E-papierosy

w perspektywie
prawa publicznego
Recenzent: Dr hab. Mirosaw Karpiuk, prof. UWM w Olsztynie
Redakcja naukowa: Dr hab. Piotr Szreniawski

E-papierosy w perspektywie prawa publicznego

Think Tank Nauk Administracyjnych
Druk i oprawa: www.sowadruk.pl
by respective authors 2017
ISBN 978-83-60948-18-7
Lublin 2017
Spis treci

Wstp 5
Mirosaw Dworniczak E-papierosy wyzwanie dla nauki,
technologii i prawa 6
Katarzyna Dudek Konstytucyjne prawa jednostki
a regulacja e-papierosw 17
Karol Dbrowski Papierosy elektroniczne e-papierosy
w (szerszej) perspektywie publicznoprawnej 26
Pawe Sobotko Papierosy elektroniczne w orzecznictwie
sdw administracyjnych 59
Artur Janczuk Papierosy elektroniczne: sprawdzian dla
mechanizmw regulacyjnych? 88
Piotr Szreniawski Optymalny model
administracyjnoprawnej regulacji e-papierosw 99
Krzysztof Bojarski E-papierosy jako zagroenie dla
bezpieczestwa spoecznego i zdrowotnego ludnoci w Polsce 108
Jolanta Pacian Bezpieczestwo produktu leczniczego,
a stosowanie e-papierosw i wyrobw tytoniowych.
Uwagi na gruncie administracyjnoprawnym 122
Joanna Kunc Regulacje prawne dotyczce opakowania
papierosw elektronicznych 137
Magorzata Szreniawska Korzystanie z e-papierosw
w zakadach publicznych 149
Mateusz Turko Zadania Inspektora do spraw Substancji
Chemicznych dotyczce papierosw elektronicznych 155
Kamil Roman Ekonomiczne aspekty opodatkowania
e-papierosw i innych wyrobw tytoniowych 164
Niamh OFarrell E-papierosy i zmniejszanie nierwnoci
zdrowotnych w Wielkiej Brytanii: moliwoci i bariery 176
ukasz Cioek E-papierosy w wietle prawa Stanw
Zjednoczonych Ameryki Pnocnej 183

3
Wstp

Prawo publiczne zajmuje si sprawami dotyczcymi caego

pastwa, wanymi z punktu widzenia dobra ogu. W niniejszej
publikacji zebrano artykuy naukowe zwizane z aktualnym i budzcym
zainteresowanie tematem e-papierosw. Gwatowne zmiany, jakie
zachodziy ostatnio i zachodz nadal w odniesieniu do regulacji
korzystania z e-papierosw, ich sprzeday i wielu innych kwestii,
wynikaj zarwno z wielkiego wzrostu iloci uytkownikw
e-papierosw, jak te z zauwaalnego wpywu tego produktu na rynek
i na spoeczestwo.
Problematyka e-papierosw interesujca jest nie tylko jako
zagadnienie wane z punktu widzenia medycznego, ale take m.in.
w kontekcie regulacji publicznoprawnej. Monografia powstaa dziki
pracy Autorek i Autorw, ktrzy podjli si opracowania tematw
dotyczcych e-papierosw, widzianych w perspektywie
publicznoprawnej.
Opracowanie jest kolejn publikacj Think Tanku Nauk
Administracyjnych, organizacji pozarzdowej wspierajcej
popularyzacj bada z zakresu administracji i tematw pokrewnych.
Zachcam do lektury, i do udziau w kolejnych naszych projektach.

Piotr Szreniawski

5
Mirosaw Dworniczak E-papierosy wyzwanie dla nauki,
technologii i prawa

W 1976 roku znany brytyjski psychiatra, specjalista terapii

uzalenie, profesor Michael Russell, opublikowa prac dotyczc
bezpieczniejszych form palenia. Znalazo si tam kluczowe zdanie
People smoke for nicotine but they die from the tar. (Ludzie pal dla
nikotyny, ale umieraj od smoy) 1. Dopiero u kresu jego ycia pojawi
si produkt, ktry precyzyjnie spenia warunek braku smoy i innych
niebezpiecznych dla zdrowia substancji, takich jak tlenek wgla.
Wymagao to wyeliminowania procesu spalania, ktry jest ich rdem.
E-papierosy (papierosy elektroniczne, a waciwie elektroniczne
inhalatory nikotyny EIN) to wynalazek, ktry na dobre pojawi si na
rynku na pocztku XXI wieku. Na pocztku by tylko alternatyw dla
ewidentnie szkodliwego palenia tytoniu, ale do szybko sta si now
form rekreacyjnego uywania nikotyny. EIN byy z pocztku
produktem niszowym, znanym tylko nielicznym ludziom w Europie czy
USA. W drugiej dekadzie XXI wieku nastpia jednak prawdziwa
eksplozja zainteresowania tymi urzdzeniami. Do dzi na caym wiecie
wiele milionw ludzi rzucio palenie dziki EIN. Ich popularno
naprawd zadziwia.
Co wane okazao si, e istnieje istotna luka w systemach
prawnych na wiecie. Istniejce w wikszoci krajw ustawy
antytytoniowe nawet w najmniejszym stopniu nie ujmoway
inhalatorw. Mogy wic by one swobodnie stosowane nawet w tych
miejscach, w ktrych istnia kategoryczny zakaz palenia. Zapewne to
take, oprcz niezaprzeczalnych pozytywnych efektw zdrowotnych
przyczynio si do szybkiego wzrostu popularnoci e-papierosw.
Z drugiej strony mielimy do czynienia ze swego rodzaju
samoograniczaniem si firm sprzedajcych EIN oraz pyny. adne
przepisy nie zakazyway bowiem sprzeday pynw nikotynowych
osobom niepenoletnim, a jednak wikszo firm automatycznie
wprowadzia wewntrzne przepisy, ktre tego zabraniay. Podobnie
wikszo forw internetowych ograniczya dostp do publikowanych

1
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1640397/pdf/brmedj00520-0014.pdf
[dostp online 29.04.2017]
6
treci nieletnim. Dzi w wikszoci krajw obowizuj ju formalne
przepisy wprowadzajce odpowiednie ograniczenia. Podobnie byo
z jakoci liquidw, czyli pynw uywanych w EIN. Nie istniay adne
przepisy normujce zawarto poszczeglnych skadnikw, szczeglnie
poziomu nikotyny czy te metali cikich. Wikszo liquidw
sprowadzano wprost z Chin, a towarzyszce im certyfikaty, a waciwie
quasi-certyfikaty, budziy wielkie wtpliwoci. I tu take mona byo
zauway oddolne oddziaywanie konsumentw. Wymusili oni na
producentach wykonywanie bada i publikowanie ich wynikw na
stronach internetowych. Kamieniem milowym stao si powstanie
AEMSA American E-liquid Manufacturing Standards Association2 .
Jest to stowarzyszenie, ktre za swj gwny cel uznao stworzenie
jednolitego standardu pynw, wraz z opisem konkretnych procedur ich
badania. Aktualna wersja Standardu z 2015 roku okrela dozwolone
rda nikotyny, wymagan czysto wszystkich skadnikw, czysto
procesu produkcji, jak te wykaz substancji zakazanych. Jest to nadal
standard, ktrego przestrzeganie jest dobrowolne, ale jest nadzieja, e
wanie takie lub zblione rozwizania zostan przyjte na wiecie.

Historia elektronicznych inhalatorw nikotyny

Od bardzo dawna ludzie zdawali sobie spraw, e inhalowanie

produktw spalania (tytoniu czy te innych podobnych substancji
naturalnych czy syntetycznych) nie jest korzystne dla zdrowia. Dlatego
te poszukiwano sposobw na uzyskanie podobnego efektu w taki
sposb, aby pomin proces spalania i ograniczy ilo zwizkw
dostarczanych do organizmu.
Ju od poowy XX wieku rozmaite firmy, w tym take wielkie
koncerny tytoniowe, pracoway nad stworzeniem bezpieczniejszego
papierosa. Jak to uj jeden z pracownikw firmy Philip Morris trzeba
wykona odwany manewr, aby przeskoczy na drug stron potu3.
Mona mie niemal pewno, e podejmowane prace miay tylko
porednio na celu ochron zdrowia ludzi palcych tyto, natomiast
celem podstawowym byo wyprzedzenie konkurencji. Koncerny

2
http://www.aemsa.org [dostp online 29.04.2017]
3
https://www.pbs.org/wgbh/nova/body/safer-cigarettes-history.html [dostp online
30.04.2017]
7
tytoniowe takie jak Philip Morris czy RJ Reynolds w latach 80. i 90.
zademonstroway swoje prototypy, znane pod nazwami Premier, Next
czy Eclipse. W tym przypadku ide byo podgrzewanie tytoniu, czsto
uzupenianego rnymi dodatkami chemicznymi, do temperatury,
w ktrej nie dochodzi do procesu spalania, ale wydzielane s substancje,
ktre nastpnie wdycha uytkownik. aden z tych modeli nie zyska
wikszego uznania. Dopiero na pocztku XXI wieku powrcono do
koncepcji podgrzewania tytoniu na rynku zaczy pojawia si
produkty znane pod oglna nazw heat-not-burn (podgrzewanie bez
spalania).
Poszukujc informacji na temat historii e-papierosa musimy si
cofn do lat 60. XX wieku, kiedy to amerykaski wynalazca Herbert
A. Gilbert zbudowa prototyp (a waciwie kilka) urzdzenia, ktre jest
protoplast dzisiejszych EIN. W 1965 roku uzyska patent nr US
3200819 A na Bezdymny papieros beztytoniowy 4 . Urzdzenie to,
zasilane bateri i przypominajce ksztatem tradycyjnego papierosa,
miao w zaoeniu dostarcza do puc mieszanin powietrza oraz
podgrzanych substancji aromatyzujcych. Warto zauway, e
wynalazca w adnym miejscu nie wspomina o nikotynie, ktra jest
kluczowym zwizkiem, dla ktrego ludzie pal tyto. Opis patentowy
zawiera ponadto ciekawy passus, poniewa Gilbert sugeruje, e jego
wynalazek moe by take mie zastosowanie medyczne i dostarcza
pod kontrol lekarsk konkretne rodki lecznicze.
aden z prototypw wynalazcy niestety nie przetrwa. Nie udao
si go te wdroy do produkcji, pomimo tego, e Gilbert prbowa
zainteresowa swoim wynalazkiem wiele firm5. Niepowodzenie mona
wyjani przede wszystkim tym, e w tamtym czasie wiedza
o wyjtkowo negatywnych skutkach palenia tytoniu bya szcztkowa,
dlatego te nowy wynalazek traktowany by raczej jako ciekawostka.
Historyczny raport o szkodliwoci tytoniu zosta opublikowany przez
Luthera Terryego, Naczelnego Lekarza USA, w 1964 roku 6 , ale tak

4
https://www.google.com/patents/US3200819 [dostp online 30.04.2017]
5
https://www.ecigarettedirect.co.uk/ashtray-blog/2013/10/interview-inventor-e-
cigarette-herbert-a-gilbert.html [dostp online 28.04.2017]
6
https://profiles.nlm.nih.gov/ps/retrieve/ResourceMetadata/NNBBMQ [dostp
online 30.04.2017]
8
naprawd dopiero w latach 70. i 80. informacje te zaczy na dobre
trafia do szerszej wiadomoci publicznej.
Innym czynnikiem, ktry mg wpyn na to, e ten
historycznie pierwszy inhalator nie odnis sukcesu by fakt, e
urzdzenie to byo zasilane bateryjnie. wczesne baterie miay jednak
niewielk trwao i nisk wydajno prdow, a wic potencjalny
uytkownik musiaby nosi z sob cay zestaw baterii zapasowych.
Wspczesne elektroniczne inhalatory nikotyny wywodz si od
wynalazku chiskiego farmaceuty, Hon Lika. Impulsem do
poszukiwania rozwizania problemu dostarczania nikotyny bez
szkodliwych produktw spalania bya dla niego mier na raka puca
jego ojca, naogowego palacza. Lik take pali duo papierosw,
bezskutecznie prbujc rzuci nag. Stosowa midzy innymi
klasyczne plastry nikotynowe, ale powodoway one u niego sporo
efektw ubocznych, w tym bardzo intensywne marzenia senne. Jak
gosi legenda, w jednym ze snw pywa w olbrzymim oceanie, ktry
nagle byskawicznie zacz parowa, co spowodowao, e znowu mg
zaczerpn powietrza, a dookoa unosia si kolorowa mgieka7.
Jako znawca tradycyjnej medycyny chiskiej, jak te rozmaitych
technik przygotowania lekw rozpocz eksperymenty nad stworzeniem
systemu, w ktrym roztwr nikotyny bdzie podlega waporyzacji, czyli
przeksztaceniu w par i aerozol. Okazao si, e jako nonik nikotyny
mona wykorzysta glikol propylenowy (znany pod skrtem PG)
zwizek, ktry jest stosowany take w lekach wziewnych, np.
przeciwastmatycznych. PG by od wielu lat badany medycznie i jest
uznawany za zwizek bezpieczny dla czowieka8. W pewnym czasie by
nawet stosowany w formie aerozolu do odkaania sal szpitalnych,
w tym dziecicych. Jest on take szeroko stosowanym konserwantem
ywnoci (E 1520).
Hon Lik wpad na pomys zastosowania ultradwikw do
generowania aerozolu mieszaniny glikolu z niewielkim dodatkiem
nikotyny i pierwsze urzdzenia, ktre zbudowa wykorzystyway
wanie bateryjny system piezoelektryczny do tego celu9. Do szybko

7
https://www.ecigarettedirect.co.uk/ashtray-blog/2012/05/history-electronic-
cigarette.html [dostp online 30.04.2017]
8
http://jpet.aspetjournals.org/content/91/1/52 [dostp online 30.04.2017]
9
https://goo.gl/qQI0aU [dostp online 1.05.2017]
9
okazao si jednak, e kropelki uzyskiwane t metod byy zbyt due.
Dlatego te kolejne konstrukcje Hon Lika zaczy wykorzystywa
prosty element grzewczy. Okazao si to bardziej efektywne. Warto te
pamita, e na pocztku XXI wieku dostpne ju byy wydajne
niewielkie akumulatory, ktre mona byo zastosowa w tym
urzdzeniu. Pierwotne zgoszenie patentowe miao miejsce w Chinach
w 2003 roku, natomiast patent amerykaski nr US 8393331 B2 zosta
udzielony w 2013 roku10.
W chwili obecnej na caym wiecie powstaj rocznie setki
modeli EIN, ktre bardzo szybko trafiaj na rynek. W wikszoci
pracuj nad nimi mae firmy, ale jest te wielu prywatnych
konstruktorw, ktrych produkty potrafi osiga zawrotne ceny.
Historia e-papierosw, wraz z walk o wprowadzenie rozsdnego
prawa, zostaa bardzo dobrze opisana na portalu amerykaskiego
stowarzyszenia CASAA11.

Spoeczno uytkownikw

Elektroniczne inhalatory nikotyny dotary do USA i Europy

(w tym take do Polski) w 2006 i 2007 roku. Na pocztku byy to
pojedyncze egzemplarze przywoone prywatnie z Chin, potem
rozpocz si ich import w wikszoci przypadkw dokonywany przez
niewielkie firmy, ktre byy prowadzone przez entuzjastw tego
nowego wynalazku. Do oczywiste jest, e informacje dotyczce ich
dziaania i obsugi byy najpierw skpe, co jest do istotn spraw.
Papieros elektroniczny jest urzdzeniem technicznym, a wic takim,
ktre wymaga pewnej sprawnoci w obsudze. Wczesne modele z koca
pierwszej dekady XXI wieku byy bardzo awaryjne, co powodowao
spor frustracj uytkownikw. Niektrzy z nich porzucali t metod
rozstania si z naogiem palenia tytoniu i wracali do papierosw, inni
natomiast prbowali szuka pomocy. Nieoceniony w tym przypadku
okaza si internet. Na samym pocztku zdalne kontakty obejmoway
pojedynczych uytkownikw EIN, ale z czasem zaczy powstawa
grupy kontaktujce si mailowo. Z tych grup narodziy si, podobnie jak

10
https://www.google.com/patents/US8393331 [dostp online 1.05.2017]
11
http://casaa.org/historical-timeline-of-electronic-cigarettes/ [dostp online
3.05.2017]
10
w przypadku innych grup hobbystw, fora internetowe. W 2007 roku
w sieci pojawio si najstarsze istniejce do dzi forum
(www.e-cigarette-forum.com). W maju 2017 roku ma ono ponad wier
miliona zarejestrowanych uytkownikw, a liczba opublikowanych
wpisw zblia si do 18 milionw. Najwiksze polskie forum
(www.e-papierosy-forum.pl) ma ponad 50 tys. uytkownikw, a liczba
wpisw siga niemal miliona.
Rwnolegle z forami pojawiy si mniej lub bardziej
specjalistyczne blogi, na ktrych mona znale biece informacje
o tym, co si dzieje w wiecie waperskim czy te porady dotyczce
sprztu oraz pynw uywanych w EIN. W 2010 roku taki blog powsta
take w Polsce 12 . Obecnie odwiedza go codziennie ok. 2 tys.
uytkownikw. Od chwili powstania zanotowa ponad 3 miliony odson.
Liczb uytkownikw EIN na caym wiecie szacuje si dzi na
co najmniej kilkanacie milionw. W Polsce jest ich wedug rnych
szacunkw od miliona do dwch. Do naturalne stao si wic to, e
ludzie zaczli si spotyka w wiecie rzeczywistym. W wielu miejscach
wiata organizowane s spotkania cykliczne gromadzce od kilku do
kilkudziesiciu osb, ale czsto pomysy na tego typu imprezy powstaj
ad hoc. I prawdopodobnie w trakcie takich spotka zrodzia si idea
pewnego sformalizowania dziaa. W ten sposb narodziy si rozmaite
stowarzyszenia uytkownikw, ktrych zadaniem byo i jest z jednej
strony reprezentowanie ich w kontaktach z wadzami lokalnymi, ale te
oglnokrajowymi, a z drugiej wypracowanie sposobw walki
z negatywnym obrazem EIN kreowanych bardzo czsto w mediach.
W chwili obecnej na wiecie dziaa co najmniej kilkadziesit
organizacji zrzeszajcych mionikw alternatywnego uywania
nikotyny. Najczciej w danym kraju jest jedna organizacja, ale
w takich pastwach jak Francja, Niemcy, Holandia czy Wielka Brytania
uytkownikw EIN reprezentuj po dwie niezalene organizacje. Poza
tym w Wielkiej Brytanii powstao stowarzyszenie New Nicotine
Alliance (NNA-UK), ktre w pewnym sensie zostao sklonowane, dajc
pocztek NNA-AU (Australia), a nastpnie NNA-Sweden. Najnowsz
inicjatyw, sformuowan w 2016 roku na warszawskiej konferencji
Global Forum on Nicotine jest INNCO International Network of

12
http://starychemik.wordpress.com [dostp online 29.04.2017]
11
Nicotine Consumer Organisations. Jest to sie skupiajca 25 krajowych
organizacji waperskich (stan na maj 2017)13.

Jzyk i subkultura waperska

To wanie dziki globalnej sieci mona dzi bez wikszej

przesady mwi o rodzcej si nowej subkulturze waperw (ang.
vapers). To ostatnie sowo ma szczeglne znaczenie, poniewa od
samego pocztku uytkownicy chcieli jednoznacznie odci si od
nomenklatury zwizanej z paleniem tytoniu. Std wzio si w uyciu
angielski czasownik to vape, ktre na polski przeoono jako
wapowa. Ale na tym nie koniec. Dzi mona jednoznacznie
powiedzie, e spoeczno uytkownikw EIN wypracowaa wasny
jzyk, ktry uatwia porozumiewanie si, szczeglnie w kwestiach
technicznych. Wynika to z faktu, e poza akumulatorem (czsto
w slangu zwanego akusem) wszystkie elementy e-papierosw s
cakowicie nowymi konstrukcjami. Std mamy w sowniku takie
pojcia jak analog, czyli klasyczny papieros tytoniowy, atomizer
(skrtowo nazywany atomkiem) element generujcy aerozol, bbr
nieprzyjemne odczucie zwizane z przesuszeniem grzaki, palenie
hybrydowe (uywanie na przemian papierosw zwykych
i elektronicznych) czy liquid pyn wykorzystywany do uzupeniania
EIN. Pojawiy si take okrelenia takie, jak cloud chaser, czyli
osoba, ktra prbuje wygenerowa jak najwiksz chmur przy uyciu
EIN. Jzyk ten jest cay czas in statu nascendi, nowe pojcia rodz si
wraz ze zmianami technologii, ewoluuj, a niektre z nich ju po kilku
latach wychodz z uycia. Ukoronowaniem tego zjawiska byo
przyznanie sowu vape tytuu Sowa Roku 2014 przez Oxford
University Press 14 . Wizao si to z olbrzymi, cigle rosnc
popularnoci tego pojcia, przede wszystkim w mediach
spoecznociowych, takich jak Facebook, Twitter itp.
Niestety, wydaje si, e twrcy jzyka uytkownikw EIN ju
na samym pocztku popenili bardzo powany bd. Urzdzenie do
inhalacji roztworu nikotyny nazwano papierosem elektronicznym (ang.

13
http://INNCO.org [dostp online 30.04.2017]
14
http://blog.oxforddictionaries.com/2014/11/oxford-dictionaries-word-year-vape/
[dostp online 30.04.2017]
12
electronic cigarette, e-cigarette). W zaoeniu prawdopodobnie chodzio
o to, aby palacze tytoniu poczuli si w jakim sensie swojsko
i rozpoznawali, e urzdzenie to ma by elektronicznym
odpowiednikiem klasycznego papierosa. W jakim sensie mona tu
znale analogi do sw book oraz e-book. Pomidzy tymi parami
poj jest jednak bardzo zasadnicza rnica. Zarwno zwyka ksika,
jak i jej elektroniczny odpowiednik s sowami nioscymi przesanie
pozytywne. W przypadku pierwszej pary ide byo przeciwstawienie
dobrego e-papierosa zemu tytoniowemu. I tak to byo i jest
rozumiane wrd ludzi, ktrzy znaj temat. Jeli jednak tego typu sowa
trafiaj do szerokich krgw spoeczestwa, odczytywane s jako dwa
bardzo podobne pojcia. Czsto syszymy ale to przecie te jest
papieros. Mniej dowiadczeni uytkownicy stosuj te okrelenie
palenie e-papierosa, pomimo faktu, e w EIN nie nastpuje przecie
proces spalania! Co gorsza, to nieprawidowe z gruntu okrelenie trafio
take, pomimo licznych protestw ze strony samych uytkownikw, jak
te stowarzysze biorcych udzia w konsultacjach projektu ustawy, do
ostatecznego tekstu z dnia 22 lipca 201615. W art. 2 pkt 17 czytamy:
palenie papierosw elektronicznych spoycie pary zawierajcej
nikotyn, wydzielanej przez papieros elektroniczny. Ju kilka lat temu
podejmowano prby zastpienia nazwy e-papieros inn.
Proponowano, aby urzdzenie tego typu nazwa chmurnikiem czy te
waperosem. Prawdopodobnie jednak byo ju za pno, aby
spoeczno uytkownikw jak te producentw i dystrybutorw
zaakceptowaa tego typu zmian.
Jak ju napisaem, spoeczno uytkownikw EIN, zwanych
waperami lub te chmurzcymi (chmurzenie to jedna z nazw bdcych
odpowiednikami palenia) ju dawno temu zacza si spotyka. Bardzo
czsto tego typu spotkania poczone s z wymian dowiadcze
zwizanych ze sprztem, nauk wasnorcznego przygotowania grzaek
czy nawet prezentacj elektronicznych inhalatorw wasnych
konstrukcji. W jakim sensie jest to troch podobne do tego, co dzieje
si w spoecznoci palaczy klasycznych fajek. Zwykle s to spotkania
raczej kameralne, obejmujce do kilkunastu osb, ale bywaj take
wielkie mitingi, w ktrych bior udzia setki ludzi. Jest to okazja do

15
Dz.U. 2016, poz 1331
13
wymiany dowiadcze, spotkania innych hobbystw, sprbowania
nowych smakw liquidw. Czsto tego typu due spotkania s
przynajmniej czciowo sponsorowane przez producentw
i dystrybutorw sprztu i pynw, dla ktrych jest to okazja do promocji
swoich towarw. Oczywicie takie vape meets s moliwe tylko
w sytuacji, w ktrej nie ma zakazu promocji EIN. Przykadowo,
z chwil wejcia w ycie nowej polskiej ustawy antytytoniowej,
spotkania na ktrych firmy promuj swoje produkty, s z mocy prawa
zakazane. Niejasna z kolei jest sytuacja prawna spotka prywatnych
organizowanych w miejscach publicznych.

Quo vadis, e-papierosie?

Sytuacja elektronicznych inhalatorw nikotyny jest nadal bardzo

dynamiczna. Coraz wicej orodkw naukowych na wiecie prowadzi
badania dotyczce zarwno skadu liquidw jak te aerozolu
generowanego przez EIN. Na szczcie dla uytkownikw uzyskiwane
wyniki wskazuj, e szkodliwo w tym przypadku jest co najmniej
o 95% nisza od szkodliwoci dymu wydzielanego podczas spalania
tytoniu, co potwierdza m.in. raport Krlewskiego Kolegium Lekarzy
Wielkiej Brytanii z kwietnia 201616. Od 2014 roku w Warszawie jest
take organizowana doroczna midzynarodowa konferencja Global
Forum on Nicotine17. Jest to spotkanie, w ktrym uczestnicz nie tylko
naukowcy wielu specjalnoci (lekarze, chemicy, biochemicy,
psychologowie, socjologowie), ale te m.in. specjalici polityki
zdrowotnej, parlamentarzyci, jak te przedstawiciele uytkownikw
nie tylko EIN, ale wielu innych produktw nikotynowych
o zmniejszonej szkodliwoci.
Jednoczenie w wielu pracowniach trwaj prace nad
ulepszeniem konstrukcji EIN. Dzisiejsze modele s zdecydowanie
bardziej zaawansowane ni te, z ktrymi mielimy do czynienia 10 lat
temu, gdy produkt ten by wprowadzany na rynek. Najpopularniejsze
obecnie s produkty czwartej generacji, w ktrych uytkownik ma
moliwo regulacji napicia podawanego na grzak, mocy urzdzenia

16
https://www.rcplondon.ac.uk/projects/outputs/nicotine-without-smoke-tobacco-
harm-reduction-0 [dostp online 2.05.2017]
17
https://gfn.net.co [dostp online 2.05.2017]
14
(variable voltage/variable wattage VV/VW), a nawet doboru
temperatury (temperature control TC)18. Zmiany konstrukcji maj na
celu coraz bezpieczniejsze generowanie aerozolu oraz umoliwienie
uytkownikom dobr odpowiednich ustawie w zalenoci od
stosowanego smaku i mocy liquidw. Wiele nowych EIN wyposaono
w elektronik, ktra moe realizowa rne zadania, takie jak zliczanie
liczby zacigni, okrelenie iloci wchonitej nikotyny itp.
Nie wszystko jednak mona widzie w jasnych barwach. Po
okresie, w ktrym EIN byy w zasadzie poza jakkolwiek regulacj
prawn, rozpoczy si dziaania, ktrych efektem jest ograniczenie ich
dostpnoci czasem bardzo drastyczne. I tak w Australii sprzeda
pynw zawierajcych nikotyn jest cakowicie zakazana. Jeszcze
gorsza sytuacja jest w Brazylii oraz w Zjednoczonych Emiratach
Arabskich, gdzie zakazana jest sprzeda, import oraz reklama
wszelkiego sprztu i pynw. W chwili obecnej najostrzejsze przepisy
obowizuj w Hong Kongu, gdzie zakazane jest nawet posiadanie EIN.
Bardzo zaskakujc decyzj podj sd w Indiach, w stanie Pendab,
gdzie w 2016 roku waciciel maego sklepu, w ktrym znaleziono EIN
zosta skazany na kar 3 lat bezwzgldnego pozbawienia wolnoci oraz
grzywn19.
W Unii Europejskiej od 2014 roku obowizuje Dyrektywa
Tytoniowa (Tobacco Product Directive) 20 , ktra wymusia na krajach
czonkowskich wprowadzenie lokalnego ustawodawstwa
ograniczajcego dostp do pynw z zawartoci nikotyny osobom
niepenoletnim, a take nakadajc konkretne obostrzenia odnonie do
maksymalnej zawartoci nikotyny (20 mg/ml), jak te pojemnoci
butelek (do 10 ml). Kady nowy produkt, ktry ma by wprowadzony
na rynek, musi zosta zgoszony do odpowiedniej krajowej instytucji,
po czym nastpuje szeciomiesiczna karencja. Opnia to
w zasadniczy sposb dotarcie z nowymi, bezpieczniejszymi
urzdzeniami do konsumentw.

18
http://ecigclopedia.com/the-4-generations-of-electronic-cigarettes/ [dostp online
2.05.2017]
19
http://vaping360.com/india-sentences-vape-vendor-to-3-years-in-jail/ [dostp
online 3.05.2017]
20
Dz.U. L 127 z 29.4.2014, str. 1-38
15
 Ju na etapie przygotowa dyrektywa spotkaa si z krytyk
stowarzysze uytkownikw, producentw i dystrybutorw. Negatywne
opinie wyrazili take naukowcy zajmujcy si badaniem efektw
zdrowotnych uywania EIN. Polska uchwalia ustaw implementujc
dyrektyw latem 2016. Wbrew protestom znaczcej czci
uytkownikw sejm wprowadzi do tekstu ustawy cakowity zakaz
sprzeday zdalnej oraz transgranicznej. W Dyrektywie Tytoniowej ten
przepis jest opcjonalny. Tak wic polska ustawa jest jedn z najbardziej
restrykcyjnych w Europie.
Jaka wic bdzie przyszo elektronicznych inhalatorw
nikotyny na wiecie? Trudno w tym momencie prognozowa, ale
wydaje si, e w tym momencie tej rewolucji nie mona ju zatrzyma.
Elektroniczne inhalatory nikotyny zapewne przetrwaj, ale
wprowadzanie silnie restrykcyjnego prawa moe skutkowa
rozszerzaniem si czarnego rynku czy choby szarej strefy. W czasie
globalizacji nie da si na przykad kontrolowa wszystkich przesyek
midzynarodowych.
Osobicie uwaam, e przy konstrukcji przepisw prawnych naley
zachowa zdrowy rozsdek i podejcie zotego rodka. Z jednej strony
niezbdne s przepisy zakazujce sprzeday produktw nikotynowych
osobom nieletnim (cho wiadomo, e czsto znajduj oni sposoby, aby
zdoby takie produkty), ale ograniczanie sprzeday internetowej jest ju
nadmiern restrykcj. Od dawna postuluj, aby oferowane na rynku
liquidy podlegay podstawowym badaniom jakociowym, na przykad
takim, jakie ju jaki czas temu zaproponowaa AEMSA. Niestety,
obecnie obowizujce przepisy nie gwarantuj jakoci produktw,
poniewa opieraj si na deklaracjach producentw lub dystrybutorw
ni na rzetelnej analizie wykonywanej regularnie przez niezalene
laboratoria.
Reasumujc zespoy przygotowujce lub modyfikujce
przepisy prawne powinny przy ich tworzeniu wsppracowa ze
specjalistami posiadajcymi wiedz przedmiotow o elektronicznych
inhalatorach nikotyny, liquidach, jak te o spoecznoci uytkownikw,
poniewa potrafi oni wskaza moliwe skutki planowanych rozwiza
prawnych.

16
Katarzyna Dudek Konstytucyjne prawa jednostki a regulacja
e-papierosw

Elektroniczne papierosy pojawiy si na polskim rynku na

przeomie 2006 i 2007 roku i przez wiele lat traktowane byy jako
zdrowa alternatywa w stosunku do papierosw tradycyjnych. Wpyw
substancji wydzielanych przy paleniu e-papierosw jest jednak wci
badany i cho nie wywiera takich skutkw, jak tradycyjny dym
tytoniowy, faktycznie nie s znane jeszcze skutki wieloletniego ich
uywania. Nie ma bowiem jeszcze odpowiedniej populacji osb
uywajcych e-papierosa w odpowiednio dugim okresie.
W roku 2012 Amerykaska Agencja ds. ywnoci i Lekw
(ang. Food and Drug Administration FDA) opublikowaa list 93
zwizkw (tzw. lista HPHCs) wystpujcych w tytoniu i dymie
tytoniowym uznanych za szkodliwe lub potencjalnie szkodliwe dla
palaczy. Z tej grupy jedynie 5 wystpuje w aerozolu generowanym
z wikszoci dostpnych komercyjnie pynw nikotynowych (zwanych
potocznie e-liquidami) sucych do napeniania e-papierosw. Nale
do nich acetaldehyd, aceton, akroleina, formaldehyd, nikotyna1.
W publikacjach na temat palenia e-papierosw pojawia si
jednak wiele skrajnych opinii w przedmiocie ich szkodliwoci i wpywu
na zdrowie zarwno czynnych palaczy jak i osb niepalcych,
a przebywajcych w rodowisku pary z papierosw elektronicznych.
Nie ulega wtpliwoci, e e-papierosy, z uwagi na fakt
zawartoci uzaleniajcej nikotyny nie s zwykym towarem
rynkowym, a ich uywanie powinno by kontrolowane przez pastwo.
8 wrzenia 2016 r. wesza w ycie nowelizacja ustawy
o ochronie zdrowia przed nastpstwami uywania tytoniu i wyrobw
tytoniowych 2 . Wprowadzono j w zwizku z obowizkiem
implementacji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady

1
Raport Wpyw e-papierosw na zdrowie w porwnaniu do papierosw
tradycyjnych w wietle bada naukowych Prof. dr hab. n. med. Andrzej
Sobczak, Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia rodowiskowego, Zakad
Szkodliwoci Chemicznych i Toksykologii Genetycznej, Sosnowiec 2016, str. 3.
2
Ustawa z dnia 22 lipca 2016 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia przed
nastpstwami uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych (Dz.U. z 2016 r. poz.
1331)
17
2014/40/UE z dnia 3 kwietnia 2014 r. w sprawie zblienia przepisw
ustawowych, wykonawczych i administracyjnych pastw
czonkowskich w sprawie produkcji, prezentowania i sprzeday
wyrobw tytoniowych i powizanych wyrobw oraz uchylajca
dyrektyw 2001/37/WE3.
Dyrektywa 2014/40/UE stanowi przykad implementacji
minimalnej, co oznacza, e przepisy przedmiotowej dyrektywy
w wymienionym wyej zakresie pozostawiy pastwom czonkowskim
swobod regulacyjn. Jak wynika bowiem z motywu 48 dyrektywy
2014/40/UE z 3 kwietnia 2014 r. nie harmonizuje ona przepisw
dotyczcych rodowisk wolnych od dymu tytoniowego, krajowych
ustale dotyczcych sprzeday lub reklamowania na poziomie
krajowym, rozszerzania marki, ani nie wprowadza ogranicze
wiekowych w odniesieniu do papierosw elektronicznych lub
pojemnikw zapasowych. W kadym razie prezentacja i reklamowanie
tych wyrobw nie powinny prowadzi do propagowania spoywania
tytoniu lub powodowania mylnego utosamiania ich z wyrobami
tytoniowymi. Pastwa czonkowskie zachowuj swobod w zakresie
regulowania takich kwestii w ramach ich jurysdykcji i s do tego
zachcane.
Przepisy w znowelizowanej ustawie antynikotynowej w zakresie
e-papierosw naley podzieli na dwie grupy. Pierwsze to takie, ktre
obligatoryjnie wymagay implementacji Dyrektywy 2014/40/UE. Druga
grupa przepisw, co do ktrych krajowy ustawodawca mia
pozostawion swobod legislacyjn dotyczy kwestii zakazu palenia
e-papierosw w pomieszczeniach dostpnych do uytku publicznego4
z wyjtkiem wyznaczonych palarni 5 , zakazu reklamy e-papierosw 6
oraz zakazw dotyczcych sprzeday e-papierosw modziey do 18 lat,
w automatach, w sklepach samoobsugowych 7 , przez Internet 8 oraz
sprzeday transgranicznej9.
3
Dziennik Urzdowy Unii Europejskiej L 127/1 z dnia 29 kwietnia 2014 r. zwana
dalej Dyrektyw 2014/40/UE
4
Art. 5 ustawy o ochronie zdrowia przed nastpstwami uywania tytoniu
i wyrobw tytoniowych z dnia 9 listopada 1995r (Dz. U. z 2015, poz. 298 ze zm.)
zwana dalej ustaw antynikotynow zakaz palenia w miejscach publicznych.
5
Art. 2 ust. 1 pkt 15 w zw. art. 5a ustawy antynikotynowej definicja palarni.
6
Art. 8 ustawy antynikotynowej zakaz reklamy papierosa elektronicznego.
7
Art. 6 ustawy antynikotynowej zakaz sprzeday papierosa elektronicznego
18
 W powyszym zakresie ustawodawca zrwna tradycyjnych
palaczy i palaczy e-papierosw mimo, e substancje wydzielane przez
e-papierosa nie wywieraj takich negatywnych skutkw jak tradycyjny
dym tytoniowy. Naley zada sobie pytanie czy wprowadzenie przez
krajowego ustawodawc szeregu wymienionych wyej zakazw
dotyczcych e-papierosw nie stanowi zbytniej ingerencji
w konstytucyjne prawa zarwno czynnych jak i biernych uytkownikw
e-papierosw czy podmiotw prowadzcych dziaalno gospodarcz.
Swoboda regulacyjna ustawodawcy nie oznacza bowiem, e nie
ma on adnych ogranicze, a wprowadzane uregulowania s w tym
zakresie dowolne.
Podstawow zasad wyznaczajc granice ingerencji organw
wadzy publicznej w sfer konstytucyjnych wolnoci i praw czowieka
i obywatela jest zasada proporcjonalnoci, ktra nakazuje miarkowanie
tej ingerencji. Zasada ta zostaa wyraona w art. 31 ust. 3 Konstytucji10,
a jednoczenie stanowi jeden ze standardw pastwa prawnego11.
Na zasad proporcjonalnoci, o ktrej mowa w wyej
wymienionym art. 31 ust. 3 Konstytucji skadaj si trzy elementy: 1.
zasada przydatnoci (adekwatnoci) polegajca na przeprowadzeniu
testu weryfikujcego czy uywane rodki prawne nadaj si do
realizacji celu 2. zasada koniecznoci (najagodniejszego rodka)
nakazujca spord dostpnych rodkw wybra ten, ktry jest najmniej
uciliwy dla jednostki; 3. zasada proporcjonalnoci sensu stricto
nakazujca pozostawanie stopnia uciliwoci danej regulacji

modziey.
8
Art. 7f ustawy antynikotynowej zakaz sprzeday papierosa elektronicznego na
odlego, w tym transgranicznej sprzeday na odlego.
9
Art. 2 pkt 35 ustawy antynikotynowej zakaz sprzeday transgranicznej.
10
Art. 31 ust. 3 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997r. (Dz. U. 1997 nr 78, poz.
483) zwanej dalej Konstytucj Ograniczenia w zakresie korzystania
z konstytucyjnych wolnoci i praw mog by ustanawiane tylko w ustawie i tylko
wtedy, gdy s konieczne w demokratycznym pastwie dla jego bezpieczestwa
lub porzdku publicznego, bd dla ochrony rodowiska, zdrowia i moralnoci
publicznej, albo wolnoci i praw innych osb. Ograniczenia te nie mog narusza
istoty wolnoci i praw (zasada proporcjonalnoci).
11
Wyrok Trybunau Konstytucyjnego z dnia 20 lutego 2008 r., sygn. akt K 30/07
19
w odpowiedniej proporcji do wartoci dobra, ktrego ochronie suy
(przeprowadzenie tzw. waenia dbr in concerto)12.
Jeli ten sam cel mona osign stosujc rodki w mniejszym
stopniu ograniczajce prawa i wolnoci, to zastosowanie rodka
uciliwszego stanowi ponad konieczno 13 , doprowadzajc tym
samym do niekonstytucyjnoci danego przepisu prawa.
Zbadanie naruszenia zasady proporcjonalnoci wymaga zawsze
wskazania konkurujcych ze sob dbr chronionych, a zatem
ustalenia, jakie prawo czy wolno konstytucyjn ogranicza
kwestionowany przepis i dla jakiej wartoci ustawodawca wprowadza
ograniczenie14.
Jak wskazano w uzasadnieniu do nowelizacji ustawy
antytytoniowej Projektowana regulacja ustawowa wdraajca
postanowienia dyrektywy 2014/40/UE bierze pod uwag ochron
zdrowia ludzi (przesanka wskazana w art. 31 ust. 3 Konstytucji RP).
Naley bowiem mie na uwadze, e wyroby tytoniowe nie s zwykymi
towarami, a wobec szczeglnie szkodliwego wpywu tytoniu na zdrowie
ludzkie naley nada priorytet ochronie zdrowia w stosunku do innych
wartoci przejawiajcych si w zasadzie wolnoci gospodarczej (art. 22
Konstytucji RP). Powysze uwarunkowania s szczeglnie istotne,
biorc pod uwag konieczno ograniczenia palenia wrd ludzi
modych. Uwzgldniajc powysze uwarunkowania konstytucyjne,
zasadnicze elementy zwizane z prawami i obowizkami podmiotw
objtych przedmiotow regulacj znalazy swoje odzwierciedlenie
bezporednio w ustawie, mimo i dotychczas niektre z nich byy
regulowane w akcie wykonawczym15.
W uzasadnieniu ustawy antynikotynowej ustawodawca powoa
si na zasady wskazane w art. 31 ust. 3 czy art. 22 Konstytucji
w odniesieniu do wyrobw tytoniowych. Nie uzasadni czy przesanki

12
J. Bojke, Rola zasady proporcjonalnoci w wykadni przepisw prawa karnego
materialnego, Internetowy Przegld Prawniczy TBSP UJ 2015/1 ISSN 1689-9601,
str. 108-109
13
Wyrok Trybunau Konstytucyjnego z dnia 21 kwietnia 2004 r., sygn. akt K 33/03
14
Wyrok Trybunau Konstytucyjnego z dnia 29 stycznia 2002 r., sygn. akt K 19/01
15
Uzasadnienie do projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie zdrowia przed
nastpstwami uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych, zwane dalej:
uzasadnienie do ustawy antytytoniowej, www.rcl.gov.pl
20
umoliwiajce ograniczenie praw i wolnoci wskazanych w Konstytucji
odnosz si take do e-papierosw.
Kluczowe jest zatem przeanalizowanie czy wymienione wyej
zakazy wprowadzone przez ustawodawc nie naruszaj zasady swobody
dziaalnoci gospodarczej 16 czy prawa jednostki do decydowania
o swoim yciu osobisty 17 ze wzgldu na cel w postaci ochrony
zdrowia 18 . Wzorzec wskazany w art. 47 Konstytucji wymaga w tym
przypadku, co oczywiste, korekty przewidzianej w art. 31 ust. 3
Konstytucji, z kolei wzorzec wskazany w art. 20 Konstytucji wymaga,
korekty przewidzianej w art. 22 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Analizujc konstytucyjno przepisu wprowadzajcego zakaz
palenia w miejscach publicznych, mog pojawia si zarzuty, e skoro
osoby niepalce, a przebywajcych w rodowisku pary z papierosw
elektronicznych nie s naraone na szkodliwe dla zdrowia czynniki, to
ograniczenie wolnoci jednostki do decydowania o swoim yciu
w postaci zakazu palenia w miejscach publicznych pozostaje
w dysproporcji do celu jakim jest ochrona zdrowia tzw. biernych
palaczy. Ograniczenie wolnoci, o ktrej mowa w art. 47 Konstytucji
naleaoby jednak take rozpatrywa z punktu widzenia czynnego
palacza e-papierosw, w aspekcie zachowania proporcji pomidzy
ograniczeniem jego wolnoci poprzez wprowadzenie zakazu palenia
w miejscach publicznych a dobrem w postaci ochrony zdrowia
czynnego palacza.
W tym aspekcie, z uwagi, e w chwili obecnej okrelenie skutkw
dugoletniego uywania e-papierosa jest niemoliwe w zwizku ze zbyt
krtkim okresem czasu uywania papierosa elektronicznego, trudno
udzieli jednoznacznej odpowiedzi na pytanie czy zastosowane przez
ustawodawc rodki pozostaj w odpowiedniej proporcji do
zamierzonego rezultatu w postaci ochrony zdrowia. Uzasadnienie do
znowelizowanej ustawy antynikotynowej nie daje take odpowiedzi na
16
Art. 20 Konstytucji Spoeczna gospodarka rynkowa oparta na wolnoci
dziaalnoci gospodarczej, wasnoci prywatnej oraz solidarnoci, dialogu
i wsppracy partnerw spoecznych stanowi podstaw ustroju gospodarczego
Rzeczypospolitej Polskiej.
17
Art. 47 Konstytucji Kady ma prawo do ochrony prawnej ycia prywatnego,
rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim yciu
osobistym.
18
Art. 68 Konstytucji Kady obywatel ma prawo do ochrony zdrowia.
21
pytanie dlaczego wprowadzono tak daleko idce zakazy palenia
w miejscach publicznych (np. palenie na przystankach autobusowych
czy lokalach rozrywkowych) i czy s niezbdne dla osignicia
zamierzonego skutku w postaci ochrony zdrowia obywateli.
Ponadto analizujc zasad proporcjonalnoci, naley wskaza,
e z zakazem palenia w miejscach publicznych immamentnie czy si
nakaz palenia e-papierosw w specjalnie do tego przeznaczonych
palarniach. Zgodnie z definicj zawart w ustawie antynikotynowej
palarnia stanowi wyodrbnione konstrukcyjnie od innych pomieszcze
i cigw komunikacyjnych pomieszczenie, odpowiednio oznaczone,
suce wycznie do palenia wyrobw tytoniowych, w tym
nowatorskich wyrobw tytoniowych, lub papierosw elektronicznych,
zaopatrzone w wywiewn wentylacj mechaniczn lub system filtracyjny
w taki sposb, aby dym tytoniowy, para z papierosw elektronicznych
lub substancje uwalniane za pomoc nowatorskiego wyrobu
tytoniowego nie przenikay do innych pomieszcze. Z ustawy nie
wynika nakaz tworzenia odrbnych palarni dla palaczy tradycyjnych
papierosw i e-papierosw. Zatem osoba chcca uy papierosa
elektronicznego musi korzysta ze wsplnej palarni i tym samym jest
naraona na tradycyjny dym tytoniowy. W wietle opublikowanych
danych zakwalifikowanie uytkownikw e-papierosw do grupy
palaczy zobligowanej do wsplnego korzystania z palarni, jest
naraeniem osb uywajcych e-papierosy na szkodliwe dziaanie
substancji toksycznych i kancerogennych, ktre nie wystpuj
w aerozolu z e-papierosa19. Taka osoba zostaje niejako zmuszona do
biernego palenia, mimo, e papieros elektroniczny mia stanowi dla
niej pomost wychodzenia z naogu nikotynowego. Trudno wic
uzna, e w takim przypadku dochodzi do ochrony zdrowia czynnego
palacza i e zasada proporcjonalnoci zostaje zachowana.
Przechodzc do kolejnej kwestii, zasadnym jest rozwaenie czy
wprowadzone regulacje dotyczce zakazu reklamy e-papierosw czy
ograniczonej moliwoci sprzeday e-papierosw nie naruszaj zasady
wolnoci gospodarczej, o ktrej mowa w art.20 Konstytucji.

19
Raport Wpyw e-papierosw na zdrowie w porwnaniu do papierosw
tradycyjnych w wietle bada naukowych Prof. dr hab. n. med. Andrzej
Sobczak, Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia rodowiskowego, Zakad
Szkodliwoci Chemicznych i Toksykologii Genetycznej, Sosnowiec 2016 r.
22
 Trybuna Konstytucyjny wskaza w swoim orzecznictwie, i
gwarantowana w art.20 Konstytucji wolno dziaalnoci gospodarczej
nie ma charakteru absolutnego, a zatem moe podlega
ograniczeniom20. Zgodnie z art. 22 Konstytucji ograniczenie wolnoci
dziaalnoci gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy
i tylko ze wzgldu na wany interes publiczny. W orzecznictwie
Trybunau Konstytucyjnego zosta wyraony pogld, e art. 22
Konstytucji reguluje wprost w sposb wyczerpujcy i kompleksowy
zarwno formalne, jak i materialne przesanki ograniczenia wolnoci
dziaalnoci gospodarczej. Trybuna wyjani, e jeeli uzna, i
wolno dziaalnoci gospodarczej naley do konstytucyjnych praw
i wolnoci jednostki, to art. 22 Konstytucji, stanowic lex specialis w
stosunku do art. 31 ust. 3 Konstytucji, wycza jego stosowanie jako
adekwatnego wzorca kontroli ustawowych ogranicze wolnoci
dziaalnoci gospodarczej. Trybuna dopuci rwnie przyjcie, e,
z jednej strony, kady wypadek koniecznoci ochrony dbr wskazanych
w art. 31 ust. 3 Konstytucji mieci si w klauzuli wanego interesu
publicznego w rozumieniu art. 22 Konstytucji. Uzna przy tym, e
patrzc z drugiej strony, stwierdzi naley, e w zakresie wanego
interesu publicznego mieszcz si rwnie wartoci niewymienione
w art. 31 ust. 3 Konstytucji. W konsekwencji zakres dopuszczalnych
ogranicze wolnoci dziaalnoci gospodarczej jest, przynajmniej
patrzc pod ktem materialnych podstaw (przesanek) ogranicze,
szerszy od zakresu dopuszczalnych ogranicze tych wolnoci i praw, do
ktrych odnosi si art. 31 ust. 3 Konstytucji21.
W pojciu wanego interesu publicznego, o ktrym mowa w art.
22 Konstytucji mieci si jednak niewtpliwie ochrona zdrowia
ludzkiego. Ta za moe dozna uszczerbku wtedy, gdy dostp do
produktw uzaleniajcych jest atwy, prowadzcy w rezultacie do
uzalenienia. Ustawodawca, zakazujc dopuszczalno reklamy
e-papierosw czy ograniczajc moliwo sprzeday mia na uwadze

20
Wyrok Trybunau Konstytucyjnego z dnia 10 kwietnia 2001 r., sygn. akt: U 7/00;
z dnia 7 maja 2001 r., sygn. akt. K 19/00 oraz z dnia 2 grudnia 2002 r., sygn. akt.
SK 20/01
21
Wyrok Trybunau Konstytucyjnego z dnia 27 lutego 2014 r., sygn. akt. P 31/13,
z dnia 29 kwietnia 2003 r., sygn. akt: SK 24/02, z dnia 19 stycznia 2010 r., sygn.
akt: SK 35/08
23
ochron zdrowia ludzkiego, kierowa si wic wanym interesem
publicznym w rozumieniu art. 22 Konstytucji RP, co moe prowadzi
do wnioskw, e w tym przypadku nie dochodzi do naruszenia zasady
swobody dziaalnoci gospodarczej ze wzgldu na cele w postaci
ochrony zdrowia. Jednake wtpliwoci moe budzi take
niekonsekwencja ustawodawcy, ktry nie zabrania np. reklamowania
piwa, ktre take ma waciwoci uzaleniajce, a zabrania z kolei
reklamy e-papierosw. Jak podkrelono w opinii Biura Analiz
Sejmowych na temat projektu ustawy o ochronie zdrowia przed
nastpstwami uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych ustawodawca
powinien, na podstawie dostpnych bada i analiz, oraz biorc pod
uwag interes polskiej gospodarki, oceni, czy tak daleko idce, jak
zaproponowa projektodawca, ograniczenia w zakresie korzystania
z e-papierosw, ich sprzeday i reklamowania, s niezbdne dla
osignicia zamierzonego skutku w postaci lepszej ochrony zdrowia
obywateli, czy te istniej merytoryczne argumenty przemawiajce za
przyjciem mniej dolegliwych dla przedsibiorcw rozwiza prawnych
22
. Ustawodawca jednak w uzasadnieniu do ustawy nie powoa si na
adne badania i analizy, nie wyjaniajc jednoczenie dlaczego nie
wybra najmniej dolegliwego rodka sucego osigniciu zaoonego
celu np. moliwoci reklamowania e-papierosw po godzinie 20-tej.
Analogicznie jak w przypadku ograniczenia wolnoci, o ktrej
mowa w art. 47 Konstytucji z uwagi, e w chwili obecnej okrelenie
skutkw dugoletniego uywania e-papierosa brak jest udzielenia
moliwoci jednoznacznej odpowiedzi na pytanie czy zastosowane
przez ustawodawc rodki pozostaj w odpowiedniej proporcji do
zamierzonego rezultatu w postaci ochrony zdrowia.
Reasumujc, naley wskaza, e w chwili obecnej stan wiedzy
na temat skutkw jakie moe na uytkownikw wywiera e-papieros
jest niedostateczny, co nie pozwala na formuowanie kategorycznych
wnioskw w przedmiocie skutkw dugoletniego uywania
e-papierosw. W dostpnych publikacjach mona znale wiele
sprzecznych raportw, bada czy opinii o skutkach palenia
e-papierosw. Czsto te dane dotyczce tego zagadnienia s rozbiene,

22
E. Wojnarska-Krajewska, Opinia prawna na temat projektu ustawy o ochronie
zdrowia przed nastpstwami uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych, Zeszyty
Prawnicze nr 2(50) 2016, Opinie Legislacyjne str. 159.
24
w zalenoci od rda pochodzenia raportu tj. czy twrc raportu s
rodowiska przeciwnikw czy zwolennikw uywania e-papierosw.
Brak bada na temat skutkw wieloletniego uywania e-papierosw
utrudnia postawienie jednoznacznej tezy stwierdzajcej, e cel regulacji
ustawowej znajduje uzasadnienie w konstytucyjnej aksjologii,
a zastosowane rodki pozostaj w odpowiedniej proporcji do
zamierzonego rezultatu czyli ochrony zdrowia publicznego.
Zwolennicy e-papierosw bd podnosi, e skutki palenia e-papierosa
nie s tak daleko idce jak skutki palenia papierosw tradycyjnych,
a zatem ograniczenia w zakresie korzystania z e-papierosw, ich
sprzeday i reklamowania nie s niezbdne dla osignicia
zamierzonego skutku w postaci ochrony zdrowia obywateli.
W konsekwencji brak odpowiedniej proporcji do zamierzonego
rezultatu czyli ochrony zdrowia publicznego bdzie w ich ocenie
powodowa niekonstytucyjno przepisw ustawy antynikotynowej.
Fakt jednak, e uywanie e-papierosa jest mniej szkodliwe ni
palenie tradycyjnego papierosa nie powoduje moliwoci postawienia
tezy, e ograniczenie praw i wolnoci we wprowadzonym zakresie ze
wzgldu na ochron zdrowia jest nieuzasadnione i niezgodne
z Konstytucj, a zastosowane przez ustawodawc rodki pozostaj
w nieodpowiedniej proporcji do zamierzonego rezultatu czyli ochrony
zdrowia publicznego.
Majc na wzgldzie okoliczno, e wpyw substancji
wydzielanych przy paleniu e-papierosw jest jednak wci badany
i niemoliwe jest w chwili obecnej okrelenie skutkw dugoletniego
uywania e-papierosa, trudno jednoznacznie stwierdzi czy cel
w postaci ochrony zdrowia mona byo osign stosujc rodki
w mniejszym stopniu ograniczajce prawa i wolnoci wskazane
w Konstytucji.

25
Karol Dbrowski Papierosy elektroniczne e-papierosy w (szerszej)
perspektywie publicznoprawnej

Potocznie ujmowane e-papierosy, to w jzyku prawnym

papierosy elektroniczne. Ich legalna definicja znajduje si w art. 2 pkt
20 ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed
nastpstwami uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych1. Sednem jest
stwierdzenie, e jest to wyrb, ktry moe by wykorzystywany do
spoycia pary zawierajcej nikotyn za pomoc ustnika.
Umiejscowienie papierosw elektronicznych, a cilej przyjmujc
argumentacj Andrzeja Sobczaka ze lskiego Uniwersytetu
Medycznego w Katowicach, znanego badacza wpywu e-papierosw na
zdrowie elektronicznych systemw dostarczajcych nikotyn 2
w przepisach dotyczcych tytoniu jest leksykalnym naduyciem,
poniewa tak skad, jak i mechanizm dziaania w przypadku papierosw
i innych wyrobw tytoniowych a papierosw elektronicznych jest
zupenie inny. Szeroko cytowany nowozelandzki badacz Murray
Laugesen poda w 2009 roku, e papierosy elektroniczne marki Ruyan
s wolne od wszystkich towarzyszcych paleniu substancji toksycznych,
a bezpieczestwem zblione do medycznych inhalatorw nikotyny 3 .
Wyniki M. Laugesena potwierdziy si w badaniach Geralda A. Longa4.
Mirosaw Dworniczak, ktry komentowa te doniesienia doda, e 75%
wydychanej przez uytkownika papierosa elektronicznego pary to

1
Dz.U. z 2015 r. poz. 298, z pn. zm. Tekst pierwotny: Dz.U. z 1996 r. Nr 10, poz.
55.
2
http://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12274456/12298900/12298903/dokument18053
4.pdf [dostp: 2017.01.06].
3
K. Knol-Michaowska et al., E-papieros pomaga czy szkodzi?, prezentacja
online, slajd 11. rdo (rwnie dostpne online): M. Laugesen, Ruyan
E-cigarette Bench-top tests, poster z 2009 r.
(http://www.healthnz.co.nz/DublinEcigBenchtopHandout.pdf). Zob. te dane z lat
20092011 autorstwa M. Laugesena i jego zespou:
http://www.healthnz.co.nz/ecigarette.htm.
4
G.A. Long, Comparison of Select Analytes in Exhaled Aerosol from E-Cigarettes
with Exhaled Smoke from a Conventional Cigarette and Exhaled Breaths,
International Journal of Environmental Research and Public Health 2014, Vol.
11, Iss. 11, s. 11177-11199.
26
woda, a poziom wydychanych zwizkw karbonylowych i typu
fenolowego jest rwny temu, ktry wydychamy naturalnie5. Kolejno:
...zuywajc 1 ml liquidu wypucimy w przestrze ok. 0,6 mg
nikotyny. Jeli przeliczymy to na wspomniany pokj konferencyjny, to
stenie nikotyny w powietrzu bdzie wynosi ok. 15 g/m^3. Uwaam,
e jest to ilo nieznaczna. Jeli kto trzeci bdzie w tym pokoju
oddycha, jest w stanie wchon iloci nikotyny najwyej
porwnywalne z tymi, ktre s w bakaanach, pomidorach czy
kalafiorach.
Z czci bada na temat krtkotrwaego wpywu uywania
e-papierosw wynika, e u uytkownika nie zachodz zmiany
w szybkoci ttna, morfologii obwodowej krwi, poziomie tlenku wgla
i nikotyny w osoczu, czynnoci puc i serca. Inne znowu testy
wykazay wystpienie stresu oksydacyjnego ju po piciominutowym
uywaniu e-papierosa, cho ich metodologiczna poprawno moe by
kwestionowana. Pewne jest, e w wietle obecnych bada para
z elektronicznego papierosa nie ma wpywu na zdrowie osb
towarzyszcych osobie palcej e-papierosa. Co najwaniejsze:
e-papierosy s skuteczne w walce z naogiem palenia tradycyjnych
papierosw podobnie, jak plastry nikotynowe6.
Korzyci ze stosowania e-papierosw jest zmniejszenie kaszlu
i dusznoci 7 . W porwnaniu do zwykych papierosw poziom
zwizkw rakotwrczych odpowiedzialnych za rozwj raka puc
w e-papierosach jest niszy o 97,5% 8 . Biorc pod uwag, e na
obturacyjn chorob puc cierpi w Polsce ok. 2,5 mln osb a rocznie
raka puc diagnozuje si u ok. 20 tysicy, dane te robi wraenie9.

