanie takie mona
wskazywa na nieszczero lub zoliwo;
Ponadto naley pamita o kardynalnych zasadach dotyczcych uoenia ust
usta uoone w usta w tzw. trbk lub kciki ust i usta w pozycji
podkwk oznaczaj dzibek moe to neutralnej naley
smutek; oznacza mylenie, interpretowa w kontekcie
zastanawianie si nad pozostaych elementw
czym, przypominanie przekazu;
sobie czego;
kciki lekko podniesione a wargi zacinite napicie lub bl;
jeden kcik podniesiony a wargi razem oznacza to lekcewaenie, pogard;
usta rozchylone najczciej pokazuj zdziwienie lub zainteresowanie;
RNICE W EKSPRESJI MIMICZNEJ
KOBIETY MCZYNI
znacznie czciej i spontanicznej czciej internalizuj emocje;

ujawniaj swoje uczucia; posiadaj mniejsz zdolno
miej si dwukrotnie duej odtwarzania swoich wyrae
zarwno podczas suchania jak i mimicznych;
mwienia; miej si i umiechaj rzadziej;
s nieznacznie dokadniejsze i nie obdarzaj wiksz sympati
bieglejsze w ocenianiu mimicznego innych, ktrzy miej si i
wyraania, szczeglnie w umiechaj;
dekodowaniu mimicznych wyrae
emocji;
lepiej przekazuj emocje;
wykazuj wiksz zdolno

zapamitywania swoich wasnych
wyrae mimicznych;
wykazuj wiksz skonno do

odwzajemniania umiechu, jeli
kto umiecha si do nich;
obdarzaj wiksz sympati innych,

ktrzy miej si i umiechaj;
intensywniej posuguj si
mimiczna ekspresj i s bardziej
wyraziste ni mczyni;
PANTOMIMIKA, czyli gestykulacja
Kiedy mwimy nieustannie poruszamy rkami, gow ale te caym ciaem. Ruchy te s
skoordynowane z mow i stanowi cz caociowego procesu komunikowania si. Rce, poza
twarz, s chyba najbardziej ekspresyjn parti ciaa czowieka. To wanie nimi wykonujemy
mnstwo ruchw: wymachujemy ramionami, krelimy znaki, wykonujemy ruchy ostre i mikkie,
dotykamy, gaszczemy, podtrzymujemy, piecimy, uderzamy, szczypiemy, drapiemy, przesuwamy itp.
Rce to jeden z istotnych instrumentw aktywnej komunikacji midzyludzkiej. Wreszcie rkami mona
wyrazi swoje uczucia i postawy. I tutaj nasuwa mi si pewne spostrzeenie, a mianowicie w
wychowaniu zaczyna pojawia si zuboenie ekspresji ruchowej, powcigliwo, rezygnacja ze
spontanicznych odruchw, tumienie mowy rk. To z kolei uniemoliwia wyraanie siebie, a tym
samym poznawania i odczuwania drugiego czowieka.
DOTYK
Co ciekawe, dopiero od niedawna zaczto sobie uwiadamia znaczenie, jakie posiada skra ludzka
w komunikacji interpersonalnej. Narzd ten jest bowiem takim organem zmysu, ktry charakteryzuje
si ogromn liczb receptorw dotykowych. Pierwszym zewntrznym bodcem jaki otrzymujemy w
yciu jest dotyk. Towarzyszy nam od narodzenia przez cae ycie, ale tak naprawd to jego rda s
jeszcze gbsze, bo obejmuj ycie podowe. Dziecko przebywajce w onie matki, pomimo tego e
nie widzi ani nie syszy, odczuwa przyjemno zwizan z kontaktem z ciepymi wodami podowymi i
delikatnym uciskiem cian macicy na ciao. Brak kontaktu fizycznego w dziecistwie moe mie
przykre reperkusje. Wyniki eksperymentu Trzy matki Harlow wykazuj, e mode i pozbawione
kontaktu z dorosymi osobnikami swojego gatunku pozostaj spoecznymi kalekami do koca ycia.
Dzieci, ktre dowiadczay zbyt maej iloci dotyku w niemowlctwie zapadaj na chorob sieroc,
wykazuj opnienia rozwoju emocjonalnego, poznawczego i spoecznego.
Dotyk stanowi sygna o bardzo duej sile oddziaywania, a z powodu konotacji z seksem i agresj
dotyk stanowi sygna o bardzo duej sile oddziaywania. (Dlatego istniej okrelone normy spoeczne,
ktre reguluj akceptowany obszar i liczb dotykw w zalenoci od charakteru zwizku
interpersonalnego. Istnieje szereg sytuacji, w ktrych kontakt cielesny jest akceptowany, np. w
sporcie, podczas taca, podczas badania lekarskiego, w czasie skadania ycze. We wszystkich tych
sytuacjach obowizuj inne reguy, ale wsplnym mianownikiem jest brak zwizku pomidzy dotykiem
i poczuciem intymnoci). Wymienione rodzaje dotyku stanowi bowiem przykady dotyku
funkcjonalnego.
Przekazy dotykowe s szczeglnie skuteczne w dostarczaniu pocieszenia osobom potrzebujcym
psychicznego wsparcia. Poprzez dotyk najlepiej dokonuje si transmisja uczucia sympatii,
zrozumienia, wspczucia. Bardzo wana jest rola dotyku w relacjach rodzice-dzieci. Dotyk odgrywa
ogromnie wan rol w ksztatowaniu bliskich relacji.
Przekaz zawarty w dotyku zaley jednak od rodzaju relacji. W bliskich zwizkach dotyk komunikuje
sympati, yczliwo, wsparcie, etc, a w relacji np. z szefem jest wskanikiem wadzy, dominacji i
statusu.
Najwaniejsze funkcje komunikacyjne dotyku to:
wspieranie/ pocieszanie;
funkcja afiliacyjna;
funkcja wadzy.
RNICE W ZACHOWANIU DOTYKOWYM
KOBIETY MCZYNI
u kobiet dotyk tej samej pci jest s niechtni wobec dotykania innych
cakiem dopuszczalny, a niekiedy mczyzn (powodem mog by
wrcz podany; postawy homofobiczne oraz strach
przed etykietk homoseksualisty), z
w parach maeskich po
czterdziestce kobiety czciej wyjtkiem sztywno okrelonych i
dotykaj mczyzn ni na odwrt spoecznie aprobowanych norm
(dotyk ten jednak jest tylko zachowa na przykad w sporcie;
przelotny, to chwytanie pod rami modzi mczyni czciej inicjuj

lub za rk); zachowania dotykowe w stosunku
czciej inicjuj zachowania do modych kobiet ni na odwrt;
eskalujce intymno, jeeli s one chopcy czciej dotykaj doni i

odwzajemnione przez mczyzn; obejmuj ramieniem;
przekazuj i odbieraj wicej mczyni wykazuj swobod i

dotykw; dowolno w dotykaniu kobiet;
w wikszym stopniu objawiaj s rzadziej dotykani przez innych;

skonno do poszukiwania
nie doceniaj dotyku w takim stopniu
fizycznego kontaktu; jak kobiety;
dotykaj czciej innych w
nie rozrniaj rodzajw dotykw;
przypadku gdy w gr wchodzi
oglnie postrzegaj dotyk jako
interakcja z dziemi;
rodzaj instrumentalnego zachowania
s czciej dotykane przez innych;
prowadzcego do seksualnej
bardziej doceniaj znaczenie aktywnoci lub jako zachowanie,
dotyku; ktre jest infantylne, wskazujce na
dokonuj rozrnienia pomidzy brak samodzielnoci;
zachowaniem dotykowym
sygnalizujcym ciepo,
a zachowaniem dotykowym
sugerujcym seksualne zamiary;
kobiety spostrzegaj dotyk gwnie

jako rodzaj ekspresyjnego
zachowania, ktre demonstruje
ciepo i przywizanie;
GESTY DONI, RKI I RAMIENIA
Rytuay kody niewerbalne odgrywaj wan rol w rytuaach. Dobrze wszystkim znanym rytuaem
spoecznym jest witanie si i egnanie. Podczas przywitania w kulturze polskiej mczyni podaj
sobie rce (jeli odlego pomidzy osobami na to pozwala), umiechaj si do siebie oraz
nawizuj kontakt wzrokowy. Inne rodzaje rytuaw to promocje, immatrykulacje, honorowe
wrczanie nagrd, itp.
ucisk koca palcw utrzymanie niekrpujcej

