Professional Documents
Culture Documents
3 O BADANIU
1. CZYTELNICTWO
SOWNICZEK 4 8 GWNE TENDENCJE
I PODSTAWOWE WSKANIKI
ANEKS 87
O BADANIU
W NINIEJSZYM RAPORCIE PREZENTUJEMY GWNE
WYNIKI ANKIETOWEGO BADANIA CZYTELNICTWA
PRZEPROWADZONEGO PRZEZ BIBLIOTEK
NARODOW WE WSPPRACY Z KANTAR PUBLIC
W LISTOPADZIE 2016 ROKU.
TO JU CZTERNASTY TAKI SONDA
OD POCZTKU LAT DZIEWIDZIESITYCH XX WIEKU
ORAZ CZWARTE BADANIE NA PRBIE CO NAJMNIEJ
TRZECH TYSICY RESPONDENTW.
Tak jak przed rokiem podzielilimy je na trzy grupy: te oznaczone litera K mwi
najwicej o naszej konceptualizacji problemw badawczych; oznaczone O to najwa-
niejsze definicje operacyjne, ktrymi posugujemy si w pracy; W oznacza natomiast
gwne wskaniki.
SOCJALIZACJA CZYTELNICZA
K
Socjalizacja to termin bliski wychowaniu, ale obejmujcy take takie wymiary
ycia spoecznego, ktre ksztatuj nasze postawy i nawyki, mimo e nie jest to ich
jawna funkcja. Elementem socjalizacji w przypadku ksztatowania postaw wobec czy-
tania ksiek moe by na przykad to, e kto z naszych domownikw sam czyta ksi-
ki lub naley do klubu czytelniczego. Robi to dla siebie i nie stara si nas wychowa,
jednak jego przykad sprawia, e staje si dla nas czym naturalnym i zrozumiaym to,
e kto moe czerpa satysfakcj z czytania, e ludzi mog wiza ze sob zaintereso-
wania ksikami, e niektrzy lubi mie ksiki w domu i uwaaj je za miy prezent.
Na uytek raportu pojcie socjalizacji czytelniczej zostao tez zoperacjonalizowane
w taki sposb, by dao si oceni, ktrzy z respondentw mieli silniejsze, a ktrzy sab-
sze spoeczne bodce do czytania w tym celu posugujemy si indeksem socjalizacji
czytelniczej.
CZYTELNIK KSIEK
O
Respondent, ktry na pytanie o lektur dowolnej ksiki (w caoci lub we frag-
mencie) w cigu 12 miesicy poprzedzajcych badanie udzieli twierdzcej odpowiedzi.
OMNICZYTELNIK
O
Respondent, ktry odpowiedzia twierdzco na cztery pytania: 1) o lektur du-
szego tekstu (co najmniej trzystronicowego) w cigu miesica poprzedzajcego badanie;
2) o lektur prasy (tradycyjnej lub internetowej) w cigu 12 miesicy poprzedzajcych
badanie; 3) o lektur dowolnej ksiki (w caoci lub we fragmencie) w cigu 12 miesicy
poprzedzajcych badanie; 4) o korzystanie z internetu co najmniej raz w miesicu.
NIECZYTAJCY KSIEK
O
Osoba, ktra podobnie jak generalnie nieczytajcy nie lubi czyta ksiek i tego
nie robi, za to czyta duo innych tekstw niebdcych ksikami, zwaszcza w interne-
cie, oraz pras drukowan. Zasadniczo nie uczestniczy w interakcjach spoecznych
zwizanych z ksikami, ale zdarza mu si je kupowa.
CZYTELNIK ZAANGAOWANY
O
Zagorzay mionik ksiek, ktre nie tylko czsto i chtnie czyta we wszystkich
formatach, ale i gromadzi, korzysta z bibliotek i angauje si w interakcje spoeczne
zwizane z ksikami, ponadto czyta pras codzienn i czasopisma spoeczno-
-kulturalne.
CZYTELNIK TRADYCYJNY
O
Osoba, ktra przywizuje do ksiek du wag, lubi czyta tradycyjne drukowa-
ne ksiki, ale nie robi tego bardzo czsto.
STABILNE (NIE)CZYTANIE
Wykres 1.1 pokazuje poziom czytelnictwa w Polsce od roku 2000 mierzony odsetkami
osb deklarujcych lektur co najmniej jednej ksiki w cigu 12 miesicy poprzedzaj-
cych badanie oraz tych, ktre zadeklaroway lektur co najmniej 7 ksiek. Z perspektywy
czasu wida, e w latach 20042008 liczba deklarujcych lektur co najmniej jednej
ksiki w cigu roku wyranie spada. O ile przed tym okresem odsetek czytelnikw
oscylowa wok 55%, o tyle od 2008 roku wynosi okoo 40%. W tym samym czasie wy-
ranie zmala odsetek czytelnikw intensywnych, a wic takich, ktrzy czytali 7 i wicej
ksiek w cigu roku. Spadek z poziomu okoo 22% do okoo 1011%, a wic o poow,
potwierdza, e we wskazanym okresie dokonao si istotne zmniejszenie spoecznego
zasigu ksiki. Obecnie mamy do czynienia ze stabilizacj podstawowe wskaniki
mog nieznacznie drgn w gr lub w d, co jednak nie zmienia oglnego obrazu.
37% czytelnikw w 2016 roku, w tym 10% intensywnych to wynik, ktry bardzo dobrze
wpisuje si w dotychczasowy trend.
WYKRES 1.1. Czytanie ksiek w latach 20002016 (dane w proc.)
9
70
56 58
60 54
30 24 22 22
20 17
11 12 11 11 10
8
10
0
2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2015 2016
WYKRES 1.2. Czytanie tekstw duszych ni 3 strony w latach 20122016 (dane w proc.)
70
58
60 51
46 46
50
40
30
20
10
0
2012 2014 2015 2016
rdo: BN 20122016
Jak pokazywalimy w raporcie za rok 2015, nigdzie czytelnictwo ksiek nie ronie. 10
Przyczyn tego stanu rzeczy naley szuka w dokonujcych si w skali globalnej prze-
mianach cywilizacyjnych. Jednoczenie stabilne wskaniki uzyskiwane w Polsce s
70
63
60 57
51
50 47
39
40 34
30 25
18 18 19
20 14 14
10
0
Nigdy nie czytaem(-am) Czytaem(-am) Czytaem(-am),
adnych ksiek tylko ale ostatnio rzadziej
w szkole/na studiach sigam po ksiki
Ksiki czytane w 2016 roku najczciej byy poyczane lub otrzymywane od znajomych,
40 38
35 34 33
32 31
30 30 30
30
26 25
25 23
21
20 17
16 151615 15
15 13
10
10
5 6
5 2 3 2 3
1 1 1 0 1
0
ow r
rn ni e
p
zn a
te na
rn ni e
ln a
o
e g ie
t
en
te ra ln
ic k
te ra ln
ku
ko ek
m bi
n
d
y
et e
a
ka
et e
a
bl ote
o
io I n
in b a
in b a
om e
ez
do goz
sz iot
Za
z po eg
z po rm
aj cz
r
u
In u
Pr
p u i bl i
l
zn oy
ne
ib
fo
i
bl
B
B
Ks
ie
od P
bi
Coraz wicej osb deklaruje, e nie kupuje ksiek, std coraz wicej jest takich go-
2
tak, 56 ksiek 3
2
5
tak, 34 ksiki 6
4
8
tak, 2 ksiki
6
tak, 1 ksik 7
6
13
nie, ale ksiki kupuj inni 11
domownicy 10
nie, ani ja ani nikt z moich 60
domownikw nie kupi 63
66
adnej ksiki
0 10 20 30 40 50 60 70
2014 2015 2016
rdo: BN 20142016
WYKRES 1.6. Struktura ksigozbiorw domowych w latach 20142016 (dane w proc.)