5
Bierne chmurzenie? S wyniki bada wydychanego aerozolu! Ciekawe!,
https://starychemik.wordpress.com/2014/11/06/bierne-chmurzenie-sa-wyniki-
badan-wydychanego-aerozolu-ciekawe/ [dostp: 2017.01.14].
6
K. Knol-Michaowska, op. cit.
7
K. Krlikowski, J. Domagaa-Krlikowska, E-papieros: fakty i mity,
dowiadczenia wasne, Pneumonologia i Alergologia Polska 2014, nr 81, s. 74.
8
E-papieros zmniejsza ryzyko zachorowania na choroby nowotworowe, Polska
Agencja Prasowa, 8 luty 2017 r.,
http://centrumprasowe.pap.pl/cp/pl/news/info/70263,25,e-papieros-zmniejsza-
ryzyko-zachorowania-na-choroby-nowotworowe.
9
Ekspert: rzadkie choroby puc trzeba leczy w centrach eksperckich, Polska
Agencja Prasowa, 25 maja 2016 r.,
27
 W zwizku z tym, e palenie papierosw jest zalene od statusu
spoecznego, upowszechnienie, a tym samym obnienie ceny
elektronicznych papierosw (patrz poniej prawo czwarte) mogoby
przyczyni si do znaczcego spadku osb obcionych schorzeniami
wywoanymi paleniem. Wicej papierosw pal osoby bezrobotne,
a im nisze wyksztacenie, a take im mniejsze dochody tym
prawdopodobiestwo palenia papierosw wiksze. Dodatkowo,
palenie papierosw wyranie wie si z iloci wypijanego alkoholu.
Osoby te zarazem mniej czasu powicaj na aktywno fizyczn, jedz
mniej regularnych posikw i w swym otoczeniu maj mniej osb, na
ktre mog liczy 10 . Co ciekawe, przykad wojewdztwa dzkiego
pokazuje, e rolnicy rzadziej pal papierosy ni inne grupy spoeczne11.
Zauway trzeba, e naukowcy z wojewdztwa podkarpackiego, a wic
z regionu o jednym z najwyszych wskanikw liczby pracujcych
w gospodarstwach rolnych12 udokumentowali, e wikszo studentw
przebadanych uczelni podkarpackich nigdy nie palia i nie pali
papierosw 13 . Polityka pastwa, blokujca popyt na e-papierosy,
szczeglnie wrd klas niszych i nie-rolnikw, moe wic sprawia
wraenie nieracjonalnej.
Mimo deklaracji, szczeglnie na poziomie ponadnarodowym,
o korzystaniu przy konstruowaniu prawa z wynikw bada naukowych
papierosy elektroniczne s legislacyjnie traktowane na rwni
z wyrobami tytoniowymi. Taka praktyka ustawodawcy jest bezzasadna,
poniewa zgodnie z dowodami naukowymi14:

http://www.pap.pl/aktualnosci/debaty/news,529891,ekspert-rzadkie-choroby-pluc-
trzeba-leczyc-w-centrach-eksperckich.html.
10
Cytaty z: J. Kos, M. Gromadecka-Sutkiewicz, Palenie tytoniu przez
bezrobotnych: strukturalne zalenoci stylu ycia, Przegld Lekarski 2009, t. 66,
nr 10, s. 750-755.
11
M. Suwaa et al., Palenie tytoniu w maych gminach wojewdztwa dzkiego,
Przegld Lekarski 2009, t. 66, nr 10, s. 760.
12
Pracujcy w gospodarstwach rolnych. Powszechny Spis Rolny 2010, Warszawa
2012, s. 30.
13
B. Penar-Zadarko et al., Rozpowszechnienie palenia tytoniu wrd studentw
a umiejscowienie kontroli zdrowia, Przegld Lekarski 2009, t. 66, nr 10, s. 705.
14
L. Komider et al., Elektroniczny papieros bezpieczny substytut papierosa czy
nowe zagroenie?, Przegld Lekarski 2012, t. 69, nr 10, s. 1084.
28
 ...nikotyna, ktra obecnie uwaana jest za gwny uzaleniajcy
skadnik tytoniu, poza wywoywaniem uzalenienia, nie wie si
przyczynowo z wikszoci stanw patologicznych, ktre powodowane
s paleniem papierosw. Choroby odtytoniowe wywoywane s bowiem
nie przez nikotyn, ale zwizki chemiczne obecne w dymie
tytoniowym...
Przy zjawisku kulturowym (obyczajowym, gospodarczym),
jakim s e-papierosy stykamy si z sytuacj szerszego zakresu
treciowego narodowego aktu normatywnego (ustawy o ochronie
zdrowia przed nastpstwami uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych),
szczeglnie pod ktem sankcji, ni wynikaoby to z nazwy tego aktu.
Rodzi to trudno w przeoeniu opisw i ocen formuowanych na
kanwie wyrobw tytoniowych na papierosy elektroniczne. Czytajc
ponisze rozwaania wypada mie tego wiadomo. Autorzy
przepisw, zrwnujc uytkownikw e-papierosw z osobami palcymi
zwyke papierosy, uyli rwnie niecisego sformuowania palenie
papierosw elektronicznych, a takiche przecie si nie pali. Swoj
drog jest to te przyczynek do rozwaa nad metaforyk prawa
i zastosowa przenoni w jzyku prawnym. Normatywne ujednolicenie
osb palcych e-papierosy z innymi palaczami mimo tego, e
wpyw e-papierosw na zdrowie, a zatem i ich szkodliwo, stanowi
zupenie inn kategori ni palenie wyrobw tytoniowych pozwala
zarazem na jednolite podejcie zarwno do tematyki normalnych
papierosw, jak i e-papierosw. Dlatego najpierw pozwoliem sobie na
prowadzenie rozwaa bardziej odnoszcych si do papierosw
tradycyjnych po to, aby uwiadomi, e wikszo tych problemw
w wypadku stosowania elektronicznych systemw dostarczajcych
nikotyn nie wystpuje. W obliczu innych problemw spoecznych,
z jakimi musi mierzy si pastwo, tak silny nacisk na polityk
rugowania e-papierosw z przestrzeni publicznej budzi dlatego moje
wtpliwoci.
Nie mona jednoczenie by guchym na gosy mwice
o ryzyku zatrucia nikotyn z elektronicznych papierosw u dzieci.
Wprowadzenie zabezpiecze przed otwarciem przez dzieci; zakaz
sprzeday e-papierosw osobom poniej 18 roku ycia; wczanie
obostrze w publicznemu korzystaniu z e-papierosw; ograniczenie
reklamy i ekspozycji e-papierosw w filmach, telewizji, grach
29
komputerowych mog spowodowa, e e-papierosy bd
bezpieczniejsze, nie bd tak widoczne, a dziki temu mniej popularne,
rzadziej uywane przez modzie, a tym samym wystpowanie zespou
uzalenienia od nikotyny bdzie w tej grupie wiekowej potencjalnie
nisze 15 . Swoj drog uzasadnienie autorstwa American Academy of
Pediatrics bliniaczo przypomina o czym bdzie dalej mowa tre
preambuy unijnej dyrektywy tytoniowej. Argumentowi o cakowitym
zakazaniu papierosw elektronicznych, gdy dziecko moe zatru si
nikotyn zawart w kartridu, mona zarzuci brak logiki, poniewa
idc tym tokiem rozumowania naleaoby zakaza posiadania
wszelkich potencjalnie niebezpiecznych przedmiotw, choby rodka
czyszczcego Domestos, o broni palnej w USA nie wspominajc.
Wikszy nacisk naleaoby pooy raczej na odpowiedzialno
rodzicw16. Niewtpliw ciekawostk byyby badania nad ekspozycj
papierosw elektronicznych w filmach, gdy osobicie nie
przypominam sobie adnego kinowego hitu, w ktrym aktor paliby
e-papierosa. W kontekcie znanych praktyk producentw klasycznych
papierosw faworyzujcych reyserw i aktorw dopuszczajcych
palenie na ekranie z pewnoci byby to oryginalny zabieg17. By moe
e-papieros dopiero czeka na swojego reysera.
Z powodw wyej podanych elektroniczne papierosy, wraz
z uywaniem tytoniu, znalazy si w orbicie polityki prozdrowotnej
pastwa, przeoonej normatywnie w artykule 3 cytowanej ustawy
na trzy sfery: polityki zdrowotnej, ekonomicznej i spoecznej.
Z uprawnienia wadzy publicznej do prowadzenia wymienionych trzech
polityk wyprowadzono w tym przepisie siedem praw i obowizkw.
Formuuj je jako prawa i obowizki na wzr zasad, o ktrych pisa
Piotr Szreniawski18 i s to:

15
S.C. Walley, AAP policy cites harms of e-cigarettes; urges screening, APP News
22 padziernika 2015 r., http://www.aappublications.org/.
16
Por. T. Korioth, S. Writer, Liquid nicotine used in e-cigarettes can kill children,
APP News 17 grudnia 2014 r., http://www.aappublications.org/.
17
Por. M. Morgenstern et al., Smoking in Polish movies: Prevalence and adolescent
exposure, Przegld Lekarski 2011, t. 68, nr 10, s. 653 oraz oryginalne podejcie
do tematu palenia na ekranie: J.D. Surgent et al., Movie Smoking, Movie Horror
and Urge to Smoke, Przegld Lekarski 2009, t. 66, nr 10, s. 545.
18
P. Szreniawski, Administracyjnoprawne zagadnienia przeciwdziaania
nikotynizmowi, Lublin 2005, s. 30.
30
 1) prawo osb niepalcych do ycia w rodowisku wolnym od dymu
tytoniowego, pary z papierosw elektronicznych;
2) prawo pastwa do propagowania stylu ycia wolnego od naogu
palenia papierosw, w tym elektronicznych;
3) prawo pastwa do wychowywania i informowania obywateli
zarwno tych palcych, jak i niepalcych;
4) prawo pastwa do tworzenia warunkw ekonomicznych
i prawnych zachcajcych do ograniczenia uywania tytoniu i aerozolu,
czyli innymi sowy: zniechcajcych do palenia papierosw i uywania
papierosw elektronicznych, np. poprzez podwyszanie podatku
akcyzowego19;
5) obowizek informowania o szkodliwoci palenia tytoniu na
opakowaniach wyrobw tytoniowych oraz informowania o ryzyku
uzalenienia od nikotyny zawartej w papierosach elektronicznych (art.
11c ust. 7 ustawy), skierowany przede wszystkim do producenta lub
importera wyrobw tytoniowych;
6) prawo pastwa do obniania norm dopuszczalnych zawartoci
substancji szkodliwych w wyrobach tytoniowych, a co za tym idzie
stenia nikotyny w e-papierosach;
7) prawo pastwa do leczenia i rehabilitacji osb uzalenionych od
tytoniu (cilej: nikotyny) i skorelowane z tym uprawnienie osb
uzalenionych do pomocy ze strony pastwa.
Z tych siedmiu praw, jedno zostao przyznane obywatelom,
a pi wadza publiczna (jak pniej zobaczymy rwnie
ponadnarodowa) przyznaa sama sobie. Mona je na polskim gruncie
narodowym powiza z konstytucyjnym prawem do ochrony zdrowia
(art. 68 Konstytucji) 20 . Palcy ma te konstytucyjny obowizek
poszanowania wolnoci innych ludzi, a ograniczenie wolnoci uywania
tytoniu uzasadniane jest koniecznoci ochrony zdrowia tak palacza
czynnego, jak i biernego (art. 31 Konstytucji).
Wolno palenia papierosw mieci si w sferze
znormatywizowanej w ustpie 2 artykuu 31 Konstytucji: Nikogo nie
wolno zmusza do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje. Jeli

19
Zob. rozdzia 3 ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (Dz.U. z
2014 r. poz. 752, z pn. zm.
20
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78,
poz. 483, z pn. zm.).
31
przepisy nakazuj nie pali wyrobw tytoniowych w innych
pomieszczeniach dostpnych do uytku publicznego (art. 5 ust. 1 pkt
11 ustawy), to w poczeniu z konstytucyjn zasad nienaruszalnoci
mieszkania (art. 50 Konstytucji) kady moe pali papierosy w swoim
mieszkaniu, a jednoczenie (wedle art. 58 Konstytucji) zrzesza si
w klubach kolekcjonerw, smakoszy i mionikw fajek. W Warszawie
dziaa dla przykadu Klub Fajkowo-Cygarowy im. Sherlocka Holmesa.
Poznaski Klub Kolekcjonerw Fajek istnieje od 1977 roku,
organizujc Fajkowy Puchar Poznania i wsppracujc z mionikami
cygar przy Poznaskim Wieczorze Cygar, a w Kielcach organizowany
jest Turniej Wolnobienego Palenia Fajki21. Tego typu palenie tytoniu
peni wic funkcj integracyjn i kulturotwrcz, i stanowi zgoa inny
obszar aktywnoci ludzkiej ni zasugujce na krytyk naogowe palenie
papierosw pochodzcych nierzadko z przemytu. Koronnym dla mnie
przykadem istnienia pastwa polskiego teoretycznie jest jawne
i nachalne nagabywanie przechodniw na Dworcu Gwnym PKS
w Lublinie przez takiche przemytnikw papierosw znanych marek
podrabianych na Ukrainie i stamtd przemycanych. Palenie cygar lub
fajki nie stanowi rzecz jasna bezpiecznej alternatywy wobec palenia
papierosw22. Poza tym skraca czas ycia, ale w mniejszym stopniu ni
palenie papierosw, choby z tego wzgldu, e ryzyko wystpienia
nowotworw krtani wrasta w przyblieniu dziesiciokrotnie, puca
piciokrotnie, jamy ustnej czterokrotnie, a przeyku dwukrotnie23.
Swoboda korzystania z tytoniu i liquid-w bezdyskusyjnie
zawiera si w katalogu wolnoci liberalizmu spoecznego. Obejmuje on
wolno jednostki w zakresie obyczajowoci i ycia prywatnego,
swobody ekspresji, sztuki, wyraania swojego ja, samodecydowania
o swoim losie, a tym samym nieskrpowane korzystaniu z uywek.
Papierosy to przecie sufraystowski symbol wyzwolenia kobiet obok,
co wspczenie moe by osobliwe: jazdy na rowerze 24 . Frankie
21
Informacje ze stron internetowych Rady Polskich Klubw Fajki; Klubu Fajkowo-
Cygarowego im. Sherlocka Holmesa; Oglnomiejskiego Turnieju Wolnobienego
Palenia Fajki: http://rpkf.art.pl/.
22
Za: K. Sztyfter et al., Palenie papierosw, cygar i fajki skutki molekularne i
zdrowotne, Przegld Lekarski 2011, t. 68, nr 10, s. 1032.
23
Cytat i dane: Ibidem, s. 1032-1035.
24
S.A. Cook, Sex, Lies, and Cigarettes: Canadian Women, Smoking, and Visual
Culture, 18802000, McGill-Queens Press 2012; Dym. Powszechna historia
32
George, bohaterka powieci Sufraystki Lucy Robchester, nosi
spodnie i pali papierosy 25 . W XXI wieku pojawi si za lewicowa
troska o wyzyskiwane kobiety z krajw rozwijajcych si (biednego
Poudnia, Trzeciego wiata itp.). Jak zobaczymy dalej, argumenty
wolnociowe nie s te obce uczestnikom polskiego dyskursu
legislacyjnego.
Z paleniem maj problem nawet amerykascy liberaowie.
Zakaz palenia w pubach Nowego Jorku wywoa w 2002 r. fal
niechci. By odbierany nie tylko jako zamach na demokratyczn
przestrze pubw, a wrcz end of the world: styl ycia staych
bywalcw mia ulec destrukcji, a waciciele restauracji mieli
zbankrutowa. Dziewi lat pniej jak pisa w 2011 r. liberalny
dziaacz Justin Krebs puby byy bardziej ni kiedykolwiek zapenione,
a ludzie nauczyli si pali na zewntrz. Bywalcy przesiadywali
w pubach nadal w cigu dnia, a interes si krci w nocy. Co
najwaniejsze: kierownik baru, ktry uprzednio potpia zakaz przyzna:
Business is fine, the bar is cleaner than its ever been, and Im not
coughing. Problem pojawi si natomiast, gdy wadze zamierzay
zakaza palenia w miejscach publicznych. Postawiono pytania o sens
takiej regulacji: sub porzdkowych, ktre miayby egzekwowa
antynikotynowe przepisy (te same suby, ktrym neoliberalnie
okrojono etaty)? Niepotrzebnych konfliktw midzy obywatelami
a subami? A moe jak warto doda ukrytego rasizmu w polityce
penalnej, gdy uwaga sub byaby zwrcona na palcych
czarnoskrych? Istota zakazu palenia w miejscach publicznych nie
budzia wtpliwoci, ale jak uwaa J. Krebs obywatele maj prawo
do pozytywnych relacji z wasnym rzdem. Ich zaufanie nie moe
zagroone przez nadmiernie rozbudowane regulacje i natrtne ich
stosowanie. Rzd ma za dziaa skutecznie, a egzekwowanie praw nie

palenia, red. S.L. Gilman, Z. Xun, prze. J. Socho-Jasnorzewska, Krakw 2009,

s. 295.
25
M. Orzechowska, Wiele zawdziczamy tym, ktre jako pierwsze powiedziay
do rozmowa z Lucy Ribchester, http://natemat.pl/162269,wiele-
zawdzieczamy-tym-ktore-jako-pierwsze-powiedzialy-dosc-rozmowa-z-lucy-
ribchester. [dostp: 2017.01.07].
33
moe by przypadkowe w najlepszym a dyskryminujce w najgorszym
razie26.
Nawet przypadki pomagania palaczom w odchodzeniu od
naogu dziki uywaniu elektronicznych papierosw nie byy
przekonujce. Ben Hayden postawi konkretne pytanie, na ktre nie
znalaz jednak satysfakcjonujcej odpowiedzi: dlaczego liberaowie
nienawidz bezdymnych papierosw? 27 . Na polu polityki
antynikotynowej, ktra otacza rwnie papierosy elektronicznej chyba
zbyt wiele zaley po prostu od lobbingu 28 . Rola aktywistw
i organizacji spoecznych w propagowaniu polityki prozdrowotnej
owszem moe by istota (co jak dalej zobaczymy zostao
dostrzeone na gruncie prawnomidzynarodowym), przemys tytoniowy
jest politycznie wpywowy, ale swoj rol odgrywaj te aktorzy
z prawniczej sceny spektaklu. To kancelarie prawne zarabiaj na
doradztwie spkom tytoniowym, a potem zarabiaj na
odszkodowaniach dla palaczy wywalczonych w sdowych precedensach
o dla osb wychowanych w wcale nie gorszej od anglosaskiej
kontynentalnej kulturze prawnej nierzadko wtpliwej logice29.
Jak wida, spoeczny odbir zakazu palenia w lokalach
gastronomicznych wyglda wic podobnie w USA, jak i w Polsce.
W Polsce najczciej pozytywn postaw wobec zakazu palenia
prezentowali byli palacze, a z bada mona wysnu wniosek
o powszechnej zgodzie co do tego, e nie wolno pali w obecnoci
dzieci 30 . Trzeba wspomnie, e, autorzy raportu Rozwia dymn

26
J. Krebs, To Ban or Not To Ban: The Liberal Dilemma on Smoking, 6 luty 2011 r.,
https://www.wnyc.org/story/113367-ban-or-not-ban-liberal-dilemma-smoking/
[dostp: 2017.01.07].
27
B.Y. Hayden, Why Do Liberals Hate Smokeless Cigarettes? Liberals tend to
oppose e-cigarettes, but the reason is unclear, 11 listopada 2011 r.,
https://www.psychologytoday.com/blog/the-decision-tree/201111/why-do-liberals-
hate-smokeless-cigarettes [dostp: 2017.01.07].
28
Por. C.A. Nathanson, Social Movements as Catalysts for Policy Change: The Case
of Smoking and Guns, Journal of Health Politics, Policy and Law 1999, Vol. 24,
No. 3, s. 421.
29
Por. C.A. Nathanson, Collective Actors and Corporate Targets in Tobacco
Control: A Cross-National Comparison, Health Education & Behavior 2005,
Vol. 32, Iss. 3, s. 337.
30
S. Kaucka, Postawy palaczy i osb niepalcych tytoniu wobec ustawy o zakazie
palenia papierosw w miejscach publicznych, Przegld Lekarski 2011, t. 68, nr
34
zason wykazali, e nie ma ani statystycznego, ani przyczynowo-
skutkowego zwizku midzy zakazem palenia a iloci lokali
gastronomicznych oraz wysokoci dochodw ich wacicieli
w pastwach i miastach, ktre wprowadziy rzeczony zakaz. Po
uchwaleniu nowojorskiego Smoke Free Air Act zaobserwowano wrcz
skokowy wzrost liczby lokali, zatrudnienia w nich oraz wpyww
podatkowych z dziaalnoci gastronomicznej. Nie jest pewne, czy
mona te fakty czy z zaprowadzeniem zakazu palenia, gdy sama
korelacja czasowa nie wystarcza. Pewne jest, e zakaz palenia nie mia
wpywu na pogorszenie koniunktury take w Kolumbii Brytyjskiej,
Irlandii, Norwegii i Nowej Zelandii 31 . Okazuje si, e wtpliwoci
zgoszone przez J. Krebsa wzgldem nieskutecznoci prawa, a wic
stosowania prawa, najlepiej rozwiewa cakowity zakaz palenia
w miejscach publicznych i to bez wyjtkw. Zdaniem autorw
cytowanego raportu: cakowity zakaz jest atwiejszy do egzekwowania
ni ograniczenie palenia tytoniu. Ograniczenie oznacza, e palenie jest
dozwolone w niektrych miejscach, a zakazane w innych. Prowadzi to
do zamieszania i konfliktw midzy palaczami a niepalcymi32.
Ujmowanie swobody w uywaniu wyrobw tytoniowych
i zawierajcych nikotyn w kontekcie wolnoci moe by uznane za
paradoks, na co zwrcia uwag Magdalena Kozowska piszc, e33:
...wspczesne spoeczestwo uznajce wolno za jedn
z najwaniejszych wartoci, bardzo czsto popada w uzalenienia od
substancji psychoaktywncyh. Palenie tytoniu wyklucza wolno. Jest
take wymierzone przeciwko wolnoci osb z otoczenia, ktrym
narzuca si kontakt z dymem tytoniowym.
Samo pisanie o liberalimie spoecznym nie jest wystarczajce,
poniewa w zwizku z paleniem papierosw lub szerzej nikotyzmem
pojawia si utylitaryzm, bardzo niebezpieczny zreszt. Zdaniem

10, s. 950.
31
Rozwia dymn zason. 10 argumentw za Europ woln od dymu tytoniowego,
Warszawa 2009, s. 76-87. Zob. te normatywnie na gruncie polskim, wedle stanu
prawnego na 2010 r.: M. Szochner, Zakaz palenia w miejscach publicznych,
Warszawa 2011.
32
Rozwia dymn zason..., s. 165.
33
M. Kozowska, Jako programw zdrowotnych w Polsce na przykadzie
Programu ograniczania nastpstw palenia tytoniu w Polsce, Przegld Lekarski
2011, t. 68, nr 10, s. 963.
35
P. Szreniawskiego, zdrowie osoby palcej nie jest wycznie jej
prywatn spraw. Jednostka jest czci spoeczestwa, a stan jej
zdrowia ma wpyw na jako wykonywanej przez ni pracy, a przez to
pracy zespow, do jakich ta jednostka naley 34 . W moim odczuciu
utylitarne podejcie moe by ryzykowne, poniewa przynosi
akceptacj dla oceniania ludzi wedle subiektywnego kryterium
przydatnoci dla (wanie?) spoeczestwa lub danej grupy; przy czym
ocena owej przydatnoci pochodzi z zewntrz a nie od zainteresowanej
osoby. Z innej strony otoczenie nie musi tolerowa tego, e palacz,
z powodu e pali, czciej korzysta z przerw w pracy, w czasie kiedy
osoby niepalce pracuj. Dlatego moim zdaniem pracownikw
korzystajcych z powodu palenia z czstszych przerw mona prbowa
obj programem bodcw finansowych: skoro mniej pracuj, a wicej
czasu przebywaj na przerwach, to powinni zosta przeszeregowani na
nisze stawki pacowe35.
Cytowany P. Szreniawski zwrci jeszcze uwag na znaczenie
dialogu i kompromisu spoecznego. Tym samym nie tylko strefy wolne
od dymu tytoniowego i miejsca, gdzie wolno pali tyto powinny by
tworzone za zgodnym porozumieniem wszystkich zainteresowanych,
a dopiero kiedy takie porozumienie nie jest moliwe, wtedy naley
siga do rozwiza wadczych 36 , ale w ogle polityka
antynikotynowa powinna by tworzona zgodnie z zasadami konsensusu.
W przeciwnym razie dochodzi do stygmatyzacji palaczy, a jak pisa
Krzysztof Teodor Toeplitz: stawianie palacza pod prgierzem lub
zamykanie w klatce dla zadumionych nie rokuje pomylnej kuracji.
wiat bez szkodliwego tytoniu, ale rwnoczenie bez umiejtnoci
tolerancyjnego wspycia pomidzy dwoma grupami ludzi, ktre
inaczej zapatruj si na kwesti wasnej zdrowotnoci, swobod wyboru
stylu ycia, a nawet (...) wybr wartoci, dla ktrych warto jest y, nie
wydaje si bardziej przyjazny37.
Z poziomu doktrynalnego powrmy na grunt polityki
publicznej. Jako przykad prawa sidmego z polskiej ustawy o ochronie

34
P. Szreniawski, Administracyjnoprawne zagadnienia przeciwdziaania..., s. 6.
35
Por. Cz.M. Cekiera, Papierosy: palcy problem palenia, Toru 2013, s. 49.
36
Ibidem, s. 31.
37
K.T. Toeplitz, Tytoniowy szlak, czyli szkic z historii obyczaju, gdy palono tyto,
Warszawa 2009, s. 254-255.
36
zdrowia przed nastpstwami uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych
suy publiczne leczenie przewlekej obturacyjnej choroby puc. Jednym
z najbardziej wpywowych czynnikw ryzyka powstawania tej choroby
jest palenie papierosw 38 . Ministerstwo Zdrowia realizuje dlatego,
w ramach polityki zdrowotnej, program profilaktyki chorb
odtytoniowych w tym przewlekej obturacyjnej choroby puc39. Program
obejmuje trzy elementy: 1) poradnictwo skierowane do osb powyej
18 roku ycia; 2) diagnostyk, tj. badanie spirometryczne osb
pomidzy 40. a 60. rokiem ycia, ktre nie miay w cigu ostatnich 3 lat
wykonanego badania spirometrycznego oraz dotychczas nie
zdiagnozowano u nich tej choroby; 3) psychoterapia osb
uzalenionych. O ile element drugi wydaje si by uzasadniony, o tyle
dwa pozostae mog budzi wtpliwoci pod ktem efektywnoci
wydatkowania funduszy publicznych oraz koniecznoci wpisywania
tego typu dziaa do agendy resortu 40 . Z drugiej jednak strony sama
diagnostyka nie da takich efektw jak systemowe podejcie do leczenia
uzalenienia41. Ciekawe mog by w takim razie badania porwnawcze
na grupach: palaczy papierosw tradycyjnych oraz osb korzystajcych
z e-papierosw.
Opr przed przymusowym leczeniem palaczy ze rodkw
publicznych jest zrozumiay: tak ze strony samych zainteresowanych,

38
N.H. Edelman et al., Chronic Obstructive Pulmonary Disease, Chest 1992, Vol.
102, No. 3 (Supplement), s. 243; J.M. Sethi, C.L. Rochester, Smoking and chronic
obstructive pulmonary disease, Clinics in Chest Medicine 2000, Vol. 21, Iss. 1,
s. 67 cay numer tego czasopisma jest powicony nikotynizmowi.
Chest. 1992;102(3_Supplement):243S-256S.
doi:10.1378/chest.102.3_Supplement.243S
39
http://www.mz.gov.pl/leczenie/swiadczenia-w-ramach-programow-
zdrowotnych/program-profilaktyki-chorob-odtytoniowych-w-tym-przewleklej-
obturacyjnej-choroby-pluc-pochp/ [dostp: 2017.01.06].
40
Zob. te Program profilaktyki przewlekej obturacyjnej choroby puc zacznik
nr 2 do zarzdzenia Nr 86/2005 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Dostp
za porednictwem Biuletynu Informacji Publicznej Urzdu Miasta d:
http://bip.uml.lodz.pl. Por. M. Broszkiewicz, W. Drygas, Skuteczno zaprzestania
palenia w grupowej interw encji behawioralnej w zalenoci od stanu zdrowia i
motywacji uczestnikw wyniki bada wasnych, Przegld Lekarski 2009, t. 66,
nr 10, s. 830.
41
Zob. T. Pietras, A. Witusik, Zesp uzalenienia od nikotyny ujcie
interdyscyplinarne, Wrocaw 2011, s. 63.
37
jak i reszty spoeczestwa, ktra miaaby finansowa ich leczenie. Poza
tym sidme prawo pastwa do leczenia i rehabilitacji osb
uzalenionych od tytoniu zderza si z prawem pacjenta do odmowy
zgody na badanie lub udzielenie mu wiadcze zdrowotnych 42 . Poza
tym poczona z leczeniem promocja zdrowia skazana jest czsto na
niepowodzenie, gdy podejmowane dziaania spotykaj si z brakiem
zainteresowania, niezadowoleniem czy niechci osb palcych43. Jak
si jednak okazuje, tak silnie akcentowany w kampaniach
antynikotynowych argument o ryzyku niepodnoci trafia do modziey,
czyli spenia swoj funkcj prewencyjn 44 . Wydaje si wic, e
mniejszy nacisk naleaoby pooy na projektowanie, druk
i dystrybucj materiaw edukacyjnych, a utrzyma cykle pogadanek
z dziemi i akcje bada spirometrycznych dla dorosych i szczeglnie
dla modziey45. Najlepiej mgby dziaa przykad uprawiajcych sport
kolegw, ktrzy w badaniach tych osigaj wysze wyniki ni palcy
uczniowie. Uzasadniono wprawdzie, e wartoci parametrw
spirometrycznych uzyskane przez osoby mode palce i niepalce nie
rni si midzy sob, ale jednoczenie wyniki palaczy s znacznie
gorsze ni osb aktywnych fizycznie. Dlatego kampania billboardowa
w ssiedztwie szk porwnujca wydolno oddechow sportowcw
i palaczy mogaby trafi do modziey 46 . Im wczeniejsza bowiem

42
Art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza
dentysty (Dz.U. z 2015 r. poz. 464, z pn. zm.). Zob. te: I. Jasionowicz-
Klepacka, Podstawowe prawa pacjenta cz. II, Prawo i Medycyna, 23
padziernika 2007. W literaturze zbyt czsto powtarza si tezy dotyczce zgody
pacjenta, a za mao akcentuje si problem odmowy zgody. Por. M. Migalska,
Zgoda pacjenta na zabieg leczniczy. Elementy prawne, Roczniki Nauk Prawnych
KUL 2010, t. 20, nr 1, s. 141; A. Rej-Kietla, Zgoda pacjenta na zabieg leczniczy,
Pastwo i Spoeczestwo 2015, nr 3, s. 93.
43
I. Jagielska et al., Nikotynizm w Polsce aspekt prawny, Przegld Lekarski
2011, t. 68, nr 10, s. 1041. Przywoany tekst jest osobliwy pod tym wzgldem, e
liczy rednio 8 znormalizowanych stron a widnieje przy nim 4 autorw, w tym
jako ostatni zosta wymieniony kierownik jednostki, zatrudniajcy troje z autorw.
44
B. Cichy, Dlaczego cz modziey nie pali papierosw?, Pediatria Polska 2011,
t. 86, nr 1, s. 49-53.
45
Por. A. Wolska, Tyto a zdrowie w dziaaniach Pastwowej Inspekcji Sanitarnej,
Przegld Lekarski 2009, t. 66, nr 10, s. 849.
46
M. Pyskir et al., Wybrane wskaniki spirometryczne modych osb palcych tyto
badania pilotaowe, Przegld Lekarski 2011, t. 68, nr 10, s. 730.
38
inicjacja tytoniowa tym ryzyko utrwalenia palenia wysze47. Papierosy
pal zreszt zarwno uczniowie szk publicznych, jak
i niepublicznych, w tym uwaanych za elitarne, a co wicej
w ostatniej klasie licealnej szk niepublicznych palenie zyskuje wrcz
bardziej pozytywn ocen wrd uczniw 48 . Interesujce, e
w pocztkowej fazie kontaktu z wyrobami tytoniowymi, modzie
rzadziej pali w samotnoci49.
Mona przyj do wiadomoci stwierdzenie, e kady pacjent
palcy ponad 10 papierosw dziennie i majcy odpowiedni motywacj
do zaprzestania palenia powinien otrzyma leki wspomagajce
porzucenie naogu 50 , z zastrzeeniem by moe samodzielnego
finansowania przez palacza zakupu tyche lekw. Wyjciem jest jak
celnie poday autorki cytowanego fragmentu: Dorota Grecka oraz
Elbieta Puciska zasada minimalnej interwencji, w tym:
zanotowanie w dokumentacji medycznej, e pacjent pali; udzielenie
porady antynikotynowej, poczonej z omwieniem wynikw badania
spirometrycznego, a kolejno: wypenienie testu motywacji rzucenia
naogu 51 . Problem tkwi take w ograniczonej i by moe
nieweryfikowalnej skutecznoci programw publicznych, co stawia pod
znakiem zapytania ich budetowanie 52 . Zagorzaym krytykiem
wszelkich spoecznych programw rzdowych by Brian Anse Patrick,
autor 10 przykaza propagandy. Wedug niego, s to sztucznie
wymylone twory, przypominajce raczej pobone yczenia ni
wdraanie konkretnych rozwiza, suce bezsensownemu
marnotrawieniu pienidzy pyncych z podatkw, zapewniajce

47
J. Mazur et al., Zwizek palenia tytoniu z zespoem zachowa ryzykownych u
modziey 15-letniej w Polsce i innych krajach europejskich, Przegld Lekarski
2009, t. 66, nr 10, s. 768.
48
W. Jwicki et al., Czy elitarno szkoy ma wpyw na zachowania zdrowotne
zwizane z paleniem wrd modziey licealnej?, Przegld Lekarski 2009, t. 66,
nr 10, s. 687.
49
A. Kowalewska et al., Palenie tytoniu przez modzie w okresie dojrzewania a jej
rodowisko spoeczne, Roczniki Pastwowego Zakadu Higieny 2004, t. 55, nr 4,
s. 363.
50
D. Grecka, E. Puciska, Profilaktyka przewlekej obturacyjnej choroby puc,
Pneumonologia i Alergologia Polska 2011, vol. 79, iss. 3, s. 241.
51
Ibidem.
52
M. Kozowska, Jako programw..., s. 960.
39
utrzymanie politykom, biurokratom, pseudoekspertom
i pseudokonsultantom, a co najgorsze obywatel nie ma dokd przed
nimi uciec 53 . Z drugiej jednak strony: anga sub publicznych
w leczenie naogowego palacza stanowi form ochrony zdrowia osb
najbliszych, w tym dzieci, yjcych wrd dymu tytoniowego, a zatem
takich osb, ktre ze wzgldu na swj wiek oraz uzalenienie od osoby
dorosej nie korzystaj faktycznie ze swoich konstytucyjnych praw.
Poza tym udzia spoeczestwa w finansowaniu leczenia chorych
z powodu nikotynizmu jest wyrazem zasady solidaryzmu.
Istotnym problemem jest to, e przywoywana w tekcie
zasada dobra dziecka w przypadku palenia tytoniu amana jest
najczciej przez (nieodpowiedzialnych) rodzicw w lokalu
mieszkalnym 54 . Gdyby wic potraktowa wymienion zasad jako
meta-norm, naleaoby wprowadzi i co wicej egzekwowa zakaz
palenia tytoniu w lokalu mieszkalnym, w ktrym przebywaj osoby
poniej 13 roku ycia (wiek gimnazjalny). Skoro jest to medycznie
uzasadnione, to mona sobie wyobrazi tak konstrukcj, gdy
wiadczenie 500 plus wynikajce z art. 5 ustawy z dnia 11 lutego
2016 r. o pomocy pastwa w wychowywaniu dzieci55 byoby obniane
w sytuacji, gdy zawarto nikotyny we wosach albo oowiu i chromu
w zbach dziecka przekroczyaby okrelony poziom 56 . Jedna drobna
nowelizacja jednego aktu prawnego wystarczyaby, eby cz palaczy
porzucia palenie albo przestaa pali w obecnoci dzieci, albo
przerzuciaby si na papierosy elektroniczne.
Wyej zwrcono uwag na przewlek obturacyjn chorob
puc, ale jest to tylko jedno schorzenie zwizane bezporednio
z paleniem papierosw, a porednio z uzalenieniem od nikotyny.

53
B.A. Patrick, 10 przykaza propagandy, Gliwice 2015, s. 151.
54
Zob. D. Bielska et al., Porwnanie rodowiska ycia dzieci trzyletnich
uczszczajcych do spoecznych przedszkoli w Biaymstoku w zalenoci od
naraenia na dym tytoniowy, Przegld Lekarski 2011, t. 68, nr 10, s. 657.
55
Dz.U. z 2016 r. poz. 195, z pn. zm.
56
Zob. A. Fischer et al., Znaczenie biernego palenia dla wystpowania oowiu
i chromu w zbach mlecznych, Przegld Lekarski 2009, t. 66, nr 10, s. 669;
K. Tyrpie et al., Analiza zawartoci nikotyny we wosach za pomoc
chromatografii gazowej, Przegld Lekarski 2011, t. 68, nr 10, s. 783.
40
Zesp uzalenienia ma przecie te wymiary psychologiczny
i socjologiczny57. Jak zauwayli Tadeusz Pietras i Andrzej Witusik58:
Przykadowo, jeli leczymy psychoterapeutycznie
i farmakoterapeutycznie uzalenienie od nikotyny w szpitalu, np.
kardiologicznym (po przebytym zawale serca), to moemy uzyska
doran abstynencj. Wsparcie lekarzy, personelu suby zdrowia
i innych chorych bdcych w podobnej sytuacji daje zudne przekonanie
o wyleczeniu z choroby nikotynowej. Chory wrci jednak po wypisie ze
szpitala do domu, w ktrym wszyscy czonkowie rodziny pal
papierosy. Rwnie w pozarodzinnej sieci spoecznej chorego moe by
przyzwolenie dla palenia tytoniu, nawet kulturowy nakaz palenia.
Pacjent taki po powrocie ze szpitala prawdopodobnie zacznie znw
pali z powodu ponownej interioryzacji schematw antyzdrowotnego
stylu ycia i presji niewyedukowanej rodziny oraz negatywnego
wpywu sieci spoecznego wsparcia. Taki negatywny wpyw sieci
spoecznej pacjenta jest jedn z przyczyn braku odlegej skutecznoci
terapii antynikotynowej.
Badania przeprowadzone pod kierunkiem Haliny Sienkiewicz-
Jarosz wykazay, e nawet przebyty udar mzgu nie zniechca
naogowych palaczy. Natomiast co potwierdza stwierdzenia
cytowanych wyej autorw dla zachowania abstynencji od nikotyny,
po 3 miesicach od udaru, due znaczenie miaa liczba osb palcych
w domu chorego 59 . Wsparcie osb najbliszych jest wane dla nich
samych: ryzyko udaru u wspmaonka osoby palcej jest dwukrotnie
wysze ni u niepalcych maestw60.
*
Wiemy ju, z jakich praw (rwnie na zasadzie egzemplifikacji)
dotyczy korzystanie z e-papierosw i wiemy, z realizacj ktrych
z powodu utosamienia e-papierosa z wyrobem tytoniowym polityk

57
Por. E. Mojs et al., Palenie papierosw z perspektywy psychologii pozytywnej,
Przegld Lekarski 2009, t. 66, nr 10, s. 765.
58
T. Pietras, A. Witusik, op. cit., s. 63.
59
H. Sienkiewicz-Jarosz, Znaczenie kliniczne palenia tytoniu w udarze mzgu,
Warszawa 2011, s. 90.
60
A. Szyszka et al., Palenie papierosw a udar mzgu, Przegld Lekarski 2011,
t. 68, nr 10, s. 1016. Por. R. Kamierski et al., Wpyw palenia tytoniu na wyniki
oceny klinimetrycznej chorych z udarem mzgu, Przegld Lekarski 2009, t. 66,
nr 10, s. 561.
41
publicznych si wie i jak jest umiejscawiane w kontekcie
doktrynalnym (liberalizm spoeczny, utylitaryzm, kompromis i dialog
spoeczny, solidaryzm). Pomijamy dwa ciekawe aspekty zwrotw
niedookrelonych, ktre s obecne w polskich przepisach: rodowiska
wolnego od dymu i pary (prawo pierwsze) i stylu ycia wolnego od
naogu (prawo drugie). Jeli za chodzi o podoe doktrynalne na
uboczu pozostawiamy ocen palenia oraz dawkowania nikotyny
w e-papierosach prezentowan w nauce Kocioa katolickiego 61 .
Wyprowadzajc rozwaania zgodnie z zasad legalizmu
z przepisw obowizujcego prawa, a zatem pozostajc stale na gruncie
pozytywistycznym powinnimy sign do unormowa prawnych
rnego szczebla, aby zaprezentowa (wybirczo) panoram przepisw
odnoszcych si do papierosw elektronicznych w formie
hierarchicznej drabiny.
Legalna definicja papierosa elektronicznego trafia do ustawy
o ochronie zdrowia przed nastpstwami uywania tytoniu i wyrobw
tytoniowych po nowelizacji wynikajcej z art. 1 ustawy z dnia 22 lipca
2016 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia przed nastpstwami
uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych62. Wdraaa ona do polskiego
porzdku prawnego postanowienia dyrektywy Parlamentu
Europejskiego i Rady 2014/40/UE z dnia 3 kwietnia 2014 r. w sprawie
zblienia przepisw ustawowych, wykonawczych i administracyjnych
pastw czonkowskich w sprawie produkcji, prezentowania i sprzeday
wyrobw tytoniowych i powizanych wyrobw oraz uchylajcej
dyrektyw 2001/37/WE 63 . W artykule 2. pkt 16) ujto definicj
papierosa elektronicznego identycznie, jak przej to ustawodawca
polski. Z punktu widzenia legislacyjnego niezwyky jest zacznik II do
dyrektywy, zawierajcy bibliotek obrazw, znanych z opakowa
papierosw. W preambule podano szedziesit punktw dowodzcych
racji ujednolicania przepisw midzy innymi tym, e:
a) istniej znaczne rnice midzy przepisami ustawowymi,
wykonawczymi i administracyjnymi pastw czonkowskich w sprawie
produkcji, prezentowania i sprzeday wyrobw tytoniowych, ktre to

61
Zob. Cz.M. Cekiera, Papierosy..., s. 49; id., Tyto, Lublin 2005, s. 25.
62
Dz.U. z 2016 r. poz. 1331.
63
Dz. Urz. UE L Nr 127, s. 1.
42
rnice w wietle postpu naukowego, zmian sytuacji rynkowej
i zmian na szczeblu midzynarodowym mog si powikszy;
b) ze wzgldu na rozmiary rynku wewntrznego wyrobw
tytoniowych i powizanych wyrobw, obserwuje si coraz wyraniejsz
tendencj producentw wyrobw tytoniowych do koncentracji
produkcji przeznaczonej dla caej Unii tylko w niewielkiej liczbie
zakadw produkcyjnych w Unii, a tym samym wzrasta transgraniczny
handel wyrobami tytoniowymi, co zdaniem autorw dyrektywy
powoduje, e dla osignicia prawidowego funkcjonowania rynku
wewntrznego wymaga przyjcia bardziej zdecydowanych dziaa
ustawodawczych na poziomie Unii zamiast na poziomie krajowym;
c) konieczne jest wdroenie Ramowej konwencji wiatowej
Organizacji Zdrowia o ograniczeniu uycia tytoniu z maja 2003 r.;
d) art. 114 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
(TFUE) uprawnia do wydania przepisw gwarantujcych wysoki
poziom ochrony zdrowia, z uwzgldnieniem opartych na faktach
naukowych potrzeby zapobiegania szkodliwemu wpywowi tytoniu na
zdrowie ludzkie, w szczeglnoci poprzez ograniczanie palenia wrd
modych ludzi;
e) konieczne jest wprowadzenie szeregu nowych definicji, dla
zagwarantowania jednolitego stosowania przepisw dyrektywy przez
pastwa czonkowskie;
f) istniej rnice midzy przepisami krajowymi dotyczcymi
etykietowania wyrobw tytoniowych, na przykad w odniesieniu do
stosowania mieszanych ostrzee zdrowotnych skadajcych si
z obrazka i tekstu, ktre to rnice mog stanowi barier w handlu
i utrudnia prawidowe funkcjonowanie rynku wewntrznego wyrobw
tytoniowych. Poza tym wedle autorw moliwe jest, e konsumenci
w niektrych pastwach czonkowskich s lepiej informowani
o zagroeniach zwizanych z wyrobami tytoniowymi dla zdrowia ni
konsumenci w innych pastwach czonkowskich;
g) przepisy dotyczce etykietowania naley dostosowa do nowych
dowodw naukowych, zgodnie z ktrymi informacje o poziomie
wydzielanych substancji smolistych, nikotyny i tlenku wgla w dymie
papierosowym, zamieszczane na opakowaniach jednostkowych
papierosw, wprowadzaj konsumentw w bd, gdy na ich podstawie
konsumenci sdz, e pewne papierosy s mniej szkodliwe ni inne.
43
Ponadto, z istniejcych bada ma wynika, e informacje zoone
z ostrzeenia tekstowego i odpowiadajcej mu kolorowej fotografii s
bardziej skuteczne ni same ostrzeenia tekstowe. W rezultacie naley
wprowadzi w caej Unii obowizek stosowania mieszanych ostrzee
zdrowotnych, zajmujcych znaczn, widoczn cz powierzchni
opakowania papierosw, a co wicej ustanowi minimalne wymiary
wszystkich ostrzee zdrowotnych, aby zapewni ich widoczno
i skuteczno;
h) papierosy elektroniczne i pojemniki zapasowe mog stwarza
zagroenie dla zdrowia, jeli znajd si w rkach dzieci; naley wic je
zabezpieczy odpowiednim mechanizmem;
i) wadze Unii Europejskiej oraz pastw czonkowskich potrzebuj
kompleksowych informacji na temat rozwoju rynku papierosw
elektronicznych, a tym samym trzeba naoy na producentw
i importerw obowizki sprawozdawcze.
Abstrahujc od twierdze przywoujcych zasad ochrony praw
dziecka (umocowan w Polsce konstytucyjnie), niewiedzy
konsumentw (ktrych naley owieci) oraz argumentum ad
verecundiam nie zaszkodzi zauway, e uzasadnienie dyrektywy
odwouje si do istnienia:
- oligopolu, ktrego wzrost uatwia swoboda przepywu towarw, co
idc dalej stanowi argument dla zastpowania ustawodawstwa
narodowego ponadnarodowym (pkt b);
- prawa midzynarodowego, tj. Ramowej Konwencji wiatowej
Organizacji Zdrowia o Ograniczeniu Uycia Tytoniu, sporzdzonej
w Genewie dnia 21 maja 2003 roku64 (pkt c);
- normy ponadnarodowej implikujcej wydanie kolejnej, tj. art. 114
ust. 3 TFUE (pkt d), ktry to brzmi nastpujco:
Komisja w swoich wnioskach przewidzianych w ustpie 1
w dziedzinie ochrony zdrowia, bezpieczestwa, ochrony rodowiska
i ochrony konsumentw przyjmie jako podstaw wysoki poziom
ochrony, uwzgldniajc w szczeglnoci wszelkie zmiany oparte na
faktach naukowych. W ramach swoich odpowiednich kompetencji
Parlament Europejski i Rada staraj si rwnie osign ten cel.

64
Dz.U. z 2007 r. Nr 74, poz. 487.
44
 Przywoanie argumentu z nauki miao swoje odzwierciedlenie
w orzecznictwie. Przykadem bd wyroki Trybunau Sprawiedliwoci
z dnia 14 grudnia 2004 r. (C-210/03 oraz C-434/02). Oba dotyczyy
zakazu wprowadzania do obrotu tytoniu do stosowania doustnego. Jak
dowodzono, jedynym pastwem, w ktrym wyrb takiego rodzaju jest
legalnie dystrybuowany to Szwecja. Wynikao to z tego, e rynek
szwedzki zosta objty wyczeniem spod zakazu sprzeday wyrobw
tytoniowych do stosowania doustnego, o ktrym bya mowa
w dyrektywie Rady 89/622/EWG z dnia 13 listopada 1989 r. w sprawie
zblienia przepisw ustawowych, wykonawczych i administracyjnych
Pastw Czonkowskich dotyczcych etykietowania wyrobw
tytoniowych 65 . Chodzio w tym wypadku o snus porcjowany tyto
(w proszku lub woreczkach) zaywany doustnie. Trybuna stwierdzi
wano zakazw dotyczcych wyrobw tytoniowych wprowadzonych
w Zjednoczonym Krlestwie oraz Republice Federalnej Niemiec.
Rzecznik generalny uzasadnia zakaz tym, e snus, jako produkt
nieznany na rynkach innych pastw, mgby sta atrakcyjny dla
modziey, prowadzc do uzalenienia od nikotyny, a w konsekwencji
raka jamy ustnej. Dlatego w 2014 r. Komisja Europejska wniosa te
skarg przeciwko Danii, w ktrej ograniczono si do zakazania
sprzeday snusu w porcjach wielkoci saszetki lub porowatych
saszetkach, nie zakazujc jednoczenie sprzeday snusu w proszku.
Rwnie polski rzd zaznaczy swj udzia w procesie
legislacyjnym, zgaszajc skarg przeciwko dyrektywie a w obronie
papierosw mentolowych. Penomocnik strony polskiej argumentowa,
e zakaz wprowadzania do obrotu papierosw smakowych
(mentolowych) zosta ustanowiony pomimo braku rozbienoci
w ustawodawstwach krajowych, ktre mogyby ogranicza przepyw
towarw. Zakaz ten nie mia przyczynia si do poprawy
funkcjonowania rynku wewntrznego, lecz przeciwnie, powodowa
powstawanie barier, ktre przed przyjciem dyrektywy nie istniay.
Zarzucono dyrektywie naruszenie zasad proporcjonalnoci
i pomocniczoci, za koszty wprowadzenia tego zakazu w ycie
znacznie miay przewysza moliwe do osignicia korzyci.
Uzasadniano, e konsumpcja papierosw mentolowych, zarwno pod

65
Dz.U. L 359, s. 1.
45
wzgldem wpywu na zdrowie publiczne, jak rwnie pod wzgldem
ewentualnych kosztw spoecznych i gospodarczych zakazu ich
sprzeday ma charakter lokalny, ograniczony do wskiej grupy
pastw czonkowskich, w tym oczywicie Polski. Zauwamy, e
argumentacja na rzecz utrzymania w obrocie w domyle na polskim
rynku papierosw mentolowych bya podobna do zastosowanej
w przypadku szwedzkiego snusu 66 . Rzeczypospolita Polska spraw
przed Trybunaem przegraa, a Trybuna zauway, e pastwo polskie
brao przecie udzia w procesie ustawodawczym zakoczonym
przyjciem zaskaronej dyrektywy67.
Jeli za chodzi o cytowan Konwencj, to wrd ponad
dwudziestu argumentw przemawiajcych na rzecz ograniczenia uycia
tytoniu, w jej preambule podano jeden, bardzo charakterystyczny, ktry
co dziwne nie znalaz si ani w prawodawstwie unijnym, ani
polskim. Chodzi o argument feministyczny:
Strony niniejszej Konwencji (...) zaalarmowane wzrostem
czstoci palenia i innych form konsumpcji wyrobw tytoniowych przez
kobiety i mode dziewczta na caym wiecie oraz pamitajc
o potrzebie penego udziau kobiet na wszystkich poziomach procesu
decyzyjnego i wdraania oraz o potrzebie istnienia strategii
ograniczania uycia tytoniu, ktre byyby dostosowane do pci
odbiorcw, (...) przypominajc, e Konwencja w sprawie likwidacji
wszelkich form dyskryminacji kobiet, przyjta przez Zgromadzenie
Oglne Narodw Zjednoczonych dnia 18 grudnia 1979 roku,
przewiduje podjcie przez Pastwa-Strony tej Konwencji odpowiednich
dziaa w celu likwidacji dyskryminacji kobiet w dziedzinie opieki
zdrowotnej, (...) uzgodniy co nastpuje: (...).
Inny odwouje si do aktywnoci organizacji spoecznych
niezwizanych z przemysem tytoniowym, dziaajcym na rzecz

66
Skarga Rzeczpospolita Polska przeciwko Parlamentowi Europejskiemu i Radzie
Unii Europejskiej wniesiona 22 lipca 2014 r., C-358/14.
67
Wyrok Trybunau Sprawiedliwoci z dnia 4 maja 2016 r., C-358/14. Zob. te:
M. Adamski, Polska przegraa spraw o zakaz papierosw mentolowych,
Rzeczpospolita 4 maja 2016 r., http://www.rp.pl/; B. Kuniak, Sdy i trybunay
oraz pozasdowe sposoby zaatwiania sporw midzynarodowych. Perspektywa
polska, Warszawa 2015, rozdzia 2, 4, pkt IV.
46
ograniczania uycia tytoniu, a nastpny rwnie ciekawy do ochrony
ludnoci rdzennej (tubylczej).
Uwag budzi bogaty zestaw argumentw uytych przez
legislatorw szczebla midzynarodowego i ponadnarodowego, ale te
zwizek przyczynowo-skutkowy midzy norm prawa
midzynarodowego, kolejn norm prawa midzynarodowym, a norm
prawa ponadnarodowego, uzasadniajc kolejn norm ponadnarodow.
Powoduje to nie tylko narastanie materiau prawnego, wymuszajcego
narodziny prawa krajowego, lecz take rodzi trudno w dotarciu do
rda pierwotnej normy antynikotynowej (pra-normy). Co wicej,
rozrost prawa wywouje na tym polu ekspansj administracji na
wszystkich szczeblach: midzynarodowym, ponadnarodowym,
narodowym i... lokalnym.
Komentujcy dyrektyw Wiesaw Pywaczewski pisa, e ruch
entuzjastw e-papierosw stanowi bdzie w niedugim czasie realn
si, z ktr bd musiay liczy si wszystkie podmioty wyznaczajce
midzynarodowe, regionalne i krajowe standardy w zakresie
definiowania nowego cywilizacyjnego fenomenu, jakim niewtpliwie
jest zjawisko e-palenia. Dochodzi jego zdaniem rwnie do procederu
wykupywania sieci producentw e-papierosw przez wielkie koncerny
tytoniowe. Postanowienia dyrektywy oceni w wywaony sposb
mwic, e dotychczasowe zapisy tej regulacji stanowi rodzaj
kompromisu pomidzy oczekiwaniami wszystkich podmiotw
funkcjonujcych na rynku tytoniowym, a take instytucji publicznych
monitorujcych te zagroenia, ktre mog pojawi si w analizowanym
obszarze. (...) dyrektywa w wielu przypadkach daje swobod pastwom
czonkowskim w zakresie wyboru skutecznej formuy nadzorowania
i reglamentacji produkcji i dystrybucji papierosw elektronicznych. (...)
stanowi take znaczce uatwienie dla organw cigania w zakresie
identyfikowania i ujawniania czynw o znamionach przestpstwa
zwizanych z produkcj i sprzeda elektronicznych papierosw68.
Spjrzmy kolejno na uzasadnienie wzmiankowanej wyej
ustawy z dnia 22 lipca 2016 r. implementujcej cytowan dyrektyw.
Wyranie wspomniano w nim, e zasadniczym celem dyrektywy jest

68
W. Pywaczewski, Rynek e-papierosw. Analiza prawna i kryminologiczna
zjawiska, [w:] Ochrona prawna konsumenta na rynku mediw elektronicznych,
red. M. Krlikowska-Olczak, B. Pachuca-Smulska, Warszawa 2015, Legalis/el.
47
osignicie wysokiego poziomu ochrony zdrowia, zwaszcza u modych
ludzi, a wskutek tego wprowadzane s regulacje przeciwdziaajce
sprzeday e-papierosw dzieciom i modziey69.
Spord wielu zgosze przedoonych w ramach konsultacji
publicznych kilka niewtpliwie zasuguje na uwag. Spka adwokacka
Tomczak i Partnerzy podniosa (o czym bya mowa na pocztku tekstu),
e mwienie o paleniu e-papierosw jest bdem, poniewa podczas
uywania papierosw elektronicznych nie zachodzi w adnym
momencie proces spalania, a jedynie odparowywania, a okrelanie tego
procesu spalaniem jest zdaniem spki duym naduyciem.... Co
wicej, podczas uywania papierosw elektronicznych nie powstaje,
ani nie wystpuje dym papierosowy. Brak doprecyzowania, e podczas
uywania (a nie jak argumentowano palenia) papierosw
elektronicznych dochodzi do wdychania pary zawierajcej nikotyn,
a nie samej pary (jako takiej), moe wpyn na ograniczenie
swobd obywatelskich w postaci zakazania wdychania pary
niezawierajcej nikotyny 70 . Przy okazji rozwaa nad e-papierosami
pojawia si wic oryginalna swoboda obywatelska o treci: kademu
wolno wdycha par.
Argument bdnego utosamienia korzystania z e-papierosw
z ich paleniem wykorzystao te Stowarzyszenie na rzecz e-palenia,
ktre dodatkowo zgosio postulat tworzenia stref e-palacza 71 .
Stowarzyszenie Uytkownikw Elektronicznych Papierosw WAPER
argumentowao przywoujc badania wzmiankowanego wyej
Andrzeja Sobczaka e w przypadku palenia papierosw
elektronicznych efekt biernego palenia w praktyce nie istnieje. Nakaz
wic korzystania przez uytkownikw e-papiersw do korzystania
z palarni wraz z palaczami zwykych papierosw naraa ich na

69
Uzasadnienie z dnia 24 czerwca 2015 r., s. 3, dostp online na stronach
Rzdowego Centrum Legislacji,
https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12274456/12298900/12298901/dokument1734
77.pdf.
70
https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12274456/12298900/12298903/dokument1795
98.pdf [dostp: 2017.01.06].
71
Uwagi Stowarzyszenia na rzecz Elektronicznych papierosw w sprawie projektu
ustawy o zmianie ustawy o ochronie zdrowia przed nastpstwami uywania tytoniu
i wyrobw tytoniowych, 29 lipca 2015 r., https://legislacja.rcl.gov.pl/.
48
negatywne skutki biernego palenia72. Emocjonaln obron e-papierosw
przedstawili dziaacze Salonu Rozchmurzonych piszc: yjemy
w wolnym wiecie, jestemy ludmi obdarzonymi nie tylko woln wol,
ale i rozumem, a niektrzy nawet zdrowym rozsdkiem. Nikomu wic
nie zabraniamy palenia papierosw, bdziemy jednak protestowa
przeciwko umieszczaniu nas w jednej druynie73.
Postulat zezwolenia na utworzenie palarni na terenie hospicjw
zgosio Forum Hospicjw Polskich. W art. 5a ust. 3 pkt 1) ustawy
o ochronie zdrowia przed nastpstwami uywania tytoniu dopuszczono
wyznaczenia palarni w domach pomocy spoecznej lub domach
spokojnej staroci pomijajc hospicja. Wniosek o utworzenie palarni
w hospicjach moe wyda si kontrowersyjny, ale argumenty wydaj
si racjonalne. Zdaniem przedstawicieli Forum pacjenci terminalnie
chory nie s w stanie rzuci palenia nawet ze wzgldu na niszczc ich
chorob nowotworow. Nie maj do tego adnej motywacji, wiedzc, e
pobyt w hospicjum moe zakoczy si dla nich tylko mierci 74 .
Dodajmy wic, e argumenty Forum nie trafiy do autorw ustawy
nowelizujcej. Hospicja nie zostay wic rwnouprawnione z domami
pomocy spoecznej i domami spokojnej staroci, a ich waciciele lub
zarzdcy jeli dobrze rozumiem przepisy nie mog wyznacza
palarni.
Fala krytyki e-papierosw nadesza ze strony Polskiego Zwizku
Plantatorw Tytoniu. Jego reprezentanci wskazali, e upraw
i sprzeda tytoniu w Polsce zajmuje si blisko 60 tysicy osb (...)
gwnie w najsabiej rozwinitych ekonomicznie rejonach kraju,
a produkcja surowca tytoniowego oraz jego przetwrstwo s wan
czci rolnictwa polskiego. Protestowali zarazem przeciwko
uprzywilejowywaniu e-papierosw (ktrych wiele byo wtpliwej
jakoci) produkowanych ich zdaniem gwnie w Chinach75. W tym
wypadku ciekawi adresat argumentw Zwizku wicepremier
72
Pismo Stowarzyszenia Uytkownikw Elektronicznych Papierosw WAPER
z dnia 24 lipca 2015 r. do Ministerstwa Zdrowia, https://legislacja.rcl.gov.pl/.
73
https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12274456/12298900/12298903/dokument1796
34.pdf [dostp: 2017.01.06].
74
Pismo Forum Hospicjw Polskich z dnia 3 sierpnia 2015 r. do Beaty Maeckiej-
Libery Sekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia, https://legislacja.rcl.gov.pl/.
75
Pismo Polskiego Zwizku Plantatorw Tytoniu z dnia 23 lipca 2015 r. do Ministra
Gospodarki Janusza Piechociskiego, https://legislacja.rcl.gov.pl/.
49
i minister gospodarki Janusz Piechociski, wczesny prezes Polskiego
Stronnictwa Ludowego. Tezy makroekonomiczne obecne byy rwnie
w stanowisku Krajowej Izby Gospodarczej. Polska zdaniem KIG
naleaa do jednego z najwikszych producentw tytoniu w Unii
Europejskiej, a podatek akcyzowy na wyroby tytoniowe i podatek VAT
od ich sprzeday skaday si na 9% podatkowych dochodw budetu
pastwa. Izba sprzeciwia si wprowadzaniu zakazu informacji
o wyrobach tytoniowych w punktach sprzeday oraz zakazowi
sprzeday wyrobw tytoniowych na odlego76.
Argumenty dotyczce ochrony polskich plantatorw tytoniu,
ktrych interesy miayby by naruszane przez importerw e-papierosw
zbijali przedstawiciele serwisu e-papierosy-forum. Napisali, e
owszem nikotyna wykorzystywana do produkcji elektronicznych
papierosw pochodzi z Chin, ale nic nie stoi na przeszkodzie, aby
nikotyna ta bya w caoci produktem polskim, bazujcym wycznie na
tytoniu pochodzcym od polskich plantatorw, ekstrahowana
w polskich przetwrniach77.
Symptomatyczne byo stanowisko czci koncernw
tytoniowych, ktrych uwagi byy albo oglnikowe, albo techniczne.
Wyjtkiem byo stanowisko spki Imperial Tobacco, waciciela takich
marek jak Gauloises, Route 66 czy West78. W szerokim zakresie
zaatakowaa ona proponowany w projekcie nowelizacji wspomniany
zakaz udzielania informacji klientom. Uwaaa, e narusza on
konstytucyjn zasad wolnoci dziaalnoci gospodarczej, swobod
wypowiedzi i konstytucyjne prawo komunikowania si, prawo
konsumentw do otrzymywania penej informacji o produkcie i jego
cechach, zasad rwnoci (dyskryminujc producentw wyrobw
tytoniowych w stosunku do producentw wyrobw alkoholowych),
a przedsibiorcy odbiera prawo do korzystania ze znaku towarowego.
Spka pisaa:

76
Pismo Krajowej Izby Gospodarczej z dnia 31 lipca 2015 r. do Ministra Zdrowia
Mariana Zembali, https://legislacja.rcl.gov.pl.
77
https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12274456/12298900/12298903/dokument1805
33.pdf [dostp: 2017.01.06].
78
Pismo Imperial Tobacco Polska S.A. z dnia 30 lipca 2015 r.,
https://legislacja.rcl.gov.pl.
50
 Zakaz stwarzaby producentom i dystrybutorom legalnych
produktw ograniczenia jakie nie ma w Polsce adna legalnie dziaajca
brana. Jest to stawianie brany tytoniowej waciwie poza prawem. (...)
Proponowane zmiany pozbawiajce producentw moliwoci
legalnego korzystania z ich wasnoci mog by tym samym uznane za
rwnoznaczne z jej wywaszczeniem. (...) Zakaz przekazywania
informacji konsumentom stumiby konkurencj midzy producentami
tytoniowymi. Umocniby istniejce udziay rynkowe niszczc w ten
sposb swobodn konkurencj.
Osobliwym jest fakt, e identyczne sformuowania znalazy si
w stanowisku zaprezentowanym przez Business Center Club 79 . Za
zakazem reklamy e-papierosw optowao za Polskie Towarzystwo
Chorb Puc 80 . Przywoywany przez rnych autorw stanowisk
A. Sobczak, dbajc o naukow poprawno terminologiczn (uzasadni
np. e chodzi o aerozol a nie o par), wskaza na pewne niemoliwe
do penej realizacji oraz nieprecyzyjne sformuowania zawarte
w ustawie. Rwnie krytycznie odnis si do nakazu korzystania
z e-papierosw w palarniach. Doda, e w jego przekonaniu,
ustawodawca powinien dopuci uywanie elektronicznych systemw
dostarczajcych nikotyn (potocznie zwanymi elektronicznymi
papierosami) w niektrych miejscach publicznych81.
Patrzc na efekty konsultacji spoecznych wida, e tak
krytykowany, projektowany zakaz udzielania informacji nie osta si
w finalnym tekcie ustawy. Utrzymaa si nielogiczna fraza o paleniu
papierosw elektronicznych (art. 5 ust. 1 ustawy). Zosta te
wprowadzony uciliwy dla konsumentw zakaz sprzeday
wyrobw tytoniowych oraz papierosw elektronicznych na odlego
(art. 7f ustawy). Polski ustawodawca zgodnie z dyrektyw mia do
wyboru: albo zakaza transgranicznej sprzeday na odlego, albo
uczestniczy w wypracowaniu zasad rejestracji punktw detalicznych
prowadzcych tak sprzeda. Wykroczy znaczco poza ramy

79
Pismo Business Center Club z dnia 30 lipca 2015 r. do Beaty Maeckiej-Libery
Sekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia, https://legislacja.rcl.gov.pl/.
80
Pismo Polskiego Towarzystwa Chorb Puc z dnia 3 sierpnia 2015 r. do Beaty
Maeckiej-Libery, https://legislacja.rcl.gov.pl/.
81
http://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12274456/12298900/12298903/dokument18053
4.pdf [dostp: 2017.01.06].
51
dyrektywy zakazujc cakowicie sprzeday na odlego (art. 18
dyrektywy w zw. z art. 7f polskiej ustawy). Tym sposobem, dla
potencjalnych kontynuatorw naszych docieka zosta te
naszkicowany kierunek wykadni historycznej.
Humorystycznie, koczc ten wtek rozwaa zacytuj znanego
internautom i cytowanego na pocztku opracowania M. Dworniczaka,
ps. Stary Chemik, zwolennika elektronicznych papierosw,
obalajcego medialne mity na ich temat: wspczesna historia
e-papierosa datuje si od 2003 roku, gdy chiska firma Ruyan
opatentowaa urzdzenie do inhalacji, pierwotnie oparte na
ultradwikowym sposobie tworzenia chmurki. Tak wic wanie
z Chin pochodz takie epokowe wynalazki, jak kompas, porcelana,
proch oraz ten najnowszy e-papieros82.
*
Z dotychczasowych rozwaa wiemy ju, jak wyglda
czciowo (z pominiciem uzgodnie midzyresortowych, prac na
forum Rady Ministrw, dyskusji parlamentarnej itp. 83 ) proces
legislacyjny z uwzgldnieniem wtku najbardziej nas interesujcego,
czyli konsultacji spoecznych. Do narodowego systemu prawnego
wczono bezporednio skadniki ponadnarodowego systemu prawnego,
uzasadniajc ten fakt midzynarodowym systemem prawnym. Problem
elektronicznych papierosw zszed na niszy szczebel drabiny
normatywnej, a do aktw prawa miejscowego. Dla przykadu Rada
Powiatu Hajnowskiego w statucie Publicznego Gimnazjum nr 4
zabronia uczniom posiadania, uywania i dystrybucji tytoniu,
wyrobw tytoniowych, papierosw elektronicznych, alkoholu,
narkotykw i innych rodkw psychoaktywnych zarwno w budynku
szkoy, jak i poza nim 84 . Rada Powiatu w Lublicu w Regulaminie
przewozu osb i bagau rodkami publicznego transportu zbiorowego
organizowanego przez powiat lubliniecki zabronia kierujcemu
pojazdem, jak i pasaerom uywania papierosw elektronicznych85.
Rada Miejska w Tuszynie zakazaa na terenie Stadionu [Miejskiego]

82
M. Dworniczak, E-papieros. Poradnik dla pocztkujcych uytkownikw
e-papierosa, Pozna 2010, s. 10.
83
Zob. http://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=432.
84
Dz.Urz. Woj. Podl. z 2014 r. poz. 3607.
85
Dz.Urz. Woj. lsk. z 2016 r. poz. 3405.
52
oraz we wszystkich jego pomieszczeniach (...) palenia tytoniu,
uywania papierosw elektronicznych86.
Cytowana wielokrotnie ustawa nowelizujca z dnia 22 lipca
2016 r. wesza w ycie 8 wrzenia tego samego roku. Zanim to nastpio
pojawiy si nowelizacje aktw prawa miejscowego, ktre wprowadzay
do istniejcych aktw sankcje za uywanie e-papierosw. Przykadem
jest uchwaa nr XII/311/15 Rady Miasta Gdaska w sprawie zmiany
uchway w sprawie przepisw porzdkowych zwizanych z przewozem
osb i bagau rcznego pojazdami gminnego transportu zbiorowego na
terenie Miasta Gdaska z dnia 25 czerwca 2015 roku87, dedykowana
wanie e-papierosom.
Warto zauway, e w cytowanych aktach nie pada tak
krytykowana w trakcie konsultacji spoecznych na szczeblu centralnym
fraza o paleniu papierosw elektronicznych, a mwi si o ich
uywaniu. Co ciekawsze, akty te w swej podstawie prawnej nie
przywouj ustawy o ochronie zdrowia przed nastpstwami uywania
tytoniu i wyrobw tytoniowych. W systemie prawnym, w sferze
regulacji e-papierosw, funkcjonuj niezalenie od tej odnogi
prawodawstwa narodowego. cilej: mogy by wprowadzane do
systemu prawnego, poniewa regulacji na szczeblu narodowym nie
byo. Gdy ta po nowelizacji wynikajcej z implementacji dyrektywy
si pojawia, to ju wprowadzanie ich zostao zakwestionowane
w trybie rozstrzygni nadzorczych wojewody. Przykad daj dwie
uchway Rady Miasta Kielce oraz Rady Gminy Sadkowice. Rada
Miasta Kielce w uchwale z dnia 27 czerwca 2013 r. zakazaa
w pojedzie palenia tytoniu oraz uywania elektronicznych urzdze
sucych do podawania nikotyny metod inhalacji (np.
e-papierosw)88. Argumentacja wnioskodawcy bya nastpujca:
Uywanie przez pasaerw urzdze sucych do podawania
nikotyny metod inhalacji w wietle ustawy z dnia 9.11.1995 r.
o ochronie zdrowia przed nastpstwami uywania tytoniu i wyrobw
tytoniowych nie jest zabronione, poniewa nie zawieraj one tytoniu.
Jednake zawieraj nikotyn i stanowi zagroenie dla uytkownikw

86
Dz.Urz. Woj. dz. z 2015 r. poz. 3821.
87
Dz. Urz. Woj.Pom. z 2015 r. poz. 2252.
88
Dz.Urz. Woj. wit. z 2013 r. poz. 2767.
53
publicznego transportu zbiorowego. Nadmieni naley, e zakazy takie
s wprowadzane w innych miastach w Polsce.
W tym przypadku luka w prawie narodowym nie przeszkodzia
wprowadzeniu przepisw prawa miejscowego. Zupenie inaczej
potoczya si sprawa uchway nr XXII/136/2016 Rady Gminy
Sadkowice z dnia 17 padziernika 2016 r. w sprawie przyjcia
regulaminu korzystania z siowni w wietlicy rodowiskowej
w Kopoczynie89. Wojewoda stwierdzajc niewano poszczeglnych
punktw regulaminu zwrci uwag, e wprowadzony w regulaminie
zakaz palenia papierosw jest powtrzeniem regulacji ustawowych,
a wrcz ich modyfikacj (poniewa dotyczy tylko palenia
papierosw), a:
...uchwaa rady gminy nie moe regulowa jeszcze raz tego, co
jest ju zawarte w obowizujcej ustawie. Taka uchwaa, jako istotnie
naruszajca prawo, jest niewana. Zawsze, bowiem tego rodzaju
powtrzenie jest normatywnie zbdne, gdy powtarzany przepis ju
obowizuje. Jest te dezinformujce, bowiem trzeba liczy si z tym, e
powtrzony przepis bdzie interpretowany w kontekcie uchway,
w ktrej go powtrzono, co moe prowadzi do cakowitej lub
czciowej zmiany intencji prawodawcy, a wic do naruszenia
wymagania adekwatnoci. Uchwaa nie powinna zatem powtarza
przepisw ustawowych...
W tym wypadku obecno regulacji w prawie narodowym
wykluczya moliwo wprowadzenia podobnej regulacji na poziomie
prawa miejscowego. System rde prawa w zakresie e-papierosw
pokazuje, e:
1. systemy prawne midzynarodowy, ponadnarodowy, narodowy
i miejscowy ukadaj si w hierarchiczn cao, ktrej szczeble wysze
s niezalene od szczebli niszych, a szczeble nisze s zalene od
szczebli wyszych. Zaleno systemowa jest wic jednostronna. Nie
ma w uzasadnieniach aktw wyszego szczebla odwoa
uzasadniajcych podjcie danej regulacji obecnoci przepisw na
niszym szczeblu, a co wicej uzasadnieniem jest ich nieobecno lub
uomno wywoujca poczucie braku harmonizacji, ktra rodzi
potrzeb harmonizacji, tj. wydania przepisu systemowo wyszego;
89
Orygina uchway: http://bip.gminasadkowice.pl/plik,6556,uchwala.pdf.
Rozstrzygnicie nadzorcze: Dz.Urz. Woj. dz. z 2016 r. poz. 5010.
54
 2. systemy nisze nie maj wpywu na systemy wysze, a tre
systemu wyszego albo determinuje tre systemu niszego, albo
eliminuje moliwo wypenienia systemu niszego treci (co
dokumentuje przypadek polskiego prawa miejscowego po
implementacji dyrektywy).
Wyej zasugerowano potencjalne istnienie pra-normy prawa
antynikotynowego. W polskim prawodawstwie powinno by to
stosunkowo proste, poniewa do 19 lipca 2001 r. obowizywa dekret
z dnia 24 czerwca 1953 r. o uprawie tytoniu i wytwarzaniu wyrobw
tytoniowych 90 . Na jego podstawie wydano rozporzdzenie Ministra
Zdrowia i Opieki Spoecznej z dnia 24 kwietnia 1995 r. w sprawie
wzoru informacji zamieszczanej w graficznej formie reklamy wyrobw
tytoniowych 91 . Krtko potem pojawia si obecna ustawa o ochronie
zdrowia przed nastpstwami uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych.
*
Znajc ju drabin systemu prawnego, obecne w nim prawa
kardynalne, suce realizacji polityk publicznych, ich wielorakie
uzasadnienie, a opozycji i synergii stojce z nimi wolnoci liberalne
oraz pozostae idee, trzeba kontynuowa rozwaania na temat
orzecznictwa, ktre ze szczebla ponadnarodowego ju byo
wspominane. Na poziomie narodowym pozornie tylko hasa kluczowe
papierosy elektroniczne, e-papierosy padaj czsto
w uzasadnieniach sdw. System informacji prawnej Legalis poda 46
wynikw, a w tym wypadku bardziej adekwatna Centralna Baza
Orzecze Sdw Administracyjnych: wynikw osiem. Jeden
wskazany przez Centraln Baz zasuguje na uwag, a chodzi o wyrok
Wojewdzkiego Sdu Administracyjnego w Warszawie z dnia 12 marca
2014 r. (V SA/Wa 2132/13). Nie dotyczy bezporednio e-papierosw,
ale skarca jako argument majcy potwierdzi jej tez przyrwnaa
swj produkt do papierosw elektronicznych, poniewa zamierzaa
wytwarza wkady do fajek wodnych. Ubiegaa si o zwolnienie od
podatku akcyzowego, jednake organ administracji skarbowej uzna
kierujc si wykadni legaln, a ktry to tok mylenia podtrzyma sd

90
Dz.U. Nr 34, poz. 144, z pn. zm.
91
Dz.U. Nr 50, poz. 274. Zob. art. 28 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r.
o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. Nr 47, poz. 211), ktra nowelizujc
dekret daa podstaw do wydania omawianego rozporzdzenia.
55
e skoro, zgodnie z art. 98 ust. 8 ustawy o podatku akcyzowym
produkty skadajce si w caoci albo w czci z substancji innych ni
tyto s traktowane jak papierosy i tyto do palenia, a wyroby
tytoniowe s wyrobami akcyzowymi (art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy
o podatku akcyzowym), to wkad do fajek wodnych, ktry nie jest
wykorzystywany wycznie w celach medycznych i nadaje si do
palenia (art. 98 ust. 5 pkt 2 w zw. z ust. 8), jest obciony podatkiem
akcyzowym. Porwnanie mechanizmu dziaania fajki wodnej do
papierosa elektronicznego nie znalazo uznania w oczach tak organu
skarbowego, jak i sdu. Dyrektor Izby Skarbowej dowodzi, e uycie
e-papierosa nie polega na paleniu jego zawartoci, poniewa jest to
raczej elektroniczne urzdzenie do inhalacji/zaywania nikotyny. Na
poparcie za swoich sw o braku medycznego charakteru przywoa
jedno z orzecze Trybunau Sprawiedliwoci (C 495/04). Finalnie
skarga zostaa przez sd odrzucona. Wyjani naley, e wyrok zapad
przed wdroeniem dyrektywy i tym sposobem dostrzegamy trzy
zjawiska: fikcji prawnej (traktowania nie-tytoniu jak tyto),
wzmocnienia oceny kwalifikacji prawnej na gruncie narodowym
poprzez siganie do orzecznictwa ponadnarodowego oraz braku
rwnoci statusu e-papierosw i fajek wodnych. w brak rwnoci
dyrektywa zniwelowaa.
Cytowane orzeczenie dotyczy jednake prawa podatkowego,
a nas powinna w pierwszej kolejnoci interesowa interpretacja
w orzecznictwie przepisw ustaw o ochronie zdrowia przed
nastpstwami uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych. W systemie
informacji prawnej Legalis na dzie 6 stycznia 2017 roku widnieje 61
orzecze, co jest niecise, poniewa do orzecze administratorzy
bdnie zakwalifikowali take rozstrzygnicia nadzorcze wojewodw.
W wikszoci s to wyroki wydane w poprzednim stanie prawnym, gdy
pojawiay si wtpliwoci odnonie palenia w miejscach publicznych.
Niektre dotyczyy wyznaczania palarni, a jeden (I ACa 1258/13)
odnosi si do ciekawej sprawy manipulowania przez osadzonych
w zakadach karnych owiadczeniami co do palenia tytoniu tak, aby
uzyska przeniesienie do celi z osadzonymi, z ktrymi chc
przebywa. Apelacja osadzonego zostaa oddalona, podobnie jak
w wyroku NSA z dnia 22 lipca 2016 r. (II OSK 527/16) skarga pacjenta
Oddziau Psychiatrii Sdowej. Pacjenci, w tym skarcy jak
56
wykazano amali zakaz palenia tytoniu i niejednokrotnie dopuszczali
si zdobywania wyrobw tytoniowych w sposb nieformalny, poprzez
osoby odwiedzajce. Inne z przejrzanych orzecze dotyczyo mandatu
naoonego na pensjonariusza domu pomocy spoecznej, ktry pali
papierosa w miejscu niedozwolonym, tj. w pokoju zamiast w palarni (II
SA/Po 1354/14). Powysze wyniki nie s jednak satysfakcjonujce
z punktu widzenia papierosw elektronicznych mog jednak
w wietle ich zakazu uywania take i do nich znale zastosowanie.
Na marginesie, tylko jako ciekawostk, w kontekcie rozwaa
prawodawcw i sdziw nad aspektami medycznymi rwnie uywania
elektronicznych papierosw, warto za T. Pietrasem i A. Witusikiem
skomentowa przesd jakoby nikotyna chroni przed starczym
otpieniem92. Jest to przykad wadliwego wnioskowania, poniewa jak
si okazuje palacze z powodu chorb odnikotynowych (moe cilej:
odpapierosowych, odcygarowych, odfajkowych) yj krcej,
wic czciej nie doywaj wieku, w ktrym otpienie starcze by si
mogo pojawi. Palenie papierosw, wic w taki sposb chroni przed
otpieniem, e zwyczajnie zabija wczeniej.
*
Narysowany na poprzednich stronach obraz systemu jest ju
prawie ukoczony. S w nim idee, wartoci, zasady, doktryna, przepisy
(akty normatywne), orzeczenia i materia szczeglna rozstrzygnicia
nadzorcze organw administracji rzdowej, tj. terenowych organw
administracji oglnej93; a wszystko dziki temu, e jak napisa Richard
Klein: papierosy s boskie 94 . Aby obraz uzupeni naley na nim
domalowa podmioty administrujce, w tym organy administracji
publicznej: rzdowe i samorzdowe, instytucje samorzdu
nieterytorialnego i organizacje spoeczne, zakady publiczne, fundusze
celowe, a take grupy i jednostki (aktywistw, interesariuszy), gdy
kontrola spoeczna przestrzegania zakazu palenia tytoniu rwnie ma

92
T. Pietras, A. Witusik, op. cit., s. 45.
93
Por. wyrok NSA z dnia 27 czerwca 2006 r., II OSK 447/06; postanowienie NSA
z dnia 23 marca 1994 r., SA/ 703/94; oraz B. Dolnicki, Samorzd terytorialny,
Warszawa 2012, s. 407; E. elasko-Makowska, Prawomocno a wykonalno
rozstrzygni wojewody i regionalnej izby obrachunkowej, Gubernaculum et
Administratio 2014, nr 2, s. 46.
94
R. Klein, Papierosy s boskie, prze. J. Splny, Warszawa 1998.
57
swoje znaczenie 95 . Idmy zatem dalej i wspomnijmy o: aktach
administracyjnych, w tym decyzjach administracyjnych,
porozumieniach administracyjnych, umowach (np. kontraktacji)
i ugodach, czynnociach materialno-technicznych oraz dziaalnoci
spoeczno-organizatorskiej czyli tych elementach, ktre wymienia
w swej monografii P. Szreniawski. wiadomie pomijam warstwy
interesu publicznego i prywatnego. Tym samym wykonujemy kolejne
kroki i na kanwie elektronicznych systemw dostarczajcych nikotyn
powinnimy mc stworzy model, ktry bdzie mg by zastosowany
do opisu artefaktw i konstruktw, wobec ktrych kierowane jest
zachowanie czowieka, bdce przedmiotem stosunku prawnego. Na to
jednak przyjdzie pora we waciwym ku temu czasie.
*
Autor pragnie podzikowa redaktorowi oraz Kamilowi
Burskiemu z Uniwersytetu Jagielloskiemu za inspiracje do
przygotowania powyszego tekstu. Akty normatywne i orzeczenia
przywoane w tekcie odszukano w systemie informacji prawnej
Legalis, Internetowej Bazie Aktw Prawnych oraz w bazie Inforlex.