odlegoci ale take brak pewnoci siebie;
ucisk sztywnej rki agresywna osobowo,

utrzymanie dystansu wobec partnera;
ucisk gboki i do mocny szczero i przyjazne

nastawienie;
lekki ucisk doni przy powitaniu tzw. nita ryba

sabo charakteru lub ch wycofania si;
Uywanie obu doni do

ucisk nadgarstka tzw.
rkawiczka jeli dodamy powitania lub
poegnania kogo jest
do tego potrznicia i
prba wzbudzenia
wychylenie ciaa do przodu
zaufania i wywarcia na
to mamy do czynienia z
osobie pozytywnego
uciskiem doni polityka;
wraenia, jest to
uchwyt okcia
zwizane take z
uchwyt ramienia relacjami
emocjonalnymi
ucisk barku
pomidzy osobami
uywajcymi tego typu
gestw. Z obserwacji
wynika, e im rka
chwytajca znajduje
si wyej tym
serdeczniejsze
stosunki panuj
pomidzy osobami (od
nadgarstka do barku).
brak ucisku doni w niektrych kulturach nie podaje si doni w gecie powitania czy to
poegnania jest to spowodowane kwesti higieny, gdy doni wykonuje si rne
intymne nie zawsze higieniczne czynnoci dlatego te w zamian stosuje si inne gesty
jak np. machanie rk lub ukon ciaa;
otwarta do otwarta do
skierowana ku skierowana ku
doowi - gest grze gest
dominacji, prba ulegoci,
podkrelenia swego podporzdkowania
autorytetu; si;
Otwarta, wntrzem do gry zorientowana do oznacza

niezdecydowanie i ch podjcia dialogu, ale moe take
oznacza nonszalancj, czyli lekcewaenie innych. Kiedy obie
donie znajduj si obok siebie, a ich wntrza skierowane s ku
grze wtedy mamy do czynienia z mniej lub bardziej artykuowan
prob, czasem wrcz baganiem (Arafat). Wtedy koce palcw
wskazuj adresata proby. Czasem niebo, a czasem kogo na
przeciw.
skadanie doni w wieyczk gest ten wyraa pewno lub zadowolenie z siebie; im
bardziej na przykad dyrektor czuje si wany, tym wyej trzyma donie podczas
wykonywania tego gestu; gest ten jest czsto uywany w kontaktach midzy
przeoonym a podwadnym; gest ten posiada dwie wersj:
podniesiona wieyczka stosowana obnionej wieyczki jest zwykle

zwykle, kiedy osoba uywajca go stosowany przez osob suchajc;
wyraa swoj opini lub przedstawia
pomysy i to ona mwi;
palec wskazujcy podniesiony i do zwinita w trbk - wiadczy o

przyoony do ust ch przerwania patrzeniu na wiat nieco z gry, bo
mwicemu; ma si intelektualna przewag - wie
si lepiej od innych;
zacieranie rk jest sposobem zacinita pie z wycignitym

niewerbalnego przekazywania palcem wskazujcym - gest
swoich pozytywnych oczekiwa; agresywnoci, zmusza do ulegoci
natomiast pocieranie wilgotnych
doni o materia sygnalizuje (dokadne omwienie na str. 28 i 29);
zdenerwowanie; kiedy osoba stojca
na przystanku pociera rce w
mron zimow pogod to znaczy,
e jest jej zimno;
REGULATORY np. POWITANIA I PORZEGNANIA
Scenka z Ojcem witym: Scenka z parlamentarzystami ma W powyszej scence mamy do

prymas na klczkach z zdecydowanie "seksistowski" czynienia z dwoma
synowskim posuszestwem charakter. Dominujcy Kalisz mczyznami zachowujcymi
cauj rk Papiea, ktry stara bierze oburcz w posiadanie do dystans. Dlatego musz si
si rk cofn, a samemu posanki, ktra z zachwytem ulega mocno wychyli, aby ucisn
zniy do starszego przecie partyjnemu koledze. sobie donie. Nie pragn tak
wiekiem Wyszyskiego. Wida Charakterystyczne, protekcjonalne naprawd zblienia. Maj do
dwa plany. Jeden to hierarchia uchwycenie drug doni siebie wiele szacunku, wrcz
stanowisk, a drugi wiadczy o przedramienia kobiety, w istocie respektu, co wyraa si
wyjtkowej wizi emocjonalnej uniemoliwia jej cofnicie rki, ale patrzeniem sobie w oczy.
czcej tych dwch Polakw. ona wcale jej cofn nie chce. Przypominaj troch dwch
Owa wi powoduje, e Papie Mamy tu z jednej strony gest wojownikw uwanie
le si czuje w roli waciciela, za z drugiej zachwyt obserwujcych si przed
odbierajcego hod. zadowolonej z tej podlegoci czekajc ich walk.
kobiety. Scena z duym adunkiem
erotyzmu.
Misie i karpie. W okresie istnienia ZSRR Leonid Breniew stworzy swoisty styl powita przywdcw.
Objcia i soczyste causy prosto w usta naleay do kanonu powita i poegna. Styl by na tyle
dominujcy, e mia pniejszych kontynuatorw nawet po mierci Breniewa. W ocenie zwykych ludzi
rytua ten mia w sobie co z rytuaw mafii. Udawana serdeczno, widoczny goym okiem fasz i
nieszczero.
I II III IV
I Edwarda Gierka w objciach Leonida Breniewa. Pierwszy sekretarz KC KPZR
nieomal omdlewa jak dziewica. Stwarza to zaskakujce wraenie, e to Edward
Gierek jest dominujcym samcem, a Leonid Breniew nadstawia askawie usta do
caowania w pozie sugerujcej, e sprawia mu to przyjemno. Zamyka oczy, aby
czerpa z tej sytuacji wicej przyjemnoci.
II Wierny take w sferze rytuau, przywdca NRD Erich Honecker narzuca si z
czuociami Gustawowi Husakowi, genseka z Czechosowacji, ktry nie bardzo pali
si do tej wymiany czuoci.
III Ostatni przywdca ZSRR Michai Gorbaczow w najbardziej bodaj popularnym zdjciu
tego rytuau wraz z Erichem Honeckerem, wwczas ju kompletn marionetk. Za
kilka miesicy przestao istnie NRD, a ZSRR rozwiza si jaki czas pniej.
Interesujce na tym zdjciu jest uoenie ust "w dzibki" oraz intensywne
obejmowanie si, co dodaje pocaunkowi pikanterii. Zdradza nam to, e caowanie si
komunistycznych przywdcw wykraczao poza czyst form. Tak jakby po latach
stosowania u obu mczyzn wywoywao pozytywne emocje.
IV To szczeglnie wida w wykonaniu Borysa Jelcyna wwczas ju prezydenta Rosji i
Wiktora Czernomyrdina wtedy premiera. Ci doroli w kocu mczyni demonstruj
du naturalno i spontaniczno. W ich pocaunku jest pijacka prymitywna
szczero. Czuje si wrcz, e obaj panowie wypili razem niejedn butelk podczas
wsplnych biesiad.
Take wspczeni parlamentarzyci czsto uywaj powita w starym stylu. Ponadto suy to take
podkreleniu wasnej przynalenoci do danego ugrupowania, co z kolei prowadzi do zwikszenia
polaryzacji relacji midzyludzkich. I tak jedni staj si wrogami, a inni prawie rodzin. Stwarza to okazj
do charakterystycznych dla danego "stada" przejaww pozytywnych uczy. Nie dziwi, zatem kiedy
uczucia przejawiaj si demonstracyjn wymian zblie fizycznych bez wzgldu na pe.
Powyej pose Sobtka i Z nieco innej okazji mamy do Z kolei Jzef Oleksy z Andrzejem
posanka Bochowiak czynienia z wymian mskich Celiskim sarmacko wpadaj
wymieniajcy gesty sympatii. czuoci, ktr objawia pose Wiatr sobie w ramiona, lecz nieco
Take rudowosa posanka wobec ministra Cytryckiego. teatralnie. Ich biodra przecz
pragnie doczy do swojej Wyglda take na to, i wzajemny ramionom. Ta poza, mimo
koleanki by ucisk ramion obu panw pozorw, zdradza brak
rwnie ekspresyjnie wpa w spotguje jeszcze soczysty caus emocjonalnej gbi. Moe dlatego,
mski ucisk posa. w policzek, co wzmacnia e Andrzej Celiski nie ma
dodatkowo wewntrzpartyjn wi. wieloletniego stau w SLD.
Rytua poddanego presji psychologicznej stada, jakim jest kade ugrupowanie polityczne, w swoim
podwiadomym przekazie ma na celu integracj na nieomal zwierzcym poziomie. Im bardziej tego
rodzaju kontakty fizyczne s "intymne" w sensie odlegoci, tym wiksz zayo emocjonaln naley
podejrzewa. A jednoczenie dostrzec naley drugi biegun, czyli rwnie ekspresyjn agresywno
wobec swoich przeciwnikw politycznych.
PRZEMAWIANIE
Niedyskretne donie. Przemawianie suy zwykle przekonywaniu. Natenie emocjonalne zwizane
z chci przekonania suchaczy przejawia si mimik i gestykulacj. S one tym intensywniejsze im
ch przekonania jest wiksza. Naley tu uwzgldnia oczywicie indywidualny temperament i
uwarunkowania kulturowe. Niezalenie jednak od tego wszystkiego istnieje pewna oglna zasada.
Donie co opowiadaj: gro, opisuj, obiecuj, zdradzaj to co "w duszy gra".
Donie krelce obe ksztaty Palec wskazujcy wystawiony Innym razem mamy do czynienia ze
(Tony Bleir) dopowiadaj jak do gry jak wykrzyknik (Fidel spraw otwart i trudn do
duy jest problem, co Castro) podkrela wag sw zdefiniowania. Wtedy do wntrzem
ronie lub maleje, moe i mwcy. Podkrela, e to co skierowana do gry (Dalaj Lama) ma
trzeba to co zebra jak powiedziane ma szczegln zachca do podjcia tematu.
urabiane ciasto lub warto. W palcu Zaprasza do wzicia udziau w
obracany w doniach wskazujcym niebo jest w dyskusji, zajcia stanowiska, tak jak
przedmiot, aby lepiej mu si pewnym sensie odwoywanie gest zachcajcy do siedzenia.
przyjrze. si do najwyszego Inaczej to ujmujc; wraz z
autorytetu i demonstracj zaciskaniem doni i wystawianiem
pyncej stamtd aski bycia wskazujcego palca ronie u mwcy
najwaniejszym. przekonanie o wasnych racjach. Im
wyej, tym poczucie to jest wiksze.
Krelenie w powietrzu otwartymi domi rozmaitych figur znamionuje biecy wysiek intelektualny.
Rce pomagaj znale waciwe rozwizanie. Jak u dziecka, ktre nie potrafi inaczej, bo brakuje mu
sw. Obrazuj lub wspieraj mylenie i poszukiwanie czego waciwszego, cho mog take by
jedynie czyst nieomal barokow specyficzn dla mwcy ekspresj bez wikszego znaczenia. Co jest
typowe dla poudniowcw.
Palec wskazujcy. Ten gest typowy dla mczyzn ma oczywist falliczn form. wiadczy te w
pewien sposb o typowo mskich instynktach. Przez psychologw wyprostowany palec wskazujcy
ma metaforyczne dziaanie noa, a wic ma zrani, ostrzega, wystraszy. Ma w sobie co z
wykrzyknika i ma podkrela wag tego co si mwi. Zawsze jednak reprezentuje potrzeb
eksponowania wasnego ego. U kadej z prezentowanych postaci oznacza co innego.
I II III IV V
I Odmienn od pozostaych politykw postaw przyjmuje Bill Clinton. On