13
70
60
60 57
40
30
22
17 19 19
20 15 16
8 7
10
0
Papierowe oraz Papierowe (nie tylko Tylko podrczniki Brak ksigozbioru
e-booki i audiobooki podrczniki i ksiki i ksiki dla dzieci
dla dzieci)
50
44 44
45 42
40
35
30
25
20 21
18 19
20 17
14
15
11 10
10 8
6
5 5
5 4
1 1
0
do 10 od 11 od 51 od 101 od 201 od 501 powyej
do 50 do 100 do 200 do 500 do 1000 1000
80
70 66
57 59
60
50
41
40 38 35
30
20
10
0
Czytanie prasy drukowanej Czytanie prasy/wiadomoci w internecie
raz w roku 0
2
kilka razy w roku
8
22
kilka razy w miesicu
46
42
kilka razy w tygodniu
35
0 10 20 30 40 50
Prasa i wiadomoci w internecie (n=1290) Prasa papierowa (n=1869)
rdo: BN 2016
WYBORY LEKTUROWE
SEGMENTY I ZALENOCI
Pytanie o liczb ksiek czytanych w cigu roku stosowane jest w statystykach jako
jeden z behawioralnych wskanikw aktywnoci kulturalnej. Midzynarodowe bada-
nia PISA wykazay istotny statystycznie zwizek czytania dla przyjemnoci z wyszym
wynikiem w samym tecie, jak i caoksztatem osigni szkolnych1. Czytanie ksiek
dla przyjemnoci mona traktowa jako wskanik kompetencji szerszych ni podsta-
wowa alfabetyzacja (umiejtno czytania) nawet czerpanie przyjemnoci z literatury
popularnej wymaga wczeniejszego treningu czytelniczego, jeszcze wyszym stopniem
zaawansowania jest korzystanie z tekstw naukowych, eseistycznych czy filozoficznych,
nie wspominajc o wyrobieniu potrzebnym do recepcji wspczesnej literatury wyso-
koartystycznej i poezji.
Uproszczeniem byoby wnioskowanie o postawach czytelniczych wycznie na pod-
stawie pytania o liczb przeczytanych ksiek. Twierdzco na to pytanie odpowiadaj
zarwno odbiorcy ambitnej literatury, wysoko wykwalifikowani specjalici, dla ktrych
czytanie literatury fachowej jest sednem wykonywanej przez nich pracy, jak i rodzice
czytajcy dzieciom bajki przed snem. Wahania oglnego odsetka deklaracji o czytanie
ksiek nie informuj nas jednak o tym, czy zaobserwowane zmiany dotykaj rnych
typw czytelnikw w takim samym stopniu.
Poszukujc adekwatnego sposobu opisu rnych poziomw czytelniczego zaanga-
owania, Grayna Straus i Katarzyna Wolff wprowadziy rozrnienie na czytelnikw
SEGMENTACJA CZYTELNIKW
Generalnie nieczytajcy
Czytelnicy tradycyjni
Czytelnicy zaangaowani
26
Czytelnicy
emocjonalnie zdystansowani
Nieczytajcy ksiek
7
48 13 5
rdo: BN 2016
4 A. Gleed, Booktrust Reading Habits Survey 2013, DJS Research Limited www.booktrust.org.uk/usr/
library/documents/main/1576-booktrust-reading-habits-report-final.pdf [dostp: 14.04.2017].
5 Autorem segmentacji jest Jacek Dohnalik z Kantar Public.
Generalnie nieczytajcy to najliczniejszy segment, do ktrego naley prawie co 19
drugi z naszych respondentw (48%). S to osoby, ktre nawet jeli czasem co czytaj,
to robi to sporadycznie, sigajc po pras lokaln lub tabloidy. To, co je wyrnia, to
czytanie wzbogaca
moje ycie
czytajc, relaksuj si
i odpoczywam
-5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5
WYKRES 2.2. Zindeksowane wartoci odpowiedzi na pytanie: Prosz powiedzie
w jakim stopniu ponisze stwierdzenia pasuj do Pana(-i) w wyrnionych segmentach 22
czytelnikw cd. (dane w proc.)
czytanie sprawia mi
duo wysiku
-5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5
Generalnie nieczytajcy (48%) oraz nieczytajcy ksiek (5%) to cznie ponad poowa
Polakw w wieku 15 i wicej lat. Jest to grupa, na ktr typowe formy promocji czytel-
nictwa bd oddziaywa z potencjalnie mizernym skutkiem, poniewa strukturalne
i biograficzne czynniki sprzyjajce nieczytaniu s w tym przypadku wzmacniane przez
negatywne emocje towarzyszce lekturze ksiek. Z kolei grupa czytelnikw emocjonal-
nie zdystansowanych, to pynny elektorat, ktry w przyszoci moe porzuci dzisiejsze
sympatie lekturowe, zasilajc grup nieczytelnikw. Najbardziej lojalne wzgldem
ksiek grupy czytelnicy zaangaowani (13%) oraz czytelnicy tradycyjni (26%) to
take segmenty, w ktrych tradycyjne formy promocji, jak festiwale literackie, spotkania
z autorami czy audycje w mediach, przynios skutek najbliszy oczekiwaniom.
MODELOWANIE STRUKTURALNE 23
+0,27
Czytanie Aktywno
+0,44 ksiek kulturalna
Czytajce
otoczenie +0,20
rdo: BN 2016
6 D. Michalak, I. Kory, J. Kope, Stan czytelnictwa w Polsce w 2015 roku, Warszawa 2016 www.bn.org.
pl/download/document/1459845698.pdf [dostp: 14.04.2017].
7 Autorem analiz jest dr Joanna Ciecielg.
8 RMSEA=0,045.
O wiele waniejszy jest wpyw socjalizacji czytelniczej w rodzinie (0,38). Co 24
ciekawe, cho daje si zaobserwowa pozytywny wpyw zmiennej poredniczcej,
jak jest poziom wyksztacenia rodzicw, na intensywno socjalizacji czytelniczej
zdarza si Panu(i) prowadzi ycie kulturalne (wyjcia do kina, teatru, na wystawy, koncerty). Po-
czucie sensu ycia to zmienna latentna, utworzona na podstawie wyboru nastpujcych stwierdze
z Diagnozy Spoecznej: Moje ycie mimo bolesnych dowiadcze ma sens i du warto oraz
W trudnych sytuacjach mog zawsze liczy na pomoc yczliwych mi ludzi. Zmienna indeks wra-
liwoci spoecznej zostaa utworzona na podstawie wyboru stwierdzenia: Naley by wraliwym
na innych ludzi i gotowym do niesienia im pomocy zamiast: Naley koncentrowa si na walce
owasne sprawy i nie zwaa na innych oraz wyboru stwierdzenia: Oglnie rzecz biorc, wikszoci
osb mona ufa zamiast: W stosunkach z innymi ludmi trzeba by bardzo ostronym.
3. POLSKA MNIEJ 25
KSIKOWA.
