WIELKOPOLSKA OKRGOWA IZBA INYNIERW

BUDOWNICTWA
Ul. DWORKOWA 14, 60-602 POZNA
e-mail: wkp@piib.org.pl
tel. 61 854 20 10, 61 854 20 12

OBCIENIE NIEGIEM
I ODDZIAYWANIA WIATRU
WEDUG PN-EN 1991

ANTONI BIEGUS
tel. 664 531 931, 71 372 77 79, 071 32037 66
antoni.biegus@pwr.wroc.pl

Program 10 Eurokodw (57 czci EN 199X-Y-Z)

EN 199X -Y-Z czci

EN 1990 Podstawy projektowania konstrukcji

EN 1991 Oddziaywania na konstrukcje
EN 1992 Projektowanie konstrukcji z betonu
EN 1993 Projektowanie konstrukcji stalowych
EN 1994 Projektowanie konstrukcji zespolonych...
EN 1995 Projektowanie konstrukcji drewnianych
EN 1996 Projektowanie konstrukcji murowych
EN 1997 Projektowanie geotechniczne
EN 1998 Projektowanie sejsmiczne
EN 1999 Projektowanie konstrukcji aluminiowych

1
 BEZPIECZESTWO
EN 1990 KONSTRUKCJI

EN 1991 ODDZIAYWANIA
CIAR WASNY, NIEG, WIATR, ... NA KONSTRUKCJE

EN 1992 EN 1993 EN 1994

ELBET STAL ZESPOLONE
OBLICZANIE ORAZ
KONSTRUOWANIE
EN 1995 EN 1996 EN 1999
DREWNIANE MUROWE ALUMINIUM

PROJEKTOWANIE GEOTECH-
EN 1997 EN 1998 NICZNE I NA TERENACH
PROJ. GEOTECHNICZNE PROJ. SEJSMICZNE
SEJSMICZNYCH

PN-EN 1991 Oddziaywania na konstrukcje

Cz 1-1 Ciar objtociowy, ciar wasny, obci-

enia uytkowe w budynkach
Cz 1-2 Oddziaywania na konstrukcje w warun-
kach poaru
PN-EN 1991-1 Cz 1-3 Obcienie niegiem
Cz 1-4 Oddziaywania wiatru
Cz 1-5 Oddziaywania termiczne
Cz 1-6 Oddziaywania w czasie wykonywania
konstrukcji
Cz 1-7 Oddziaywania wyjtkowe

PN-EN 1991-2 Cz 2 Obcienia ruchome mostw

PN-EN 1991-3 Cz 3 Oddziaywania wywoane przez prac dwi-

gw i maszyn

PN-EN 1991-4 Cz 4 Silosy i zbiorniki

2
 PN-EN 1991 Eurokod 1: Oddziaywania na konstrukcje
Cz 1-3: Obcenie niegiem

Obcienie niegiem jest jednym z podstawowych

uwzgldnianych w analizie statycznej konstrukcji.
Pierwsze definicje obcienia niegiem to stwierdzenie
Maksymiliana Thullie (1853-1939) w [1]: Warstwa niegu,
kt
ktra osadza si
si na dachach w naszych stro-
stro-nach nie jest zwykle grubsza
ni
ni 0,6 m. Wysoko w g grach warstwa ta jednak jest znacznie wi wiksza,
dosi
dosiga nawet 2 m. Przyj
Przyjwszy wysoko
wysoko warstwy 0,6 m i zwa
zwaywszy, e
nieg jest oko
okoo 8 razy l
lejszy od wody, otrzymamy ci ar niegu na m2
ciar
rzutu s = 0,6(1000/8) = 77,8,, okr okrgo s = 80 kg/m2.
[1] Thullie M.: Podrcznik statyki budowli dla inynierw, architektw i
suchaczw szk politechnicznych, Lww 1886.

W Polsce do 1938 r. w wojewdztwach pn.-wsch.,

wsch. i poud.-wsch. obowizywaa warto obcie-
nia niegiem 0.8 kN/m2, w pozostaych 0.6 kN/m2.

W pierwszej normie niegowej z 1938 r. przyjto

warto obcienia dla caej Polski, rwn 0.8 kN/m2,
z wyjtkiem terenw grzystych, gdzie obcienie
zaleao od wysokoci nad poziomem morza.
W 1946 r. t warto zmniejszono do 0.7 kN/m2.

W 1952 r. wprowadzono w normie podzia Polski na

strefy obcienia i dla poza terenami podgrskimi i
grskimi naleao przyjmowa 0.6 kN/m2.
W 1964 r. wprowadzono w normie podziau kraju na
5 stref obcie.

3
- Obcienie niegiem ma charakter losowy (losowa
zmienno - wieloletnia oraz w cigu miesicy zimy).
- Obecnie wyznacza si je na podstawie wynikw po-
miarw wykonywanych przez stacje meteorologiczne.
- Jednostkowym okresem obserwacji jest rok.
- Przez maksymaln warto roczn rozumie si
warto maksymaln z jednej zimy.

W Polsce od wielu lat posterunki i stacje meteorologiczne

prowadz pomiary pokrywy nienej wg jednolitej metodologii.
Od 1961 r wykonuje si je niegomierzem wagowym i okrela
ciar pokrywy nienej na 1 m2 gruntu.
Te wyniki s podstaw okrelenia rozkadu empirycznych f(s)
maksymalnych wartoci rocznych obcienia niegiem gruntu.
Losow zmienno obc. niegiem f(s) aproksymuje si najcz-
ciej rozkadem Gumbela (UE) lub logarytmo-normalnym (USA).

f(s) = exp{-exp[-(s-u)]}
wsp. rozproszenia,
u warto modalna

4
 Warto charakterystyczna sk obcienia niegiem to
podstawowa reprezentatywna warto oddziaywania.
Oblicza si j jako kwantyl rozkadu maksymalnych
wartoci rocznych na podstawie analiz probabilistycznych.
Np. w przypadku rozkadu normalnego sk = (1 + t vs)
Kwantyl rzdu p jest to taka warto zmiennej losowej
obcienia niegiem, ktra jest przewyszana z prawdo-
podobiestwem 1- p. Np. gdy przyjmie si kwantyl 0.98, to
prawdopodobiestwo przekroczenia wartoci charakterys-
tycznej wynosi 0.02, czyli ryzyko wynosi 2%.
Okres odniesienia ustalony przedzia czasu, przyjty
jako podstawa do statystycznego okrelenia oddziaywa
zmiennych. Jest to tak zwany okres powrotu
T=1/(1-p)
Jeli ryzyko (1- p) = 2%, to okres powrotu wynosi T = 50 lat.

sd = f sk = 1.5sk
1.5sk T1 = 700-800 lat
Rozkad normalny f(s) 1.4sk T2 = 400-500 lat
Sk = (1 + t vs)
p(t) =p(2.06)= 0.98

Obcienia niegiem wyznaczono na podstawie wynikw bada

w 115 stacjach IMGW, w ktrych wykonuje si pomiary:
gruboci pokrywy nienej codziennie o godz. 600 i po kadych
opadach oraz
ciaru pokrywy nienej (tzw. zapas wody w niegu) co 5 dni i
po kadych opadach.

5
W normie PN-80/B-02010 Obcienia niegiem wprowa-
dzono istotne zmiany w stosunku do PN-64/B-02010.
Polegay one m.in. na:
wyznaczaniu obcienia dachu niegiem jako iloczynu
obcienia gruntu Q i wspczynnika ksztatu dachu C
(wspczynnika przejcia),
obcienie gruntu potraktowano jako zmienn losow,
a jego warto charakterystyczn Qk wyznaczono w
kategoriach probabilistycznych,
charakterystyczne obcienie niegiem Qk przyjto
zakadajc, e moe by ono przekroczone przecitnie
raz na 5 lat (jako kwantyl 0.80; dla prawdopodobie-
stwa 0.2 wystpienia obciania > Qk, tj. 20% ryzyka),
zmieniono rwnie granice stref obcienia niegiem.

Naley zaznaczy, i nie wprowadzono wwczas

bezpieczniejszych (zalecanych przez ISO) wartoci
charakterystycznych obcie niegiem o okresie
powrotu 50 lat (dla kwantyla 0.98) tumaczc to
koniecznoci oszczdnoci materiaowych.
Aktualnie obowizujce charakterystyczne obcienia
niegiem gruntu w Polsce w normach:
- europejskiej PN-EN 1991-1-3:2005 Eurokod 1 i
- znowelizowanej PN-80/B-02010/Az1
wyznaczono na podstawie pomiarw obcienia
niegiem z lat 1950/1951 1999/2000.
Wyniki aproksymowano rozkadem Gumbela, ktrego
parametry okrelono metoda najwikszej wiarygodnoci.
Charakterystyczne wartoci obcienia niegiem grun-
tu sk obliczono jako kwantyl 0.98 (z prawdopodobie-
stwem przekroczenia 0.02), o okresie powrotu 50 lat.

6
Obcienie niegiem dachu jest powszechnie
traktowane w normach jako iloczyn:

obcienia niegiem gruntu (ciar pokrywy nienej

na gruncie zmienna losowa) oraz

jednego lub kilku bezwymiarowych wspczynnikw,

ktre uwzgldniaj
- wpyw ksztatu dachu,
- wpyw oddziaywania wiatru,
- charakterystyki termicznej budynku
i dachu na rozkad niegu na nim

(s to wspczynniki o charakterze deterministycznym).

Nowa norma, opublikowana w padzierniku 2005 r.