koncentruje uwag innych na wskazywanej przez siebie osobie lub rzeczy.
Jest w tym gecie sia przywdcy stada, ktry wskazuje innym co jest wane.
Przypomina w tym wojownika idcego przodem.
II Natomiast Andrzej Lepper tak niemiao wystawia palec wskazujcy, bo mimo
groniej miny, wewntrz nie jest ju tak pewny siebie, jak prbuje pokaza to
min i gosem.
III Pakistaski genera Musharaf zacisn do w pi, bo wanie takiej
pewnoci nie ma i dlatego zdecyduje si na uycie siy w razie oporu. Gest
pici moe wic take wiadczy o braku wewntrznej siy.
IV Osama Bin Laden unis palec, by podkreli nieodwoalno wygaszanych
kwestii. Pokazuje, e si nie myli, bo jest z nim sia wysza - logika, Bg, racja.
V Donald Ramsfeld kuje nas lub kogo w oczy dajc do zrozumienia, e nie
akceptuje odmiennego zdania , a to co mwi ma charakter polecenia" "zrb to
i nie dyskutuj".
Nad wszystkimi dominuje duch tow. Wiesawa, ktry niczym Mojesz czy si z opatrznoci za
pomoc rki wycignitej ku niebu. Przybierajc dumn form gotyckiej katedry wypeniony jest,
niczym ona, przewiadczeniem o misji dziejowej jak przypado mu peni. Wystrzegajmy si ludzi,
ktrzy wycigajc wskazujcy palec ku grze prbuj zdoby tam poparcie dla tego co mwi i robi.
Tym gestem bezwiednie ostrzegaj nas przed sob, bo zdradzaj, e s waniejsi od nas.
Stara szkoa. Przemawianie to widowisko. Kiedy, w czasach kiedy nie byo ekspertw od image,
politycy musieli bardziej ufa instynktowi, bardziej korzysta z gestykulacji. Prezydent Francji genera
de Gaulle by ostatnim bodaj wielkim europejskim politykiem majcym wizj wykraczajc poza
wycznie wasny sukces. Poniewa mia saby wzrok, a nie chcia si pokazywa publicznie w
okularach, uczy si swoich przemwie na pami i nigdy ich nie czyta. Dziki temu mg
gestykulowa.
W serii uj zobrazowane s rosnce emocje przemawiajcego. Pocztkowo spokojny, nieco

wyniosy, o czym wiadczy uniesiona broda i odchylona do tyu postawa, stopniowo angauje si w to
co mwi. Otwieraj si zamknite donie i odwracaj wntrzem do gry. To emocja powoduje, e rce
unosz si, tak jakby wysoko ich uniesienia wiadczy miaa o wadze poruszanych kwestii.
GESTY DONI, REKI I RAMION W RNYCH KOMBINACJACH

Oto kilkanacie najczstszych gestw z uyciem doni, przedramion i ramion:
rce splecione lub skrzyowane na piersi wycofanie,

wrogo i ch obrony; pozycja ta wystpuje w kilku
odmianach w zalenoci od tego w jakiej pozycji
znajduj si donie:
rce skrzyowane na piersi z zacinitymi piciami

ukrywanie czego, ch opanowania emocji a nawet
agresji;
rce skrzyowane na piersi z domi schowanymi pod

pachami i kciukami skierowanymi ku grze postawa
wywyszania si z jednoczesnym zamkniciem si;
rce skrzyowane na piersi z do drapica drug do do trzymajca okie na
domi chwytajcymi ramiona na wysokoci odka wysokoci odka gest
postawa stanowcza; postawa wiadczy o czciowej bariery
zamaskowanej ramienia;
nerwowoci;
Czsto zdarza si te e osoby uywaj przedmiotw typu torebka, bukiet kwiatw, kieliszek z winem
itp., aby stworzy barier jest to postawa ktra najczciej ma na celu zamaskowanie nerwowoci.
donie skrzyowane na wysokoci podbrzusza jest to odmiana powyszych gestw

obronnych gwnie stosowana przez mczyzn;
splecione donie na pierwszy rzut oka wydaje si by gestem wyraajcym pewno

siebie, gdy osoba wykonujca go czsto jest umiechnita i wydaje si by szczliwa;
jest to w rzeczywistoci gest sygnalizujcy sfrustrowanie, wrog postaw; sygnalizuje on,
e dana osoba prbuje zapanowa nad swoj negatywn postaw; pojawia si ten gest w
trzech podstawowych wariantach:
splecione donie w splecione donie w splecione donie w

pozycji pozycji rodkowej pozycji obnionej
podniesionej
Istnieje pewna korelacja midzy wysokoci na jakiej rce s trzymane, a nasileniem negatywnego
nastroju; im wyej splecione s rce, tym trudniej bdzie nawiza kontakt;
rozczapierzone palce, lekko zgite trzymanie palca jednej rki druga doni
ku osobie ktra, wykonuje ten gest sygna, i rozmwca nie bardzo wie co
ch dominowania nad innymi; powiedzie szukanie oparcia;
pocieranie si przecieranie lub pocieranie lub lekkie

agodnie opuszkami pocieranie brwi, oka dotykanie koniuszka
palcw wiadczy o lub oczu palcem nosa - odmowa,
kopotliwej, krpujcej wskazujcym wtpliwoci,
sytuacji, niechci wtpliwoci, kamstwo, ale take
angaowania si w niedowierzanie, zamylenie lub
jak spraw; kamanie; szukanie wyjcia z
trudnej sytuacji;
szczypanie, gowa oparta na otwarta do na
pociganie ucha rce, oczy policzku
niezdecydowanie; spuszczone zastanawianie si,
nuda; rozmylanie;
obgryzanie paznokci brak poczucia

szczypanie nasady nosa, oczy bezpieczestwa; zdenerwowanie;
zamknite negatywna ocena;
poprawianie, ukadanie wosw - brak

pewnoci siebie, brak poczucia
bezpieczestwa ale take gest
zalotw;
gaskanie, stukanie palcami lub ca doni

podpierajca podbrdek gest ten chyba na caym
wiecie towarzyszy podejmowaniu decyzji; spjny z
tym gestem wyraz twarzy to lekkie przymruenie oczu,
lekko przechylona gowa i spogldanie do gry;
donie w kieszeniach z kciuki wystajce z kieszeni donie w tylnich