-45
-16
37
emeryci i rencici 39
31
-20
90
studenci/uczniowie 80
72
-57
43
robotnicy 32
19
-22
34
rolnicy
27
brak danych
-23
pracownicy umysowi usug 64
53
lub administracji 49
-42
97
kadra zarzdzajca i specjalici 74
56
-5
48
prywatni przedsibiorcy brak danych
45
70
60
50 bezrobotny
kierownik lub specjalista
pracownik administracji lub usug
40
robotnik
30
20
rdo: BN 20022016
2016 2002
Spadku czytelnictwa ksiek w poszczeglnych grupach zawodowych nie mona wy- 27
jania tym, e doczyli do nich nowi modzi, ktrzy maj inne nawyki czytelnicze
i zaniaj wskaniki opisujce cae grupy. Analiza odpowiedzi na pytanie o czytanie
Deklaracje Pracownicy
Prywatni Kierownicy
czytania ksiek administracji Robotnicy rednia
przedsibiorcy i specjalici
w cigu roku lub usug w
poprzedzajcego populacji
badanie modsi starsi modsi starsi modsi starsi modsi starsi
Wcale 45 60 42 47 49 53 79 85 64
Do szeciu
52 37 34 33 34 32 17 12 25
ksiek
Siedem i wicej
3 2 24 20 16 15 4 4 11
ksiek
n= 33 43 130 103 291 236 394 422 3149
rdo: BN 2016
1 W tekcie rozdziau, o ile nie zaznaczono inaczej, jeli porwnywane s czstoci wskaza dwch
konkretnych grup, to s one istotne statystycznie na poziomie p < 0.05. Istotno statystyczna nie
jest natomiast oznaczana w tabelach w rozdziale. Informacje na ten temat znale mona w aneksie
raportu.
2 Wikszo operacji analitycznych wykonywano na caej badanej prbie (N=3149), ale nie wszystkie
podgrupy s prezentowane w tabelach i wykresach. rednie dla badanej populacji s liczone dla caej
badanej prby z wyjtkiem danych na temat korzystania z internetu, ktre s liczone wycznie dla
populacji uytkownikw internetu (n=2055).
DLACZEGO KIEROWNICY I SPECJALICI? 28
WYKRES 3.3. Kto wchodzi w skad grupy kierownikw i specjalistw (w liczbach badanych)
rdo: BN 2016
prywatny
przedsibiorca 9 10 47 34
kierownik
23 27 67
lub specjalista
pracownik
2 8 58 33
administracji lub usug
rolnik 11 55 27 8
robotnik 12 52 33 3
rednia dla
populacji 18 32 36 15
Podstawowe rednie
Zasadnicze zawodowe Wysze
rdo: BN 2016
Dlatego te spadek czytelnictwa w tej grupie zawodowej wydaje si szczeglnie inte- 29
resujcy. Moe bowiem oznacza, e w polskiej kulturze czytanie ksiek przestaje
by praktyk powszechn nie tylko w skali caego spoeczestwa, ale take wrd elit
rdo: BN 2016
rdo: BN 2016
4 D. Michalak, I. Kory, J. Kope, Stan czytelnictwa w Polsce w 2015 roku, Warszawa 2016, s. 38 www.
bn.org.pl/download/document/1459845698.pdf [dostp: 14.04.2017].
Niemal dwie trzecie kierownikw i specjalistw (63%) zadeklarowao, e czyta (czsto lub 32
rzadko) swoim dzieciom, rodzestwu lub innym domownikom. Analogiczny wskanik
w grupie pracownikw administracji lub usug oraz prywatnych przedsibiorcw nie
rdo: BN 2016
5 W skad caej populacji wchodz take grupy nieprezentowane w tabelach, tj. studenci i uczniowie,
emeryci, bezrobotni, gospodarze i gospodynie domowe. Pierwsze trzy grupy wykluczylimy z tabel
i wykresw ze wzgldu na nieaktywno zawodow, t ostatni ze wzgldu na niedostateczn liczeb-
no, by prowadzi na rejestrowanych w tej grupie wynikach analizy ilociowe. rednie dla populacji
s jednak wyliczane z ich udziaem.
inaczej tutaj odpowiedzi wszyscy lub wikszo udzielio znowu okoo poowy 33
badanych, czyli tyle samo, co w pytaniu o czytelnictwo domownikw. Dla porwna-
nia, wrd prywatnych przedsibiorcw oraz pracownikw administracji lub usug
PO CO CZYTAJ?
Mylc o wszystkich
Prywatny Kierownik Pracownik rednia
rodzajach tekstw, czy
przedsi lub administracji Rolnik Robotnik w
zdarza si Panu(-i)
biorca specjalista lub usug populacji
czyta co:
Zwizanego z nauk
55 66 51 43 24 35
lub prac?
Dla rozrywki lub
oderwania si od co- 64 75 73 52 54 62
dziennoci?
Aby by na bieco
z aktualnymi wydarze- 71 77 70 60 59 63
niami?
Aby lepiej pozna
i zgbi interesujce 69 77 69 55 50 58
Pana(-i) tematy?
n= 77 233 535 75 835 3149
rdo: BN 2016
Czy ma
Kierownik Pracownik
Pan(-i) Prywatny rednia
lub administracji Rolnik Robotnik
ulubion przedsibiorca w populacji
specjalista lub usug
ksik?
Tak 14 16 11 8 4 10
n= 77 233 535 75 835 3149
rdo: BN 2016
rdo: BN 2016
Ze wzgldu na liczb rnych praktyk internetowych, do interpretacji danych proponu- 36
jemy posugiwanie si indeksem zrnicowania praktyk internetowych . Liczba 6
ta wskazuje, jak zrnicowane byy rednio praktyki korzystania z sieci wrd przed-
INNE PRAKTYKI
6 Indeks zrnicowania praktyk internetowych jest redni liczby praktyk z przedstawionej listy, w k trych
zaangaowanie deklarowali badani zakwalifikowani do danej grupy, zachowujc dokadno do
jednego miejsca po przecinku. W przedstawionym w tym raporcie wariancie mieci si na skali 09.
Skala moe ulega zmianom w zalenoci od liczby zmiennych wczonych do jej obliczania.
TABELA 3.8. Sposoby spdzania wolnego czasu w grupach zawodowych (dane w proc.)
37
Mniej wicej jak czsto
zdarza si Panu(-i):
(zliczane odpowiedzi Kierownik Pracownik rednia
rdo: BN 2016
rdo: BN 2016
Tak jak w roku 2002 byo ewenementem, by przedstawiciel grupy kierownikw i specja-
listw nie czyta ksiek, tak dzi rwnie niewyobraalne jest, by nigdy nie bra udziau
w yciu kulturalnym poza domem czy eby nigdy nie uprawia sportu. Nie wiemy jednak,
czy stosunek tej grupy zawodowej do pozadomowych aktywnoci kulturalno-sporto-
wych zmieni si w czasie ostatnich pitnastu lat. Nie jestemy wic pewni, czy ktra
z omawianych praktyk istotnie zastpia czytanie ksiek.
Naley jednak zwrci uwag, e zaangaowanie w sport moe mie zwizek za-
rwno z odreagowywaniem siedzcej pracy umysowej ruchow aktywnoci fizyczn,
dbaoci o zdrowie, jak te trosk o efektywno swojej pracy zawodowej. Zgodnie
z przekonaniem, e w zdrowym ciele, zdrowy duch, kierownikw i specjalistw do
uprawiania sportu moe pcha motywacja zwizana z rozwojem w pracy.
KSIKI, KTRE SI
1 Szerokie omwienie atrybutw okrelajcych istot ksiki przedstawi Sebastian Kotula, por. tego
Ksikowato jako propozycja terminologiczna i poznawczo-badawcza dla bibliologii w: Ksika
i biblioteka w procesie komunikacji spoecznej, red. R. Aleksandrowicz, H. Rusiska-Giertych, Wro-
caw 2015, s. 128129.
tych bibliotek, szczeglnie za interesuj nas czytelnicy korzystajcy jednoczenie 42
z wicej ni jednego typu biblioteki.