PN-EN 1991-1-3:2005 Eurokod 1 Oddziaywania
na konstrukcje Cz 1-3: Oddziaywania oglne
obcienia niegiem
bdzie stosowana do 03. 2010 r. jednoczenie z norm
dotychczasow. Jest ona tumaczeniem z jzyka angiel-
skiego (bez jakichkolwiek zmian) normy europejskiej.
Podano w niej m.in.:
now map podziau kraju na strefy obcienia
niegiem,
nowe wartoci charakterystyczne obcienia
niegiem (zawarte w zaczniku krajowym) i
nowy wspczynnik obcienia f.

7
 Te istotne zmiany w stosunku do dotychczasowej
normy PN-80/B-02010 Obcienia w obliczeniach sta-
tycznych Obcienia niegiem - stworzyy dualizm
zasad projektowych.
Istniaa wic potrzeba zblienia normy
europejskiej PN-EN 1991-1-3:2005 Eurokod 1 oraz
dotychczasowej PN-80/B-02010.
Dlatego wprowadzono norm PN-80/B-02010/Az1
Obcienia w obliczeniach statycznych Obcienia
niegiem, ktra jest aktualizacj normy PN-80/B-02010.
Zostaa ona opublikowana 15.10.2006 r. i od tej
daty ma status Polskiej Normy.

Charakterystyczne obcienie niegiem dachu (Sk, s)

wedug:

PN-80/B-02010 Sk = Qk C (1)

warto charakterystyczna wspczynnik

obcienia niegiem gruntu ksztatu dachu
[kN/m2]

PN-EN 1991-1-3:2005 s = sk Ce Ct (2)

wspczynnik wspczynnik
ekspozycji termiczny

8
 Obliczeniowe obcienie niegiem dachu (S, sd)
wedug:

PN-80/B-02010 S = Sk f,PN

warto
charakterystyczna wspczynnik
obcienia niegiem obcienia
dachu [kN/m2]

PN-EN 1991-1-3:2005 sd = s f,EN

Warto charakterystyczna obcienia niegiem gruntu

Podstawowym skutkiem wprowadzenia normy
europejskiej PN-EN 1991-1-3:2005 oraz
zaktualizowanej PN-80/B-02010/Az1
jest zwikszenie wartoci charakterystycznych obcie-
nia niegiem w stosunku do normy PN-80/B-02010.
Wynika to z przyjcia w nowych normach 50-letniego
okresu powrotu wartoci charakterystycznych obcie-
nia niegiem gruntu, zamiast okresu 5-letniego w do-
tychczasowej normie PN-80/B-02010.
Konsekwencj tego bya potrzeba zmiany podziau
Polski na strefy obcienia niegiem.
W PN-EN 1991-1-3:2005 i PN-80/B-02010/Az1 po-
dano nowa map podziau Polski na strefy obcienia,
ktre rni si w stosunku do mapy w PN-80/B-02010

9
 Charakterystyczne obcienia niegiem gruntu

PN-EN 1991-1-3:2005
PN-80/B-02010
STREFA PN-80/B-02010/Az1
Qk f,PN sk f,EN
1 0.7 0.007 A**- 1.4 0.7
2 0.9 0.9
3 1.1 0.006 A**- 0.6 1.2
1.4 1.5
4 0.003 H*
1.6
Qk 0.9
5 0.93exp(0.00134 A**)
sk 2.0
* **
H , A wysoko nad poziomem morza [m]
Wg PN-EN 1991-1-3:2005 i PN-80/B-02010/Az1 przyjmuje si f = 1.50 oraz
obcienie w strefach 1 i 3 oblicza si z uwzgldnieniem wysokoci nad pozio-
mem morza i one mog by wiksze ni obliczone wedug PN-80/B-02010.

Mapa stref
obcienia
niegiem wedug
PN-EN1991-1-3:2005

W PN-EN 1991-1-3:2005 przyjto charakterystyczne obc.niegiem gruntu zakadajc, e gru-

bo pokrywy nienej, moe by przekroczona przecitnie raz na 50 lat (okres powrotu 50 lat).

10
 Na przewaajcym obszarze
kraju wystpuje zwikszenie
o 30% obcienia niegiem.
S jednak regiony, gdzie
przekracza ono 70%:
- duy obszar Warmii i
Mazur,
- tereny Pojezierza Kaszub-
skiego,
- Powile,
- pnocno-zachodnie
okolice Lublina,
- cze Jury Krakowsko-
Czstochowskiej.

Nie zwikszyo si
obcienie niegiem na
- Dolnym lsku,
- w czci Wielkopolski,
- na Ziemi Lubuskiej oraz
- w widach Sanu i Wisy.

Porwnanie nowych (wg PN-EN 1991-1-3:2005) i dotychczasowych (wg PN-80/B-02010) stref

obcienia niegiem w Polsce. Due cyfry oznaczaj numery stref, mae stosunek nowej
wartoci charakterystycznej obcienia na zaznaczonym obszarze do dotychczasowej

Wspczynnik obcienia
Wspczynnik czciowy oddziaywa, uwzgld-
niajcy moliwo niekorzystnych odchyek wartoci
oddziaywa od wartoci reprezentatywnych w wyniku
niepewnoci co do identyfikacji ich wartoci i modelu.

W normie PN-80/B-02010 przyjto

f,PN = 1.40
W normach: europejskiej PN-EN 1991-1-3:2005 oraz
w znowelizowanej PN-80/B-02010/Az1 przyjto

f,PN = 1.50

11
 Wspczynnik ekspozycji Ce
okrelajcy zmniejszenie lub zwikszenie obcienia dachu
budynku o cz charakterystyczn obcienia niegiem gruntu.
Uwzgldnia on warunki terenowe i rodzaj otoczenia obiektu.
Rozrnia si teren:

Teren wystawiony na dziaanie wiatru Ce = 0.8 - paskie

obszary bez przeszkd, otwarte ze wszystkich stron, bez oson
lub z niewielkimi osonami uformowanymi przez teren, wysze
budowle lub drzewa.

Teren normalny Ce = 1.0 - obszary, na ktrych z powodu

uksztatowania terenu nie wystpuje znaczne przenoszenie
niegu przez wiatr na budowle.

Teren osonity Ce = 1.2 - obszary, na ktrych rozpatrywana

budowla jest znacznie nisza ni otaczajcy teren, albo
otoczona wysokimi drzewami lub wyszymi budowlami.

Przyjmujc Ce naley wedug PN-EN 1991-1-3:2005

rozway przysze zmiany otoczenia projektowanych
budowli.

Wychodzc z przesanek wpywu otoczenia na wartoci

obcienia dachu, w PN-80/B-02010/Az1 wprowadzono
zwikszenie o 20%, wartoci charakterystycznego
obcienia niegiem, jeli rozpatrywany budynek jest
niszy ni otaczajcy go teren, albo
otoczony wysokimi drzewami lub obiektami wyszymi.

W normie PN-80/B-02010 zwikszenia o 20%, wartoci

charakterystycznego obcienia niegiem przyjmowao
si dla wiat i stropodachw w budynkach nieogrzewanych
i dachw nieocieplonych

12
 Wspczynnik termiczny Ct
zmniejszajcy obcienia niegiem dachu w funkcji strumienia
ciepa przenikajcego przez dach i wywoujcego jego topnienie

Wspczynnik termiczny Ct naley stosowa do oceny zmniej-

szenia obcienia niegiem dachw o wspczynniku przeni-
kania ciepa [> 1 W/(m2K)], w szczeglnoci niektrych dachw
krytych szkem, z powodu topnienia niegu przez przechodzce
ciepo. Dla wszystkich innych przypadkw Ct = 1.0.
Ct mona oblicza, dla 1 W/(m2K) U 4.5 W/m2K ze wzoru
Ct = 1-0.054(Sk/3.5)0.25t{sin[57.3(0.4U-0.1)}0.25
Sk- warto charakterystyczna obci. niegiem gruntu, kN/m2
t - rnica temperatur, oC
U - wspczynnik przenikania ciepa przegrody dachu, W/m2K

Wspczynniki ksztatu dachu i

S to wspczynnik przejcia z obcienia niegiem
gruntu do oceny obciania dachu. Uwzgldniaj one
geometryczne cechy dachu,
oddziaywanie wiatru oraz
uksztatowanie geometryczne dachw ssiednich.
Okrelone je na podstawie do skpych danych dowiad-
czalnych, albo jako wartoci rednie lub jako wartoci arbitralne
ustalone, czy te kta spadku dachu, ograniczajce od gry
wartoci wynikajce z nielicznych wynikw bada.
S to deterministyczne wspczynniki konwersji.
Podane w normie dla rwnomiernego i nierwnomiernego
obcienia niegiem dla wszystkich typw dachw z pomi-
niciem wyjtkowych zasp nienych ujtych zaczniku B.

13
Odpowiednikami wspczynnikw ksztatu dachu C1 i C2
w normie PN-80/B-02010, s wspczynniki 1 i 2
w EN PN-1991-1-3:2003 .

Wspczynnik 2 jest wikszy od C2 .

14
 Dachy jednopoaciowe

Wspczynnik ksztatu dachu 1 w PN-EN 1991-1-3 jest

taki sam jak C1 w PN-80/B-02010.
Wartoci wspczynnikw 1 i 2 stosuje si, gdy nie ma
zabezpiecze przed zsuniciem si niegu z dachu.

Dachy
dwupoaciowe

Wg PN-EN 1991-1 naley rozpatrzy 3 schematy obcienia.

Wg PN-80/B-02010 naleao bada 1 schemat a).
Zmniejszono w stosunku do PN-80/B-02010 obcienie jednej
poaci dachu dwupoaciowego.
Naley stosowa, gdy nie ma zabezpiecze przed zsuniciem niegu
z dachu. W dachu z attyk lub barierkami przeciwnienymi naley
przyjmowa 1 i 2 nie mniejszy ni 0.8.