przodu akcentowanie niezalenie czy ma to kieszeniach osoba
swojej pozycji; miejsce z przodu czy z tyu pragnc dominowa, ale
gdy rce tkwi gboko wtedy ciaa (ukrycie skrztnie ukrywajca to;
dominujcej postawy)
wystpuje postawa
nieprzenikniona ukrywanie kciuki s uywane w celu
emocji, odczu, myli; okazania dominacji,

wyszoci lub nawet
agresji; osoby
wystawiajce kciuki czsto
koysz si na stopach, aby
wyda si wysze;
chwytanie doni, nadgarstkw, okci i ramion z tyu oglnie jest to gest wyszoci i
pewnoci siebie; pozwala na odsonicie w sposb niewiadomy i zdradzajcy brak lku,
nie zabezpieczonych przed ciosami wraliwych czci ciaa; jednake naley pamita, e
im wyej chwytamy ramie tym ch zapanowania nad emocjami oraz stopie frustracji lub
oburzenia wikszy; gest ten wystpuje w kilku odmianach:
chwytanie chwytanie chwytanie chwytanie
doni nadgarstka okcia ramienia
pewno brak
siebie pewnoci
siebie
drapanie si palcem wskazujcym za drapanie szyi to oznaka wtpienia

uchem oznacza wtpliwo i albo niepewnoci;
niepewno jako te cechy dominujce w
yciu uczuciowym; co ciekawe prawie
zawsze drapiemy si pi razy;
pociganie konierzyka gest najczciej oznaczajcy kamanie, ale take frustracje lub
gniew;
ocena wyraajca zainteresowanie pi przyoona

do policzka z palcem wskazujcym skierowanym do
gry, najczciej przyoonym w okolicach skroni;
ocena krytyczna mamy do czynienia kiedy palec

wskazujcy jest skierowany pionowo, wzdu policzka a
kciuk podpiera brod, postawa ta wystpuje zazwyczaj z
lekkim przechyleniem gowy;
bbnienie palcami na przykad o blat stou jest bdnie interpretowane jako nudzenie si,
a w rzeczywistoci oznacza niecierpliwo.
delikatne podparcie brody na odwrconej doni typowe

dla kobiet, znamionuje kokieteri wypywajc z
przekonania o wasnej urodzie;
pi "wcinita" w policzek moe zdradza jaki

powany wewntrzny stres;
pi "przyoona" do brody znamionuje ukryt

brutalno i popdliwo;
Take w Polsce mamy coraz czciej do czynienia z
bogata ekspresj pantomimiczn, czego dobrym
przykadem s Polscy politycy, ktrzy coraz chtniej
gestykuluj. Porzucili dawn sztywno i pomagaj
sobie coraz bardziej gestykulacj. Ryszard Kalisz
podobnie jak Tony Blair prbuje obj domi
problem i ukaza namacalnie jego krgo. To moe
by zreszt pewna charakterystyczna cecha w
gestykulacji Ryszarda Kalisza. Leszek Miller
wykonuje proszcy, w czym przypomina nieco
Arafata. Gest ten, tak czy inaczej, zdradza
bezradno i oczekiwanie pomocy, choby w
zrozumieniu argumentacji.
Co zasaniamy rkoma Wedle psychologw nasz instynkt zmusza nas do obrony stref wraliwych i
wanych. Chronimy szyj, gow, brzuch. Dlatego zagroeni, nie majc niczego innego do obrony
przyjmujemy pozy obronne i zasaniamy si rkoma.
I II III IV
I W tej pozie Jolanta Kwaniewska pomimo umiech nie stwarza wizerunku. Czy
akceptowalibymy wizerunek Jolanty Kwaniewskiej jako osoby otwartej, dynamicznej i
nie bojcej si o swoje ciao, ale spontanicznej i szczerej?
II Poczucie bezpieczestwa wynika po czci z pewnoci siebie. Dlatego Anna
Kurnikowa nieomal jak chopak rozgniewany na kogo demonstruje swoje
niezadowolenie, bez obawy o swoje piersi i brzuch. O jej zoci wiadcz donie
zacinite w pici i pochylona do przodu gowa (dokadnie czoo, przy cofnitej
brodzie). Jej sia tkwi wewntrz. Jest pewna siebie i nie udaje niczego wiadomie.
Ustawienie ramion, poszerzajce sylwetk, to poza samca pragncego zrobi
wraenie, e jest wikszy. Ta postawa ma wystraszy przeciwnika.
III W przypadku kobiety ubranej na czarno dwa detale zmieniaj wraenie. Po pierwsze
donie. Po drugie pozycja gowy na szyi. Niewielkie zmiany, a postawa przyjta przez t
kobiet nie ma wrogoci, a jedynie odwag. To prowokowanie do kontaktu.
Demonstracja otwartoci bez obaw.
IV Jolanta Kwaniewska stojc z prawej strony opiera si o ram drzwi nie dlatego by
uzyska rwnowag, ale aby si oprze w sensie psychicznym. T podpor s "jej"
drzwi. Niezbyt cierpliwy fotograf uchwyci j w pozie majcej prezentowa modela jako
osob subteln i inteligentn. Kreowany tu wizerunek dosy dobrze pasuje do tego z
jakim mamy do czynienia w innych mediach.
Magiczny taniec Kolejna parti ciaa, ktra pracujemy bardzo aktywnie w trakcie komunikowania si
s nogi i stopy. Czy to w pozycji siedzcej czy te stojcej nasza dolna cz ciaa zazwyczaj
potwierdza sygnay wysyane przez rce i twarz, jednake czasami dochodzi do tego, e tylko i
wycznie po stopach mona pozna niektre emocje ukrywane przez rozmwc, gdy grna cz
ciaa nadaje odwrotne komunikaty.
standardowe klasyczna pozycja amerykaska pozycja czwrki z

skrzyowanie ng czwrki inaczej pozycja czwrki z rkami za gow
zazwyczaj postawa postawa kontra rkami na kolanie oznacza osob
pomocow, moe lub te postawa lub luno pewn siebie,
oznacza rezerw argumentujca lub opuszczonymi oceniajc ale
lub zdystansowanie wspzawodniczc postawa take, ktra
si; a; wspzawodniczco prbuje
argumentujca podbudowa swj
przyjmowana autorytet lup
najczciej w pozycje w grupie;
sytuacji suchania i
wypowiadania si
na forum;
kobieca postawa
rce na kostkach w pozycji skrzyowanych stp
czwrki wiadcz postawa samokontroli

najczciej wyzbywanie si
najczciej o
negatywnych emocji, z tym,
nieustpliwoci, a wrcz
upartoci rozmwcy; e kobiety zazwyczaj
krzyuj rce na piersi;
pozycja zamknitej stopy

moe wystpowa w
pozycji siedzcej lub
stojcej najczciej
stosowana przez kobiety
wiadczy o wycofaniu si
lub te o zamyleniu
rozmwcy;
mska pozycja skrzyowanych stp jak wyej jest to postawa samokontroli z tym, e
mczyni zazwyczaj opieraj rce na oparciach ni je krzyuj;
Uoenie stp zostao dokadniej opisane u kobiet a z bada wynika, i pewne uoenia stp czy ng
wiadcz najczciej o pewnych cechach charakteru lub stanach emocjonalnych.
stopy uoone do rodka stopy rozchylone stopy blisko siebie

moe oznacza wiadczy o dynamizmie, wiadcz o dokadnoci,
punktualno i sumienno; zdecydowaniu i szczeroci, sumiennoci i solidnoci;
ale braku drobiazgowoci;
nogi skrzyowane
pozycja skryta postawa otwartoci w pozycji stojcej stopy skrzyowane

(zdjcie po lewej)
nogi skrzyowane a przy i cofnite
jedna stopa ukryta skrzyowanych zazwyczaj oznacza
za drug wyraa nogach rce wystpuje w zrwnowaenie i
nieufno i otwarte oraz poczeniu z konsekwencj,
niemiao umiech wiadcz rkami zaoonymi atwo
stosowana o pozytywnym na piersi wspycia;
wycznie przez nastawieniu; wiadczy o braku
pewnoci siebie i
kobiety;
unikaniu
bezporedniej
konfrontacji tzw.
pozycja
podwjnego
wycofania si
naley uwzgldni
warunki pogodowe,
gdy poza tym
moe by wynikiem
zimna;
stopa na stopie oznacza niezaleno, optymizm i otwarto;
pozycja gotowy do startu bywa zazwyczaj stosowany w poczeniu z innymi gestami