6. Internet (Legalnie pobraem(-am) z internetu lub czytaem(-am) w sieci: biblioteki
Gdy za ksik pobran z internetu nie trzeba byo zapaci, to w porwnaniu z biblio-
tekami czy nawet poyczaniem od znajomych jej koszt (zarwno finansowy, jak i logi-
styczny) jest minimalny. Korzystanie z biblioteki lub uprzejmoci znajomych wie si
z dodatkowym wysikiem: koniecznoci wizyty w bibliotece, przestrzeganiem terminu
zwrotu czy odwzajemnianiem przysug w przypadku znajomych. Przy ksikach pobie-
ranych z internetu ograniczeniem jest za to tzw. bariera wejcia niezbdna okazuje
si umiejtno wyszukiwania i pobierania ksiek oraz dysponowanie odpowiednim
sprztem, umoliwiajcym zarwno samo pobranie, jak i pniejszy komfortowy odczyt.
Osobn kwesti pozostaje to, e wielu czytelnikw wci preferuje ksiki w formacie
papierowym, o ile tylko s one dostpne.
CZYTELNICY A KSIKI
W 2016 roku 1304 osoby wchodzce w skad badanej przez nas prby wymieniy cz-
nie 2502 obiekty, ktre uznay za ksiki, ktre czytali. Kilka wskazanych przez nich
publikacji w formatach cyfrowych moe budzi wtpliwoci, czy zostay do tej kategorii
zakwalifikowane adekwatnie, ale nie zmienia to faktu, e 1304 osoby to 41,5% caej
badanej populacji nieco wicej ni odsetek osb, ktre wczeniej odpowiedziay
twierdzco na pytanie o czytanie ksiek. Wynika to m.in. z tego, e cz badanych nie
uznaa suchania audiobookw lub korzystania z dokumentw tekstowych za czyta-
nie ksiek, inni przypomnieli sobie o ksikach czytanych w rnych formatach lub
sytuacjach pod wpywem pniejszych pyta kwestionariusza.
Najpopularniejszym sposobem pozyskiwania czytanych ksiek okazao si ich
kupowanie. Na kolejnych miejscach rankingu rde znalazy si: poyczanie od ro- 43
dziny i znajomych, czerpanie z ksigozbiorw domowych oraz otrzymywanie ich
w prezencie. Na jeszcze dalszych pozycjach znalazy si biblioteki publiczne, szkolne
WYKRES 4.1. Liczba ksiek wymienionych z danego rda oraz liczba wymieniajcych
je osb w 2016 roku*
400
322 302
300
200
113
100 21 90
396 388 323 270 170 83 20 59
0
Zakup Poyczone Ksigo Prezent Biblioteki Biblioteki Biblioteki Internet
zbir publiczne szkolne pozostae
domowy
Ksiki Czytelnicy
rdo: BN 2016
Dysponujc informacj o liczbie osb korzystajcych z danego rda oraz liczbie ksiek,
ktre badani pozyskali z tego rda, i dzielc drug warto przez pierwsz, mona skon-
struowa szacunkowy wskanik okrelajcy intensywno korzystania z danego rda,
ktry mona traktowa rwnie jako informacj o jego efektywnoci (por. wykres 4.2).
Cho wicej osb otrzymuje ksiki w prezencie ni korzysta z bibliotek publicznych, to
wci liczba ksiek otrzymanych w cigu roku (do tego bdcych prezentem trafionym
i faktycznie pniej czytanych) jest nisza ni ksiek wypoyczonych. Podobnie jest
z poyczaniem od innych osb wielu badanych poycza ksiki od znajomych, ale
mao kto pozyskuje w ten sposb wicej ni 12 ksiki rocznie.
Porwnujc wartoci tego wskanika w kolejnych latach, obserwujemy malejc inten-
WYKRES 4.2. Efektywno rde ksiek rednia liczba ksiek wymienionych
z danego rda przez korzystajcego z nich uytkownika w 2016 roku 44
2,0
0,5
0
Biblioteki Zakup Internet Ksigo Biblioteki Poyczone Prezent Biblioteki
publiczne zbir szkolne pozostae
domowy
rdo: BN 2016
sywno zakupw ksikowych (jeszcze w 2012 roku osoby korzystajce z tego rda
wymieniay rednio dwie przeczytane w ten sposb ksiki, cztery lata pniej ju p-
torej). W podobnym stopniu zmalaa intensywno korzystania z bibliotek publicznych
(biblioteki szkolne i specjalistyczne, jako adresowane do wskich krgw uprawnionych
uytkownikw, pominlimy w dalszych zestawieniach).
Co si za tyczy nie intensywnoci pozyskiwania ksiek z poszczeglnych rde,
ale odsetkw osb wymieniajcych jako przeczytane ksiki te pochodzce z wasnych
zakupw, poyczane od innych lub otrzymywane w prezencie, czstoci tych wskaza
w kolejnych pomiarach podlegaj wahaniom. W przypadku bibliotek publicznych widoczny
jest spadek z 22,7% w 2012 roku do 13,0% w 2016 roku utrzymujcy si konsekwentnie,
odkd rozpoczlimy bardziej szczegowy pomiar rde2 (por. wykresy 4.3 i 4.4).
WYKRES 4.3. rednia liczba wymienionych ksiek z danego rda w latach 20122016
1,96
zakup 1,69
1,52
1,55
1,49
poyczone 1,47
1,3
1,24
1,36
prezent 1,25
1,19
2,17
biblioteki publiczne 2,08
1,9
1,78
38,2
0 10 20 30 40
rdo: BN 20122016
Na tle 1304 osb, ktre wymieniy czytane przez siebie ksiki lub suchane audiobooki,
59 osb, ktre pobray je z internetu, wydaje si liczb marginaln, lecz zauwaalny
jest wzrost zarwno liczby osb korzystajcych z tego rda, jak i pobranych t drog
ksiek. Nie wiemy, ile ksiek pobranych z internetu, ktrych pochodzenia badani
wol nie wyjawia, ukrywa si wrd ksiek w formatach elektronicznych, ktrych
rdo pochodzenia respondenci okrelili jako miaem w domu oraz poyczyem
od znajomych lub rodziny.
3 Mniej liczne grupy przedsibiorcw, kadry zarzdzajcej oraz rolnikw indywidualnych zosta-
y pominite ze wzgldu na nisk liczebno osb wymieniajcych przeczytane przez siebie
ksiki.
ksika pochodzia z biblioteki. Oprcz ogranicze finansowych, przed ktrymi stoj 47
modzi ludzie, do korzystania z bibliotek szkolnych i akademickich moe zachca
ich znikomy koszt logistyczny korzystania z takich bibliotek wiele z nich zlokalizo-
4 Por. D. Michalak, I. Kory, J. Kope, Stan czytelnictwa w Polsce w 2015 roku Warszawa 2016, s. 49 www.
bn.org.pl/download/document/1459845698.pdf [dostp: 14.04.2017].