95
P. Szreniawski, Administracyjnoprawne zagadnienia przeciwdziaania..., s. 108.
58
Pawe Sobotko Papierosy elektroniczne w orzecznictwie sdw
administracyjnych

I.
W ust. 32 preambuy do dyrektywy Parlamentu Europejskiego
i Rady 2014/40/UE z dnia 3 kwietnia 2014 r. w sprawie zblienia
przepisw ustawowych, wykonawczych i administracyjnych pastw
czonkowskich w sprawie produkcji, prezentowania i sprzeday
wyrobw tytoniowych i powizanych wyrobw oraz uchylajcej
dyrektyw 2001/37/WE 1 zwrcono uwag na fakt, e midzy
pastwami czonkowskimi istniej rozbiene przepisy i praktyki
dotyczce tych wyrobw, w tym wymogi zwizane
z bezpieczestwem. Majc na uwadze wysoki poziom ochrony
zdrowia publicznego uznano za konieczne naoy na producentw
i importerw papierosw elektronicznych i pojemnikw zapasowych
wymg zgaszania odpowiednich wyrobw przed ich zamierzonym
wprowadzeniem do obrotu. Kolejne ustpy preambuy do wspomnianej
dyrektywy wskazuj na obowizek pastw czonkowskich zapewnienia
zgodnoci papierosw elektronicznych i pojemnikw zapasowych
z wymogami dyrektywy, przy czym naley zezwoli na wprowadzenie
do obrotu jedynie papierosw elektronicznych dawkujcych nikotyn w
jednolity sposb. W myl ust. 43: Papierosy elektroniczne mog
doprowadzi do uzalenienia od nikotyny, a ostatecznie do
tradycyjnego spoycia tytoniu, poniewa naladuj czynno palenia
papierosw i przyzwyczajaj do niej. Z tego powodu waciwe jest
przyjcie restrykcyjnego podejcia do reklamowania papierosw
elektronicznych i pojemnikw zapasowych.
W art. 2 pkt 16 dyrektywy zdefiniowano papieros elektroniczny
jako wyrb, ktry moe by wykorzystywany do spoycia pary
zawierajcej nikotyn za pomoc ustnika lub wszelkie elementy tego
wyrobu, w tym kartride, zbiorniczki i urzdzenia bez kartrida lub
zbiorniczka. Papierosy elektroniczne mog by jednorazowego uytku
albo wielokrotnego napeniania, za pomoc pojemnika zapasowego lub
zbiorniczka lub wielokrotnego adowania za pomoc kartridy
jednorazowych.

1
Dz.Urz. UE L 127 z 29 kwietnia 2014 r., s. 1 z pn. zm.
59
 Implementacja omawianej dyrektywy do polskiego porzdku
prawnego dokonana zostaa ustaw z dnia 22 lipca 2016 r. o zmianie
ustawy o ochronie zdrowia przed nastpstwami uywania tytoniu
i wyrobw tytoniowych 2 . Powtrzono definicj papierosa
elektronicznego zawart w dyrektywie jedynie z drobnymi korektami
jzykowymi. Jak zauwaono w uzasadnieniu rzdowego projektu tej
ustawy, dyrektywa posuguje si nierzadko jzykiem, ktry nie
wystpuje w istniejcym ustawodawstwie (np. kartrid) i ktry bardziej
moe wiza si z jzykiem potocznym, a nie prawnym. Mimo to
naley uzna za waciwe z punktu widzenia prawidowej
implementacji dyrektywy (zblienie przepisw ustawowych,
wykonawczych i administracyjnych pastw czonkowskich czy te
stosowanie aktw delegowanych) cise trzymanie si jej jzyka
w proponowanych rozwizaniach ustawowych3.
Wspomniana nowelizacja wprowadzia te definicj legaln
powizanego wyrobu, do ktrych zaliczono w art. 2 pkt 21 ustawy
z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed nastpstwami
uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych 4 papierosy elektroniczne,
pojemniki zapasowe (naczynia z pynem zawierajcym nikotyn, ktre
mona wykorzysta do ponownego napenienia papierosa
elektronicznego) oraz wyroby zioowe do palenia (wyroby na bazie
rolin, zi lub owocw, ktre nie zawieraj tytoniu i mog by
spoywane w drodze procesu spalania). Ustawodawca polski
zdecydowa si rwnie na zdefiniowanie palenia papierosw
elektronicznych. Zgodnie z wprowadzon definicj (art. 2 pkt 17) przez
palenie papierosw elektronicznych rozumie si spoycie pary
zawierajcej nikotyn za pomoc ustnika lub wszelkich elementw tego
wyrobu, w tym kartrida, zbiornika i urzdzenia bez kartrida lub
zbiornika.
II.
Bardzo interesujcy z uwagi na analizowan problematyk
okaza si wyrok WSA w Warszawie z dnia 12 marca 2014 r., sygn. akt
V SA/Wa 2132/13 5 , ktry zapad na dwa lata przed wspomnian

2
Dz.U. poz. 1331.
3
Druk sejmowy nr VIII/432.
4
Tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 298 z pn. zm.
5
LEX nr 1581275.
60
nowelizacj ustawy o ochronie zdrowia przed nastpstwami uywania
tytoniu i wyrobw tytoniowych. Sd zaj si kwesti opodatkowania
podatkiem akcyzowym wyrobu podobnego do kartridw z olejkiem
liquidowym do e-papierosw, jednake sucego do nabijania fajki
wodnej. Skarca wniosa o wydanie interpretacji indywidualnej przez
Dyrektora Izby Skarbowej, dziaajcego z upowanienia Ministra
Finansw, przy czym we wniosku wskazaa, i zamierza rozpocz
produkcj opisanego wyrobu, ktry w pewnym zakresie jest podobny do
wspomnianych kartridw do e-papierosw, podlegajcych
opodatkowaniu, bowiem w fajce wodnej potrzebna jest baza, ktra
nasiknita jest aromatyczn substancj skadajc si z rnych
skadnikw (analogicznie jak w e-papierosach). Wyroby rni si tym,
e baz dla olejkw liquidowych w e-papierosie jest gbka, natomiast
w produkcie wnioskodawczyni byyby to patki kwiatw. Aby wywoa
efekt spalania w e-papierosie i uwolni dym potrzebny jest atomizer,
natomiast w fajce wodnej potrzebny jest arzcy wgielek.
Produkt objty interpretacj mia si skada w 40% z patkw
kwiatw, w 25% z gliceryny rolinnej, w 5% z aromatu, w 30% z miodu
i mia by sprzedawany w opakowaniach po 100, 250 i 1000 g, za
sklasyfikowany byby pod nr PKWiU 12.00.19.0, czyli jako Pozostae
przetworzone rodzaje tytoniu i jego namiastek; tyto homogenizowany
lub odtworzony ekstrakty i esencje tytoniowe (pozycja kodu
CN-2403). Wnioskodawczyni wskazaa, e dla potrzeb produkcji bdzie
kupowaa cae suszone patki kwiatw (majcych rn wielko), ktre
w takiej formie s dostpne przez cay rok, i ktre ze wzgldu na swoj
porowat powierzchni bd wchaniay pozostae skadniki produktu.
Przed ich uyciem konieczne bdzie wymieszanie ich w opakowaniu,
w ktrym bd sprzedawane, celem wchonicia reszty substancji, jeli
taka pozostaa, a nastpnie ich rozdrobnienie na mniejsze kawaki
w celu prawidowego ich uycia do palenia (bo w wikszoci okazuj
si one za due, aby je umiejscowi w fajce). Po wyjciu z opakowania
produkt przypomina jedn mas aromatyczn powsta z suszu patkw
kwiatw, ktre si do siebie poprzyklejay.
W postpowaniu o wydanie interpretacji indywidualnej
wnioskodawczyni w pocztkach 2013 r. zadaa organowi pytanie: Czy
produkt stworzony do celw medycznych (pomagajcy w leczeniu
naogu palenia papierosw i tytoniu do fajki wodnej), ktry chciaaby
61
produkowa, podlegaby opodatkowaniu podatkiem akcyzowym?
Wnioskodawczyni udzielia na to pytanie odpowiedzi przeczcej.
W uzasadnieniu stanowiska wskazaa, e jej produkt nie zawiera
substancji smolistych i nikotyny, co powoduje, e osoby sigajce po
niego odzwyczajayby si od palenia zwykych papierosw, miaby on
zatem waciwoci terapeutyczne, tak jak uywanie e-papierosw.
Produkt ten miaby waciwoci lecznicze poprzez zastosowanie
w leczeniu naogu, jakim jest palenie papierosw. Biorc pod uwag to,
e kartride z olejkami liquidowymi, ktre nie zawieraj tytoniu nie
podlegaj podatkowi akcyzowemu jej wyrb rwnie nie powinien
by opodatkowany jako speniajcy wymogi art. 98 ust. 2, 3, 5 i 6,
a take art. 99 ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym6.
Zacytowaa tre art. 98 ust. 5 u.p.a., ktry okrela co uwaa si za tyto
do palenia, a nadto wskazaa, e zgodnie z art. 98 ust. 8 wymienionej
ustawy produkty skadajce si w caoci albo w czci z substancji
innych ni tyto, lecz poza tym speniajce kryteria ustalone w ust. 2, 3
lub 5, s traktowane jako papierosy i tyto do palenia. Jednake nie
traktuje si jako wyrobw tytoniowych produktw, ktre nie zawieraj
tytoniu i s wykorzystywane wycznie w celach medycznych. Takie
waciwoci ma jej produkt.
Dyrektor Izby Skarbowej, uznajc stanowisko wnioskodawczyni
za nieprawidowe, w uzasadnieniu interpretacji wskaza, e zgodnie
z art. 2 ust. 1 pkt 1 u.p.a. wyroby akcyzowe to wyroby energetyczne,
energia elektryczna, napoje alkoholowe, wyroby tytoniowe oraz susz
tytoniowy, okrelone w zaczniku nr 1 do ustawy. W zaczniku tym
pod poz. 42 wymieniono tyto do palenia bez wzgldu na kod CN.
Zgodnie z art. 8 ust. 1 u.p.a. przedmiotem opodatkowania akcyz jest
produkcja wyrobw akcyzowych. W myl art. 98 ust. 1 u.p.a. do
wyrobw tytoniowych zalicza si bez wzgldu na kod CN
papierosy, tyto do palenia, cygara i cygaretki, za zgodnie z art. 98 ust.
5 ustawy za tyto do palenia uznaje si: 1) tyto, ktry zosta pocity
lub inaczej podzielony, skrcony lub sprasowany w postaci blokw oraz
nadajcy si do palenia bez dalszego przetwarzania przemysowego; 2)
odpady tytoniowe bdce pozostaociami lici tytoniu i produktami
ubocznymi uzyskanymi podczas przetwarzania tytoniu lub produkcji

6
Tekst jedn.: Dz.U. z 2017 r. poz. 43 z pn. zm.; dalej: u.p.a.
62
wyrobw tytoniowych, oddane do sprzeday detalicznej, niebdce
papierosami, cygarami lub cygaretkami, a nadajce si do palenia.
Zgodnie z art. 98 ust. 8 u.p.a. produkty skadajce si w caoci albo
w czci z substancji innych ni tyto, lecz poza tym speniajce
kryteria ustalone w ust. 2, 3 lub 5, s traktowane jako papierosy i tyto
do palenia. Jednake nie traktuje si jako wyrobw tytoniowych
produktw, ktre nie zawieraj tytoniu i s wykorzystywane wycznie
w celach medycznych.
Dyrektor podkreli, e biorc pod uwag wyrb, jaki zamierza
produkowa wnioskodawczyni i regulacje zawarte w przytoczonych
przepisach prawnych przy ocenie, czy dany wyrb naley traktowa
jak tyto do palenia decydujcy jest fakt, czy wyrb ten nadaje si do
palenia bez dalszego przetwarzania przemysowego. Jeli wic produkt
opisany we wniosku bdzie nadawa si do palenia bez dalszego
przetwarzania przemysowego, to bdzie wyrobem podlegajcym
opodatkowaniu podatkiem akcyzowym, poniewa jak tyto do palenia
naley traktowa nie tylko tyto, ale kady produkt speniajcy kryteria
art. 98 ust. 5 u.p.a. Zatem immanentn cech tytoniu do palenia jest
moliwo uycia go do palenia. Biorc pod uwag to, e ustawa nie
zawiera definicji pojcia nadawania si do palenia, naley sign do
definicji zawartej w Maym sowniku jzyka polskiego7, z ktrej wynika,
i nadawa si to by odpowiednim, stosownym do czego lub na co.
Pali, to w szczeglnoci uywa tytoniu (opium itd.) przez
wciganie (wdychanie) dymu z arzcego si papierosa, fajki, cygara8.
Zatem nadajcy si do palenia, to taki wyrb, ktry w papierosie, fajce
lub cygarze poprzez jego arzenie si wywouje dym nadajcy si do
wdychania. Organ wskaza, e wyrb, ktry wnioskodawczyni zamierza
produkowa nadaje si zgodnie z jej stwierdzeniem do palenia
w fajce wodnej, natomiast uycie e-papierosa nie polega na paleniu jego
zawartoci (kartrida). E-papieros jest bowiem raczej elektronicznym
urzdzeniem do inhalacji/zaywania nikotyny, przypominajcym
papierosa tylko ze wzgldw estetycznych czy marketingowych (np.
poprzez zamieszczenie elektronicznej diody imitujcej ar z papierosa).
Ponadto skadniki masy opisanej przez wnioskodawczyni odpowiadaj

7
May sownik jzyka polskiego, red. S. Skorupka, H. Auderska, Z. empicka,
Warszawa 1999, s. 465.
8
Tame, s. 593.
63
typowym skadnikom tytoniu do fajki wodnej (shisha), ktry zazwyczaj
poza tytoniem zawiera cukry, aromaty, barwniki, gliceryn, glikol
propylenowy, a w droszej wersji mid i naturalne skadniki
aromatyczne. Nadto forma, w jakiej bdzie on sprzedawany rwnie
wskazuje na fakt, e naley go traktowa jak wyrb tytoniowy,
poniewa bdzie on sprzedawany w formie masy, ktra po wyjciu
z opakowania bez dalszego przetwarzania przemysowego, a jedynie
po porwaniu go na mniejsze kawaki bdzie si nadawaa do palenia
w fajce wodnej. Odnoszc si do twierdze wnioskodawczyni, e
produkowany przez ni wyrb bdzie wykorzystywany w celach
medycznych, bdc substytutem papierosa bd tytoniu do fajki wodnej,
przy czym bdzie pomaga w leczeniu naogu palenia, zatem spenia
tre art. 98 ust. 8 u.p.a., ktry stanowi, e nie traktuje si jako wyrobw
tytoniowych produktw, ktre nie zawieraj tytoniu i s
wykorzystywane wycznie w celach medycznych a wic nie
powinien podlega opodatkowaniu organ odwoa si do wyroku
Trybunau Sprawiedliwoci UE z dnia 30 marca 2006 r. w sprawie
C-495/049. Z jego treci wynika, e lecznicze dziaanie produktu, nie
moe wynika z subiektywnego przekonania sprzedawcy tego produktu,
lecz powinno by zweryfikowane przez waciwe w tym zakresie
podmioty. Podsumowujc Dyrektor Izby Skarbowej uzna, e produkt,
ktrego dotyczy wniosek, to produkt nadajcy si do palenia bez
dalszego przetwarzania, tak jak tyto do palenia mimo, e skada si
w caoci ze skadnikw innych ni tyto i mimo tego, e zdaniem
wnioskodawczyni bdzie wykorzystywany jako rodek pomagajcy
w leczeniu naogu palenia papierosw i tytoniu w zwizku z czym
bdzie podlega opodatkowaniu podatkiem akcyzowym wedug stawki
waciwej dla tytoniu do palenia, zgodnie z art. 99 u.p.a.
Pismem z dnia 20 czerwca 2013 r. wnioskodawczyni wezwaa
organ do usunicia naruszenia prawa, argumentujc przeciwko
stanowisku zajtemu przez organ w interpretacji indywidualnej.
W szczeglnoci wskazaa, e produkt jej nie nadaje si do palenia bez
czynnoci, ktre musi podj osoba, ktra zamierza go uy.
Wnioskodawczyni podkrelia w szczeglnoci, e nieodczn czci
przetwarzania przemysowego jej produktu jest to, e przed uyciem
9
A.C. Smits-Koolhoven przeciwko Staatssecretaris van Financin, ZOTSiS
2006/3B/I-3129.
64
(zamieszczeniem w fajce wodnej) konieczne jest jego wymieszanie
w opakowaniu po to, eby ponownie patki kwiatw wchony cao
substancji, a nastpnie rozdrobnienie go, co dowodzi, e przed
wykonaniem tych czynnoci nie nadaje si on do palenia. Odnoszc si
do Sownika jzyka polskiego wskazaa na definicj sowa przetwarza,
czyli przerabia co, nadajc temu inny ksztat lub form, zmieni co
nadajc inny ksztat, wygld i podkrelia, e przetwarzanie
przemysowe, to nadawanie innego ksztatu i formy jakiemu
produktowi, w celu umoliwienia uycia go zgodnie z zamierzeniem
jego produkcji (przeznaczeniem), jak rwnie odnosi si do przemysu,
czyli tym samym do produkcji jakiego artykuu. Odnoszc si do
definicji nadawania si do palenia wskazaa, e w przypadku jej
produktu, kamykw wapiennych, olejkw liquidowych, a nawet tytoniu
do fajki wodnej, nie wystpuje arzenie si produktu, jak w przypadku
papierosw, fajki, czy cygara, tylko dym powstaje w wyniku
podgrzania. Podkrelia, e w przypadku jej produktu bardziej waciwa
jest inhalacja czyli wdychanie w celach leczniczych pary lub
rozpylonych pynw, wziewanie. Na koniec wskazaa, e podobiestwo
skadu jej produktu do tytoniu do fajki wodnej rwnie nie moe
przemawia za opodatkowaniem jej produktu, poniewa wyej
wymienione skadniki zawieraj take kamyki wapienne, pynne
melasy, olejki liquidowe, ktre mimo, e nadaj si do palenia, to nie
podlegaj akcyzie.
W odpowiedzi na wezwanie do usunicia naruszenia prawa
Dyrektor Izby Skarbowej stwierdzi brak podstaw do zmiany
indywidualnej interpretacji przepisw prawa podatkowego w zakresie
opodatkowania akcyz produktu.
Pismem z dnia 19 sierpnia 2013 r. wnioskodawczyni zoya
skarg na interpretacj podatkow do WSA w Warszawie. Interpretacji
zarzucia jej niezgodno z przepisami prawa i bdne uznanie, i
wyrb, ktry zamierza produkowa jest wyrobem, ktry podlega
opodatkowaniu podatkiem akcyzowym. Wnioskodawczyni opisaa
ponownie przebieg sprawy i podkrelia, e skada skarg
odpowiadajc w zasadzie treci wezwaniu do usunicia naruszenia
prawa, jako e przedstawione w wezwaniu argumenty s prawidowe
i zasugujce na uwzgldnienie. Wskazaa, e uzyskaa dodatkowo trzy
opinie dotyczce kwestii spornych midzy ni a organem. Wspomniane
65
opinie zostay uzyskane od radiowej poradni jzykowej oraz od
nauczyciela jzyka polskiego i nauczyciela chemii.
Opinia poradni jzykowej dotyczya wycznie definicji
w zakresie poj: gotowy produkt, przetwarzanie przemysowe
i inhalacja. Definicje te brzmiay nastpujco: 1. gotowy produkt, to
produkt finalny, zakoczony; 2. przetwarzanie przemysowe, to
przetwarzanie (zgodnie ze Sownikiem jzyka polskiego) tyle, e
uywane w przemyle, w produkcji; 3. nadajcy si do inhalacji, to
zdatny, odpowiedni do inhalacji (zgodnie ze Sownikiem jzyka
polskiego). Nauczyciel jzyka polskiego w swojej opinii rwnie
przedstawi definicje wymienionych wyej poj oraz wskaza, e
wnioskodawczyni w trakcie spotkania przedstawia spraw oraz
produkt, w zwizku z czym stwierdza, e w jego przypadku nie
wystpuje spalanie, a jedynie podgrzanie substancji, nadto w przypadku
palenia papieros si arzy, a w przypadku spornego produktu taka
czynno nie wystpuje, zatem naley uzna wdychanie dymu
pozyskanego w wyniku podgrzania jako inhalowanie si. Nadto osoba
ta wskazaa, e w odniesieniu do znaczenia definicji produkt wypenia
definicje nr 1 i 3 oraz nie mieci si w definicji nr 2. Nauczyciel chemii
opisa produkt i odnis si do materiaw okazanych mu przez skarc
w nastpstwie czego wskaza, e proces jaki zachodzi w przypadku
uycia produktu skarcej w fajce wodnej, polega na jego
przemysowym przetworzeniu przed uyciem polegajcym na
wymieszaniu z odsczon substancj a nastpnie jego podzieleniu na
mniejsze czci przed umieszczeniem w fajce wodnej i dopiero
wwczas bdzie mg by uyty do inhalacji, bo tym jest ten proces
polegajcy na podgrzaniu masy celem uwolnienia substancji w postaci
aromatycznej pary.
Dyrektor Izby Skarbowej, dziaajcy z upowanienia Ministra
Finansw, wnis o oddalenie skargi.
WSA w Warszawie po rozpoznaniu sprawy na rozprawie w dniu
12 marca 2014 r. oddali skarg. W motywach uzasadnienia Sd
przytoczy te same przepisy u.p.a., ktre powoa organ w skaronej
interpretacji. Zdaniem Sdu, skarca okrelia swj produkt we
wniosku i w jego uzupenieniu jako nadajcy si do palenia w fajce
wodnej, poniewa dwukrotnie wskazaa na t cech tego produktu
wskazujc, e aby uzyska efekt spalania i uwolni dym w przypadku
66
e-papierosw potrzebny jest atomizer, natomiast w przypadku jej
produktu funkcj t spenia wgielek. Wyjania rwnie, e jej
produkt stanowicy aromatyczn mas powsta z suszu patkw
kwiatw i pozostaych skadnikw oddziela od palcego si wgielka
folia aluminiowa a podgrzewanie uwalnia dym. Nadto w uzupenieniu
wniosku wskazaa, e przed uyciem do palenia po wyjciu
z opakowania wspomnianej posklejanej masy, naley j rozdrobni
a uprzednio wymiesza w pozostaej, odsczonej substancji, jeli taka
pozostaa. Skarca wskazaa, e celem jej dziaania jest zamiar
stworzenia produktu bdcego substytutem papierosw lub tytoniu, przy
czym produkt jej nie zawiera tytoniu, a wic nikotyny i substancji
smolistych, stanowic produkt leczniczy. Nie posiadajc adnego
skadnika podlegajcego akcyzie powinien by zwolniony z objcia go
podatkiem akcyzowym, tak jak kartride z olejkami liquidowymi do
e-papierosw, do ktrych jej wyrb mona porwna. Sd dostrzeg, e
w odniesieniu do charakteru produktu stanowisko skarcej ulego
pewnej zmianie, poniewa argumentujc przeciwko stanowisku organu
wyraonym w interpretacji podatkowej wskazaa, e jej produkt nie
nadaje si do palenia, a uywanie go celem pozyskania aromatycznego
dymu na skutek jego podgrzewania w fajce wodnej, stanowi czynno
inhalacji, polegajc na wdychaniu uwolnionego dymu, w trakcie ktrej
to czynnoci (podgrzewania produktu) nie dochodzi do jego spalania.
Ostatecznie skarca wskazaa, e produkt jej nie jest gotowym
produktem i bez dalszego przetwarzania przemysowego nie nadaje si
do uycia, a nadto nie suy do palenia, lecz do inhalacji.
Uznajc to stanowisko skarcej za nieprawidowe WSA
w Warszawie wskaza, e zgodnie z treci art. 98 ust. 8 u.p.a. za tyto
do palenia uznaje si rwnie produkty, ktre nie zawieraj w ogle
tytoniu, skadajc si w caoci z innych ni tyto skadnikw, jeli
speniaj kryteria okrelone w ust. 5 tego artykuu. W ocenie organu
wyrb, ktry skarca zamierza produkowa kryteria te spenia i Sd
uzna stanowisko to za trafne.
Skarca zakwestionowaa dwa kryteria, ktre s niezbdne do
uznania, e produkowany przez ni w przyszoci wyrb jest wyrobem
tytoniowym tytoniem do palenia. Jeli chodzi o nadawanie si do
palenia, to ustawa nie zawiera definicji tego pojcia, zatem zdaniem
Sdu naley posuy si jego definicj sownikow, tosam
67
z podan przez organ w interpretacji. Istot palenia jest pozyskanie
dymu celem jego wcigania, wdychania, a zatem sposb pozyskania
wspomnianego dymu, nie jest przesdzajcy. Z zasady, jak wynika
z definicji, odbywa si to poprzez spalenie substancji przez jej arzenie
si w papierosie, fajce, cygarze, ale moe to te odbywa si poprzez jej
podgrzewanie w arzcej si fajce (wodnej) przy pomocy arzcego si
wgielka, celem uwolnienia aromatycznego dymu do wcigania,
wdychania. Nie jest to inhalacja, ktra zgodnie z definicj Sownika
jzyka polskiego, to wdychanie w celach leczniczych pary lub
rozpylonych pynw, wziewanie. Sd podkreli, e inhalacja najczciej
ma miejsce przy uyciu specjalnego urzdzenia zwanego inhalatorem,
jakkolwiek nie wycznie. Nadto uzna, e dym uwalniany na skutek
uycia produktu skarcej w fajce wodnej bez wtpienia nie stanowi
pary, ani rozpylonego pynu i nie bdzie uywany w celach leczniczych,
jakkolwiek celem produkcji wyrobu przez skarc, jest pomoc osobom
palcym w walce z naogiem tytoniowym poprzez zapewnienie im
zgodnie z jej intencj stosownego substytutu. Przypomnienia wymaga,
e w odniesieniu do wyrobu skarcej, jak trafnie wskaza organ, nie
wchodzi w gr moliwo uznania, i zachodzi sytuacja okrelona
w treci art. 98 ust. 8 zd. drugie u.p.a., czyli e nie traktuje si jako
wyrobw tytoniowych produktw, ktre nie zawieraj tytoniu i s
wykorzystywane wycznie w celach medycznych.
Sd powoa si na wyrok Trybunau Sprawiedliwoci UE z dnia
30 marca 2006 r., sygn. C-495/04, wydany na tle art. 7 ust. 2 dyrektywy
strukturalnej WE 95/5910, ktrego odpowiednikiem jest art. 98 ust. 8
u.p.a. Artyku 7 ust. 2 dyrektywy mia brzmienie: Produkty skadajce
si w caoci lub w czci z substancji innych ni tyto, lecz poza tym
speniajce kryteria ustalone w art. 4 lub 5, s traktowane jako
papierosy i tyto do palenia. Bez uszczerbku dla akapitu pierwszego,
nie traktuje si jak wyrobw tytoniowych, produktw, ktre nie
zawieraj tytoniu i wykorzystywane s wycznie w celach
medycznych. Przywoany wyrok stanowi, e: Artyku 7 ust. 2
dyrektywy 95/59 w sprawie podatkw innych ni podatki obrotowe,

10
Dyrektywa Rady 95/59/WE z dnia 27 listopada 1995 r. w sprawie podatkw
innych ni podatki obrotowe, wpywajcych na spoycie wyrobw tytoniowych,
Dz.Urz. UE L 291 z 6 grudnia 1995 r., s. 40 z pn. zm. Uchylona z dniem 1
stycznia 2011 r.
68
wpywajcych na spoycie wyrobw tytoniowych naley interpretowa
tak, e papierosy bez tytoniu, ktre nie zawieraj substancji
wywoujcych skutki medyczne, lecz s prezentowane i wprowadzane
do obrotu jako rodek pomocniczy dla osb chccych rzuci palenie, nie
s wykorzystywane wycznie w celach medycznych w rozumieniu
akapitu drugiego tego przepisu. W istocie samo rozwaanie tematu
prezentacji, wprowadzenia do obrotu lub sposobu, w jaki produkty s
postrzegane, nie jest wystarczajce do tego, aby produkt ten mg by
objty wyczeniem przewidzianym w art. 7 ust. 2 akapit drugi
dyrektywy 95/59. Trybuna Sprawiedliwoci w pkt 22 wyroku
stwierdzi, e aby okreli, czy produkt moe by wykorzystywany
w celach medycznych, naley zbada czy nie zawiera on substancji,
ktrych spalanie i wdychanie powoduje wystpienie naukowo uznanych
skutkw medycznych o charakterze leczniczym lub zapobiegawczym
oraz w pkt 34 wskaza, e nie mona uzna, i papierosy pozbawione
substancji wywoujcych skutek medyczny mog by wykorzystywane
w celach medycznych. Z treci wyroku TSUE wynika wic
jednoznacznie, e skutek medyczny wywoywany przez wyrb
tytoniowy musi by udowodniony, a nie domniemany. Sd zaznaczy,
e definicje dyrektywy dotyczce poszczeglnych kategorii wyrobw
tytoniowych zostay zastosowane w u.p.a.
W konkluzji Sd doszed do przekonania, e w wietle
powyszych okolicznoci do rozwaenia pozostao jedynie twierdzenie
skarcej odnonie tego, e wyrb jej nie nadaje si do palenia bez
dalszego przetwarzania przemysowego, ktrym to przetwarzaniem,
zdaniem skarcej, byoby nasczenie masy odsczon substancj
(pynem) przed wyjciem jej z opakowania, a przed umieszczeniem
wyrobu w fajce wodnej, nastpnie jego rozdrobnienie przez porwanie
czy te pocicie masy, ktre to czynnoci musiaby wykona
uytkownik korzystajcy z wyrobu. Zdaniem Sdu susznie organ uzna,
e takie przygotowanie produktu, nie stanowi jego przemysowego
przetwarzania, albowiem za przetwarzanie takie naley uzna
przetwarzanie w warunkach przemysowych z uyciem urzdze czy
maszyn przemysowych, a nie proste przygotowanie produktu do uycia
przez jego konsumenta w warunkach domowych bez potrzeby
zastosowania w zasadzie jakichkolwiek narzdzi.

69
 Powysze konstatacje skutkowa musiay oddaleniem przez
WSA skargi na interpretacj indywidualn prawa podatkowego, za
wyrok ten wobec niezaskarenia go uprawomocni si.
III.
Warte uwagi jest rwnie orzeczenie WSA w Biaymstoku
dotyczce podatku akcyzowego z tytuu wewntrzwsplnotowego
nabycia wyrobw akcyzowych 11 . Zapado ono na tle nastpujcego
stanu faktycznego sprawy. Decyzj ze stycznia 2014 r. Naczelnik
Urzdu Celnego w Biaymstoku okreli skarcemu wysoko
zobowizania podatkowego w podatku akcyzowym w zwizku
z nabyciem wewntrzwsplnotowym wyrobu akcyzowego w postaci
aromatycznej melasy stanowicej tyto do palenia, zakupionej
w styczniu 2013 r. w iloci 89,50 kg na kwot 57.459 z, z terminem
patnoci ustalonym na luty 2014 r. Z rozstrzygniciem tym nie zgodzi
si skarcy wnoszc odwoanie do Dyrektora Izby Celnej
w Biaymstoku. Decyzj z kwietnia 2014 r. Dyrektor Izby Celnej
w Biaymstoku. utrzyma w mocy decyzj Naczelnika Urzdu Celnego
w Biaymstoku.
Z uzasadnienia decyzji organu II instancji wynika, e w wyniku
kontroli, przeprowadzonej przez funkcjonariuszy Urzdu Celnego
w Biaymstoku w Punkcie sprzeday a. w Biaymstoku, nalecym
do skarcej firmy, ustalono, i przedmiotem jej dziaalnoci bya m.in.
sprzeda e-papierosw i akcesoriw do e-palenia, a take rnego
rodzaju wyrobw o wsplnej nazwie handlowej M.. Prbki wyrobw
M. przekazano funkcjonariuszom celnym, celem wykonania bada
laboratoryjnych w Wydziale Laboratorium Celnego Izby Celnej
w Biaymstoku oraz ustalenia, czy przedmiotowa melasa jest wyrobem
tytoniowym w rozumieniu u.p.a. Sporzdzone przez laboratorium
sprawozdania z bada z maja i czerwca 2013 r. zawieraj wyniki
przeprowadzonych analiz i bada prbek wyrobw o nazwie handlowej
M. rnych aromatw, z ktrych wynika, e takie wyroby klasyfikuje
si jako produkty niezawierajce tytoniu, przeznaczone do palenia
w fajkach wodnych do kodu CN 2403 99 90. W ocenie Dyrektora Izby
Celnej w Biaymstoku materia dowodowy zebrany w sprawie
wskazuje, e parametry fizykochemiczne i uytkowe nabytej przez
11
Wyrok WSA w Biaymstoku z dnia 24 wrzenia 2014 r., sygn. akt I SA/Bk 263/14,
LEX nr 1583588.
70
skarcego melasy, ustalone w wyniku bada prbek przez
laboratorium celne, wygld opakowa jednostkowych oraz obecno
w tych opakowaniach ustnikw, potwierdzaj przeznaczenie
przedmiotowej melasy do palenia konsumpcyjnego w fajce wodnej.
Strona dokonaa zatem nabycia wewntrzwsplnotowego wyrobu
w postaci melasy aromatycznej, przeznaczonego do palenia
konsumpcyjnego (bez koniecznoci jego dalszego przetwarzania) w
fajkach wodnych, na terytorium Wielkiej Brytanii, od firmy Zenith
Wholesale Ltd. Bezspornym jest take, i towar zosta wprowadzony na
terytorium kraju w styczniu 2013 r.
Powoujc tre art. 98 ust. 8 u.p.a. organ II instancji wskaza, e
produkty skadajce si w caoci albo w czci z substancji innych ni
tyto, lecz poza tym speniajce kryteria ustalone w ust. 2, 3 lub 5, s
traktowane jako papierosy i tyto do palenia (ust. 2 i 3 nie znajduje
zastosowania w sprawie, gdy dotycz papierosw). Dodatkowo
jedynym wyczeniem z wyrobw tytoniowych objte s produkty,
ktre nie zawieraj tytoniu i s wykorzystywane wycznie w celach
medycznych.
Dyrektor Izby Celnej w Biaymstoku uzna za bezzasadne
zarzuty naruszenia przepisw prawa materialnego poprzez bdne
zastosowanie i wykadni przepisw art. 2 ust. 1 pkt 1 i 9, art. 8 ust. 1
pkt 4, art. 10 ust. 1, art. 13 ust. 1 pkt 1, art. 14 ust. 1, art. 98 ust. 1, 5 i 8
i art. 99 ust. 8 u.p.a. Decyzja organu I instancji zostaa bowiem oparta
na prawidowo ustalonym stanie faktycznym. Rozstrzygnicie to
wskazuje rwnie podstawy prawne pozwalajce na uznanie za tyto do
palenia produktw skadajcych si nawet w caoci z substancji innych
ni tyto, o ile zostay pocite lub inaczej podzielone, skrcone lub
sprasowane w postaci blokw i nadaj si do palenia bez dalszego
przetwarzania przemysowego bez wzgldu na kod CN, do ktrego
zostay zaklasyfikowane. Dodatkowo badania prbek towaru o nazwie
handlowej Melasa S. przeprowadzone przez laboratorium celne
wskazuj, i stanowi ona jednorodny towar o cechach
charakterystycznych dla tytoniu do fajki wodnej, nadajcy si
bezporednio do palenia w fajce wodnej (shishy) bez dalszego
przetwarzania i jest to wyrb akcyzowy w rozumieniu przepisw u.p.a.,
natomiast dla celw podatkowych bez znaczenia jest inne przeznaczenie
tej substancji ni bezporednio do palenia (konsumpcji).
71
 Rozwaajc kwesti zgodnoci unormowa krajowych
w zakresie podatku akcyzowego z regulacjami unijnymi organ II
instancji wskaza, e zgodnie z art. 2 ust. 2 dyrektywy 95/59/WE z dnia
27 listopada 1995 r. w sprawie podatkw innych ni podatki obrotowe
wpywajcych na spoycie wyrobw tytoniowych12, wyroby skadajce
si w caoci lub czci z substancji innych ni tyto, lecz poza tym
speniajce kryteria okrelone w art. 3 lub art. 5 ust. 1 dyrektywy, s
traktowane jako papierosy i tyto do palenia. Niezalenie od akapitu
pierwszego nie traktuje si jako wyrobw tytoniowych wyrobw, ktre
nie zawieraj tytoniu i ktre wykorzystywane s wycznie w celach
medycznych. Dodatkowo art. 98 ust. 8 u.p.a. jest tosamy z art. 2 ust. 2
cytowanej dyrektywy. Z powyszego wynika, e przepisy krajowe
stanowi prawidow implementacj dyrektywy do prawa krajowego,
zatem zarzut niezgodnoci unormowa krajowych w zakresie podatku
akcyzowego z regulacjami unijnymi jest niezasadny.
Dyrektor Izby Celnej w Biaymstoku nie znalaz podstaw do
stwierdzenia naruszenia art. 120, art. 121, art. 122 w zw. z art. 187 1,
art. 124, art. 180 1, art. 191, art. 210 1 pkt 5 i 6 w zw. z 4, art.
239a, art. 239b 1, 3 i 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja
podatkowa13. Stwierdzi, e Naczelnik Urzdu Celnego w Biaymstoku
zebra i w sposb wyczerpujcy rozpatrzy cay materia dowodowy.
Dokonana przez organ ocena materiau dowodowego jest zgodna
z zasadami logiki i dowiadczenia yciowego. Ustalenia zawarte
w spornym rozstrzygniciu dowodz, e postpowanie dowodowe
zostao przeprowadzone w sposb prawidowy. Za niezasadny uznano
rwnie zarzut naruszenia treci art. 81 w zw. z art. 82 ust. 1 i 2 ustawy
z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie dziaalnoci gospodarczej14 poprzez
wszczcie i prowadzenie postpowania w sytuacji toczcego si
postpowania uwidocznionego w ksidze kontroli podatnika, ktre
nastpio na podstawie upowanienia z padziernika 2012 r. Organ
odwoawczy wskaza, e postpowanie kontrolne rozpoczte zostao
w padzierniku 2012 r., a zakoczone zostao podpisaniem przez stron
protokou z czynnoci kontrolnych w listopadzie 2012 r. Skarcy
w grudniu 2012 r. wnis zastrzeenia do sporzdzonego protokou, do

12
Dz.Urz. UE L 291 z 6 grudnia 1995 r., s. 40 z pn. zm.
13
Dz.U. z 2012 r., poz. 749 z pn. zm., dalej: O.p.
14
Dz.U. z 2013 r., poz. 672 z pn. zm.
72
ktrych organ podatkowy ustosunkowa si pisemnie. Natomiast
postpowanie prowadzone w zwizku z nabyciem
wewntrzwsplnotowym wyrobu akcyzowego w postaci aromatycznej
Melasy S. zostao wszczte postanowieniem Naczelnika Urzdu
Celnego w Biaymstoku z lipca 2013 r.
W skardze wniesionej do Wojewdzkiego Sdu
Administracyjnego w Biaymstoku skarcy wnis o uchylenie
w caoci skaronej decyzji, zarzucajc spornemu rozstrzygniciu
naruszenie:
1) przepisw prawa materialnego poprzez bdn wykadni
i niewaciwe zastosowanie art. 2 ust. 1 pkt 1 i 9, art. 8 ust. 1 pkt 4,
art. 10 ust. 1, art. 13 ust. 1 pkt 1, art. 14 ust. 1, art. 98 ust. 1, ust. 5
pkt 1, ust. 8 i art. 99 ust. 8 u.p.a. oraz art. 2 ust. 2 w zw. z art. 5 ust.
1 dyrektywy Rady 2011/64/UE z dnia 21 czerwca 2011 r. w sprawie
struktury oraz stawek akcyzy stosowanych do wyrobw
tytoniowych15 do przedmiotowego stanu faktycznego sprawy,
2) przepisw prawa procesowego, tj. art. 233 1 pkt 1 O.p. poprzez
uznanie, i organ I instancji nie naruszy treci art. 120, art. 121, art.
122 w zw. z art. 187 1, art. 124, art. 180 1, art. 191, art. 210 1
pkt 5 i 6 w zw. z 4, art. 239a, art. 239b 1, 3 i 4 O.p.
W uzasadnieniu skargi skarcy podnis, i melasa pozostaje
substancj, ktra uprzednio zostaa podzielona. Zgromadzony materia
dowodowy nie daje jednak odpowiedzi, w jaki sposb do tego doszo
i w jakiej strukturze w chwili zakupu znajdowaa si substancja.
Substancja melasy oferowanej przez podatnika nie pozostawaa ani
skrcona, ani tym bardziej nie bya to melasa sprasowana w formie
blokw. Sprzedawane opakowania zwieray form konsystencji
elowej w foliowych workach mocno nasyconych pynem. Dodatkowo
zarzucono, e opinia co do waciwoci fizykochemicznych, wydana
przez organ prowadzcy postpowanie, budzi uzasadnione wtpliwoci,
co do jej rzetelnoci i obiektywizmu, zatem nie powinna stanowi
dowodu w niniejszej sprawie. Organy obydwu instancji nie
przeprowadziy te adnego dowodu na okoliczno uznania, bd te
wykluczenia melasy jako produktu, ktry moe by wykorzystywany
wycznie do celw medycznych. W tym przedmiocie materia

15
Dz.Urz. UE L 176 z 5 lipca 2011 r., s. 24.
73
dowodowy nie zawiera adnej opinii, ktra wykluczaaby tego rodzaju
zastosowanie melasy w procesie leczniczym. Organ podatkowy nie
udowodni, e oferowana do sprzeday melasa bya sprzedawana jako
tyto do palenia w fajce wodnej. Ponadto skarone rozstrzygnicie nie
zawiera uzasadnienia w zakresie nadania rygoru natychmiastowej
wykonalnoci, nie zawiera rwnie przywoania art. 239a i nast. O.p.
w osnowie decyzji. Rozstrzygnicie to jest zatem pozbawione podstawy
prawnej, co w konsekwencji prowadzi do naruszenia zasady
praworzdnoci wyraonej w treci art. 120 O.p.
W odpowiedzi na skarg Dyrektor Izby Celnej w Biaymstoku
wnis o jej oddalenie, podtrzymujc dotychczasowe stanowisko
w sprawie.
WSA w Biaymstoku, wyrokiem z dnia 24 wrzenia 2014 r.,
oddali skarg. Zdaniem Sdu przedmiotem sporu w niniejszej sprawie
bya ocena, czy sprzedawany przez skarcego produkt M. stanowi
wyrb akcyzowy, a w konsekwencji, czy jego nabycie
wewntrzwsplnotowe podlega opodatkowaniu podatkiem akcyzowym.
Sd przytoczy w uzasadnieniu orzeczenia odpowiednie przepisy u.p.a.
i wywid analogicznie jak w poprzednim z cytowanych orzecze i
za tyto do palenia uznaje si produkty skadajce si nawet w caoci
z substancji innych ni tyto, o ile zostay pocite lub inaczej
podzielone, skrcone lub sprasowane w postaci blokw i nadaj si do
palenia bez dalszego przetwarzania przemysowego bez wzgldu na kod
CN, do ktrego zostay zaklasyfikowane. Powoa si ponadto na
komentarz do u.p.a., ktrego autor stwierdzi, i art. 98 ust. 8 u.p.a. ma
zapobiega sytuacjom, kiedy dany produkt bdzie stanowi istotny
substytut klasycznych wyrobw tytoniowych, a nie byby
opodatkowany w zwizku z tym, i zosta on wytworzony z wyrobw
niebdcych tytoniem16. Sd uzna, odwoujc si do dyrektywy Rady
2011/64/UE, e jej implementacja do krajowego porzdku prawnego
zostaa dokonana prawidowo.
W ocenie Sdu skarcy prowadzi dziaalno gospodarcz,
dokonujc m.in. sprzeday e-papierosw i akcesoriw do e-palenia,
a take wyrobu o nazwie handlowej M., ktry naby
wewntrzwsplnotowo, a ktry jest przeznaczony do palenia w fajce

16
Sz. Parulski, Akcyza. Komentarz, Warszawa 2010, s. 681-682.
74
wodnej. Zdaniem Sdu analiza ustale organw przekonuje
o prawidowoci tego stanowiska. Opakowania jednostkowe wyrobu
M. byy opatrzone kolorowymi elementami graficznymi
zawierajcymi m.in. fajk wodn oraz paskiem foliowym z napisem
S. (shisha, czyli rodzaj fajki wodnej). Nadto w opakowaniach
jednostkowych melasy znajdoway si ustniki do fajki wodnej S. Za
uznaniem takiego przeznaczenia przemawiay rwnie ustalenia
wynikajce z bada laboratoryjnych spornego towaru
przeprowadzonych przez Wydzia Laboratorium Celne Izby Celnej
w Biaymstoku. Badane wyroby nie nadaway si do aromatyzowania
pomieszcze przy uyciu podgrzewaczy zapachowych lub kominkw
domowych i palenisk. Organ wskaza take oferty internetowej
sprzeday melasy S. firmy Zenith Wholesale Ltd. z Wielkiej Brytanii,
zgodnie z ktrymi oferowany do sprzeday towar to: zapachowy
S. zioowy do fajki wodnej dla palaczy nie palcych tytoniu.
Przedstawione fakty wskazuj zdaniem WSA e
przedmiotem nabycia wewntrzwsplnotowego, a nastpnie sprzeday,
byy substancje przeznaczone do palenia, odpowiadajce hipotezie
normy zawartej w art. 98 ust. 8 w zw. ust. 5 pkt 1 u.p.a., s one zatem
wyrobem akcyzowym podlegajcym przepisom u.p.a. Dla podjcia tego
wniosku nie ma znaczenia podnoszona przez skarcego kwestia braku
ustalenia sposobu dokonania podziau melasy oraz struktury, w jakiej
znajdowaa si w chwili zakupu. Jak wskazano powyej, ustawa
krajowa uznaje bowiem za wyrb akcyzowy tyto (w tym take
substancj inn ni tyto) pocity lub inaczej podzielony, co oznacza, e
kady sposb podzielenia odpowiada hipotezie tej normy prawnej.
Identyczne brzmienie posiadaj w tej mierze regulacje unijne.
Strona skarca w toku postpowania nie przedstawia te
dowodw, e sporna melasa jest produktem wykorzystywanym
wycznie do celw medycznych. Przeciwnie skarcy
przesuchiwany w postpowaniu podatkowym twierdzi, e melasa bya
sprzedawana z przeznaczeniem do kominkw i palenisk jako rodek do
odwieania i odnawiania pomieszcze. Takie przeznaczenie, jak
wskazano powyej, wykluczyy za badania przeprowadzone przez
Wydzia Laboratorium Celne Izby Celnej w Biaymstoku.
Przedstawione rozwaania potwierdzaj, zdaniem Sdu, niezasadno
stawianych w skardze zarzutw naruszenia przez organy przepisw
75
prawa materialnego. Podobne stanowisko odnonie do kwalifikacji
tytoniu do palenia w fajce wodnej zostao wyraone w wyrokach
Wojewdzkiego Sdu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 4 lutego
2014 r., sygn. akt III SA/Gl 1860/1317 oraz z dnia 25 marca 2014 r.,
sygn. akt III SA/Gl 79/1418.
Rwnie zarzuty naruszenia przepisw procesowych nie mogy
odnie skutku. Zdaniem Sdu orzekajcego, organy celne zebray i w
sposb wyczerpujcy rozpatrzyy cay materia dowodowy. Dokonana
ocena materiau dowodowego bya logiczna i zgodna z zasadami logiki
i dowiadczenia yciowego. Zawarte w decyzji ustalenia przekonuj, e
postpowanie dowodowe zostao przeprowadzone w sposb
prawidowy. Wszystkie te elementy znajduj pene odzwierciedlenie
w uzasadnieniu zaskaronej decyzji. Inna ocena dowodw w sprawie
przez stron skarc, w tym opinii laboratorium celnego, nie daje
podstaw do stwierdzenia, e ocena organw jest bdna.
Omwiony wyrok WSA w Biaymstoku zosta zaskarony przez
skarcego skarg kasacyjn, zawierajc zarwno zarzuty naruszenia
prawa materialnego, jak i procesowego. Po rozpoznaniu skargi
kasacyjnej na rozprawie w Izbie Gospodarczej, Naczelny Sd
Administracyjny wyrokiem z dnia 20 wrzenia 2016 r. oddali skarg
kasacyjn i zasdzi od skarcego na rzecz Dyrektora Izby Celnej
w Biaymstoku zwrot kosztw postpowania kasacyjnego 19 .
W uzasadnieniu NSA potwierdzi wykadni przepisw podatkowych
przyjt przez organy oraz Sd I instancji.
IV.
Oprcz przedstawionych wyej zagadnie dotyczcych
zaliczenia papierosw elektronicznych oraz tytoniu do wyrobw
akcyzowych, w orzecznictwie sdowoadministracyjnym rozpatrywano
rwnie problem opodatkowania tych wyrobw podatkiem od towarw
i usug.
W 2014 r. Dyrektor Urzdu Kontroli Skarbowej w odzi okreli
spce cywilnej zobowizania w podatku od towarw i usug oraz

17
LEX nr 1531771.
18
LEX nr 1734168. Skarg kasacyjn od tego wyroku oddali NSA wyrokiem z dnia
20 kwietnia 2016 r., sygn. akt I GSK 1336/14, LEX nr 2081068.
19
Wyrok NSA z dnia 20 wrzenia 2016 r., sygn. akt I GSK 1898/14, LEX nr
2142931.
76
nadwyki podatku naliczonego nad nalenym do rozliczenia
w kolejnych miesicach, za poszczeglne miesice 2012 r. W toku
postpowania kontrolnego organ kontroli skarbowej ustali, e
w badanych okresach rozliczeniowych spka sprzedawaa m.in.
zestawy promocyjne zawierajce e-papierosy oraz ksik pt. Rzu
palenie na zawsze. W tak sprzedawanym zestawie e-papierosy
opodatkowane byy stawk podatku VAT w wysokoci 23%, a do
ksiki stosowana bya stawka VAT 5% zgodnie z obowizujcymi
przepisami. Przy czym sprzedawany w zestawie e-papieros, mimo jego
wysokiej ceny zakupu (20-30 USD), zawsze wyceniany by na 1,23 z
(warto brutto). Z kolei cena ksiki w zestawie (130-200 z) bya
wysza od jej ceny nabycia, ktra wynosia okoo 9 z.
Organ kontroli skarbowej oceni, e przyjte przez spk zasady
sprzeday zestawu e-papierosw w poczeniu z ksik, polegajce na
zamianie wartoci produktw opodatkowanych rnymi stawkami (5%
i 23%) prowadz do zanienia nalenego podatku od towarw i usug.
Produkt, ktremu spka przypisaa nisk warto (1,23 z) to
e-papieros, ktry podlega opodatkowaniu stawk 23%, a do ksiki
opodatkowanej stawk 5% przypisaa rzeczywist warto
e-papierosw. Organ podkreli, e ta sama ksika sprzedawana
w zestawach promocyjnych, raz kosztuje np. 200 z, a raz 128 z, co
oznacza, e cena ksiki bya uzaleniona od iloci i rodzaju elementw
zestawu e-papierosw. Organ kontroli skarbowej oceni, e powysze
dziaania spki stanowiy naduycie. Na poparcie swojego stanowiska
przywoa wyrok Trybunau Sprawiedliwoci Unii Europejskiej (TSUE)
z dnia z 21 lutego 2006 r. (C-255/02)20 oraz wyrok WSA w odzi z dnia
13 listopada 2013 r., sygn. akt I SA/d 1032/1321.
Ustalajc podstaw opodatkowania organ kontroli skarbowej
przyj cen zapacon przez klienta jako kwot brutto, a podatek
wyliczy metod w stu. Tak wic kwota opodatkowania suca jako

20
Sprawa Halifax, ZOTSiS 2006/2A/I-1609. Zob. te glosy: A. Bcal, A. Zalasiski,
Glosa do wyroku TS z dnia 21 lutego 2006 r., C-255/02, [w:] W. Nykiel,
A. Zalasiski (red.), Orzecznictwo Trybunau Sprawiedliwoci Unii Europejskiej w
sprawach podatkowych. Komentarz, Warszawa 2014; . Adamczyk, Glosa do
wyroku TS z dnia 21 lutego 2006 r., C-255/02, Prokuratura i Prawo 2006, Nr 6,
s. 37-42.
21
LEX nr 1397734.
77
podstawa wymiaru podatku VAT nie przekroczya cakowitej ceny
rzeczywistej zapaconej przez ostatecznego klienta.
W toku przeprowadzonego postpowania organ kontroli
skarbowej stwierdzi rwnie e spka zawyya podatek naliczony
w rozliczeniu za grudzie 2012 r.
Wtkiem pobocznym byy nieprawidowoci dotyczce faktur
VAT z tytuu sprzeday za porednictwem portalu aukcyjnego, ktrych
w tym miejscu nie ma potrzeby analizowa.
W odwoaniu od decyzji organu kontroli skarbowej podatnik
zarzuci m.in. naruszenie art. 120, art. 122, art. 124 O.p. poprzez
zastosowanie bez podstawy prawnej i uzasadnienia wynikajcego
z przepisw prawa, zmiany podstawy opodatkowania e-papierosa oraz
ksiki, wchodzcych w skad zestawu handlowego, a ponadto
naruszenie art. 29 ust. 1 i ust. 4 ustawy z dnia 11 marca 2004 r.
o podatku od towarw i usug 22 , poprzez ustalenie podstawy
opodatkowania w sposb subiektywny podstawy opodatkowania przy
zastosowaniu tzw. metody zmiany cen nieznanej w prawie
podatkowym. Podatnik podnis, e zastosowanie tej metody przez
organ kontroli skarbowej doprowadzio do przypisania ksice
podstawy opodatkowania wielokrotnie niszej ni cena jej nabycia.
Dyrektor Izby Skarbowej w odzi nie uwzgldni odwoania
i utrzyma w mocy rozstrzygnicie organu kontroli skarbowej.
Organ odwoawczy oceni, e pierwsz kwesti sporn jest
ustalenie, czy poprzez manipulowanie wysokoci podstawy
opodatkowania, dwch ronych towarw sprzedawanych w jednym
zestawie, objtych rnymi stawkami podatku, skutkujce osigniciem
korzyci podatkowej, doszo do naduycia prawa, czy te jak podnosi
spka bya to strategia marketingowa polegajca na takim ustaleniu
kwoty nalenej za dany zestaw towarw, by uzyska przewag nad
konkurencj oraz jak najwyszy dochd z dziaalnoci gospodarczej
wicy si z maksymalizacj opodatkowania podatkiem dochodowym.
Wyjaniajc pojcie naduycie prawa organ odwoawczy
odwoa si do wyroku TSUE z dnia 21 lutego 2006 r., w sprawie
C-255/02, w ktrym Trybuna orzek, e Szsta dyrektywa23 powinna