15
 C2=1,2 C1= 0,8

Dachy wielopoaciowe

W analizie wedug normy PN-EN 1991-1-3 naley uwzgldni

2 schematy obcienia niegiem dachu.
Wedug normy PN-80/B-02010 naley rozpatrzy tylko
schemat obcienia b).

16
 Dachy walcowe

wg PN-80/B-02010
Wspczynnika ksztatu
dachu walcowego 3

W stosunku do normy PN-80/B-2010 zmieniono ksztat (schemat

b) rozkadu niegu na dachu walcowym. Wg PN-EN 1993-1-3 naley
analizowa 2 schematy obcienia niegiem dachu - na szerokoci
poaci ls, na ktrej kt nachylenia stycznej < 60o.

Dachy bliskie i przylege do wyszych budowli

Wspczynnik
ksztatu dachu s
uwzgldnia efekt
zelizgu niegu z
dachu wyszego.

Wspczynnik
ksztatu dachu w
uwzgldnia wpyw
wiatru.

17
 W przypadku dachw przylegych do wyszych budowli
wedug PN-EN 1993-1-3 stosuje si 2 schematy, wedug
PN-80/B-02010 za bada si 1 schemat obcienia.
Wspczynnik ksztatu dachu s uwzgldnia efekt
zelizgu niegu z dachu wyszego.
Oblicza si go tylko gdy > 15o (dla < 15o s = 0).
Jego warto wynosi 50% cakowitego maksymalnego
obcienia niegiem ssiednich poaci dachu wyszego.
Wspczynnik ksztatu dachu w uwzgldnia wpyw
wiatru i oblicza si go ze wzoru

w = (b1 + b2) / 2h 2h / sk

Dugo zaspy na dachach przyjmuje si ls = 2h, z

uwzgldnieniem ograniczenia 5 m ls 15 m.

Obcienia miejscowe
Obcienia do miejscowego sprawdzania dla trwaej i przejciowej
sytuacji obliczeniowej:
oddziaywania zasp nienych przy wystpach i przeszkodach;
krawdzi dachu;
barierek przeciwnienych. Gdy przeszkody na dachu
tworz obszary cienia ae-
rodynamicznego, to w wa-
runkach wietrznych, na
poaci mog powstawa
zaspy niene.
Wspczynniki ksztatu
dachu wynosz
1 = 0.8, 2 = 2h/sk
(z ogranicz.0.8 2 2.0).

Dugo zaspy na dachu

Zaspy przy wystpach i
przyjmuje si
przeszkodach ls = 2h,
z ogranicz. 5m ls 15m.

18
 Nawisy niene na krawdzi dachu
Obcienia nawisem nienym jest nowoci w stosunku do
normy PN-80/B-02010. Stosuje si go dla miejscowoci pooo-
nych powyej 800 m npm. i traktuje jak obcienie dodatkowe
do dziaajcego na t cz dachu.

Obcienie nawisem nienym

na 1 metr dugoci krawdzi dachu
oblicza si ze wzoru
Se = ks2/3
gdzie
k = 3/d 3
w ktrych:
s najbardziej niekorzystny przypadek rwnomiernego
obcienia niegiem, waciwym dla rozpatrywanego dachu,
d grubo warstwy niegu na dachu w metrach.

Sytuacje obliczeniowe i ukady obcie

Zgodnie z PN-EN 1990 Eurokod Podstawy projektowa-
nia w naley analizowa sytuacje obliczeniowe:
trwae (odnoszce si do zwykych warunkw
uytkowania),
przejciowe (odnoszce si do chwilowych warunkw
konstrukcji np. w czasie budowy, naprawy),
wyjtkowe (odnoszce si do wyjtkowych warunkw
konstrukcji np. poar, wybuch, uderzenie) i
sejsmiczne.
Dla trwaej i przejciowej sytuacji obliczeniowej obci-
enie niegiem wg PN-EN 1991-1-3:2005 wyznacza si
ze wzoru
s = sk Ce Ct

19
 Nowoci w PN-EN 1991-1-3:2005 jest wprowadzenie:
wyjtkowego obcienia niegiem gruntu oraz
wyjtkowego obcienia zaspami nienymi dachw.
W wyjtkowej sytuacji obliczeniowej, w ktrej obcie-
nie niegiem jest traktowane jak oddziaywanie wyjtkowe,
wyznacza si je ze wzoru
s = sAd i Ce Ct (4)
lub, gdy korzysta si z zacznika B w normie ze wzoru
s = sk,B i,B (5)
sAd , sk,B wartoci obliczeniowe wyjtkowego obcienia
niegiem gruntu ( sAd = Ceslsk ) dachu (sk,B ).
W polskiej wersji Eurokodu przyjto niektre z posta-
nowie dot. obcie wyjtkowych zaspami nienymi
dachw (nawisy, zaspy przy attyce i na przybudwkach).

Zacznik A - Sytuacje obliczeniowe i ukady obcie dla rnych

warunkw lokalizacyjnych
Zestawiono 4 przypadki A, B1, B2 i B3. Podano sytuacje obliczeniowe
i ukady obcie stosownie w kadym indywidualnym przypadku

20
Wedug krajowego arkusza PN-EN naley analizowa
sytuacje obliczeniowe:
trwae i przejciowe (przypadek A) oraz
warunki wyjtkowe, w ktrych tworz si wyjtkowe
zamiecie i powstaj zaspy niene na dachu obiektu
(przypadek B2)
s = sk i,B (5)
W zaczniku B podano wspczynniki ksztatu dachu
dla wyjtkowych zasp nienych i,B.

Rozpatrujc przypadek obcienia dachu obiektu

zaspami nienymi przyjmuje si, e nie ma niegu na
pozostaej jego czci.

Dachy wielopoaciowe

= b1 = b2

w zgbieniach takich dachw mog tworzy si zaspy

i,B = min {5; 2h/sk ; 2b3 / ( ls1 + ls2 )}

21
Dachy bliskie i przylege do wyszych budowli

Dachy, na ktrych tworz si zaspy niene przy

wystpach, przeszkodach i attykach

1 = min (2h1 / sk, 5)

2 = min (2h2 / sk, 5)

22
 1 = maks (5; 2h1/sk)
2 = maks (5; 2h2/sk)

Rozdzia B4 ma zastosowanie do odkadania si zasp przy

przeszkodach nie wyszych ni 1 m,
na zadaszeniach wystajcych nie wicej ni 5 m od lica budynku ponad
drzwiami i rampami zaadowczymi, niezalenie od wysokoci przeszkody,
przeszkodach wyszych ni 1 m, lecz nie szerszych ni 2 m.

Jeli przewiduje si sztuczne usuwanie niegu z dachu (lub

jego przemieszczanie) to naley konstrukcj projektowa z
uwzgldnieniem odpowiednich ukadw jego obcie.
W trakcie zimy 2006 r.odnotowano w Polsce i w Europie
awarie spowodowane niewaciw kolejnoci odnieania
poaci dachw. Tak wic odnieanie dachu powinno by
poprzedzone wykonaniem odpowiednich sprawdzajcych
oblicze statyczno-wytrzymaociowe konstrukcji obiektu.
W regionach, gdzie moliwe s opady deszczu na zalega-
jcyna dachu nieg, a nastpnie ich zamarzanie, naley
zwikszy obcienie niegiem dachu. Dotyczy to przypad-
kw, gdy nieg i ld mog blokowa odwodnienie dachu.
W taki sposb powstao zwikszone obcienie dachu hali
Midzynarodowych Targw Katowickich w Chorzowie, ktre
byo jedn z przyczyn awarii w 2002r. i katastrofy w 2006 r.

23
AWARIA DACHU HALI MTK stycze 2002 r.
BEZPOREDNIA PRZYCZYNA AWARII: ZALEGANIE NA
DACHU NISZYCH CZCI HALI ZASPY NIENEJ

ZASPA
NIENA

24
 Jeli przewiduje si odnieanie dachu, to
konstrukcj naley projektowa z uwzgldnieniem
odpowiednich ukadw jego obcie.

Awarie powodowane niewaciw kolejnoci

odnieania dachw w Polsce kilka.

W taki sposb powstao zwikszone obcienie

dachu hali Midzynarodowych Targw Katowickich
w Chorzowie, ktre byo jedn z przyczyn jej
katastrofy - 28.01.2006 r.
ROTUNDA

Msnod = 0.64 kNm

Msod = 7.47 kNm

Msodn = 11.6 Msnieod

25
 Zacznik E CIAR OBJTOCIOWY NIEGU

Ciar objtociowy niegu ulega zmianom. Zwykle

ronie wraz czasem zalegania pokrywy nienej i zale-
y od miejsca, klimatu i wysokoci nad poziomem
morza. Jego orientacyjne parametry podano w tablicy.

redni ciar
Rodzaj niegu objtociowy
kN/m3
wiey 1.0
Osiady (kilka godzin lub dni po opadach) 2.0
Stary (kilka tygodni lub dni po opadach) 2.53.5
Mokry 4.0

W Polsce, w ostatnich kilku dekadach intensywne opady

niegu wystpiy podczas zim 1962/63, 1969/70, 1978/79
Katastrofy dachw pod ciarem niegu wg rodzaju konstrukcji
Konstrukcja Udzia procentowy
dachu zima 1969/70 zima 1978/79
Stalowa 50 67
Drewniana 42 30
elbetowa 8 3

Katastrofy dachw pod ciarem niegu w zalenoci od wieku

Wiek budynku Udzia procentowy
w latach zima 1969/70 zima 1978/79
Do 5 lat (w tym budynki w 54 83
budowie)
Od 6 do 15 8 17
Powyej 15 38

26
 Analiza katastrof podczas nienych zim wykazaa,
e byy one spowodowane przez bdy ludzkie (bdy
projektowania lub/i wadliwe wykonawstwo).
Miay one miejsce, gdy obcienia charakterystyczne
byo przekroczone okoo 2.53 razy.
Z analiz wynika, e konstrukcja dobrze zaprojek-
towana i poprawnie wykonana wytrzymuje obcienia
niegiem okoo trzykrotnie przekraczajce warto
charakterystyczn (a dwukrotnie warto obliczeniow).
Dziej si tak z powodu ukrytych rezerw nonoci,
lub/i wspczynniki przejcia midzy obcieniem gruntu
a obcieniem dachu s jeszcze niedostatecznie
poznane oraz mniejsze ni przyjmowane do oblicze.