WYKRES 4.5. Liczba ksiek wymienionych z danego rda przez grupy czytelnikw*
48
Kobiety w wieku 1524 lat (n=150) Mczyni w wieku 1524 lat (n=117)
15
64 53 24 66 49 17 13
Kobiety w wieku 2539 lat (n=252) Mczyni w wieku 2539 lat (n=142)
112 71 44 30
65
157 87 15
75 55 24 17
Kobiety w wieku 4059 lat (n=231) Mczyni w wieku 4059 lat (n=117)
30
95 47
82
24
101 85 56 7 75 44 17
105 41
34 30
93 68
102 47 11 38 29
* Wykresy prezentuj rda ksiek wymienionych przez korzystajce z nich osoby. Celowo zrezygno-
walimy z porwna procentowych, podajc jedynie liczb ksiek wymienionych z poszczeglnych
rde, w nawiasie znajduje si liczba wymieniajcych je czytelnikw. Przykadowo: wrd ksiek wy-
mienionych przez 117 mczyzn w wieku 1524 lata znalazo si 66 ksiek wypoyczonych z biblioteki
(cznie biblioteki szkolne, publiczne, akademickie i pozostae), 49 ksiek zostao przez nich osobicie
kupionych, 31 poyczyli od rodziny lub znajomych, 21 mieli w domowych ksigozbiorach lub kupili je inni
Specjalici i wolne zawody (n=114) Pracownicy umysowi (n=290)
49
88
69 39 28 15 194 88 26
60 43 120 104
72 54 29 15 150 114 82
60 55 36
25 33 28
120 48 16 35 14 2
190
318
131 127
180
237 226 111 40 341 289 45
czonkowie rodziny, 17 otrzymali w prezencie, a 13 pobrali z internetu. To, ktre rdo byo w ich przypadku
najwaniejsze (biblioteki), wskazuje wielko pola kwadratu oraz kolejno (prezentowane kategorie s
uporzdkowane od lewej do prawej).
rdo: BN 2016
KSIKI W FORMATACH CYFROWYCH 50
48
90 36 24 23
WYKRES 4.7. Udzia ksiek w formatach cyfrowych (e-booki, audiobooki, skany i pdfy)
w oglnej liczbie wymienionych ksiek w grupach zawodowych (dane w proc.)
bezrobotni 5,8
zajmujcy si domem 3,4
emeryci i rencici 0,9
uczniowie i studenci 9
robotnicy 8,1
rolnicy indywidualni 5,3
pracownicy umysowi 6,6
specjalici 15,5
kadra zarzdzajca 19,4
przedsibiorcy 8,6
0 5 10 15 20 25
rdo: BN 2016
Interesujc grup uytkownikw audiobookw stanowi uczniowie zapoznajcy si 52
w tej formie z lekturami szkolnymi lub klasyk literatury. W 2016 roku do przesuchanych
w ten sposb pozycji naleay: Burza Williama Shakespearea, Jdro ciemnoci Josepha
W DOBIE INTERNETU
Dla czci uytkownikw biblioteki to nie tylko ksinice magazyny ksiek, ktrych
nie musz kupowa, lecz take przyjazne i bezpieczne miejsca, gdzie mona schroni
si przed niepogod, skorzysta z internetu, czasem nawet pogra na konsoli, uczy
si i pracowa w skupieniu, zobaczy z innymi ludmi czy wzi udzia w spotkaniu,
warsztatach lub dyskusji. Jest to te jedno z nielicznych miejsc w rwnym stopniu
otwartych dla kadego: modych i starych, piknych i brzydkich, zamonych i ubogich,
wyksztaconych i tych, ktrzy wczenie zakoczyli swoj edukacj.
Mimo to odsetek osb korzystajcych z bibliotek pozostaje niewielki. W sondau
z 2016 roku zanotowalimy nieznaczny spadek wzgldem badania za rok 2015, zarwno
w deklaracjach dotyczcych czstotliwoci odwiedzin w bibliotekach, jak i w udziale
ksiek wypoyczonych z bibliotek wrd przeczytanych przez naszych badanych
pozycji. Osobiste odwiedziny w jakiejkolwiek bibliotece zadeklarowao 16% badanych,
spord ktrych niektrzy korzystali z wicej ni jednego typu bibliotek, np. szkolnych
i publicznych. Z biblioteki publicznej skorzystao 11% badanych, ze szkolnej 5%, za
dalsze 2% z pozostaych typw, tj. naukowych, pedagogicznych, fachowych i innych.
Spadek odwiedzin w bibliotekach obserwowany w sondaowych badaniach czy-
telnictwa BN potwierdzaj take oficjalne statystyki odwiedzin i wypoycze biblio-
tecznych rejestrowane przez Gwny Urzd Statystyczny. Midzy rokiem 2004 a 2015
liczba zarejestrowanych czytelnikw w bibliotekach publicznych spada z 19,7 do 16,2
czytelnikw na 100 mieszkacw. Jeszcze wysza bya w tym czasie dynamika spadku
wypoycze na zewntrz: z 399 w 2004 roku do 302 w roku 2015 (na 100 mieszkacw)1. 54
Dane wiadcz wic o sabncej czstoci i intensywnoci czytania ksiek z bibliotek
publicznych.
81
nie korzysta(-a) z adnej biblioteki 82
83
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90
PORWNANIA MIDZYNARODOWE
Wedug wynikw zblionego badania sondaowego PEW Research Center w 2016 roku
bibliotek publiczn osobicie odwiedzi lub skorzysta z ksikobusu niemal co drugi
Amerykanin (48%). Odsetek deklaracji waha si w poprzednich latach (20122015)
pomidzy 53% a 44%2.
Z kolei w Finlandii, kraju o wyszym ni Polska PKB, duszej tradycji powszechnej
alfabetyzacji i znaczco wyszym ni w Polsce poziomie czytelnictwa, statystyki Fi-
skiego Urzdu Statystycznego rejestruj spadek zainteresowania korzystaniem z oferty
bibliotek publicznych. Midzy rokiem 2000 a 2015 liczba zarejestrowanych czytelnikw
zmalaa z 47 do 36,4 na 100 mieszkacw (por. tabela 5.1). Malejcej liczbie czytelnikw,
odwiedzin i wypoycze z fiskich bibliotek towarzyszy sigajcy 52% wzrost nakadw
na ich utrzymanie i wyposaenie.
Przykad Finlandii, dugo bdcej niedocignionym wzorem dla polskich bibliotek,
kae sdzi, e przyczyn malejcego zainteresowania korzystaniem z bibliotek naley
szuka gdzie indziej ni w sposobach czy skali ich finansowania, gbokich wzorcach
kulturowych czy obecnoci prozaicznych dobrych chci zaangaowanych pracownikw.
Transformacja praktyk czytelniczych jest tylko jednym z symptomw gbokiej zmiany
1 B. Budyska, M. Jezierska, Stan bibliotek w Polsce objtych badaniem Gwnego Urzdu S tatystycznego
2015 r. Warszawa 2016 www.bn.org.pl/download/document/1485941521.pdf [dostp: 14.04.2017].
2 J. B. Horrigan, Libraries 2016, Pew Research Center, 9 wrzenia 2016 www.pewinternet.org/2016/09/09/
libraries-2016/ [dostp: 14.04.2017].
cywilizacyjnej, ktra dotyka wszystkich obszarw naszego ycia. By moe biblioteki 55
w swojej dotychczasowej formule zostaj na uboczu, z trudem wpisujc si w mozaik
rozmaitych potrzeb i wartoci wspczesnego stylu ycia. Tym bardziej naley przyjrze
Procentowy
spadek/wzrost
2000 2005 2010 2015
midzy
2000 a 2015 r.
Liczba czytelnikw
2 431 2 332 2 090 1 995 -18%
bibliotek (w tys.)
Liczba wypoycze
102 197 105 570 96 228 89 218 -13%
na zewntrz (w tys.)