22
Ostatni tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 710 z pn. zm.; dalej: u.p.t.u.
23
Szsta dyrektywa Rady z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji
ustawodawstw Pastw Czonkowskich w odniesieniu do podatkw obrotowych
78
by interpretowana w ten sposb, i sprzeciwia si ona prawu podatnika
do odliczenia podatku od wartoci dodanej, jeeli transakcje, z ktrych
wynika to prawo, stanowi naduycie. Dla stwierdzenia istnienia
naduycia wymagane jest po pierwsze, aby dane transakcje, pomimo i
speniaj formalne przesanki przewidziane w odpowiednich przepisach
Szstej dyrektywy i ustawodawstwa krajowego transponujcego t
dyrektyw, skutkoway uzyskaniem korzyci podatkowej, ktrej
przyznanie byoby sprzeczne z celem tych przepisw. Po drugie,
z ogu obiektywnych okolicznoci powinno rwnie wynika, i
zasadniczym celem tych transakcji jest uzyskanie korzyci podatkowej.
Jeeli stwierdzono istnienie naduycia, to przeprowadzone transakcje
powinny zosta przedefiniowane w taki sposb, aby odtworzy
sytuacj, ktra istniaaby, gdyby nie dokonano transakcji stanowicych
naduycie. Organ odwoawczy oceni, e kwestia naduycia prawa ma
charakter uniwersalny i nie odnosi si wycznie do naduycia prawa do
odliczenia podatku naliczonego, o czym wiadcz wyroki TSUE
w sprawach: C-326/11 24 (pkt 35) oraz C-653/11 25 (pkt 44-46 i pkt
50-51).
Dyrektor Izby Skarbowej w odzi stwierdzi, e dla stwierdzenia
naduycia prawa w zakresie podatku od towarw i usug koniecznym
jest spenienie dwch przesanek: 1) skutkiem dokonanych transakcji,
mimo e speniaj one formalne warunki okrelone w przepisach, jest
uzyskanie przez podatnika korzyci podatkowej, ktrej przyznanie stoi
w sprzecznoci z celem ktremu su te przepisy; 2) z ogu
obiektywnych okolicznoci wynika, e zasadniczym celem dokonania
transakcji jest uzyskanie korzyci podatkowej. W ocenie organu drugiej
instancji dziaanie spki stanowio naduycie prawa w zakresie podatku
od towarw i usug, gdy skutkiem dokonanych transakcji, mimo i
speniaj one formalne warunki okrelone w przepisach u.p.t.u, byo
uzyskanie korzyci podatkowej og obiektywnych okolicznoci

wsplny system podatku od wartoci dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru

podatku (77/388/EWG) (Dz. Urz. WE L 145 z 13 czerwca 1977 r., s. 1 z pn. zm.
uchylona z dniem 1 stycznia 2007 r.).
24
Sprawa J.J. Komen en Zonen Beheer Heerhugowaard BV przeciwko
Staatssecretaris van Financin, ZOTSiS 2012/7/I-461.
25
Sprawa Her Majestys Commissioners of Revenue and Customs przeciwko
Paulowi Neweyowi, ZOTSiS 2013/6/I-409.
79
wiadczy o tym, e taki by zasadniczy cel tych transakcji. Spka dc
do osignicia korzyci podatkowej, poprzez zmniejszenie kwoty
podatku nalenego, powoujc si przy tym na strategi marketingow,
zaniaa w sposb wielokrotny podstaw opodatkowania transakcji
opodatkowanej stawk 23% oraz zwikszaa w sposb nieuprawniony t
podstaw poprzez nieuzasadnione zwikszenie ceny sprzeday towaru
opodatkowanego stawk 5%. Wysoko nalenoci za oferowany do
sprzeday zestaw uzaleniona bya od kompozycji produktw
handlowych: zestaw e-papierosw (komponenty umoliwiajce
monta urzdzenia alternatywnej formy palenia, w tym: atomizer,
bateria, kartrid, adowarka) rozszerzany w odpowiedzi na
oczekiwania klientw o dodatkowe akcesoria: futeray, smycze, pyny
startowe, do ktrego doczana bya ta sama ksika pt. Rzu palenie na
zawsze. Ksika ta nigdy nie znalaza si w ofercie handlowej spki.
Produktami handlowymi byy bowiem wycznie zestawy zwizane
z e-papierosami (tj. zestaw promocyjny i zestaw e-papierosy),
w skad ktrych zawsze wchodzia ksika, ktra zdaniem strony
speniaa wycznie cel marketingowy. W zwizku z tym jak wynika
z przywoanych wyjanie jej cena nie bya przez stron kalkulowana.
Zdaniem organu podatkowego konsument decydujc si na zakup nie
mia jakiegokolwiek wyboru, czy chce kupi wycznie e-papierosy, czy
te e-papierosy w zestawie z ksik. Organ odwoawczy podzieli
stanowisko organu kontroli skarbowej, zgodnie z ktrym ksika pt.:
Rzu palenie na zawsze speniaaby zakadany przez spk cel
marketingowy, nawet w przypadku gdyby dodawana bya do zestawu
jako tzw. gratis. Cena zestawu pozostawaaby bowiem na tym samym
poziomie, a klient paciby tak sam cen. Jedyn rnic
w zastosowanej strategii by zysk podatkowy w postaci zanienia kwoty
nalenej z tytuu sprzeday towaru opodatkowanego stawk 23%
i zawyenie kwoty nalenej z tytuu sprzeday towaru opodatkowanego
stawk 5%. Organ podatkowy podkreli, e cena ksiki zmieniaa si
nie tylko w cigu miesica, ale nawet w cigu jednego dnia (np. 23
stycznia 2012 r.: 200 z i 300 z, 12 lutego 2012 r.: 128 z i 210 z), co
wskazuje, e bya ona uzaleniona od iloci i rodzaju elementw
wchodzcych w skad e-papierosa. Ksika bowiem nie zmienia swej
treci (wartoci informacyjnych), a wic jej cena musiaa zalee od
innych czynnikw.
80
 W ocenie organu odwoawczego sposb prowadzenia
dziaalnoci gospodarczej przez spk sprowadzajcy si do
manipulowania wysokoci podstawy opodatkowania dwch rnych
towarw wchodzcych w skad zestawu, stanowi take naruszenie zasad
opodatkowania podatkiem od towarw i usug, tj.: zasady
wielofazowoci i potrcalnoci podatku od towarw i usug oraz zasady
neutralnoci tego podatku.
Spka reprezentowana przez penomocnika, wniosa skarg na
decyzj organu odwoawczego, w ktrej zadaa stwierdzenia
niewanoci zaskaronej decyzji na podstawie art. 247 1 pkt 2 i 3
O.p., alternatywnie o jej uchylenie w caoci.
Spka zarzucia naruszenie szeregu przepisw, m.in. art. 226
O.p. poprzez brak uchylenia zaskaronej decyzji, w zwizku z art. 247
1 pkt 2 i 3 O.p., poniewa organ drugiej instancji zastpi organ
pierwszej instancji i wyda decyzj, w ktrej wskaza inn podstaw
merytoryczn rozstrzygnicia: art. 2 pkt 6, art. 5 ust. 1, art. 19 ust. 1, art.
41a, art. 99 ust. 12, art. 111 ust. 1, art. 146a pkt 1, w miejsce podstawy
wskazanej przez organ pierwszej instancji: zarzucajc naruszenie art. 29
ust. 1 i ust. 4, art. 99 ust. 1 i ust. 12, art. 109 ust. 3 u.p.t.u., co
w konsekwencji spowodowao wystpienie przesanek do stwierdzenia
niewanoci zaskaronej decyzji. Zarzucono rwnie naruszenie art. 2
pkt 6, art. 5 ust. 1, art. 19 ust. 1, art. 41a, art. 99 ust. 12, art. 111 ust. 1,
art. 146a pkt 1 u.p.t.u. przez ich zastosowanie do wygenerowanego
przez organ stanu faktycznego, a take zasad oglnych O.p. i innych
przepisw tej ustawy.
W uzasadnieniu skargi podniesiono, e wskazanie jako
podstawy prawnej art. 29 ust. 1 i ust. 4, art. 99 ust. 1 i ust. 12, art. 109
ust. 3 u.p.t.u., byo nieadekwatne do rozstrzygnicia i tego, co chcia
uzyska i zrobi organ pierwszej instancji. Std te zasadne byo
przyjcie, e decyzja zostaa wydana bez podstawy prawnej (wskazana
w decyzji organu pierwszej instancji, bya nieadekwatna) lub z racym
naruszeniem prawa. W podanym rozstrzygniciu nie mona byo
znale przepisw prawa materialnego odpowiadajcych ustaleniom
organu podatkowego. Organ II instancji zamieni si rolami z organem I
instancji i postanowi sanowa decyzj organu I instancji, w ocenie
strony, w sposb niedopuszczalny, zamiast uchyli decyzj organu I
instancji na podstawie art. 226 O.p. Zakres sanacji spowodowa jednak
81
sytuacj, e strona pisaa odwoanie od innej decyzji, anieli ta, ktra
zostaa uksztatowana decyzj organu II instancji. W ocenie
penomocnika strony skarcej ustalenia dotyczce stanu faktycznego,
budz zasadnicze rozbienoci w ocenie strony i organu. Ustalenia
organu wynikaj z przewiadczenia, e strona manipuluje wysokoci
podstawy opodatkowania oraz naduywa prawa, natomiast strona
wykazuje, e celem podjtych dziaa marketingowych byo wejcie na
istniejcy ju rynek e-papierosw i zdobycie na nim pozycji. Strona
wskazaa w tym zakresie na znan i uznan na wiecie i w Polsce,
strategi marketingow AIDAL, czyli dziaanie wedug nastpujcych
zasad: A attention (uwaga) + I interest (zainteresowanie) + D
desire (potrzeba) + A action (akcja) + L loyalty (lojalno).
W odpowiedzi na skarg Dyrektor Izby Skarbowej w odzi
wnis o jej oddalenie podtrzymujc argumentacj przedstawion
w uzasadnieniu zaskaronej decyzji.
Wojewdzki Sd Administracyjny w odzi, po rozpoznaniu
sprawy na rozprawie w dniu 3 lipca 2015 r., wyrokiem o sygn. akt I
SA/d 408/1526, skarg oddali. Jako oczywicie niezasadny Sd oceni
zarzut naruszenia prawa w stopniu uzasadniajcym stwierdzenie
niewanoci decyzji na podstawie art. 247 1 pkt 2 i 3 O.p.
Z wydaniem rozstrzygnicia bez podstawy prawnej mamy do czynienia
wwczas, gdy nie istnieje przepis prawa pozwalajcy regulowa dan
materi w drodze orzeczenia administracyjnego. Nie mona mwi
o braku podstawy prawnej, gdy podstawa ta faktycznie istnieje,
natomiast organ np. nie powoa jej albo powoa bdnie. Decydujcym
jest rzeczywiste istnienie teje podstawy (wyrok NSA z dnia 3 lipca
2013 r. sygn. akt I FSK 256/1227). O racym naruszeniu prawa mona
mwi w wypadku oczywistego naruszenia prawa, dajcego si ustali
na podstawie prostego zestawienia treci konkretnej normy prawa
z treci podjtego przez organy rozstrzygnicia. W ocenie Sdu
zaskarona decyzja nie jest dotknita adn z wymienionych wad.
O kwalifikowanej wadliwoci nie przesdza odmienna liczba
przepisw, ktre zostay przywoane w sentencjach decyzji organu
pierwszej i drugiej instancji. Nieporozumieniem jest twierdzenie autora
skargi jakoby organ odwoawczy sanowa rozstrzygnicie organu
26
LEX nr 1792024.
27
LEX nr 1372080.
82
pierwszej instancji, o czym wiadczy to, e przywoa w sentencji
wasnej decyzji wicej przepisw prawa materialnego ni uczyni to
organ pierwszej instancji.
W ocenie Sdu organy podatkowe dowiody, e
w okolicznociach faktycznych rozpoznawanej sprawy skarca spka
uksztatowaa podstawy opodatkowania towarw sprzedawanych
cznie jako zestaw (e-papierosw i ksiki), w ten sposb, by osign
korzy podatkow w postaci niszego podatku nalenego. Organ
kontroli skarbowej ustali, e spka sprzedawaa powysze zestawy
opodatkowujc odrbnie e-papierosy stawk podstawow (23%), za
ksik wedug stawki preferencyjnej (5%), przy czym cena
e-papierosw wynosia 1,23 z (brutto), natomiast cena sprzeday
ksiki wynosia od 128 do 300 z. Ksika nigdy nie stanowia
samodzielnego towaru handlowego. Sprzedawano j wycznie wraz
z e-papierosami jako zestaw. Ponadto organ kontroli ustali, e cena
sprzeday poszczeglnych akcesoriw do e-papierosw, ktrych nie
sprzedawano wraz z ksik np. pynw, nigdy nie wynosia 1,23 z.
Z wyjanie spki z dnia 23 czerwca 2014 r. wynika, e cena
nabycia ksiek nie bya staa zaleaa od wielkoci zamwienia.
W przypadku zamwienia obejmujcego 500 sztuk, wynosia 9 z
(netto). Podatnik wyjani, e cena nabycia e-papierosw rwnie
zaleaa od wielkoci zamwienia i ksztatowaa si midzy 20 a 30
USD. Z powyszego wynika, po pierwsze, e zasadniczym
przedmiotem sprzeday byy e-papierosy, poniewa ksika nigdy nie
bya sprzedawana bez e-papierosw. Rwnoczenie e-papierosy byy
sprzedawane zawsze z ksik. Jak wyjanili wsplnicy skarcej
spki: Z uwagi na przyjty w spce model biznesowy oraz strategi
sprzeday nie byo moliwoci dokonania zakupu e-papierosw bez
ksiki. Po drugie, ustalona przez spk cena sprzeday e-papierosw
bya staa i wynosia 1,23 z, pomimo e cena nabycia e-papierosw
bya znacznie wysza, oraz pomimo e kompozycja zestaww by
rna. Spka wyjania, e na yczenie klientw zestawy e-papierosw
byy rozszerzane o dodatkowe akcesoria, np. futeray, smycze, pyny
startowe. Rwnoczenie cena sprzeday ksiki wynosia od 128 do 300
z. Spka nie przedstawia adnych wyjanie dotyczcych rnych cen
sprzeday ksiki. W ocenie Sdu powysze okolicznoci wiadcz
o tym, e przyjta przez spk cena sprzeday ksiki (opodatkowanej
83
stawk preferencyjn) bya faktycznie cen sprzeday e-papierosw, za
cena e-papierosw (1,23 z), to faktycznie cena ksiki. Jedynym
powodem powyszej zamiany podstawy opodatkowania e-papierosw
i ksiki byo preferencyjne opodatkowanie ksiek, wynikajce z art.
41 ust. 2a u.p.t.u. w zwizku z pozycj 32 zacznika nr 10 Wykaz
towarw opodatkowanych stawk podatku w wysokoci 5%. Poprzez
ow zamian podstawy opodatkowania e-papierosw i ksiki, spka
faktycznie opodatkowaa dostaw e-papierosw preferencyjn stawk
podatku. Powysze dziaanie niewtpliwie stoi w sprzecznoci z celem
przywoanego powyej przepisu, poniewa wol prawodawcy nie byo
preferencyjne opodatkowanie e-papierosw, tylko ksiek.
W ocenie Sdu wyjanienie spki jakoby stworzenie zestaww
promocyjnych obejmujcych e-papierosy i ksik miao na celu
zbudowanie lojalnoci klientw i przekonanie ich do nabywania
produktw i usug serwisowych spki (sprzeda pynw i czci
zamiennych do e-papierosw), jest nieprzekonujce. Spka nie
wykazaa bowiem w jaki sposb owa zamiana wartoci towarw
wchodzcych w skad zestaww promocyjnych miaaby skoni
nabywcw do pniejszego nabywania akcesoriw do e-papierosw.
Tym bardziej, e jak wykazay organy podatkowe, cena tych
akcesoriw (ktrych nabycie nie wizao si z zakupem ksiki) bya
wysza ni cena nabywanego w zestawie e-papierosa (1,23 z).
Przedstawione w skardze przykady dziaa marketingowych
innych przedsibiorcw np. producentw drukarek: SAMSUNG
i CANON, z ktrych pierwsza oferuje drukark laserow za cen 200 z,
za pojemniki z tuszem do tej drukarki za cen 160 z, za druga
sprzedaje podobn drukark za 700 z, natomiast tusz za cen 40 z nie
s adekwatne do stanu faktycznego sprawy. W dziaaniach ww.
producentw drukarek zabiegi marketingowe s jednoznacznie
widoczne. Tego samego nie mona powiedzie o sprzeday zestaww
(e-papieros i ksika) przez skarc spk. Ze zgromadzonego
materiau dowodowego, w tym z wyjanie spki zoonych w toku
postpowania, ani ze skargi nie wynika, e spka (podobnie jak
SAMSUNG) sprzedawaa zestawy e-papierosw w niszej cenie, za np.
pyny w wyszej, bd by (podobnie jak drugi z wymienionych
producentw drukarek), sprzedawaa zestawy e-papierosw w cenie
wyszej obniajc jednoczenie cen akcesoriw w tym celu, by
84
zachci klientw do ich zakupu. Skarca spka nie przedstawia
adnych argumentw, ktre przekonayby sd, e obnienie ceny e-
papierosw do wysokoci 1,23 z i rwnoczesne podwyszenie ceny
ksiki, ktra kosztowaa od 128 do 300 z miao skoni klientw do
nabycia zestaww bd do pniejszego nabywania akcesoriw do
e-papierosw od spki.
Z wyjanie spki nie wynika w jaki sposb spka chciaa
osign cele okrelone w skrcie jako AIDAL, tj. uwag
i zainteresowanie klienta, wzbudzi potrzeb zakupu e-papierosw
wanie od skarcej spki, i spowodowa, e nabywcy powrc do
spki, by nabywa akcesoria do e-papierosw.
W tym stanie rzeczy organy podatkowe trafnie oceniy, e
zasadniczym celem tak skonstruowanych cen towarw wchodzcych
w skad zestaww skadajcych si z e-papierosw i ksiki, byo
uzyskanie korzyci podatkowej poprzez obnienie wartoci towaru
opodatkowanego stawk podstawow i zwikszenie wartoci towaru
opodatkowanego stawk preferencyjn, a w konsekwencji zmniejszenie
podatku nalenego od sprzeday zestawu tych towarw. Skarca
spka naduya w ten sposb art. 41 ust. 2a w zwizku z pozycj 32
zacznika nr 10 Wykaz towarw opodatkowanych stawk podatku
w wysokoci 5% w zwizku z art. 29 ust. 1 u.p.t.u.
Ponadto jak trafnie zauway organ kontroli skarbowej
spka uzyskiwaa korzy podatkow, poniewa nabywajc
e-papierosy za cen 20-30 USD czyli okoo 70-100 z, odliczaa podatek
naliczony od tej ceny (16-22 z). Sprzedajc e-papierosy za cen 1,23 z
(brutto) spka uzyskaa nieuzasadnion korzy podatkow
w wysokoci okoo 15-22 z.
Sd podzieli argumentacj Dyrektora Izby Skarbowej w odzi,
ktry podnis, e uznanie za prawidowy sposb prowadzenia
dziaalnoci gospodarczej przez spk, sprowadzajcy si do
manipulowania podstaw opodatkowania dwch towarw, prowadzi
moe do absurdalnych sytuacji. Organ podnis, e mona wyobrazi
sobie sytuacj, w ktrej dealer samochodowy zaoferuje jako przedmiot
sprzeday zestaw obejmujcy dwa towary: samochd i fotelik do
przewozu dzieci, opodatkowane odpowiednio stawkami: 23% i 8%,
zamieniajc podstawy opodatkowania tych towarw.

85
 Za bezzasadne uzna Sd rwnie pozostae podniesione
w skardze zarzuty dotyczce naruszenia prawa procesowego (O.p.)
i w zwizku z tym oddali skarg. Naley zauway, e omawiany
wyrok dotd nie uprawomocni si, co oznacza, i zosta zaskarony
skarg kasacyjn do NSA.
V.
W orzecznictwie sdw administracyjnych jest zaledwie
kilkanacie orzecze, zwizanych z e-papierosami oraz tytoniem do
fajki wodnej. Kwestie podatku akcyzowego w odniesieniu do tytoniu do
fajki wodnej rozwaa rwnie WSA w Olsztynie w wyroku z dnia 12
grudnia 2014 r., sygn. akt I SA/Ol 719/14 28 , w ktrym uwzgldni
skarg na decyzj Dyrektora Izby Celnej. W uzasadnieniu Sd wskaza,
e przed zastosowaniem art. 98 u.p.a. istotne jest ustalenie, jakiej
konsystencji jest melasa do fajki wodnej, czy w swoim skadzie posiada
substancje rolinne, gdy tylko w takim wypadku mona mwi
o paleniu, po odpowiednim odparowaniu wody, elu itp. Sd zauway,
e o ile skarcy nie kwestionowa okolicznoci sprzeday melasy do
fajki wodnej jako produktu do palenia, to jednak w postpowaniu
kontrolnym i przed organem I instancji powoywa si na fakt
umorzenia postpowania karnego skarbowego o przestpstwo z art. 65
k.k.s.29, polegajce na przesyaniu (w 2010 r.) za porednictwem portalu
internetowego w P. wyrobw akcyzowych bez wymaganych znakw
akcyzy w postaci melasy do fajki wodnej. W aktach kontroli znajduje
si odpis postanowienia Zastpcy Naczelnika Urzdu Celnego z dnia 5
kwietnia 2011 r. o umorzeniu dochodzenia z uwagi na niepopenienie
czynu zabronionego. Organ dochodzenia, na podstawie
przeprowadzonych bada laboratoryjnych melasy do fajki wodnej
o nazwie shisha uzna, e produkt ten nie zawiera tytoniu, a zatem nie
jest tytoniem do palenia, czyli wyrobem akcyzowym. WSA
w Olsztynie uzna, e zaniechanie przeprowadzenia dowodu z badania
prbek melasy stanowio naruszenie art. 188 O.p. i mogo mie istotny
wpyw na wynik sprawy, dlatego zaskaron decyzj uchyli. W wyniku
rozpatrzenia skargi kasacyjnej Dyrektora Izby Celnej w Olsztynie od

28
LEX nr 1647933.
29
Ustawa z dnia 10 wrzenia 1999 r. Kodeks karny skarbowy (tekst jedn.: Dz.U.
z 2016 r. poz. 2137 z pn. zm.).
86
tego wyroku, NSA wyrokiem z dnia 29 marca 2017 r., sygn. akt I GSK
531/1530, oddali skarg kasacyjn.
Ponadto problematyki opodatkowania podatkiem akcyzowym
tytoniu do fajki wodnej dotycz nieprawomocne orzeczenia: WSA
w Krakowie z dnia 28 kwietnia 2015 r., sygn. akt I SA/Kr 1771/1431
oraz I SA/Kr 1774/1432, a take WSA w Poznaniu z dnia 16 czerwca
2015 r., sygn. akt III SA/Po 1648/1433.
Przytoczone judykaty sdw administracyjnych wskazuj na
determinanty polityki fiskalnej pastwa i Unii Europejskiej, ktrej
celem jest z jednej strony zapewnienie dodatkowych wpyww
z tytuu opodatkowania okrelonych uywek, a z drugiej strony
przeciwdziaanie naogom. Wszak prawo administracyjne (w tym:
podatkowe) ma za zadanie sterowa yciem spoecznym i ksztatowa
zachowania ludzi34.
Orzecznictwo sdw administracyjnych zajmuje si
e-papierosami w zasadzie jedynie w kontekcie problematyki
podatkowej, natomiast inne aspekty tej problematyki praktycznie nie s
obecne w judykaturze sdowoadministracyjnej, co wynika z zakresu
kognicji tych sdw.

30
Centralna Baza Orzecze Sdw Administracyjnych,
http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/DCAC0A785E.
31
LEX nr 1786032.
32
LEX nr 1786033.
33
LEX nr 1757773.
34
E. Schmidt-Amann, Oglne prawo administracyjne jako idea porzdku.
Zaoenia i zadania tworzenia systemu prawnoadministracyjnego, red. i t.
A. Wasilewski, Warszawa 2011, s. 1-2; M. Koszowski, Wartoci a metody
administracyjnoprawnego przeciwdziaania naogom, [w:] J. Zimmermann (red.),
Wartoci w prawie administracyjnym, Warszawa 2015, s. 349-351.
87
Artur Janczuk Papierosy elektroniczne: sprawdzian dla
mechanizmw regulacyjnych?

Elektroniczne papierosy, jako urzdzenia skonstruowane dopiero

w 2. poowie XX wieku, a wprowadzone do powszechnego obrotu ju
w wieku XXI, byy do niedawna zupenie nieznanym osigniciem
techniki. Wykorzystujc zjawiska fizyczne i chemiczne w sposb
nowatorski, znaczco odbiegaj mechanizmami dziaania od dotychczas
znanych uywek, tym samym nie podlegajc wielu unormowaniom
prawnym i przyjtym powszechnie zwyczajom istniejcym wczeniej.
Ich szybkie rozpowszechnienie zaowocowao zatem potrzeb
zaadaptowania si struktur pastwowych i spoecznych do tego nowego
zjawiska. Tradycyjnie, decyzje tego rodzaju podejmowane s w ramach
instytucji demokratycznych, zwykle po przeprowadzeniu debaty.
Potrzeba ustanowienia nowych, powszechnie obowizujcych zasad
obrotu i uytkowania elektronicznych papierosw, a take w pewnym
stopniu standaryzacji handlu midzynarodowego, wymusia zatem na
wiodcych podmiotach ycia publicznego, w tym na partiach
politycznych, organach pastwa i organizacjach spoeczestwa
obywatelskiego, zajcie stanowiska w tej sprawie. Jednoczenie,
istniejca do niedawna pustka regulacyjna skonia niektre podmioty
do wczeniejszego wprowadzenia wasnych zasad zwizanych z kwesti
stosowania e-papierosw, w granicach swoich moliwoci
formalnoprawnych.
Elektroniczne papierosy dziaaj na zasadzie odparowywania
specjalnego roztworu (dziki elektrycznemu elementowi grzejnemu),
czsto zawierajcego nikotyn, ktrego dobrze widoczne pary s
nastpnie wdychane przez uytkownika. Tym samym, urzdzenie
symuluje sam czynno palenia, czasami dostarczajc take nikotyny,
stanowicej jednoczenie uzaleniajcy skadnik dymu tytoniowego.
Aerozol wytwarzany przez e-papierosy nie zawiera jednak substancji
smolistych czy tlenku wgla, ktre odpowiadaj za najbardziej
drastyczne spord negatywnych skutkw palenia tytoniu. Tym
niemniej, korzystanie z tego rodzaju urzdze nadal prowadzi moe do
nikotynizmu, ze wzgldu na fakt i dostpne i powszechnie
wykorzystywane roztwory do elektronicznych papierosw z powodu
zawartoci nikotyny umoliwiaj dostarczenie takich samych, a nawet
88
wikszych iloci tej substancji do organizmu uytkownika; podobnie jak
w przypadku palenia tradycyjnych papierosw, moliwe jest rwnie
zatrucie nikotyn (zwaszcza biorc pod uwag brak wielu skutkw
ubocznych palenia tytoniu, zwykle utrudniajcych przedawkowanie
teje substancji). Inne skadniki stosowanych w tego rodzaju wyrobach
roztworw take nie zawsze s obojtne dla ludzkiego zdrowia
(w szczeglnoci biorc pod uwag pojawiajce si niekiedy
doniesienia, stwierdzajce e w skrajnych przypadkach nieudolna
modyfikacja urzdzenia moe prowadzi do produkcji wysoce
toksycznych substancji 1 ); tym niemniej, oglna szkodliwo
elektronicznych papierosw powszechnie uwaana jest za mniejsz,
anieli w przypadku tradycyjnych wyrobw tytoniowych. Ten fakt,
w poczeniu z jakociow rnic zagroe pyncych ze stosowania
obu grup wyrobw, zalenie od przyjtych kryteriw kierowa musi ku
sformuowaniu jednego z dwch gwnych stanowisk odnoszcych si
do oglnych kwestii regulacyjnych w zakresie obrotu e-papierosami
oraz zasad ich uytkowania:
1. Elektroniczne papierosy, jako uzaleniajce i w pewnym stopniu
szkodliwe, powinny by traktowane w sposb tosamy lub
bardzo podobny z wyrobami tytoniowymi.
2. Elektroniczne papierosy, jako mniej szkodliwe lub niekiedy
wrcz pomocne (np. jako rodek potencjalnie uatwiajcy walk
z bardziej niebezpiecznym naogiem2), powinny by traktowane
bardziej liberalnie ni wyroby tytoniowe.

1
Before You Vape: High levels of Formaldehyde Hidden in E-Cigs,
http://www.nbcnews.com/health/cancer/you-vape-high-levels-formaldehyde-
hidden-e-cigs-n290826 dostp: 20 kwietnia 2017 r.; por.: E-Cigarette Study Gets
Big Headlines, But What Does It Mean?, http://acsh.org/news/2015/01/22/poorly-
done-e-cig-vapor-study-gets-big-headlines-means-nothing dostp: 20 kwietnia
2017 r.
2
Por. Electronic Nicotine Delivery Systems and Electronic Non-Nicotine Delivery
Systems (ENDS/ENNDS). Report by WHO,
http://www.who.int/fctc/cop/cop7/FCTC_COP_7_11_EN.pdf?ua=1 dostp:
1 maja 2017 r.; Commentary on WHO report on Electronic Nicotine Delivery
Systems andElectronic Non-Nicotine Delivery Systems,
http://ukctas.net/pdfs/UKCTAS-response-to-WHO-ENDS-report-26.10.2016.pdf
dostp: 1 maja 2017 r.
89
 Do roku 2014 zarwno w Polsce, jak i w systemie Unii
Europejskiej, nie istniay znaczce unormowania w zakresie regulacji
stricte rynku papierosw elektronicznych oraz zasad ich uytkowania.
W notatce z 19 grudnia 2012 r. Komisja Europejska owiadczya, e
w jej ocenie tzw. dyrektywa tytoniowa (2001/37/WE), w tamtym
momencie liczca sobie ju ok. 11 lat, czciowo ma charakter
anachroniczny m.in. ze wzgldu na to, e w midzyczasie na rynek
wkroczyy nowatorskie produkty takie jak papierosy elektroniczne 3
w zwizku z tym, dokonanie zmian w ww. dyrektywie zostao uznane
za konieczne. W toku prac rozpocztych w 2012 a zakoczonych
w 2014 r., opracowano now regulacj, ktra wesza w ycie 19 maja
2014 r. jako Dyrektywa PE i Rady 2014/40/UE z dnia 3 kwietnia 2014
r. w sprawie zblienia przepisw ustawowych, wykonawczych
i administracyjnych pastw czonkowskich w sprawie produkcji,
prezentowania i sprzeday wyrobw tytoniowych i powizanych
wyrobw oraz uchylajca dyrektyw 2001/37/WE. Dyrektywa
2014/40/UE wprowadzia szereg nieznanych wczeniej rozwiza,
polegajcych na odgrnym okreleniu wymaga w zakresie jakoci
i bezpieczestwa samych produktw oraz sposobu ich pakowania
i znakowania (wczajc w to ostrzeenia o szkodliwoci substancji
zawartych w emitowanych parach), a take na wprowadzeniu nowych
obowizkw w zakresie sprawozdawczoci, spoczywajcych na
pastwach czonkowskich i producentach papierosw elektronicznych4.
Jednoczenie, Komisja poinformowaa e celem tej czci nowelizacji
jest ograniczenie uytkowania e-papierosw przez osoby mode oraz
osoby dotychczas niekorzystajce z wyrobw tytoniowych5, a w krgu
motyww stojcych za przygotowaniem nowych rozwiza prawnych
mieci si take wiadomo szkodliwoci i uzaleniajcego dziaania
samej nikotyny oraz obawy o nieznane dotychczas dugoterminowe

3
Tobacco products: towards bigger health warnings and ban of strong flavourings,
http://europa.eu/rapid/press-release_IP-12-1391_en.htm dostp: 21 kwietnia
2017 r.
4
Questions & Answers: New rules for tobacco products,
http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-14-134_en.htm dostp: 21 kwietnia
2017 r.
5
E-cigarettes Myth Buster,
http://ec.europa.eu/health/sites/health/files/tobacco/docs/tobacco_mythbuster_en.p
df dostp: 21 kwietnia 2017 r.
90
konsekwencje [uytkowania e-papierosw] dla zdrowia publicznego 6 .
Naley przy tym zaznaczy, e zapisy dyrektywy 2014/40/UE dotycz
wycznie produktw wykorzystujcych roztwory zawierajce nikotyn.
Oznacza to zatem, e poczono elementy rozwiza wymuszonych
przez specyfik techniczn samego produktu dedykowanych
wycznie papierosom elektronicznym z wybranymi rozwizaniami
podobnymi do tych stosowanych wobec wyrobw tytoniowych (np.
ostrzeenia o szkodliwoci, wymg podawania dokadnej zawartoci
nikotyny), stosujc jednoczenie wyrany podzia na produkty
zawierajce nikotyn i jej pozbawione, przy czym te drugie
potraktowane zostay w sposb zupenie niepodobny do zasad
stosowanych wobec tradycyjnych papierosw.
Dyrektywa 2014/40/UE zostaa transponowana do prawa
polskiego w 2016 r. w postaci nowelizacji ustawy o ochronie zdrowia
przed nastpstwami uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych.
W przeciwiestwie do wzmiankowanej dyrektywy (ktra jednak
zawieraa zalecenie zastosowania tego rodzaju rozwizania), ustawa
dodatkowo wprowadzia ograniczenie wiekowe, tj. zabroniona w niej
zostaa sprzeda papierosw elektronicznych osobom poniej 18. roku
ycia 7 . Decyzja taka bya zgodna z propozycj Rzecznika Praw
Dziecka, zgoszon Ministerstwu Zdrowia we wrzeniu 2014 r.
Rzecznik, obok argumentu odwoujcego si do zagroenia
nikotynizmem, podnis rwnie drug kwesti, stwierdzajc
(podkrelenie wasne):
[W] dalszej kolejnoci [uywanie e-papierosw moe]
wywoa ch signicia po zwyke papierosy i wyrobienie
nawyku palenia tytoniu. Nie bez znaczenia dla wystpienia tych
skutkw jest fizjologiczna podatno modego, rozwijajcego si
organizmu na uzalenienia behawioralne i chemiczne8.

6
Questions..., op. cit.
7
Ustawa z dnia 22 lipca 2016 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia przed
nastpstwami uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych, Dz.U. poz. 1331;
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/40/UE z dnia 3 kwietnia 2014
r. w sprawie zblienia przepisw ustawowych, wykonawczych i administracyjnych
pastw czonkowskich w sprawie produkcji, prezentowania i sprzeday wyrobw
tytoniowych i powizanych wyrobw oraz uchylajca dyrektyw 2001/37/WE,
Dz.Urz. UE L 127/1.
8
Wystpienie Rzecznika Praw Dziecka do Ministra Zdrowia z dn. 30 wrzenia
91
 Biorc pod uwag ksztat powyszej argumentacji, mona
domniemywa i pomimo e punktem wyjcia dla Rzecznika bya
ww. dyrektywa 2014/40/UE proponowane rozwizanie nie dotyczy
wycznie produktw z zawartoci nikotyny, lecz wszystkich tego
rodzaju wyrobw.
Luka pozwalajca na sprzeda e-papierosw osobom poniej 18.
roku ycia, istniejca przed wzmiankowan nowelizacj ustawy,
zwrcia uwag take innych osb i grup. 3 lutego 2014 r. pose
Platformy Obywatelskiej D. Raczkowski zgosi interpelacj w tej
sprawie do Ministra Zdrowia. Naley zaznaczy, e w dokumencie tym
zostaa take podniesiona kwestia wyrobw beznikotynowych.
W odpowiedzi, Ministerstwo Zdrowia zapewnio o planach podjcia
pewnych krokw w kierunku uniemoliwienia sprzeday e-papierosw
osobom poniej 18. roku ycia9. Wczeniej ten sam problem podnieli
posowie Platformy Obywatelskiej A. Pomaska, P. Papke i P. Cieliski
22 kwietnia 2013 r. skierowali oni do Ministra Zdrowia dokument
o podobnej treci, zawierajcy take apel o jak najszybsze rozwizanie
prawne problemu rozprowadzania e-papierosw wrd dzieci10.
Ostatecznie, ustawa o ochronie zdrowia przed nastpstwami
uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych w art. 2 skonstruowana zostaa
tak, e w kwestii obrotu obejmuje on take wszystkie elementy (...)

2014 r., http://brpd.gov.pl/sites/default/files/wyst_2014_09_30_mz.pdf dostp:

25 kwietnia 2017 r.
9
Interpelacja nr 24215 do ministra zdrowia w sprawie ograniczenia dostpu
osobom niepenoletnim do e-papierosw,
http://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=2F9B68A9 dostp:
28 kwietnia 2017 r.; Odpowied podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia
z upowanienia ministra na interpelacj nr 24215 w sprawie ograniczenia
dostpu osobom niepenoletnim do e-papierosw,
http://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=18E30F94 dostp:
28 kwietnia 2017 r.
10
Interpelacja nr 17548 do ministra zdrowia w sprawie regulacji prawnych
dotyczcych e-papierosw,
http://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=4209FCA8 dostp:
28 kwietnia 2017 r.; Odpowied podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia
z upowanienia ministra na interpelacj nr 17548 w sprawie regulacji prawnych
dotyczcych e-papierosw,
http://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=36187B55 dostp:
28 kwietnia 2017 r.
92
wyrobu, w tym kartride, zbiorniki i urzdzenia bez kartrida lub
zbiornika. Obostrzenie to nie dotyczy si rzeczy samego uytkowania,
a wic jak wynika ze stanowiska Ministerstwa Zdrowia uytkowanie
elektronicznych papierosw wykorzystujcych w danej chwili roztwr
bez zawartoci nikotyny jest moliwe w niektrych miejscach,
w ktrych zakazane jest palenie tytoniu 11 . Oczywicie, niektre
jednostki ju wczeniej wprowadziy wasne, wewntrzne zakazy np.
KZK GOP w 2015 r. zakaza swoim pracownikom uywania
e-papierosw w autobusach i tramwajach12, a wobec pasaerw zakazy
takie wyday take np. Gdask, Krakw, Pozna, d i Warszawa13.
Nie wydaje si, aby w powyszych decyzjach, a przynajmniej
w codziennej praktyce, stosowano rozrnienie pomidzy wyrobami
z zawartoci nikotyny i bez niej.
Osobn kwesti jest sprawa opodatkowania papierosw
elektronicznych. Z punktu widzenia zakadajcego podejcie do podatku
akcyzowego jako do rodka sucemu nie tylko redystrybucji czy
prostemu zwikszaniu dochodw budetowych, ale przede wszystkim
jako do narzdzia ksztatujcego wzorce konsumpcji tzn. tut.
sucego ograniczaniu spoycia przynajmniej niektrych uywek
znamienny jest fakt, e w Polsce e-papierosy nie s objte akcyz
(chocia propozycje na ten temat artykuowane byy w parlamencie
przynajmniej od 2013 r. 14 ). Rozwizanie takie moe by
kontrowersyjne. Z jednej strony, negatywny wpyw na ludzkie zdrowie,
szczeglnie w poczeniu z dalece niszymi kosztami uytkowania
w duszym okresie, stanowi argument za objciem omawianych
produktw stosowanym podatkiem akcyzowym, analogicznym do tego

11
MZ: publicznie mona pali e-papierosy, ale te bez nikotyny,
http://www.rynekaptek.pl/prawo/mz-publicznie-mozna-palic-e-papierosy-ale-te-
bez-nikotyny,17108.html dostp: 24 kwietnia 2017 r.
12
M. Wroski, Zakaz e-papierosw: KZK GOP wprowadza zakaz, bo e-papierosy
truj!, http://www.dziennikzachodni.pl/artykul/1027811,zakaz-epapierosow-kzk-
gop-wprowadza-zakaz-bo-epapierosy-truja,id,t.html dostp: 27 kwietnia 2017 r.
13
Zakaz palenia e-papierosw autobusach i tramwajach,
http://www.newsweek.pl/polska/zakaz-palenia-e-papierosow-autobusach-i-
tramwajach-newsweek-pl,artykuly,284720,1.html dostp: 30 kwietnia 2017 r.
14
J. Noch, E-papierosy za tanie. Senator: Czas oboy je akcyz,
http://natemat.pl/68383,e-papierosy-za-tanie-senator-czas-oblozyc-je-akcyza
dostp: 17 kwietnia 2017 r.
93
stosowanego wobec tradycyjnych wyrobw tytoniowych (by moe
z zachowaniem efektywnej rnicy w redniej cenie, w celu
skierowania uwagi czci konsumentw wyrobw tytoniowych ku
uywce, jak si powszechnie sdzi, mniej szkodliwej); z drugiej strony,
pomimo e w Polsce, w zgodzie ze stanowiskiem WHO, oficjalnie
e-papierosy nie s traktowane jako rodek do tzw. nikotynowej terapii
zastpczej, niekiedy zgaszany jest argument na zasadzie wanie
takiego, potencjalnego zastosowania, przekonujcy jakoby dodatkowe
opodatkowanie papierosw elektronicznych stanowio paradoksalnie
utrudnienie wanie w walce z naogiem. Na t wtpliwo
w interpelacji z dn. 30 grudnia 2016 r. powoa si np. pose z klubu
Kukiz15 P. Grabowski, zestawiajc papierosy elektroniczne ze
znajdujcymi si w powszechnym uytku nikotynowymi gumami do
ucia i plastrami nikotynowymi15.
Po czci, powyej przytoczonym wtpliwociom da wyraz
take pose Prawa i Sprawiedliwoci J. Gosiewski, ktry 23 czerwca
2016 r. wystosowa do Ministra Finansw interpelacj, pytajc czy
Minister nosi si z zamiarem podjcia dziaa w celu objcia
papierosw elektronicznych podatkiem akcyzowym; jednoczenie,
J. Gosiewski uprzedzajc wzmiankowany wyej argument
o moliwym zastosowaniu e-papierosw jako substytutu wyrobw
tytoniowych w toku leczenia uzalenienia owiadczy, e w jego
ocenie e-papierosy nie mog by traktowane jako rodek pomocny
w leczeniu nikotynizmu, samemu stanowic zagroenie tyme
naogiem. W odpowiedzi, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie
Finansw, pomimo zapewnienia o monitorowaniu sytuacji przez
Ministerstwo (w szczeglnoci w kontekcie nadchodzcej wwczas
transpozycji dyrektywy 2014/40/UE do prawa polskiego), nie udzieli
jednoznacznej odpowiedzi16 . Ju po wejciu w ycie znowelizowanej

15
Interpelacja nr 9026 do ministra finansw w sprawie podatku od e-papierosw,
http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=3ADEFE75
dostp: 17 kwietnia 2017 r.
16
Interpelacja nr 4398 do ministra finansw w sprawie akcyzy na e-papierosy,
http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=5F4C2678 dostp:
30 kwietnia 2017 r.; Odpowied podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansw
z upowanienia ministra na interpelacj nr 4398 w sprawie akcyzy na e-papierosy,
http://orka2.sejm.gov.pl/INT8.nsf/klucz/658C47ED/%24FILE/i04398-o1.pdf
dostp: 30 kwietnia 2017 r.
94
ustawy o ochronie zdrowia przed nastpstwami uywania tytoniu
i wyrobw tytoniowych, tj. 10 padziernika 2016 r., w Ministerstwie
Finansw utworzono jednak zesp do spraw wypracowania
systemowych rozwiza w zakresie opodatkowania akcyz
e-papierosw i wyrobw nowatorskich 17 . W momencie powstawania
niniejszego dokumentu, prace zespou si nie zakoczyy.
Prawdopodobnie, poniekd, utworzenie tego rodzaju organu byo
wynikiem tendencji zauwaalnych w innych pastwach europejskich,
ktre objy e-papierosy (i/lub rodki niezbdne do ich dziaania)
podatkiem akcyzowym. Proces decyzyjny na poziomie Komisji
Europejskiej zosta co prawda zapocztkowany na przeomie 2015
i 2016 r., pnej jednak Komisja Europejska zdementowaa doniesienia
o planach objcia omawianych produktw jednolit akcyz.18
Wobec podobnych wtpliwoci zostay postawione rwnie
Stany Zjednoczone. Przed 8 sierpnia 2016 r. w pastwie tym nie istniay
federalne regulacje nakadajce dodatkowe obostrzenia na handel
i uytkowanie papierosw elektronicznych; czciowo luka ta
wypeniana bya przez regulacje stanowe. Decyzja Agencji ywnoci
i Lekw (FDA), ktra po raz pierwszy spowodowa miaa objcie rynku
e-papierosw nadzorem federalnym, staa si przyczyn sporu
sdowego, wywoanego przyjtym przez Agencj, kontrowersyjnym
zaoeniem, jakoby produkty te byy urzdzeniami sucymi do
dozowania lekw w ramach nikotynowej terapii zastpczej spr ten
zosta przez Agencj przegrany 19 , tym samym zamykajc drog do
regulowania rynku e-papierosw poprzez narzdzia stosowane wobec
produktw farmaceutycznych (o ile nie s one celowo reklamowane

17
Zarzdzenie Ministra Rozwoju i Finansw z 10 padziernika 2016 r. w sprawie
powoania zespou do spraw wypracowania systemowych rozwiza w zakresie
opodatkowania akcyz e-papierosw i wyrobw nowatorskich, Dz.Urz. Min.
Rozwoju i Finansw z 14 padziernika 2016 r. poz. 6.
18
M. Szulc, Nie bdzie akcyzy na e-papierosy,
http://ksiegowosc.infor.pl/podatki/akcyza/podatnicy-i-obowiazek-
podatkowy/727680,Nie-bedzie-akcyzy-na-epapierosy.html dostp: 28 kwietnia
2017 r.
19
FDA regulation of e-cigarettes rebuffed again,
http://www.amednews.com/article/20110214/government/302149957/6/ dostp:
26 kwietnia 2017 r.
95
jako rodek pomocny w rzucaniu palenia 20 ). W wyniku tego obrotu
spraw, w prawie federalnym nadal istniaa luka, ktra pozostawiaa
nieuregulowan kwesti dostpnoci papierosw elektronicznych dla
dzieci i modziey. Obawa ta bya podnoszona tak przez sam
Agencj 21 , jak i przez opini publiczn. W 2016 r., po dugotrwaej
debacie 22 , FDA uzyskaa moliwo regulowania kwestii zwizanych
z papierosami elektronicznymi (oraz wszystkimi wyrobami
tytoniowymi)23 ; dziaajc w ramach tych wanie uprawnie, Agencja
podja m.in. decyzj o wprowadzeniu zakazu dystrybucji e-papierosw
wrd osb poniej 18. roku ycia o ile ta decyzja zostaa przyjta
przez opini publiczn i politykw raczej bez kontrowersji, to jednak
inne obostrzenia zaowocoway krytyk kierowan pod adresem FDA24.
Rwnoczenie, wysuwane byy rwnie propozycje objcia papierosw
elektronicznych akcyz; kwestia ta rozstrzygana jest jednak obecnie na
poziomie stanowym.
Podsumowujc powysz analiz, mona stwierdzi e
gwnymi kwestiami problemowymi w kontekcie przygotowywania
rozwiza prawodawczych w Polsce, innych pastwach i na poziomie
supranarodowym (g. Unii Europejskiej) s:

20
Ibid.
21
FDA news release: FDA and Public Health Experts Warn About Electronic
Cigarettes,
https://web.archive.org/web/20090804042325/https://www.fda.gov/NewsEvents/N
ewsroom/PressAnnouncements/ucm173222.htm dostp: 26 kwietnia 2017 r.
22
Zob. np.: Senators Call on FDA to Protect Consumers by Adopting Stronger
Warning Labels for E-Cigarettes, http://casaa.org/wp-content/uploads/October-
2014-Senators-Call-on-FDA-to-Protect-Consumers-by-Adopting-Stronger-
Warning-Labels-for-E-Cigarettes-_-Barbara-Boxer-United-States-Senator-for-
California.pdf dostp: 26 kwietnia 2017 r.; Wniosek Komisji Energii i Handlu
z 16 wrzenia 2013 r., http://casaa.org/wp-content/uploads/Hamburg-Adolescent-
Use-of-E-Cigarette-2013-9-16.pdf dostp: 26 kwietnia 2017 r.
23
FDA takes significant steps to protect Americans from dangers of tobacco through
new regulation,
https://www.fda.gov/NewsEvents/Newsroom/PressAnnouncements/ucm499234.ht
m dostp: 26 kwietnia 2017 r.
24
Zob. np.: List kongresmenw R. Johnsona i D. huntera do wiceprezydenta-elekta
M. Pencea z 12 grudnia 2016 r., http://casaa.org/wp-content/uploads/2016-12-12-
RHJ-DH-to-VP-Elect-Pence-re-e-cigarettes.pdf dostp: 1 maja 2017 r.
96
 1. Uzaleniajce dziaanie nikotyny dostarczanej przez
e-papierosy.
2. Negatywne skutki zdrowotne stosowania e-papierosw,
przeciwstawiane niekiedy jeszcze powaniejszym skutkom
palenia tytoniu.
3. Niskie koszty uytkowania e-papierosw w porwnaniu
z paleniem tytoniu, potencjalnie uatwiajce signicie po t
uywk.
4. Teoretyczna moliwo zastosowania e-papierosw
w nikotynowej terapii zastpczej.
5. Ryzyko uzalenienia psychicznego od stosowania papierosw
elektronicznych.

Wtpliwoci budzi moe take kwestia dostpu osb

niepenoletnich do ww. produktw, jak i podany ksztat unormowa
regulujcych uytkowanie papierosw elektronicznych w miejscach
publicznych.
W duym stopniu sprowadzaj si one zatem do paszczyzn,
w ktrych nieoceniona bdzie pomocnicza rola medycyny, a take
w pewnym stopniu ekonomii i psychologii, wobec wewntrz-
i midzypastwowych procesw decyzyjnych. Jakkolwiek bowiem
w wielu pastwach, w tym w Polsce, wypracowane zostay podstawowe
unormowania w zakresie czy to dystrybucji, czy te uytkowania
e-papierosw, to jednak jako e jest to zjawisko stosunkowo nowe
zaoenia wyjciowe, ktre zostay ostatecznie przyjte przez
ustawodawc (bezporednio lub porednio, za transkrybowanym aktem
europejskim) w toku przygotowywania uregulowa, mog zosta
w przyszoci zweryfikowane w kierunku stwierdzenia, e
pocztkowe obawy o dugofalowe skutki dla zdrowia publicznego
okazay si przynajmniej czciowo pozbawionymi podstaw, albo
w wyniku wykrycia nowych, wymagajcych zapobieenia zagroe.
Papierosy elektroniczne, jako zjawisko o charakterze pod
pewnymi wzgldami dotychczas rzadko spotykanym i zniuansowanym
wystpuj one bowiem w licznych odmianach, rnicych si od
siebie tak szczegami technicznymi, jak i wpywem na ludzkie zdrowie
zdaj si stanowi wyzwanie dla systemw politycznych, procedur
decyzyjnych i samej debaty publicznej. Tym samym, decyzje

97
podejmowane w celu rozwizania niektrych problemw i kontrowersji
wynikych z ich szybkiego rozpowszechnienia, stanowi interesujcy
wskanik zdolnoci adaptowania si prawodawstwa i norm spoecznych
do szybko zmieniajcej si rzeczywistoci XXI wieku. W wyniku
globalizacji, wzrostu konkurencji i rozwoju nauki, w najbliszych latach
wyzwania tego rodzaju prawdopodobnie bd si pojawiay o wiele
czciej, ni jeszcze 20 czy 30 lat temu.

98
Piotr Szreniawski Optymalny model administracyjnoprawnej
regulacji e-papierosw

Prawo administracyjne powstao dla obrony jednostki przed

wadz. Gwarantowanie okrelonych praw jednostce czy si moe
z szeregiem rnych kwestii, dotyczcych procedur czy standardw
w zakresie relacji jednostki z podmiotami administrujcymi, ale take
dotyczy moe zagadnie z zakresu materialnego prawa
administracyjnego, w tym problematyki uywania e-papierosw.
Z przestrzeganiem przepisw prawa administracyjnego cz si nie
tylko dziaania policji i stray w zakresie przestrzegania zakazu
korzystania z e-papierosw w okrelonych miejscach, ale take szereg
innych kwestii, obejmujcych take zagadnienia polityki prawa
administracyjnego. Zagadnienia optymalnej regulacji
administracyjnoprawnej mog by postrzegane w kontekcie lokalnym,
ale take w kontekcie europejskim czy globalnym. Ponadto pamita
naley, e prawo administracyjne reguluje ustrj organizacyjny
administracji, w tym m.in. zagadnienia podmiotw administrujcych,
ktrych zakres dziaania obejmuje problematyk e-papierosw.
Godnym zauwaenia tematem jest take dziaalno spoeczno-
organizatorska administracji w zakresie promocji zdrowia, ktra jest
czsto niedoceniana, co jednak niekiedy wynika z jej niskiej jakoci.
Nazywanie elektronicznych inhalatorw nikotyny
elektronicznymi papierosami na pocztku miao wielki sens, jako e
wskazywao na moliwo zastpienia tradycyjnych papierosw tymi
produktami, jednake po pewnym czasie stao si przeklestwem,
cicym przede wszystkim nad uytkownikami. Obejmowanie
papierosw elektronicznych regulacjami dotyczcymi produktw
powodujcych zatruwanie organizmu substancjami smolistymi, czyli
przede wszystkim papierosw tradycyjnych, jest wielkim bdem
polityki prawa, przynoszcym tragiczne skutki spoeczne.
Niezrozumienie przez prawodawcw istoty dziaania e-papierosw,
poczone ze skutecznym lobbingiem ze strony producentw
tradycyjnych wyrobw tytoniowych, doprowadzio do przyjcia zych
regulacji. Zadaniem prawodawcw powinno by zrozumienie, e
papierosy elektroniczne wymagaj regulacji innej w treci, ni regulacje

99
dotyczce papierosw tradycyjnych wobec ktrych papierosy
elektroniczne i produkty pokrewne s mniej szkodliw alternatyw.
Spory dotyczce regulacji uywek do ktrych zaliczy naley
papierosy elektroniczne pojawiay si ju wielokrotnie, np.
w odniesieniu do alkoholu, narkotykw czy choby kawy. Niekiedy
ograniczenia dotyczce sprzeday produktw uznanych za szkodliwe
odnosz si do okrelonych grup osb, np. dzieci, czasami takie
ograniczenia obejmuj okrelony teren, jak choby tereny szpitali.
Zauway naley, e ograniczenia takie obejmuj nie tylko sprzeda
produktw uznawanych za niezdrowe, ale mog dotyczy korzystania
z produktw, ktrych uywanie moe by uciliwe dla otoczenia.
Mamy tu zatem do czynienia z szeregiem zagadnie i moliwych
rozwiza. Pytanie o optymalny model regulacji w zakresie papierosw
elektronicznych naley stawia zarwno ze wzgldu na dalekosine
skutki zarwno waciwych, jak i niewaciwych rozwiza w tym
zakresie, jak te ze wzgldu na znaczenie takich regulacji dla
codziennych spraw milionw ludzi.
Celem powstania papierosw elektronicznych i wielu wyrobw
podobnych byo stworzenie mniej szkodliwej alternatywy dla
tradycyjnych wyrobw tytoniowych. Trudnoci w rzuceniu naogu
palenia tradycyjnych papierosw byy bezporednim motywem, ktrym
kierowa si Hon Lik, wynalazca wspczesnych papierosw
elektronicznych. Podobnie dziaania wczeniejszych propagatorw
mniej szkodliwych alternatyw dla tradycyjnych papierosw, takich jak
J. Philip Ray, Herbert A. Jacobson, czy Michael Russell, motywowane
byy gwnie kwestiami zdrowotnymi.
Od czasw jego odkrycia, pienidz jest jednym z wanych
czynnikw, determinujcych dziaania ludzi. Niekiedy denie do jego
posiadania jest silniejsze, ni denie do zapewnienia zdrowia czy
pokoju. Jednak nawet jeli to czysto ekonomiczne czynniki, oceniane
w kontekcie oglnospoecznym i dugoterminowym, miayby
determinowa sposb regulacji e-papierosw, to czynniki te
przemawiayby na korzy udostpniania papierosw elektronicznych
jako bezpieczniejszej i mniej szkodliwej alternatywy wobec uywania
papierosw tradycyjnych. Ogromne koszty leczenia osb, ktrych
zdrowie zostao zniszczone przez substancje smoliste zawarte
w tradycyjnych papierosach, a take oczywiste koszty gospodarcze
100
zwizane z krtszym yciem osb uzalenionych od tradycyjnych
papierosw, zostaj jednak czsto przesonione przez o wiele
mniejsze, ale atwiej zauwaalne dochody z opodatkowania wyrobw
tytoniowych1.
W kontekcie poszukiwania optymalnej regulacji dotyczcej
e-papierosw wskaza naley, e prawo peni jednoczenie rozmaite
funkcje, np. ma ogranicza (m.in. poprzez zakazy) dziaania szkodliwe
dla zbiorowoci czy dla zdrowia jednostki, jak te stosowanie
produktw niebezpiecznych czy toksycznych. Funkcj prawa jest take
okrelanie uprawnienia jednostek, w tym jednostek nalecych do
okrelonych grup, np. pracownikw, czy osb chorych. Z punktu
widzenia socjologii mona mwi o funkcji stabilizujcej prawa,
dostrzega mona take funkcj represyjn czy jeszcze inne funkcje,
podobnie z punktu widzenia psychologicznego i psychospoecznego
analizy, dlaczego okrelone zjawiska s normowane przepisami prawa,
prowadzi mog np. do wnioskw o skutecznoci prawa w zakresie
nakaniania do niektrych zachowa, ale take o duym znaczeniu
symbolicznym czy dotyczcym odpowiedzialnoci, okrelonych aktw
prawodawczych2. Niekiedy niska skuteczno przepisw prawa wynika
z mylenia yczeniowego prawodawcy, czasem brakuje za
determinacji w zakresie edukacji o prawie i determinacji
w egzekwowaniu przepisw. Stopie przestrzegania przepisw prawa
dotyczcych korzystania z uywek jest wynikiem szeregu elementw,
obejmujcych m.in. mdro przyjtych regulacji, jak te kultur
prawn spoeczestwa.
Trudno oczekiwa znalezienia dowodw, e jaki produkt jest
cakowicie bezpieczny. Bardziej celowe jest zapewnienie jak
najbardziej bezpiecznego uywania, np. poprzez stawianie wymogw
w zakresie jakoci 3 . Wiele produktw, zawierajcych substancje

1
W. uczak, Prawne moliwoci postpowania z osobami uzalenionymi, [w:]
E. uczak (red.), Nowe oblicza uzalenie, Wydawnictwo Uniwersytetu
Warmisko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2009, s. 33.
2
I. Bogucka, Funkcje prawa Analiza pojcia, Kantor Wydawniczy Zakamycze,
Krakw 2000, s. 96.
3
E.N. Lindblom, Effectively Regulating E-Cigarettes and Their Advertising and
the First Amendment, Food and Drug Law Journal Analyzing the Laws,
Regulations, and Policies Affecting FDA-Regulated Products, Vol. 70, 1/2015,
s. 57 i nast.
101
powodujce uzalenienie, jest szeroko dostpnych, oddziaujc na
codzienne zachowania milionw osb. Akceptacja spoeczna
poszczeglnych rodzajw produktw, choby takich jak czekolada,
herbata, papierosy czy marihuana moe by rna, a przepisy prawa
mog odgrywa bardzo rn rol zarwno w ksztatowaniu opinii na
temat danych produktw, jak te znaczco wpywa na
rozpowszechnienie ich uycia i na sposoby ich dystrybucji4.
Straty, wynikajce z palenia tradycyjnych papierosw, zwizane
z utrat zdrowia pracownikw s ogromne, dostrzega naley nie tylko
natychmiastowe straty, np. wynikajce z wypadkw przy pracy, ale
take odczuwane przez wiele lat, takich jak spadek efektywnoci 5 .
Wiele osb palcych tradycyjne papierosy ma wiadomo wasnego
uzalenienia, i nawet podejmuje prby zerwania z naogiem, ale wiele
metod i rodkw czsto nie przynosi rezultatw 6 . Rwnie w tym
kontekcie bardzo wane jest promowanie skutecznych form rzucania
palenia. Dla wprowadzenia pozytywnych i trwaych zmian w zakresie
ograniczenia stosowania tradycyjnych papierosw, w tym rwnie
poprzez zastpienie ich w potrzebnym zakresie przez produkty mniej
szkodliwe, istotne s nie tylko dziaania pojedynczych organizacji, ale
take wsppraca wielu rnych podmiotw, ksztatujcych postawy
czy majcych wpyw na rozwizanie problemw. W tym kontekcie
naley dostrzega wielk rol wadzy publicznej, mogcej ksztatowa
okrelone postawy zarwno przez prawodawstwo, jak te poprzez
dziaalno spoeczno-organizatorsk. Warto pamita, e nawet
najlepsze prawo nie jest wystarczajcym instrumentem do
aktywizowania spoeczestwa, jednake wane jest, aby prawodawstwo

4
Z. Madeja, Uzalenienia od substancji psychoaktywnych, przedmiotw i osb
Analiza kulturowo-spoeczna, filozoficzno-aksjologiczna, psychologiczna,
psychobiologiczna, psychopatologiczna, neuropsychologiczna zjawisk i procesw
etiopatogenezy uzalenie oraz ich terapii, Tom 1, Wydawnictwo Uczelniane
Politechniki Koszaliskiej, Koszalin 2008, s. 246.
5
I. Rydlewska-Liszkowska, Bodce ekonomiczne w dziaaniach profilaktycznych na
rzecz zdrowia w rodowisku pracy, [w] K. Ry, Z. Skrzypczak (red.), Ochrona
zdrowia i gospodarka mechanizmy rynkowe a regulacje publiczne,
Wydawnictwo Naukowe Wydziau Zarzdzania Uniwersytetu Warszawskiego,
Warszawa 2008, s. 232.
6
A. Augustynek, Jak walczy z uzalenieniami?, Difin, Warszawa 2011, s. 61.
102
nie utrudniao poytecznych dziaa jednostek i organizacji
spoecznych7.
Regulacja odnoszca si do e-papierosw obejmuje nie tylko
zagadnienia bezporednio dotyczce dostpnoci czy korzystania
z danych produktw, ale take m.in. zagadnienia zwizane z organizacj
suby zdrowia, a nawet z wymogami w zakresie edukacji personelu
medycznego 8 . Oczywicie przepisy nie dziaaj w prni spoecznej,
dostrzega tu naley rwnie aspekty zwyczajw i mody, ale take
indywidualne decyzje w zakresie zarwno uywania produktw danego
rodzaju, jak te w zakresie przestrzegania obowizujcych przepisw.
Wrd kwestii dotyczcych ksztatowania optymalnego modelu
regulacji e-papierosw dostrzega naley cay szereg zagadnie,
poczwszy od samego pytania, czy regulowa przepisami prawa
korzystanie z tego produktu. Dotychczasowe dowiadczenia wskazuj,
e regulacje przepisami prawa s wymagane, jednak e mog rwnie
wyrzdzi okrelone szkody choby przez promowanie bardziej
szkodliwych produktw kosztem produktw mniej szkodliwych, std
wane jest, aby przyjmowane regulacje opieray si na faktach, a nie na
uprzedzeniach oraz aby bray pod uwag przede wszystkim dobro
jednostki i dobro spoeczne.
Jeli w zakresie regulacji okrelonych zagadnie, w tym
produktw, wyrnimy podejcie paternalistyczne i liberalne, to
poszczeglne rozwizania zwykle moemy umieci gdzie na osi
pomidzy tymi podejciami. Suma szczegowych rozwiza prawnych
moe tworzy model bardziej zbliony do ktrego z tych podej, ale
konkretny model, obowizujcy w danym czasie w konkretnym
miejscu, moe take obejmowa wybrane rozwizania zwizane
z rnymi podejciami.
O ile podejcie liberalne opiera si na szerokim dozwoleniu
korzystania z danych produktw, i przyznaje jednostce nawet prawo do
szkodzenia sobie, o tyle podejcie paternalistyczne uznaje istnienia
okrelonych ogranicze racjonalnoci konsumentw, i zwizane jest

7
B. Smykowski, Partnerstwo lokalne na rzecz rozwizywania problemw
spoecznych, [w:] L. Cierpiakowska (red.), Oblicza wspczesnych uzalenie,
Wydawnictwo Naukowe UAM, Pozna 2006, s. 221.
8
S. Padzioch, Prawo zdrowia publicznego zarys problematyki, Zdrowie
i Zarzdzanie, Krakw 2004, s. 19.
103
z nakanianiem jednostek do zachowa dla nich poytecznych. Zaufanie
do rozsdku i do umiejtnego korzystania z wolnoci przez jednostki
skania do wyboru podejcia liberalnego, jednak wiadomo specyfiki
zagadnienia naogw i prowadzcych do nich produktw, w poczeniu
z przekonaniem o istnieniu nieuczciwych reklam i o odpowiedzialnoci
jednostki wobec spoeczestwa prowadzi do przyjmowania modelu
paternalistycznego. Poszukiwanie optymalnego modelu regulacji
e-papierosw jest poszukiwaniem kompromisu pomidzy interesem
uytkownikw i producentw, przy uwzgldnieniu interesu ogu
rozumianego m.in. w kontekcie zdrowia publicznego.
Znalezieniu odpowiadajcego wielu podmiotom kompromisu
sprzyja koncentrowanie si na wypracowywaniu kwestii akceptowanych
przez og lub obojtnych dla zaangaowanych podmiotw.
Przykadowo, jednym z gwnych problemw zwizanych z uywaniem
tradycyjnych papierosw jest bierne palenie, nie ograniczajce
szkodliwego oddziaywania na jednostk palc papieros, ale take na
jej otoczenie. Nawet podejcie liberalne wskazuje na ograniczenie
wolnoci jednostki zwizane z zakazem szkodzenia innym jednostkom.
W innym przypadku mamy do czynienia z narzucaniem swoich
interesw innym osobom, co zwykle czy si z konfliktem
i z obnianiem poziomu kultury spoeczestwa. Dyskusja na temat
oddziaywania e-papierosw na osoby trzecie, czyli o biernym
uywaniu e-papierosw, dotyczy m.in. kwestii szkodliwoci pary,
wydychanej przez uytkownikw e-papierosw. Zauway naley, e
ustawodawcy wielu pastw nie ograniczaj si jednak do zakazywania
oddziaywania na inne osoby, zakazujc m.in. tabaki, gum
zawierajcych nikotyn czy innych produktw bezdymnych. Mamy tu
zatem do czynienia z elementami podejcia paternalistycznego,
opierajcego si na przekonaniu prawodawcy o koniecznoci dbania
o interesy jednostki nawet wbrew jej woli, cho mona jako motyw
wskazywa tu take wol dbania o interes spoeczny.
Optymalna regulacja dotyczca uywek powinna by
realistyczna, m.in. poprzez unikanie bdw ilustrowanych
amerykaskim przykadem prohibicji. Kojarzone z Holandi podejcie
do regulacji tzw. lekkich narkotykw opiera si na zaoeniu, e lepiej
jest dostrzega rzeczywist szerok dostpno okrelonych produktw
i umoliwi legalny obrt tymi produktami, ni wprowadza
104
nieskuteczne zakazy, prowadzce do rozwoju przestpczoci. Pamita
naley, e do wprowadzania susznych rozwiza prawnych potrzebna
jest zwykle nie tylko mdro i dobra wola, ale take uczciwo
prawodawcw.
Jednym z zagadnie powizanych ze zdrowiem
i z bezpieczestwem, obejmujcych rwnie e-papierosy, jest
zagadnienie bezpieczestwa konsumenta, uywajcego produktw
danego rodzaju. Regulacja prawem stanowionym tego zagadnienia
obejmuje m.in. zagadnienia dopuszczania danych produktw do obrotu.
Wymogi prawne w tym zakresie obejmuj jak wiadomo nie tylko
kwestie ograniczania iloci niezdrowych substancji wdychanych przez
konsumenta, ale take kwestie bezpieczestwa wykorzystywanego
urzdzenia, w tym dotyczce baterii czy konkretnych rozwiza
technologicznych. Stawianie przez prawodawc okrelonych wymogw
w tym zakresie ma wielkie znaczenie dla opinii na temat e-papierosw,
a zaniedbania w zakresie przestrzegania norm dotyczcych jakoci
nawet w niektrych produktach oddziauj na wyobraenia o caoci
zagadnie zwizanych z e-papierosami. By moe za analogi w tym
zakresie mog suy niektre rozwizania prawne dotyczce
kosmetykw czy te lekw mimo, e nie s wolne od wad, to jednak
wydaj si koncentrowa na bezpieczestwie dopuszczanych do obrotu
produktw.
Kady palacz tradycyjnych papierosw jest przegran z punktu
widzenia zdrowia publicznego. Wygran w tym kontekcie jest nie
tylko cakowite zaprzestanie korzystania z produktw zawierajcych
nikotyn, ale take zamiana nawykw na mniej szkodliwe. Wspieranie
jednostek w zakresie rzuca palenia tradycyjnych papierosw moe
opiera si na rnych zaoeniach, jednak przede wszystkim
przyjmowane jest zaoenie szkodliwoci palenia tradycyjnych
papierosw dla ich konsumentw i ich otoczenia, jak te dla
spoeczestwa.
Polityka prawa moe obejmowa szereg kwestii, zwizanych
zarwno z planowanymi celami, jak i z podejmowanymi rodkami. Jeli
przyjmiemy zaoenie, e e-papierosy s mniej szkodliw alternatyw
wobec palenia tradycyjnych papierosw, to wskazane jest, aby
e-papierosy byy tasze mwimy zatem m.in. o zrnicowaniu
opodatkowania. Polityka prawa oparta na wskazanych zaoeniach
105
obejmowa powinna take kwestie informacji i reklamy czy
dystrybucji, jak rwnie szereg innych zagadnie. Polityka prawa
w zakresie ograniczania korzystania z tradycyjnych papierosw moe
jednak opiera si na rnych zaoeniach szczegowych, dotyczcych
m.in. upywu czasu i zmiennoci zachowa jednostki. Istniejce obawy,
e uytkownicy e-papierosw przejd do palenia tradycyjnych
papierosw, albo po prostu e e-papierosy same w sobie s niezdrowe,
doprowadziy do przyjcia regulacji nie sprzyjajcych korzystania
z e-papierosw. Jeli przyjte zostanie zaoenie, e e-papierosy
pomagaj rzuci palenie prawodawca moe uzna korzystanie
z e-papierosw za stan wystarczajcy, ale moe take uzna, e
uywanie e-papierosw powinno by etapem przejciowym do
cakowitego zaprzestania korzystania nie tylko z papierosw
tradycyjnych, ale take z ich alternatyw. Pamita jednak naley, e
dobre prawo to prawo, ktre moe by przestrzegane, a nawet, ktre jest
przestrzegane ze wzgldu na suszno przyjtych rozwiza.
Rozwaanie rozmaitych racji i uwzgldnianie rnych punktw
widzenia wydaje si konieczne dla zaistnienia realnej debaty, potrzebnej
dla podania w stron przyjcia lepszych rozwiza prawnych.
Normy prawne wsptworz inne normy spoeczne, czyli nie
tylko s wanym elementem bezporedniego regulowania
rzeczywistoci, ale take oddziauj poprzez wpywanie na to, co jest
akceptowane spoecznie. Bdy w regulacji, np. wynikajce z mylenia
yczeniowego prawodawcy, powoduj szerokie odrzucanie przez
adresatw norm prawnych zachowa przez te normy nakazywanych.
Regulacja zagadnie dotyczcych korzystania z e-papierosw powinna
by dostosowywana nie tylko do rozwoju technologicznego, ale take
do pogldw spoeczestwa, cho pamita naley, e prawodawca
niejako powinien wyprzedza zachodzce zmiany, a nie tylko
dostosowywa przyjmowane regulacje do da. W szczeglnoci
zadaniem prawodawcy jest dostrzeganie interesw spoecznych
i unikanie przyjmowania rozwiza nie sucych ogowi, a tylko
wybranej grupie interesw.
Zagadnienie realistycznego podejcia prawodawcy do
problemw ycia spoecznego powinno obejmowa nie tylko kwestie
zakazywania dodawania do wprowadzanych na rynek produktw
niepotrzebnych szkodliwych substancji czy kwestie promowania jak
106
najmniej szkodliwych i jak najbardziej bezpiecznych produktw, ale
take zagadnienia obchodzenia prawa czy wrcz celowego jego
amania, np. w formie przemytu czy nielegalnej produkcji. Regulacje
dotyczce e-papierosw musz obejmowa kwestie zarwno dotyczce
prawa handlowego czy cywilnego, np. w zakresie reklamy, sprzeday
czy praw konsumenta, jak te prawa publicznego, w tym nie tylko
prawa konstytucyjnego, administracyjnego, finansowego czy prawa
wykrocze, ale take w pewnym zakresie nawet prawa karnego.
Kompromis w zakresie regulacji e-papierosw powinien
uwzgldnia zagadnienie istnienia okrelonych rde uzalenie.
Pobudki psychologiczne czy psychospoeczne (np. moda) skaniaj
jednostki do korzystania z uywek, w tym z uywek powodujcych
uzalenienie. Czsto zakazywanie produktw mniej szkodliwych
prowadzi do promowania produktw bardziej szkodliwych.
Niezinstytucjonalizowana czy te nieformalna kontrola
spoeczna ma wielkie znaczenie w zakresie przestrzegania norm
dotyczcych korzystania z uywek. W pewnym sensie przepisy prawa
wkraczaj niekiedy na obszar, ktrego same normy zwyczajowe (np.
dotyczce tego, co wypada a czego nie wypada robi wrd ludzi) nie s
w stanie uporzdkowa, i kiedy prawodawca uznaje je za wystarczajco
wane.
Poruszone powyej zagadnienia nie wyczerpuj caoci
problematyki regulacji e-papierosw. Nie tylko kwestie reklamy
i dystrybucji e-papierosw, czy te procedury dopuszczania produktw
do obrotu, udzielania licencji czy zagadnienia samodzielnej produkcji
okrelonych wyrobw, zwizane s z cigymi zmianami, w tym ze
zmianami technologicznymi, co nakada na prawodawc i na podmioty
kontrolujce przestrzeganie norm obowizek cigej czujnoci. Analiza
zagadnienia poszukiwania optymalnego modelu regulacji e-papierosw
musi uwzgldnia fakt, e mamy w tym zakresie do czynienia nie
z jednorazowym aktem prawodawczym, ktry koczy dyskusj, ale
z rywalizacj rnych racji i grup interesu. Popenione przez
prawodawcw bdy powinny by naprawione poprzez zmiany
przepisw nakierowane na uwzgldnienie racji przemawiajcych za
moliwoci ograniczenia korzystania z tradycyjnych papierosw m.in.
poprzez dopuszczanie szerszego stosowania produktw nie
wykorzystujcych procesw spalania.
107
Krzysztof Bojarski E-papierosy jako zagroenie dla bezpieczestwa
spoecznego i zdrowotnego ludnoci w Polsce