W zwizku z tym, mona sformuowa wniosek, e

dotychczasowe katastrofy nie wykazuj potrzeby wpro-
wadzania w Polsce wyjtkowych wartoci obcienia
niegiem dwukrotnie przewyszajce warto charak-
terystyczn (a od 30 do 40% wartoci obliczeniow)
tym bardziej, e w PN-EN 1991-1-3:
- zwikszono obcienie charakterystyczne gruntu od
30 do 80%,
- wyduono okres powrotu z 5 do 50 lat, a take
- zwikszono wspczynnik obcienia
z 1.40 na 1.50.

27
 PN-EN 1991 Eurokod 1: Oddziaywania na konstrukcje
Cz 1-4: Oddziaywania wiatru

Ustalenie ekwiwalentnych obcie wiatrem budowli jest

bardzo skomplikowane, gdy zaley od duej liczby rno-
rodnych czynnikw takich jak
- region klimatyczny,
- podstawowa prdko wiatru,
- wysoko budowli i jej ksztat,
- ekspozycja budowli w danym terenie,
- porywy wiatru,
- charakterystyka dynamiczna budowli,
- rodzaj cian.
Wymaga ono poznania zjawiska fizycznego, jakim jest wiatr,
a rwnoczenie szczegowego okrelenia wielu jego cech
oddziaywania, aby umoliwi ocen ich wpywu na przeszkod,
jak jest budowla na drodze jego ruchu.

Ustalenie ekwiwalentnych obcie wiatrem budowli jest

bardzo skomplikowane, gdy zaley od duej liczby rno-
rodnych czynnikw takich jak
region klimatyczny,
podstawowa prdko wiatru,
wysoko budowli i jej ksztat,
ekspozycja budowli w danym terenie,
porywy wiatru,
charakterystyka dynamiczna budowli,
rodzaj cian.
Dlatego te oddziaywanie wiatru na budowle wymaga
poznania zjawiska fizycznego, jakim jest wiatr, a rwnocze-
nie szczegowego okrelenia wielu jego cech oddziaywania,
aby umoliwi ocen ich wpywu na przeszkod, jak jest
budowla na drodze jego ruchu.

28
 WIATR JAKO ZJAWISKO METEOROLOGICZNE
Przyczyn wiatru jest nierwnomierne nagrzewanie si
powierzchni Ziemi pod wpywem promieniowania sonecznego,
zalene przede wszystkim od szerokoci geograficznej oraz
rozmieszenia mrz i ldw. Rnice temperatury powoduj
rnice cinienia atmosferycznego.
Wiatry powstaj w wyniku nierwnomiernego rozkadu
cinienia atmosferycznego na powierzchni Ziemi. Rnice te
powoduj przepyw mas powietrza z obszarw o cinieniu
podwyszonym do obszarw o cinieniu obnionym.
Wiatr jest to ruch powietrza wzgldem powierzchni ziemi.
Zwykle terminem tym okrela si tylko skadow poziom.
Skadowa pionowa jest setki razy mniejsza od poziomej, a
osiga znaczne wartoci jedynie w wyjtkowych przypadkach
(prdy pionowe w atmosferze).

Prdko wiatru zaley od spadku cinienia na jednostk

odlegoci, czyli od gradientu cinienia atmosferycznego.
Taki ruch powietrza nazywa si wiatrem gradientowym.
Wystpuje on na wysokoci 300600 m nad powierzchni gruntu.
Poniej tej wysokoci ley warstwa tarciowa atmosfery (tropo-
sfery), w ktrej wystpuje hamujca przepyw sia tarcia, wywo-
ana chropowatoci podoa (czyli rodzajem, liczb i wielkoci
przeszkd terenowych) oraz lepkoci turbulentn powietrza.
Powoduje ona zmniejszanie prdkoci wiatru w miar zbliania
si do powierzchni ziemi. W warstwie tarciowej wystpuj
krtkotrwae, cige zmiany prdkoci i kierunku wiatru, ktrych
zaleno od czasu i przestrzeni nazywana jest struktur wiatru.
W warstwie przyziemnej kierunek wiatru mierzy si za
pomoc wiatromierzy kierunkowych, prdko za mierzy si
rnego rodzaju wiatromierzami i anemometrami.

29
 STRUKTURA WIATRU
Zarwno prdko jak i kierunek wiatru podlegaj czstym
wahaniom w czasie w skutek turbulencji zjawisko to okrela si
jako porywisto wiatru.
(Turbulencja - burzliwo, wystpowanie chaotycznych, przypad-
kowych zmian prdkoci czstek powietrza).
Na niektrych obszarach powierzchni Ziemi pod wpywem specyficznego uksztatowania terenu tworz si lokalne
ukady cyrkulacji powietrza i wystpuj wiatry o charakterze staym (bora, bizzard, mistral, halny).

Prdko i kierunek wiatru zmieniaj si w zalenoci od

oglnej cyrkulacji atmosferycznej oraz od lokalnych warunkw
termicznych i chropowatoci podoa.
W oglnej cyrkulacji atmosferycznej zmiany prdkoci nast-
puj stosunkowo powoli; s one wielogodzinne lub wielodniowe.
Chropowato podoa i zjawiska cieplne wywouj porywisto
wiatru tj. chwilowe, przypadkowe zmiany jego prdkoci i
kierunku okrelane mianem turbulencji.

Wskutek istnienia przeszkd terenowych masy powietrza dziel

si na coraz mniejsze objtoci o zrnicowanych wartociach
energii i pdu. Jest to jedna z podstawowych cech przepywu
turbulentnego. Te rne objtoci, zwane elementami turbulencyj-
nymi, zachowuj w cigu pewnego czasu swoje indywidualne
cechy i w staych punktach przestrzeni obserwuje si zmiany
prdkoci i kierunku wiatru.
Istnieje wic losowe pole wektorowe prdkoci wiatru. W kadym
punkcie tego pola wypadkowa prdko wiatru v(x,y,z,t) moe by
przedstawiona jako suma wektorowa wartoci
redniej w linii wiatru vsr(x,y,z,t) (podlegajcej powolnym zmianom) i
prdkoci pulsacyjnych v(x,y,z,t), (prdkoci chwilowego porywu)
bdcych funkcjami czasu i przestrzeni wzdu trzech osi w
prostoktnym ukadzie odniesienia (x,y,z,t).
Prdkoci wiatru - w linii wiatru (w paszczynie redniego
kierunku wiatru) mona zatem zapisa nastpujco:
v(x,y,z, t) = vsr(x,y,z)+ v(x,y,z,t) zmienne losowe czasu i przestrzeni

30
 Czas uredniania prdkoci vsr(x,y,z) musi by tak dobrany,
aby by dostatecznie dugi w porwnaniu z czasow skal
turbulencji lub (przy zaoeniu quasi-periodycznoci fluktuacji
prdkoci) z gwnym okresem tych fluktuacji.
Z drugiej strony powinien on by krtki w stosunku do
powolnych zmian prdkoci, ktrych nie uwaa si za zmiany
wynikajce z turbulencji przepywu.
Innymi sowy, czas uredniania powinien by taki, aby
fluktuacje prdkoci chwilowych wok wartoci redniej miay
charakter stacjonarny.
Przyjmuje si, e czas uredniania prdkoci wiatru porywiste-
go powinien zawiera si w zakresie od 10 min do 1-2 godz. W
praktyce przyjmuje si w niektrych krajach czas 1 godz.
W Polsce przyjto 10 min - zgodnie z zaleceniami wiatowej
Organizacji Meteorologicznej.

ODDZIAYWANIA WIATRU NA KONSTRUKCJ

acuch oddziaywania wiatru na konstrukcje budowlane (wg Davenporta)

Obcienie wiatrem, jako oddziaywanie przepywajcego powietrza na
budowl lub konstrukcj, zaley od wielu czynnikw, ktre mona po-
czy w 5 grup powizanych ze sob jak ogniwa acucha, jak uj to
A. G. Davenport.
w = 0 ,5 V C exp C p C dyn
2
f

31
 Oddziaywanie wiatru na konstrukcje budowlane jest problemem
interdyscyplinarnym, ktrego rozwizanie wymaga wykorzystania
wiedzy z kilku rnych dziedzin:

meteorologii,
aerodynamiki,
aeroelastycznoci,
dynamiki budowli i
teorii bezpieczestwa konstrukcji.

Konstrukcje budowlane cechuje dua rnorodno ksztatw,

rozwiza konstrukcyjnych i zastosowanych materiaw.
Budowle mog by zlokalizowane w rnych warunkach
klimatycznych. Wszystko to sprawia, e oddziaywanie wiatru na
konstrukcje jest zagadnieniem bardzo zoonym i obszernym.

32
 Odwzorowanie oddziaywania wiatru na budowle
Charakter oddziaywania wiatru
Oddziaywanie wiatru zmienia si w czasie i przejawia si bez-
porednio jako cinienie wywierane na zewntrzne powierzchnie
budowli zamknitych, a take, z powodu przepuszczalnoci prze-
grd zewntrznych, jako cinienie wywierane na powierzchnie
wewntrzne.