oznacza gotowo do podjcia decyzji;
PROKSEMIKA, CZYLI RELACJE PRZESTRZENNE

Proksemika to szczeglny wytwr kultury czowieka, ktry dotyczy przestrzeni spoecznej i
indywidualnej oraz postrzegania i planowania jej przez czowieka. W tym wypadku najwaniejsza
spraw staje si wzajemna relacja przestrzenna jaka zachodzi pomidzy jednostk lub grup
spoeczn a przestrzenia otaczajca t jednostk lub grup.
Kultur t mona podzieli w nastpujcy sposb:
infrakultura jest to zestaw szerokiej gamy zachowa na niszych paszczyznach struktury
ma charakter behawioralny i gboko zakorzeniony w zwierzcej przeszoci czowieka;
prekultura ma charakter fizjologiczny i do dzi przejawia si w zachowaniu czowieka;
mikrokultura to paszczyzna, na ktrej dokonywane s obserwacje proksemiczne.
Zatem proksemika jest przejawem mikrokultury, ktry ponadto posiada trzy aspekty:
aspekt trway najwyraniejszym przejawem w tym wypadku jest
architektura, ktra prbuje okiezna wiat interakcji midzyludzkich
za pomoc zagospodarowania przestrzeni w zaplanowany oraz
ustrukturyzowany sposb;
aspekt na p trway - odnosi si gownie do przestrzeni ptrwaych

otaczajcych czowieka, czyli najczciej zagospodarowania wntrz
mieszkalnych lub biurowych a przede wszystkim ustawienia mebli
badania Osmonda i Sommera dowiody, i zachodzi zwizek
pomidzy umeblowaniem pomieszczenia (w tym przypadku sal
szpitalnych) a chci rozmowy pomidzy pacjentami; i tak np.
konwersacje prowadzone poprzez rg stou byy dwa razy dusze od
rozmw prowadzonych bokiem do siebie oraz zdarzay si trzy raz
czciej ni konwersacje prowadzone poprzez st; Na tej podstawie
mona powiedzie o kilku pozycjach w jakich mona siedzie
podczas rozmowy (najczciej w biurze), a mianowicie:
pozycja narona rozmowa zazwyczaj serdeczna,
nieograniczony kontakt wzrokowy o raz moliwo obserwacji
gestw;
pozycja wsppracujca rozmwcy siedz obok siebie -

wystpuje zazwyczaj podczas rozmowy, gdy osoby podobnie
myl lub pracuj nad ty samym problemem pozycja dogodna
do przekonywania lub perswadowania;
pozycja wspzawodniczco defensywna pozycja

charakterystyczna dla urzdw poprzez biurko wytwarza si
bariera, ktra moe by take wzmocniona dodatkowymi
sprztami na biurku podkrela to terytorium obu rozmwcw
niezbyt dogodna do negocjacji;
pozycja niezalena osoby siedz po przektnej i zazwyczaj nie

s zainteresowani rozmow dystans ten spotykamy najczciej
w bibliotece itp. miejscach;
aspekt nieformalny obejmuje dystanse przestrzenne, jakie

jednostki utrzymuj midzy sob jednake nie jest to przestrze
nieustrukturyzowana, wrcz przeciwnie mona tu mwi o wyranych
granicach, ktre dziel przestrze wok czowieka na 4 strefy z tzw.
faza blisz i dalsz w kadej.
W dzisiejszych czasach zarwno dystans ucieczki jaki dystans krytyczny, o ktrych pisa Hediger
zostay wyeliminowane z wikszoci reakcji ludzkich.
O dystansie krytycznym i ucieczki moemy mwi, w wypadku kiedy spotykaj si przedstawiciele
rnych gatunkw. Dlatego te wyej wymienione dystanse s zwizane bezporednio z naszymi
korzeniami maj one zwizek z takimi czynnociami czowieka jak polowanie, oznaczanie
terytorium, ulego lub dominacja w grupie itp. w dzisiejszych czasach zostay one zatracone z
racji ewolucji i braku potrzeby ich stosowania. Jednake w niektrych sytuacjach mona nadal
odwoywa si do strefy krytycznej lub strefy ucieczki, take w relacjach midzy ludzkich.
Na tej podstawie a take z bada E. T. Halla wynika, e mona mwi o dystansie interakcji, ktry
dzieli si na ponisze strefy:
DYSTANS INTERAKCJI:
DYSTANS INTYMNY (0-45cm) jest to najbardziej intymna i
najsilniej strzeona strefa. Kady czowiek uwaa j za swoj
wasno i dopuszcza do niej tylko osoby uczuciowo z nim zwizane:
Faza blisza (0-14cm) najintymniejszy dystans interakcji
receptory przestrzeni w duym stopniu zredukowane widziane
przedmioty wydaj si wiksze dominuje dotyk i wch - substref
rozcigajc si do 15 cm od ciaa danego czowieka moe by
naruszona tylko podczas kontaktu fizycznego. Jest to strefa cile
intymna;
Faza dalsza (15-45cm) nadal wydaje si nam, e widziane
obiekty s wiksze, ostre widzenie szczegw nadal dominuje
dotyk i wch;
DYSTANS OSOBNICZY ( 46-122 cm) termin ten zosta
wprowadzony przez Heidingera odnosi si do otoczki, w obrbie
ktrej moliwy jest kontakt fizyczny, lecz take doznania wchowe
dadz si jeszcze wychwyci:
Faza blisza (45-75cm) pozwala na widzenie trjwymiarowe z
dua ostroci doznania dotykowe i wchowe s ju znacznie
ograniczone;
Faza dalsza (75-122cm) by od kogo na wyciagnicie rki
granica fizycznej dominacji i kontaktu;
DYSTANS SPOECZNY (1,22-3,6 m) wraenia dotykowe i
wchowe cakowicie lub czciowo ograniczone doznania i
zachowania przestrzenne odgrywaj dominujc rol mona go
jedynie zaobserwowa pomi:
Faza blisza (122cm-2,1m) tak odlego utrzymujemy
podczas kontaktw spoecznych (np. w biurze) i towarzyskich (np.
przyjcia u znajomych);
Faza dalsza (2,1-3,6m) t odlego zachowujemy w stosunku
do nieznajomych nam osb czy to w pracy czy to w kinie jest to
bezpieczna strefa np. dla interesantw w biurze, ktrzy zazwyczaj
s najczciej sadzani w odlegoci od 2,4-2,7m od urzdnika
dystans ten jest ju w peni formalny;
DYSTANS PUBLICZNY (POW. 3,6 m.):
Faza blisza (3,6-7,5m) strefa bezpieczestwa zwizana z
dystansem ucieczki, w ktrej to mona zrobi unik lub przyj
postaw obronn nie dostrzegamy ju drobnych szczegw jak
faktura, a przy odlegoci 4,8m obiekt np. ciao zaczyna traci
dwuwymiarowo i staje si paskie;
Faza dalsza (powyej 7,5m) jest to bezpieczna strefa, ktra
otacza si np. znane osoby w miejscach publicznych, w
kontaktach z tumem jest to nadal bezporedni a zarazem na
tyle bezpieczny dystans ucieczki i wycofania si w razie
zagroenia.
Typ relacji interpersonalnej Dystans fizyczny

POZIOM ZNAJOMOCI
rozmowa osb nieznajomych 70 cm
rozmowa osb znajcych si 60 cm
rozmowa przyjaci 49 cm
WIEK
rozmowa osb rwnych wiekiem 61 cm
rozmowa starszego z modszym 67 cm
PE
kobieta zwracajca si do znajomej 57 cm
kobieta w rozmowie z blisk przyjacik 45 cm
mczyzna w rozmowie z koleg 60 cm
mczyzna w rozmowie z przyjacielem 57 cm
mczyzna w rozmowie z kobiet 55 cm
Tabela. Wielko dystansu fizycznego w trakcie konwersacji w rnego rodzaju

ukadach interpersonalnych.
ZACHOWANIA CIEPE ZACHOWANIA ZIMNE

Otwarte spogldanie w oczy Rzucanie zimnych spojrze
Dotykanie rk rozmwcy Unikanie dotyku
Czste umiechy Surowa powaga
Potwierdzajce ruchy gowy Zaprzeczajce ruchy gowy
Zadowolenie, spokj mimiczny Wydymanie warg
Szeroki, otwarty umiech Zacinite wargi
Otwarta pozycja ciaa Zamknita, blokowana pozycja
ywa gestykulacja Rce zaoone, nieruchome
Tabela. Charakterystyka osb uwaanych za ciepe i zimne pod wzgldem ich