Wspczesny wiat niesie wraz z wszechstronnym rozwojem

i postpem wielu dziedzin nauki i techniki take nowe nieznane
wczeniej zagroenia. Z jednej strony postp w zakresie medycyny czy
telekomunikacji pozwala realizowa dziaania i osiga cele do
niedawna zdawa by si mogo nierealne, z drugiej jednak strony
pojawiaj si zjawiska i procesy wprost negatywne czy wrcz
niebezpieczne (np. cyberprzestpczo) lub takie w odniesieniu do
ktrych nie mamy jeszcze wiedzy jakie bd ich skutki czy te
nastpstwa. Zdarza si bowiem, i pocztkowa pozytywna ocena
okrelonych zjawisk z czasem jest weryfikowana i ostatecznie na plan
pierwszy wysuwaj si niekorzystne ich skutki. Dlatego te analizujc
nowe lub wrcz nowatorskie rozwizania czy te produkty naley
podchodzi do ich weryfikacji z du ostronoci i koniecznym
obiektywizmem. Rzecz bowiem najcenniejsz ktra powinna by
zawsze na pierwszym miejscu i podlega szczeglnej ochronie jest
ycie i zdrowie czowieka.
W szerszym rozumieniu ochrony tej podstawowej wartoci
moemy mwi o bezpieczestwie zdrowotnym, traktowanym jako
element skadowy bezpieczestwa spoecznego. W literaturze
przedmiotu bowiem bezpieczestwo spoeczne definiuje si czsto jako
ochron egzystencjalnych podstaw ycia czowieka, a take jako
zapewnienie moliwoci zaspokojenia indywidualnych potrzeb,
realizacj aspiracji yciowych, a take zapewnienie warunkw do pracy,
nauki, ochron zdrowia i gwarancje emerytalne 1 . Bezpieczestwo
spoeczne ma zatem na celu zaspokojenie najwaniejszych potrzeb
dotyczcych przetrwania, stabilizacji oraz swobodnego rozwoju, a take
dobrobytu i jakoci ycia. Mona zatem przyj, i pierwsz
powinnoci pastwa w tym zakresie bdzie zapewnienie bytu, a potem
poprawa jakoci ycia 2 . W zwizku z tym bezpieczestwo spoeczne

1
A. Skrabacz, S. Sulowski (red.), Bezpieczestwo spoeczne, pojcia,
uwarunkowania, wyzwania, Warszawa 2012, s. 7; A. Skrabacz, K. Loranty,
Bezpieczestwo spoeczne w demokratycznym pastwie, Warszawa 2016, s. 41-49.
2
J. Gierszewski, Bezpieczestwo spoeczne, studium z zakresu teorii bezpieczestwa
narodowego, Warszawa 2013, s. 122 i 123.
108
obejmuje caoksztat dziaa prawnych, organizacyjnych a take
wychowawczych realizowanych przez podmioty rzdowe,
samorzdowe, pozarzdowe jak rwnie samych obywateli, ktre maj
na celu zapewnienie okrelonego poziomu ycia zarwno
poszczeglnym jednostkom jak i caym grupom spoecznym przy
jednoczesnym nie dopuszczeniu do ich marginalizacji i wykluczenia
spoecznego. Jest to o tyle istotne, i zagroe tak rozumianego
bezpieczestwa wci przybywa co negatywnie wpywa na stan
i poczucie tego bezpieczestwa, a s to na przykad takie zagroenia
jak: bezrobocie, ubstwo, bezdomno, rnego typu uzalenienia
(narkomania, alkoholizm) 3 . W kontekcie tak rozumianego
bezpieczestwa spoecznego i jego zagroe, bezpieczestwo
zdrowotne jawi si zatem jako jeden z podstawowych warunkw
decydujcych o moliwoci realizacji yciowych rl i aspiracji
czowieka yjcego w spoeczestwie zorganizowanym w pastwo.
Bezpieczestwo zdrowotne moe by zatem definiowane jako
stan gwarantujcy brak zagroe mogcych powodowa pogorszenie
lub utrat zdrowia. Jednoczenie w literaturze podkrela si i samo
zagadnienie zdrowia powinno by rozpatrywane nie tylko w ujciu
negatywnym jako brak choroby, ale take w ujciu pozytywnym czyli
jako stan penego, fizycznego i umysowego a take spoecznego
dobrostanu4. Zatem bezpieczestwo zdrowotne rozumiane powinno by
przez pryzmat dwch powizanych ze sob aspektw, a mianowicie:
z jednej strony jako zabezpieczenie przed ryzykiem i utrat zdrowia,
a z drugiej strony jako zabezpieczenie przed skutkami choroby i utraty
zdrowia. Zabezpieczenie przed chorob oznacza rodzaj bezpieczestwa
zdrowotnego obejmujcy elementy finansowania i dostarczania
wiadcze ktre chroni przed chorobami albo te zmniejszaj skutki
urazw czy chorb. Wie si to wic z potrzeb zorganizowania,
pozyskania i gromadzenia rodkw finansowych, a take zakupu
i dostarczania wiadcze jak take koniecznoci generowania zasobw
ludzkich, fizycznych (sprzt i placwki), kapitau wiedzy i w kocu
gospodarowania caym systemem. Natomiast bezpieczestwo

3
A. Skrabacz, S. Sulowski (red.), Bezpieczestwo op. cit., s. 7 i 8.
4
H. Marek, A. Zduniak (red.), Bezpieczestwo zdrowotne, ujcie
interdyscyplinarne. Bezpieczestwo ywnoci i w ywieniu szanse i zagroenia,
t. 2, Pozna 2015, s. 7 i podana tam literatura.
109
zdrowotne w szerszym rozumieniu tj. jako zabezpieczenie przed
skutkami choroby obejmuje take koordynacj rozproszonych
elementw opieki zdrowotnej leczniczej i prewencyjnej, opieki
spoecznej, opieki rehabilitacyjnej i wiadcze z zakresu medycyny
pracy oraz wypaty zasikw chorobowych, wypadkowych i rent w celu
zaspokojenia jednostkowych potrzeb zwizanych z rnorodnymi
usugami medycznymi. Zapewnienie bezpieczestwa zdrowotnego
wymaga wspdziaania podmiotw na rnych szczeblach zarwno
krajowym, regionalnym jak i lokalnym, a take wsppracy podmiotw
publicznych i prywatnych zarwno non-profit jak i for-profit.
Podkreli jednak naley, e zapewnienie bezpieczestwa zdrowotnego
naley przede wszystkim do zada administracji publicznej i powinno
by realizowane tak by wszyscy obywatele mieli odpowiedni dostp do
waciwych wiadcze, ktre charakteryzuj si odpowiedni jakoci
i wraliwoci na ich potrzeby. Zada mona take sobie pytanie, czy
bezpieczestwo (jakiekolwiek) podlega stopniowaniu, czy zapewnienie
bezpieczestwa stopniowego, fragmentarycznego jest nadal
rwnoznaczne z zaspokojeniem tej podstawowej potrzeby kadego
czowieka? Jak si wydaje takie podejcie do bezpieczestwa wyklucza
pozytywn odpowied na oba pytania 5 . Dlatego te rozpatrujc
bezpieczestwo zdrowotne Polakw w kontekcie zagroe tego
bezpieczestwa, w tym przypadku w kontekcie zagroe zwizanych
z e-papierosami, naley mie szczeglnie na uwadze, i w aspekcie
zdrowia czowieka i jego ochrony, a take profilaktyki nie mona
godzi si na kompromisy, gdy zdrowie takich kompromisw nie
akceptuje. Zatem artyku ten powicony bdzie prbie odpowiedzi na
pytanie czy e-papierosy stanowi zagroenie dla bezpieczestwa
spoecznego, a przede wszystkim zdrowotnego spoeczestwa polskiego
czy te nie? Konstytucja stanowi midzy innymi, i kady ma prawo
do ochrony zdrowia, wadze publiczne zapewniaj obywatelom rwny
dostp do wiadcze opieki zdrowotnej finansowanych z rodkw
publicznych, a ponadto wadze publiczne s obwizane zwalcza
choroby epidemiczne i popiera rozwj kultury fizycznej przede

5
D. Cianciara, M. J. Wysocki, Koncepcja bezpieczestwa zdrowotnego panaceum
czy placebo? Problemy Higieny i Epidemiologii, 2006 nr 87(2), s. 79 i n.
www.phie.pl (dostp: 12.12.2016).
110
wszystkim wrd dzieci i modziey6. Bez wtpienie jednym z istotnych
czynnikw wpywajcych negatywnie na zdrowie ludzi jest palenie
tytoniu i jego wyrobw. Dlatego te na pastwie ciy szczeglny
obowizek wynikajcy z Konstytucji, ochrony obywateli przed
nastpstwami palenia tytoniu i jego wyrobw, a take podejmowania
niezbdnych dziaa profilaktycznych skutecznie ograniczajcych
populacj osb palcych.
Aktem prawnym realizujcym t powinno pastwa jest
ustawa z dnia 9 listopada 1995 roku o ochronie zdrowia przed
nastpstwami uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych7.
Na wstpie warto zauway, i ustawa ta zawiera definicje
legalne wielu podstawowych terminw midzy innymi okrela, e
wyrb tytoniowy do palenia to wyrb tytoniowy inny ni wyrb
tytoniowy bezdymny; papieros to zrolowany tyto, ktry moe by
spoywany w drodze procesu spalania, a wic za papierosy uznaje si:
a) tyto zrolowany nadajcy si do palenia w tej postaci, ktry nie jest
cygarem albo cygaretk, b) tyto zrolowany, ktry w drodze
nieprzemysowej obrbki jest umieszczany w tutkach z bibuy
papierosowej, c) tyto zrolowany, ktry w drodze prostej,
nieprzemysowej obrbki jest owijany w bibu papierosow; papieros
elektroniczny to wyrb, ktry moe by wykorzystywany do spoycia
pary zawierajcej nikotyn za pomoc ustnika, lub wszystkie elementy
tego wyrobu, w tym kartride, zbiorniki i urzdzenia bez kartrida lub
zbiornika; papierosy elektroniczne mog by jednorazowego uytku
albo wielokrotnego napeniania za pomoc pojemnika zapasowego lub
zbiornika lub do wielokrotnego adowania za pomoc kartridw
jednorazowych. Przede wszystkim jednak ustawa ta stanowi, i organy
administracji rzdowej i samorzdu terytorialnego s obowizane do
podejmowania dziaa zmierzajcych do ochrony zdrowia przed
nastpstwami uywania tytoniu oraz mog wspiera w tym zakresie
dziaalno medycznych samorzdw zawodowych, organizacji
spoecznych, fundacji, instytucji i zakadw pracy, a take wspdziaa

6
Art. 68 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U.
z 1997 r. nr 78, poz. 483 ze zm.
7
Ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed nastpstwami
uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych, t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 298 ze zm.
(dalej: u.o.z.n.t.).
111
z kocioami i innymi zwizkami wyznaniowymi8. Trzeba podkreli,
e ta ochrona zdrowia jest przez przede wszystkim realizowana poprzez
formowanie odpowiedniej polityki pastwa w tym zakresie.
Zatem chodzi tu zwaszcza o odpowiednie ksztatowanie polityki
zdrowotnej, ekonomicznej i spoecznej, do ktrej naley: ochrona prawa
osb niepalcych do ycia w rodowisku wolnym od dymu
tytoniowego, pary z papierosw elektronicznych i substancji
uwalnianych za pomoc nowatorskich wyrobw tytoniowych;
promocja zdrowia przez propagowanie stylu ycia wolnego od naogu
palenia papierosw, uywania innych wyrobw tytoniowych oraz
palenia papierosw elektronicznych; dziaalno wychowawcza
i informacyjna; tworzenie warunkw ekonomicznych i prawnych
zachcajcych do ograniczenia uywania tytoniu; informowanie
o szkodliwoci palenia tytoniu na opakowaniach wyrobw tytoniowych;
obnianie norm dopuszczalnych zawartoci substancji szkodliwych
w wyrobach tytoniowych; leczenie i rehabilitacja osb uzalenionych
od tytoniu 9 . Tak wic zapewnienie bezpieczestwa zdrowotnego
Polakw w kontekcie ochrony zdrowia przed nastpstwami palenia
oglnie mwic papierosw powinno by dziaaniem
wielopaszczyznowym i skoordynowanym.
Palenie bowiem papierosw traktowane jest jako swego rodzaju
epidemia. Szacuje si, e na wiecie pali papierosy okoo 31 procent
mczyzn i okoo 6 procent kobiet i cho wskaniki procentowe s
mniejsze ni przed laty to w liczbach bezwzgldnych jest to i tak
znacznie wicej ni wczeniej, bo aktualnie okoo jeden miliard ludzi
siga po papierosa10. W Polsce natomiast pali papierosy obecnie okoo
31 procent mczyzn i okoo 18 procent kobiet i cho jest to rwnie
mniej ni w minionych lata to wci jest to w liczbach bezwzgldnych
bardzo duo bo jest to warto wahajca si w przedziale od 8 do 9 mln
osb. Nie trzeba oczywicie ju dzi nikogo przekonywa, e palenie
tytoniu ma ogromny wpyw na zdrowie bowiem w wyniku palenia
kadego roku umiera przedwczenie okoo 60 tysicy Polakw11. Tak

8
Art. 1, art. 2 pkt 19, 20 i 47 u.o.z.n.t.
9
Art. 3 u.o.z.n.t.
10
Blisko 1 mld ludzi na wiecie pali tyto, a liczba ta stale ronie,
www.naukawpolsce.pl (data dostpu: 14.12.2016).
11
Sprawozdanie z Realizacji Programu Ograniczania Zdrowotnych Nastpstw
112
wic liczba palcych osb w Polsce wci jest znaczna, a nastpstwa
przede wszystkim zdrowotne zwizane z paleniem bardzo powane.
Nie dziwi wic fakt, e palenie tytoniu naley do
najpowaniejszych wspczesnych zagroe cywilizacyjnych. W Polsce
jak wyej byo wspomniane epidemia nikotynizmu zabija rocznie
kilkadziesit tysicy osb, a znacznie wiksz liczb upoledza
niepenosprawnoci, albo te ograniczeniem potencjau rozwojowego
na pocztku ycia. To wanie palenie tytoniu naley do
najwaniejszych czynnikw ryzyka chorb ukadu krenia, ukadu
oddechowego i nowotworw. Poza tym trzeba take pamita, i obok
niezaprzeczalnych oczywicie zagroe zdrowotnych palenie tytoniu
skutkuje te ogromnymi kosztami ekonomicznymi ponoszonymi przez
cae spoeczestwo. Zwizane jest to nie tylko z finansowaniem
leczenia chorb odtytoniowych, ale take wynikajcymi z ich
rozpowszechnienia kosztami zwizanymi z absencj w pracy, spadkiem
wydajnoci pracy, a take zwikszeniem liczby rent wypacanych
osobom na nie zapadajcym 12 . Szkodliwo palenia tytoniu wynika
przede wszystkim z toksycznego dziaania dymu tytoniowego,
w ktrym oprcz alkaloidw pirydynowych (nikotyny, nornikotyny,
anabazyny, anatabiny i kotyniny) znale mona prawie 5000 innych
zwizkw chemicznych, z ktrych a 69 uznano za kancerogenne (czyli
rakotwrcze). Zalicza si do nich na przykad: policykliczne
wglowodory aromatyczne (PAHs polycyclic aromatic hydrocarbons),
N-nitrozoaminy, aminy aromatyczne, reaktywne rodniki CH, jak
rwnie metale cikie: ow, antymon, bizmut, tellur, kadm, chrom,
nikiel, rt, arsen, polon13. Jak zatem na tym tle wypadaj e-papierosy,

Palenia Tytoniu w Polsce w 2014 roku. Opracowanie: Gwny Inspektorat

Sanitarny, Warszawa 2015, s. 5 www.gis.gov.pl (data dostpu: 14.12.2016); take:
Prof. Zatoski o statystykach osb palcych papierosy w Polsce oraz sposobach
na rzucenie palenia, www.publicznecentrumonkologii.pl (data dostpu:
14.12.2016).
12
Stan zagroenia epidemi palenia tytoniu w Polsce. Raport przygotowany
w ramach umowy o Wzajemnej Wsppracy midzy wiatow Organizacj
Zdrowia i Ministerstwem Zdrowia, World Health Organization 2009 s. 8 i 13,
www.sanepid.olsztyn.pl (data dostpu: 14.12.2016).
13
P. Brewczyska, J. Makowska, D. Skrajnowska, M. Teryks, A. Tokarz, Nag
palenia papierosw klasycznych i elektronicznych a ryzyko skutecznej
farmakoterapii, Biuletyn Wydziau Farmaceutycznego Warszawskiego
113
czy s rwnie szkodliwe, czy te przeciwnie s bezpieczn alternatyw
dla papierosw tradycyjnych?
W zwizku z tym, i epidemia tytoniowa wci utrzymuje si na
wysokim poziomie, a skutki palenia tytoniu s bardzo niekorzystne,
pojawienie si e-papierosw przyjto z pewn nadziej, e bd one
skutecznym rodkiem zaradczym w tym zakresie. Czym jest zatem
e-papieros? Okrelany jest on jako elektroniczne urzdzenie dozujce
nikotyn (ang. Electronic Nicotine Delivery System, e-papieros),
popularnie zatem zwany jest po prostu e-papierosem. Mona
powiedzie, i zbliony jest on do inhalatora nikotyny, a podstawowa
rnica pomidzy papierosem tradycyjnym a wanie e-papierosem to
brak procesu spalania w tym ostatnim przypadku. Generowanie bowiem
aerozolu w e-papierosach polega na odparowaniu w temperaturze
200-250 oC roztworu glikolu propylenowego lub gliceryny lub te
mieszaniny tych cieczy zawierajcych nikotyn oraz zwizki
aromatyzujce. Dlatego te ze wzgldu na brak procesu spalania ilo
zwizkw inhalowanych przez uytkownika e-papierosa jest niewielka
w stosunku do tego co inhaluje osoba palca tyto. Dlatego te
podstawow korzyci jak odnosz osoby uzalenione od nikotyny
przechodzc z papierosw tradycyjnych na e-papierosy jest
zdecydowanie mniejsza liczba inhalowanych zwizkw rakotwrczych.
Korzy odnosz take osoby postronne poniewa naraenie na palenie
bierne w przypadku e-papierosw jest take zdecydowanie mniejsze
poniewa brak jest w tym przypadku bocznego strumienia dymu, ktry
jest gwnym powodem ryzyka jakie stwarza palenie bierne
wywoywane przez papierosy tradycyjne 14 . Z drugiej jednak strony
w literaturze zwraca si uwag na to, e wiele analiz laboratoryjnych
wykazuje inny skad e-papierosa ni ten deklarowany przez producenta,
zdarza si bowiem na przykad, i ilo nikotyny jest wiksza ni ta
wskazana na opakowaniu czy te w pynach do e-papierosw

Uniwersytetu Medycznego, 2015, 3, s. 14.n, www.biuletynfarmacji.wum.edu.pl

(data dostpu: 16.12.2016).
14
A. Sobczak, Raport: Wpyw e-papierosw na zdrowie w porwnaniu do
papierosw tradycyjnych w wietle bada naukowych, Instytut Medycyny Pracy
i Zdrowia rodowiskowego, Zakad Szkodliwoci Chemicznych i Toksykologii
Genetycznej, Sosnowiec 2016, s. 2-4 i 16. Raport zosta sporzdzony na zlecenie
eSmoking Institute, www.esmokinginstitute.com (data dostpu; 16.12.2016).
114
stwierdzano obecno substancji farmakologicznie czynnych tj. leki
stosowane w leczeniu otyoci, zaburzeniu erekcji czy nawet dopalacze.
Do istotnych skutkw ubocznych, ktre mog by zwizane
z uywaniem e-papierosw zaliczono na przykad: zapalenie puc,
zastoinow niewydolno serca, dezorientacj, drgawki, niedocinienie,
a nawet utrat wzroku wymagajc operacji. Poza tym znane s rwnie
przypadki podranienie jamy ustnej i garda, suchego kaszlu, wzrostu
impedancji ukadu oddechowego (oczywicie powysze przykady
dotycz w wikszoci nagych przypadkw czy te krtkotrwaego
naraenia). Poza tym ze wzgldu na wykorzystanie nowoczesnych
technologii e-papierosy s bardzo popularne wrd modziey,
a w poczeniu z powszechnym przekonaniem o ich bezpieczestwie
i nieszkodliwoci mog stanowi kolejne bardzo istotne zagroenie dla
bezpieczestwa zdrowotnego i spoecznego obywateli15. Tym bardziej,
e wbrew temu co twierdz zwolennicy e-papierosw jakoby byy one
skuteczn form walki z paleniem tradycyjnych papierosw,
w literaturze podkrela si e nie ma dowodw na faktyczn
skuteczno w leczeniu naogu, a jako e e-papieros jest produktem
zawierajcym substancje toksyczne utrzymuje uzalenienie
psychologiczne (tym bardziej, i czsto dawki absorbowanej nikotyny
s nieznane, jednak czsto wiksze ni w tradycyjnym papierosie) 16 .
Dlatego te upowszechnianie przekonania o cakowitym
bezpieczestwie e-papierosw i ich nieszkodliwoci jest w istocie
rzeczy wprowadzaniem opinii publicznej w bd i naraaniem jej na
zagroenia zwizane z uywaniem e-papierosw.
Oczywicie jako pozytywny naley traktowa krok zamienienia
przez cz palaczy papierosw tradycyjnych na e-papierosy jako
zdecydowanie mniej szkodliwe, jednake w zwizku
z rozpowszechnianiem si e-papierosw trzeba te zda sobie pytanie
czy e-papierosy nie s wstpem do palenie papierosw tradycyjnych?

15
M. Napieraa, M. Kluza, A. Wachowiak, K. Jabecka, E. Florek, Elektroniczne
papierosy wpyw na zdrowie. Dotychczasowe doniesienia, Prace Pogldowe,
Przegld Lekarski 2014 nr 11 t.71, s. 567 571.
16
K. Krlikowski, J. Domagaa-Kulawik, E-paierosy: fakty i mity, dowiadczenia
wasne, Pneumonologia i Alergologia Polska, 2014/82/1, s. 75.
https://journals.viamedica.pl (data dostpu: 28.12.2016).
115
Taka bowiem moliwo te istnieje zwaszcza w przypadku ludzi
modych.
Szacuje si i w krajach Unii Europejskiej w 2012 roku, liczba
osb uywajcych e-papierosa wynosia 29 milionw. W Polsce za jest
bardzo zauwaalny wzrost liczby uytkownikw e-papierosw o ile
bowiem w 2012 roku liczba uytkownikw wynosia okoo 500 tysicy
to ju w roku 2014 okoo 1,5 miliona. Dlatego tym bardziej aktualnym
staje si pytanie jaki odsetek populacji stanowi osoby, ktre nigdy nie
paliy papierosw, a signy po e-papierosa. Jak byo bowiem
wspomniane wyej jest to jedno z podstawowych zagroe jakie wie
si uywaniem e-papierosw. Cho na razie nie udowodniono, e
e-papierosy mog stanowi wstp przede wszystkim dla modziey, do
uzalenienia si od nikotyny to badania ankietowe wskazuj, i
w ostatnich latach wzrasta odsetek ludzi modych, ktrzy nigdy nie
palili a signli po e-papierosy. Raz jeszcze trzeba zatem podkreli, i
promowaniu takich zachowa sprzyja zwaszcza rozpowszechnione
przekonanie o cakowitym braku szkodliwoci e-papierosw, co moe
take prowadzi do akceptacji spoecznej palenia papierosw
w oglnoci 17 . Jak wida zatem bdne przekonanie w tym zakresie
moe w ostatecznoci skutkowa wzrostem uzalenienia modziey od
nikotyny. Dlatego istotna jest tu nie tylko wiedza i waciwa edukacja.
ale take rola ustawodawcy, by tak ksztatowa regulacje prawne, by
minimalizoway takie zagroenie.
Prawodawca bowiem poprzez swoje dziaania zmierzajce
w kierunku ksztatowania wiadomej polityki ograniczajcej epidemi
nikotynizmu moe i powinien ucieka si do rnego typu zakazw
ograniczajcych atwo w dostpie do tytoniu. W tym zakresie
ponownie trzeba odwoa si do wspomnianej wyej ustawy o ochronie
zdrowia przed nastpstwami uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych,
ktra stanowi, e midzy innymi: zabrania si palenia wyrobw
tytoniowych, w tym palenia nowatorskich wyrobw tytoniowych,
i palenia papierosw elektronicznych: na terenie zakadw leczniczych
podmiotw leczniczych i w pomieszczeniach innych obiektw,
w ktrych s udzielane wiadczenia zdrowotne; na terenie jednostek

17
A. Sobczak, Raport: Wpyw e-papierosw op. cit., s. 18-19.

116
organizacyjnych systemu owiaty, o ktrych mowa w przepisach
o systemie owiaty, oraz jednostek organizacyjnych pomocy spoecznej,
o ktrych mowa w przepisach o pomocy spoecznej; na terenie uczelni;
w pomieszczeniach zakadw pracy innych ni wyej wymienione;
w pomieszczeniach obiektw kultury i wypoczynku do uytku
publicznego; w lokalach gastronomiczno-rozrywkowych; w rodkach
pasaerskiego transportu publicznego oraz w obiektach sucych
obsudze podrnych; na przystankach komunikacji publicznej;
w pomieszczeniach obiektw sportowych; w oglnodostpnych
miejscach przeznaczonych do zabaw dzieci; w innych pomieszczeniach
dostpnych do uytku publicznego. Waciciel lub zarzdzajcy moe
jednak wyczy spod zakazu okrelonego wyej indywidualne pokoje
w obiektach sucych celom mieszkalnym. Poza tym waciciel lub
zarzdzajcy obiektem lub rodkiem transportu, w ktrym obowizuje
zakaz palenia wyrobw tytoniowych i palenia papierosw
elektronicznych, jest obowizany umieci w widocznych miejscach
odpowiednie oznaczenie sowne i graficzne informujce o zakazie
palenia wyrobw tytoniowych i palenia papierosw elektronicznych na
terenie obiektu lub w rodku transportu. Poza zakazem palenia
wskazanym wyej ustawodawca stanowi take, i zabrania si
udostpniania wyrobw tytoniowych, papierosw elektronicznych lub
pojemnikw zapasowych osobom do lat 18. W zwizku z tym
w punkcie detalicznym powinna by umieszczona widoczna i czytelna
informacja o treci: Zakaz sprzeday wyrobw tytoniowych,
papierosw elektronicznych lub pojemnikw zapasowych osobom do lat
18. Prawodawca stanowi take, e zabronione jest wprowadzanie do
obrotu wyrobw tytoniowych, papierosw elektronicznych lub
pojemnikw zapasowych na terenie podmiotw wykonujcych
dziaalno lecznicz w rozumieniu przepisw o dziaalnoci leczniczej,
szk i placwek owiatowo-wychowawczych oraz obiektw sportowo-
rekreacyjnych. Jak rwnie zabronione jest take wprowadzanie do
obrotu wyrobw tytoniowych, papierosw elektronicznych lub
pojemnikw zapasowych oraz ich czci w automatach, a take
zabroniona jest sprzeda papierosw w opakowaniach zawierajcych
mniej ni dwadziecia sztuk oraz luzem bez opakowania. Nie mona
rwnie wprowadza do obrotu wyrobw tytoniowych, papierosw
elektronicznych lub pojemnikw zapasowych oraz ich czci
117
sprzedawanych w systemie samoobsugowym, z wyjtkiem sklepw
wolnocowych. Poza tym nie mona prowadzi sprzeday na odlego,
w tym transgranicznej sprzeday na odlego: wyrobw tytoniowych;
papierosw elektronicznych i pojemnikw zapasowych oraz ich
czci18,19.
Znaczne obostrzenia dotycz take reklamy, tak by ograniczy
popularno tytoniu i mod na palenie papierosw. Ustawodawca
stanowi, i zabrania si reklamy wyrobw tytoniowych, papierosw
elektronicznych, pojemnikw zapasowych lub rekwizytw tytoniowych
i promocji wyrobw tytoniowych, papierosw elektronicznych,
pojemnikw zapasowych lub rekwizytw tytoniowych oraz reklamy
i promocji produktw imitujcych te wyroby, lub symboli zwizanych
z uywaniem tytoniu, wyrobw tytoniowych, papierosw
elektronicznych lub pojemnikw zapasowych, w szczeglnoci:
w telewizji, radiu, kinach, podmiotach leczniczych, szkoach
i placwkach owiatowo-wychowawczych, w prasie dziecicej
i modzieowej, na terenie obiektw sportowo-rekreacyjnych oraz
w innych miejscach publicznych; w prasie innej ni wymieniona wyej;
na plakatach, w tym plakatach wielkoformatowych; w rodkach usug
informatycznych. Ponadto zabronione jest sponsorowanie przez firm
tytoniow, w tym producenta lub importera wyrobw tytoniowych oraz
producenta lub importera powizanych wyrobw, dziaalnoci
sportowej, kulturalnej, owiatowej, zdrowotnej i spoeczno-politycznej.
Nie wolno rwnie eksponowa w punkcie detalicznym przedmiotw

18
Art. 5, art. 5a, art. 6, art. 7f u.o.z.n.t.
19
Ponadto szczegowe przepisy wykonawcze dotyczce korzystania z wyrobw
tytoniowych na terenie obiektw podlegych okrelonym ministrom zawarte s
w: rozporzdzeniu Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji z dnia 11 maja
2011 r. w sprawie szczegowych warunkw uywania wyrobw tytoniowych na
terenie obiektw oraz w rodkach przewozu osb podlegajcych ministrowi
waciwemu do spraw wewntrznych, Dz.U. z 2011 nr 97 poz. 564;
rozporzdzeniu Ministra Sprawiedliwoci z dnia 20 czerwca 2011 r. w sprawie
szczegowych warunkw uywania wyrobw tytoniowych na terenie obiektw
podlegajcych Ministrowi Sprawiedliwoci oraz w rodkach przewozu osb,
Dz.U. z 2011 nr 135 poz. 795; rozporzdzeniu Ministra Obrony Narodowej z dnia
14 lutego 2012 r. w sprawie szczegowych warunkw uywania wyrobw
tytoniowych na terenie obiektw oraz w rodkach przewozu osb podlegajcych
Ministrowi Obrony Narodowej, Dz.U. z 2012 poz. 193.

118
imitujcych opakowania wyrobw tytoniowych oraz przedmiotw
imitujcych opakowania papierosw elektronicznych lub pojemnikw
zapasowych. Natomiast etykiety opakowania jednostkowego
i opakowania zbiorczego oraz wyrb tytoniowy nie mog zawiera
jakichkolwiek elementw lub mie cech, ktre: 1) promuj wyrb
tytoniowy lub zachcaj do jego spoycia, stwarzajc bdne wraenie
co do cech tego wyrobu, jego skutkw dla zdrowia, zwizanych z nim
zagroe i wydzielanych przez niego substancji; etykiety nie mog
zawiera adnych informacji o zawartoci nikotyny, substancji
smolistych lub tlenku wgla w wyrobie tytoniowym; 2) sugeruj, e
dany wyrb tytoniowy jest mniej szkodliwy ni inne, e jego celem jest
ograniczenie skutkw niektrych szkodliwych skadnikw dymu
papierosowego lub e jest oywczy, dodaje energii, ma lecznicze,
odmadzajce, naturalne, organiczne waciwoci lub e przynosi inne
korzyci zwizane ze zdrowiem lub stylem ycia; 3) odnosz si do
smaku, zapachu, rodkw aromatyzujcych lub innych dodatkw albo
ich braku; 4) sprawiaj, e wyrb tytoniowy przypomina produkt
leczniczy, wyrb medyczny, ywno, rodek spoywczy lub kosmetyk;
5) sugeruj, e dany wyrb tytoniowy ma zwikszon
biodegradowalno lub inne cechy korzystne pod wzgldem ochrony
rodowiska. Ponadto opakowania jednostkowe i opakowania zbiorcze
nie mog sugerowa korzyci ekonomicznych w postaci doczonych do
nich drukowanych kuponw lub ofert wyrobw po obnionej cenie lub
darmowych, ofert w rodzaju dwa opakowania w cenie jednego lub
innych podobnych ofert20.
Wskazane wyej regulacje prawne maj zatem chroni
bezpieczestwo zdrowotne i spoeczne Polakw. Celem ich jest bowiem
ograniczenie niekorzystnego wpywu palenia papierosw na zdrowie
obywateli i ich kondycj spoeczn. Pomimo tego, e palenie tytoniu
staje si w Polsce coraz mniej popularne, to jednak wci odpowiada za
okoo 25 procent zgonw ogem, gdy tym czasem na przykad w
Szwecji wskanik ten wynosi ponad 10 procent, a w Austrii niespena
10 procent. Na tym tle wida, i problem wynikajcy z uywania
tytoniu jest w Polsce wci bardzo istotny. Wci bowiem brakuje
wiadomoci faktu, i dziaania i interwencje w dziedzinie zdrowia maj

20
Art. 8 u.o.z.n.t.
119
kluczowe znaczenie w ograniczaniu ryzyka wpadnicia w ubstwo
z powodu dezaktywacji zawodowej ze wzgldw zdrowotnych, a zatem
maj kluczowe znaczenie dla zapewnienia bezpieczestwa spoecznego
ludnoci. Poza tym dobre zdrowie jest nieodzowne dla rozwoju
gospodarczego bowiem im duej spoeczestwo yje w dobrym
zdrowiu jest sprawne fizycznie i intelektualnie, tym duej jest zdolne
do pracy i moe przyczynia si midzy innymi do wzrostu PKB.
Z mikroekonomicznego bowiem punktu widzenia dobry stan zdrowia
jest warunkiem powodzenia materialnego jednostki czy te rodziny,
natomiast z punktu widzenia makroekonomicznego dobrostan
zdrowotny spoeczestwa to integralna cz szeroko rozumianego
kapitau ludzkiego i spoecznego i jedna z istotnych determinant
wzrostu gospodarczego 21 . Nie moe zatem dziwi fakt, i palenie
tytoniu traktowane jest dzi jako powane zagroenie tego stanu
i czynnik majcy negatywny wpyw na wiele aspektw ycia czowieka,
spoeczestwa i pastwa. Na tym tle mona przyj i e-papierosy jak
si wydaje nie s rozwizaniem tego problemu, pomimo i mog
stwarza takie wraenie.
Dlatego te, podsumowujc wyej przedstawione treci, naley
stwierdzi, i cho pojawienie si e-papierosw przyjto z nadziej na
rozwizanie problemu nikotynowego, bo przecie e-papierosy s bez
wtpienia znacznie mniej szkodliwe ni papierosy tradycyjne, to jednak
pocztkowe nadzieje nie do koca okazay si uzasadnione. Owszem
prawd jest, e cz palaczy przeszo z papierosw konwencjonalnych
na e-papierosy co z pewnoci pozytywnie odbio si na ich stanie
zdrowia, jednake istotne wydaj si take zagroenia jakie wi si
z wzrastajc popularnoci e-papierosw. Przede wszystkim
lansowane przez zwolennikw e-papierosw twierdzenie o ich
cakowitym bezpieczestwie i nieszkodliwoci jest nieprawdziwe
i moe wprowadza w bd co z kolei wie si nastpnymi
zagroeniami. Po pierwsze faszywe przekonanie o nieszkodliwoci
e-papierosw moe prowadzi do spoecznej akceptacji palenia, w tym
rwnie palenia papierosw tradycyjnych, po drugie e-papierosy mog
by zacht dla podjcia palenia przez osoby nie palce dotychczas,

21
Krajowe ramy strategiczne, Policy paper dla ochrony zdrowia na lata 2014-2020,
Ministerstwo Zdrowia, Warszawa 2015, s. 8, 15 i 38, www.mz.gov.pl (data
dostpu: 29.12.2016).
120
a przede wszystkim przez dzieci i modzie, co moe by pierwszym
krokiem w kierunku popadnicia w nag tytoniowy. Poza tym
najnowsze badania naukowe wskazuj, i modzie palca regularnie
e-papierosy jest dwa razy bardziej naraona na ryzyko przewlekego
zapalenia oskrzeli (moe ono zwiksza ryzyko przewlekej
obturacyjnej choroby puc) w porwnaniu z niepalcymi
rwienikami 22 . W zwizku z powyszym naley podchodzi do
rosncej popularnoci e-papierosw z du rezerw, bowiem skoro nie
s nieszkodliwe to stanowi bez wtpienia zagroenie dla
bezpieczestwa zdrowotnego i spoecznego obywateli, zwaszcza przez
sw nowoczesn, atrakcyjn form i bdne przekonanie o ich
cakowitym bezpieczestwie, s bardzo istotnym zagroeniem dla
bezpieczestwa zdrowotnego przede wszystkim dzieci i modziey.
Mog bowiem by dla modego pokolenia form inicjacji na drodze do
naogu tytoniowego i w konsekwencji na drodze do utraty zdrowia,
a tym samym rwnie ich przyszego powodzenia yciowego
i spoecznego.

22
Badania objy ponad 2 tys. dzieci i ich rodzicw i przeprowadzone zostay
w latach 2002 2014. Wyniki bada opublikowane zostay na amach American
Journal of Respiratory and Critical Care,
www.onet.pl/zdrowie/ycie+zdrowie/zdradliwy-zapach-pieczonych-jabek/ (data
dostpu: 09.01.2017), Rob McConnell, Jessica L. Barrington-Trimis, Kejia Wang,
Robert Urman, Hanna Hong, Jennifer Unger, Jonathan Samet, Adam Leventhal,
Electronic-cigarette Use and Respiratory Symptoms in Adolescents, American
Journal of Respiratory and Critical Care, published online: November 02, 2016,
www.atsjournals.org (data dostpu: 18.01.2017).

121
Jolanta Pacian Bezpieczestwo produktu leczniczego,
a stosowanie e-papierosw i wyrobw tytoniowych. Uwagi na gruncie
administracyjnoprawnym

1. Wstp

wiatowa Organizacja Zdrowia (WHO) w oficjalnym

stanowisku z dnia 19 wrzenia 2008 r. zwrcia uwag na piln
konieczno przeprowadzenia bada nad bezpieczestwem
e-papierosw nie wykluczajc, e w przyszoci mog by zastosowane
jako produkt nikotynowej terapii zastpczej. Naley jednak podkreli,
e obecnie brak jest bada klinicznych, ktre mogyby potwierdzi
bezpieczestwo i moliwo zastosowania e-papierosw w nikotynowej
terapii zastpczej1.

Celem pracy jest przedstawienie argumentw w odniesieniu do

stanowiska WHO, uzasadniajcych konieczno prowadzenia dalszych
bada w zakresie ewentualnego uznania e-papierosa za efektywny
element nikotynowej terapii zastpczej. Chocia niepodwaalnym jest,
e uzalenienie od palenia tytoniu jest chorob, to jednak dobrze
udokumentowane badanie kliniczne mogoby udowodni bd
wykluczy bezpieczestwo uywania e-papierosw. Dopiero wyniki
takich bada w zakresie pozytywnych dla zdrowia skutkw
uywania e-papierosw, niewtpliwie mogyby stanowi zasadne
przesanki dla wadzy publicznej aby traktowa je jako produkt
leczniczy i zaleca w terapii leczenia uzalenienia.
Po przeprowadzeniu bada klinicznych i uzyskaniu wynikw
potwierdzajcych pozytywne dla zdrowia skutki uywania
e-papierosw, mona by w przyszoci rozway rejestracj
elektronicznych papierosw jako produktw leczniczych (nikotynowa
terapia zastpcza). Wprowadzenie takiego rozwizania musiaoby
dodatkowo zawiera obowizek poddawania e-papierosw rzetelnej
standardowej kontroli jakociowej wykonywanej wedug odpowiednich
procedur. Wszystko po to aby zapewni uytkownikom tej technologii
1
http://elektronicznypapieros.blog.pl/2015/08/10/e-papierosy-a-prawne-regulacje.pl
(data dostpu: 09.03.2017).

122
maksymalne bezpieczestwo. Zwaywszy, e szczeglnie z uwagi na
zapewnienie bezpieczestwa zdrowotnego osobom palcym, zarwno
wkady (kartride) oraz pyny (e-liquidy) stosowane w elektronicznych
papierosach, powinny by cilej kontrolowane. E-papieros (electronic
nicotine delivery systems [ENDS]) to urzdzenie zbudowane
z elektronicznego systemu odparowywania roztworu nikotyny, baterii,
adowarki oraz wymiennych wkadw zawierajcych nikotyn i inne
rodki chemiczne. Co wicej, nie zostao potwierdzone badaniami, czy
urzdzenia dostarczaj wycznie czystej nikotyny. W praktyce czsto
istniej take rozbienoci midzy zawartoci podawan na
opakowaniu, a rzeczywist we wkadach2.

2. Obowizek zapewnienia przez wadze publiczne bezpieczestwa

zdrowotnego

Przede wszystkim osoby penice funkcje publiczne jako

priorytet musz traktowa ochron zdrowia i ycia obywateli. Od
poprawnoci legislacyjnej zaley zapewnienie skutecznej ochrony
w tym zakresie i zagwarantowanie bezpieczestwa zdrowotnego.
Powszechnie wiadomo, e ochrona przed zagroeniami zdrowia
czowieka zwizana jest rwnie z zagwarantowaniem odpowiedniej
jakoci i bezpieczestwa produktu leczniczego. S to najwaniejsze
mierniki, ktre zawsze powinny obligowa organy pastwa do ich
przestrzegania i wdraania.
Jak susznie zauwaa C. Kosikowski, jedn z elementarnych
funkcji wspczesnego pastwa jest zapewnienie obywatelom
podstawowych warunkw ochrony ycia i zdrowia przed rzeczywistymi
oraz potencjalnymi zagroeniami. Konieczno ochrony takich wartoci
jak ycie i zdrowie pozostaje poza dyskusj, poniewa s to wartoci
uniwersalne 3 . Z kolei W. czkowski podkrela, e ochrona ycia
2
Zalecenie naukowe Grupy Badawczej ds. Regulacji Wyrobw Tytoniowych
[TobReg], Urzdzenia do wprowadzenia nikotyny do ukadu oddechowego
niewymagajce uycia tytoniu,
www2.mz.gov.pl/wwwfiles/ma_struktura/docs/e_papieros_13082010.pdf.pl (data
dostpu: 09-03-2017).
3
C. Kosikowski, Problemy reglamentacji dziaalnoci gospodarczej [w:] Instytucje
wspczesnego prawa administracyjnego, red. I. Ninik-Dobosz, Krakw 2001,
s. 363.
123
i zdrowia czowieka jest realizowana za pomoc regulacji prawnych
ksztatujcych rnorodne, lecz komplementarne wzgldem siebie sfery.
Odnosz si one midzy innymi do zasad organizacji opieki zdrowotnej,
ochrony sanitarno-epidemiologicznej czy w kocu zasad wytwarzania
i obrotu produktami leczniczymi, jak i cen produktw leczniczych. Tak
wic niezwykle istotne jest aby zakres regulacji administracyjnoprawnej
przewidywa konieczno tworzenia warunkw rozwoju publicznego
i prywatnego systemu opieki zdrowotnej, jak i umoliwia dostp do
produktw leczniczych4. Co wicej R. Stankiewicz twierdzi, e dostp
do produktw leczniczych zaczyna by postrzegany jako istotny
obowizek pastwa 5 . Zatem, majc powysze na wzgldzie naley
jednoznacznie stwierdzi, e to wanie wadze publiczne musz
zapewni obywatelom nie tylko rwny dostp do wiadcze opieki
zdrowotnej finansowanych ze rodkw publicznych, ale take w ramach
tych wiadcze, dostp do produktw leczniczych. Taki obowizek
podyktowany jest bezwzgldn koniecznoci zapewnienia
bezpieczestwa zdrowotnego obywatelom na gruncie
administracyjnoprawnym.

3. Konsekwencje prawne stosowania E-papierosw w

nikotynowej terapii zastpczej, a gwarancje bezpieczestwa
produktu leczniczego

3.1.Czy e-papieros moe by produktem leczniczym?

Po pierwsze w przypadku gdyby e-papieros mgby by

stosowany w nikotynowej terapii zastpczej, to niewtpliwie w
wymiarze normatywnym zakresy przedmiotowe tego terminu i produktu
leczniczego, musiaby wzajemnie pokrywa si.

Zgodnie z art. 2 pkt 32 ustawy z dnia 06.09.2001 r. Prawo

farmaceutyczne6 produktem leczniczym jest substancja lub mieszanina

4
W. czkowski, Etyczne aspekty finansowania potrzeb socjalnych ze rodkw
publicznych, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2004, z. 1, s. 10.
5
R. Stankiewicz, Model racjonalizacji dostpu do produktu leczniczego.
Zagadnienia publicznoprawne, Warszawa 2014, s. 11 in.
6
T.j. Dz.U. z 2008, Nr 45 poz. 271 z pn.zm.
124
substancji, przedstawiana jako posiadajca waciwoci zapobiegania
lub leczenia chorb wystpujcych u ludzi lub zwierzt lub podawana
w celu postawienia diagnozy lub w celu przywrcenia, poprawienia lub
modyfikacji fizjologicznych funkcji organizmu poprzez dziaanie
farmakologiczne, immunologiczne lub metaboliczne. Jak susznie
zauwaa A. Rabiega-Przycka zakres pojcia produktu leczniczego
zosta przez ustawodawc zakrelony do szeroko, co ma zapobiega
obchodzeniu rygorw prawa farmaceutycznego, w tym te dotyczcych
bezpieczestwa i jakoci produktw 7 . Takie ujcie tego terminu
z pewnoci utrudnia przekraczanie jego zakresu przedmiotowego
w praktyce.
Co wicej, kady lek przed wprowadzeniem do aptek musi
uzyska pozwolenie na dopuszczenie do obrotu. Naley podkreli, e
wyjtek dotyczy lekw wymienionych w art. 3 ust. 4 ustawy Prawo
farmaceutyczne, czyli m.in. lekw recepturowych. Ponadto istotne jest,
jak podkrelaj M. Boratyska i P. Konieczniak, e sam fakt, e
pewien produkt znajduje si w legalnym obrocie, nie oznacza, e lekarz
moe go stosowa w sposb dowolny. Kada decyzja kliniczna ma by
racjonalnie uzasadniona stanem wiedzy oglnej i zarazem
rozpoznaniem postawionym u konkretnego pacjenta. Dotyczy to tak
samo stosowania lekw, jak suplementw diety8.
Ponadto do rejestracji leku konieczne s:
- szczegowa dokumentacja w zakresie kadego etapu jego
produkcji;
- sposb dziaania;
- zbadane efekty.
Nadzr nad lekami sprawuj: URPL i Gwny Inspektor
Farmaceutyczny.
W praktyce handlowej wyrnia si trzy grupy lekw:
1/ leki Rx, ktre s wydawane tylko z przepisu lekarza;
2/ lek OTC, wydawane bez recepty;

7
A. Rabiega-Przycka, Odpowiedzialno za niezapewnienie bezpieczestwa
produktw leczniczych, Przegld Prawa Publicznego 2016, nr 12, s. 49-64.
8
M. Boratyska, P. Konieczniak, Niezarejestrowane produkty lecznicze
i suplementy diety. Uwagi na tle orzecznictwa Okrgowego Sdu Lekarskiego
w Warszawie, Prawo i Medycyna 2013, nr 1-2, s. 7-27.
125
 3/ leki, zawarte w wykazie produktw leczniczych dopuszczone
do obrotu wycznie w placwkach obrotu pozaaptecznego oraz
punktach aptecznych9.
Natomiast wyrobem medycznym jest zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt
38 ustawy z dnia 20.05.2010 r. o wyrobach medycznych, narzdzie,
przyrzd, urzdzenie, oprogramowanie, materia lub inny artyku
przeznaczony przez wytwrc do stosowania u ludzi w celu m.in.
diagnozowania, zapobiegania, monitorowania, leczenia lub agodzenia
przebiegu choroby. Naley zauway, e wyrb medyczny moe mie
dziaanie zarwno lecznicze jak i profilaktyczne. Wedug art. 2 pkt 32
ustawy Prawo farmaceutyczne preparaty majce dziaanie
farmakologiczne, immunologiczne lub metaboliczne s lekami. Zatem
wnioskujc a contrario, wyroby medyczne nie mog mie takiego
dziaania.
Po drugie w konsekwencji rny moe by wywierany przez
produkt leczniczy efekt terapeutyczny. Uzalenione jest to w gwnej
mierze od substancji, ktre w swoim skadzie zawiera lek jak
i e-papieros. Nawet ta sama substancja czynna, ze wzgldu na
rnorodno postaci farmaceutycznej, moe wystpowa
w organizmie w danej jednostce czasu w rnym steniu.
Charakterystycznym jest rwnie to, e w prawie farmaceutycznym
czsto produkt leczniczy utosamiany jest z substancj czynn.
Substancja czynna to substancja chemiczna, ktrej obecno w skadzie
produktu leczniczego uzalenia jego dziaanie farmakologiczne. Nadto
oprcz substancji czynnej w skad produktu leczniczego wchodz
substancje pomocnicze10.

W zwizku z tym produkt leczniczy, w tym e-papieros

w przypadku gdyby zosta uznany za produkt leczniczy, moe rwnie
wywoywa dziaania niepodane. Wedug M. Kondrata dziaanie
niepodane produktu leczniczego moe charakteryzowa si du
rnorodnoci objaww, w tym m.in. takimi, ktre s:

9
M. Siwiec, Rnice pomidzy produktem leczniczym a suplementem diety,
wyrobem medycznym oraz rodkiem spoywczym specjalnego przeznaczenia,
Komentarz praktyczny, LEX/el. 2017.
10
M. Og, System handlu produktem leczniczym i produktami pokrewnymi.
Problematyka prawna, LexisNexis 2009, LEX/el. 2017.
126
 zwizane z mechanizmem dziaania leku (mona je przewidzie);
nie zwizane z dziaaniem farmakologicznym i dawk leku
(wystpujce rzadko, niemoliwe do przewidzenia);
zalene od czasu i dawki, a szczeglnie od cakowitej podanej
dawki leku;
zalene od czasu, wystpujce po dugim okresie podawania
preparatu (zdarza si rzadko i zwizane jest gwnie z dawk leku);
wynikajce z odstawienia leku;
polegajce na braku skutecznoci leku (czsto zaley od dawki
i moe wynika z interakcji rnych stosowanych preparatw)11.
Tak wic rwnie uywanie e-papierosw, pomimo, e
teoretycznie w przyszoci mog wyczerpywa zakres przedmiotowy
definicji produktu leczniczego, moe skutkowa negatywnymi dla
zdrowia konsekwencjami, jak chociaby zwizanymi z dugoletnim ich
stosowaniem czy niemoliwe do przewidzenia.
Zagadnienie niepodanych dziaa produktw leczniczych
zostao uregulowane w prawie Unii Europejskiej w Dyrektywie
Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2001/83/WE w sprawie
wsplnotowego kodeksu odnoszcego si do produktw leczniczych
stosowanych u ludzi. Zgodnie z t Dyrektyw, pastwa czonkowskie
Unii zostay zobligowane do podjcia wszelkich waciwych rodkw,
aby zachca pacjentw, lekarzy, farmaceutw i innych pracownikw
suby zdrowia do zgaszania waciwym wadzom krajowym
podejrzewanych dziaa niepodanych. Due znaczenie w systemie
odgrywa Europejska Agencja do spraw Oceny Produktw Leczniczych
oraz Komisja Europejska tworzce wraz z pastwami czonkowskimi
sie wymiany danych dotyczcych produktw leczniczych Europejska
Agencja do spraw Oceny Produktw Leczniczych (the European
Agency for the Evaluation of Medical Products EMEA) jest agencj
odpowiedzialn za ochron zdrowia publicznego i zdrowia zwierzt w
UE i krajach EEA EFTA (Europejskiego Obszaru Gospodarczego
Europejskiej Strefy Wolnego Handlu. Agencja dopuszcza do obrotu
produkty lecznicze w ramach tzw. procedury centralnej.

11
M. Kondrat, Produkty lecznicze obowizki lekarzy w przypadku dziaa
niepodanych, LEX/el. 2017.

127
 Charakterystyka Produktu Leczniczego zawiera dziaania
niepodane kadego produktu leczniczego, a w toku monitorowania
bezpieczestwa produktu istnieje moliwo wystpienia dziaa
niepodanych, ktre na wczeniejszych etapach nie ujawniy si.
Zatem rwnie dziaania niepodane e-papierosw, musiayby by
podane w teje Charakterystyce Produktu Leczniczego.
Charakterystyka Produktu Leczniczego zgodnie z brzmieniem art.
11 ust. 1 ustawy Prawo farmaceutyczne ustawy zawiera m.in.:
1) nazw produktu leczniczego;
2) skad jakociowy i ilociowy w odniesieniu do substancji
czynnych oraz tych substancji pomocniczych, ktre maj istotne
znaczenie dla waciwego stosowania produktu leczniczego;
3) posta farmaceutyczn;
4) dane kliniczne obejmujce min. wskazania do stosowania,
przeciwwskazania czy dawkowanie;
5) waciwoci farmakologiczne produktu leczniczego (np.
przedkliniczne dane o bezpieczestwie);
6) dane farmaceutyczne obejmujce np. okres trwaoci,
niezgodnoci farmaceutyczne;
7) wskazanie podmiotu odpowiedzialnego;
8) numer pozwolenia na dopuszczenie do obrotu;
9) dat wydania pierwszego pozwolenia na dopuszczenie do obrotu
oraz dat jego przeduenia.

Szczegowa informacja zamieszczona w ulotce informacyjnej

zawsze stanowi dla uytkownika danego produktu leczniczego zbir
ewentualnych przeciwskaza, ktre mog skutecznie odstrasza
i zniechca do ich bezporedniego stosowania.

3.2. E-papieros uwagi na gruncie prawnym

Tymczasem a contrario zgodnie z art. 11c. ustawy z dnia

09.11.1995 r. o ochronie zdrowia przed nastpstwami uywania tytoniu
i wyrobw tytoniowych 12 , papierosy elektroniczne lub pojemniki
zapasowe powinny spenia nastpujce wymagania:
12
T.j. Dz.U. z 2015, poz. 298.

128
 1) pyn zawierajcy nikotyn powinien by umieszczony wycznie
w specjalnie przeznaczonych do tego pojemnikach zapasowych, ktrych
pojemno nie moe przekracza 10 ml, a w przypadku papierosw
elektronicznych jednorazowego uytku lub kartridw jednorazowych
pojemno kartridw jednorazowych lub zbiorniczkw nie moe
przekracza 2 ml;
2) zawarto nikotyny w pynie nie moe przekracza 20 mg/ml;
3) pyn zawierajcy nikotyn nie moe zawiera dodatkw
wymienionych w art. 7c ust. 3;
4) do produkcji pynu zawierajcego nikotyn zostay wykorzystane
jedynie skadniki o wysokiej czystoci, a substancje inne ni skadniki,
o ktrych mowa w art. 11b ust. 3 pkt 2, byy obecne w pynie
zawierajcym nikotyn w ladowych ilociach, jeeli nie ma
technicznych moliwoci wyeliminowania takich ladowych iloci
podczas produkcji;
5) w pynach zawierajcych nikotyn oprcz nikotyny zostay
wykorzystane jedynie skadniki, ktre w postaci podgrzanej lub
niepodgrzanej nie zagraaj ludzkiemu zdrowiu;
6) nikotyna w papierosach elektronicznych powinna by
dawkowana w jednolity sposb w normalnych warunkach uytkowania;
7) powinny by zabezpieczone przed dziemi, powinny mie
zabezpieczenie uniemoliwiajce ich przypadkowe otwarcie oraz
zabezpieczenie przed rozbiciem i przeciekaniem oraz posiada
mechanizm zapewniajcy ponowne napenianie bez wyciekw.
2. Normy techniczne mechanizmw ponownego napeniania
papierosw elektronicznych i pojemnikw zapasowych okrela decyzja
wykonawcza Komisji (UE) 2016/586 z dnia 14 kwietnia 2016 r.
w sprawie norm technicznych mechanizmu ponownego napeniania
papierosw elektronicznych (Dz. Urz. UE L 101 z 16.04.2016, str. 15).
3. Na opakowaniu jednostkowym i opakowaniu zbiorczym
papierosw elektronicznych i pojemnikw zapasowych powinien by
zamieszczony wykaz wszystkich skadnikw wyrobu w porzdku
malejcym wedug masy, zawarto nikotyny w wyrobie i jej ilo w
przyjmowanej dawce, numer serii i ostrzeenia dotyczce ochrony
przed dziemi oraz powinna by doczona do opakowania
jednostkowego papierosw elektronicznych i pojemnikw zapasowych
ulotka z instrukcj w jzyku polskim.
129
 Te szczegowe wymogi zwizane z dopuszczeniem do obrotu
e-papierosw niewtpliwie maj na celu ochron przed dziaaniami
niepodanymi wynikajcymi czy to z przekroczenia pewnych norm,
czy te niedopenienia obowizkw w zakresie zabezpiecze. Nadto
formalno- prawne obostrzenia dodatkowo wymuszaj porednio
stosowanie i przestrzeganie w praktyce zakazw i nakazw.
Powszechnie wiadomo, e zarwno zwykych papierosw jak
i elektronicznych nie bdzie mona nie tylko pali w miejscach
publicznych, ale za e-palenie w takich miejscach grozi mandat.

3.2. Obowizek zgaszania skutkw niepodanych produktw

leczniczych, a e-papierosw

Z uwagi na zapewnienie bezpieczestwa zdrowotnego, wyrazem

inkorporacji przepisw dyrektywy 2001/83/WE jest art. 45a ustawy
z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Art. 45a
stanowi, e lekarz jest obowizany zgosi podmiotowi
odpowiedzialnemu za wprowadzenie produktu leczniczego na rynek
i Prezesowi Urzdu Rejestracji Produktw Leczniczych, Wyrobw
Medycznych i Produktw Biobjczych, dziaanie niepodane produktu
leczniczego. Ponadto naley podkreli, e jeeli produkt leczniczy nie
zostanie zakwalifikowany jako lek, atwiej mona go zarejestrowa
i pniej reklamowa13.
Zakres podmiotowy tego obowizku jest znacznie szerszy,
bowiem dotyczy nie tylko lekarzy, ale farmaceutw i innych osb
wykonujcych zawody medyczne. Jak zauwaa L. Retkowska-Mika,
wynika przede wszystkim z art. 102 lit. a dyrektywy 2001/83/WE.
Ponadto stanowi niezwykle istotny element nadzoru nad
bezpieczestwem farmakoterapii w zakresie podejmowania
odpowiednich krokw. Poczynajc po pierwsze od zmian
w dokumentacji, po drugie do cofnicia pozwolenia na dopuszczenie
do obrotu 14 . Istotne jest, e zarwno w odniesieniu do produktw
leczniczych, jak i e-papierosw w przypadku ich uznania za produkty

13
K. Urban, E. Warmiska, Wydawanie rodkw spoywczych specjalnego
przeznaczenia ywieniowego w aptece. Komentarz praktyczny, LEX/el. 2017.
14
L. Retkowska-Mika, [w:] Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty.
Komentarz. (red.) M. Kope, Wolters Kluwer Polska S.A. 2016, LEX/el 2017.
130
lecznicze, wycofanie z rynku nastpuje zawsze wwczas, gdy
w wyniku oceny dziaa niepodanych ujawni si zagroenia
bezpieczestwa ich stosowania.
W wietle powyszego, kady lekarz zgodnie z art. 4 ustawy
z dnia 05.12.1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty 15 , ma
obowizek wykonywa zawd, zgodnie ze wskazaniami aktualnej
wiedzy medycznej, dostpnymi mu metodami i rodkami zapobiegania,
rozpoznawania i leczenia chorb, zgodnie z zasadami etyki zawodowej
oraz z naleyt starannoci. Lekarz jest obowizany postpowa
zgodnie z kryteriami wynikajcymi we wskaza aktualnego stanu
wiedzy. Oznacza to, e musi posugiwa si metodami
o zweryfikowanej pozytywnie przydatnoci. Czyli takimi, w przy
uyciu ktrych wystpuj brak dowodu nieprzydatnoci, ktry nie jest
dowodem przydatnoci.
Natomiast w odniesieniu do e-papierosw zgodnie z art. 11e ust.
4 i 5 ustawy z dnia 09.11.1995 r. o ochronie zdrowia przed
nastpstwami uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych to producent,
importer lub dystrybutor papierosw elektronicznych lub pojemnikw
zapasowych jest obowizany do niezwocznego powiadomienia o tym
fakcie Inspektora i podania szczegowych informacji, w tym
o zagroeniach dla zdrowia i bezpieczestwa ludzkiego, oraz
o wszystkich podjtych dziaaniach i o rezultatach tych dziaa.
Inspektor moe zada od producentw, importerw lub
dystrybutorw papierosw elektronicznych lub pojemnikw
zapasowych dodatkowych informacji dotyczcych papierosw
elektronicznych lub pojemnikw zapasowych, w szczeglnoci
w zakresie ich bezpieczestwa i jakoci lub wszystkich dziaa
niepodanych.
Co wicej, w celu zapobieenia i ograniczenia powstawania
skutkw niepodanych, jak podnosi P. Rochowicz, reklamowanie
zarwno samych e-papierosw, jak i akcesoriw z nimi zwizanych
grozi grzywn do 200 tys. z albo ograniczeniem wolnoci lub
zastosowaniem tych kar cznie. Oznacza to te, e producenci oraz
importerzy e-papierosw nie mog sponsorowa imprez sportowych,
kulturalnych, owiatowych i zdrowotnych. Zakazana jest te promocja

15
T.j. Dz.U. z 2015, poz. 464 z pn.zm.
131
e-papierosw w formie publicznego rozdawania wyrobw,
organizowania degustacji oraz premiowanej sprzeday16.

4. Nikotynowa terapia zastpcza, a leczenie uzalenie w wietle

obowizujcych unormowa prawnych

Po trzecie gdyby e-papierosy traktowa jako nikotynow terapi

zastpcz, to z pewnoci mogyby by stosowane w leczeniu
uzalenienia. Naley podkreli, e leczenie uzalenienia od uywania
tytoniu w naszym systemie normatywnym jest finansowane na zasadach
okrelonych w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o wiadczeniach
opieki zdrowotnej finansowanych ze rodkw publicznych17 i w aktach
wykonawczych do niej. Co wicej niepodwaalnym jest, e zgodnie
z art. 15 ust. 2 pkt 4 tej ustawy, wiadczeniobiorcy przysuguj
wiadczenia gwarantowane z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia
uzalenienia (lege non distinguente obejmujcego leczenie uzalenienia
od tytoniu) 18 . Zatem wnioskujc per analogiam, take w trakcie
nikotynowej terapii zastpczej te wiadczenia winny przysugiwa.
Nasuwa si wniosek, e zapewnienie rwnego dostpu do
wiadcze opieki zdrowotnej zwizanych z leczeniem uzalenie w
zakresie stosowania zastpczej terapii nikotynowej, rwnie byoby
obowizkiem ustawodawcy w wietle art. 68 ust. 2 Konstytucji. Art. 68
ust. 2 stanowi, e obywatelom, niezalenie od ich sytuacji materialnej,
wadze publiczne zapewniaj rwny dostp do wiadcze opieki
zdrowotnej finansowanej ze rodkw publicznych. Warunki i zakres
udzielania wiadcze okrela ustawa. Zatem to wanie wadze
publiczne jako podmioty zobligowane w ramach wadztwa
administracyjnego, powinny sta na stray zapewniania rwnego
dostpu do wiadcze gwarantowanych. Aspekt praktyczny tego
wadztwa jest zauwaalny wwczas, gdy odniesiemy si ju do
konkretnego dziaania administracyjnego, w tym take w zakresie
zapewnienia obywatelom dostpu do leczenia uzalenie- nikotynowa

16
P. Rochowicz, Rzeczpospolita PCD 2016, nr 9, s. 8.
17
T.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 581 z pn. zm.
18
M. Karczocha, Ustawa o ochronie zdrowia przed nastpstwami uywania tytoniu
i wyrobw tytoniowych. Komentarz, LEX/el. 2017.