Wiatr moe rwnie bezporednio oddziaywa na wewnt-

rzne powierzchnie budowli otwartych. Cinienie wywierane na
elementy powierzchni konstrukcji lub elementw cian osono-
wych, wywouje siy prostopade do nich.

Dodatkowo, gdy due obszary konstrukcji s opywane powiet-

rzem w czasie wiatru, powstaj siy tarcia, dziaajce stycznie
do powierzchni, ktre mog by znaczce.

Reprezentacja oddziaywania wiatru

Oddziaywanie wiatru jest przedstawione za pomoc uproszczo-
nych ukadw cinienia lub si rwnowanych maksymalnym
efektom wiatru turbulentnego (z uwzgldnieniem burzliwoci,
wystpowania chaotycznych, przypadkowych zmian prdkoci
czstek powietrza).

33
 Klasyfikacja oddziaywa
wiatru
Oddziaywania wiatru naley zalicza do oddziaywa zmiennych
umiejscowionych, wg EN 1990 - pkt. 4.1.1.
Wartoci charakterystyczne
Oddziaywania wiatru obliczane wg EN 1991-1-4 s wartociami
charakterystycznymi. Wyznacza si je poczynajc od okrelenia
bazowych wartoci prdkoci wiatru lub cinienia prdkoci.
Wprowadzono 2 nowe definicje:
- podstawowa warto bazowa prdkoci wiatru vb,o ,
- warto bazowa prdkoci wiatru vb.
Podstawowa warto bazowa pr dkoci wiatru vb,o jest war-
toci redni 10. minutow, niezalen od kierunku wiatru i pory
roku, na wysokoci 10 m nad poziomem gruntu w terenie otwar-
tym, (w terenie rolniczym w terenie kategorii II wg tabl. 4.1).
Jest ona wartoci charakterystyczn, ktrej roczne prawdopo-
dobiestwo przekroczenia wynosi 0,02, co odpowiada redniemu
okresowi powrotu 50 lat.

W okreleniu obcienia wiatrem podstawowe znaczenie ma

poprawne wyznaczenie (identyfikacja) odpowiedniej prdkoci
wiatru. Wedug ustale ISO jest to warto charakterystyczna,
ktra moe by przekroczona z okrelonym prawdopodobie-
stwem (p), albo innymi sowy, majca okrelony okres powrotu.
Warto bazowa prdkoci wiatru vb,o wyznaczono na pods-
tawie analizy probabilistycznej danych pomiarowych uzyskanych z
wieloletnich pomiarw prdkoci wiatru, wykonanych przez stacje
metrologiczne IMiGW.
W wyniku analizy tych samych danych mona wyznaczy
wspczynnik kierunkowy (uzaleni warto bazow od kierunku
wiatru) oraz wspczynnik sezonowy, (ustali jej zaleno od
pory roku lub kadego miesica)
Parametry te wyznacza si dla kadej stacji meteorologicznej, a
cile dla miejsca zainstalowania anemometru. Aby byy one rep-
rezentatywne musza by wyznaczone w standardowych warun-
kach terenowych - na wysokoci 10 m nad poziomem gruntu w
terenie otwartym, (w terenie rolniczym kategorii II wg tabl. 4.1).

34
W normie europejskiej
EC podano 5 kategorii
terenu 0IV.
Oprcz II, III i IV, ktrych
opisy odpowiadaj
rodzajom terenu A, B i C
Kategoria terenu I
wg normy polskiej PN Kategoria terenu 0 Jeziora albo obszary z
podano 2 dodatkowe. Morze, obszar brzegowy pomijalnie niewielk
otwarty na morze rolinnoci i bez przeszkd

Kategoria terenu II Kategoria terenu III Kategoria terenu IV

Obszary z niska rolinnoci,
jak trawa, oraz pojedynczymi
przeszkodami (drzewa,
budynki) oddalnonymi od siebie
na odlego przynajmniej ich
20 wysokoci
Obszaru regularnie pokryte
rolinnoci albo budynkami lub
z pojedynczymi przeszkodami
oddalnonymi od siebie najwyej
na odlego ich 20 wysokoci
(jak wsie, tereny
podmiejskie,stae lasy
Obszary, na ktrych
przynajmniej 15 %
powierzchni pokrywaj
budynki o redniej
wysokoci
przekraczajcej 15 m

Stacje meteorologiczne IMiGW prowadz pomiary wiatru wg

jednolitej metodyki:
pomiary s wykonywane co godzin, jako wartoci rednie z
ostatnich 10 minut przed godzina zegarow,
do czasu wyposaenia stacji w aparatur automatyczn (co
nastpio w ostatniej dekadzie) obserwatorzy uredniali na oko
prdko i kierunek wiatru i wpisywali je do dziennika obserwacji
prdko jest notowana z dokadnoci 1,0 m/s, a kierunki z
dokadnoci 10o
oprcz prdkoci redniej obserwator notuje rwnie prdko
chwilow (w porywie) jeeli w czasie 10 minut obserwacji
przekroczy ona warto redni przynajmniej o 5 m/s; przyjmuje
si, e czas urednienia tej prdkoci wynosi 3-5 sekund
......
.....
Obecnie wszystkie stacje s wyposaone w anemometry
produkcji fiskiej firmy Vaisala.

35
Typowa tablica czstoci i prdkoci wiatru [%].

Stacja meteorologiczna w Chojnicach

(lata 1991-2000).
Cakowita liczba pomiarw - 70 136
(w tym cisze 5%).
rednia roczna prdko 3,9 m/s

Vb,o

Histogram empiryczny czstoci i funkcja gstoci prawdopodobiest-

wa rozkadu Weibulla redniej 10-minutowej prdkoci wiatru

36
 Warto charakterystyczna bazowej prdkoci wiatru vb,o
jest podstawow, reprezentatywn wartoci oddziaywania.
Oblicza si j jako kwantyl rozkadu maksymalnych wartoci
rocznych na podstawie analiz probabilistycznych.

Kwantyl rzdu p jest to taka warto zmiennej losowej obcie-

nia wiatrem, ktra jest przewyszana z prawdopodobiestwem
1- p. Np. gdy przyjmie si kwantyl 0.98, to prawdopodobiestwo
przekroczenia wartoci charakterystycznej wynosi 0.02, czyli
ryzyko wynosi 2%.
Okres odniesienia ustalony przedzia czasu, przyjty jako
podstawa do statystycznego okrelenia oddziaywa zmiennych.
Jest to tzw. okres powrotu
T = 1/(1-p)
Jeli ryzyko (1- p) = 2%, to okres powrotu wynosi T = 50 lat.

Wartoci bazowe prdkoci wiatru

Analizujc dane pomiarowe prdkoci wiatru ze stacji meteo-
rologicznych IMiGW wszystkie rejestrowane kierunki wiatru (36)
podzielono na 12 sektorw, o rozwartoci 30o kady.
Z kadego sektora wybrano wartoci maksymalne
roczne,
rednie 10-minutowe oraz
chwilowe - w porywie.
Te ostatnie wykorzystano jednak tylko jako dane pomocnicze.
Podstawowy materia, ktry analizowano, stanowiy wartoci
rednie 10-minutowe.
Rozkady empiryczne aproksymowano rozkadem prawdo-
podobiestwa Gumbela.
Posuyy one do obliczenia podstawowych wartoci bazowych
prdkoci wiatru vb,o, ktrych roczne prawdopodobiestwo
przekroczenia wynosi 0,02, co odpowiada redniemu okresowi
powrotu 50 lat.

37
 Zacznik Krajowy w PN-EN 1991-1-4:2008
Rysunek NA. 1. Podzia Polski na strefy obcienia wiatrem

Wartoci bazowe prdkoci

wiatru zrnicowane s
w zalenoci od strefy
klimatycznej i wysokoci
nad poziomem gruntu.

Strefa PODSTAWOWA BAZOWA

PRDKO vb,o , m/s
A 300 m
1 22[1 + 0.0006 (A - 300)]
W strefach s rne wspczynniki
2 26
kierunkowe. Wzrost obcienia przynajmniej
3 22[1 + 0.0006 (A - 300)] o 40 % (w tym wzrost f z 1,3 do 1,5)

Tradycyjny podzia naszego kraju na 3 strefy wiatrowe jest

aktualny take w obecnym zaczniku krajowym PN-EN 1991-1-4.
W stosunku do obecnej normy PN-77/B-02011skorygowano
jedynie granice midzy strefami I i II na Pomorzu Zachodnim;
ponadto wczono Elblg do strefy II.
W strefie I obejmujcej wikszo kraju mona przyjmowa
vb,0= 22 m/s, czemu odpowiada cinienie prdkoci q = 0,30 kN/m2.
W strefie nadmorskiej proponuje si przyj vb,0= 26 m/s,
czemu odpowiada cinienie prdkoci q = 0,42 kN/m2.
Nie przewiduje si podstref brzegowych jak w PN-77/B-02011.
Zwikszenie prdkoci wiatru nad brzegiem morskim bdzie wyni-
kao z przyjcia odpowiedniej kategorii terenu wg PN-EN 1991-1-4.
Przyjmujc warto 26 m/s w terenie kategorii II i przeliczajc j
na teren kategorii 0 (otwarte morze), otrzymuje si 32,9 m/s co
dobrze zgadza si z wartociami wynikajcymi z bada. W sto-
sunku do dotychczasowej podstrefy II b oznacza to zwikszenie
obcienia wiatrem o 20%.