aktywnoci niewerbalnej.
POZYCJA CIAA
Sposb siedzenia czy stania ujawnia informacje na temat naszego
samopoczucia. Jednym z komunikatw emitowanych przez postaw ciaa
jest stan napicia psychicznego. wiadcz o nim znaki statyczne (stopy
cile przylegajce do siebie, rce przycinite do ciaa, zacinite
donie) oraz kinetyczne (cige poruszanie stopami, rkami, krcenie
gow). Za pomoc postawy ciaa komunikujemy rwnie nasze
nastawienie wobec rozmwcy. Bezporednie ustawienie ciaa uatwiajce
kontakt wzrokowy, wychylenie ciaa do przodu, dotykanie jest wyrazem
pozytywnego nastawienia do rozmwcy. Wyrazem sympatii dla
rozmwcy jest podobna/ lustrzana pozycja ciaa.
Na rozwj ruchw ciaa i indywidualnych gestw ogromny wpyw maj
wyksztacenie, przynaleno spoeczna, to geograficzne i zwyczaje.
Sposb poruszania si i uoenia ciaa w kadej sytuacji moe stanowi
jeden ze sprzyjajcych czynnikw skutecznej perswazji. Key uoy list,
na ktrej znalazy si rne pozycje ciaa typu: kuca, przykuca, lee
rozwalonym, usadawia si, opada na fotel, powczy nogami,
odpoczywa i opiera si na czym, wisie na czyim ramieniu, rozwala
si i przybiera nonszalanck poz, wyciga si, spoczywa w pozycji
plecej, pochyla si, garbi si, stawa na baczno. Kade z
wymienionych rodzajw uoenia ciaa mona zakwalifikowa do jednej z
trzech kategorii, a mianowicie:
do pozycji stojcej;
do pozycji zgitej (na przykad siedzenie, klczenie, kucanie);
do pozycji lecej.
Ponadto, kad postaw mona ulokowa w pewnym cigu pomidzy

rnymi gestami i innymi, wymienionymi gwnymi kategoriami postaw.
Hawes badajc postawy w wielu rnych kulturach obliczy, e istnieje
okoo 1000 rnych pozycji ciaa czowieka.
RNICE W POSTAWACH I SPOSOBIE PORUSZANIA SI

KOBIETY MCZYNI
przyjmuj bardziej ulege i przejawiaj wicej ruchw ciaa;

podporzdkowane postawy, czyli ruchy s bardziej otwarte i
pochylenie gowy, przylegajce do
rozlunione;
siebie ramiona i nogi;
maj tendencje do chodzenia z
prezentuj znacznie wicej gestw i nogami rozsunitymi pod ktem 10-
postaw bdcych sygnaem braku 15 stopni i z rkami oddalonymi od
miaoci, niezdecydowania i korpusu od 5-10 stopni;
bezsilnoci;
skaniaj si do czstszego i bardziej
postawa jest bardziej powcigliwa, intensywnego pochylania ciaa do
umiarkowana i ograniczona; przodu;
podczas chodzenia przenosz ciar wykonuje niezaleny od reszty ciaa

ciaa z biodra na biodro, co z kolei ruch ramionami a idc nieznacznie
tworzy efekt wyranego koysania si; koysze klatk piersiow (grn
czci tuowia);
poruszaj si z nogami zczonymi i
ramionami trzymanymi blisko tuowia;
kobiece ciao podczas chodzenia, od

karku a do kostek zachowuje si jak
jedna, zharmonizowana cao;
RNICE W PRZESTRZENNI INTERPERSONALNEJ

KOBIETY MCZYNI
eskie oznakowania terytorium w wykorzystuj przestrze jako rodek
postaci torebki, kosmetyczki, s mniej wyraania i potwierdzania swojej
skuteczne w odstraszaniu intruzw; dominacji nad kobietami;
kobiety d do zmniejszenie dystansu wymagaj wikszej osobistej

w interakcjach przyjaznych i przestrzeni;
neutralnych, ale w sytuacjach s bardziej agresywni w sytuacjach
zagroenia dystans ten jest wikszy ni wysokiego zagszczenia;
u mczyzn;
bardziej aktywnie broni przed
w sytuacjach i warunkach
intruzami swoich terytoriw, ktre z
przymusowego zatoczenia kobiety
reguy s wiksze ni terytoria
reaguj wobec osb tej samej pci kobiet.
pozytywniej ni mczyni.
RNICE W ZACHOWANIACH PRZESTRZENNYCH NA
PRZYKLADZIE WYBRANYCH KULTUR
Bardzo czsto zdarza si, e podczas wyjazdw wakacyjnych do egzotycznych krajw lub nawet w
miejscu naszego zamieszkania lub pracy spotykamy osoby, ktre wychoway si w innym systemie
kulturowym. W dobie globalnej wioski i bezpardonowego bombardowania nas przez informacje ze
wszystkich stron midzykulturowe spotkania s czym normalnym, nieuniknionym i koniecznym do
znalezienia dialogu pomidzy kulturami. To e nasze kultury si rni jest rzecz oczywist, lecz gdy
przychodzi co do czego i mamy szczegowo i konkretnie opisa rnice pomidzy nasz kultur a
kultur obc powstaje problem, gdy nie jestemy wiadomi rnorodnoci i wieloci rnicujcych nas
zachowa. Ponisze zestawienie bazuje na obserwacjach poczynionych przed rokiem 1970 przez E. T.
Halla i jest prb zaakcentowania najbardziej widocznych aspektw, ktre odrniaj dane systemy
proksemiczne od siebie.
Niemcy strefa prywatna jest dla Niemcw czym witym i