132
terapia zastpcza, w ramach wiadcze finansowanych. Niemniej
jednak jak J. Zimmermann susznie twierdzi, samo wadztwo staje si
w tym zakresie przedmiotem odniesie i analiz nauki prawa. Wedug
teorii subordynacji prawo publiczne polega wanie na stosunkach
wadczych podrzdnoci i nadrzdnoci (wynikajcej z prymatu
pastwa); wedug teorii podmiotowej z prawem publicznym mamy do
czynienia wtedy, gdy jedn ze stron stosunku prawnego jest pastwo
lub organ pastwa; wreszcie, wedug teorii przyporzdkowania do iuris
publici nale te normy, ktre odnosz si do podmiotw
dysponujcych wadztwem pastwowym19. Co wicej, W. Jakimowicz
podkrela, e konstrukcyjnie wadztwo administracyjne wszystkich
podmiotw wykonujcych administracj publiczn nie jest cech
rnic te podmioty midzy sob. Elementami rnicujcymi s
przesdzajce o mocy tego wadztwa i efektach jego realizacji podstawy
normatywne 20 . Tak wic zakres tego wadztwa zaley od zakresu
przedmiotowego konkretnych uregulowa prawnym. W analizowanym
przypadku na pewno od zakresu regulacji prawnych, w zakresie
leczenia uzalenie za pomoc nikotynowej terapii zastpczej.

5. Ochrona zdrowia publicznego, a uywanie e-papierosw -

perspektywa midzynarodowa

Po czwarte z uwagi na ochron zdrowia publicznego,

zapewnienie bezpieczestwa zdrowotnego niezaleenie od tego, czy
e-papieros zostanie uznany za produkt leczniczy czy te nie, musi by
traktowane jako cel nadrzdny. Bowiem zasadnym jest jak podkrela
R.J. Kruszyski,, e produkt leczniczy jest o tyle szczeglny (a przez
to wymaga szczeglnego podejcia i szczeglnych uregulowa), i jego
zastosowanie wpywa bezporednio na najwysze dobra ycie
i zdrowie czowieka21. Jak orzek TS w wyroku z dnia 04.03.2010 r.
ramowa konwencja wiatowej Organizacji Zdrowia o ograniczeniu

19
J. Zimmermann, Prawo administracyjne, Warszawa 2014, s. 4142.
20
W. Jakimowicz., O normatywnych podstawach wadztwa planistycznego gminy
[w:] Kierunki reformy prawa planowania i zagospodarowania przestrzennego, red.
I. Zachariasz, Warszawa 2012, s. 73.
21
R.J. Kruszyski, Obrt produktem leczniczym w ramach rynku wewntrznego,
Przegld Ustawodawstwa Gospodarczego 2010, nr 7, s. 15-22.
133
uycia tytoniu nie moe mie wpywu na zgodno lub brak zgodnoci
takiego systemu z art. 9 ust. 1 dyrektywy 95/59, poniewa konwencja ta
nie nakada na adn z umawiajcych si stron jakiegokolwiek
konkretnego obowizku w odniesieniu do polityki cenowej w dziedzinie
wyrobw tytoniowych, a jedynie opisuje moliwe rozwizania w celu
uwzgldnienia krajowych celw w dziedzinie zdrowia w zakresie
dotyczcym zwalczania konsumpcji wyrobw tytoniowych. Artyku 6
ust. 2 rzeczonej konwencji ogranicza si bowiem do stwierdzenia, e
umawiajce si strony przyjm lub utrzymaj w mocy rodki, ktre
mog obejmowa wdroenie polityki podatkowej oraz w
odpowiednich przypadkach polityki cenowej w odniesieniu do
wyrobw tytoniowych. Pastwa czonkowskie nie mog take
powoywa si na art. 30 WE celem uzasadnienia naruszenia art. 9 ust.
1 dyrektywy 95/59 w odniesieniu do celu ochrony ycia i zdrowia osb.
W istocie art. 30 WE nie moe by postrzegany jako zezwalajcy na
rodki inne ni rodki majce charakter ogranicze ilociowych
w przywozie i wywozie lub rodki o skutku rwnowanym, o ktrych
mowa w art. 28 WE i 29 WE. Niemniej dyrektywa 95/59 nie sprzeciwia
si temu, aby pastwa czonkowskie kontynuoway walk z paleniem
tytoniu, ktra wpisuje si w cel ochrony zdrowia publicznego.22
Z uwagi przede wszystkim na konieczno ochrony zdrowia
publicznego uzasadnione jest niewtpliwie podejmowanie dziaa,
zarwno na gruncie midzynarodowym jak i krajowym, w zakresie
ingerencji wadz publicznych w odniesieniu do zasad ksztatowania
bardziej rygorystycznej polityki cenowej wyrobw tytoniowych.
Podyktowane jest to w pierwszej kolejnoci koniecznoci
wprowadzenia ogranicze w nabywaniu wyrobw tytoniowych. Do
drugie natomiast poprzez takie rozwizania, dziaania wadz
publicznych zmierzaj sensu largo do zmniejszenia grupy potencjalnych
palaczy czynnych i biernych. W istocie najwaniejszym skutkiem w taki
sposb wdraanych dziaa systemowych, moe by poprawa stanu
zdrowia spoeczestwa, a tym samym nisze koszty leczenia chorb
zwizanych z paleniem tytoniu.

22
C-198/08, ZOTSiS 2010/3A/I-1645-1668.
134
 Decyzj Rady 2004/513/WE z dnia 2 czerwca 2004 r. (Dz.U. L
213, s. 8) zostaa zatwierdzona, w imieniu Wsplnoty Europejskiej,
Ramowa konwencja wiatowej Organizacji Zdrowia (WHO)
o ograniczeniu uycia tytoniu, podpisana w Genewie w dniu 21 maja
2003 r. (zwana dalej konwencj antytytoniow). Zgodnie z ta
Dyrektyw 2014/40 papierosy elektroniczne i pojemniki zapasowe do
tych papierosw powinny zosta uregulowane w niniejszej dyrektywie,
chyba e ze wzgldu na ich prezentacj lub funkcj podlegaj
dyrektywie 2001/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady [z dnia 6
listopada 2001 r. w sprawie wsplnotowego kodeksu odnoszcego si
do produktw leczniczych stosowanych u ludzi (Dz.U. L 311, s. 67
wyd. spec. w jz. polskim, rozdz. 13, t. 27, s. 69)] lub [dyrektywie Rady
93/42/EWG z dnia 14 czerwca 1993 r. dotyczcej wyrobw
medycznych (Dz.U. L 169, s. 1 wyd. spec. w jz. polskim, rozdz. 13,
t. 12, s. 82)]. Z uwagi na fakt, e midzy pastwami czonkowskimi
istniej rozbiene przepisy i praktyki dotyczce tych wyrobw, w tym
wymogi zwizane z bezpieczestwem, naleaoby podj dziaania na
poziomie Unii celem poprawienia prawidowego funkcjonowania rynku
wewntrznego. Ustanawiajc przepisy dotyczce tych wyrobw, naley
mie na uwadze wysoki poziom ochrony zdrowia publicznego. Aby
umoliwi pastwom czonkowskim wykonywanie ich funkcji
w zakresie nadzoru i kontroli, na producentw i importerw papierosw
elektronicznych i pojemnikw zapasowych naley naoy wymg
zgaszania odpowiednich wyrobw przed ich zamierzonym
wprowadzeniem do obrotu23.

M. Namysowska zauwaa, e Konwencja przyznaje

dodatkowe uprawnienie dla tej strony, ktra wprowadzia zakaz
pewnych form reklamy, promocji i sponsorowania na swoim terytorium.
Strona ta moe wprowadzi stosownie do art. 13 ust. 7 RKA zakaz
po nadgranicznej reklamy, promocji i sponsorowania o zasigu
obejmujcym jej terytorium, a wic reklamy, promocji i sponsorowania,
ktre wkracza z innych obszarw na jej terytorium. Moe ona ponadto
orzeka w tym przypadku te same sankcje, ktre stosuje w odniesieniu
do reklamy, promocji i sponsorowania krajowego, zgodnie z przepisami
23
Wyrok TS z dnia 04.03.2016 r., Pillbox 38 (UK) Ltd v. Secretary of State for
Health, C-477/14, www.eur-lex.europa.eu (data dostpu: 09-03-2017).
135
prawa krajowego24. Utrzymanie o identycznym charakterze
unormowa prawnych, z pewnoci przyczyni si do skutecznego
nadzoru nad dziaaniami zwizanymi z promocj i sponsorowaniem
wyrobw tytoniowych. Jednolito wprowadzanych przepisw
prawnych uatwi zwalczanie wszelkich naduy, a tym samym moe
stanowi przyczynek do zapobiegania powstawaniu wielu patologii
w przyszoci.

6. Podsumowanie

Reasumujc, naley stwierdzi, e bezpieczestwo produktu

leczniczego, a stosowanie e-papierosw i wyrobw tytoniowych
niewtpliwie zwizane s z ochron zdrowia. Traktowanie e-papierosw
jako produktw leczniczych w nikotynowej terapii zastpczej,
z pewnoci skutkowaoby wikszymi obostrzeniami w zakresie
dopuszczenia ich do obrotu, co z kolei miaoby przeoenie na
zwikszenie bezpieczestwa zdrowotnego. Zatem naley postulowa
konieczno prowadzenia dalszych bada klinicznych, ktrych wyniki
mog przyczyni si nie tylko do oceny konsekwencji dla zdrowia
wynikajcych z uywania e-papierosw, ale przede wszystkim
zwikszenia skutecznej ochrony zdrowia w walce z uzalenieniami.

24
M. Namysowska (red.), Reklama. Aspekty prawne. Wolters Kluwer S.A. 2016,
Lex/el 2017.
136
Joanna Kunc Regulacje prawne dotyczce opakowania papierosw
elektronicznych

Opakowanie jest nonikiem informacji o produkcie. Moe

zawiera elementy informujce (np. dane producenta), zachcajce jak
i odstraszajce. Regulacje dotyczce informacji umieszczanych na
opakowaniu zapewniaj konsumentowi ochron przed wyrobami
i urzdzeniami mogcymi negatywnie wpywa na ycie i zdrowie,
a take niweluj sabsz pozycj rynkow nabywcy. Dla wiadomego
konsumenta opakowanie, zarwno zbiorcze jak i jednostkowe, moe
by skarbnic informacji. Elementy graficzne, fotografie i hasa
stosowane s we wszystkich dziedzinach marketingu bezporedniego,
take na opakowaniach bdcych ostatnim elementem decydujcym
o wyborze niezdecydowanego klienta. Opakowanie jednostkowe musi
spenia wiele funkcji: zabezpiecza, umoliwia sprzeda, ksztatowa
wyobrani o jakoci produktu, informowa o cenie, promowa
producenta i stanowi nonik znakw reklamowych. Producent
manipuluje odbiorc poprzez zastosowanie okrelonego materiau,
ksztatu, koloru, liternictwa, wielko czcionki 1 . Mimo wielu
moliwoci wykorzystania ograniczonego obszaru opakowania, przy
jego projektowaniu i wprowadzaniu do obiegu niezbdne jest
uwzgldnienie praw konsumenta:

do ochrony ycia i zdrowia,

do ochrony interesw ekonomicznych,
do informacji i edukacji,
do efektywnego systemu dochodzenia roszcze,
do zrzeszania si i reprezentacji2.

Kady artyku wprowadzany na polski rynek powinien by

poddany ocenie zgodnie z wymienionym katalogiem praw
konsumenckich. Nowelizacja ustawy o ochronie zdrowia przed

1
M. Lisiecka-Kumierz, M. Ucharek, Opakowania w ochronie konsumenta,
Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Krakw 2006, s. 20.
2
Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw, Polityka konsumencka na lata
2014-2018,Warszawa 2014, https://uokik.gov.pl/download.php?plik=14692,
dostp 13.03.2017.
137
nastpstwami uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych3 wprowadzia
dodatkowe obowizki informacyjne.

Regulacje prawne dotyczce bezpieczestwa produktw

Produkt wprowadzany na rynek polski nie moe stwarza

zagroenia dla ycia i zdrowia uytkownika, co jednoznacznie okrela
ustawa o oglnym bezpieczestwie produktw 4 . Ustawa oceniajc
bezpieczestwo bierze pod uwag takie cechy produktu jak: skad,
opakowanie, instrukcj montau, uruchomienia i konserwacji, oraz
grup odbiorcw dla ktrych moe stwarza zagroenie np. dzieci czy
osoby starsze. Ustawa jest zgodna z Dyrektyw Parlamentu
Europejskiego i Rady w sprawie oglnego bezpieczestwa produktw5,
a jednoczenie jest wyjciowym aktem normatywnym dla ustaw
szczegowych takich jak: ustawa o bezpieczestwie ywnoci
i ywienia6, ustawa o kosmetykach7, ustawa o ochronie zdrowia przed
nastpstwami uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych8.
Papieros elektroniczny i powizane z nim wyroby stanowi
zesp produktw mogcy w dwojaki sposb oddziaywa na
uytkownika jako substancja dostajca si do organizmu oraz jako
urzdzenie elektroniczne i tym samym wytyczne informacyjne na
opakowaniach dotycz obu grup.
W przypadku mieszaniny zamienianej w par i wprowadzanej do
organizmu drog wziewn kluczowe zapisy zawiera ustawa
o substancjach i preparatach chemicznych 9 , wskazujca odpowiednie

3
Ustawa z dnia 22 lipca 2016 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia przed
nastpstwami uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych (Dz. U. 2016 poz. 1331).
4
Ustawa z dnia 12 grudnia 2003 r. o oglnym bezpieczestwie produktw
(Dz. U. 2016 poz. 2047 z p. zm.).
5
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2001/95/WE z dnia 3 grudnia
2001 r. w sprawie oglnego bezpieczestwa produktw (Dz. U. WE nr L 11/4).
6
Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczestwie ywnoci i ywienia
(Dz. U. 20117 poz. 149).
7
Ustawa z dnia 30 marca 2001 r. o kosmetykach (Dz. U. 2013 poz. 475 ze zm.).
8
Ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed nastpstwami
uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych (Dz. U. 2015 poz. 298 z p. zm.).
9
Ustawa z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych
(Dz. U. 2009 nr 152 poz. 1222 ze zm.).
138
oznakowanie produktw: toksycznych, szkodliwych, dranicych,
rakotwrczych, mutagennych i niebezpiecznych dla rodowiska. Pyn
uywany do chmurzenia jest, zgodnie z obowizujcym prawem,
mieszanin chemiczn. Ustawodawca wymaga oznaczenie mieszanin
wedug systemu CLP (Classification-Labelling
Labelling-Packaging
10
Klasyfikacja-Oznakowanie-Pakowanie) . W przypadku nikotyny
niezbdne jest umieszczenie piktogramu ostrzegawczego oznaczajcego
trucizn jeli zawarto nikotyny w mieszaninie przekracza 0,1%
(a wic >1 mg/ml). Nikotyna jest substancj silnie trujc, kropla
czystej nikotyny jest dawk mierteln 11 . Pyn do papierosw
elektronicznych, zarwno umieszczony w jednorazowym urzdzeniu
jak i przeznaczony do uzupeniania, zgodnie z przepisami REACH
(Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals
Rejestracja, cena, udzielanie zezwole i stosowanie ogranicze
w zakresie chemikaliw), powinien podlega ocenie waciwoci
powodujcych zagroenia dla ycia i zdrowia, a nastpnie w celu
ostrzeenia uytkownika powinien by waciwie oznakowany12.
Tabela 1. Piktogramy, ktre w wyjtkowych sytuacjach powinny
znale si na opakowaniu mieszaniny chemicznej.
Znak graficzny Znaczenie
Toksyczno ostra (droga pokarmowa, po
naniesieniu na skr, po naraeniu inhalacyjnym),
kategorie zagroe 1, 2, 3.
Oznacza niekorzystne skutki wystpujce po
podaniu drog pokarmow lub po naniesieniu na skr
jednej dawki substancji bd mieszaniny, lub te kilku
dawek w przecigu 24 godzin, lub po naraeniu
inhalacyjnym trwajcym 4 godziny w steniu dla
nikotyny wikszym ni 1% w mieszaninie.
rdo: opracowanie wasne.
10
Rozporzdzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16
grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowaniaia i pakowania substancji
i mieszanin zmieniajce i uchylajce dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE
oraz zmieniajce rozporzdzenie (WE) nr 1907/2006 (Dz. Urz. UE L 353/2
z 2008).
11
K. Zajczkowski, Uzalenienia od substancji psychoaktywnych,
psychoaktywnych WSiP SA,
Warszawa 2003, s. 24.
12
M. Kucharska, W. Wesoowski, S. Czerczak, Badanie skadu pynw do
e-papierosw deklaracje producenta a stan rzeczywisty w wybranej serii
wyrobw, Medycyna Pracy 2016;67(2):239253, s. 251.
139
 Urzdzenie e-papierosa, jako urzdzenie elektroniczne, zawiera
atomizer podgrzewajcy pyn i zamieniajcy go w par, oraz rdo
zasilania w postaci akumulatora. Oba te elementy stanowi potencjalne
zagroenie, tym samym niezbdne jest doczenie do ich opakowania
odpowiedniej instrukcji. Ustawa o zuytym sprzcie elektrycznym
i elektronicznym 13 , okrela jakie urzdzenia, w przypadku
niezachowania naleytej starannoci i ostronoci, mog sta si
zagroeniem dla ycia i zdrowia ludzi oraz dla rodowiska naturalnego,
dzielc je na 10 grup elektroodpadw:
1. wielkogabarytowe urzdzenia gospodarstwa domowego,
2. maogabarytowe urzdzenia gospodarstwa domowego
3. urzdzenia IT i telekomunikacyjne,
4. urzdzenia konsumenckie (np. TV, radio, kamery),
5. urzdzenia owietleniowe,
6. przyrzdy elektryczne i elektroniczne (bez wielkogabarytowych,
stacjonarnych przyrzdw przemysowych),
7. zabawki, sprzt rekreacyjny i sportowy,
8. wyroby medyczne (bez wyrobw wszczepianych i skaonych),
9. przyrzdy do nadzoru i kontroli,
10. automaty.
Umieszczenie na opakowaniu informacji o sposobie
postpowania ze zuytym urzdzeniem minimalizuje zagroenie
ekologiczne. Wan informacj graficzn jest etykieta energetyczna
wskazujca klientowi poziom zuycia energii przez urzdzenie14.

13
Ustawa z dnia 11 wrzenia 2015 r. o zuytym sprzcie elektrycznym
i elektronicznym (Dz. U. z 2015 poz. 11688).
14
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/30/UE z dnia 19 maja 2010 r.
w sprawie wskazania poprzez etykietowanie oraz standardowe informacje
o produkcie, zuycia energii oraz innych zasobw przez produkty zwizane
z energi (Dz. Urz. UE L 153 z 2010).
140
 Tabela. 2. Piktogramy, ktre powinny znale si na opakowaniu
urzdzenia papieros elektroniczny.
Znak graficzny Znaczenie
Informuje o parametrach
urzdzenia, midzy innymi o zuyciu
energii i poziomie haasu. Pozwala na
porwnanie urzdze.

Informuje, e produkt spenia

wymagania przepisw europejskich w
zakresie bezpieczestwa uytkowania,
ochrony zdrowia i rodowiska.
Produkt nie zagraa zdrowiu, ani nie
jest szkodliwy dla rodowiska
naturalnego, na adnym etapie
swojego powstawania jak i jako
produkt gotowy.
Znak ze skrelonym pojemnikiem
umieszczany na opakowaniach
urzdze elektrycznych
i elektronicznych, ktre musz
by zbierane osobno,
osobno a nastpnie
utylizowane, nie naley wrzuca ich
do pojemnika na odpady zmieszane.
rdo: opracowanie wasne.

Tabela 3. Pozostae piktogramy ktre powinny znale si na

opakowaniu.
Znak graficzny Znaczenie
Waste of Electrical and Electronic
Equipment, utylizacja odpadw
elektrycznych i elektronicznych.
Oznakowanie to dotyczy dyrektywy
unijnej w zakresie zuytego sprztu
elektrycznego i elektronicznego. Czyni
ona producentw, dostawcw
i importerw odpowiedzialnymi za
recykling.

141
 Gruene Punkt, czyli recykling
w peni.
Opakowanie produktu podlega
recyklingowi, a producent finansuje
proces zbirki i recyklingu opakowa
tego wyrobu.

Opakowania biodegradowalne
rozkada si cakowicie podczas
kompostowania nie uwalniajc
szkodliwych substancji.

rdo: opracowanie wasne.

Szczegowe regulacje prawne dotyczce bezpieczestwa produktu

zawarte w ustawie o ochronie zdrowia przed nastpstwami
uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych.

Szczegowym aktem normatywnym regulujcym rodzaj i tre

informacji umieszczonych na opakowaniu papierosw elektronicznych
oraz wyrobw powizanych jest ustawa o ochronie zdrowia przed
nastpstwami uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych, po nowelizacji
w 2016 r. obejmujca take e-papierosy. Jest to ustawa transponujca do
polskiego porzdku prawnego wytyczne Dyrektywy Parlamentu
Europejskiego i Rady 2014/40/UE w sprawie zblienia przepisw
ustawowych, wykonawczych i administracyjnych pastw
czonkowskich w sprawie produkcji, prezentowania i sprzeday
wyrobw tytoniowych i powizanych wyrobw oraz uchylajca
dyrektyw 2001/37/WE15. Zarwno dyrektywa jak i wprowadzajca j
ustawa dotycz okrelonych produktw: papierosw, tytoniu do
samodzielnego skrcania papierosw, tytoniu fajkowego, cygar,

15
Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/40/UE z dnia 3 kwietnia 2014
r. w sprawie zblienia przepisw ustawowych, wykonawczych
i administracyjnych pastw czonkowskich w sprawie produkcji, prezentowania
i sprzeday wyrobw tytoniowych i powizanych wyrobw oraz uchylajca
dyrektyw 2001/37/WE (Dz. U. UE L z dnia 29 kwietnia 2014 r.).
142
cygaretek, wyrobw tytoniowych bezdymnych, papierosw
elektronicznych i pojemnikw zapasowych, wyrobw zioowych do
palenia oraz nowatorskich wyrobw tytoniowych. Wyroby zostay
podzielone na grupy, a wytyczne dla poszczeglnych grup zostay
zindywidualizowane.
Tabela 4. Warunki techniczne jakie musi spenia opakowanie
jednostkowe zgodnie z ustaw o ochronie zdrowia przed nastpstwami
uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych.
Dotyczy Wymagania Dodatkowe informacje
Pojemno pojemnika Nie wicej ni 10 Konstrukcja zabezpieczajca,
zapasowego ml. chronica przed dziemi oraz
zawierajcego nikotyn uniemoliwiajca przypadkowe
Pojemno pojemnika w Nie wicej ni 2 otwarcie. Zabezpieczenie przed
jednorazowym papierosie ml. rozbiciem i przeciekaniem.
elektronicznym Mechanizm zapewniajcy
Kartride i zbiorniczki Nie wicej ni 2 ponowne napenianie bez
jednorazowe ml. wyciekw, zgodnie
z decyzj wykonawcz Komisji
(UE) 2016/586 z dnia 14 kwietnia
2016 r. w sprawie norm
technicznych mechanizmu
ponownego napeniania
papierosw elektronicznych16.
rdo: opracowanie wasne.

Tabela 5. Informacje na opakowaniu dotyczc bezpieczestwa

produktu zgodnie z ustaw o ochronie zdrowia przed nastpstwami
uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych.
Dotyczy Wymagania/ wizualizacja graficzna Dodatkowe
informacje
Informacja na wykaz wszystkich skadnikw Informacje pozwalajc
opakowaniu wyrobu w porzdku malejcym na odnalezienie
jednostkowym wedug masy ewentualnie wadliwej
i zbiorczym zawarto nikotyny w wyrobie i jej serii produktu
papierosw ilo w przyjmowanej dawce i wycofania jej
elektronicznych numer serii z obiegu.
i pojemnikw ostrzeenia dotyczce ochrony Informacja
zapasowych przed dziemi o moliwoci

16
Decyzja wykonawcza Komisji (UE) 2016/586 z dnia 14 kwietnia 2016 r.
w sprawie norm technicznych mechanizmu ponownego napeniania papierosw
elektronicznych (Dz. Urz. UE L 101 z 16.04.2016).
143
 wystpienia
szkodliwych interakcji
w ktre moe wej
ktrakolwiek z
substancji z
przyjmowanymi
lekami.
Informacja o
wystpujcych w
skadzie substancji
alergizujcych.
Informacja o
szkodliwo dla grup
szczeglnych dzieci.
Informacja Ulotka z instrukcj w jzyku polskim Informacje
dodatkowa powinna zawiera informacje umieszczone na ulotce
umieszczona na dotyczce uytkowania i s uszczegowiaj
ulotce przechowywania wyrobu: informacje
doczonej do informacje i wyrb nie jest z opakowania.
opakowania zalecany dla ludzi modych
jednostkowego i osb niepalcych,
papierosw informacje o przeciwwskazaniach,
elektronicznych ostrzeenia dla grup szczeglnego
i pojemnikw ryzyka, moliwych niekorzystnych
zapasowych skutkach waciwociach
uzaleniajcych
i toksycznoci
dane kontaktowe producenta lub
importera i osoby prawnej lub
fizycznej wyznaczonej do
kontaktw na terytorium Unii
Europejskiej
Informacja na Zamieszczenie w sposb widoczny, Szczegowe
opakowaniu czytelny i trway ostrzeenia wymagania dotyczce
jednostkowym zdrowotnego sformuowanego w ostrzeenia
i zbiorczym jzyku polskim. zdrowotnego: Tre
papierosw ostrzeenia: Wyrb
elektronicznych zawiera nikotyn,
i pojemnikw WYRB ZAWIERA ktra powoduje
zapasowych NIKOTYN, KTRA szybkie
POWODUJE SZYBKIE uzalenienie..
UZALENIENIE 1. Wymagania
graficzne: czarna,
pogrubiona

144
 czcionka
Helvetica na
biaym tle, tekst
wyrodkowany
w obszarze
przeznaczonym
do jego
umieszczenia,
2. Wytyczne
dotyczce
umiejscowienia
ostrzeenia:
Na opakowaniu
jednostkowym
w ksztacie
prostopadocianu
i opakowaniu
zbiorczym
rwnolegle do
bocznych krawdzi
opakowania.
Tekst ostrzeenia
powinien by
umieszczony
rwnolegle wzgldem
tekstu gwnego, na
paszczynie
zarezerwowanej dla
tego ostrzeenia.
Zachowanie
widocznoci na dwch
najwikszych
paszczyznach
opakowania
jednostkowego
i opakowania
zbiorczego;
3. Wielko 30%
paszczyzny
opakowania
jednostkowego
i opakowania
zbiorczego.

rdo: opracowanie wasne.

145
Prawo do informacji i edukacji

Ustawa o ochronie zdrowia przed nastpstwami uywania

tytoniu i wyrobw tytoniowych szczegowo ujmuje obowizek do
umieszczenia na opakowaniu informacji o producencie i importujcym
(Tab. nr 2,3,5). Regulacje w tym zakresie ujte s take
w ustawie o swobodzie dziaalnoci gospodarczej 17 , zobowizujcej
producenta towaru wprowadzanego do obrotu na terenie
Rzeczpospolitej do umieszczenia na etykiecie, opakowaniu lub
instrukcji informacji pozwalajcej na identyfikacj firmy producenta
produktu: jego adres, pastwo i siedzib wytwrcy, form prawn
(w przypadku przedsibiorcy bdcego osob fizyczn umieszcza si co
najmniej imi i nazwisko). Zgodnie z definicj zawart w ustawie
o oglnym bezpieczestwie produktw 18 , producentem jest:
przedsibiorca prowadzcy dziaalno polegajc na wytwarzaniu
produktu. Ustawa o ochronie zdrowia przed nastpstwami uywania
tytoniu i wyrobw tytoniowych okrela producenta jako: osob
fizyczn, prawn lub jednostk organizacyjn nieposiadajc
osobowoci prawnej, produkujc wyrb lub posiadajc
zaprojektowany i wyprodukowany wyrb i wprowadzajca go do obrotu
pod wasn nazw (firm) lub znakiem handlowym. W sytuacjach
szczeglnych na etykiecie lub opakowaniu umieszczane s dane
przedstawiciela wytwrcy lub importera produktu. Wszystkie
umieszczone informacje powinny by w jzyku polskim zgodnie
z ustaw o jzyku polskim19, wyjtek stanowi informacje graficzne bez
opisu tekstowego.
Dotychczas omwione obowizki dotyczce zachowania
bezpieczestwa produkty wymagajce umieszczenia opisu tekstowego
i obrazkowego s zgodne z prawem konsumenta do informacji. Skad
produktu, piktogramy ostrzegawcze, a take ostrzeenie o moliwoci
szybkiego uzalenienia speniaj funkcj informacyjn i edukacyjn.
Oznaczenia graficzne dotyczce recyklingu i odzysku edukuj pod

17
Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie dziaalnoci gospodarczej
(Dz. U. z 2015 poz. 584 ze zm.).
18
Ustawa z dnia 12 grudnia 2003 r. o oglnym bezpieczestwie produktw
(Dz. U. z 2016 poz. 2047 ze zm.).
19
Ustawa z dnia 7 padziernika 1999 r. o jzyku polskim (Dz. U. 2016, poz. 666).
146
ktem ochrony rodowiska. W przypadku funkcji informacyjnej nie
sposb pomin funkcji ekologicznej. Wielu konsumentw przykada
szczegln wag do ochrony rodowiska a wspczynnik wiadomych
klientw stale wzrasta. Umieszczane na opakowaniach oznaczenia
i piktogramy indywidualizuj produkt na rynku, a tym samym trafiaj
do wiadomie wybierajcej grupy konsumentw20.

Prawo do ochrony interesw ekonomicznych

Informacje o cenie, wielkoci opakowania i wydajnoci

akumulatora s niezbdne do zachowania przez konsumenta prawa do
ochrony interesw ekonomicznych. Ustawa o cenach towarw i usug21,
nie zobowizuj do umieszczania ceny towaru na opakowaniu lecz w
sposb widoczny i jednoznaczny, nie budzcy wtpliwoci. Moliwe
jest wic umieszczanie informacji o cenie na witrynie pod produktem
lub w inny widoczny sposb.

Prawo do efektywnego systemu dochodzenia roszcze

Prawo konsumenta do efektywnego dochodzenia roszcze wie

si bezporednio ze wszystkimi informacjami umieszczonymi na
opakowaniu. Rzetelna informacja dotyczca danych producenta lub
importera pozwala okreli adresata roszcze, informacja prozdrowotna
eliminuje czynnik niewiedzy w przypadku uzalenienia od substancji
aktywnej jak jest nikotyna, a skad jakociowy i ilociowy skadnikw
pozwala na ocen ewentualnego wpyw na zdrowie i ycie oraz
interakcji z innymi substancjami np. lekami. Nikotyna moe
powodowa, midzy innymi, obnianie lub podwyszanie metabolizmu
przyswajania lekw i obnia ich dziaanie farmakologiczne, za w
przypadku odstawienia nikotyny w trakcie leczenia i zachowania dawki
przyjmowanych medykamentw moe doprowadzi do toksycznego
stenia lekw22.

20
C. Hales, Opakowanie jako instrument marketingu, PWE, Warszawa 1999, s. 42.
21
Ustawa z dnia 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarw i usug (Dz. U. z
2014r. poz. 915 ze zm.).
22
P. Brewczyska, J. Makowska, Nag palenia papierosw klasycznych i
elektronicznych a ryzyko skutecznej farmakoterapii, Biul. Wydz. Farm. WUM,
147
Wnioski

Opakowanie papierosw elektronicznych oraz wyrobw z nimi

powizanych peni wiele istotnych funkcji. Ma chroni, edukowa,
informowa. Spenia funkcje ostrzegawcze i zarazem powoduje wysz
wiadomo spoeczn, dotyczc uzaleniania od substancji
psychoaktywnych. Napisy ostrzegawcze, mimo i nie tak drastyczne jak
fotografie na opakowaniach wyrobw tytoniowych, aktywuj
negatywny czynnik psychologiczny czynnik blokujcy.
Napitnowanie negatywne pozwala ograniczy grup modocianych
uytkownikw. Modzi ludzie posiadajcy niski poziom asertywnoci s
podatni na wpyw grupy rwieniczej i nie dysponuj jeszcze
wystarczajco rozwinitymi umiejtnoci radzenia sobie z otaczajcymi
ich problemami i konfliktami. Osoby nieletnie s grup, ktr naley
szczeglnie chroni przed kadym moliwym sposobem uzalenienia23.
Wtpliwe jest aby sama informacja na opakowaniu moga powstrzyma
przed uywaniem jakiegokolwiek produktu uznanego za akceptowany
przez dan spoeczno, jednak moe zwikszy wiadomo jego
negatywnych skutkw.

2015,3, 13-20, s. 1, http://biuletynfarmacji.wum.edu.pl/ dostp 16.03.2017.

23
K. Zajczkowski, Uzalenienia od substancji psychoaktywnych, WSiP SA,
Warszawa 2003, s. 15.

148
Magorzata Szreniawska Korzystanie z e-papierosw w zakadach
publicznych

Zakaz palenia jest zaliczany do grupy zakazw naruszajcych

wolnoci obywatelskie. Z drugiej za strony zakaz ten stanowi ochron
przed szkodliwymi skutkami wdychania dymu tytoniowego. Ewolucja
zakazw siga pocztkw wprowadzania wyrobw tytoniowych do
ycia codziennego obywateli. Poczwszy od palenia w kadym miejscu,
bez wzgldu na stosunek do tego otoczenia skoczywszy na
dzisiejszych zdecydowanie bardziej radykalnych rozwizaniach
prawnych w tym zakresie.
Problematyka korzystania w sferze publicznej ze rodkw
zawierajcych nikotyn jest bardzo rozlega. W niniejszej pracy
zostanie przedstawione zagadnienie korzystania z papierosw
elektronicznych w zakadach publicznych. Nie sposb jednak pomin
kilku innych kwestii odnoszcych si do tej tematyki. Przede wszystkim
wskazane zostan rwnie zasady korzystania z e-papierosw w sferze
publicznej, a wic w sferze dostpnej dla nieograniczonej liczby osb.
Zasady korzystania z wyrobw tytoniowych w wersji
elektronicznej wprowadzone zostay ustaw z dnia 9 listopada 1995 r.
o ochronie zdrowia przed nastpstwami uywania tytoniu i wyrobw
tytoniowych 1 . Ewolucja jak przeszy papierosy elektroniczne
w polskim porzdku prawnym zasuguje na dusze wyjanienie.
Pocztki korzystania z tego typu papierosw w Polsce moliwe byy
dziki luce prawnej we wskazanej powyej ustawie. W zwizku
z brakiem rozwiza w tym zakresie palenie papierosw
elektronicznych moliwe byo w zasadzie w kadym miejscu.
Ustawodawca pomijajc/ignorujc te kwestie pozwoli na palenie
e-papierosw zarwno na przystankach autobusowych jak
i w orodkach zdrowia. Powszechnym by widok osb palcych
e-papierosy w autobusach komunikacji miejskiej, dworcach kolejowych
czy szpitalach. Najmocniejszym argumentem za e-papierosami bya
znikoma szkodliwo dla osb wdychajcych dym z e-papierosw.
Chmura dymu wydychanego przez palacza papierosa elektronicznego
jest zdecydowanie wiksza ni zwykego papierosa z nikotyn. Racy

1
Tj.: Dz.U. z 2015 r. poz. 298
149
by zatem widok osoby palcej e-papieros czekajcej w kolejce
w orodku zdrowia. Taki widok powszechny by rwnie na uczelniach,
gdzie zarwno studenci, jak i wykadowcy korzystali publicznie
z e-papierosw. Podkreli naley, i celem niniejszej pracy jest
wskazanie na normatywne ograniczenia korzystania z e-papierosw
w zakadach publicznych, nie za moralna ocena korzystania z tej formy
naogu.
Definicj papierosw elektronicznych wprowadzia Dyrektywa
w sprawie wyrobw tytoniowych (2014/40UE)2, ktra wesza w ycie
19 maja 2014 r., a 20 maja 2016 r. zacza obowizywa w pastwach
czonkowskich. Stosownie do art. 2 pkt 16 w/w Dyrektywy papierosem
elektronicznym jest wyrb, ktry moe by wykorzystywany do
spoycia pary zawierajcej nikotyn za pomoc ustnika lub wszelkie
elementy tego wyrobu, w tym kartride, zbiorniczki i urzdzenia bez
kartrida lub zbiorniczka. Papierosy elektroniczne mog by
jednorazowego uytku albo wielokrotnego napeniania, za pomoc
pojemnika zapasowego lub zbiorniczka lub wielokrotnego adowania za
pomoc kartridy jednorazowych.
Omwienie problematyki korzystania z papierosw
elektronicznych w miejscach publicznych rozpocz naley od definicji
zakadu publicznego. W doktrynie prawa administracyjnego uywane
jest rwnie pojcie zakadu administracyjnego definiowanego jako
jednostka organizacyjna, wyposaona w rodki osobowe i rzeczowe,
ktrej celem jest wiadczenie usug na rzecz uytkownika zakadu 3 .
Zakady publiczne wiadcz, najczciej nieodpatnie, usugi socjalne,
zdrowotne czy te kulturalno-owiatowe. Cech charakterystyczn
zakadu jest fakt, e jego uytkownik musi podporzdkowa si
regulaminowi zakadu. Regulamin zakadu publicznego okrela prawa
i obowizki uytkownika, a take zasady korzystania z usug
wiadczonych przez zakad. Przykadowo mona wskaza, e zasady
pobytu w szpitalu uregulowane s przede wszystkim w aktach rangi
ustawowej i podustawowej, jednake kwestie dotyczce organizacji
i funkcjonowania szpitala reguluje odpowiedni regulamin. Regulamin
zakadu, cho nie jest rdem prawa powszechnie obowizujcego,

2
Dz.U.UE.L.2014.127.1
3
J. Czerw, Organ administracji publicznej i inne podmioty administrujce [w:]
M. Zdyb, J. Stelmasiak (red.), Prawo administracyjne, Warszawa 2016, s. 226.
150
stanowi swoiste rdo prawa i podstaw do nakadania kar za
nieprzestrzeganie jego postanowie. W odniesieniu do korzystania
w zakadach publicznych z papierosw elektronicznych kwestie te
zostay wprost uregulowane w ustawie. Ustawodawca nowelizujc
ustaw w sposb kompleksowy uregulowa kwesti korzystania
z papierosw elektronicznych w zakadach publicznych. Katalog miejsc
objtych zakazem zosta wskazany w art. 5 ustawy. Bezwzgldny zakaz
palenia wyrobw tytoniowych, w tym papierosw elektronicznych,
dotyczy zakadw leczniczych podmiotw leczniczych
i w pomieszczeniach innych obiektw, w ktrych s udzielane
wiadczenia zdrowotne, jednostek organizacyjnych systemu owiaty,
o ktrych mowa w przepisach o systemie owiaty, oraz jednostek
organizacyjnych pomocy spoecznej, o ktrych mowa w przepisach
o pomocy spoecznej, uczelni, pomieszcze zakadw pracy innych ni
wymienione w pkt 1 i 2, pomieszcze obiektw kultury i wypoczynku
do uytku publicznego, lokalw gastronomiczno-rozrywkowych,
rodkw pasaerskiego transportu publicznego oraz obiektw sucych
obsudze podrnych, na przystankach komunikacji publicznej,
pomieszcze obiektw sportowych, oglnodostpnych miejsc
przeznaczonych do zabaw dzieci i innych pomieszcze dostpnych do
uytku publicznego.
Z powyszego katalogu wynika, e ustawodawca wprowadzi
zakaz nie tylko wobec zakadw publicznych, ale rwnie wobec miejsc
uytecznoci publicznej. Zakaz ten stanowi rwnie ograniczenie
swobody prowadzenia dziaalnoci gospodarczej, poniewa dotyczy
zakadw pracy oraz lokali gastronomiczno-rozrywkowych. Zwrci
naley rwnie uwag, e oprcz zakadw publicznych zakaz ten
obejmuje miejsca przeznaczone do uytku publicznego. Miejscami
takimi s wspomniane powyej lokale gastronomiczno-rozrywkowe,
rodki transportu publicznego, przystanki komunikacji publicznej,
oglnodostpne miejsca przeznaczone do zabaw dzieci i inne
pomieszczenia dostpne do uytku publicznego. Stref publiczn jest
zatem kade miejsce dostpne dla nieograniczonej liczby osb.
Ograniczenia w zakazie korzystania z papierosw elektronicznych
agodzi art. 5a ustawy, z ktrego wynika, e waciciel lub zarzdzajcy
moe wyznaczy palarni: w domach pomocy spoecznej lub domach
spokojnej staroci, w caodobowych oddziaach psychiatrycznych,
151
z wyczeniem oddziaw dysponujcych warunkami wzmocnionego
i maksymalnego zabezpieczenia, w hotelach, w obiektach sucych
obsudze podrnych, na terenie uczelni, w pomieszczeniach zakadw
pracy oraz w lokalach gastronomiczno-rozrywkowych. Zakaz ten nie
dotyczy rwnie sytuacji, gdy waciciel lub zarzdzajcy lokalem
gastronomiczno-rozrywkowym z co najmniej dwoma pomieszczeniami
przeznaczonymi do konsumpcji moe wyczy spod zakazu
okrelonego w art. 5 jedno zamknite pomieszczenie konsumpcyjne
w zakresie palenia: papierosw elektronicznych lub nowatorskich
wyrobw tytoniowych albo wyrobw tytoniowych, w tym nowatorskich
wyrobw tytoniowych i papierosw elektronicznych, jeeli to
zamknite pomieszczenie konsumpcyjne jest wyposaone w wentylacj
zapewniajc, aby dym tytoniowy nie przenika do innych pomieszcze.
Przyjmujc takie rozwizanie ustawodawca poczy moliwo
korzystania z palarni przez osoby palce wyroby tytoniowe oraz osoby
palce papierosy elektroniczne.
Ponadto, jak wynika z ustawy, rada gminy moe ustali,
w drodze uchway, inne tereny objte zakazem. Pamita przy tym
naley, i ustalenie miejsc objtych zakazem musi dotyczy miejsc
uznanych w danej miejscowoci za obiekty o charakterze uytecznoci
publicznej.
Wprowadzajc zakaz palenia w miejscach publicznych
ustawodawca naoy na wacicieli lub zarzdzajcych obiektem lub
rodkiem transportu, w ktrym obowizuje zakaz palenia wyrobw
tytoniowych i palenia papierosw elektronicznych obowizek
umieszczenia w widocznych miejscach odpowiednich oznacze
sownych i graficznych informujcych o zakazie palenia wyrobw
tytoniowych i palenia papierosw elektronicznych na terenie obiektu
lub w rodku transportu.
Od zakazu korzystania z papierosw elektronicznych
w zakadach publicznych odrni naley zakaz ich sprzeday na
terenie zakadu publicznego. Problematyk zakazu sprzeday
e-papierosw reguluje art.6 ust. 2 ustawy, z ktrego wynika, e
zakazane jest wprowadzanie do obrotu wyrobw tytoniowych,
papierosw elektronicznych lub pojemnikw zapasowych na terenie
podmiotw wykonujcych dziaalno lecznicz w rozumieniu

152
przepisw o dziaalnoci leczniczej, szk i placwek owiatowo-
wychowawczych oraz obiektw sportowo-rekreacyjnych.
Zakaz ten dotyczy zatem miejsc zwizanych z promocj,
profilaktyk lub utrzymaniem zdrowia. W tym zakresie ustawodawca
ograniczy zakaz wycznie do miejsc, w ktrych prowadzona jest
dziaalno ukierunkowana na zdrowy tryb ycia. Podobne ograniczenia
dotycz zakazu reklamy papierosw elektronicznych w miejscach
publicznych. Stosownie do art. 8 ustawy zabroniona jest reklama
wyrobw tytoniowych, papierosw elektronicznych, pojemnikw
zapasowych lub rekwizytw tytoniowych i promocji wyrobw
tytoniowych, papierosw elektronicznych, pojemnikw zapasowych lub
rekwizytw tytoniowych oraz reklamy i promocji produktw
imitujcych te wyroby, lub symboli zwizanych z uywaniem tytoniu,
wyrobw tytoniowych, papierosw elektronicznych lub pojemnikw
zapasowych, w szczeglnoci w telewizji, radiu, kinach, podmiotach
leczniczych, szkoach i placwkach owiatowo-wychowawczych,
w prasie dziecicej i modzieowej, na terenie obiektw sportowo-
rekreacyjnych oraz w innych miejscach publicznych, na plakatach,
w tym plakatach wielkoformatowych, w rodkach usug
informatycznych. Zakaz reklamy wyrobw tytoniowych odnosi si
bowiem do ograniczenia stref, w ktrych bdzie moliwe pokazanie
tego typu wyrobu szerszej grupie spoecznej. Ponadto reklamy
wyrobw tytoniowych, w tym reklamy papierosw elektronicznych nie
mog sugerowa, e dany wyrb wpywa chociaby korzystniej na
zdrowie. Nie jest rwnie moliwe sponsorowanie przez firmy
tytoniowe w tym producenta lub importera wyrobw tytoniowych oraz
producenta lub importera powizanych wyrobw, dziaalnoci
sportowej, kulturalnej, owiatowej, zdrowotnej i spoeczno-politycznej.
Naruszenie zakazu reklamy lub sponsorowanie przez producenta
papierosw elektronicznych wbrew przepisom ustawy stanowi
przesank do naoenia kary grzywny do 200 000 z albo kary
ograniczenia wolnoci, albo obu tych kar cznie. Natomiast palenie
papierosw elektronicznych w miejscach publicznych podlega grzywnie
do 500 z. Ukaranym kar grzywny do 2000 z moe by rwnie
kady, kto bdc wacicielem lub zarzdzajcym obiektem lub
rodkiem transportu nie umieszcza informacji o zakazie palenia.

153
 Ewolucja przepisw prawnych dotyczcych korzystania
z papierosw elektronicznych nie nastpia gwatownie. Istniejca do
roku 2015 luka prawna w zakresie korzystania z papierosw
elektronicznych doprowadzia z jednej strony do zbudowania silnego
lobby bronicego papierosw elektronicznych przed wciniciem ich
w ramy polskiego porzdku prawnego, z drugiej za strony
wprowadzenie rozwiza regulujcych zasady korzystania z papierosw
elektronicznych pozwolio skuteczniej chroni spoeczestwo przed
skutkami wprowadzania do obrotu rodkw nieprzebadanych. Ponadto
brak uregulowa prawnych w tym zakresie prowadzi do kuriozalnych
sytuacji, gdzie zakaz palenia w danym miejscu nie by przestrzegany
przez osoby korzystajce z papierosw elektronicznych. W tym te
zakresie brak byo regulacji odnoszcych si do zakazu sprzeday
papierosw elektronicznych czy te rodkw prawnych niezbdnych do
wprowadzenia i przestrzegania zakazu korzystania z tych papierosw
przez osoby poniej 18 roku ycia.
Korzystanie z papierosw elektronicznych jest oceniane przez
ekspertw jako mniej szkodliwe zarwno dla palaczy, jak i osb
przebywajcych w ich otoczeniu. Nie naley jednak zapomina
o fakcie, e nadal s to papierosy, ktre mimo wszystko negatywnie
oddziauj na organizm czowieka. Pamita rwnie naley, e rol
pastwa jest przede wszystkim ochrona jednostki przed nastpstwami
uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych. Przyjte rozwizania prawne
pozwalaj na uznanie, e wprowadzone zmiany zapewniaj tak
ochron, wskazujc jednoczenie na zainteresowanie ustawodawcy tym
zagadnieniem. Pozytywna ocena wprowadzonych rozwiza wynika
rwnie z faktu koniecznoci ochrony osb maoletnich w tym zakresie.
Doda rwnie naley, e brak jest jednoznacznych bada
stwierdzajcych nisk szkodliwo korzystania z papierosw
elektronicznych. Przyjte rozwizania prawne skupiaj si wycznie na
zasadach z ich korzystania, pomijajc kwestie medyczne i prawne
ewentualnej ich szkodliwoci. Rynek papierosw elektronicznych
stanowi nieznaczny procent caego rynku uywek, ale stale si rozwija
i w zwizku z tym istotnym jest by rozwizania prawne w tym zakresie
byy na tyle uniwersalne by nada za wprowadzanymi zmianami
w zakresie dystrybucji i korzystania z papierosw elektronicznych.

154
Mateusz Turko Zadania Inspektora do spraw Substancji
Chemicznych dotyczce papierosw elektronicznych

Zadania Inspektora do spraw Substancji Chemicznych (dalej

Inspektor) dotyczce papierosw elektronicznych zostay uregulowane
w ustawie o ochronie zdrowia przed nastpstwami uywania tytoniu
i wyrobw tytoniowych (dalej ustawa) 1 . Zadania Inspektora zwizane
z papierosami elektronicznymi wi si gwnie z nowymi
obowizkami producentw papierosw elektronicznych, na ktrych
zostay naoone nowe zadania. Zgodnie z ustaw o substancjach
chemicznych i ich mieszaninach 2 Inspektor do spraw Substancji
Chemicznych jest centralny organ administracji rzdowej waciwym
w sprawach substancji i ich mieszanin.
Ustawa z dnia 22 lipca 2016 r. o zmianie ustawy o ochronie
zdrowia przed nastpstwami uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych3,
ktra wesza w ycie 8 wrzenia 2016 r. wprowadzia wiele regulacji
dotyczcych papierosw elektronicznych. Celem nowelizacji ustawy
o ochronie zdrowia przed nastpstwami uywania tytoniu i wyrobw
tytoniowych jest ograniczenie dostpu oraz zwikszenie nadzoru nad
obrotem papierosami elektronicznymi4.
Do 8 wrzenia 2016 r. importerzy, producenci oraz
dystrybutorzy papierosw elektronicznych mieli dua w swobod
w dziaaniu. Nowe przepisy oznaczaj m.in. obowizek informowania
Inspektora ds. Substancji Chemicznych (w myl ustawy
odpowiedzialnego za nadzr brany) o preferencjach konsumentw oraz
prowadzonych badaniach. Dla producentw najwiksz oraz zarazem
najbardziej dotkliw zmian jest obowizek notyfikacji kadego

1
Ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed nastpstwami
uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych (tekst jedn. Dz.U. 2015 r. poz. 298 ze
zm.).
2
Ustawa z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach
(tekst jedn. Dz.U. 2015 r. poz. 1203 ze zm.).
3
Ustawa z dnia 22 lipca 2016 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia przed
nastpstwami uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych (Dz.U. z 2016 r. poz.
1331).
4
Wchodzi w ycie ustawa zwikszajca nadzr nad obrotem e-papierosami,
http://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/komunikat.xsp?documentId=17F65FBF780D5E
F8C125801A00368DEE, [dostp online: 16.02.2017].
155
produkty dostpnego na rynku. Przedsibiorcy odczuj nie tylko koszty
samego zgoszenia w wysokoci redniego przecitnego wynagrodzenia
ale rwnie koszty dotyczce wymaganych bada m.in. testy
toksykologiczne i testy emisji5.
Zgodnie z art. 2 pkt 20 ustawy papieros elektroniczny to wyrb,
ktry moe by wykorzystywany do spoycia pary zawierajcej
nikotyn za pomoc ustnika lub wszystkie elementy tego wyrobu,
w tym kartride, zbiorniki i urzdzenia bez kartrida lub zbiornika.
Papierosy elektroniczne mog by jednorazowego uytku albo
wielokrotnego napeniania za pomoc pojemnika zapasowego lub
zbiornika lub do wielokrotnego adowania za pomoc kartridw
jednorazowych. Wedug tej ustawy palenie papierosw elektronicznych
to spoycie pary zawierajcej nikotyn, wydzielanej przez papieros
elektroniczny (art. 2 pkt 17 ustawy).
Inspektor jako centralny organ administracji rzdowej jest
obowizany do podejmowania dziaa zmierzajcych do ochrony
zdrowia przed nastpstwami uywania tytoniu oraz moe wspiera
w tym zakresie dziaalno medycznych samorzdw zawodowych,
organizacji spoecznych, fundacji, instytucji i zakadw pracy, a take
wspdziaa z kocioami i innymi zwizkami wyznaniowymi (art. 1
ustawy). Wprost w dwch pierwszych punktach art. 3 ustawy
wspomniane s papierosy elektroniczne ochrona zdrowia przed
nastpstwami uywania tytoniu realizowana jest przez ksztatowanie
polityki zdrowotnej, ekonomicznej i spoecznej, do ktrej naley:
ochrona prawa osb niepalcych do ycia w rodowisku wolnym
od dymu tytoniowego, pary z papierosw elektronicznych
i substancji uwalnianych za pomoc nowatorskich wyrobw
tytoniowych,
promocja zdrowia przez propagowanie stylu ycia wolnego od
naogu palenia papierosw, uywania innych wyrobw
tytoniowych oraz palenia papierosw elektronicznych.
Zgodnie z art. 11b ust. 1 ustawy papierosy elektroniczne
i pojemniki zapasowe mog by udostpniane po raz pierwszy w celu

5
E-papierosy pod lup inspektora,
http://centrumprasowe.pap.pl/cp/en/news/info/65582,1,e-papierosy-pod-lupa-
inspektora;jsessionid=+2XnSaSZlfr+K3NidQMhwDcF.undefined, [dostp online:
16.02.2017].
156
dalszej sprzeday albo udostpniane po raz pierwszy w celu
wprowadzenia do obrotu po dokonaniu przez producenta lub importera
zgoszenia oraz wyznaczeniu osoby prawnej lub fizycznej do kontaktu
na terytorium Unii Europejskiej. Zgoszenia te do Inspektora dokonuje
si, w postaci elektronicznej, w terminie co najmniej
6 miesicy przed dniem planowanego udostpnienia (art. 11b ust. 2
ustawy). Stosownie z art. 11b ust. 3 ustawy zgoszenie zawiera
nastpujce elementy:
nazw (firm) i dane kontaktowe producenta, osoby prawnej lub
fizycznej wyznaczonej do kontaktu na terytorium Unii
Europejskiej oraz w stosownych przypadkach importera,
wykaz wszystkich skadnikw i substancji wydzielanych
w wyniku korzystania z wyrobu, w podziale na marki i rodzaje
wraz z ich ilociami,
dane toksykologiczne dotyczce skadnikw i substancji
wydzielanych w wyrobie, w tym po podgrzaniu, ze szczeglnym
odniesieniem do wpywu ich wdychania na zdrowie
konsumentw, uwzgldniajc w szczeglnoci ich waciwoci
uzaleniajce,
informacje na temat dawki nikotyny i jej absorpcji podczas
spoywania wyrobu w normalnych lub racjonalnie
przewidywalnych warunkach,
opis komponentw wyrobu, w tym w stosownych przypadkach,
mechanizmu otwierania i ponownego jego napeniania,
opis procesu produkcji, w tym wskazanie, czy jest to produkcja
seryjna i owiadczenie nastpujcej treci: Owiadczam, e
proces produkcji papierosa elektronicznego lub pojemnika
zapasowego zapewnia zgodno z wymaganiami ustawy z dnia 9
listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed nastpstwami
uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych.,
owiadczenie nastpujcej treci: Owiadczam, e ponosz
pen odpowiedzialno za jako i bezpieczestwo papierosa
elektronicznego lub pojemnika zapasowego wprowadzonego do
obrotu i wykorzystywanego w normalnych lub racjonalnie
przewidywalnych warunkach.,
w przypadku rednich, maych i mikroprzedsibiorstw
owiadczenie o spenieniu kryteriw zgodnie z zaleceniem
157
 Komisji 2003/361/WE z dnia 6 maja 2003 r. dotyczcym
definicji przedsibiorstw mikro, maych i rednich.
Wyej wymienione owiadczenia zawieraj, take po pierwsze
wskazanie nazwy (firmy) producenta lub importera, jego siedziby
i adresu, miejsca i daty zoenia owiadczenia, po drugie podpis osoby
uprawnionej do reprezentowania producenta lub importera, ze
wskazaniem imienia i nazwiska oraz penionej funkcji. Wskazane
owiadczenia skada si pod rygorem odpowiedzialnoci karnej za
skadanie faszywych zezna. Skadajcy owiadczenie jest obowizany
do zawarcia w nim klauzuli o nastpujcej treci: Jestem
wiadomy(-ma) odpowiedzialnoci karnej za zoenie faszywego
owiadczenia.. Klauzula ta zastpuje pouczenie organu
o odpowiedzialnoci karnej za skadanie faszywych zezna (art. 11b
ust. 6-7 ustawy).
Zgoszenie podlega opacie w wysokoci przecitnego
miesicznego wynagrodzenia w sektorze przedsibiorstw bez wypat
nagrd z zysku za ubiegy rok ogaszanego, w drodze obwieszczenia,
przez Prezesa Gwnego Urzdu Statystycznego:
50% tej opaty w przypadku rednich przedsibiorstw
w rozumieniu zalecenia 2003/361/WE, albo
30% tej opaty w przypadku maych i mikroprzedsibiorstw
w rozumieniu zalecenia 2003/361/WE.
Opata stanowi dochd budetu pastwa. Opat wnosi producent
lub importer na rachunek bankowy wskazany przez Inspektora. Do
zgoszenia docza si potwierdzenie wniesienia opaty (art. 11b ust. 4-5
ustawy).
W przypadku gdy przekazane w zgoszeniu informacje, s
niekompletne lub brak jest potwierdzenia wniesienia opaty, Inspektor
wzywa do usunicia tych brakw w terminie 30 dni. Po bezskutecznym
upywie tego terminu zgoszenie pozostawia si bez rozpatrzenia (art.
11b ust. 8 ustawy). W przypadku zmiany informacji zawartej we
wniosku (nie dotyczy owiadcze) producent lub importer jest
obowizany do dokonania nowego zgoszenia i przejcia caej
procedury na nowo. Dane uzyskane na podstawie wniosku
z uwzgldnieniem ochrony tajemnicy handlowej, podlegaj publikacji
w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie urzdu obsugujcego
Inspektora (art. 11b ust. 9-10 ustawy).
158
 Producent i importer papierosw elektronicznych lub
pojemnikw zapasowych jest obowizany do przekazywania
Inspektorowi corocznego sprawozdania zawierajcego:
wyczerpujce dane na temat wielkoci sprzeday, w podziale na
marki i rodzaje wyrobu,
informacje dotyczce preferencji rnych grup konsumentw,
w tym ludzi modych, osb niepalcych i gwnych grup osb
aktualnie uywajcych wyrobw,
informacje na temat form sprzeday wyrobw,
streszczenia wszystkich bada rynku przeprowadzonych
w wyej wymienionym zakresie wraz z ich przekadem na jzyk
angielski.
Sprawozdanie przedkada si w postaci elektronicznej w terminie do
dnia 31 marca roku nastpujcego po roku, ktrego sprawozdanie
dotyczy. Inspektor jest organem waciwym w zakresie udostpniania
informacji uzyskanych od producenta i importera papierosw
elektronicznych lub pojemnikw zapasowych na potrzeby Komisji
Europejskiej i innych pastw czonkowskich, z uwzgldnieniem
ochrony tajemnicy handlowej. Inspektor monitoruje rozwj rynku
papierosw elektronicznych oraz rozwj rynku pojemnikw
zapasowych, biorc pod uwag wszystkie dowody wskazujce, e
stosowanie papierosw elektronicznych i pojemnikw zapasowych
prowadzi do uzalenienia od nikotyny, a ostatecznie do spoycia
wyrobw tytoniowych (art. 11d ustawy).
Producent, importer lub dystrybutor papierosw elektronicznych
lub pojemnikw zapasowych jest obowizany do ustanowienia
i utrzymywania systemu zbierania informacji o wszystkich
podejrzewanych i niepodanych dla zdrowia ludzkiego dziaaniach
tych wyrobw. W celu realizacji tego obowizku producent, importer
lub dystrybutor papierosw elektronicznych lub pojemnikw
zapasowych jest obowizany przechowywa informacje
o wszystkich podejrzewanych i niepodanych dla zdrowia ludzkiego
dziaaniach tych wyrobw oraz przekazywa je niezwocznie
Inspektorowi (art. 11e ust. 1-2 ustawy).
W przypadku gdy producent, importer lub dystrybutor
papierosw elektronicznych lub pojemnikw zapasowych ma powody
do stwierdzenia, e posiadane przez niego papierosy elektroniczne lub
159
pojemniki zapasowe, ktre maj zosta wprowadzone do obrotu lub
znajduj si w obrocie, nie s bezpieczne lub nie s dobrej jakoci, lub
w inny sposb s niezgodne z przepisami ustawy lub wydanymi na jej
podstawie aktami wykonawczymi, jest obowizany do niezwocznego
podjcia dziaa niezbdnych do dostosowania tego wyrobu do
wymaga wynikajcych z ustawy lub tych aktw, jego zwrotu lub
wycofania z obrotu. W tych przypadkach producent, importer lub
dystrybutor papierosw elektronicznych lub pojemnikw zapasowych
jest obowizany do niezwocznego powiadomienia o tym fakcie
Inspektora i podania szczegowych informacji, w tym o zagroeniach
dla zdrowia i bezpieczestwa ludzkiego, oraz o wszystkich podjtych
dziaaniach i o rezultatach tych dziaa (art. 11e ust. 3-4 ustawy).
Inspektor moe zada od producentw, importerw lub
dystrybutorw papierosw elektronicznych lub pojemnikw
zapasowych dodatkowych informacji dotyczcych papierosw
elektronicznych lub pojemnikw zapasowych, w szczeglnoci
w zakresie ich bezpieczestwa i jakoci lub wszystkich dziaa
niepodanych (art. 11e ust. 5 ustawy).
W przypadku gdy Inspektor stwierdzi lub ma uzasadnione
powody do stwierdzenia, e okrelone papierosy elektroniczne lub
pojemniki zapasowe albo dany rodzaj papierosw elektronicznych lub
pojemnikw zapasowych mog stanowi powane zagroenia dla
zdrowia ludzkiego, wstrzymuje, w drodze decyzji, ich wytwarzanie lub
wprowadzanie do obrotu lub nakazuje wycofanie z obrotu na czas
niezbdny dla dokonania oceny przez Komisj Europejsk. O wydaniu
tej decyzji i podjtych w zwizku z tym dziaaniach Inspektor
niezwocznie informuje Komisj Europejsk w celu dokonania oceny
oraz waciwe organy innych pastw czonkowskich Unii Europejskiej.
Po uzyskaniu oceny Komisji Europejskiej Inspektor niezwocznie:
uchyla dotychczasow decyzj o wstrzymaniu wytwarzanie lub
wprowadzanie do obrotu lub nakazuje wycofanie z obrotu
papierosw elektronicznych lub pojemnikw zapasowych albo
danego rodzaju papierosw elektronicznych lub pojemnikw
zapasowych w przypadku gdy Komisja Europejska uzna podjte
dziaania za nieuzasadnione, albo
wydaje decyzj o cakowitym wstrzymaniu wytwarzania lub
wprowadzania do obrotu lub nakazuje wycofanie z obrotu
160
 okrelonych papierosw elektronicznych lub pojemnikw
zapasowych albo danego rodzaju papierosw elektronicznych
lub pojemnikw zapasowych, w przypadku gdy Komisja
Europejska uzna podjte dziaania za uzasadnione.
Inspektor podaje do publicznej wiadomoci informacj o wydaniu
decyzji wyej wymienionych, przez ogoszenie w Biuletynie Informacji
Publicznej nazwy lub rodzaju wyrobu oraz nazwy producenta lub
importera (art. 11f ust. 1-4 ustawy).
Wyej opisane zadania Inspektora dotyczce papierosw
elektronicznych mona scharakteryzowa nastpujco, e Inspektor:
podejmuje dziaania zmierzajce do ochrony zdrowia przed
nastpstwami uywania tytoniu (w tym e-papierosw),
przyjmuje w postaci elektronicznej zgoszenia od producenta lub
importera papierosw elektronicznych i pojemnikw
zapasowych udostpnianych po raz pierwszy w celu dalszej
sprzeday albo udostpnianych po raz pierwszy w celu
wprowadzenia do obrotu,
wskazuje rachunek bankowego, na ktry producent lub importer
dokonuje opaty za zgoszenie,
przypadku gdy przekazane w zgoszeniu informacje, s
niekompletne lub brak jest potwierdzenia wniesienia opaty,
wzywa do usunicia tych brakw w terminie 30 dni, a po
bezskutecznym upywie tego terminu zgoszenie pozostawia bez
rozpatrzenia,
publikuje w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie urzdu
obsugujcego go, dane uzyskane na podstawie wniosku,
z uwzgldnieniem ochrony tajemnicy handlowej,
przyjmuje coroczne sprawozdania zawierajcego m.in.: dane na
temat wielkoci sprzeday, informacje na temat form sprzeday
wyrobw i inne informacje oraz dane,
udostpniania informacji uzyskane od producenta i importera
papierosw elektronicznych lub pojemnikw zapasowych na
potrzeby Komisji Europejskiej i innych pastw czonkowskich,
z uwzgldnieniem ochrony tajemnicy handlowej,
monitoruje rozwj rynku papierosw elektronicznych oraz
rozwj rynku pojemnikw zapasowych, biorc pod uwag
wszystkie dowody wskazujce, e stosowanie papierosw
161
 elektronicznych i pojemnikw zapasowych prowadzi do
uzalenienia od nikotyny, a ostatecznie do spoycia wyrobw
tytoniowych,
odbiera informacje od producentw, importerw lub
dystrybutorw o wszystkich podejrzewanych i niepodanych
dla zdrowia ludzkiego dziaaniach papierosw elektronicznych
lub pojemnikw zapasowych,
odbiera powiadomienia oraz szczegowe informacje
o zagroeniach dla zdrowia i bezpieczestwa ludzkiego oraz
o wszystkich podjtych dziaaniach i o rezultatach tych dziaa
w przypadku gdy producent, importer lub dystrybutor
papierosw elektronicznych lub pojemnikw zapasowych ma
powody do stwierdzenia, e posiadane przez niego papierosy
elektroniczne lub pojemniki zapasowe, ktre maj zosta
wprowadzone do obrotu lub znajduj si w obrocie, nie s
bezpieczne lub nie s dobrej jakoci, lub w inny sposb s
niezgodne z przepisami ustawy lub wydanymi na jej podstawie
aktami wykonawczymi,
moe zada od producentw, importerw lub dystrybutorw
papierosw elektronicznych lub pojemnikw zapasowych
dodatkowych informacji dotyczcych papierosw
elektronicznych lub pojemnikw zapasowych, w szczeglnoci
w zakresie ich bezpieczestwa i jakoci lub wszystkich dziaa
niepodanych,
w przypadku gdy stwierdzi lub ma uzasadnione powody do
stwierdzenia, e okrelone papierosy elektroniczne lub
pojemniki zapasowe albo dany rodzaj papierosw
elektronicznych lub pojemnikw zapasowych mog stanowi
powane zagroenia dla zdrowia ludzkiego, wstrzymuje,
w drodze decyzji, ich wytwarzanie lub wprowadzanie do obrotu
lub nakazuje wycofanie z obrotu na czas niezbdny dla
dokonania oceny przez Komisj Europejsk. O wydaniu tej
decyzji i podjtych w zwizku z tym dziaaniach Inspektor
niezwocznie informuje Komisj Europejsk w celu dokonania
oceny oraz waciwe organy innych pastw czonkowskich Unii
Europejskiej. Po uzyskaniu oceny Komisji Europejskiej
Inspektor niezwocznie uchyla dotychczasow decyzj
162
 o wstrzymaniu wytwarzanie lub wprowadzanie do obrotu lub
nakazuje wycofanie z obrotu papierosw elektronicznych lub
pojemnikw zapasowych albo danego rodzaju papierosw
elektronicznych lub pojemnikw zapasowych w przypadku gdy
Komisja Europejska uzna podjte dziaania za nieuzasadnione,
albo wydaje decyzj o cakowitym wstrzymaniu wytwarzania
lub wprowadzania do obrotu lub nakazuje wycofanie z obrotu
okrelonych papierosw elektronicznych lub pojemnikw
zapasowych albo danego rodzaju papierosw elektronicznych
lub pojemnikw zapasowych, w przypadku gdy Komisja
Europejska uzna podjte dziaania za uzasadnione. Inspektor
podaje do publicznej wiadomoci informacj o wydaniu decyzji
wyej wymienionych, przez ogoszenie w Biuletynie Informacji
Publicznej nazwy lub rodzaju wyrobu oraz nazwy producenta
lub importera.
Wybrane zadania Inspektora s realizowane przez stron
internetow https://www.chemikalia.gov.pl. W zakadce Tyto
e-papierosy znajduj si nastpujce grupy: Akty Prawne UE, Polskie
akty prawne, Procedury zgosze, Kontakt, Wycofanie z obrotu,
Nikotyna oraz Informowanie o podejrzanych/niepodanych
dziaaniach elektronicznych papierosw i pojemnikw zapasowych6.
Zadania Inspektora dotyczce papierosw elektronicznych maj
na celu kontrol producentw, importerw lub dystrybutorw
papierosw elektronicznych lub pojemnikw zapasowych. Zadanie
Inspektora nie maj na celu ograniczenie dziaalnoci podmiotw
zajmujcych si papierosami elektronicznymi tylko maj dba
o ochron przed nastpstwami uywania papierosw elektronicznych.
Brak kontroli nad producentami, importerami oraz dystrybutorami
papierosw elektronicznych moe powodowa negatywne skutki dla
osb uywajcych papierosw elektronicznych.