38
 Podstawowa warto bazowa w strefie III jest taka sama jak w
strefie I, jednak stwierdzono w niej zaleno od wysokoci nad
poziomem morza.
Tak sam zaleno podstawowej prdkoci bazowej od wyso-
koci nad poziomem morza dodano w strefie I, aby uwzgldni
zwikszenie prdkoci wiatru na obszarach pooonych powyej
300 m (Gry witokrzyskie, Jura Krakowsko-Czstochowska).

Strefa I rni si od strefy

III innym rozkadem wsp-
czynnika kierunkowego, a
we wzorze na cinienie
prdkoci uwzgldniono
zmian gstoci powiet-
rza wraz z wysokoci
nad poziomem morza.

Zacznik krajowy w PN-EN 1991-1-4:2008

Tablica NA.1 Wartoci podstawowe bazowej prdkoci wiatru vb,o
i cinienia prdkoci wiatru qb,o w strefach

vb,o qb,o
Strefa m/s kN/m2
A300 m A > 300 m A300 m A > 300 m

0,30[1 + 0,0006( A 300)]

2
1 22 22[1+0,0006(A-300)] 0,30

2 26 26 0,42 0,42

2 20000 A
3 22 22[1+0,0006(A-300)] 0,30 0,30[1 + 0,0006( A 300)]
20000 + A

A wysoko nad poziomem morza [m]

39
 Bazowa prdko wiatru vb jest okrelana jako zmodyfiko-
wana warto podstawowa, uwzgldniajca kierunek i pory roku,
ktr oblicza si z wyraenia

vb = cdir . cseason . vb,o

w ktrym:
vb,o - warto podstawowa bazowej prdkoci wiatru (tab. NA.1),
cdir - wspczynnik kierunkowy, (tab. NA. 2),
cseason - wspczynnik sezonowy.
Wspczynnik cdir pozwala uwzgldni kierunek wiatru.
Wspczynnik cseason umoliwia obliczanie konstrukcji tymczaso-
wych, albo znajdujcych si w stadium budowy, jeli w analizie
mona uwzgldni por roku (miesic). Z uwagi na brak danych
pomiarowych cseason= 1,0.
UWAGA 2. Wartoci wspczynnika kierunkowego cdir dla rnych kierunkw wia-
tru, mog si znajdowa w Zaczniku Krajowym. Wartoci zalecan jest 1,0.

Na podstawie danych z pomiarw wszyst-

kie rejestrowe kierunki wiatru podzielono
na 12 sektorw o rozwartoci 30o kady i
oszacowano wartoci wspczynnika kie-
runkowego, jako stosunku prdkoci cha-
rakterystycznej z poszczeglnych sekto-
rw do wartoci najwikszej.
W strefach s rne wspczynniki kierunkowe.

Zacznik krajowy - Tablica NA.2.

Warto wspczynnika kierunkowego cdir

40
Dwuwymiarowy rozkad Re wiatrw silnych w Polsce
redniego kierunku wiatru

W podsumowaniu mona stwierdzi, e

po uwzgldnieniu wpywu kierunku wiatru i
pory roku otrzymuje si warto bazowej
prdkoci wiatru najczciej przyjmowa-
n jako rwna wartoci podstawowej.
Suy ona, wraz z wspczynnikiem turbu-
lencji w terenie paskim do obliczania war-
toci szczytowej cinienia prdkoci qp(z).
Tak obliczona warto szczytowego ci-
nienia prdkoci qp odpowiada iloczynowi
wartoci charakterystycznej cinienia prd-
koci wiatru qk, wspczynnika ekspozycji
Ce i wspczynnika dziaania poryww
wg PN-77/B-02011 chocia przyjmuje
wartoci nieco wiksze.
pk = qkCec

41
 cseason - wspczynnik sezonowy.

Modele obliczeniowe
Efekt oddziaywania wiatru na konstrukcj wg PN-77/B-02011
oblicza si ze wzoru

pk = qk Ce C we = qp cpe
gdzie PN EC

qk charakterystyczne cinienie prdkoci wiatru warunki klim.,

Ce wspczynnik ekspozycji rodzaj terenu i wysoko nad nim,
C wspczynnik aerodynamiczny ksztat budowli,
wspczynnik dziaania poryww waciwoci dynamiczne.
Cinienie prdkoci wiatru oblicza Wsp. porywistoci w przypadku
budowli niepodatnych na dziaanie
si ze wzoru qk = 0,5 vk2 poryww,
gdzie Wsp. dynamiczny w przypadku
gsto powietrza, konstrukcji podatnych na porywy

vk warto charakterystyczna prdkoci wiatru; rednia z okre-

lonego czasu urednienia, o okrelonym okresie powrotu, na
wysokoci 10 m nad poziomem gruntu w terenie otwartym.

42
 Efekt oddziaywania wiatru na konstrukcj oblicza si ze wzoru

wg PN-77/B-02011 PN-EN1991-1-4

pk = qk Ce C we = qp cpe
PN EC

W normie europejskiej PN-EN 1991-1-4 wzr wg PN-77/B-02011

na charakterystyczne obcienie wywoane obcieniem wiatru
zosta sprowadzony do iloczynu 2 wielkoci, ale jedna z nich jest
przedstawiona za pomoc rozbudowanego wyraenia - qp.
qp warto szczytowa cinienia prdkoci wiatru

Musi ona zawiera wszystko to co zostao zredukowane ze

wzoru wg PN-77/B-02011 (a wic: qk, Ce, ).

Modele
Efekt oddziaywania wiatru na konstrukcj (tj. odpowied kon-
strukcji), zaley od jej rozmiarw, ksztatu i waciwoci dyna-
micznych. W normie PN-EN 1991-1-4 podano odpowied dyna-
miczn konstrukcji na wymuszenie turbulentne w linii wiatru,
bdce w rezonansie z drganiami konstrukcji, take w linii wiatru,
o podstawowej postaci gitnej tego samego znaku.
Odpowied konstrukcji naley oblicza wg rozd. 5, uwzgld-
niajc: warto szczytow cinienia prdkoci, qp, na wysokoci
odniesienia z w niezaburzonym przepywie powietrza, wspczyn-
niki si i cinienia oraz wspczynnik konstrukcyjny cscd (rozd. 6).
Warto qp zaley od miejscowych warunkw klimatycznych,
chropowatoci i rzeby terenu, jak rwnie od wysokoci od-
niesienia. Warto qp jest rwna redniemu cinieniu prdkoci
wiatru, zwi kszonemu o krtkotrwae fluktuacje ci nienia.
Odpowied aeroelastyczna powinna by wzita pod uwag w
przypadku konstrukcji gitkich, jak liny, maszty, kominy i mosty.
W Za. E podano uproszczone zalecenia dot. odpowiedzi aeroelastycznej.

43
 Prdko i cinienie prdkoci wiatru
Podstawy oblicze
Prdko wiatru i cinienie prdkoci skadaj si z ich
wartoci redniej i skadowej fluktuacyjnej.
redni prdko wiatru vm naley wyznaczy z wartoci
bazowej vb, ktra zaley od miejscowych warunkw klimatycznych,
(jak to przedstawiono wczeniej), oraz od zmiennoci wiatru z
wysokoci, zdeterminowanej przez chropowato terenu (rodzaj
terenu) i orografi (wpyw uksztatowania terenu; pojedynczych
skarp, wzniesie) wedug 4.3. Warto szczytow cinienia
prdkoci wyznacza si wedug 4.5.
Skadowa fluktuacyjna prdkoci wiatru jest przedstawiona za
pomoc intensywnoci turbulencji, zdefiniowanej w 4.4.
UWAGA. W Zaczniku Krajowym podano krajowe informacje klimatyczne, z
ktrych mona bezporednio uzyska wartoci redniej prdkoci wiatru vm, war-
toci szczytowej cinienia prdkoci qp i inne dane w zalenoci od kat. terenu.

44
Zaleno prdkoci i struktury wiatru od wysokoci nad terenem
Wraz ze wzrostem na wysokoci z nad poziomem terenu terenu
ronie rednia prdko wiatru.
Jej wzrost zaley od charakteru podoa, prdkoci wiatru gradiento-
wego i pionowego profilu temperatury (stanu rwnowagi atmosfery).
Wykresy prdkoci redniej wiatru jako funkcja wysokoci z s
nazywane pionowymi profilami prdkoci wiatru (profilami wiatru).
S one przedstawiane za pomoc wzorw logarytmicznych lub pot-
gowych.

rednia prdko wiatru

Zmienno z wysoko ci

rednia prdko wiatru vm(z) na wysokoci z nad pozio-
mem terenu zaley od chropowatoci i rzeby terenu oraz od
bazowej prdkoci wiatru vb, i jest wyznaczana z wyraenia

vm(z) = cr(z) . co(z) . vbo (4.3)

w ktrym:
cr(z) - wspczynnik chropowatoci uwzgldnia zaleno
prdkoci wiatru od rodzaju terenu i wysokoci nad nim,
co(z) - wspczynnik rzeby terenu uwzgldnia wpyw uksztato-
wania terenu (orografii; wpyw skarp, wzniesie), przyj-
mowany jako rwny 1,0, chyba, e podano inaczej w 4.3.3.
UWAGA 1. Informacja o wspczynniku co jest podana w Zaczniku Krajowym.
Jeeli wpyw rzeby terenu jest uwzgldniony w wartoci bazowej prdkoci
wiatru, to zaleca si warto co = 1,0.
UWAGA 2. Mapy lub tablice wartoci vm(z) s podane w Za. Krajowym.
Zaleca si rozwaenie wpywu ssiednich konstrukcji na prdko wiatru.4.3.4.

