Matura prbna (wybrane zadania z 2013 roku), 18.11.

2016

Imi i nazwisko:

Zadanie 1. Motorwka (9 pkt)

Na wykresie przedstawiono zaleno wartoci prdkoci
motorwki wzgldem brzegu od czasu. Motorwka
pywaa wzdu prostoliniowego brzegu rzeki z prdem i
pod prd. Przez cay czas silnik motorwki pracowa z
pen moc i warto prdkoci motorwki wzgldem
wody bya staa. Prdko wody w rzece take bya staa i
mniejsza od prdkoci motorwki wzgldem wody.

Zadanie 1.1 (2 pkt)

Oblicz drog, jak przebya motorwka w czasie 30 minut ruchu.

Zadanie 1.2 (2 pkt)

Oblicz warto prdkoci motorwki wzgldem wody.

Zadanie 1.3 (3 pkt)

Narysuj wykres zalenoci pooenia x motorwki od czasu t. Przyjmij, e o x jest zwrcona
zgodnie z nurtem rzeki, a ruch rozpoczyna si w punkcie x0 = 0.
Zadanie 1.4 (2 pkt)
Z przystani A wyruszaj jednoczenie z jednakow i sta prdkoci v wzgldem wody dwie
motorwki. Jedna pynie po jeziorze, a druga
po rzece pyncej z A do B z prdkoci u
wzgldem brzegu. Po dopyniciu do
przystani B motorwki zawracaj. Ustal,
ktra motorwka wczeniej powrci do
przystani A. Odpowied uzasadnij, zapisujc
odpowiednie zalenoci.
Zadanie 2. Dwie skrzynki i blok (9 pkt)
Do krawdzi stou przymocowany jest blok nieruchomy, bdcy jednorodnym krkiem o masie
m3, obracajcym si bez tarcia. Przez blok przeoona jest bardzo lekka i nierozcigliwa linka,
ktrej jeden koniec doczepiony jest do skrzynki o masie m1, a drugi do skrzynki o masie m2.
Pierwsza skrzynka ley na stole, a druga wisi na lince (rys. poniej). Wspczynnik tarcia pierwszej
skrzynki o st oznaczamy jako (bez
rozrnienia wspczynnikw tarcia
statycznego i kinetycznego). Moment
bezwadnoci jednorodnego krka (lub
walca) wzgldem jego osi wyraa si wzorem
I = 1/2 mR2, gdzie R jest promieniem krka,
a m jego mas. W chwili pocztkowej obie
skrzynki byy nieruchome.

Zadanie 2.1 (2 pkt)

Skrzynki zaczy si porusza. Dorysuj i
opisz wektory si dziaajcych na obydwie
skrzynki wzdu ich kierunkw ruchu.

Zadanie 2.2 (3 pkt)

Wyka, e podczas ruchu skrzynek ich przyspieszenie mona wyrazi wzorem:

Skorzystaj ze wzorw wyraajcych II zasad dynamiki dla bloku, pierwszej i drugiej skrzynki.

Zadanie 2.3 (1 pkt)

Blok zastpiono innym o tej samej masie i promieniu, ale cieszym bliej osi, a grubszym na
obrzeu. Oba bloki s wykonane z jednorodnego materiau, a obok zostay przedstawione w
przekroju. Okrel, czy zastpienie bloku 1 przez blok 2 spowodowao wzrost przyspieszenia ukadu,
czy spadek, czy te przyspieszenie si nie zmienio. Uzasadnij odpowied.
Zadanie 2.4 (2 pkt)
Oblicz warto przyspieszenia okrelonego wzorem z zadania 2.2 dla nastpujcych danych:
m1 = 2 kg, m2 = 0,4 kg, m3 = 0,5 kg, = 0,3.

Zinterpretuj otrzymany wynik, uwzgldniajc fakt, e skrzynki pocztkowo spoczyway.

Zadanie 2.5 (1 pkt)

Oznaczmy przez N1 si napicia poziomego odcinka linki, a przez N2 si napicia pionowego
odcinka linki. Podkrel waciwe wyraenia w poniszych zdaniach.

Gdy ukad pozostaje w rwnowadze, sia N1 jest ( wiksza od siy N2 / mniejsza od siy N2 /
rwna sile N2 ).

Jeli wiszca skrzynka (o masie m2) zacza opada, to sia N1 jest ( wiksza od siy N2 /
mniejsza od siy N2 / rwna sile N2 ).
Zadanie 3. Gaz doskonay (9 pkt)
Gazy rzeczywiste w pewnym zakresie parametrw mona traktowa jak gaz doskonay (idealny).
Temperatura gazu doskonaego T jest proporcjonalna do redniej energii kinetycznej ruchu
postpowego jego czsteczek. Dla gazu doskonaego spenione jest rwnanie Clapeyrona.

Zadanie 3.1 (1 pkt)

Uzupenij zdania, podkrelajc poprawne stwierdzenia, tak aby opisyway gaz wedug modelu gazu
doskonaego.

1. Rozmiary czsteczek i zajmowan przez nie objto uwzgldniamy / pomijamy.

2. Czsteczki gazu oddziauj ze sob tylko podczas zderze / take na odlego.

3. Zderzenia czsteczek ze sob i ciankami naczynia s spryste / niespryste.

Zadanie 3.2 (1 pkt)

Powietrze jest mieszanin gazw, m.in. tlenu O2 (masa molowa 32 g/mol), azotu N2 (masa molowa
28 g/mol) i argonu Ar (masa molowa 40 g/mol). Okrel zaleno midzy rednimi prdkociami
tych czsteczek, wpisujc w lukach znaki wybrane spord =, > i <.