Liczba odwiedzin
63 978 62 441 52 647 49 369 -23%
(w tys.)
czne nakady
na utrzymanie
208 125 248 474 298 501 317 354 52%
bibliotek w cigu
roku (w tys. euro)
Populacja (w tys.) 5 176 5 246 5 375 5 486 6%
Liczba czytelnikw
na 100 47,0 44,5 38,9 36,4 -23%
mieszkacw
110000000 350000000
300000000
105000000
250000000
100000000
200000000
95000000
150000000
90000000
100000000
85000000
50000000
80000000 0
2000 2005 2010 2015
Liczba wypoycze czne nakady na biblioteki
Tak, wiele
Tak,
Tak, kiedy razy
rdo: BN 2016
W wiadomoci wikszoci badanych biblioteki publiczne to wci przede wszystkim 59
ksinice miejsca wypoyczania ksiek do domu. Jest to funkcja, z ktrej skorzysta
najwyszy odsetek naszych badanych, tak w cigu ostatniego roku (17%), jak i kie-
0 20 40 60 80 100
Tak, wiele razy w cigu ostatnich 12 miesicy Nie, nigdy tego nie robiem(-am)
Tak, kiedy zdarzyo mi si to zrobi
Tak, przynajmniej raz w cigu ostatnich 12 miesicy rdo: BN 2016
BIBLIOTEKI JAKO ZASB JEDNOSTKOWY I WSPLNOTOWY 61
ogem 15 26 50 8 ogem 23 31 38 8
bezrobotni 9 16 65 11 bezrobotni 16 30 45 9
robotnicy 10 21 58 10 robotnicy 18 28 44 9
0 20 40 60 80 100 0 20 40 60 80 100
Tak jak w ubiegym roku zapytalimy osoby, ktre w 2016 roku nie odwiedziy osobicie
54
tak, ale byo to dawno temu
58
35
nie, nigdy
38
0 10 20 30 40 50 60 70
2015 2016
rdo: BN 20152016
Szczeglnie interesowaa nas grupa osb, ktre z bibliotek publicznych przestay ko-
rzysta ostatnio. Chcielimy dowiedzie si, co spowodowao t zmian, wic zadali-
my otwarte pytanie o powd rezygnacji z korzystania z biblioteki publicznej. cznie
otrzymalimy 50 wypowiedzi.
Najczciej podawanym wyjanieniem jest brak czasu, rozumiany zarwno jako
brak czasu na czytanie ksiek, jak i odwiedzanie biblioteki (Nie mam czasu na czytanie,
za duo pracy, Nie mam czasu na chodzenie do biblioteki). Brak czasu zwizany bywa
ze zmian rl spoecznych i towarzyszcymi obowizkami (Zostaam mam, Mam
mae dzieci). Powd ten wskazao 20 osb, czyli prawie poowa tych, ktrzy udzielili
odpowiedzi na to pytanie.
Brak potrzeby lub koniecznoci korzystania z biblioteki wynika albo z niewielkiego
zainteresowania lektur ksiek (Bo nie interesuj mnie ksiki, Nie mam ochoty na
Problemy zdrowotne
10
Dostpno Termin
Brak czasu Brak potrzeb internetu zwrotu
20 15 3 2
rdo: BN 2016
Nie podejmujemy prby weryfikacji, na ile wskazane uzasadnienia byy faktycznymi 64
powodami rezygnacji z korzystania z bibliotek, na ile za powierzchownymi uspra-
wiedliwieniami podanymi dopytujcym o to ankieterom. To, na co chcemy zwrci
W nowej formule Poczytalnia funkcjonuje krcej ni rok, wic trudno jeszcze oce-
ni, czy zarejestrowany wzrost liczby uytkownikw i wypoycze okae si trway,
czy obserwujemy raczej przejciowy efekt wieoci. Kada zmiana niesie ze sob
wyzwania, ma swoich entuzjastw i sceptykw. Cz mieszkacw przyzwyczajo-
nych do starej siedziby, pomimo dostpnoci bezpatnych autobusw, niechtnie
korzysta z nowej lokalizacji oddalonej o kilka kilometrw. Niektrzy krytykuj no-
woczesny i industrialny wystj wntrza, inni narzekaj, e w starym ukadzie p-
ek atwiej im byo znale ksiki, ktre ich interesoway. Jednak dynamika wzrostu
liczby odwiedzin (por. wykres 5.7), przewyszajca nawet wzrost wypoycze (por.
wykres5.8), wiadczy o tym, e w swojej nowej formule Miejska Biblioteka Publiczna
zdoaa zaistnie w wiadomoci mieszkacw. Obecnie przychodz do niej ci, ktrzy
nie odwiedzali jej wczeniej, i z duym prawdopodobiestwem przychodz rwnie
do biblioteki, a nie tylko po ksiki.
WYKRES 5.7. MBP Legionowo: statystyki odwiedzin i procentowy wzrost
(miesic do miesica) 67
6000 250%
0 0%
padziernik listopad grudzie stycze luty marzec
4000 30%
3000
20%
21% 20%
2000
10%
1000
0 0%
padziernik listopad grudzie stycze luty marzec
I PUBLICZNOCI
modych, jeszcze uczcych si, oraz mieszkacw metropolii (por. tabela 6.1). Obser-
Czy- Niepa-
Nie- Czy- Czy- Czy-
Licz- telnicy Czytelnicy mitajcy,
Pe i wiek czytel- czy- telnicy telnicy telnicy
ba 36 24 i wicej ile prze-
nikw (n=1314) tajcy 12 711 1223
osb ksiek ksiek czytali
w % ksiek ksiek ksiek
ksiek
Mczyni, wiek
237 56* 16 14 8 2 3 2
1524 lata
Mczyzn, wiek
437 73* 13 6* 3 1* 2 1
25-39 lat
Mczyni, wiek
483 79* 10* 6* 2* 1* 1* 0
4059 lat
Mczyni, wiek 60
347 78* 8* 7* 3 1 1 1
i wicej lat
Kobiety,
215 34* 21* 23* 10* 6 3 3
wiek 1524 lata
Kobiety, wiek
444 50* 18* 18* 6 3 5* 1
2539 lat
Kobiety,
487 58* 16 13 6 4* 3 0
wiek 4059 lat
Kobiety,
wiek 60 499 64 13 12 5 2 4 1
i wicej lat
rdo: BN 20002016
Najpoczytniejsi autorzy
Liczba osb %
wrd czytelnikw ksiek
Henryk Sienkiewicz 51 4,5
E. L. James 35 3
Paula Hawkins 30 3
Stephen King 28 2
Adam Mickiewicz 24 2
J. K. Rowling 24 2
Joanna Chmielewska 21 2
Danielle Steel 20 2
Stephenie Meyer 19 2
Katarzyna Bonda 18 2
Katarzyna Grochola 15 1
Magorzata Kaliciska 15 1
Nicholas Sparks 15 1
Paulo Coelho 15 1
ks. Jan Kaczkowski 13 1
Stefan eromski 12 1
Helen Fielding 12 1
Andrzej Sapkowski 12 1
Ogem 1143 100%
rdo: BN 2016
9 Por. J. Ankudowicz, Publiczno literacka publiczno czytajca (kilka uwag o badaniach czytelnic-
twa), w: Publiczno literacka, op. cit., s. 105120; J. Kostecki, Uwagi o przedmiocie bada historii
czytelnictwa, w: Publiczno literacka, op. cit., s. 194.
10 S. kiewski, Kultura literacka: 19181932, Wrocaw 1973; O. Czarnik, Obiegi spoeczne literatury,
w: Sownik literatury polskiej XX wieku, red. A. Brodzka et. al, Wrocaw 1992.
Wspczesne empiryczne badania spoecznych uwarunkowa praktyk kulturowych11 73
dowodz, e osoby najlepiej wyksztacone i dziedziczce najwyszy kapita kulturowy
swobodnie poruszaj si po rnych polach kultury, posiadaj kompetencje umoliwiaj-
11 R. A. Peterson, The Rise and Fall of Highbrow Snobbery as a Status Marker, Poetics 1997, vol. 25, no23,
s. 7592; R. A. Peterson, R. M. Kern, Changing Highbrow Taste: From Snob to Omnivore, American
Sociological Review 1996, vol. 61, no 5, s. 900907, J. Zavisca, The Status of Cultural Omnivorism:
ACase Study of Reading in Russia, Social Forces 2005, vol. 84, no 2, s. 12331255; M. Cebula, Spoeczne
uwarunkowania gustw i praktyk konsumpcyjnych. Zbieno pozycji spoecznych i stylw ycia czy
autonomizacja kultury?, Studia Socjologiczne 2013, nr 2(209), s. 97125.