45
 Chropowato terenu
Wspczynnik chropowatoci cr(z) uwzgldnia zmienno prd-
koci wiatru w miejscu lokalizacji konstrukcji z powodu:
- wysokoci nad poziomem gruntu;
- chropowatoci terenu od strony rozpatrywanego
kierunku wiatru.
Wsp. chropowatoci cr(z) mona oblicza ze wzorw w Za. Kraj.
Zalecan wg EC procedur wyznaczania wartoci i
wspczynnika chropowatoci na wysokoci z przedstawia wyra-
enie (4.4) wynikajce z logarytmicznego profilu prdkoci wiatru
z
cr ( z ) = kr In pour zmin z zmax
z0
(4.4)
cr ( z ) = cr ( zmin ) pour z zmin
gdzie :
z - wysoko chropowatoci
kr - wspczynnik terenu zaleny od wysokoci chropowatoci
0,07
zo, obliczany ze wzoru z0
kr = 0,19
z (4.5)
0,ll

w ktrym :
z0,ll = 0,05 m (kategoria terenu II, Tablica 4.1),
zmin - wysoko minimalna, podana w Tablicy 4.1,
zmax - naley przyjmowa 200 m,
z0, zmin - zale od kategorii terenu. Wartoci zalecane s poda-
ne w Tab. 4.1 dla 5 reprezentatywnych kategorii terenu.
Wyraenie (4.4) obowizuje jeeli teren o jednorodnej chropo-
wartoci rozciga si na dostateczn odlego, liczon pod wiatr,
aby nastpia wystarczajca stabilizacja profilu, patrz (2).

Na podstawie wynikw bada przeprowadzonych w Polsce,

wykorzystanych w obecnej normie, take danych z normy
europejskiej, zaproponowano uwzgldnienie w Zaczniku
Krajowym profil redniej prdkoci wiatru w postaci wzorw
potgowych (ze wzgldu na atwo ich stosowania).

46
 Zacznik Krajowy. Tablica NA. 3
Wspczynnik chropowatoci i wspczynnik ekspozycji wg PN-EN 1991-1-4

Kategoria ce (z )
terenu cr (z )
0,11 0,176
z z
0 1,27 2,98
10 10
0,13 0, 205
z z
I 1,18 2,78
10 10
0,17 0, 265
z z
II 1,00 2,29
10 10
0,19 0, 26
z z
III 0,81 1,89
10 10
0, 24 0,30
z z
IV 0,62 1,47
10 10

Tablica 4.1 Kategorie i parametry terenu

Kategorie terenu zo [m] zmin [m]

0 Obszary morskie i przybrzene wystawione na 0,003 1

otwarte morze
I Jeziora lub tereny paskie, poziome, o nieznacznej 0,01 1
rolinnoci i bez przeszkd terenowych
II Tereny o niskiej rolinnoci, takiej jak trawa, i o poje-
dynczych przeszkodach (drzewa, budynki) odlegych 0,05 2
od siebie na dystans rwny co najmniej ich 20
wysokociom [teren A wg PN-77/B-02011]
III Tereny regularnie pokryte rolinnoci lub budynkami
albo o pojedynczych przeszkodach, odlegych od 0,03 5
siebie najwyej na dystans rwny ich 20 wysokociom
(takie jak wsie, tereny podmiejskie, stae lasy) [B - PN]
IV Tereny ktrych przynajmniej 15 % powierzchni jest
okryte budynkami o redniej wysokoci 1 10
przekraczajcej 15 m teren C wg PN-77/B-02011]
UWAGA: Kategorie terenu s pokazane w Zaczniku A.1.

47
Kategoria chropowatoci terenu, ktra
bdzie przyjta dla danego kierunku
wiatru, zaley od chropowatoci
terenu, na ktrym jest ona jednorodna,
w sektorze ktowym, obejmujcym
rozpatrywany kierunek, i od promienia
tego sektora, liczonego pod wiatr.
Mae obszary (mniejsze ni 10%
obszaru rozpatrywanego), o chropo-
watoci innej ni przewaajca na
danym obszarze, mona zaniedba.
Patrz rys. 4.1.
Jeeli wspczynnik cinienia lub
wspczynnik siy nie jest podany dla
konkretnego sektora ktowego, to naley
przyjmowa najmniejsz warto wyso-
koci chropowatoci spord wszystkich
sektorw.
Jeeli istnieje wybr midzy dwiema lub
wicej kategoriami terenu to wwczas
Rys. 4.1 Ocena chropowatoci terenu
naley wybra teren o najmniejszej
wysokoci chropowatoci.

48
 Rzeba terenu
Jeeli rzeba terenu (wzgrza, skarpy, itp.) zwiksza prdko
wiatru o wicej ni 5% to naley to uwzgldni za pomoc wsp-
czynnika rzeby terenu co. UWAGA: Procedura wyznaczania wartoci co moe by
podana w Zaczniku Krajowym. Procedura zalecana jest podana w zaczniku A.3.

Wpyw rzeby terenu mona pomin, jeeli rednie nachylenie

terenu pod wiatr (terenu podwietrznego) jest mniejsze ni 3. Jako
podwietrzny moe by rozpatrywany teren rozcigajcy si na
odlego rwn 10 wysokociom pojedynczego wzniesienia.

Ssiedztwo obiektw wyszych duych rozmiarach

Jeeli konstrukcja ma by zlokalizowana w pobliu innej
konstrukcji, ktrej wysoko jest co najmniej dwa razy taka jak
rednia wysoko konstrukcji ssiednich, to moe ona by
wystawiona (w zalenoci od jej waciwoci) na zwikszon
prdko wiatru z pewnych jego kierunkw. Takie przypadki
naley bra pod uwag.
Procedura zalecana jako ostrone,
pierwsze przyblienie, jest podana w A.4.

49
 Obcienie wiatrem konstrukcji w miejscu jej lokalizacji wyz-
nacza si przeliczajc podstawow warto bazow cinienia
prdkoci na wartoci chwilow w funkcji wysokoci nad pozio-
mem gruntu z.
Dokonuje si tego uwzgldniajc intensywno turbulencji
zalen od rodzaju terenu i wysokoci nad nim. W tym celu nale-
y wyznaczy warto szczytow cinienia prdkoci qp(z).
Ten model obcienia wiatrem porywistym odnosi si do
silnego wiatru spowodowanego gbokim niem atmosferycznym.
W czasie takiego wiatru fluktuacje prdkoci chwilowych
wok wartoci redniej maja charakter procesu stochastycznego.
Zaoenie o stacjonarnoci procesu fluktuacji moe by
stosowane, gdy czas urednienia wynosi od 10 min do 1 h.
W ten sposb oddziela si fluktuacje prdkoci spowo-
dowane przeszkodami terenowymi, stanowicymi rdo
turbulencji od zmian dugotrwaych, spowodowanych warunkami
atmosferycznymi.

Mae czasy urednienia (2 s, 3 s, 5 s, 15 s) stosuje si zwykle

do okrelenia tzw. prdkoci szczytowych (maksymalnych)

50
 Turbulencja wiatru
Intensywno turbulencji Jv(z) na wysokoci z jest zdefiniowana
jako rednie odchylenie standardowe skadowych fluktuacyjnych
prdkoci wiatru podzielone przez jego prdko redni.
Skadowe turbulencyjne prdkoci wiatru maja warto redni 0 i
rednie odchylenie standardowe v. rednie odchylenie standardowe v
moe by wyznaczone za pomoc wyraenia

v = kr . vb . kl (4.6)
Wspczynnik terenu kr oblicza si z wyraenia (4.5), bazow prdko
wiatru vb, z wyraenia (4.1), a wspczynnik turbulencji kl zgodnie z (4.7)
Intensywno turbulencji Jv(z) wyznacz si ze wzoru
v kl
Iv ( z) = = pour zmin z zmin (4.7)
vm ( z ) co ( z ) In( z / z0 )
I v ( z ) = I v ( zmin ) pour z < zmin
w ktrym
kI - wspczynnik turbulencji. Warto kI moe by podana w Za. Krajowym - zaleca si kI = 1,0.
co - wspczynnik rzeby terenu, opisany w 4.3.3
z0 - wysoko chropowatoci, podana w Tablicy 4.1

szczytowa (chwilowa) ci
Warto nienia pr
dko
ci

Do oblicze oddziaywania wiatru na konstrukcj przyjmuje si

szczytow
warto ci
nienia pr
dkoci qp(z).
Naley wyznaczy szczytowe cinienie prdkoci qp(z) na
wysokoci z, ktre czy warto redni i chwilowe fluktuacje
prdkoci
1
qp( z) = [1+ 7 Iv ( z)] vm
2
( z) = ce( z) qb
2
(4.8)

w ktrym
gsto powietrza, zalena od wysokoci nad poziomem
morza, temperatury i cinienia atmosferycznego w czasie
silnego wiatru; = 1,25 kg/m3,
vm (z) rednia prdko wiatru,
Iv (z) intensywno turbulencji.

51
szczytowe cinienie prdkoci qp(z) na wysokoci z

1
qp( z) = [1+ 7 Iv ( z)] vm
2
( z) = ce( z) qb (4.8)
2
w ktrym
ce(z) - wspczynnik ekspozycji przedstawiony w wyraeniu
q p ( z)
ce ( z) = = [1 + 7 I v ( z )] [cr ( z ) co ( z )]
2
(4.9)
qb
qb - warto bazowa cinienia prdkoci obliczana z wyraenia
1
qb = vb2 (4.10)
2
W Za. Krajowym wyraenie (4.9) przedstawiono za pomoc
wzoru potgowego. Zaleno prdkoci wiatru od rodzaju terenu
i wysokoci nad nim zaproponowano zawrze w wspczynniku
ekspozycji ce(z) - wg wzorw potgowych podanych w tab. NA. 3.

