Podstawy wymiany ciepla

PODSTAWY WYMIANY CIEPA

1. Podstawowe pojcia w wymianie ciepa

Sposoby transportu ciepa:

przewodzenie
konwekcja
- swobodna
- wymuszona
promieniowanie

Transport ciepa w ciaach staych odbywa si na drodze przewodzenia. Z przewodzeniem

ciepa mamy do czynienia, gdy makroskopowe czci orodka nie przemieszczaj si wzgl-
dem siebie. Podstawowym sposobem transportu ciepa w pynach (cieczach i gazach) jest
konwekcja. W przypadku konwekcji pyn przemieszcza si i miesza. W pynach ciepo moe
by te przewodzone. Gdy ruch pynu spowodowany jest rnic temperatur w pynie, mamy
do czynienia z konwekcj swobodn. W przypadku konwekcji wymuszonej przemieszczanie
pynu wywoane jest przez pomp lub sprark. Promieniowanie ciepa polega na transporcie
energii w postaci promieniowania elektromagnetycznego o okrelonej dugoci fal.

Pole temperatury
- niestacjonarne (temperatura zaley od pooenia elementu ciaa oraz czasu)

T f x, y, z, t (1.1)

- stacjonarne (temperatura w danym punkcie ciaa nie zaley od czasu)

T f x, y, z (1.2a)

T
0 (1.2b)
t

Zagadnienie wymiany ciepa moe by:

- jednowymiarowe (temperatura zmienia si tylko wzgldem jednej wsprzdnej),
- dwuwymiarowe (temperatura zmienia si tylko wzgldem dwch wsprzdnych),
- trjwymiarowe (temperatura zmienia si wzgldem wszystkich wsprzdnych).

2. Przewodzenie ciepa
2.1. Prawo Fouriera

2014-02-03 15:35:00
1/13
 Podstawy wymiany ciepla

Prawo Fouriera wie gsto strumienia przewodzonego ciepa w okrelonym punkcie ciaa
z gradientem temperatury w tym punkcie

W
q grad T T m2 (2.1)

W
gdzie jest wspczynnikiem przewodzenia ciepa (przewodnoci ciepln), ktrego
mK
warto zaley od rodzaju ciaa, a take od temperatury.
Dla kartezjaskiego ukadu wsprzdnych prostoktnych

T T T
grad T T i j k (2.2)
x y z

W prostoktnym ukadzie wsprzdnych wektor q ma trzy skadowe

T
q x (2.3a)
x

T
q y (2.3b)
y

T
q z (2.3c)
z

Rys. 2-1. Zakresy wartoci wspczynnikw przewodzenia ciepa.

2.2. Stacjonarne przewodzenie ciepa przez ciank pask przy const

2014-02-03 15:35:00
2/13
 Podstawy wymiany ciepla

Rwnanie rniczkowe opisujce ten przypadek przewodzenia (prawo Fouriera)

dT
q (2.4)
dx

Rwnanie (2.4) rozwizujemy metod rozdzielenia zmiennych

qdx dT (2.5)

Rwnanie (2.5) cakujemy stronami

x2 Tw 2

qdx dT
x1 Tw1
(2.6)

qx2 x1 Tw2 Tw1 (2.7)

q Tw1 Tw2 (2.8)

gdzie x2 x1 jest gruboci cianki przewodzc ciepo.

Dla cianki o powierzchni A

A
Q Aq Tw1 Tw2 (2.9)

Q
(2.10)
ATw1 Tw2

2.2. Stacjonarne przewodzenie ciepa przez ciank pask wielowarstwow

2014-02-03 15:35:00
3/13
 Podstawy wymiany ciepla

Do obliczenia strumienia ciepa przewodzonego przez ciank wielowarstwow mona uy

wzoru (2.9) pod warunkiem, e wspczynnik przewodzenia ciepa zostanie zastpiony tzw.
zastpczym wspczynnikiem przewodzenia ciepa
n

i
z i 1
(2.11)
n
i

i 1 i

gdzie:

i numer warstwy
n liczba warstw
i grubo warstwy o numerze i
i wspczynnik przewodzenia ciepa dla warstwy o numerze i

2.3. Stacjonarne przewodzenie przez ciank cylindryczn przy const

2014-02-03 15:35:00
4/13
 Podstawy wymiany ciepla

q
dT
dr
W / m 2
(2.12)

gdzie q zaley od promienia r

Q Q
q (2.13)
A 2rl

natomiast Q const .
(2.13) (2.12)

Q 2rl
dT
W (2.14)
dr

W rwnaniu (2.14) rozdzielamy zmienne i cakujemy rwnanie stronami

r2 w2 T
dr
Q 2l dT (2.15)
r1
r Tw1

2l Tw 2 Tw1
r2
Q ln (2.16)
r1

2l
Q T T 2dl Tw1 Tw2
r2 w1 w 2
(2.17)
ln ln 2
r1 d1

Strumie ciepa odniesiony do jednostki dugoci rury

2014-02-03 15:35:00
5/13
 Podstawy wymiany ciepla

Q 2
ql Tw1 Tw2 W / m (2.18)
l ln d 2
d1

Dla cianki wielowarstwowej

2 z
ql
Q
T1 Tn1 (2.19)
l ln d n1
d1

gdzie
d n 1
ln
d1
z n (2.20)
1 d i 1
i 1 i
ln
di
gdzie:
i numer warstwy
n liczba warstw
di rednica warstwy o numerze i (pierwsza warstwa, o najmniejszej rednicy,
ma nr 1
i wspczynnik przewodzenia ciepa dla warstwy o numerze i

3. Wnikanie (przejmowanie) ciepa

Wnikaniem ciepa nazywamy wymian ciepa pomidzy ciank i omywajcym j pynem.