Przez redni prdko rozumiemy tu redni warto wektora prdkoci.

vargonu vtlenu vazotu

Zadanie 3.3 (1 pkt)

Podane wyej wykresy przedstawiaj tzw. rozkad Maxwella. Na osi pionowej odoono liczb
czsteczek gazu, ktrych wartoci prdkoci le w przedziale od v do v + v, dla szerokoci
przedziau v = rwnej 1 m/s. Wykresy wykonano dla jednego miliona czsteczek gazu o
temperaturze T1 i o temperaturze T2. Podaj, ktra z temperatur T1 i T2 jest wysza. Uzasadnij
odpowied.
Zadanie 3.4 (2 pkt)
Jeden mol gazu doskonaego o temperaturze pocztkowej t 1 = 27C i cinieniu pocztkowym p 1 =
1000 hPa ogrzano izobarycznie o 300C, a nastpnie izochorycznie o kolejne 300C. Oblicz
kocowe cinienie gazu p3.

Zadanie 3.5 (2 pkt)

Korzystajc z rwnania van der Waalsa, oblicz cinienie 1 mola dwutlenku wgla o temperaturze
300 K, zamknitego w zbiorniku o objtoci 2 dm3.

Zadanie 3.6 (2 pkt)

Przyjmijmy, e gaz stosuje si do modelu gazu doskonaego, gdy cinienie gazu obliczone z
rwnania Clapeyrona nie rni si od cinienia rzeczywistego o wicej ni 10%. Dla 1 mola
pewnego gazu rzeczywistego o temperaturze 300 K zamknitego w zbiorniku o objtoci 2 dm 3
cinienie jest rwne 1,15 MPa. Wykonaj niezbdne obliczenia i ustal, czy ten gaz moe by
traktowany jak gaz doskonay.
Zadanie 4. Soce (10 pkt)
Przypuszcza si, e Soce powstao okoo 4,6 miliarda lat temu z oboku gazu i pyu nazywanego
protogwiazd. Po trwajcym kilkadziesit milionw lat okresie kurczenia si oboku Soce stao
si gwiazd cigu gwnego. Zawarto wodoru w jdrze modego Soca wynosia ok. 73%, a
obecnie w wyniku cigu reakcji termojdrowych spada do 40%. Okoo 98% energii w Socu jest
produkowane w cyklu p-p, w ktrym z czterech protonw powstaje jdro helu. Cykl ten jest
wydajniejszy w temperaturach jdra gwiazdy rzdu 107 K, natomiast w wyszych temperaturach
(wystpujcych w gwiazdach o masach wikszych ni Soce bardziej wydajny jest cykl CNO
(wglowo-azotowy). Gdy zapasy wodoru si wyczerpi, co nastpi po kolejnych 5 mld lat, Soce
zmieni si w czerwonego olbrzyma i po odrzuceniu zewntrznych warstw tworzcych mgawic
planetarn zacznie zapada si pod wasnym ciarem, przeistaczajc si w biaego kara.
Nastpnie przez wiele miliardw lat bdzie nadal stygo, stajc si brzowym, a pniej czarnym
karem.

Zadanie 4.1 (2 pkt)

Na wykresie Hertzsprunga-Russella przedstawiono
ewolucj Soca. Uzupenij opis, wpisujc w
odpowiedniej kolejnoci waciwe nazwy etapw
ewolucji, odpowiadajce numerom na wykresie.

1. .....................................................

2. .....................................................

3. .....................................................

4. .....................................................

5. .....................................................

Zadanie 4.2 (2 pkt)

Uzupenij schematy reakcji jdrowych cyklu CNO.

Zadanie 4.3 (2 pkt)

Zawarty we wprowadzeniu do zadania opis cyklu p-p z czterech protonw powstaje jdro helu
jest uproszczeniem, w ktrym pominito pewne inne czstki uczestniczce w tym cyklu.
a) Z czterech protonw nie moe powsta tylko jdro helu, ani tylko jdro helu oraz energia w
postaci kwantw promieniowania elektromagnetycznego lub neutrin. Napisz nazw prawa
fizycznego, ktre opisuje to ograniczenie.
b) Napisz nazwy dwch rnych rodzajw lekkich czstek, ktre oprcz jdra helu powstaj z
czterech protonw.

Zadanie 4.4 (2 pkt)

Odwoujc si do budowy jder atomowych, wyjanij:
a) dlaczego reakcje syntezy mog zachodzi tylko w wysokich temperaturach.

b) dlaczego cykl CNO wymaga wyszych temperatur ni cykl p-p.

Zadanie 4.5 (2 pkt)

Iloraz energii wizania jdra atomowego E przez liczb masow jdra A nazywamy waciw
energi wizania jdra. Wybierz i podkrel poprawny wykres przedstawiajcy schematycznie
zaleno waciwej energii wizania od liczby masowej jder atomowych.

Napisz, dlaczego energi jdrow moemy uzyskiwa w procesach rozpadu jder cikich i w
procesach syntezy jder lekkich.