12 J. S. Bystro, Publiczno literacka, Warszawa 2006, s. 33.
13 J. Guillory, Cultural Capital. The Problem of Literary Canon Formation, Chicago 1993.
14 A. Franaszek, op. cit.
pozostae osoby naleay do rnych generacji. Powieci Sienkiewicza czytali przede 74
wszystkim mieszkacy najmniejszych miejscowoci (wsi i miast do 20 tys. mieszka-
cw). Odsetki kobiet i mczyzn w tej grupie byy zblione. A 40% czytelnikw prozy
W badaniu z 2012 roku po raz pierwszy pojawia E. L. James, autorka bardzo po-
17 J. A. Radway, Reading the Romance. Women, Patriarchy and Popular Literature, Chapel Hill 1991;
J. A. Radway, A Feeling for Books: The Book-of-the-Month Club, Literary Taste, and Middle-Class Desire,
Chapel Hill 1997.
18 Pidziesit twarzy Greya, Katowice 2012; Ciemniejsza strona Greya, Katowice 2012; Nowe oblicze
Greya, Katowice 2013; Grey. Pidziesit twarzy Greya oczami Christiana, Katowice 2015.
19 O. Dawidowicz-Chymkowska, D. Michalak, op. cit., s. 135.
20 C. Scott, EL James, author of Fifty Shades, has a new love rival, The Telegraph, 21 lutego 2013 www.
telegraph.co.uk/culture/books/booknews/9882748/EL-James-author-of-Fifty-Shades-has-a-new-
love-rival.html [dostp: 14.04.2017]; J. Colgan, Grey by EL James review-Christian Grey indulges his
inner psychopath, The Guardian, 18 czerwca 2015 www.theguardian.com/books/2015/jun/18/
grey-by-el-james-review-fifty-shades-of-grey-follow-up [dostp: 14.04.2017].
21 E. Illouz, Hardkorowy romans. Pidziesit twarzy Greya, bestsellery i spoeczestwo, tum. J. Konieczny,
Warszawa, s. 32.
22 Ibidem, s. 50.
23 J. Fiske, Zrozumie kultur popularn, tum. K. Sawicka, Krakw 2010.
24 J. A. Radway, Reading the Romance, op. cit.; J. A. Radway, A Feeling for Books, op. cit., Z. Kowalska, Nowy
odbiorca? Przemiany obrazu odbiorcy we wspczesnych teoriach kultury, Warszawa 2014, s. 9099.
Publiczno czytelnicza powieci James i Steel, cho nie stanowi wystarczajco 76
licznej reprezentacji statystycznej ich czytelnikw, posiada cechy, ktre precyzyjnie
opisaa Radway. S to kobiety w wikszoci 2030-letnie, czciej mieszkajce w rednich
25 Te same cechy czytelniczek romansw odnajdziemy w analizie edycji spoecznego zasigu ksiki
z roku 2010 i 2012, por. I. Kory, O. Dawidowicz-Chymkowska, op. cit., s. 180185; O. Dawidowicz-
-Chymkowska, D. Michalak, op. cit., s. 140141.
26 R. Pawowski, Caa Polska do kryminau, Gazeta Wyborcza, 5 grudnia 2013 http://wyborcza.pl/
34 Jest to trend obserwowany i w poprzednich edycjach badania: G. Straus, K. Wolff, S. Wierny, Ksi-
ka na pocztku wieku, op. cit., s. 91; O. Dawidowicz-Chymkowska, D. Michalak, op. cit., s. 148158.
Rwnie oglnopolskie badania czytelnictwa modziey wskazuj na J. K. Rowling, Stephenie Meyer
i J. R. R. Tolkiena jako najpoczytniejszych autorw: Z. Zasacka, Nastoletni czytelnicy, Warszawa 2008;
idem, Czytelnictwo dzieci i modziey, Warszawa 2013.
35 O. Dawidowicz-Chymkowska, D. Michalak, op. cit.
36 Ju kilkanacie lat temu nastolatki deklaroway due zainteresowanie proz Andrzeja Sapkowskiego,
NISZOWE PUBLICZNOCI
2015.
nikacji czytelniczej. W dalszej czci niniejszego rozdziau zostan przedstawione trzy 80
z nich: doroli czytelnicy literatury dla dzieci, ksiek religijnych oraz wspczesnej
literatury artystycznej.
(wydan po 1989 roku) liczy ono zaledwie kilkanacie osb, a wic w granicach 1%
Budyska Barbara, Jezierska Magorzata, Stan bibliotek w Polsce objtych badaniem Gwnego
Urzdu Statystycznego 2015 r., Biblioteka Narodowa, Warszawa 2016 www.bn.org.pl/
download/document/1485941521.pdf [14.04.2017].
Colgan Jenny, Grey by EL James review Christian Grey indulges his inner psychopath, The
Guardian, 18 czerwca 2015 www.theguardian.com/books/2015/jun/18/grey-by-el-james-
review-fifty-shades-of-grey-follow-up [14.04.2017].
Czarnik Oskar, Obiegi spoeczne literatury, w: Sownik literatury polskiej XX wieku, red. Alina
Brodzka et al., Zakad Narodowy im. Ossoliskich, Wrocaw 1992.
Gleed Alastair, Booktrust Reading Habits Survey 2013, DJS Research Limited www.booktrust.org.
uk/usr/library/documents/main/1576-booktrust-reading-habits-report-final.pdf [14.04.2017].
Griswold Wendy, Regionalism and the Reading Class, University of Chicago Press, Chicago 2008.
Guillory John, Cultural Capital. The Problem of Literary Canon Formation, University of Chicago
Press, Chicago 1993.
Horrigan John B., Libraries 2016, Pew Research Center, 9 wrzenia 2016 www.pewinternet.
org/2016/09/09/libraries-2016/ [14.04.2017].
Illouz Eva, Hardkorowy romans. Pidziesit twarzy Greya, bestsellery i spoeczestwo, tum.
Jacek Konieczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2015.
Kory Izabela, Dawidowicz-Chymkowska Olga, Spoeczny zasig ksiki w Polsce w 2010 roku:
Bilans dwudziestolecia, Biblioteka Narodowa, Warszawa 2012.
Kory Izabela, Michalak Dominika, Chymkowski Roman, Stan czytelnictwa w Polsce w 2014 roku,
Biblioteka Narodowa, Warszawa 2015 www.bn.org.pl/download/document/1428654601.
pdf [14.04.2017].
Kory Izabela, Wolff Katarzyna, Wybieram ksik: Spoeczny zasig ksiki w Polsce w 2008 roku,
Biblioteka Narodowa, Warszawa 2010.
Kowalska Anna, Nowy odbiorca? Przemiany obrazu odbiorcy we wspczesnych teoriach kultury,
Oficyna Naukowa, Warszawa 2014.
Michalak Dominika, Kory Izabela, Kope Jarosaw, Stan czytelnictwa w Polsce w 2015 roku,
Biblioteka Narodowa, Warszawa 2016 www.bn.org.pl/download/document/1459845698.
pdf [14.04.2017].
Pawowski Roman, Caa Polska do kryminau, Gazeta Wyborcza, 5 grudnia 2013 http://wy-
borcza.pl/piatekekstra/1,129155,15082795,Cala_Polska_do_kryminalu.html [14.04.2017].
Peterson Richard A., The Rise and Fall of Highbrow Snobbery as a Status Marker, Poetics 1997,
vol. 25, no 23, s. 7592.
Peterson Richard A., Kern Roger M., Changing Highbrow Taste: From Snob to Omnivore, Ameri-
can Sociological Review 1996, vol. 61, no 5, s. 900907.
Radway Janice A., Reading the Romance. Women, Patriarchy and Popular Literature, University 86
of North Carolina Press, Chapel Hill 1991.