6
Tyto e-papierosy, https://www.chemikalia.gov.pl/wyroby_tytoniowe.html,
[dostp online: 16.02.2017].
163
Kamil Roman Ekonomiczne aspekty opodatkowania e-papierosw
i innych wyrobw tytoniowych

Wprowadzenie

Jednym z narzdzi wykorzystywanych do obnienia konsumpcji

wyrobw tytoniowych s podatki. Pobierane s one od wyrobw
tytoniowych i stanowi istotny element dochodw budetowych
pastwa. S take istotnym skadnikiem dochodw budetowych,
z ktrych finansowane s wydatki ujte w budecie pastwa. Obok
funkcji fiskalnej podatki mog peni rwnie inne funkcje. Przy uyciu
tego typu instrumentu pastwo moe dokonywa podanej alokacji czy
te dokonywa redystrybucji dochodw. W przypadku wyrobw
tytoniowych podatki mog spenia te rol czynnika, ktrego zadaniem
jest obnienie popytu na papierosy i inne wyroby tytoniowe. Jest to
zwizane z negatywnymi skutkami, jakie niesie za sob palenie
papierosw. Powszechnie znane s konsekwencje palenia wyrobw
tytoniowych na zdrowie czowieka, jak i skutki zdrowotne zwizane
z tym naogiem. Palenie papierosw moe zwiksza ryzyko
zachorowania na nowotwory puc, choroby ukadu krenia, ukadu
oddechowego czy by te przyczyn innych dolegliwoci 1 .
Zamierzeniem niniejszego artykuu jest analiza moliwoci objcia
elektronicznych papierosw podatkiem akcyzowym. Publikacja ta ma
take na celu ocen skutkw wprowadzenia takich regulacji oraz
przedstawienie aktualnych sposobw opodatkowania e-papierosw na
przykadzie wybranych krajw Unii Europejskiej.
Palenie tytoniu niesie za sob konieczno ponoszenia kosztw
nie tylko dla indywidualnych jednostek. Jest to w duej mierze take
problem spoeczno-ekonomiczny. Palenie wyrobw tytoniowych wie
si z nastpujcymi stratami dla gospodarki i spoeczestwa2:
Pogbienie ubstwa naogowi palacze przeznaczaj istotn
cze swoich dochodw na wyroby tytoniowe ograniczajc przy

1
U. Kluczyska, Problematyka palenia papierosw i depresji w czasopimie dla
mczyzn Mens Health, Nowiny Lekarskie, nr 81/2012, s. 501.
2
Tyto Legalny masowy morderca, rdo: http://lokalbezpapierosa.pl/wp-
content/uploads/2012/03/Tyton_legalny-masowy-morderca.pdf
164
 tym wydatki na dobra podstawowe, takie jak ywno, ubrania i
leki;
Konieczno ponoszenia przez rzd wydatkw na leczenie
naogowych palaczy, ktrych koszt wedug szacunkw wynosi 18
mld z rocznie;
Zmniejszenie produktywnoci w wyniku naogowego palenia
zmniejsza si produktywno pracownikw. Zwizane jest to
z tym, e osoby palce czsto udaj si na tzw. przerwy na
papierosa, a take z faktem, i naogowi palacze duo bardziej
podatni s na ryzyko wystpienia rnych chorb lub
dolegliwoci, co w konsekwencji moe przyczyni si do absencji
w pracy;
Zmniejszenie zatrudnienia w skutek chorb wywoanych
paleniem tytoniu cze osb zostaje wyczona z rynku pracy, co
w konsekwencji wpywa negatywnie na zasb siy roboczej.
Zatem zauwaa si, i skutki zwizane z paleniem tytoniu
wykraczaj poza kwestie zwizane z indywidualnym i zbiorowym
zdrowiem czowieka i dotycz take spraw zwizanych
z funkcjonowaniem gospodarki i spoeczestwa. Badania
przeprowadzone przez TNS Polska wskazuj, e pomimo zagroenia
ubstwem to ludzie o niszych dochodach stanowi najwyszy odsetek
palaczy. Palenie wyrobw tytoniowych jest w Polsce zjawiskiem silnie
zrnicowanym. Najwikszy jest odsetek palaczy wrd mczyzn
w wieku 30-39 (38%) oraz 50-59 lat (39%) o wyksztaceniu
zasadniczym zawodowym (26%) oraz o niskim statusie materialnym
(31%). W przypadku kobiet najczciej s to osoby po 40 roku ycia
(28%) z wyksztaceniem zasadniczym zawodowym (26%), o zym
statusie materialnym (31%) 3 . Wobec tego mona wywnioskowa, i
czynnikiem determinujcym ch sigania po wyroby tytoniowe nie jest
pe, lecz wyksztacenie i sytuacja materialna. Najwikszy odsetek
palaczy jest wrd bezrobotnych (55%) oraz osb le oceniajcych
swoj sytuacj materialn (42%), a najmniej wrd osb
z wyksztaceniem wyszym (12%), ktre wysoko oceniaj swj status
materialny (19%).
3
Raport z oglnopolskiego badania ankietowego na temat postaw wobec palenia
tytoniu, TNS Polska, Warszawa, 2015, s. 42, rdo:
http://gis.gov.pl/images/gis_raport_tns_polska_2015.pdf
165
 Biorc pod uwag zalenoci wystpujce miedzy cen
wyrobw tytoniowych a popytem na te towary oraz negatywne skutki
zdrowotne mona stwierdzi, i istnieje spoeczne uzasadnienie dla
wyszego opodatkowania tego typu uywek. Z zaoenia podwyszenie
opodatkowania powinno przeoy si na wzrost cen, co
w konsekwencji powinno zmniejszy popyt na papierosy. Skutkiem
ograniczenia palenia moe by take spadek zachorowa na choroby
zwizane z ukadem oddechowym. Dane Ministerstwa Finansw za
2015 rok dowodz, e dochody z podatku akcyzowego wyniosy blisko
63 mld zotych. Dane te wskazuj, i podatek akcyzowy jest dla
pastwa znacznym rdem dochodw budetowych. Trudno jednak
w caoci oszacowa koszty, jakie pastwo ponosi z tytuu leczenia
osb naogowo palcych papierosy. W oparciu o wyniki dostpnych
bada mona jednak stwierdzi, i e-papierosy s zdrowsz alternatyw
w stosunku do swoich tradycyjnych odpowiednikw. Gwn korzyci,
jak odnosz palacze w skutek przejcia na palenie
e-papierosw jest znaczce ograniczenie liczby wdychanych zwizkw
o charakterze rakotwrczym w stosunku do palenia tradycyjnych
papierosw4.

E-papieros zdrowsza alternatywa papierosw czy szkodliwy

odpowiednik?

Palenie papierosw, szczeglnie wrd modych ludzi staje si

obecnie nie modne i jest zastpowane innymi uywkami. Tego typu
zamiennikiem sta si elektroniczny papieros, ktry z zaoenia mia by
mniej szkodliwym odpowiednikiem tradycyjnych papierosw. Zgodnie
z dyrektyw Komisji Europejskiej za elektroniczny papieros moemy
uzna wyrb, ktry moe by wykorzystywany do spoycia pary
zawierajcej nikotyn za pomoc ustnika lub wszelkie elementy tego
wyrobu, w tym kartride, zbiorniczki i urzdzenia bez kartrida lub
zbiorniczka. Papierosy elektroniczne mog by jednorazowego uytku
albo wielokrotnego napeniania, za pomoc pojemnika zapasowego lub

4
A. Sobczak, Wpyw e-papierosw na zdrowie w porwnaniu do papierosw
tradycyjnych w wietle bada naukowych, Sosnowiec 2016, s. 4.
166
zbiorniczka lub wielokrotnego adowania za pomoc kartridy
jednorazowych5.
E-papieros to elektroniczne urzdzenie dozujce nikotyn, ktre
w zaoeniu miao sta si urzdzeniem przydatnym w walce
z uzalenieniem od papierosw. Gwna rnica miedzy
e-papierosem a jego tradycyjnym odpowiednikiem to brak procesu
spalania tytoniu. Cecha ta ma ogromny wpyw na ocen szkodliwoci
palenia elektronicznych papierosw, gdy w dymie papierosowym
odkryto okoo 6000 zwizkw chemicznym w tym wiele
rakotwrczych6. Zatem zauway si, e e-papieros moe by dla osb
uzalenionych od nikotyny mniej szkodliw form jej przyjmowania.
E-papieros ze wzgldu na swoje waciwoci jest take duo bardziej
przyjazny dla otoczenia, w ktrym znajduje si palacz. Nie wystpuje
w tym przypadku ryzyko biernego palenia, ktre mona uzna za
gwny argument dotyczcy ograniczenia spoycia e-papierosw
w miejscach publicznych.
Pocztkowo palenie e-papierosw nie podlegao zbyt duym
regulacjom i nakazom. E-papieros mg by uywany w miejscach
publicznych czy te w rodkach transportu zbiorowego. Dostp do tej
uywki nie by take ograniczony wiekowo. Rosnca popularno tej
uywki niosa za sob konieczno dostosowania przepisw do
aktualnie panujcych realiw. Celem przeprowadzonych regulacji byo
w duej mierze rozszerzenie funkcjonujcych obostrze, co do palenia
papierosw na ich elektroniczne odpowiedniki. Od wejcia w ycie
nowelizacji ustawy z dnia 24 sierpnia o ochronie zdrowia przed
nastpstwami uywania tytoniu i wyrobw tytoniowych reklama
e-papierosw zacza podlega takim samym ograniczeniom jak
tradycyjne wyroby tytoniowe. E-papierosy nie mog by reklamowane
w rodkach masowego przekazu i w miejscach publicznych, Zabronione
jest take eksponowanie ich opakowa w punktach sprzeday,

5
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/40/UE z dnia 3 kwietnia 2014 r.
w sprawie zblienia przepisw ustawowych, wykonawczych i administracyjnych
pastw czonkowskich w sprawie produkcji, prezentowania i sprzeday wyrobw
tytoniowych i powizanych wyrobw oraz uchylajca dyrektyw 2001/37/WE,
s. 11.
6
T.A. Perfetti, A. Rodgman, The complexity of tobacco and tobacco smoke. Beitr
Tabakforsch Int 2011; 24(5); p. 215-232.
167
publiczne palenie, a take sprzeda osobom niepenoletnim.
Wprowadzono zakaz sprzeday tego typu produktw na odlego, czyli
za porednictwem Internetu. Zakwalifikowanie palaczy wyrobw
tytoniowych i e-papierosw do tej samej grupy jest dla tych drugich
niebezpieczne z punktu widzenia problemw zdrowotnych. W ten
sposb uytkownicy elektronicznych papierosw s naraeni na efekt
biernego palenia papierosw, gdy tym samym elektroniczny
odpowiednik nie wywouje tego samego skutku wrd palaczy tytoniu7.

Opodatkowanie e-papierosw

Biorc pod uwag wysokie koszty, jakie s ponoszone wskutek

leczenia skutkw palenia wyrobw tytoniowych warto rozway
argumenty za i przeciw opodatkowaniu e-papierosw. Jak ju wczeniej
wskazano stopie szkodliwoci e-papierosw w stosunku do
tradycyjnych papierosw jest znaczco niszy to e-papieros nie wywiera
negatywnego wpywu na otoczenie. Nie wywouje te efektu biernego
palenia i jest znaczco mniej szkodliwy dla zdrowia palacza. Czy
istnieje potrzeba opodatkowania podatkiem akcyzowym
e-papierosw? Obecnie na papierosy elektroniczne jest naoony
jedynie podatek VAT. Coraz czciej rozwaany jest jednak pomys
naoenia akcyzy na tego typu produkty. Kwestie zwizane z zasadami
opodatkowania wyrobw tytoniowych s ujte w prawie Unii
Europejskiej s to gwnie dokumenty, takie jak:
Dyrektywa Rady UE 2008/118/WE z dnia 16 grudnia 2008 roku
w sprawie oglnych zasad dotyczcych podatku akcyzowego,
uchylajca dyrektyw 92/12/EWG,
Dyrektywa Rady 2011/64/UE z dnia 21 czerwca 2011 roku
w sprawie struktury oraz stawek akcyzy stosowanych do
wyrobw tytoniowych.
Powysze przepisy zostay wprowadzone do polskiego
prawodawstwa poprzez Ustaw z dnia 6 grudnia 2008 roku o podatku
akcyzowym. Obecnie stawki akcyzowe na wyroby tytoniowe ksztatuj
si nastpujco:

7
A. Sobczak, Wpyw e-papierosw na zdrowie w porwnaniu do papierosw
tradycyjnych w wietle bada naukowych, Sosnowiec 2016, s. 14.
168
 Papierosy 206, 76 z za kade 1000 sztuk i 31, 41%
maksymalnej ceny detalicznej,
Cygara i cygaretki 280, 25 z za kade 1000 sztuk,
Tyto do palenia 141, 29 z za kade 1000 g i 31, 41%
maksymalnej ceny detalicznej.
W przypadku wyrobw innych ni papierosy w prawie
europejskim przewidziano szereg alternatywnych metod naliczania
akcyzy. Mog one przyj nastpujce formy:
Podatku, ktry naliczany bdzie od ustalonej wartoci produktu
i przy uwzgldnieniu maksymalnej ceny jego sprzeday
detalicznej, ksztatowanej przez producentw majcych siedzib
w Unii Europejskiej lub importerw z krajw trzecich,
Podatku kwotowego naliczanego od kilograma lub okrelonej
liczby sztuk wyrobw,
Podatku mieszanego, czyli poczenia cech podatku kwotowego
i procentowego.
Rozwaajc opodatkowanie papierosw elektronicznych
podatkiem akcyzowym naley sformuowa gwne powody podjcia
takich dziaa. W przypadku tradycyjnych papierosw gwnym celem
wprowadzenia podatku akcyzowego jest zmniejszenie popytu na
papierosy. Wany jest te aspekt zdrowotny. Z paleniem tytoniu wi
si take konieczno ponoszenia duych nakadw na leczenie palaczy.
Wydatki zwizane z leczeniem naogowych palaczy wynosz okoo 18
mld zotych rocznie 8 . Papierosy porednio wpywaj take na
gospodark kraju poprzez zmniejszenie produktywnoci pracownikw
w skutek chorb i dolegliwoci wywoanych paleniem tytoniu. Z punktu
widzenia interesw pastwa wydaje si istotne obnienie iloci palaczy,
czemu ma suy prowadzona polityka podatkowa. Poprzez zwikszenie
ceny paczki papierosw pastwo chce zmniejszy na nie popyt. Naley
jednak wspomnie, i wzrost ceny papierosw obnia ich legaln
konsumpcj, a zwiksza popyt na papierosy z nielegalnych rde.
Problem opodatkowania elektronicznych papierosw mona rozway
w dwch poniszych aspektach:
zdrowotnym,

8
A. Krzyanowska, C. Gogowski, Nikotynizm na wiecie. Nastpstwa ekonomiczne,
Farmaekonomika, nr 2/2004, s. 39.
169
 spoeczno-ekonomicznym.
Aspekt zdrowotny opodatkowania e-papierosw tytoniowych
dotyczy gwnie ograniczenia dostpu do tych uywek osobom
nieletnim. Papieros elektroniczny moe sta si, bowiem pierwsz
uywk, po ktr bd siga modzi ludzie, gdy jest to obecnie
produkt modny i coraz bardziej popularny w Polsce. Istnieje, wic
moliwo, e osoby, ktre wczeniej nie paliy tytoniu zaczn od
palenia e-papierosw, by nastpnie przej na tradycyjne papierosy.
Inaczej sytuacja wyglda w przypadku osb, ktre obecnie pal
papierosy i chc zerwa z tym naogiem. Elektroniczny papieros ze
wzgldu na swoj nisz szkodliwo dla otoczenia i samego palacza
moe by dla tych osb pocztkiem do zerwania z naogiem. Z tego
punktu widzenia przejcie z papierosw na elektroniczny odpowiednik
wydaje si rozwizaniem korzystnym zarwno dla zdrowia samego
palacza, jak i osb znajdujcych si w jego otoczeniu.
Natomiast aspekt spoeczno-ekonomiczny dotyczy koniecznoci
ponoszenia szeregu kosztw zwizanych z naogowym paleniem
tytoniu. Kady podatnik ponosi ciar wydatkw przeznaczanych na
leczenie osb naogowo palcych papierosy, jak i biernych palaczy.
Rezygnacja palaczy z papierosw na rzecz e-papierosw moe
korzystnie wpyn na ich zdrowie, a take znaczco ograniczy
ponoszone przez rzd wydatki na leczenie skutkw palenia tytoniu.
Aktualnie zarwno w prawodawstwie polskim, jak i unijnym nie
istniej zapisy dotyczce opodatkowania e-papierosw podatkiem
akcyzowym. Ze wzgldu jednak na rosnc popularno
elektronicznego papierosa coraz czciej mona usysze o pomysach
zwizanych z jego opodatkowaniem. Obecnie podejcie Komisji
Europejskiej skania do przyjcia hipotezy, e bardzo prawdopodobne
jest opodatkowanie e-papierosw podatkiem akcyzowym w przyszoci.
W lutym 2015 roku podczas spotkania z przedstawicielami rzdw
krajowych dyskutowano na temat moliwoci i sposobw
opodatkowania e-papierosw. Przedmiotem tego spotkania byy
nastpujce zagadnienia:
Ocena, czy w poszczeglnych krajach Unii Europejskiej
dostrzegane s problemy zwizane z e-papierosami i innymi
nowymi produktami zawierajcymi nikotyn, dotyczca zdrowia

170
 publicznego, dochodw budetowych, braku regulacji prawnych
oraz zasad konkurencji,
Jakie s perspektywy rozwoju rynku elektronicznych
papierosw i innych substancji zawierajcych nikotyn? Czy
tego typu produkty stay si substytutami tradycyjnych
papierosw?
Jakie s moliwoci dostosowania zakresu produktw objtych
podatkiem akcyzowym przez dodanie do nich kategorii produkty
zawierajce nikotyn?
Jaki byby z punktu widzenia budetowego najlepszy sposb
traktowania produktw ujtych w nowej kategorii z produktami
z dotychczas funkcjonujcego podziau?
Jak znale optymalny sposb monitorowania i kontroli
produktw ujtych w nowej kategorii przy wykorzystaniu
dostpnych rozwiza informatycznych technologicznych
i prawnych?
Identyfikacja sabych i problematycznych obszarw zwizanych
z powstaniem nowej kategorii.
Z przedstawionych powyej zagadnie wynikaj powody, dla
ktrych Rada Europejska i Parlament Europejski chc wprowadzi
nowe regulacje dotyczce opodatkowania e-papierosw. Mona uzna,
i s to istotne przesanki wskazujce na to, e w Unii Europejskiej s
prowadzone dziaania majce na celu regulacje prawa dotyczcego
opodatkowania podatkiem akcyzowym elektronicznych papierosw.

Opodatkowanie e-papierosw w wybranych krajach Unii

Europejskiej

Pomimo trwajcych rozmw dotyczcych opodatkowania

podatkiem akcyzowym e-papierosw niektre kraje wprowadziy
wasne regulacje w tej kwestii.
Tabela 1. Polityka wybranych krajw w stosunku do e-papierosw,
podejcia, klasyfikacja produktw i obowizujce regulacje.
Kraj Rodzaj Klasyfikacja Przedmiot regulacji
regulacji produktu
Niemcy Nowe prawo Inne wyroby Zakaz reklamy, promocji,
tytoniowe, bezpieczestwo dzieci,

171
 e-papierosyetykietowanie ostrzegawcze
dla zdrowia.
Skad e-papierosw,
smaki, minimalny wiek,
objto, stenie nikotyny,
sprawozdawczo.
Zawiadomienie,
bezpieczestwo, higiena,
sprzeda, strefy zakazu palenia
Grecja Zmiana prawa E-papierosy Reklama, promocja,
dystrybucja, produkcja,
sprzeda, strefy zakazu palenia
Wochy Zmiana prawa Inne wyroby Zakaz reklamy, promocji,
tytoniowe, bezpieczestwo dzieci,
e-papierosy etykietowanie ostrzegawcze
dla zdrowia,
Skad e-papierosw,
smaki, minimalny wiek,
objto, stenie nikotyny,
sprawozdawczo
Powiadomienia,
bezpieczestwa i higieny,
naoenie podatku
Portugalia Dotychczasowe E-papierosy Zakaz reklamy, promocji,
prawo bezpieczestwo dzieci,
etykietowanie ostrzegawcze
dla zdrowia,
Skad e-papierosw,
smaki, minimalny wiek,
objto, stenie nikotyny,
sprawozdawczo
Powiadomienia,
bezpieczestwa, higieny,
sprzeday, naoenie podatku,
strefy zakazu palenia
Wielka Obowizujce E-papieros, Zakaz reklamy, promocja
Brytania prawo leczniczy, bezpieczestwo dzieci,
dobra etykietowanie ostrzegawcze
konsumenckie dla zdrowia, skadniki, smaki,
minimalny wiek, objto,

172
 stenie nikotyny, zgaszanie,
zgaszanie, bezpieczestwo
i higiena, podatki
rdo: R.D. Kennedy, A. Awopegba, E.D. Leon, J.E Cohen, Global
approaches to regulating electronic cigarettes, Tob. Control 2016;0:1
6. Doi: 10.1136/tobaccocontrol-2016-053179, p. 3-4.

Obecnie podatek akcyzowy na e-papierosy zosta wprowadzony

w czterech krajach Unii Europejskiej. Portugalia, Wochy, Rumunia
i Sowenia wprowadziy wasne regulacje dotyczce opodatkowania
elektronicznych papierosw oraz liquidw uywanych do ich
napeniania9,
Z danych przedstawionych w powyszej tabeli wywnioskowa
mona, i. stopie regulacji i klasyfikacji e-papierosw rni si
znaczco w poszczeglnych krajach Unii Europejskiej. Wielka Brytania
ma dosy liberalny stosunek do e-papierosw, w myl, ktrym mona je
sklasyfikowa, jako wyroby lecznicze10.
Zupenie inna sytuacja panuje w krajach tj. Portugalia, Wochy,
otwa, Rumunia i Grecja, ktre zdecydoway si na opodatkowanie
e-papierosw podatkiem akcyzowym.
Stawki w tych krajach ksztatuj si nastpujco:
Wochy: 0,37 euro/ml liquidu (podatek akcyzowy obowizuje od
stycznia 2015 roku, zosta nazwany podatkiem
konsumpcyjnym),
Portugalia: 0,6 euro/ml liquidu z nikotyn (obowizuje od
pocztku 2015 roku),
otwa: 0,01 euro/ml liquidu + 0,005 euro/1 mg nikotyny
zawartej w liquidzie. Biorc pod uwag unijne ograniczenie 20
mg nikotyny/1 ml, oznacza to maksymalne opodatkowanie na
poziomie 0,11 euro/ml (obowizuje od lipcu 2016 roku),

9
General Excises Paper Tobacco Products Tax, Alcohol Products Taxand tax on
sugar-sweetened drinks, Tax Strategy Group TSG 16/02, 19 July 2016, s. 11,
source http://www.finance.gov.ie/sites/default/files/160720%20TSG%2016-
02%20General%20Excises%20TSG%202016.pdf
10
http://www.emito.net/artykuly/e_papieros_lekiem_1434870.html (dostp:
14.04.2017).
173
 Rumunia: okoo 0,12 euro/ml liquidu z nikotyn (funkcjonuje od
2016 roku),
Grecja: 0,1 euro/ml liquidu (podatek wprowadzony od 1
stycznia 2017 roku).
W przypadku Portugalii, obowizujce prawo ma za zadanie
zapewni takie same warunki rozwoju dla wszystkich produktw
zawierajcych tyto. W tym celu Portugalia wprowadzia
opodatkowanie e-papierosw z podziaem na ponisze grupy:
Tyto podgrzewany,
Pyn zawierajcy nikotyn, sucy do napeniania papierosw
elektronicznych.
W Portugalii na wszystkie wyroby zawierajce tyto i niebdce
papierosami, cygarami i cygaretkami obowizuje jednakowa stawka
podatku akcyzowego11.
We Woszech wprowadzono do obowizujcego porzdku
prawnego pojcie materiaw opartych na podgrzewaniu tytoniu, ktre
zdefiniowa mona, jako produkty tytoniowe bez spalania uznaje si
wyroby tytoniowe, ktre mog by konsumowane z wyczeniem
procesu spalania" 12 . Tego typu wyroby tytoniowe podgrzewane oraz
pyny do papierosw elektronicznych oboone s jednakow akcyz,
ktra wynosi poow stawki podatku akcyzowego obowizujcego dla
tradycyjnych papierosw. Opodatkowanie e-papierosw poow stawki
obowizujcej da papierosw uzasadniono mniejsz szkodliwoci dla
zdrowia.

Zakoczenie

E-papierosy to wyrb, ktrego popularno w Polsce stopniowo

wzrasta, W zwizku z tym, e popyt na elektroniczne papierosy ronie,
coraz czciej sycha postulaty o objciu tego typu wyrobw
podatkiem akcyzowym. Obecne regulacje zwizane z opodatkowaniem
elektronicznych papierosw funkcjonuj w niektrych krajach Unii
Europejskiej. Komisja Europejska rozwaa jednak ustanowienie tego
11
Instytut Zmian, Nowatorskie wyroby tytoniowe a podatek akcyzowy, Warszawa,
sierpie, 2016, cyt za: EY, Podatek akcyzowy na produkty tytoniowe typu heat
not burn w Polsce, 2015, s. 29.
12
Tame, s. 29.
174
typu regulacji we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Kwestia ta
powinna by jednak przedmiotem dalszych bada i analiz. Papierosy
elektroniczne ze wzgldu na swoj nisz szkodliwo mog by
przydatne w terapii osb chccych zrezygnowa z naogowego palenia
papierosw. Opodatkowanie e-papierosw na podobnym poziomie, jak
tradycyjne papierosy ze zdrowotnego punktu widzenia mona uzna za
nieuzasadnione. Istniej take obawy, e zbyt wysokie opodatkowanie
e-papierosw moe zmniejszy na nie popyt, gdy cze osb palcych
do tej pory e-papierosa moe zacz preferowa zwyke papierosy.
Z tego te powodu istotne jest wypracowanie zaoe pozwalajcych na
opodatkowanie e-papierosw na takim poziomie, ktry zapewni
optymalne dochody budetowe, a zarazem nie spowoduje negatywnych
zmian w strukturze popytu i poday na wyroby tytoniowe.

175
Niamh OFarrell E-papierosy i zmniejszanie nierwnoci
zdrowotnych w Wielkiej Brytanii: moliwoci i bariery

E-papierosy s urzdzeniami zasilanymi bateriami

z rozpylaczem, ktry odparowuje pyn zawierajcy gliceryn rolinn,
glikol propylenowy, rodki aromatyzujce do ywnoci i (zazwyczaj)
nikotyn. Opracowane przez chiskiego farmaceut w 2003 r. byy
powszechnie dostpne w Wielkiej Brytanii w 2010 r. Uytkownicy E-
papierosw maj w moczu i linie podobne poziomy czynnikw
rakotwrczych zwizanych z tytoniem oraz toksyn, jak uytkownicy
farmaceutycznych produktw zastpujcych nikotyn, ktre s zalecane
dla palaczy jako wzgldnie bezpieczne 1 . Szacuje si, e w Wielkiej
Brytanii jest obecnie okoo 2,8 miliona uytkownikw papierosw
elektronicznych 2 . Wikszo osb zgasza, e uywaj one
e-papierosw w celu rzucenia palenia3.
Istniej rozbienoci midzy organizacjami zdrowia publicznego
w kwestii tego, czy naley zachca do korzystania z papierosw
elektronicznych w ich obecnej formie jako produktw konsumenckich.
wiatowa Organizacja Zdrowia utrzymuje, e poziomy toksycznoci
(w e-papierosach) mog rni si znacznie w rnych markach,
a czasami osiga wyszy poziom ni w dymie tytoniowym 4 .
Brytyjskie Stowarzyszenie Lekarskie wezwao do tego, aby papiery
elektroniczne byy regulowane jako licencjonowane produkty lecznicze
i byy zabronione wszdzie tam, gdzie zabronione jest palenie
papierosw, stwierdzajc, e istniej obawy, e uycie e-papierosw
powoduje zwikszenie akceptacji palenia i podwaa rodki kontroli
tytoniu5.
W brytyjskich mediach regularnie pojawiaj si informacje
dotyczce zagroe dla zdrowia ze strony e-papierosw. Informacje te
1
L. Shahab, M.L. Goniewicz, B.C. Blount, et al., Nicotine, Carcinogen, and Toxin
Exposure in Long-Term E-Cigarette and Nicotine Replacement Therapy Users:
A Cross-sectional Study, Annals of Internal Medicine, luty 2017.
2
Action on Smoking and Health. Press Release, 16 maja 2016.
3
Office for National Statistics. Adult Smoking Habits in Great Britain, 2014.
4
World Health Organisation Framework Convention on Tobacco Control.
Electronic Nicotine Delivery Systems and Electronic Non Nicotine Delivery
Systems (ENDS/ENNDS), 2016.
5
British Medical Association, Our Collective Voice, czerwiec 2016.
176
obejmuj kwestie od wybuchw baterii, po twierdzenia, e e-papierosy
zwikszaj ryzyko zaraenia si ich uytkownikw gronkowcem
zocistym opornym na metycylin, lub e mog prowadzi do uywania
twardych narkotykw. Dla celw niniejszego artykuu skupi si na
informacjach, ktre pojawiy si w publikacjach dotyczcych
niebezpiecznych poziomw chemicznych diacetylu i rakotwrczych
aldehydw w oparach z e-papierosw.
W sodkich smakowych liquidach stwierdzono obecno
diacetylu, lecz poziomy redniego dziennego naraenia na skutki
kontaktu z nim dla e-papierosw byy co najmniej 100 razy nisze ni
dla dymu papierosowego. Obecno diacetylu jest ryzykiem moliwym
do uniknicia 6 . Producenci popularnych rodkw aromatyzujcych w
formie liquidw, takich jak Capella i Flavourart po stwierdzeniu
obecnoci diacetylu wprowadzili na rynek wersje produktw wolne od
tej substancji.
Badania aldehydu cytowane w brytyjskich mediach
przeprowadzone zostay w sposb bdny metodologicznie. Naukowcy
wykorzystywali atomizery z e-papierosw w temperaturach, do ktrych
wykorzystywania te produkty nie zostay zaprojektowane, tworzc
warunki dla suchego oddechu, ktre nie byyby tolerowane przez
rzeczywistych uytkownikw e-papierosw 7 . Poziomy aldehydw w
oparach z e-papierosw byy 30-250 razy mniejsze ni w dymie
papierosowym, gdy atomizery byy stosowane na odpowiednim
poziomie mocy8.
Negatywne przesania dotyczce tych produktw pynce ze
strony szanowanych podmiotw dziaajcych w zakresie zdrowia
publicznego oraz utrwalanie w mediach obrazu niebezpiecznych
e-papierosw ograniczaj szanse na zbudowanie zaufania publiczne do
e-papierosw. Agencja wykonawcza Ministerstwa Zdrowia Wielkiej
Brytanii Public Health England zlecia w 2015 r. podjcie obszernego
przegldu bada nad papierosami elektronicznymi. Ocenione zostao, e

6
K. Farsalinos, K. Kistler, G. Gillman, V. Voudris, Evaluation of Electronic
Cigarette Liquids and Aerosol for the Presence of Selected Inhalation Toxins
wrzesie 2014.
7
K. Farsalinos, E-Cigarette Research, stycze 2016.
8
K. Farsalinos, V. Voudris, P. Konstantinos, E-Cigarettes Generate High Levels
of Aldehydes Only indry puff Conditions, maj 2016.
177
cakowite ryzyko naraenia zdrowia ze strony e-papierosw wynosi
mniej ni 5% ryzyka palenia papierosw, ale zwrcono uwag, e
prawie poowa mieszkacw Wielkiej Brytanii nie zdaje sobie sprawy
z tego, e e-papierosy s znacznie mniej szkodliwe ni papierosy. W
przeciwiestwie do stanowiska stowarzyszenia medycznego British
Medical Association, Public Health England stwierdzio, e nie ma
dowodw na to, e uywanie e-papierosw prowadzi do palenia tytoniu
lub powoduje zwikszenie wskanikw palenia 9 . Badania zostay
zatwierdzone przez Royal College of Physicians10.
Szacuje si, e rocznie w Wielkiej Brytanii palenie tytoniu
powoduje mier 100,000 osb, a 6 milionw zgonw na caym
wiecie 11 . Strategie rzdowe majce na celu redukcj wskanikw
palenia w Wielkiej Brytanii obejmuj podnoszenie cen wyrobw
tytoniowych i ograniczanie wyboru palacza przez przyjmowanie
przepisw prawa skierowane na przeciwdziaanie paleniu tytoniu 12 .
Unia Europejska wyznacza teraz, e opakowania papierosw musz
zawiera wizualne i tekstowe ostrzeenia, obejmujce 65% przodu i tyu
opakowa papierosw oraz 50% bocznych cianek opakowa13.
Organizacja Action on Smoking and Health pozytywnie przyja
wymogi Unii Europejskiej dotyczce zakazu sprzeday maych
opakowa tytoniu i papierosw, stwierdzajc, e ograniczy to palenie
wrd osb o niskich dochodach. 23% osb majcych roczny dochd
poniej 9,999 funtw jest palaczami, w porwnaniu z 11% osb, ktre
rocznie zarabiaj 40 000 funtw lub wicej. Osoby o niskich dochodach
maj rwnie wiksze trudnoci z rzuceniem palenia 14 , a take
najwyszy poziom zachorowa i zgonw zwizanych z paleniem:
Palenie jest jedn z najwikszych przyczyn nierwnoci w zakresie

9
J. Britton, I. Bogdanovica, Electronic Cigarettes: A Report Commissioned by
Public Health England, maj 2014.
10
Royal College of Physicians: Nicotine Without Smoke, Tobacco Harm Reduction.
Working Party Report, Kwiecie 2016.
11
World Health Organisation Factsheet: Tobacco, maj 2014.
12
Healthy Lives, Healthy People, a Tobacco Control Plan for England. HM
Government, 2011.
13
European Union Tobacco Products Directive, 2014.
14
Office for National Statistics. Adult Smoking Habits in Great Britain, 2014.
178
wskanikw miertelnoci wrd najbogatszych i najbiedniejszych
w naszych spoecznociach15.
Takie jak wskazane poniej dziaania dotyczce kontroli tytoniu,
koncentruj si na denormalizowaniu palenia i na ustalaniu barier dla
kontynuacji. Ponadto spoeczestwo jest informowane, e bierne
palenie jest szkodliwy dla osb postronnych. Te rodki mog
powodowa stygmatyzacj osb, ktre s ju podatne na zagroenia
spoeczne i mog zmniejszy prawdopodobiestwo, e bd korzysta
z pomocy systemu opieki zdrowotnej 16 . E-papierosy, przeciwnie,
mogyby pomc przezwycia normatywne bariery rzucania palenia
ludziom w spoecznociach klasy robotniczej. Rzucanie palenia moe
by sprzeczne z etyk hedonizmu modych ludzi, podczas gdy
uywanie e-papierosw nie. Starszy mczyzna przestawiajcy si na
e-papierosy pasuje do narracji o odpowiedzialnoci rodzinnej
i finansowej17.
Clive Bates, wspierajcy ograniczanie szkodliwoci produktw
tytoniowych i byy dyrektor brytyjskiej organizacji Action on Smoking
and Health, twierdzi, e: E-papierosy stanowi satysfakcjonujc
alternatyw dla palenia (aspekty sensoryczne, rytualne i dotyczce
nikotyny) ... korzyci dla zdrowia publicznego nie wynika
z wydatkowania, przymusw, zakazw, podatkw karnych, strachu,
pitnowania lub traktowania palaczy tak, jakby byli chorzy. Jak mwi
w odniesieniu do przestawienia si na korzystanie z e-papierosw,
istniej ... korzystne dalekosine skutki dla budetw rodzinnych co
moe by szczeglnie wane w ubogich rodzinach 18 . Obecnie
konsumenci w Wielkiej Brytanii pac podatek VAT od produktw
tytoniowych, wynoszcy 20%. E-papierosy nie podlegaj podatkom od
grzechu, ktre s nakadane na palony tyto, std uywanie
e-papierosw moe by znacznie tasze od palenia. Ostatnio Unia
Europejska przeprowadzia konsultacje w sprawie wnioskw
15
Healthy Lives, Healthy People, a Tobacco Control Plan for England. HM
Government, 2011.
16
R. Bayer, J. Struber, Tobacco Control, Stigma, and Public Health: Rethinking the
Relations, padziernik 2011.
17
F. Thirlway, Everyday tactics in local moral worlds: E-cigarette practices in
a working-class area of the UK, grudzie 2016.
18
C. Bates, E-Cigarettes, Vaping and Public Health, a Summary for Policy Makers,
2015
179
dotyczcych stosowania wyszych stawek podatkw na produkty
z zakresu e-papierosw.
Dyrektywa o produktach tytoniowych UE (TPD) w Wielkiej
Brytanii w peni wejdzie w ycie w dniu 20 maja 2017 r., po jej
transpozycji do prawa brytyjskiego. Artyku 20 dotyczy e-papierosw.
Zgodnie z dyrektyw, w liquidach zawarto nikotyny nie moe
przekracza 20 mg na ml. Obecnie w Wielkiej Brytanii okoo 9%
uytkownikw e-papierosw kupuje liquidy w opakowaniach
przekraczajcych 20 mg19. W badaniu bezporednim przeprowadzonym
wrd 2700 dowiadczonych uytkownikw papierosw
elektronicznych wikszo uczestnikw poinformowaa, e pocztkowo
zrezygnowali z palenia, uywajc liquidw zawierajcych nikotyn
w steniu przekraczajcym 20 mg 20 . Ze wzgldu na zbliajce si
ograniczenia UE palacze, ktrzy niedawno zaczli uywa e-papierosy
mog nie by w stanie znale pynu o steniu nikotyny wystarczajco
wysokim, aby pomogo im to rzuci palenie, podczas gdy ponad wier
miliona obecnych uytkownikw papierosw elektronicznych moe
powrci do palenia.
TPD wymaga rwnie, aby producenci papierosw
elektronicznych przekazywali informacje o testach emisji dla kadego
smaku sprzedawanego liquidu zawierajcego nikotyn. Koszt
testowania kadego liquidu zawierajcego rodki aromatyczne
Flavourart to 1355 lub 13.335 za 10 pynw21. Mae firmy mog
uzna te koszty za zbyt wysokie, mog one ponadto prowadzi do
zmniejszenia rnorodnoci dostpnych smakw e-papierosw.
Uytkownicy e-papierosw wyraaj pogld, e smaki sprawiaj, e
e-papierosy s przyjemne, i e s wane we wspieraniu rzucania palenia
tytoniu. Rnorodno smakw czy si z zaprzestaniem palenia22.
Po 20 maja nie mona bdzie sprzedawa liquidw w butelkach
wikszych ni 10 ml. Ze wzgldu na ekonomiczny efekt skali,
19
New EU Rules on Nicotine Strength Not a Problem For Most Vapers. Action on
Smoking and Health, maj 2016.
20
The needs of more Than a quarter of a million people Dont matter, according to
ASH: New Nicotine Alliance, maj 2016.
21
TPD Testing Prices. Flavourart UK.
22
K. Farsalinos, G. Romagna, D. Tsiapras, S. Kyrzopoulos, A. Spyrou, V. Voudris,
Impact of Flavour Variability on Electronic Cigarette Use Experience: An Internet
Survey, grudzie 2013.
180
producenci bd zmuszeni sprzedawa liquidy po wyszych cenach.
Zakaz sprzeday wikszych rozmiarw butelek opiera si na
przesadzonych obawach dotyczcych toksycznoci tych produktw 23 .
Dodatkowe koszty produkcji zwizane z mniejszymi rozmiarami
butelek i koszty testw emisji mog zosta przerzucone na
konsumentw poprzez podniesienie cen.
Pomoc ze strony pastwa w zakresie rzucania palenia
w Wielkiej Brytanii prowadzona jest w oparciu o wytyczne dotyczce
stosowania e-papierosw. Dotychczasowe dowiadczenia sugeruj, e
stosowanie e-papierosw w poczeniu ze wsparciem behawioralnym
jest najbardziej skuteczn metod dla osb, ktre chc rzuci palenie24.
National Centre for Smoking Cessation and Training (NCSCT) uznaje,
e e-papierosy w obecnej formie s znacznie bezpieczniejsze ni palenie
tytoniu, i e mog one odgrywa rol w zmniejszaniu wskanikw
palenia w Wielkiej Brytanii. Majc to na uwadze, trudno jest dostrzec
konieczno przyjmowania tak uciliwych regulacji, jak zawarte
w prawie Unii Europejskiej.
Polityki rzdowe w zakresie kontroli tytoniu koncentruj si na
ograniczeniach, drastycznych ostrzeeniach zdrowotnych
i denormalizacji, a take mog osabia pozycj i stygmatyzowa tych,
ktrzy s ju w niekorzystnej sytuacji spoeczno-gospodarczej.
W przeciwiestwie do tego, e-papierosy pozwalaj palaczom nadal
cieszy si zmysowymi i rytualnymi aspektami palenia, przy
jednoczesnym znacznym zmniejszeniu ryzyka i przy niszych kosztach.
Upowszechnianie e-papierosw w ich obecnej formie moe by
utrudniane przez niespjno postaw wrd podmiotw dziaajcych
w zakresie zdrowia publicznego, zniechcajcych czasem do uywania
e-papierosw, jak te przez nadal pojawiajce si relacje medialne
zagroeniach zwizanych z uywaniem e-papierosw. Ponadto
nadmierna regulacja e-papierosw moe powodowa, e produkty te s
mniej atrakcyjne. Kiedy koszty s zwikszane (poprzez opodatkowanie
lub obcianie producentw), a wybr konsumentw jest ograniczany
(poprzez zbyt ma dopuszczaln ilo nikotyny) produkty staj si

23
How Toxic Is E-Liquid? Electronic Cigarettes Industry Trade Association, lipiec
2014.
24
Electronic Cigarettes, a Briefing for Stop Smoking Services. National Centre for
Smoking Cessation and Training, 2016.
181
mniej przystpne i potencjalnie mniej satysfakcjonujce. Dostp do
szeregu produktw o obnionym ryzyku, o wystarczajcej
rnorodnoci, dostosowanych do indywidualnych gustw
i w przystpnej cenie, jest szczeglnie wany dla osb o niskich
dochodach, poniewa to ta grupa spoeczna ponosi wikszo obcie
zwizanych z chorobami odtytoniowymi.

182
ukasz Cioek E-papierosy w wietle prawa Stanw Zjednoczonych
Ameryki Pnocnej

Wstp

Papierosy elektroniczne, zwane e-papierosami zostay

opracowane przez chiskiego farmaceut Hon Lik w 2003 r., po czym
w 2004 r. rozpoczto ich dystrybucj. Historia e-papierosw w Stanach
Zjednoczonych siga 2006 r., kiedy to po raz pierwszy rozpoczto ich
sprzeda na skal masow. Pomimo swej krtkiej historii, e-papierosy
stay si przedmiotem oywionej dyskusji prowadzonej przede
wszystkim w zwizku z ocen ich szkodliwoci w odniesieniu do
tradycyjnych wyrobw tytoniowych. Dyskusje te zaczy by
przenoszone take na grunt prawny, bowiem jak kade nowe zjawisko,
take problematyka e-papierosw wymagaa regulacji. Regulacje
dotyczce e-papierosw oraz zasad ich sprzeday i uywania
podejmowane w ustawodawstwie poszczeglnych stanw w rny
sposb reguloway wspomniane kwestie, tworzc cae spektrum
rnorodnych rozwiza prawnych. Std te przykad Stanw
Zjednoczonych wydaje si by doskonaym materiaem dla analizy
sposobw regulacji e-papierosw. Odrbno ustawodawstwa
stanowego sprawia, e mamy tu do czynienia z 51 odrbnymi
systemami prawnymi, a ponadto take regulacjami podjtymi w maju
zeszego roku na poziomie federalnym. Ogromny zakres materiaw
dotyczcych tej problematyki wymaga jednak ograniczenia si do
analizy wycznie wybranych elementw regulacji. I tak dla potrzeb
niniejszego artykuu szczeglny nacisk pooono na uwarunkowania
definicyjne, kwestie dodatkowego opodatkowania, regulacje dotyczce
opakowa, ograniczenia w dostpie do e-papierosw, konieczno
uzyskania licencji na sprzeda detaliczn oraz zakazy korzystania
z e-papierosw w poszczeglnych miejscach. Przedstawione w artykule
wyniki bada stanowi zaledwie zarys analizowanej problematyki, ktra
wymaga niewtpliwie szerszego opracowania.

183
E-papierosy w prawie poszczeglnych stanw

Ustawodawstwo stanu Alabama dla potrzeb regulacji

podatkowych ujmuje papierosy elektroniczne jako wyroby
wytwarzajce opary (vapor products), w regulacjach dotyczcych
dostpu nieletnich zalicza si papierosy elektroniczne do
alternatywnych wyrobw zawierajcych nikotyn (alternative nicotine
product). Wyroby wytwarzajce opary definiuje si jako niepalne
wyroby, ktre wykorzystuj mechaniczny element grzewczy,
akumulator lub obwd elektroniczny, niezalenie od ksztatu lub
wielkoci stosowane do wytwarzania oparw z roztworu nikotyny.
Okrelenie to obejmuje rwnie pojemniki zawierajce nikotyn
w roztworze lub innej postaci stosowanej z papierosem elektronicznym,
elektronicznym cygarem, elektroniczn cygaretk, elektroniczn fajk
lub podobnym wyrobem1. Alternatywne wyroby zawierajce nikotyn
to wyroby lub urzdzenia elektroniczne, ktre wytwarzaj opary
zawierajce nikotyn lub inne substancje, wdychane z urzdzenia w
sposb naladujcy palenie tytoniu i funkcjonujce w obrocie jako
elektroniczny papieros, elektroniczne cygaro, elektroniczna cygaretka
lub elektroniczna fajka 2 . Zakup, uywanie lub posiadanie
alternatywnych wyrobw nikotynowych przez osoby poniej 19 roku
ycia jest zabronione3.
Stan Alaska posiada niezbyt rozbudowane ustawodawstwo
w zakresie papierosw elektronicznych jedyn regulacj jest zakaz
sprzeday wyrobu zawierajcego nikotyn (product containing nicotine)
osobie poniej 19 roku ycia chyba e rodzic lub opiekun prawny
wyraa na to zgod)4.
Prawo stanu Arizona e-papierosy zalicza do wyrobw
wytwarzajcych opary (vapor products), ktrymi s niepalne wyroby
tytoniowe zawierajce nikotyn, wykorzystujce mechaniczny element
grzewczy, akumulator lub obwd, niezalenie od ksztatu lub rozmiaru,
uywane do podgrzewania roztworu nikotyny zawartego

1
Ala. Code 40-23-1(a)(16) (2017)
2
Ala. Code 28-11-2(1) (2017)
3
Ala. Code 40-23-1(a)(16) (2017)
4
Alaska Stat. 11.76.109(a) (2017)
184
w pojemnikach 5 . Sprzeda wyrobw wytwarzajcych opary
dopuszczalna jest wycznie osobom, ktre ukoczyy 18 lat 6 .
Dodatkowym ograniczeniem jest zakaz korzystania z papierosw
elektronicznych w domach zastpczych i w pojazdach, w ktrych
przebywa przysposobione dziecko7.
W stanie Arkansas e-papierosy kwalifikuje si jako wyroby
wytwarzajce opary (vapor products), przez ktre rozumie si
elektroniczne urzdzenia doustne o dowolnym rozmiarze lub ksztacie,
wytwarzajce opary nikotyny lub innej substancji, ktrych uywanie
naladuje palenie, niezalenie od tego, czy wytwarzana jest widoczna
para. Urzdzenia te skadaj si z elementu grzewczego, baterii, obwodu
elektronicznego, elementu prowadzcego proces chemiczny, urzdzenia
mechanicznego lub ich kombinacji, ktre dziaaj w poczeniu
z nabojem, innym pojemnikiem lub urzdzeniem dozujcym roztwr
nikotyny lub innej substancji. Chodzi tu o urzdzenia wprowadzane do
obrotu jako e-papierosy, e-cygara, e-fajki lub pod inn nazw 8 .
E-papieros (e-cigarette) definiowany jest take w regulacjach
przyjtych w zakresie zakazu palenia w szkoach 9 . Definicja ta jest
bardzo zbliona do przedstawionej powyej, w zwizku z czym nie
wymaga przytoczenia. Pojemniki zawierajce roztwr musz by
zapakowane sposb uniemoliwiajcy dostp dzieci 10 . Zakazuje si
sprzeday wyrobw wytwarzajcych opary, pojemnikw z roztworem,
jak te ich elementw osobom poniej 18 roku ycia11. Podmiot chccy
zajmowa si handlem detalicznym w zakresie wyrobw
wytwarzajcych opary ma obowizek uzyska licencj 12 . Zabronione
jest korzystanie z takich wyrobw na terenie szk, wyszych szk
publicznych lub poza nimi podczas wydarze sponsorowanych przez
szkoy, w placwkach opieki nad dziemi, samochodach
przeznaczonych do transportu dzieci oraz placwkach opieki

5
Ariz. Rev. Stat. 13-3622(E)(3) (2017)
6
Ariz. Rev. Stat. 13-3622(A) (2017) Ariz. Rev. Stat. 13-3622(B) (2017)
7
Ariz. Admin. Code 21-6-315 (2017)
8
Ark. Code Ann. 26-57-203(38) (2017)
9
Ark. Code Ann. 6-21-609(a) (2017) i 6-60-803(2) (2017)
10
Ark. Code Ann. 26-57-254(c) (2017)
11
Ark. Code Ann. 5-27-227(f) (2017)
12
Ark. Code Ann. 26-57-214 i 26-57-215(b) (2017)
185
zdrowotnej 13 . Ponadto zabronione jest uywanie e-papierosw
w okolicach budynkw parkw narodowych14.
Prawo stanu California zalicza e-papierosy do produktw
tytoniowych i okrela, i papierosem elektronicznym (electronic
cigarette) jest urzdzenie lub system dostarczania nikotyny w postaci
aerozolu lub w postaci odparowanej, w tym m.in. e-papieros, e-cygaro,
e-szisza, e-fajka, itp. oraz elementy, czci lub akcesoria do takiego
urzdzenia, uywane podczas jego dziaania, sprzedawane w poczeniu
z roztworem lub substancj zawierajc nikotyn, a take pyny lub
substancje zawierajce nikotyn, sprzedawane oddzielnie lub
w poczeniu z urzdzeniami, uywane do dawkowania osobie nikotyny
w postaci aerozolu lub w postaci odparowanej 15 . W stanie tym
uchwalono podatek od papierosw elektronicznych, rwnowanych
podatkowi dystrybucyjnemu za papierosy (0,1 USD od papierosa) 16 .
Jeli chodzi o regulacje dotyczce opakowa, wkady i pojemniki do
papierosw elektronicznych musz by sprzedawane w opakowaniach
zabezpieczonych przed dziemi17. Sprzeda papierosw elektronicznych
osobom poniej 21 roku ycia jest zabroniona wyjtek stanowi
czonkowie personelu wojskowego, dla ktrych wiek ten obniono do
18 lat18. Do prowadzenia sprzeday detalicznej e-papierosw wymagana
jest licencja 19 . Ustawodawstwo stanowe przewiduje take liczne
ograniczenia w zakresie korzystania z papierosw elektronicznych. Ich
uywanie zabronione jest wszdzie tam, gdzie obowizuje zakaz
palenia, w tym m.in. w miejscach zatrudnienia, w orodkach
opiekuczych, w domach zastpczych i grupowych, w promieniu 25
stp od placw zabaw lub 250 stp od miejsc imprez sportowych dla
modziey, w budynkach sanitarnych, w samochodach, jeeli znajduj
si w nich osoby niepenoletnie oraz w rodkach transportu

13
Ark. Code Ann. 26-57-254(b), Ark Code Ann. 6-21-609(b) (2017) Ark. Code
Ann. 6-60-804 (2017), Ark. Admin. Code 016.22.1-1101(14)
14
Ark. Admin Code. 013.05.1-1191 (2017)
15
Cal. Rev. & Tax Code 30121(c) (2017)
16
Cal. Rev. & Tax Code 30130.51(b) (2017)
17
Cal. Health & Safety Code 119406(a) (2017)
18
Cal. Bus. & Prof. Code 22958(a) (2017), 22963(a) (2017), Cal. Penal Code
308(a)(1)(A) (2017)
19
Cal. Bus. & Prof. Code 22972 (2017)
186
publicznego20. Szkoy mog zabroni uczniom korzystania z wyrobw
tytoniowych, w tym papierosw elektronicznych, w kampusie lub
podczas obecnoci na wydarzeniach sponsorowanych przez szko 21 .
Uywanie urzdze do dawkowania nikotyny zabronione jest take
w urzdach hrabstw, placwkach edukacyjnych i pojazdach szkolnych
lub wykorzystywanych przez hrabstwo 22 . Ponadto dyrektor szpitala
stanowego moe zakaza uywania lub posiadania wyrobu tytoniowego
na terenie placwki23.
W stanie Colorado e-papierosy zalicza si do kategorii wyrobw
papierosowych, tytoniowych lub nikotynowych (cigarette, tobacco
product or nicotine product), przez ktre rozumie si wyroby,
zawierajce nikotyn lub tyto albo pochodzenia tytoniowego uywane
poprzez wdychanie lub nakadanie na skr, albo urzdzenia uywane
do dawkowania tytoniu lub nikotyny, w tym papierosy elektroniczne,
elektroniczne cygara, elektroniczne cygaretki lub elektroniczne fajki24.
Zabrania si sprzeday wyrobw nikotynowych osobom poniej 18
roku ycia25. Ponadto zabrania si uywanie wyrobw nikotynowych na
terenach szk oraz w okolicach placwek opieki nad dziemi26.
Prawo stanu Connecticut wcza e-papierosy do kategorii
elektronicznych systemw dawkowania nikotyny (electronic nicotine
delivery system), definiowanych jako urzdzenia elektroniczne,
wykorzystywane w sposb naladujcy palenie, dawkujce nikotyn lub
inn substancj ich uytkownikowi. Pojcie to obejmuje m.in.
elektroniczne papierosy, elektroniczne cygara, elektroniczne cygaretki
i inne powizane urzdzenia, ich elementy oraz pojemniki zawierajce

20
Cal. Bus. & Prof. Code 22950.5(c) (2017), Cal. Lab. Code 6404.5 (2017) Cal.
Health & Safety Code 1596.795 (2017), (Cal. Health & Safety Code 1530.7
(2017), Cal. Health & Safety Code 104495(b),(d) (2017), Cal. Health & Safety
Code 1286 (2017)), (Cal. Health & Safety Code 118948 (2017), Cal. Health &
Safety Code 118925 (2017)).
21
Cal. Educ. Code 48901(a) (2017)
22
Cal. Health & Safety Code 104559(a) (2017)
23
Cal. Welf. & Inst. Code 4138 (2017)
24
Colo. Rev. Stat. 18-13-121(5) (2017)
25
Colo. Rev. Stat. 18-13-121(1)(a) i 24-35-503(1) (2017)
26
Colo. Rev. Stat. 25-14-103.5 (2017) I 12 Colo. Code Regs 2509-8:7.701.91
(2017)
187
roztwr do takich urzdze 27 . E-papierosy zaliczane s take do
wyrobw wytwarzajcych opary (vapor products) a wic takich, ktre
wykorzystuj element grzewczy, rdo zasilania, obwd elektroniczny
lub inne elektroniczne, chemiczne lub mechaniczne rodki, niezalenie
od ksztatu lub wielkoci, w celu wytworzenia oparw wdychanych
przez uytkownika, bez wzgldu na to czy zawieraj one nikotyn, czy
te nie 28 . Sprzeda elektronicznych systemw dawkowania nikotyny
dopuszczana jest wycznie osobom, ktre ukoczyy 18 lat 29 .
Producent elektronicznych systemw dawkowania nikotyny lub
wyrobw wytwarzajcych opary podlega obowizkowej rejestracji 30 .
Sprzeda e-papierosw wymaga uzyskania licencji 31 . Zabrania si
stosowania elektronicznego systemu dawkowania nikotyny lub wyrobu
wytwarzajcego opary w budynkach pastwowych, zakadach opieki
zdrowotnej, sklepach z artykuami spoywczymi, restauracjach,
sklepach z alkoholem, barach (z wyjtkiem czci dla osb palcych
i miejsc na zewntrz), budynkach szkolnych, placwkach opieki nad
dziemi, windach, torach wycigowych oraz w przewaajcej czci
pokoi hotelowych i motelowych32.
W ustawodawstwie stanu Delaware e-papieros funkcjonuje jako
jako elektroniczne urzdzenie do palenia (electronic smoking device)
stanowice kady wyrb zawierajcy nikotyn lub inn podobn
substancj przeznaczon do spoycia, ktra moe by uywana przez
osob w sposb naladujcy palenie poprzez wdychanie oparw lub
aerozolu. Okrelenie takie obejmuje urzdzenia wprowadzane do obrotu
jako e-papieros, e-cygaro, e-szisza lub pod dowoln inn nazw 33 .
E-papierosy traktowane s przy tym jako substytuty tytoniu (tobacco
substitute), przez ktre to pojcie rozumie si kade urzdzenie
wykorzystujce mechaniczny element grzewczy, akumulator lub
obwd, niezalenie od ksztatu lub wielkoci, ktre mog by uyte do
dawkowania poprzez wdychanie nikotyny a take wyroby zawierajce

27
Conn. Gen. Stat. 53-344b(a)(1) (2017)
28
Conn. Gen. Stat. 53-344b(a)(9) i 19a-342a(a)(4) (2017)
29
Conn. Gen. Stat. 53-344b(b) (2017)
30
Conn. Gen. Stat. 21a-415a(a) (2017)
31
Conn. Gen. Stat. 21a-415(a) (2017)
32
Conn. Gen. Stat. 19a-342a(b)(d) (2017)
33
16 Del. Code Ann. 2902(3) (2017)
188
nikotyn przeznaczon do stosowania w takim urzdzeniu34. Sprzeda
substytutw tytoniu osobom poniej 18 roku ycia jest zabroniona35 .
Korzystanie z e-papierosw traktuje si analogicznie jak palenie,
w zwizku z czym jest ono zakazane w budynkach publicznych 36 .
Uywanie elektronicznych urzdze do palenia jest jednak dozwolone
w sklepach z takimi wyrobami, ktre posiadaj ograniczony dostp dla
osb poniej 18 roku ycia37.
Ustawodawstwo stanu Floryda traktuje e-papierosy jako
urzdzenia do dawkowania nikotyny (nicotine dispensing device), przez
ktre rozumie si kady wyrb wykorzystujcy elektroniczne,
chemiczne lub mechaniczne sposoby wytwarzania oparw w tym m.in.
e-papierosy, e-cygara i inne podobne urzdzenia, a take zasobniki do
takiego urzdzenia oraz pojemniki zawierajce nikotyn w roztworze
lub innej postaci, przeznaczonej do uycia z takim urzdzeniem 38 .
Zabrania si sprzeday takich wyrobw osobom poniej 18 roku
ycia 39 . Korzystanie z e-papierosw w sdach szstego okrgu
sdowego oraz w odlegoci 50 stp od wej do nich jest zabronione40.
Ponadto zabrania si korzystania z takich urzdze w miejscach
zatrudnienia pracownikw stray poarnej41.
Stan Georgia w swoim ustawodawstwie zalicza e-papierosy do
wyrobw wytwarzajcych opary (vapor products), stanowicych
niepalne wyroby, niezalenie od ksztatu lub wielkoci, zawierajce
nikotyn, ktre wykorzystuj element grzewczy, rdo zasilania,
obwd elektroniczny lub inne elektroniczne, chemiczne lub
mechaniczne sposoby wytwarzania oparw z nikotyny zawartej
w roztworze lub w innej postaci. Pojcie to obejmuje e-papierosy,
e-cygara i inne podobne urzdzenia oraz wkady i pojemniki
zawierajce nikotyn w roztworze lub innej postaci, przeznaczone do
uywania w takich urzdzeniach 42 . Zabrania si sprzeday wyrobw

34
11 Del. Code Ann. 1115(11) (2017)
35
11 Del. Code 1116(a) i 1118(a) (2017)
36
16 Del. Code Ann. 2903 (2017)
37
16 Del. Code Ann. 2908 (2017)
38
Fla. Stat. 877.112(1)(a) (2017)
39
Fla. Stat. 877.112(2)-(3) (2017)
40
Admin. Order No. 2015-008 PA/PI-CIR (2017)
41
Fla. Admin. Code 69A-62.024(6) (2017)
42
Ga. Code Ann. 16-12-170(10) (2017)
189
wytwarzajcych opary osobom, ktre nie ukoczyy 18 lat oraz
prowadzenia sprzeday na nieruchomociach publicznych w odlegoci
mniejszej ni 500 stp od szk lub placw zabaw43.
W ustawodawstwie stanu Hawaje e-papierosy zaliczane s do
wyrobw tytoniowych i okrelane jako elektroniczne urzdzenia do
palenia (electronic smoking devices), ktre to pojcie oznacza kady
wyrb elektroniczny, uywany do dawkowania nikotyny lub innych
substancji osobie, ktra z niego korzysta, w tym elektroniczne
papierosy, elektroniczne cygara, elektroniczne cygaretki oraz pojemniki
lub inne elementy takich urzdze44. Ograniczenie wiekowe dla zakupu,
posiadania i korzystania z e-papierosw wynosi 21 lat 45 . Uywanie
elektronicznych urzdze do palenia zabronione jest w miejscach gdzie
obowizuje zakaz palenia w zamknitych lub czciowo zamknitych
miejscach publicznych, w tym m.in. w miejscach pracy, w obiektach
sportowych i na stadionach oraz w promieniu 20 stp od wej i wyj
do takich miejsc46. Obowizuje take zakaz stosowania elektronicznych
urzdze do palenia w parkach stanowych 47 . Ponadto korzystanie
z elektronicznych urzdze do palenia zabronione jest na
nieruchomociach nalecych do Hawaii Health Systems Corporation48.
Stan Idaho nie posiada obszernych regulacji kwestii
e-papierosw. Zgodnie z przyjt definicj e-papierosem (electronic
cigarette) jest kade urzdzenie, ktre mogcy by wykorzystane do
inhalacyjnego dawkowania nikotyny przez odparowanie roztworu.
Pojcie to obejmuje skadniki elektronicznego papierosa, w tym m.in.
roztwr nikotyny 49 . Ograniczenie wiekowe w zakresie zakupu,
posiadania, dystrybucji, korzystania z takich urzdze wynosi 18 lat50.
Ustawodawstwo stanu Illinois zalicza e-papierosy do
alternatywnych wyrobw nikotynowych (alternative nicotine
product) 51 , a wic wyrobw pozbawionych tytoniu, ktre zawieraj

43
Ga. Code Ann. 16-12-174 (2017)
44
Haw. Rev. Stat. 184-4.5 (2017)
45
Haw. Rev. Stat. 712-1258(3) (2017) Haw. Rev. Stat. 321-212 (2017)
46
Haw. Rev. Stat. 328J-2 328J-6 (2017)
47
Haw. Rev. Stat. 184-4.5(a) (2017)
48
Haw. Rev. Stat. 323F-34(a) (2017)
49
Idaho Code Ann. 39-5702(6) (2017)
50
Idaho Code Ann. 39-5705(1) (2017) Idaho Code Ann. 39-5703(1)-(2) (2017)
51
720 Ill. Comp. Stat. 675/1.5(a) (2017)
190
nikotyn wprowadzan do organizmu poprzez ucie, palenie,
wchanianie, rozpuszczanie, wdychanie, wchanie, lub w inny sposb.
Funkcjonuje take inna definicja legalna e-papierosa przyjta
w regulacjach dotyczcych opakowa. Przez e-papierosa (electronic
cigarette lub e-cigarette) rozumie si urzdzenie zasilane bateri,
zawierajce mieszanin nikotyny lub innych substancji chemicznych,
przeksztacanych w opary, wdychane przez uytkownika 52 . Roztwory
przeznaczone do uycia w e-papierosach powinny by sprzedawane
w opakowaniach zabezpieczonych przed dziemi, z wyczeniem
wyrobw sprzedawanych w zamknitych, napenionych lub
jednorazowych pojemnikach 53 . W analizowanym stanie obowizuje
zakaz sprzeday alternatywnych wyrobw tytoniowych osobom poniej
18 roku ycia54. Ponadto zabronione jest korzystanie z e-papierosw,
jako wyrobw zawierajcych nikotyn, na terenie placwek
edukacyjnych55.
Stan Indiana zalicza e-papierosy do wyrobw tytoniowych 56 .
Ustawodawstwo stanowe jest stosunkowo rozbudowane w zakresie
sprzeday i korzystania z takich urzdze. Funkcjonuj w nim dwie
definicje papierosw elektronicznych. Pierwsza opracowana dla potrzeb
regulacji z zakresu sprzeday ujmuje e-papierosa (electronic cigarette)
jako urzdzenie przeznaczone do dawkowania nikotyny, poprzez
odparowywanie roztworu, wcznie z elementami i wkadami do
takiego urzdzenia 57 . Druga regulacja, zwizana z okreleniem
warunkw produkcji, pojcie e-papierosa (electronic cigarette)
wyjania w sposb nastpujcy jest to urzdzenie wytwarzajce opary,
posiadajce nastpujce cechy: wielkoci i ksztatem przypomina
tradycyjnego papierosa i jest wyposaone w szczelnie zamknity wkad,
zawierajcy nie wicej ni cztery mililitry roztworu, ktry przeznaczony
jest do odparowywania i wdychania 58 . Naley mie na uwadze, e
w omawianym stanie e-papierosy s take zaliczane do elektronicznych