nienaruszalnym;
naruszeniem prywatnoci jest np. spogldanie i rozmowa nawet
przez otwarte drzwi gdy dom lub biuro s dla Niemcw
swoistym azyl, do ktrego zapraszane mog by tylko niektre
osoby;
odnosi si to take do robienia zdjcia obcej osobie, poniewa
narusza si jej stref prywatn nawet w dystansie publicznym;
zamknite drzwi nie znacz jednak, e Niemiec nie ma ochoty na
kontakt po prostu zamyka je, aby si skupi i odizolowa swoj
prywatno;
charakteryzuj si szczeglnym upodobaniem do porzdku bez
wzgldu na obszar ycia mona to odbiera jako natrctwo, ale
to wrodzona i permanentna cecha niemieckiej kultury i tradycji;
brakiem wychowania staje si take nawet najmniejsza zmiana
dystansu na p trwaego przykadowo przysunicie krzesa w
urzdzie;
upodobanie do porzdku przejawia si take w solidnych czasem
do przesady oraz cikich bryach mebli i budowli niemieckich,
ktre skadaj si na proksemiczne wzorce Niemcw
przejawiane take w relacjach nieformalnych;
Anglicy w Anglii o statusie spoecznym stanowi system spoeczny a nie
np. usytuowanie w przestrzeni(adres zamieszkania);
zamiast barier przestrzennych Anglicy stosuj inne sposoby
odizolowywania si gdy Anglik nie ma ochoty na towarzystwo
nie nawizuje rozmowy, nawet gdy jest o co pytany
zachowanie to wydaje si czasami niestosowne;
uywanie telefonu do celw innych ni biznesowe jest le
odczytywane lepiej np. wysa kartk jednake w dobie
informatyzacji i postpu technicznego ten wzorzec proksemiczny
zosta wyparty prawie do koca;
blisko przestrzenna tzn. zamieszkanie w jakim ssiedztwie
nie uprawnia do kontaktowania si z ssiadami na stopie
towarzyskiej tak jak maj to w zwyczaju np. Amerykanie;
sypialnia jest azylem nie jak by si zdawao Angielek, lecz
Anglikw podobnie zreszt gabinet;
zdecydowanie ciszej moduluj gos w porwnaniu np. do
Amerykanw;
jeli za chodzi o zachowania wzrokowe i suchowe to Anglicy
zazwyczaj uwaniej suchaj i podczas suchania powicaj
nadawcy swoj ca uwag patrz si prosto w oczy
rozmwcy, najczciej rwnie przymykaj powieki podczas
procesu suchania;
Francuzi pnoc Francji naley do podobnego krgu zachowa
proksemicznych co Europejczycy zamieszkujcy na pnocy,
natomiast poudnie Francji naley ju do proksemiki kultur
rdziemnomorskiej co obserwowa mona w zatoczonych
rodkach komunikacji czy te na ulicach;
sposb ycia wynikajcy z zatoczenia zwiksza zaangaowanie
naszych zmysw, nic zatem dziwnego e wch, such i dotyk u
Francuzw oraz przedstawicieli kultur rdziemnomorskich
dominuj nad zmysem wzroku;
publiczny charakter ycia Francuzw spowodowany zosta
wikszym ni na pnocy zagszczeniem i mniejszymi
mieszkaniami ycie towarzyskie odbywa si zatem poza
domem, ktry ma inny cel, gdy suy bezporednio rodzinie;
sprzenie zmysowe z jakim mamy do czynienia np. u
Francuzw przenosi si na wszelkie obszary ycia od miejsca
pracy po planowanie centrw miast;
dziki swoistemu zagospodarowaniu przestrzeni (szerokie
chodniki, parki i kafejki pod goym niebem) Francuzi stworzyli
swj wasny wiat przepeniony zapachami, odgosami i peen
malowniczych widokw take w miastach;
charakterystyczne dla Francuzw ale take i Hiszpanw jest to,
i z reguy buduj oni swoje miasta na planie promienistej
gwiazdy gdzie role szczegln odgrywa centrum;
powysza zasada stosowana jest take w biurach gdzie w
centralnym punkcie znajduje si biuro lub biurko przeoonego
podczas , gdy jego podwadni otaczaj centrum jak satelity;
Amerykanie w USA uywa si przestrzeni do klasyfikowania ludzi w systemie
spoecznym, gdy o twoim statusie wiadczy adres zamieszkania
i pracy;
co za tym idzie wie si to z wewntrzn potrzeb posiadania
wasnego miejsca do pracy czy te odpoczynku;
wedug Europejczykw Amerykanie zbyt rozrzutnie posuguj si
przestrzeni i rzadko rozplanowuj j zgodnie z potrzebami
publicznymi i potrzebami przestrzennymi czowieka,
natomiast zbyt wielk wag przywizuj do harmonogramw
czasowych s zniewoleni czasowo;
zamknite drzwi oznaczaj cakowity brak czasu lub ch
cakowitego odizolowania si od innych, natomiast otwarte
wiadcz o tym, e mimo swoich spraw Amerykanin jej do twojej
dyspozycji;
w zachowaniach wzrokowych Amerykanie podczas suchania
nie utrzymuj bezporedniego kontaktu koncentruj swj wzrok
na jednym lub drugim oku na zmian, dopiero, gdy pragn
potwierdzenia, e zostali zrozumiani patrz gboko w oczy;
Japoczycy podstawow rol w yciu Japoczyka odgrywa zasada centrum
obecna jest we wszystkich niemale dziedzinach ycia
Japoczykw, poczwszy od architektury a skoczywszy na
pracy, a wywodzi si to z centralistyczno - feudalnego systemu
spoecznego, ktry istnia w Japonii od czasw shogunw;
zgodnie z t zasad Japoczycy nie nadaj ulic nazw, lecz
oznaczaj przecicia ulic gdy jest to ich centrum;
co ciekawe take kolejna warto narodowa Japoczykw, czyli
szacunek do tradycji i starszych ma take odzwierciedlenie w
relacjach przestrzennych, gdy w Japonii nadaje si numery
domom wedle roku ich zbudowania a nie linearnej kolejnoci;
take rodzina japoska podlega wyej wymienionym zasad,
gdy najbardziej powaane s osoby w rodzinne najstarsze i
czsto maj one decydujce zdanie w podejmowaniu kluczowych
decyzji wobec nestorw i nestorek naley by bezwzgldnie
lojalnym, gdy w przeciwnym razie mona zosta wykluczonym
z krgu rodzinnego;
w centralnym miejscu tradycyjnego domu japoskiego znajduje
si kominek (hibachi), wok ktrego zbieraj si domownicy;
kolejn ciekawostk jest kwestia cianek dziaowych, poniewa w
tradycyjnym domu japoskim oraz w gospodach wiejskich s one
w peni demontowalne w tym wypadku mamy do czynienia ze
zmian aspektu trwaego na w p trway;
poza tym nie jeden obcokrajowiec na wasnej skrze odczu tzw.
zasad kluczenia, czyli powolnego i dygresyjnego dochodzenia
do sedna sprawy - jest to kolejny przejaw zasady centrum, ktre
naley celebrowa nawet w tak dla nas dziwaczny sposb;
w kraju kwitncej wini bardzo istotn rol odgrywa kontakt z
natur (np. pikne ogrody i sztuka bonzai), to te Japoczycy
angauj do tego swoje wszystkie zmysy;
pojcie prywatnoci i posiadania to kolejne rnice, ktre naley
rozway w kategoriach przestrzennych Japoczykom nie
przeszkadza obecno innych a w pewnych sytuacjach toleruj
oni nawet tok i cisk, lecz jeli chodzi o ma to zupenie inna
sprawa;
pojcie ma to inaczej nadawanie przestrzeni znaczenia a
holistyczne podejcie do caej rzeczywistoci wyraa si w
cigym szukaniu harmonii w zachowaniach proksemicznych
Japoczykw;
Arabowie angauj do kontaktw midzyludzkich wszystkie zmysy a
strefa prywatna w miejscach publicznych praktycznie nie istnieje
dotyk i zapach dominuj w ich yciu;
Arabowie z pen odpowiedzialnoci i wiadomoci posuguj
si zapachem, choby i intymnym, do ustalenia dystansu
interakcji z innymi co dla nas moe by czasami szokujce i
nieprzyjemne dlatego te zapach odgrywa w ich yciu
podwjn rol, gdy z jednej strony czy tych, ktrzy chc by
razem, a rozdziel i odstrasza tych, ktrzy tego sobie nie ycz;
wedug Arabw miejsce publiczne to miejsce publiczne zatem nie
ma mowy o byciu intruzem i naruszaniu baki prywatnoci w
miejscach publicznych;
podobnie jak Anglicy take Arabowie w zachowaniach
wzrokowych stosuj zasad wpatrywania si w rozmwc,
jednake ich spojrzenie jest jakby nieobecne co w naszym
systemie proksemicznym poczytywane jest czsto za zniewag;
wynika to take z innego postrzegania relacji pomidzy ego a
ciaem przez Arabw, a mianowicie, uwaaj oni, i ego
czowieka znajduje si wewntrz ciaa czowieka dlatego te
dotykanie, obchuchiwanie osb obcych nie jest dla nich czym
niegrzecznym, gdy dotyczy to sfery ciaa a nie ego;
Arabowie s ludmi towarzyskimi kulturowo a najtrafniej siln
wi wzajemn pomidzy jednostk a spoeczestwem i
rodzinn w wiecie arabskim charakteryzuje nastpujce
stwierdzenie: Bez ludzi do raju nie ma co wchodzi, bo taki raj to
pieko;
zastanawiajce jest to, e tradycyjny dom arabski wzgldem
zatoczonych miejsc publicznych staje si swoistym azylem z
otwartymi i niczym nieskrpowanymi przestrzeniami unika si
tu dzielenia przestrzeni, stosuje bardzo wysokie sufity itp. zabiegi
architektoniczne, majce na celu uzyskanie efektu otwartej
przestrzeni;
co ciekawe podobnie jak Anglicy Arabowie stosuj podobny
sposb na zapewnienie sobie prywatnoci, a mianowicie milkn
gdy chc pozosta sami ze sob;
PODSUMOWANIE OGLNE TENDENCJE
OTWARTO I UCZCIWO
Otwarto, szczero i uczciwo byy przez wieki i s do dzisiaj okazywane przez wyeksponowane,
odkryte donie. W takim wanie uoeniu podnosz one wiarygodno wypowiadanych sw i
poprawiaj klimat stosunkw midzyludzkich. Obie donie przyoone do piersi byy dowodem
otwartoci i uczciwoci ju w staroytnym Rzymie, a jedna z nich uniesiona do gry nabraa wrcz
symbolicznego charakteru, na przykad w czasie skadania uroczystej przysigi.
SYMPATIA
Najczciej spotykanym przejawem sympatii jest szczery umiech, przy ktrym usta cigane s do
gry na ksztat szerokiego U, a policzki podnosz si tworzc pod oczami kurze apki. Taki sposb
umiechania si powoduje ponadto ciganie brwi i powiek, od czego oczy staj si mniejsze.
Szczery umiech do wyranie rni si od udawanego. Ich jedyn cech wspln jest pokazywanie
uzbienia.
Inn oznak sympatii odczuwanej do drugiego czowieka jest dotykanie go. Dotykanie drugiego
czowieka najskuteczniej amie bariery midzy ludmi, czyni ich kontakty bardziej emocjonalne, stwarza
atmosfer bliskoci, serdecznoci i intymnoci. Dotykanie spenia rnorodne funkcje, wic musi by
podporzdkowane oglnym normom obyczajowym wyznaczajcym jego strefy. Czasami nie tylko
dotykanie, ale nawet nadmierne zblienie si do drugiej osoby moe by przez ni potraktowane za
naruszenie indywidualnego terytorium i wzbudzi w niej uczucie dyskomfortu psychicznego. Prowadzi
to wwczas do reakcji unikania, zaskoczenia lub agresji.
PEWNO SIEBIE
Postawy dominujce, a nawet agresywne, zdradzajce wyszo i pewno siebie wi si czsto z