Radway Janice A., A Feeling for Books: The Book-of-the-Month Club, Literary Taste, and Middle-
Scott Catherine, EL James, author of Fifty Shades, has a new love rival, The Telegraph, 21 lutego
2013 www.telegraph.co.uk/culture/books/booknews/9882748/EL-James-author-of-Fifty-
Shades-has-a-new-love-rival.html [14.04.2017].
Straus Grayna, Szkolne kanony literatury oraz rodowiskowe powszechniki i mody, czyli wybory
i preferencje lekturowe modziey licealnej, Przegld Humanistyczny 2002, nr 4, s. 107120.
Straus Grayna, Wolff Katarzyna, Sienkiewicz, Mickiewicz, Biblia, harlequiny: Spoeczny zasig
ksiki w Polsce w 2000 roku, Biblioteka Narodowa, Warszawa 2002.
Straus Grayna, Wolff Katarzyna, Czytanie, kupowanie, wypoyczanie: Spoeczny zasig ksiki
w Polsce w 2004 roku, Biblioteka Narodowa, Warszawa 2006.
Straus Grayna, Wolff Katarzyna, Wierny Sebastian, Ksika na pocztku wieku: Spoeczny zasig
ksiki w Polsce w 2002 roku, Biblioteka Narodowa, Warszawa 2004.
Straus Grayna, Wolff Katarzyna, Wierny Sebastian, Czytanie, kupowanie, surfowanie: Spoeczny
zasig ksiki w Polsce w 2006 roku, Biblioteka Narodowa, Warszawa 2008.
Zasacka Zofia, Czytelnictwo dzieci i modziey, Instytut Bada Edukacyjnych, Warszawa 2013.
Zavisca Jane, The Status of Cultural Omnivorism: A Case Study of Reading in Russia, Social
Forces 2005, vol. 84, no 2, s. 12331255.
kiewski Stanisaw, Kultura literacka: 19181932, Zakad Narodowy im. Ossoliskich, Wrocaw
1973.
Raczej Bardzo
Oglnie rzecz biorc, czy lubi Bardzo Raczej Ani
nie nie
Legalnie pobrae(a)m
czytaa(a)m w sieci
rodziny/znajomych
eby j przeczyta
Wypoyczye(a)m
Wypoyczye(a)m
Wypoyczye(a)m
Poyczye(a)m od
z innej biblioteki
rdo pochodzenia
z Internetu lub
Nieformalnie
pobrae(a)m
Dostaem j
ksiek wymienionych N=
w prezencie
Kupie(a)m,
z biblioteki
z biblioteki
z Internetu
publicznej
przez badanych
szkolnej
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
% % % % % % % % %
OGEM 30 30 25 21 13 6 3 2 1
Pe
Mczyzna 468 30 24* 25 20 9* 8 4 2 3*
Kobieta 836 31 33* 25 21 15* 6 3 1 1*
Wiek
1519 lat 145 21* 25 20 10* 12 38* 6 1 2
2029 lat 253 35 34 19* 23 8* 5 5 6 4
3039 lat 263 40* 30 23 19 11 4 5 1 1
4049 lat 169 32 27 23 21 18 0 4 0 1
5059 lat 179 23* 30 28 23 15 2* 1 0 1
60 lat i wicej 295 25* 30 33* 24 15 1* 1* 1 0
Stan cywilny
Kawaler/panna 389 30 29 20* 17 12 18* 5 4* 3*
Z partnerem 107 30 30 15* 21 11 0 9 0 4
onaty/zam-
621 31 30 27 23 12 1* 2 0* 0*
na
Rozwiedziony-
81 32 28 27 22 15 5 1 0 0
(a)/ w separacji
Wdowiec/wdo-
106 27 29 38* 20 22* 1* 0 1 0
wa
Wielko miejscowoci zamieszkania
Wie poza
obrzeami wiel- 292 30 30 27 20 13 10* 4 2 2
kiego miasta
Wie na obrze-
ach wielkiego 178 29 25 23 15* 10 9 1 3 0
miasta
Miasto
183 26 24 27 23 13 5 4 1 2
do 20 tys.
Miasto
240 27 31 30 16* 16 7 3 0 1
20100 tys.
Miasto
213 25 34 21 19 12 4 2 2 0
100500 tys.
Miasto
198 46* 33 19* 32* 13 2* 7* 1 3
500 tys.+
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
103
Wyksztacenie
Podstawowe lub
niepene pod- 61 28 36 25 10* 8 3 0 0 0
i artystyczne)
Czy w ciagu ostatnie-
go miesica w trakcie
N=
korzystania z interentu
zdarzyo si Panu (-i)?
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
A B C D E F G H I
OGEM 2055 24 31 53 20 36 16 56 21 18
Pe
Mczyzna 984 24 26* 51 16* 39* 17 59* 20 24*
Kobieta 1071 24 36* 54 22* 33* 15 53* 21 12*
Wiek
1519 lat 195 40* 52* 74* 35* 59* 23* 82* 36* 36*
2029 lat 495 33* 41* 56 21 47* 21* 70* 28* 25*
3039 lat 556 24 31 50 19 36 17 59 23 17
4049 lat 363 16* 20* 46* 14* 26* 16 42* 11* 12*
5059 lat 260 14* 23* 46* 15* 21* 8* 39* 12* 10*
60 lat i wicej 186 14* 18* 51 17 16* 7* 31* 8* 10*
Stan cywilny
Kawaler/panna 697 33* 43* 61* 26* 51* 21* 74* 30* 29*
Z partnerem 199 33* 35 52 22 42* 24* 63* 25 22
onaty/zamna 986 18* 24* 47* 15* 26* 12* 44* 14* 10*
Rozwiedziony(a)/
120 17* 21* 53 18 28 14 44* 17 15
w separacji
Wdowiec/wdowa 53 19 26 53 17 15* 8 40* 11 13
Wielko miejscowoci zamieszkania
Wie poza
obrzeami wiel- 459 22 29 52 16* 33 14 53 16* 16
kiego miasta
Wie na obrze-
ach wielkiego 312 27 32 50 20 34 16 54 24 21
miasta
Miasto
297 22 28 52 20 39 18 56 23 17
do 20 tys.
Miasto
368 19* 30 49 17 34 14 55 18 17
20100 tys.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
115
Miasto
352 23 31 51 20 33 13* 56 17 18
100500 tys.
Miasto
267 36* 37* 63* 29* 43* 28* 62* 30* 22
Zabra udzia w dyskusji w internecie albo zamieci swj komentarz pod wpisem
A
lub artykuem
Wykres 4.1. Liczba ksiek wymienionych z danego rda oraz liczba wymieniajcych
je osb w 2016 roku
Wykres 4.2. Efektywno rde ksiek rednia liczba ksiek wymienionych z danego
rda przez korzystajcego z nich uytkownika w 2016 roku
Wykres 4.3. rednia liczba wymienionych ksiek z danego rda w latach 20122016
Wykres 4.4. Odsetek osb pozyskujcych ksiki z danego rda w latach 20122016
(dane w proc.)
Wykres 4.5. Liczba ksiek wymienionych z danego rda przez grupy czytelnikw
Wykres 4.6. Liczba ksiek wymienionych z danego rda w formatach cyfrowych
Wykres 4.7. Udzia ksiek w formatach cyfrowych (e-booki, audiobooki, skany i pdfy)
w oglnej liczbie wymienionych ksiek w grupach zawodowych (dane w proc.)
Tabela 4.1. Liczba ksiek pobranych z internetu wymienionych w rdach oraz osb
deklarujcych ich pobieranie w latach 20122016
ISBN 978-83-7009-694-6
Biblioteka Narodowa
al. Niepodlegoci 213
02-086 Warszawa
www.bn.org.pl