52
430 Ill. Comp. Stat. 40/2.10 (2017)
53
430 Ill. Comp. Stat. 40/10 (2017)
54
720 Ill. Comp. Stat. 675/1.5(b) (2017)
55
110 Ill. Comp. Stat. 64/15 (2017)
56
Ind. Code 7.1-1-3-47.5(b) (2017)
57
Ind. Code 35-46-1-1.5, 24-3-7-4 (2017)
58
Ind. Code 7.1-7-2-9 (2017)
191
systemw dawkowania (electronic delivery device)59. Roztwory i ele
zawierajce nikotyn musz by sprzedawane w opakowaniach
zabezpieczonych przed dziemi 60 . Ponadto producenci obowizani s
stosowa opakowania zabezpieczone w sposb umoliwiajcy atwe
stwierdzenie ich naruszenia, zamknicia utrudniajce ich otwarcie przez
dzieci wraz z etykietami zawierajcymi informacje o zawartoci
nikotyny i skadnikw aktywnych 61 . Sprzeda e-papierosw osobom
poniej 18 roku ycia jest zabroniona62. Ponadto wytwarzanie (w tym
mieszanie, butelkowanie i pakowanie) oraz sprzeda roztworw
przeznaczonych do e-papierosw jest dozwolone tylko dla osb
posiadajcych stosowne pozwolenie 63 . Sprzeda detaliczna jest take
reglamentowana i wymaga podsiadania licencji 64 . Skadniki roztworu
wykorzystywanego w e-papierosie s ograniczone do substancji
zatwierdzonych przez Departament Zdrowia (the Department of Health)
lub Departament ywnoci i Lekw (the U.S. Food and Drug
Administration), a wytwarzanie, mieszanie i przechowywanie takiego
roztworu musi by zgodne z prawem stanowym65.
Ustawodawstwo stanu Iowa traktuje e-papierosy jako wyroby
wytwarzajce opary (vapor products). Wyrobem wytwarzajcym opary
jest wyrb, ktry wykorzystuje element grzewczy, rdo zasilania,
obwd elektroniczny lub inne elektroniczne, chemiczne lub
mechaniczne sposoby wytwarzania pary z roztworu lub innej substancji,
niezalenie od ksztatu lub wielkoci i bez wzgldu na to czy zawiera
nikotyn czy te nie. Pojcie to obejmuje elektroniczne papierosy,
elektroniczne cygara, elektroniczne cygaretki, elektroniczne fajki i inne
podobne urzdzenia, a take pojemniki zawierajce roztwr lub inn
substancj, przeznaczon do uywania w takich urzdzeniach 66 .
Zabrania si sprzeday wyrobw wytwarzajcych opary osobom
poniej 18 roku ycia lub w odlegoci 500 stp od miejsc

59
Ind. Code 24-3-7-5 (2017)
60
Ind. Code 24-3-7-7 (2017)
61
Ind. Code 7.1-7-4-6 (2017)
62
Ind. Code 35-46-1-10(a) i 35-46-1-10.2(a) (2017)
63
Ind. Code 7.1-7-4-1 (2017)
64
Ind. Code 7.1-3-18.5-1 (2017)
65
Ind. Code 7.1-7-5-1(a-c) (2017)
66
Iowa Code Ann. 453A.1(28) (2017)
192
przeznaczonych dla osb niepenoletnich67. Do prowadzenia sprzeday
detalicznej wymagane jest posiadanie licencji68. Uywanie papierosw
elektronicznych zabronione jest w budynkach wadz stanowych
i budynkach uytecznoci publicznej oraz na zewntrz takich budynkw
z wyjtkiem budynkw prywatnych bdcych wasnoci Capitol
Complex 69 . Ponadto zabronione jest korzystanie z e-papierosw na
terenie kampusu Uniwersytetu Iowa70.
W stanie Kansas e-papierosa (electronic cigarette) definiuje si
jako urzdzenie zasilane bateryjnie, bez wzgldu na to czy ma ono
ksztat papierosa, dostarczajce dawek inhalacyjnych nikotyny, poprzez
odparowywanie roztworu albo w wyniku innych reakcji chemicznych71.
Sprzeda e-papierosw jest dodatkowo opodatkowana podatkiem
w wysokoci 0,20 USD na mililitr materiaw eksploatacyjnych 72 .
Ograniczenie wiekowe co do ich sprzeday wynosi 18 lat73. Sprzeda
detaliczna e-papierosw dopuszczalna jest wycznie po uzyskaniu
licencji74.
Prawo stanu Kentucky traktuje e-papierosy jako wyroby
wytwarzajce opary (vapor products), przez ktre rozumie si niepalne
wyroby, niezalenie od ksztatu lub wielkoci, wykorzystujce element
grzewczy, akumulator, rdo zasilania, obwd elektroniczny lub inne
elektroniczne, chemiczne lub mechaniczne sposoby wprowadzania
nikotyny lub innych substancji do organizmu wcznie z ich czciami
skadowymi i akcesoriami. Pojcie to obejmuje m.in. elektroniczne
papierosy, elektroniczne cygara, elektroniczne cygaretki, elektroniczne
fajki i inne podobne wyroby, a take pojemniki zawierajce roztwr lub
inn form substancji, przeznaczonych do uycia w takich
urzdzeniach75. E-papierosy s zaliczane do alternatywnych wyrobw
nikotynowych (alternative nicotine products) a wic wyrobw
pozbawionych tytoniu, ktre zawieraj nikotyn wprowadzan do

67
Iowa Code Ann. 453A.39(2)(b) (2017)
68
Iowa Code Ann. 453A.47A(1), 453A.13(1), 453A.36(7) (2017)
69
Iowa State Employee Policy 9.57 (2014)
70
Iowa Admin. Code 681-13.17(262) (2017)
71
Kan. Stat. Ann. 79-3301(ff) (2017)
72
Kan. Stat. Ann. 79-3399 (2017)
73
Kan. Stat. Ann. 79-3321(l) (2017)
74
Kan. Stat. Ann. 79-3303(a) (2017)
75
Ky. Rev. Stat. Ann. 438.305(9) (2017)
193
organizmu poprzez ucie, palenie, wchanianie, rozpuszczanie,
wdychanie, wchanie, lub w inny sposb.Podobnie jak w wikszoci
stanw zabrania si sprzeday e-papierosw osobom poniej 18 roku
ycia76. Korzystanie z elektronicznych papierosw jest zabronione na
nieruchomociach stanowych, w tym w budynkach, na gruntach
i w pojazdach przeznaczonych do uytku publicznego. Zakaz ten
obejmuje take zakady opieki zdrowotnej, zakady dla weteranw,
parki stanowe, tereny targowe i postoje na autostradach77.
Stan Louisiana w swoim ustawodawstwie zalicza e-papierosy do
wyrobw wytwarzajcych opary (vapor products). Wyroby te definiuje
si jako kady niepalny wyrb, niezalenie od ksztatu lub rozmiaru,
zawierajcy nikotyn lub inne substancje, ktry wykorzystuje element
grzewczy, rdo zasilania, obwd elektroniczny lub inne elektroniczne,
chemiczne lub mechaniczne sposoby wytwarzania oparw nikotyny
z roztworu lub innej jej postaci. Pojcie to obejmuje papierosy
elektroniczne, elektroniczne cygara, elektroniczne cygaretki,
elektroniczne fajki i podobne urzdzenia, a take pojemniki zawierajce
nikotyn w roztworze lub innej postaci przeznaczone do uycia ze
wskazanymi urzdzeniami 78 . Wyroby parowe opodatkowane
w wysokoci 0,05 USD na mililitr roztworu nikotyny w pynie lub innej
postaci 79 . Zabrania si sprzeday wyrobw wytwarzajcych opary
osobom poniej 18 roku ycia 80 . Prowadzenie sprzeday detalicznej
e-papierosw wymaga uzyskania stosownej licencji81.
Ustawodawstwo stanu Maine kwalifikuje e-papierosy jako
wyroby tytoniowe (tobacco products) 82 . E-papierosy mieszcz si
w definicji elektronicznych urzdze sucych do dawkowania
nikotyny (electronic nicotine delivery device) ktrymi s, zgodnie
z definicj, urzdzenia suce do dawkowania nikotyny lub innej
substancji przeznaczonej do spoycia, uywane w sposb naladujcy
palenie poprzez wdychanie oparw lub aerozolu wytworzonych przez
76
Ky. Rev. Stat. Ann. 438.310(1)
77
Ky. Exec. Ord. 2014-747
78
La. Rev. Stat. Ann. 26:901(31), 14:91.8(G)(7), 14:91.6(B)(7), 47:842(20)
(2017)
79
La. Rev. Stat. Ann. 47:841(F) (2017)
80
La. Rev. Stat. Ann. 14:91.8(C), 26:911(A)(1), i 14:91.6(A) (2017)
81
La. Rev. Stat. Ann. 26:906(A) (2017)
82
Maine Rev. Stat. Ann. tit. 22 1560-B(1)(B) (2017)
194
urzdzenie, wprowadzane do obrotu jako elektroniczny papieros,
elektroniczne cygaro, elektroniczna fajka, elektroniczna szisza lub
e-papieros w dugopisie 83 . Ponadto w regulacjach dotyczcych
ogranicze korzystania z e-papierosw s one zaliczone do kategorii
elektronicznych urzdze do palenia (electronic smoking device),
ktrych definicja zbliona jest do definicji elektronicznych urzdze
sucych do dawkowania nikotyny. Pojemniki z roztworem nikotyny
musz by sprzedawane w opakowaniach zabezpieczonych przed
dziemi84. Zabrania si sprzeday takich wyrobw osobom poniej 18
roku ycia. Dodatkowym wymaganiem jest, aby pracownicy sklepw
z papierosami elektronicznymi ukoczyli 17 lat. Jeli wiek pracownika
wynosi od 17 do 21 lat, moe on sprzedawa takie wyroby wycznie w
obecnoci opiekuna majcego ukoczone 21 lat 85 . Sprzeda
e-papierosw wymaga uzyskania stosownej licencji 86 . Uywanie
e-papierosw jest zabronione w wikszoci miejsc, w ktrych zabrania
si palenia, w tym wewntrz budynkw publicznych, miejsc pracy,
obiektw opieki dziennej, placwek opieki nad dziemi, w pojazdach
silnikowych w obecnoci dzieci poniej 16 roku ycia oraz na
niektrych obszarach na zewntrz, w tym obszarach jadalnych plaach,
parkach pastwowych i obszarach historycznych87.
Stan Maryland w swoim ustawodawstwie przewiduje jedn
jedynie regulacj dotyczc e-papierosw, stanowic, i zabrania si
sprzeday nieletnim elektronicznego urzdzenia, uywanego do
dawkowania nikotyny (electronic device that can be used to deliver
nicotine to the individual inhaling from the device), w tym
elektronicznego papierosa, cygara, cygaretki, z wyczeniem wyrobw
wspierajcych zaprzestanie palenia zatwierdzonych przez Amerykask
Agencj ywnoci i Lekw (FDA)88.
Prawo stanu Massachusetts kwalifikuje papierosy elektroniczne
jako elektroniczne urzdzenia do palenia (electronic smoking devices),
definiowane jako urzdzenia dawkujce nikotyn w wyniku wdychania

83
Maine Rev Stat. tit. 22 1541(1-A) (2017)
84
Maine Rev. Stat. Ann tit. 22 1560-B(2) (2017)
85
Attorney General Tobacco Enforcement.
86
22 MRSA 1553
87
Maine Rev Stat. Ann. tit. 22 1541(6), 1542, 1549(2), 1550(2), 1580-E(2) (2017)
88
Md. Code Ann., Health-Gen. 24-305(b) (2017)
195
oparw, a take roztwory przeznaczone do uycia w takim urzdzeniu,
niezalenie od tego, czy zawieraj nikotyn i czy s sprzedawane razem
czy osobno 89 . Du wag w ustawodawstwie tego stanu powicono
opakowaniom. Wymagania w tym zakresie obejmuj konieczno
sprzeday roztworw lub elw zawierajcych nikotyn
90
w opakowaniach zabezpieczonych przed dostpem dzieci . Ponadto
wymaga si, aby elektroniczne urzdzenia do palenia nie byy
pakowane lub sprzedawane w ilociach mniejszych ni najmniejsze
opakowanie sprzedawane przez producenta do indywidualnego
uytku 91 . Sprzeda takich wyrobw dopuszczalna jest osobom ktre
ukoczyy 18 rok ycia92.
Ustawodawstwo stanu Michigan nie zawiera adnych przepisw
dotyczcych e-papierosw. S wic one sprzedawane bez ogranicze
i bez koniecznoci uzyskania licencji na sprzeda detaliczn. Na terenie
stanu nie obowizuj adne wymagania dotyczce opakowa, jak te
nie ustanowiony zosta aden dodatkowy podatek zwizany
z e-papierosami.
Prawo stanu Minnesota zalicza e-papierosy do wyrobw
tytoniowych93. E-papierosy okrelane s jako elektroniczne urzdzenie
dawkujce (electronic delivery devices), przez ktre to pojcie rozumie
si wyroby zawierajce nikotyn, lobeli lub inn substancj
przeznaczon do spoycia, stosowane w sposb naladujcy palenie.
Pojcie to obejmuje take czci skadowe wyrobu, nawet jeli s
sprzedawane oddzielnie94. Wyroby tytoniowe, a wic take papierosy
elektroniczne, objto podatkiem stanowicym 95% ceny hurtowej 95 .
Roztwory przeznaczone do uycia w elektronicznym urzdzeniu
dawkujcym, bez wzgldu na to, czy zawieraj one nikotyn, musz by
sprzedawane w opakowaniach zabezpieczonych przed dziemi 96 .
Zabrania si sprzeday wyrobw tytoniowych osobom, ktre nie

89
940 Mass. Code Regs. 21.03 (2017)
90
940 Mass. Code Regs. 21.05 (2017)
91
940 Mass. Code Regs. 21.04(1)(b) (2017)
92
940 Mass. Code Regs. 21.04(3) (2017)
93
Minn. Stat. 297F.01(19) (2017)
94
Minn. Stat. Ann. 609.685(1)(c) (2017)
95
Minn. Stat. Ann. 297F.05(3) (2017), Minn. Dept of Revenue Notice #12-10
96
Minn. Stat. Ann. 461.20(b) (2017)
196
ukoczyy 18 lat 97 . Ponadto zakazuje si take sprzeday
elektronicznych urzdze dawkujcych z ruchomych sklepw
(kiosks)98. Sprzeda takich urzdze moe by prowadzona wycznie
przez osoby, ktre uzyskay stosown licencj99. Wprowadzono take
ograniczenia w zakresie korzystania z e-papierosw w nastpujcych
miejscach publicznych: placwki opieki dziennej, placwki opieki
zdrowotnej, budynki rzdowe, szkoy publiczne i czarterowe oraz
nieruchomoci i pojazdy bdce wasnoci, wynajmowane lub
dzierawione przez szkoy100.
W ustawodawstwie stanu Mississippi e-papierosy zaliczane s
do alternatywnych wyrobw nikotynowych (alternative nicotine
products) 101 . E-papierosa (electronic cigarette) definiuje si jako
elektroniczne urzdzenie, ktre wytwarza i wprowadza do organizmu
uytkownika opary nikotyny lub innych substancji w sposb
naladujcy palenie. Do tej kategorii zalicza si take elektroniczne
cygara, elektroniczne cygaretki i elektroniczne fajki 102 . Jedynym
obowizujcym na terenie stanu ograniczeniem w zakresie sprzeday
e-papierosw jest zakaz sprzeda alternatywnych wyrobw
nikotynowych oraz ich czci i wkadw osobom poniej 18 roku
ycia103.
Stan Missouri w swoich regulacjach prawnych zalicza
e-papierosy do wyrobw wytwarzajcych opary (vapor products).
Wyrobem takim jest kady niepalny wyrb zawierajcy nikotyn, ktry
wykorzystuje element grzewczy, rdo zasilania, obwd elektroniczny
lub inne elektroniczne, chemiczne lub mechaniczne sposoby
wytworzenia oparw z nikotyny w roztworze lub w innej postaci,
niezalenie od ksztatu lub wielkoci. Pojcie to obejmuje elektroniczne
papierosy, elektroniczne cygara czy elektroniczne fajki oraz pojemniki
zawierajce nikotyn w roztworze lub innej postaci przeznaczonej do
uycia w wyej wymienionych urzdzeniach104. Pojemniki z roztworem
97
Minn. Stat. 609.685(1a),(2) (2017),
98
Minn. Stat. 461.21 (2017)
99
Minn. Stat. 461.12(1) (2017)
100
Minn. Stat. 144.414 (2017) i Minn. Stat. 144.4165 (2017)
101
Miss. Code Ann. 97-32-51(1)(a)(i) (2017)
102
Miss. Code Ann. 97-32-51(1)(b)(i) (2017)
103
Miss. Code Ann. 97-32-51(2) (2017)
104
Mo. Rev. Stat. 407.925(12) (2017)
197
powinny by zapakowane w sposb zabezpieczajcy przed dziemi105.
Sprzeda takich wyrobw jest dopuszczalna wycznie osobom, ktre
ukoczyy 18 rok ycia. 106 Do prowadzenia sprzeday detalicznej
wymagane jest uzyskanie licencji107.
Wedug prawa stanu Montana e-papierosy mieszcz si
w definicji wyrobw wytwarzajcych opary (vapor products). Wyrb
wytwarzajcy opary oznacza niepalny wyrb, mogcy zawiera
nikotyn, ktry wykorzystuje element grzewczy, rdo zasilania,
obwd elektroniczny lub inne elektroniczne, chemiczne lub
mechaniczne rodki, niezalenie od ksztatu lub wielkoci, w celu
wytworzenia oparw z roztworu lub innej substancji. Pojcie to
obejmuje elektroniczne papierosy, elektroniczne cygara, elektroniczne
cygaretki i inne podobne urzdzeniem, a take pojemniki, zawierajce
nikotyn w roztworze lub innej postaci, uywan w urzdzeniu 108 .
Prawo stanu zabrania sprzeday i korzystania z takich wyrobw osobom
poniej 18 roku ycia 109 . Sprzeda detaliczna dopuszczalna jest
wycznie na podstawie licencji110.
W stanie Nebraska papierosy elektroniczne zaliczane s do
wyrobw wytwarzajcych opary (vapor products) definiowanych jako
niepalne wyroby, niezalenie od ksztatu lub rozmiaru, zawierajce
nikotyn, ktre wykorzystuj element grzewczy, rdo zasilania,
obwd elektroniczny lub inne elektroniczne, chemiczne lub
mechaniczne sposoby wytwarzania oparw z nikotyny w postaci
roztworu lub w innej postaci. Pojcie to obejmuje e-papierosy, e-cygara
i inne podobne urzdzenia, a take wkady i pojemniki zawierajce
nikotyn w roztworze lub innej postaci, przeznaczone do uycia z wyej
wymienionym urzdzeniem111. Sprzeda takich wyrobw osobom ktre
nie ukoczyy 18 roku ycia jest zabroniona112.
Bardzo oszczdne w kwestii e-papierosw jest ustawodawstwo
stanu Nevada. E-papierosy zaliczane s tam do wyrobw
105
Mo. Rev. Stat. 407.926.4(1) (2017)
106
Mo. Rev. Stat. 407.926 i 407.931 (2017)
107
Mo. Rev. Stat. 407.934.1 (2017)
108
Mont. Code Ann. 16-11-302(7) (2017)
109
Mont. Code Ann. 16-11-305(1) (2017) Mont. Code Ann. 45-5-637(1) (2017)
110
Mont. Code Ann. 16-11-303(1) (2017)
111
Neb. Rev. Stat. 28-1418.01(4) (2017)
112
Neb. Rev. Stat. 28-1419 i 28-1425 (2017)
198
wytwarzajcych opary (vapor products), przez ktre rozumie si
niepalne wyroby zawierajce nikotyn, niezalenie od ich ksztatu lub
wielkoci, ktre wykorzystuj element grzewczy, rdo zasilania,
obwd elektroniczny lub inne elektroniczne, chemiczne lub
mechaniczne rodki i mog by uyte do wytwarzania oparw
z nikotyny w roztworze lub innej jej postaci, wcznie z papierosem
elektronicznym, elektronicznym cygarem, elektroniczn cygaretk,
elektroniczn fajk, a take pojemnikami zawierajcymi nikotyn
w roztworze lub innej postaci, przeznaczon do uycia z wyej
wymienionym urzdzeniem 113 . Ograniczenie wiekowe dla zakupu
wyrobw wytwarzajcych opary wynosi 18 lat114.
Ustawodawstwo stanu New Hampshire definiuje e-papierosy
(e-cigarettes) jako elektroniczne urzdzenia skadajce si z ustnika,
elementu grzewczego, baterii i obwodw elektronicznych, ktre
dostarczaj uytkownikowi oparw nikotyny zmieszanej z glikolem
propylenowym, w sposb naladujcy palenie. Zakresem
przedmiotowym pojcie to obejmuje take e-cygara i e-fajki 115 .
Zabrania si sprzeday e-papierosw osobom poniej 18 roku ycia116.
Ponadto zakaz korzystania z takich urzdze obowizuje na terenach
placwek edukacyjnych117.
W prawie stanu New Jersey e-papierosy okrelane s jako
elektroniczne urzdzenia do palenia (electronic smoking device), ktre
rozumie si jako urzdzenia uywane do dawkowania nikotyny lub
innych substancji w postaci inhalacyjnej. Pojcie to obejmuje m.in.
elektroniczne papierosy, cygara, cygaretki i fajki 118 . Ponadto,
w regulacjach dotyczcych opakowa, e-papierosy kwalifikowane s
jako wyroby wytwarzajce opary (vapor products) i definiowane
w nastpujcy sposb: kady niepalny wyrb zawierajcy nikotyn,
niezalenie od ksztatu lub rozmiaru, ktry wykorzystuje element
grzewczy, rdo zasilania, obwd elektroniczny lub inne elektroniczne,
chemiczne lub mechaniczne sposoby wytwarzania oparw z nikotyny w

113
Nev. Rev. Stat. Ann 202.2485.5 i 370.054 (2017)
114
Nev. Rev. Stat. Ann. 202.2493.2 (2017)
115
N.H. Rev. Stat. Ann. 126-K:2(II-a) (2017)
116
N.H. Rev. Stat. Ann. 126-K:4(I), 126-K:8(I) (2017)
117
N.H. Rev. Stat. Ann. 126-K:7(I) (2017)
118
N.J. Stat. 26:3D-57 (2017)
199
roztworze lub innej postaci, w tym elektroniczne papierosy,
elektroniczne cygara, elektroniczne cygaretki, elektroniczne fajki i inne
podobne urzdzenia oraz pojemniki zawierajce nikotyn w roztworze
lub innej postaci, przeznaczonej do uycia w takim urzdzeniu 119 .
Roztwr nikotyny musi by sprzedawany w pojemnikach
zabezpieczonych przed dziemi 120 . Zabrania si sprzeday takich
wyrobw osobom poniej 19 roku ycia121. Korzystanie z e-papierosw
mieci si w definicji palenia i podlega analogicznym ograniczeniom
w budynkach publicznych, miejscach pracy i szkoach122.
Stan Nowy Meksyk w swoich regulacjach prawnych definiuje
e-papierosa (e-cigarette) jako kade elektroniczne urzdzenie ustne,
skadajce si z elementu grzewczego i baterii lub obwodu
elektronicznego, ktre wytwarza opary nikotyny lub innych substancji,
uywane w sposb naladujcy palenie. Pojcie to obejmuje zarwno
same urzdzenia wprowadzane do obrotu jako e-papieros, e-cygaro,
e-fajka lub pod inn nazw, jak te ich czci 123. Wspomnie naley
przy tym, e w praktykach handlowych e-papierosy kwalifikowane s
jako elektroniczne urzdzenia dawkujce (electronic delivery device)124.
Pojemniki zawierajce roztwr nikotyny musz by zabezpieczone
przed dostpem dzieci, chyba e zostay wczeniej wypenione,
zaplombowane i nie s przeznaczone do otwarcia125. E-papierosy, jak
te pojemniki zawierajce roztwr nikotyny musz by sprzedawane
w oryginalnych opakowaniach fabrycznych 126 . Podobnie jak
w wikszoci stanw ograniczenie wiekowe dla zakupu e-papierosw
wynosi 18 lat 127 . Zabrania si uywania e-papierosw na
nieruchomociach szkolnych i podczas wydarze sponsorowanych
przez szkoy128.

119
N.J. Stat. 2A:170-51.9(a)(4) (2017)
120
N.J. Stat. 2A:170-51.9(a) (2017)
121
N.J. Stat. 2A:170-51.4.1(a)(2), 2C:33-13.1(a) (2017)
122
N.J. Stat. 26:3D-57-60 (2017)
123
N.M. Stat. Ann. 30-49-2(B) (2017), N.M. Admin. Code 6.12.4.7(B) (2016)
124
N.M. Stat. Ann. 57-2C-1(C)(2) (2017)
125
N.M. Stat. Ann. 30-49-3(D) i 57-2C-1 (2017)
126
N.M. Stat. Ann. 30-49-3(C) (2017)
127
N.M. Stat. Ann. 30-49-3(A),(E), 30-49-8(A) (2017),
128
N.M. Code R. 6.12.4.8(A) (2017)
200
 Wedug prawa stanu Nowy Jork przez e-papierosa (electronic
cigarette) rozumie si urzdzenie elektroniczne, ktre dozuje opary,
wdychane przez uytkownika wraz z wkadami, pojemnikami i innymi
elementami tego urzdzenia129. W zakresie opakowa wymagane jest,
aby opakowanie chronio przed dostpem dzieci do roztworu
nikotyny130. Sprzeda e-papierosw osobom poniej 18 roku ycia jest
zakazana 131 . Ponadto zabrania si korzystania z e-papierosw na
zasadach analogicznych do palenia papierosw na nieruchomociach
nalecych do Rochester-Genesee Regional Transportation Authority
i Niagara Frontier Transportation Authority132.
Ustawodawstwo stanu Pnocna Karolina uznaje e-papierosy za
wyroby tytoniowe i zalicza je do kategorii wyrobw wytwarzajcych
opary (vapor products), przez ktre rozumie si niepalne wyroby,
wykorzystujce mechaniczny element grzewczy, akumulator lub obwd
elektroniczny, niezalenie od ksztatu lub wielkoci, uywane do
podgrzewania roztworu nikotyny zawartego w pojemniku. Pojcie to
obejmuje elektroniczne papierosy, elektroniczne cygara, elektroniczne
cygaretki i elektroniczne fajki 133 . Na wyroby takie naoony jest
dodatkowy podatek w wysokoci 0,05 USD od 1 mililitra roztworu134.
Wymagane jest, aby pojemniki z roztworem zawierajcym nikotyn
byy zabezpieczone przed dostpem dzieci i oznaczone informacj, e
wyrb zawiera nikotyn 135 . Zabrania si sprzeday wyrobw
wytwarzajcych opary osobom poniej 18 roku ycia 136 . Zakaz
sprzeday wyrobw wytwarzajcych opary stosowany jest take
w stosunku do winiw 137 . Sprzeda detaliczna takich wyrobw
wymaga uzyskania licencji138. Ponadto zakazuje si uywania wyrobw
wytwarzajcych opary na tenarach stanowych placwek opiekuczo-

129
N.Y. Pub. Health Law 1399-aa(13) (2017)
130
N.Y. Gen. Bus. Law 399-gg(1) (2017)
131
N.Y. Pub. Health Law 1399-cc(2) (2017)
132
N.Y. Comp. Codes R. & Regs. tit. 21, 1151.9 (2017), N.Y. Comp. Codes R. &
Regs. tit. 21, 4901.4(a)(10) (2017)
133
N.C. Gen. Stat. 14-313(a)(5), 14-401.18A(a)(4), 148-23.1(d)(3) (2017)
134
N.C. Gen. Stat. 105-113.35(a1) (2017)
135
N.C. Gen. Stat. 14-401.18A(b)-(c) (2017)
136
N.C. Gen. Stat. 14-313(b) (2017)
137
N.C. Gen. Stat. 14-258.1(c) (2017)
138
N.C. Gen. Stat. 105-113.36 (2017)
201
wychowawczych, za wyjtkiem tych wykorzystywanych do celw
religijnych, oraz w orodkach opieki nad dziemi139.
Wedug prawa stanu Pnocna Dakota e-papierosy (e-cigarettes)
definiuje si jako elektroniczne urzdzenia doustne, zbudowane
z elementu grzewczego, baterii lub obwodu elektronicznego, ktre
wytwarzaj opary nikotyny lub innych substancji, dawkowane poprzez
wdychanie, naladujce palenie tytoniu i wprowadzane do obrotu jako
e-papierosy, e-cygara, e-fajki lub pod inn nazw 140 . W regulacjach
wprowadzajcych ograniczenia sprzeday, e-papierosy zaliczane s do
elektronicznych urzdze do palenia (electronic smoking devices)
rozumianych jako elektroniczne wyroby, ktry dawkuj nikotyn lub
inne substancje, w tym e-papierosy, e-cygara, e-fajki, e-szisze, a take
elementy, czci lub akcesoria do takiego produktu, nawet jeli s
sprzedawane osobno141. Zakaz sprzeday elektronicznych urzdze do
palenia dotyczy osb poniej 18 roku ycia142. Pojemniki z roztworem
nikotyny powinny by zabezpieczone przed dziemi 143 . Uywanie
e-papierosw objte jest definicj palenia, a zatem jest zabronione
w budynkach publicznych i miejscach pracy oraz w odlegoci 20 stp
od wej, wyj, okien, wlotw powietrza i systemw wentylacyjnych
takich budynkw144.
Stan Ohio w swoim ustawodawstwie zalicza e-papierosy do
alternatywnych wyrobw nikotynowych (alternative nicotine
products)145 . Przez e-papierosa (electronic cigarette) rozumie si tam
kady wyrb elektroniczny lub urzdzenie, ktre wytwarza opary
nikotyny lub innej substancji wdychane w sposb naladujcy palenie
i wprowadzone do obrotu jako elektroniczny papieros, elektroniczne
cygaro, elektroniczna cygaretka lub elektroniczna fajka146. Wymagane
jest, aby alternatywne wyroby nikotynowe byy sprzedawane w tych
samych minimalnych ilociach, jakie zawieraj pojemniki wytwarzane

139
N.C. Gen. Stat. 148-23.1 (2017), 10A N.C. Admin. Code 9.0604(h) (2017)
140
N.D. Cent. Code 23-12-09(3) (2017)
141
N.D. Cent. Code 12.1-31-03(9)(b) (2017)
142
N.D. Cent. Code 12.1-31-03(1)(a) (2017)
143
N.D. Cent. Code 12.1-31-03.2 (2017)
144
N.D. Cent. Code 23-12-10 (2017)
145
Ohio Rev. Code Ann. 2927.02(A)(2)(a) (2017)
146
Ohio Rev. Code Ann. 2927.02(A)(6)(a) (2017)
202
przez producenta 147 . Zabrania si sprzeday takich wyrobw osobom
poniej 18 roku ycia148. Ograniczenia uywania e-papierosw dotycz
budynkw stolicy stanu, salonw body art i pomieszcze
przeznaczonych do sterylizacji oraz na terenw kampusw
Uniwersytetu Cincinnati, Uniwersytetu Cuyahoga Community,
Uniwersytetu Wright State, Uniwersytetu Kent i Uniwersytetu Akron149.
Ustawodawstwo stanu Oklahoma wcza e-papierosy w definicj
wyrobw wytwarzajcych opary (vapor products) rozumianych jako
wyroby niepalne, niezalenie od ksztatu lub wielkoci i bez wzgldu na
to czy zawieraj nikotyn, ktre wykorzystuj mechaniczny element
grzewczy, akumulator, obwd elektroniczny lub inny mechanizm
uywany do wytworzenia pary z roztworu lub innej substancji. Pojcie
to obejmuje te pojemniki z substancjami uywanymi w takich
urzdzeniach 150 . Zabrania si sprzeday takich wyrobw osobom
poniej 18 roku ycia oraz w miejscach publicznych, znajdujcych si
w odlegoci 300 stp od placu zabaw, szkoy lub innego miejsca
przeznaczonego dla osb, ktre nie ukoczyy 18 roku ycia 151 .
Uywanie papierosw elektronicznych zabronione jest na
nieruchomociach i w pojazdach bdcych wasnoci,
wynajmowanych lub dzierawionych przez stan. Ograniczenie to nie
dotyczy osb zamieszkaych w placwkach dla weteranw, na terenach
tych placwek152.
Wedug prawa stanu Oregon e-papierosy mieszcz si
w definicji systemw dawkowania inhalacyjnego (inhalant delivery
systems) definiowanych jako urzdzenia, uywane do dawkowania
nikotyny lub kannabinoidw w postaci oparw lub aerozolu
uytkownikowi urzdzenia, jak rwnie komponenty takich urzdze
w jakiejkolwiek postaci, niezalenie od tego, czy sprzedawana s

147
Ohio Rev. Code Ann. 2927.02(B)(5) (2017)
148
Ohio Rev. Code Ann. 2927.02(B)(1) (2016)
149
Ohio Admin. Code 128-4-02(G)(9) (2017), Ohio Admin. Code 3701-9-04(K)
(2017), Ohio Admin. Code 3361:10-17-06 (2017), Ohio Admin. Code 3354:1-20-
05(c)(3)(f) (2017), Ohio Admin. Code 3352-7-05 (2017), Ohio Admin. Code
3342-5-21 (2017), Ohio Admin. Code 3359-20-05.10 (2017)
150
Okla. Stat. tit. 37 600.2(8) (2017)
151
Okla. Stat. tit. 37 600.8(A)(B) (2017)
152
Okla. Exec. Ord. 2015-5, Okla. Exec. Ord. 2013-43
203
sprzedawane razem z urzdzeniem czy oddzielnie 153 . Systemy
dawkowania inhalacyjnego musz by sprzedawane w opakowaniach
zabezpieczonych przed dziemi, ktre niewzbudzajcymi
zainteresowania osb w wieku poniej 18 lat i s oznakowane zgodnie z
zasadami okrelonymi w odrbnych regulacjach 154 . Zakupu takich
urzdze mog dokona wycznie osoby, ktre ukoczyy 18 lat 155 .
Jeli chodzi o korzystanie z e-papierosw, zabronione jest stosowanie
aerozolu wziewnego lub parujcego w pomieszczeniach publicznych,
miejscach pracy, salach, przewaajcej liczbie pokoi hotelowych,
domach opieki, centrach opieki zdrowotnej i w miejscach oddalonych
o 10 stp od wej, wyj, okien lub wlotw wentylacyjnych takich
pomieszcze 156 . Ponadto wadze szpitali mog zabroni uywania
systemu dawkowania inhalacyjnego na terenie caego szpitala lub
w odlegoci wikszej ni 10 stp od drzwi, okna lub wlotu
wentylacyjnego 157 . Stosowanie takich urzdze w samochodzie,
podczas gdy znajduje si w nim osoba poniej 18. roku ycia jest take
zabronione158.
Wedug ustawodawcy stanu Pennsylvania e-papierosy s
wyrobami tytoniowymi. E-papieros (electronic cigarette) stanowi
elektroniczne urzdzenie doustne skadajce si z elementu grzewczego,
akumulatora lub obwodu elektronicznego, ktre dawkuje opary
nikotyny lub innej substancji w sposb naladujcy palenie. Okrelenie
to obejmuje zarwno urzdzenia opisane powyej, niezalenie od tego,
czy s wprowadzane do obrotu jako e-papieros, e-cygaro lub pod inn
nazw, jak te roztwr lub substancj przeznaczon do uytku
w elektronicznym papierosie159. Papierosy elektroniczne opodatkowane
s stawk 40% ceny zakupu pobieranej od sprzedawcy detalicznego160.

153
Or. Rev. Stat. Ann. 431A.175(1)(a)(A) (2017)
154
Or. Rev. Stat. Ann. 431A.175(2)(d)-(g) (2017)
155
Or. Rev. Stat. Ann. 431A.175(2)(a) (2017)
156
Or. Rev. Stat. Ann. 433.845, 433.850(1) (2017), Or. Admin. R. 414-350-
0090(6), 414-180-0015(15), 414-205-0100(2)(a) i 414-300-0070(12) (2017)
157
Or. Rev. Stat. Ann. 441.815(2) (2017)
158
Or. Rev. Stat. Ann. 811.193 (2017)
159
72 Pa. Cons. Stat. 8201-A (2017)
160
72 Pa. Cons. Stat. 8202-A(a.1) (2017)
204
Sprzeda detaliczna e-papierosw wymaga uzyskania stosownej
licencji161.
Na terenie stanu Rhode Island papierosy elektroniczne
traktowane s jako elektroniczne systemy dawkowania nikotyny
(electronic nicotine-delivery systems), przez ktre rozumie si
urzdzenia elektroniczne, wykorzystywane w sposb naladujcy
palenie i wprowadzajcy nikotyn lub inn substancj do organizmu
uytkownika. Do wyrobw takich zalicza si m.in. e-papierosy,
e-cygara, e-szisze oraz wszelkie powizane urzdzenia, ich elementy
oraz wkady162 . Wymagane jest, aby wyroby takie byy sprzedawane
w opakowaniu fabrycznym 163. Zabrania si sprzeday elektronicznych
systemw dawkowania nikotyny osobom poniej 18 roku ycia oraz
w odlegoci mniejszej ni 500 stp od szk 164 . Do prowadzenia
sprzeday detalicznej konieczne jest uzyskanie licencji165.
Regulacje prawne stanu Poudniowa Karolina zaliczaj
e-papierosy do alternatywnych wyrobw nikotynowych (alternative
nicotine products). Przez e-papierosa (Electronic cigarette) naley
rozumie elektroniczny wyrb lub urzdzenie, ktre wytwarza opary
nikotyny lub innych substancji i dawkuje je uytkownikowi w sposb
naladujcy palenie oraz funkcjonuje na rynku jako elektroniczny
papieros, elektroniczne cygaro lub elektroniczna cygaretka 166 .
Ograniczenie wiekowe dla nabywania e-papierosw wynosi 18 lat167 .
Ponadto zabrania si korzystania z e-papierosw w ambulansach168.
Stan Poudniowa Dakota zalicza e-papierosy do wyrobw
tytoniowych i wcza w definicj wyrobw wytwarzajcych opary
(vapor products) 169 . Wyrb wytwarzajcy opary oznacza niepalny
wyrb zawierajcy nikotyn, ktry wykorzystuje element grzewczy,
rdo zasilania, obwd elektroniczny lub inne elektroniczne,
chemiczne lub mechaniczne sposoby wytwarzania oparw nikotyny

161
72 Pa. Cons. Stat. 8220-A(a) (2017)
162
R.I. Gen. Laws Ann. 11-9-13.4(15) (2017)
163
R.I. Gen. Laws Ann. 11-9-13.8(2) (2017)
164
R.I. Gen. Laws Ann. 11-9-13.10 (2017)
165
R.I. Gen. Laws Ann. 23-1-56(a) (2017)
166
S.C. Code Ann. 16-17-501(7) (2017)
167
S.C. Code Ann. 16-17-500(A) i 16-17-502(A) (2017)
168
S.C. Code Ann. Regs. 61-7 601(O) (2017)
169
S.D. Codified Laws 34-46-20 (2017)
205
z roztworu lub innej jej formy, niezalenie od ksztatu lub wielkoci.
Pojcie to obejmuje swoim zakresem przedmiotowym elektroniczne
papierosy, elektroniczne cygara, elektroniczne cygaretki, elektroniczne
fajki i inne podobne urzdzenia, a take wkady lub inne pojemniki
zawierajce nikotyn w roztworze lub innej postaci, przeznaczone do
uywania w takich urzdzeniach 170 . Wyroby wytwarzajce opary
powinny by sprzedawane w oryginalnym opakowaniu producenta171.
Zabrania si sprzeday ich osobom poniej 18 roku ycia, a take
w odlegoci mniejszej ni 500 stp od szk, placw zabaw lub innych
obiektw przeznaczonych dla dzieci 172 . Ponadto, Departament ds.
Systemu Penitencjarnego (South Dakota Department of Corrections)
zabroni uywania papierosw elektronicznych przez pracownikw
i osadzonych we wszystkich budynkach i biurach oraz na wszystkich
nieruchomociach podlegajcych temu podmiotowi173.
Ustawodawstwo stanu Tennessee zalicza e-papierosy do
wyrobw wytwarzajcych opary (vapor products), przez ktre rozumie
si niepalne wyroby zawierajce nikotyn lub inn substancj,
wykorzystujce mechaniczny element grzewczy, akumulator, obwd
elektroniczny lub inny mechanizm, niezalenie od ksztatu lub
rozmiaru, ktry moe by wykorzystany do wytwarzania oparw.
Pojcie to obejmuje elektroniczne papierosy, elektroniczne cygara,
elektroniczne cygaretki, elektroniczne fajki i inne podobne wyroby wraz
z pojemnikami zawierajcymi roztwr nikotyny lub inn substancj,
przeznaczon do uytku w takich urzdzeniach 174 . Pojemniki
zawierajce roztwr nikotyny powinny by zabezpieczone przed
dziemi 175 . Zabrania si sprzeday wyrobw wytwarzajcych opary
osobom, ktre nie ukoczyy 18 lat176.
Stan Texas w swoich regulacjach prawnych definiuje
e-papierosa (e-cigarette) jako papierosa elektronicznego lub inne
urzdzenia, naladujce palenie skadajce si z mechanicznego

170
S.D. Codified Laws 34-46-20 (2017)
171
S.D. Codified Laws 34-46-21 (2017)
172
S.D. Codified Laws 34-46-2(1) (2017) S.D. Codified Laws 34-46-2(7) (2017)
173
S.D. Dept of Corrections Policy 1.3.C.7 (2015)
174
Tenn. Code Ann. 39-17-1503(10) (2017)
175
Tenn. Code Ann. 39-17-1512(b) (2017)
176
Tenn. Code Ann. 39-17-1504(a) (2017)
206
elementu grzewczego, baterii lub ukadu elektronicznego, stosowane
w celu dawkowania nikotyny lub innych substancji ich uytkownikowi.
Kategoria ta obejmuje wyroby sprzedawane jako e-papierosy, e-cygara,
e-fajki lub pod inn nazw, jak rwnie skadniki, czci i akcesoria do
takich urzdze bez wzgldu na to czy s sprzedawane razem
z urzdzeniem czy osobno 177 . E-papierosy zaliczane s take do
wyrobw wytwarzajcych opary (vapor products). Roztwr nikotyny
sprzedawany jako akcesorium do e-papierosa musi by umieszczony
w opakowaniu zabezpieczajcym przed dostpem dzieci, chyba e jest
fabrycznie zapiecztowany przez producenta i nie przeznaczony do
otwarcia178. Sprzeda e-papierosw osobom poniej 18 roku ycia jest
zabroniona179. Osoby dokonujce dostawy zamawianych e-papierosw
musz uzyska wpis do rejestru i przestrzega okrelonych wymaga
dotyczcych sprawozdawczoci 180 . Uywanie e-papierosw podlega
daleko idcym ograniczeniom. W szkoach, windach, teatrach,
bibliotekach, muzeach, szpitalach, niektrych autobusach, samolotach
i pocigach oraz budynkach Departamentu Sprawiedliwoci jest ono
dopuszczalne tylko w wyznaczonych miejscach 181 . Wadze szk
zostay zobowizane do wprowadzenia zakazu korzystania z takich
urzdze na terenie szkoy oraz podczas wydarze sponsorowanych
przez szko 182 . Ponad to zabrania si uywania e-papierosw
w miejscach, w ktrych przebywaj dzieci, w tym na placach zabaw,
w pojazdach, podczas wycieczek, w placwkach opieki nad dziemi
i domach zastpczych oraz w pojazdach opieki pediatrycznej183.
W stanie Utah e-papierosy s zaliczane do wyrobw
tytoniowych. Stan ten posiada rozbudowan definicj legaln
e-papierosa. Elektronicznym papierosem (electronic cigarette product)
jest wic zarwno urzdzanie, jak i substancja przeznaczona do

177
Tex. Health & Safety Code Ann. 161.081(1-a) (2017)
178
Tex. Health & Safety Code Ann. 161.0875 (2017)
179
Tex. Health & Safety Code Ann. 161.082(a) i 161.087(a) (2017)
180
Tex. Health & Safety Code Ann. 161.456(a) (2017)
181
Tex. Penal Code Ann. 48.01(a-1) (2017), 37 Tex. Admin. Code 151.25(d)
(2017)
182
Tex. Educ. Code Ann. 38.006(b) (2017)
183
40 Tex. Admin. Code 746.3703(d) (2017), 40 Tex. Admin. Code 748.1661,
749.2931 (2017), 40 Tex. Admin. Code 15.1102(d)(3) (2017)
207
uywania w takim urzdzeniu 184 . E-papieros (electronic cigarette)
definiowany jest jako elektroniczne urzdzenie suce do
wprowadzania do ukadu oddechowego oparw zawierajcych
nikotyn, dowolny element takiego urzdzenia, akcesorium
sprzedawane w tym samym opakowaniu co wspomniane urzdzenie, jak
te e-papieros wedug definicji z regulacji dotyczcych ogranicze
uywania takich wyrobw185. Regulacja dotyczca ogranicze uywania
zawiera odmienn definicj e-papierosa (e-cigarette) okrelajc go
jako po pierwsze elektroniczne urzdzenie ustne, dawkujce opary
nikotyny lub innej substancji w sposb naladujcy palenie, po drugie
za jako urzdzenie zoone z elementu grzewczego, baterii lub obwodu
elektronicznego, wprowadzane do obrotu jako: e-papieros, e-cygaro,
e-fajka lub pod inn nazw jeli funkcja wyrobu mieci si we
wskazanym powyej zakresie186. Sprzeda elektronicznych papierosw
musi by zgodna z ograniczeniami dotyczcymi pakowania,
etykietowania i zawartoci przyjtych przez Departament Zdrowia (the
Department of Health). Wymagane jest, aby opakowanie substancji
przeznaczonych do e-papierosw byo zabezpieczone przed dostpem
dzieci oraz zawierao informacje o zawartoci nikotyny i inne
wymagane ostrzeenia dotyczce bezpieczestwa187. E-papierosy mog
by sprzedawane osobom, ktre ukoczyy 19 lat 188 . Ponadto
przedsibiorstwa zajmujce si handlem wyrobami tytoniowymi, jeeli
sprzeda wyrobw tytoniowych, w tym papierosw elektronicznych,
stanowi ponad 35% cakowitych przychodw brutto musz uzyska
stosown licencj189. Sprzedawcy detaliczni zajmujcych si sprzeda
wyrobw tytoniowych powinni zachowa minimaln odlego od
szk, placwek opieki nad dziemi, kociow, bibliotek, placw
zabaw i innych sklepw tytoniowych190. Uywanie e-papierosw mieci
si w definicji palenia, a tym samym podlega ograniczeniom w
miejscach publicznych, za wyjtkiem sklepw z wyrobami

184
Utah Code 59-14-802(3), 76-10-101(3), 26-57-102(3) (2017)
185
Utah Code 59-14-802(2) (2017)
186
Utah Code 26-38-2(1) (2017)
187
Utah Admin. Code R384-415-1-11 (2017) (authorized by Utah Code 26-57-103)
188
Utah Code 76-10-104(1)
189
Utah Code 17-50-333(1)-(4) i 10-8-41.6(1)-(4) (2017)
190
Utah Code 17-50-333(5) i 10-8-41.6(5) (2017)
208
tytoniowymi 191 . Sprzeda e-papierosw jest zabroniona w zakadach
karnych192. Ponadto w ustawodawstwie stanowym zobowizano wadze
szk do wprowadzenia zakazu wnoszenia e-papierosw na tereny
szkoy i wydarzenia sponsorowane przez szko193.
W stanie Vermont e-papierosy uznawane s za substytuty
wyrobw tytoniowych (tobacco substitutes). Pojcie to definiowane jest
jako papierosy elektroniczne i inne urzdzenia elektroniczne lub
zasilane bateryjnie, zaprojektowane do wprowadzania nikotyny lub
innych substancji do organizmu poprzez wdychanie oparw194. Roztwr
nikotyny powinien by sprzedawany w opakowaniach zabezpieczonych
przed dziemi, z wyczeniem pojemnikw, ktre nie s otwieralne195.
Zabrania si sprzeday takich wyrobw osobom poniej 18 roku
ycia 196 . Sprzeda detaliczna e-papierosw moe by prowadzona
wycznie po uzyskaniu licencji 197 . Uywanie substytutw wyrobw
tytoniowych zabronione jest, podobnie jak palenie tytoniu,
w budynkach publicznych, na niektrych nieruchomociach nalecych
do stanu, na terenie szpitali, w placwkach opieki nad dziemi,
w szkoach publicznych i na imprezach sponsorowanych przez szkoy,
w miejscach pracy (za wyjtkiem sklepw z substytutami wyrobw
tytoniowych) oraz w samochodach, gdy znajduj si tam dzieci198.
Stan Virginia w swoim ustawodawstwie zalicza e-papierosy do
wyrobw wytwarzajcych opary nikotyny (Nicotine vapor products),
ktre to pojcie rozumiane jest jako niepalne wyroby zawierajce
nikotyn, ktre wykorzystuj element grzewczy, rdo zasilania,
obwd elektroniczny lub inne elektroniczne, chemiczne lub
mechaniczne sposoby wytwarzania oparw z nikotyny postaci roztworu
lub w innej postaci, niezalenie od ksztatu lub rozmiaru. W pojciu tym
mieszcz si elektroniczne papierosy, elektroniczne cygara,
elektroniczne cygaretki, elektroniczne fajki i inne podobne urzdzenia,

191
Utah Code 26-38-2(4), 26-38-2.6(1),26-38-3 (2017)
192
Utah Code 76-8-311.3(5)(d) (2017)
193
Utah Code 53A-11-908(2) (2017)
194
7 Vt. Stat. Ann. 1001(8) (2017)
195
7 Vt. Stat. Ann. 1012(a) (2017)
196
7 Vt. Stat. Ann 1003(a) (2017)
197
7 Vt. Stat. Ann. 1002(a) (2017)
198
33 Vt. Stat. Ann. 3504 (2017), 16 Vt. Stat. Ann. 140 (2017), 18 VT. Stat. Ann.
1421 (2017), 18 Vt. Stat. Ann. 1742 (2017), 23 Vt. Stat. Ann. 1134b (2017)
209
a take pojemniki zawierajce nikotyn w roztworze lub innej postaci,
przeznaczon do wykorzystania w takich urzdzeniach 199 . Pojemniki
zawierajce roztwr nikotyny powinny by zabezpieczone przed
dostpem dzieci200. Zabroniona jest sprzeda takich wyrobw osobom,
ktre nie ukoczyy 18 lat 201 . Zakazuje si korzystania z nich
w autobusach szkolnych, na terenie szk oraz podczas wydarze
sponsorowanych przez szkoy202.
Wedug prawa stanu Washington definicja e-papierosa mieci
si w definicji wyrobu wytwarzajcego opary (vapor product), ktry
oznacza niepalny wyrb, niezalenie od ksztatu lub wielkoci, mogcy
zawiera nikotyn, ktry wykorzystuje element grzewczy, rdo
zasilania, obwd elektroniczny lub inne elektroniczne, chemiczne lub
mechaniczne rodki do wytwarzania oparw lub aerozolu z roztworu
lub innej substancji. Do wyrobw takich nale papierosy elektroniczne,
elektroniczne cygara i podobne urzdzenia, a take pojemniki mogce
zawiera nikotyn w roztworze lub innej postaci, przeznaczon do
stosowania w takim urzdzeniu 203 . Wymagane jest, aby wyroby
wytwarzajce opary byy zapakowane w sposb niedostpny dla
dzieci 204 . Minimalny wiek uprawniajcy do zakupu oraz posiadania
e-papierosw to 18 lat205. Sprzeda e-papierosw moe by prowadzona
wycznie po uzyskaniu stosownej licencji206. Zabronione jest uywanie
wyrobw wytwarzajcych opary na terenie placwek opieki nad
dziemi, placw zabaw, autobusw szkolnych, wind, szk i uczelni
wyszych207.
Ustawodawstwo stanu Pnocna Virginia traktuje e-papierosy
jako wyroby tytoniowe. E-papierosy zaliczane s do produktw
wytwarzajcych opary (vapor products) rozumianych jako niepalne
wyroby, niezalenie od ksztatu i wielkoci, zawierajce nikotyn, ktre

199
Va. Code Ann. 18.2-371.2(H) (2017)
200
Va. Code Ann. 59.1-293.11(A) (2017)
201
Va. Code Ann. 18.2-371.2(A) (2017)
202
Va. Code Ann. 22.1-79.5 i 22.1-279.6(H) (2017)
203
Wash. Rev. Code Ann. 70.345.010(19) (2017)
204
Wash. Rev. Code Ann. 70.345.130(1) (2017)
205
Wash. Rev. Code Ann. 26.28.080(1) (2017), Wash. Rev. Code Ann.
70.345.140(1) (2017)
206
Wash. Rev. Code Ann. 70.345.030(1)(a) (2017)
207
Wash. Rev. Code Ann. 70.345.150 (2017),
210
wykorzystuj element grzewczy, rdo zasilania, obwd elektroniczny
lub inne elektroniczne, chemiczne lub mechaniczne rodki, uywane do
wytworzenia oparw z nikotyny w roztworze lub w innej postaci.
Zaliczaj si do nich papierosy elektroniczne, elektroniczne cygara,
elektroniczne cygaretki, elektroniczne fajki lub podobne urzdzenia,
a take wszelkie wkady i pojemniki nikotyny w roztworze lub innej
postaci przeznaczonej do uywania w takich urzdzeniach208. Odrbn
definicj e-papierosa wprowadzaj przepisy podatkowe. Zgodnie z t
definicj e-papierosami (e-cigarette) s urzdzenia elektryczne lub
elektroniczne, wykorzystujce roztwr nikotyny lub innej substancji do
wytwarzania dymu, pary lub mgieki, ktre uywane s w sposb
naladujcy palenie. Do urzdze takich nale m.in. urzdzenia
skadajce si z elementu grzewczego, akumulatora, obwodu
elektrycznego lub elektronicznego, ktre w poczeniu z roztworem
tworz nadajc si do inhalacji substancj, i ktre zostay
wprowadzone do obrotu jako e-papierosy, e-cygara lub pod inn
nazw209. Dodatkowemu opodatkowaniu w wysokoci 0,075 USD na 1
mililitr podlega roztwr nikotyny, wykorzystywany w e-papierosie210.
Zabrania si sprzeday wyrobw tytoniowych osobom poniej 18 roku
ycia211. Ponadto zabronione jest korzystanie z wyrobw tytoniowych
w szkoach i na terenach placwek edukacyjnych, z wyjtkiem
obszarw, ktre nie s wykorzystywane do celw szkoleniowych i s
niedostpne dla uczniw212.
Prawo stanu Wisconsin zalicza e-papierosy do wyrobw
nikotynowych (nicotine product), ktre definiowane s jako wyroby
zawierajce nikotyn nie bdce jednoczenie wyrobem tytoniowym lub
papierosem213. Na terenie stanu obowizuje zakaz sprzeday wyrobw
nikotynowych osobom poniej 18 roku ycia 214 . Innych poza
wspomnianymi regulacjami nie przyjto co oznacza, e do sprzeday
e-papierosw nie jest wymagana licencja, nie s one dodatkowo

208
W.Va. Code Ann. 16-9A-2(a)(3) (2017)
209
W.Va. Code Ann. 11-17-4b(a)(1) (2017)
210
W.Va. Code Ann. 11-17-4b(b)(1) (2017)
211
W.Va. Code Ann. 16-9A-2(b)(3) (2017)
212
W.Va. Code Ann. 16-9A-4 (2017)
213
Wis. Stat. Ann. 134.66(1)(f) (2017)
214
Wis. Stat. Ann. 134.66(2) i 254.92(2m) (2017)
211
opodatkowane, brak jest wymaga dla opakowa takich wyrobw, jak
te nie ma dodatkowych ogranicze co do korzystania z nich.
Zgodnie z prawem stanu Wyoming e-papierosy traktowane s
jako wyroby tytoniowe. Papierosem elektronicznym (electronic
cigarette) jest wyrb, niezalenie od ksztatu lub rozmiaru, ktry
wykorzystuje mechaniczny element grzewczy, akumulator lub obwd
elektroniczny, uywany do dawkowania oparw nikotyny poprzez
ogrzewanie roztworu zawartego w pojemniku lub innym systemie
dostarczania 215 . Dla potrzeb regulacji dotyczcych opakowa,
e-papierosy zaliczono do wyrobw wytwarzajcych opary (vapor
products) definiowanych jako wyroby, niezalenie od ksztatu
i rozmiaru, zawierajce nikotyn, ktre wykorzystuj element grzewczy,
rdo zasilania, obwd elektroniczny lub inne elektroniczne,
chemiczne lub mechaniczne rodki, uywane w celu wytworzenia
oparw z nikotyny w roztworze lub w innej postaci. Pojcie to obejmuje
elektroniczne papierosy, elektroniczne cygara, elektroniczne cygaretki,
elektroniczne fajki i inne podobne urzdzenia, a take pojemniki
z nikotyn w roztworze lub innej postaci, przeznaczone do uywania
w takich urzdzeniach216. Pojemniki z roztworem nikotyny musz by
sprzedawane w opakowaniach zabezpieczonych przed dostpem
dzieci217. Ograniczenia wiekowe stanowi, jak w przypadku wikszoci
pozostaych stanw 18 lat dla posiadania, sprzeday i korzystania
z takich urzdze 218 . Uywanie papierosw elektronicznych
w placwkach opieki nad dziemi, w obecnoci dzieci jest
zabronione219.
Stolica Stanw Zjednoczonych Washington DC, stanowi
szczegln jednostk administracyjn, cechujc si odrbnym
systemem prawnym. E-papierosy s tam zaliczane do wyrobw
tytoniowych, wyrobw wytwarzajcych opary i elektronicznych
urzdze do palenia. Wyrobem wytwarzajcym opary (vapor products)
jest niepalny wyrb, niezalenie od ksztatu lub rozmiaru, ktry
wykorzystuje mechaniczny element grzewczy, akumulator lub obwd

215
Wyo. Stat. Ann 14-3-301(a)(v) (2017)
216
Wyo. Stat. Ann. 35-7-2001(a)(iii) i 9-4-1204(iv) (2017)
217
Wyo. Stat. Ann. 35-7-2002(a) (2017)
218
Wyo. Stat. Ann 14-3-302(a) i (c) (2017)Wyo. Stat. Ann 14-3-305(a) (2017)
219
Family Services Ch. 4 Wyo. Code R. 14t
212
elektroniczny, uywany do produkcji oparw oraz pojemnik
zawierajcy nikotyn w roztworze lub innej postaci, ktra przeznaczona
jest do uytku z elektronicznym papierosem, elektronicznym cygarem,
elektroniczn cygaretk lub innym podobnym urzdzeniem220. Pojcie
elektroniczne urzdzenia do palenia (electronic smoking devices)
zastosowane zostao w przepisach dotyczcych ogranicze
w korzystaniu z takich wyrobw. Definiuje si je jako wyroby,
skadajce si z elementu grzewczego, baterii lub obwodu
elektronicznego, dawkujce nikotyn lub inn substancj, uywane
w sposb na naladujcy palenie poprzez wdychanie oparw lub
aerozolu. Pojcie to obejmuje wyroby wprowadzane do obrotu jako
e-papieros, e-cygaro, e-fajka, e-szisza lub pod inn nazw221. Wyroby
wytwarzajce opary opodatkowane wedug stawki rwnej podatkowi
naoonemu na papierosy, wyraonej w procentach redniej ceny
hurtowej222. Produkcja i sprzeda wyrobw wytwarzajcych opary nie
jest dopuszczalna bez uprzedniego uzyskania licencji 223 . Uywanie
elektronicznych urzdze do palenia zabronione jest na zasadach
analogicznych do spoywania wyrobw tytoniowych, a wic
w miejscach pracy i niektrych miejscach publicznych, takich jak place
zabaw, przystanki autobusowe i imprezy sportowe 224 . Zakaz taki
obowizuje take w tramwajach i na przystankach tramwajowych oraz
w odlegoci mniejszej ni 25 stp od budynku biblioteki publicznej225.

Regulacja e-papierosw w prawie federalnym

Problematyka e-papierosw by przez dugi czas domen

wycznie ustawodastwa poszczeglnych stanw, ktre w mniejszym
lub wikszym stopniu regulowao kwestie zwizane z t materi.
W dniu 5 maja 2016 r. 226 uchwalona zostaa ustawa rozszerzajc
uprawnienia Amerykaskiej Agencji ds. ywnoci i Lekw (FDA),
220
D.C. Code 47-2401(9A) (2017)
221
D.C. Code 7-741.01(1) (2017)
222
D.C. Code 47-2402.01(a)(1)(C) (2017)
223
D.C. Code 47-2404(a) (2017)
224
D.C. CODE 7-741.02 i 7-1703 (2017)
225
D.C. Mun. Regs. tit. 18, 1605.2(c) (2017), D.C. Mun. Regs. tit. 19,
810.5(b)(11) (2017)
226
Ustawa wesza w ycie 8 sierpnia 2016 r.
213
obejmujc ich zakresem przedmiotowym wszystkie wyroby tytoniowe,
w tym m.in. e-papierosy, e-cygara, e-szisze, e-fajki. Jest to realizacja
jednego z postulatw polityki zdrowia publicznego i postpujcej
procedury wprowadzania zmian do ustawy o zapobieganiu spoywaniu
i kontroli wyrobw tytoniowych (Family Smoking Prevention and
Tobacco Control Act) z 2009 r. Jak wskazuje Amerykaska Agencja ds.
ywnoci i Lekw (FDA), stosowanie tytoniu jest znaczcym
zagroeniem dla zdrowia publicznego. Szacuje si, e okoo 480 000
zgonw rocznie spowodowanych jest chorobami, ktrych rdem jest
spoywanie wyrobw tytoniowych. W tym zakresie obserwowana jest
pewna tendencja pomimo znacznego spadku uywania tradycyjnych
papierosw wrd modziey w cigu ostatniej dekady, stosowanie
innych wyrobw tytoniowych systematycznie wzrasta. Przeprowadzone
w 2016 r. badanie poparte przez Amerykask Agencj ds. ywnoci
i Lekw (FDA) i Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorobom (the
Centers for Disease Control and Prevention) wskazuje, e korzystanie
z elektronicznych papierosw wrd uczniw szk rednich wzroso
o ponad 900 %, z 1,5 % w 2011 roku do 16 % w roku 2015227.
Dua popularno e-papierosw wrd osb poniej 18 roku,
ktre czsto postrzegaj je jako wyroby bezpieczniejsze od
tradycyjnych wyrobw tytoniowych, skonia wadze federalne do
regulacji tej problematyki228 . W wyniku przyjtej ustawy e-papierosy
zawierajce nikotyn zaliczono do wyrobw tytoniowych oraz
wprowadzono 4 podstawowe zasady zwizane ze sprzeda takich
wyrobw:
1. zakaz sprzeday osobom poniej 18 roku ycia (zarwno osobicie,
jak i przez internet),
2. obowizek sprawdzenia wieku przez okazanie dokumentu ze
zdjciem,
3. zakaz sprzeday e-papierosw w automatach do sprzeday
detalicznej (chyba e s one umieszczone w miejscach
przeznaczonych wycznie dla osb dorosych),

227
https://www.fda.gov/NewsEvents/Newsroom/PressAnnouncements/ucm499234.ht
m dostp dnia: 27.04.2017 r.
228
Global Advisors Smokefree Policy (GASP). Electronic Smoking Devices.
www.njgasp.org/E-Cigs_White_Paper.pdf dostp dnia: 27.04.2017 r.
214
4. zakaz dystrybucji bezpatnych prbek229.
Przedstawione rozwizanie jakkolwiek do wskie wydaje si
by dobrym pocztkiem tworzenia regulacji dotyczcych e-papierosw
na stopniu federalnym. Wydaje si, e tendencja ta bdzie postpowa,
szczeglnie biorc pod uwag fakt, e wiele ustawodawstw stanowych
posiada zaledwie szcztkowe regulacje zwizane ze sprzeda
i korzystaniem z e-papierosw. Te za jak wskazuj przeprowadzone
badania ciesz si coraz wiksz popularnoci i staj si realn
alternatyw dla produktw tytoniowych, a jednoczenie kolejnym
zagroeniem, ktre naley uwzgldni przy pracach nad polityk
zdrowia publicznego.

Podsumowanie

Podsumowujc, przedstawiona analiza ustawodawstwa

poszczeglnych stanw pozwala zauway liczne rozbienoci
w zakresie przyjmowanych rozwiza prawnych. Warto zauway, e
rny jest stopie zoonoci regulacji e-papierosw. I tak w stanie
Michigan nie przyjto adnych przepisw w tym zakresie, w innych
stanach jak np. Alabama, Alaska, Arizona, Georgia, Idaho, Maryland,
Nebraska czy Nevada problematyk t uregulowano w sposb bardzo
oszczdny podczas gdy w innych, np. California, Connecticut, Indiana,
North Dakota, Oregon czy Utah powicono jej bardzo duo miejsca.
Zauway mona, i wprowadzono rne stopnie liberalizacji uywania
e-papierosw od stosunkowo duego w stanach Alaska, Mississipi,
Tennesse czy Wisconsin poprzez rozwizania mniej liberalne
wprowadzone np. w stanie Floryda, Kentucky, Missouri, New Jersey
czy Texas, po restrykcyjnie, znacznie ograniczajce korzystanie z
e-papierosw np. California, Maine, Minnesota, Pnocna Karolina czy
Utah W 8 stanach wprowadzono dodatkowy podatek od takich
wyrobw, podczas gdy w 18 sprzeda detaliczna e-papierosw moe
by prowadzona wycznie po uzyskaniu stosownej licencji. 13 stanw
wczyo e-papierosy w definicj wyrobw tytoniowych. W 24 stanach
przyjto regulacje dotyczce wymogw zwizanych z opakowaniami

229
https://www.fda.gov/NewsEvents/Newsroom/PressAnnouncements/ucm499234.ht
m dostp dnia: 27.04.2017 r.
215
takich wyrobw, w 32 natomiast wprowadzono dodatkowe ograniczenia
uywania e-papierosw.
Przyjte w maju 2017 r. zmiana ustawy o zapobieganiu
spoywaniu i kontroli wyrobw tytoniowych wprowadzia ograniczenia
wiekowe na poziomie 18 roku ycia. Ograniczenia takie istniej
w wikszoci stanw, jedynie w Michigan i Pensylwanii brak jest
regulacji w tym zakresie. Niektre stany przewiduj wysz granic
wiekow dla sprzeday e-papierosw: Alabama 19 lat, California 21
lat, Hawaje 21 lat, New Jersey 19 lat, Utah 19 lat.
Podstawowym problemem regulacji e-papierosw s znaczne
rozbienoci definicyjne. Definicje stosowane w regulacjach prawnych
powinny by jasne a jednoczenie wystarczajco szerokie, aby
przewidywa moliwo pojawienia si nowych wyrobw. Definicje
obejmujce jedynie wyroby zawierajce nikotyn pochodzc z tytoniu
mog utrudnia egzekwowanie przepisw. Wiele wkadw jest
wymiennych, a papierosy elektroniczne mog by uyte do wdychania
nie tylko nikotyny pochodzcej z tytoniu, ale take syntetycznej
nikotyny i innych substancji. Szeroka definicja powinna obejmowa
wszystkie te warianty. Obecnie w ustawodawstwie stanowym
funkcjonuj rnorakie definicje odnoszce si do e-papierosw np.
papierosy elektroniczne, e-papierosy, wyroby wytwarzajce opary,
alternatywne wyroby nikotynowe, wyroby tytoniowe, substytuty
tytoniu, elektroniczne urzdzenia do palenia czy wyroby nikotynowe.
W ustawodawstwach wielu stanw np. Indiana, Maine czy Utah
funkcjonuj rne definicje e-papierosw w zalenoci od tego na
potrzeby jakich przepisw byy one przyjmowane. Wydaje si, e
dobrym rozwizaniem byoby przyjcie moliwie szerokiej definicji
e-papierosa w prawie federalnym.

216