eksponowaniem kciukw. Zwykle wystaj one z kieszeni, rwnie tylnych, w celu ukrycia skonnoci do
dominacji. Pewno siebie i wyszo emanuje z tzw. postawy autorytarnej. Wyprostowana, dumna
sylwetka, podniesiona gowa, odsonita szyja, czsto jedna do obejmuje drug z tyu za plecami.
Stoj tak, bd chodz policjanci, oficerowie, dyrektorowie naczelni i inni posiadajcy duy zakres
wadzy i presti. Skrajn form postawy autorytarnej jest chodzenie z wysoko podniesionym
podbrdkiem i jednoczenie energiczne poruszanie rkami.
OCENA
Gesty tej kategorii wyraaj midzy innymi zainteresowanie, ocen zarwno negatywn jak i
pozytywn i podejmowanie decyzji. Gowa przechylona w bok, do lub zacinita pi spoczywajca
na policzku, czsto ze wskazujcym palcem uniesionym do gry, to czsto spotykane przejawy
zainteresowania. Na znak akceptacji kiwamy gow i czasami oblizujemy wargi, gdy sdzimy, e to, o
czym rozmylamy, w rzeczywistoci nie byo, nie jest i by moe nie bdzie takie ze.
Wiele moliwoci ekspresji bezsownej zwizanych jest z ocen negatywn. Potrzsanie gow, nawet
podczas przekonywajcego werbalnego zapewnienia o zgadzaniu si jest jednym z najatwiejszych do
rozpoznania symptomw sprzeciwu i postawy negatywnej. Podobn, a nawet jeszcze bardziej
pejoratywn, osdow wymow ma spuszczona gowa. Kiedy czowiek jest w kopocie, ma wtpliwoci,
dezaprobuje kogo lub co dotyka nosa, lub lekko go podrapuje, chwyta patek ucha, czasami
pociera oczy. Rwnie spogldanie spode ba lub z boku - to negacja. Skierowanie korpusu ciaa w
bok, czy odchylenie go do tyu, odwracanie twarzy, skrzyowanie rk jak i ng to ruchy przewanie
wykonywane podczas zaprzeczania.
OKAMYWANIE
Wikszo zachowa, ktre mog by symptomami kamstwa moe rwnie oznacza przesad,
obaw, zwtpienie i niepewno. Cz tych samych zachowa moe mie u rnych ludzi inne
podoe. To co dla jednego czowieka jest nawykiem, w przypadku drugiego moe by przejawem
nieuczciwoci.
adna pojedyncza oznaka kamstwa nie jest dowodem oszustwa, podobnie jak brak takich oznak nie
moe by uznany za wiadectwo prawdy. Kamstwo bywa czasami wietnie zamaskowane, ale ciao
jest zym oszustem. Kamanie mczy normalnego czowieka i mona to wyczyta z jego reakcji. Istotn
rol odgrywa tu podwiadomo.
Podwiadomo dziaa bowiem automatycznie i niezalenie od tego, co czowiek mwi. Sprawia, e
nawet gdy kamie, jego ciao wysya sprzeczne sygnay. Umiejtno kontrolowania wasnego jzyka
ciaa, a wic czciowego faszowania go jest domen politykw, aktorw, adwokatw, prezenterw i
spikerw telewizyjnych. Robi to w zwizku z wykonywanym zawodem.
Mistrzami udawania s ponadto ci, ktrzy w dziecistwie byli bici. Uciekanie si do kamstwa byo
wtedy dla nich jedyn form uniknicia kary.
Ludzie oszukujc maj tendencje do odwracania wzroku, czynienia czstych bdw jzykowych,
mwienia wyszym tonem i przejawiania wzmoonych ruchw.
Mwienie nieprawdy zwykle poczone jest z okrelonym wyrazem twarzy, ktra w porwnaniu z
innymi czciami ciaa odgrywa w tym procesie najwiksz rol. symptomem potencjalnego kamstwa
moe by asymetryczne ciganie twarzy, w wyniku ktrego obie jej poowy wygldaj nieco inaczej.
Np.: jedna z nich jest bardziej sodka lub smutna, usta s skrzywione, a fady na czole rozdzielone
nierwnomiernie.
Oszukiwanie ponadto znajduje swj wyraz w gestach rki dotykajcej twarzy. Czowiek mwic, widzc
i syszc nieprawd stara si zazwyczaj zakry rkoma swoje usta, oczy lub uszy. Mae dziecko
zakrywa rkoma usta, gdy kamie, oczy- gdy widzi co niepodanego i uszy- gdy syszy reprymendy
rodzicw. Czowiek dorosy zachowuje si podczas oszukiwania w sposb mniej oczywisty. Jego ruchy
rki dotykajcej twarzy nie s a tak klarowne, ale pojawiaj si, gdy czuje si on niepewnie, ukrywa
co, wpada w przesad lub po prostu kamie. Ruchy rki dotykajcej twarzy wystpuj w czterech
podstawowych odmianach:
Zakrywanie ust
Dotykanie nosa
Pocieranie oka
Pociganie konierzyka/pocieranie karku

Komunikacja Niewerbalna

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Komunikacja Niewerbalna

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KOMUNIKACJA

...Wyksztacenie zdobywa si czytajc ksiki, ale inne,

sygnay wrodzone stanowice cz dziedzictwa biologicznego;

Wrodzony i dziedziczny charakter znakw niewerbalnych potwierdzaj midzy innymi obserwacje

Drugim ewolucyjnym rdem powstawania i ksztatowania sygnaw niewerbalnych jest proces

O ogromnym znaczeniu sygnaw niewerbalnych w porozumiewaniu si wiadczy midzy innymi fakt,

KOMUNIKACJA WERBALNA KOMUNIKACJA NIEWERBALNA

KOMUNIKACJA KOMUNIKACJA JAKO UBIR,

Antropolog Albert Mehrabian odkry, e w procesie komunikacji interpersonalnej jedynie 7%

MOWA CIALA JAKO GOSU SOWA

w 30% jest konsekwencj tego jak mwimy

w 60% zaley od mowy ciaa, a wic

ZASADY INTERPRETACJI KOMUNIKATW NIEWERBALNYCH

ZASADA Nr 1 V KRYTERIW INTERPRETACJI

tendencja afiliatywna bliski dystans, dotyk, kontakt wzrokowy, umiech

tendencja nominatywna wyprostowana postawa, uniesiona gowa, szybka mowa,

Funkcje komunikacji niewerbalnej

FUNKCJA SEMANTYCZNA nale tu zachowania, ktre maj samodzielne znaczenie

FUNKCJA SYNTAKTYCZNA dzieli si na dwa rodzaje:

synchronizacja zachowa rozmwcw s to zachowania celem ktrych jest

FUNKCJA PRAGMATYCZNA polega na uyciu komunikowania niewerbalnego do

FUNKCJA REGULACJI KONWERSACJI odnosi si do organizacji konwersacji moment

komunikowanie postaw i emocji (uzgadnianie postaw interpersonalnych)

powtarzanie rwnoczesne, powtrne przekazywanie przez kana niewerbalny informacji

wspomaganie komunikacji jzykowej.

PI KRYTERIW INTERPRETACJI KOMUNIKACJI

kontakt wzrokowy oczy, brwi i czoo

PANTOMIMIKA, czyli gestykulacja

emblematory niewerbalne substytuty konkretnych

afektatory niewerbalne zachowania, ktre

ilustratory funkcj t pen niewerbalne zachowania,

regulatory niewerbalne zachowania, ktre pomagaj

adaptatory zachowania niewerbalne, ktre su

PROKSEMIKA, czyli relacje przestrzenne

CZYNNIKI SPOECZNO PERSONALNE

deintensyfikowa emocje (np. wyraajc zo wobec szefa zachowujemy si

neutralizowa emocje (np. normy kulturowe nakazuj by mczyni nie okazywali

widzenie makulalne? plamka ta (macula) kt widzenia po 3 stopnie w pionie i

widzenia peryferyjne kt od 30 do 90 stopni wok centralnego punktu w oku, czyli

zmian wielkoci renic (2-8 mm);

wskanik mrugania (zwykle co 3-10 sek.);

stopie otwarcia oczu (od szeroko otwartych do przymknitych powiek);

wyraz oczu tzw. malane oczy, mordercze spojrzenie.

obserwuj punkt neutralny na czole, u nasady nosa,

obserwacj ogranicz do twarzy;

unikaj wpatrywania si jak i rozbieganego wzroku;

nie zakadaj ciemnych okularw - stwarzaj barier z rozmwc;

dugie spojrzenie oznacza wymuszenie ulegoci, zdobycie dominujcej pozycji;

unikanie kontaktu wzrokowego to oznaka drczcego poczucia winy, antypatii, czy

trjkt pomidzy oczami a ustami to tzw. spojrzenie towarzyskie;

trjkt pomidzy oczami a okolicami poniej podbrdka to tzw. spojrzenie intymne;

spogldanie na boki wiadczy moe o braku zainteresowania rozmow lub o

spogldanie do gry, ponad rozmwc (w niebo) oznacza zazwyczaj mylenie o

spogldanie na wprost wiadczy o myleniu o teraniejszoci:

spogldanie w d moe oznacza mylenie o przeszoci, wspominanie;

spogldanie poprzez rozmwc - moe oznacza lekcewaenie;

przymknite oczy podczas rozmowy oznaczaj brak zainteresowania, znudzenie i

brwi podniesione do poowy zdziwienie;

marszczenie brwi oznacza niezrozumienie, powtrz;

cakowicie obnione brwi zo;

do poowy obnione zakopotanie;

stan normalny bez komentarza;

zaskoczenie brwi uniesione i ukowato wygite; skra pod