Rwnanie Newtona

2014-02-03 15:35:00
6/13
 Podstawy wymiany ciepla

Q A Tw T f (3.1)

W
wspczynnik wnikania (przejmowania) ciepa
m K
2

zaley od:

- prdkoci pynu: w,
- od ksztatu, wielkoci, rodzaju i temperatury powierzchni wymiany ciepa: , l1, l2, ..., Tw,
- od parametrw termofizycznych pynu: Tf, p, , c, , .

f w, T f , Tw , p, , c, , , , l1 , l2 , (3.2)

Np. dla przepywu wymuszonego cieczy lub gazu w kanale

Nu C Rem Pr n (3.3)

Np. dla przepywu burzliwego cieczy w kanale: m 0,8; n 0,4

dh
Nu - liczba Nusselta (3.4)

wd h
Re - liczba Reynoldsa (3.5)

Pr - liczba Prandtla (3.6)
a

Z (4)

Nu
(3.7)
dh

a
cp
m2 / s - wspczynnik wyrwnania temperatury (3.8)

m2 / s - wspczynnik lepkoci kinematycznej

2014-02-03 15:35:00
7/13
 Podstawy wymiany ciepla

4. Przenikanie ciepa
Przenikaniem ciepa nazywamy transport ciepa od pynu o wyszej temperaturze do pynu o
niszej temperaturze przez przegrod.

q k T f 1 T f 2 W/m
2
(4.1)

W
gdzie k 2 jest wspczynnikiem przenikania ciepa
m K
Dla cianki o powierzchni A
Q Aq (4.2)

4.1. Przenikanie ciepa przez ciank pask o gruboci

Wnikanie ciepa do cianki

q 1 T f 1 Tw1 (4.3)

2014-02-03 15:35:00
8/13
 Podstawy wymiany ciepla

Przewodzenie ciepa przez ciank

q T T (4.4)
w1 w 2

Przejmowanie ciepa przez pyn

q 2 Tw2 T f 2 (4.5)

Z (4.3)
q
T f 1 Tw1 (4.6)
1
Z (4.4)
q
Tw1 Tw 2 (4.7)

Z (4.5)
q
Tw 2 T f 2 (4.8)
2

Rwnania (4.6)-(4.8) sumujemy stronami

1 1
T f 1 T f 2 q (4.9)
1 2

q
1
1
1
T f1 Tf 2 (4.10)

1 2

Z porwnania (4.10) z (4.1) otrzymujemy

1 1 1
(4.11)
k 1 2

4.2. Przenikanie ciepa przez ciank cylindryczn

l T f 1 T f 2
Q (4.12)
1 1 d2 1
ln
1d1 2 d1 2 d 2

kl T f 1 T f 2 W / m
Q
ql (4.13)
l

2014-02-03 15:35:00
9/13
 Podstawy wymiany ciepla

W
gdzie kl jest liniowym wspczynnikiem przenikania ciepa
mK

1 1 1 d2 1
ln (4.14)
kl 1d1 2 d1 2 d 2

5. Obliczanie wymiennikw ciepa

Pojemno cieplna czynnika W m c p

2014-02-03 15:35:00
10/13
 Podstawy wymiany ciepla

Bilans energetyczny wymiennika ciepa

1c p1 T1' T1" m
Q m 2c p 2 T2" T2' (5.1a)

Q W1 T1' T1" W2 T2" T2' (5.1b)

Rwnanie wymiany ciepa

2014-02-03 15:35:00
11/13
 Podstawy wymiany ciepla

Q kA0 Tsr (5.2)

rednia rnica temperatur

T A T AdA
A0
1 2
Tsr 0
(5.3)
A0

rednia rnica temperatur dla wymiennikw wspprdowych i przeciwprdowych

T ' T "
Tsr (5.4)
T '
ln
T "

gdzie:

T ' T1' T2' ; T " T1" T2" - dla wspprdu (5.5a)

T ' T1' T2" ; T " T1" T2' - dla przeciwprdu (5.5b)

Dla okrelonych temperatur wlotowych i wylotowych rednia rnica temperatur jest naj-
wiksza przy przepywie przeciwprdowym, a najmniejsza dla przepywu wspprdowego.
rednia rnica temperatur dla wymiennikw o przepywie krzyowo prdowym i mieszanym
ley w przedziale pomidzy redni dla wspprdu i przeciwprdu

Tsrpp Tsrm Tsrwp (5.6)

redni rnic temperatur dla wymiennikw o przepywie krzyowym i mieszanym mona

wyznaczy wykorzystujc poprawk T

Tsrm Tsrpp T (5.7)

gdzie

1 T 0 (5.8)

T f P, R (5.9)

T2" T2'
P (5.10a)
T1' T2'

T1' T1"
R (5.10b)
T2" T2'

2014-02-03 15:35:00
12/13
 Podstawy wymiany ciepla

Kady typ wymiennika ma swj wykres poprawek T f P, R .

2014-02-03 15:35:00
13/13