Zacznik Krajowy. Tablica NA. 3

Wspczynnik chropowatoci i wspczynnik ekspozycji wg PN-EN 1991-1-4

Kategoria ce (z )
terenu cr (z )
0,11 0,176
z z
0 1,27 2,98
10 10
0,13 0, 205
z z
I 1,18 2,78
10 10
0,17 0, 265
z z
II 1,00 2,29
10 10
0,19 0, 26
z z
III 0,81 1,89
10 10
0, 24 0,30
z z
IV 0,62 1,47
10 10

52
Wspczynnik ekspozycji przedstawiony w normie europejskiej w
postaci wzoru
q p ( z)
ce ( z) = = [1 + 7 I v ( z )] [cr ( z ) co ( z )]
2
(4.9)
qb
oraz za pomoc wzorw potgowych w tabl. NA. 3 w Zaczniku
Krajowym mi
z
ce ( z ) = d i
10
wyraa zaleno wartoci szczytowej cinienia prdkoci wiatru
od rodzaju terenu i wysokoci nad nim.
Potgowa forma wspczynnika ekspozycji przyjta w zaczniki
krajowym uproci jego stosowanie w obliczeniach. Nawizuje
rwnie do wzoru stosowanego w obecnej normie polskiej.
Szczytowe cinienie prdkoci qp(z) na wysokoci z, mona
wyznaczy ze wzoru
q p = qb ce (z )

ODDZIAYWANIA WIATRU
Nowe podejcie w normie europejskiej

Warto szczytowa (chwilowa) cinienia prdkoci wiatru

( )
q p ( z ) = [1 + 7 I v (z )] 1 vm2 ( z )
2
Prdko rednia v m (z ) = c r (z ) c o (z ) vb
v
I v (z ) =
1
Intensywno turbulencji =
v m (z ) z
ln
z
0
2 q p (z )
v p (z ) =
Prdko chwilowa
Strefa 1: warto charakterystyczna Vp(10) = 33,5 m/s, warto obliczeniowa Vp(10) = 33,5 1,5 = 41,0 m/s

53
 Szczytowe cinienie prdkoci qp(z), ktre czy
warto redni i chwilowe fluktuacje prdkoci
mona te wyznaczy ze wzoru

q p ( z ) = qb ce ( z )
gdzie
qb wedug tabl. NA.1, (str. 3 w PN-EN 1991-1-4),
ce(z) wedug tabl. NA.3, (str. 4 w PN-EN 1991-1-4).

Obcienie wiatrem
Informacje oglne
Obcienie wiatrem konstrukcji i elementw konstrukcyjnych
naley wyznacza biorc pod uwag zarwno cinienie zew-
ntrzne jak i wewntrzne wywierane przez wiatr.

Procedury wyznaczania obcienia wiatrem

Warto szczytowa cinienia prdkoci qp

bazowa prdko wiatru vb

wysoko odniesienia ze
kategoria terenu
warto charakterystyczna szczytowego cinienia prdkoci qp
intensywno turbulencji Jv
rednia prdko wiatru vm
wspczynnik rzeby terenu co(z)
wspczynnik chropowatoci cr(z)

54
 Przypadek podstawowy jakim jest obcienie budowli wiatrem
porywistym, mona przedstawi w postaci dwch modeli;

obcienia dziaajcego na jednostk powierzchni (we),

obcienia dziaajcego na cay ustrj konstrukcyjny w postaci

- jednej (wypadkowej) siy skupionej dziaajcej na cay ustrj

konstrukcyjny, przyoonej w rodku parcia (Fw), albo

- w postaci obcienia liniowego na jednostk dugoci

konstrukcji.

Cinienie wiatru, np. na ciany osonowe, czniki i elementy

konstrukcyjne

Wspczynnik cinienia zewntrznego cpi rozdzia 7,

Wspczynnik cinienia wewntrznego cpe rozdzia 7,
Wspczynnik cinienia netto rozdzia 7,
Zewntrzne cinienie wiatru: we=qp cpe rozdzia 5.1 (1),
Wewntrzne cinienie wiatru: wi=qp cpi rozdzia 5.1 (2).

Obcienie wiatrem konstrukcji, np. do wyznaczenia cznych

efektw wiatru

Wspczynnik konstrukcyjny: cscd rozdzia 6,

Obcienie wiatrem Fw obliczane ze wspczynnikw
siy rozdzia 5.1 (2),
Obcienie wiatrem Fw obliczane ze wspczynnikw
cinienia rozdzia 5.1 (3).

55
 Cinienie wiatru na powierzchnie
Cinienie wiatru dziaajce na powierzchnie zewntrzne we lub
wewntrzne wi konstrukcji naley wyznacza z wyraenia odpo-
wiednio (5.1) lub (5.2)
we = qp(ze) cpe, (5.1)
wi = qp(zi) cpi, (5.2)
w ktrym:
qp(ze), qp(zi) - warto szczytowa cinienia prdkoci (wg 4.5),
ze, zi - wysoko odniesienia dla cinienia zewntrznego
lub wewntrznego, wg Rozdziau 7,
cpe, cpi - wspczynnik cinienia zewntrznego lub
wewntrznego, wg Rozdziau 7.
Cinienie sumaryczne (netto), dziaajce na cian, dach lub
element, jest rnic algebraiczna miedzy wartociami po obu
stronach przegrody. Parcie skierowane ku powierzchni jest przyj-
mowane jako dodatnie, a ssanie, skierowane od powierzchni,
jako ujemne. Przykady pokazano na rys. 5.1.

Rys. 5.1 Cinienie wywierane na powierzchnie

56
 Siy wywierane przez wiatr na ca konstrukcj lub element
konstrukcyjny naley oblicza:
- stosujc wspczynniki si - bezporednio z wyraenia:
Fw = cscd . cf . qp(ze) . Aref (5.3)
- lub sumujc z powierzchni obcionych cinieniem (za pomoc
dodawania wektorowego si dziaajcych na poszczeglne ele-
menty (jak pokazano w 7.2.2) stosujc wyraenie:)

Fw = cs cd c f qp ( ze ) Aref (5.4)
w ktrym: elementy
cscd - wspczynnik konstrukcyjny zdefiniowany w rozdziale 6,
cf - wspczynnik siy aerodynamicznej, konstrukcji lub elemen-
tu konstrukcyjnego, podany w rozdziale 7 lub 8,
qp(ze) - warto szczytowa cinienia prdkoci (okrelona w 4.5),
na wysokoci odniesienia ze (okrelonej w rozdz. 7 lub 8),
Aref - pole powierzchni odniesienia konstrukcji lub elementu
konstrukcyjnego, wskazanej w rozdziale 7 lub 8.

UWAGA. W rozdziale 7 podano wartoci cf dla konstrukcji lub

elementw konstrukcyjnych takich jak prostopadociany, walce,
dachy, znaki drogowe, pyty, konstrukcje kratownicowe itd.
W wartociach tych s ujte take obcienia styczne.
W rozdziale 8 podano wartoci cf dla mostw.
(3) Sia Fw wywierana przez wiatr na konstrukcj lub element
konstrukcyjny moe by wyznaczana przez sumowanie wekto-
rowe si Fw, Fw,e, Fw,i i Ffr obliczonych z cinienia zewntrznego i
wewntrznego za pomoc wyrae (5.5) i (5.6) oraz si tarcia,
powstajcych w przepywie rwnolegym do powierzchni zewn-
trznych, obliczanych z wyraenia (5.7).

siy zewntrzne:
Fw,e = cscd we Aref (5.5)
powierzchnie

siy wewntrzne: Fw,i = wi Aref (5.6)

powierzchnie

siy tarcia: F fr = c fr q p ( ze ) Aref (5.7)

57
gdzie
cscd - wspczynnik konstrukcyjny zdefiniowany w rozdziale 6,
we- cinienie zewntrzne na element powierzchni na wysokoci
ze, wedug rwnania (5.1),
wi - cinienie wewntrzne na element powierzchni na wysokoci
zi, wedug rwnania (5.2),
Aref - pole rozpatrywanego elementu powierzchni,
cfr - wspczynnik obcienia stycznego wedug 7.5,
Afr - pole zewntrznej pow. rwnolegej do kierunku wiatru wg 7.5.
UWAGA 1. Dla elementw (np. cian, dachw), obcienie wiatrem jest rnic
midzy wypadkowymi siami zewntrznymi i wewntrznymi.
UWAGA 2. Siy tarcia Ffr dziaaj w kierunku skadowej prdkoci wiatru
rwnolegej do powierzchni zewntrznych.
(4) Siy tarcia na powierzchnie mona nie bra pod uwag, jeeli
cakowite pole wszystkich powierzchni rwnolegych (albo
znajdujcych si pod niewielkim ktem) do kierunku wiatru jest
rwne lub mniejsze ni 4 krotna suma wszystkich powierz-
chni zewntrznych prostopadych do kierunku wiatru (nawietrz-
nych i zawietrznych).

Wspczynnik konstrukcyjny cscd

Postanowienia oglne

Wspczynnik konstrukcyjny cscd uwzgldnia efekt oddziaywa-

nia wiatru wynikajcy z niejednoczesnego wystpienia wartoci
szczytowej cinienia na powierzchni konstrukcji (cs) wraz z
efektem drga konstrukcji, wywoanych turbulentnym oddziay-
waniem wiatru (cd).

Wspczynnik konstrukcyjny cscd moe by rozdzielony na

wspczynnik rozmiarw cs i wspczynnik dynamiczny cd,
wedug zasad podanych w 6.3.
W zaczniku krajowym podano, e dopuszcza si oddzielne
wyznaczanie wspczynnika rozmiarw cs i wspczynnika
dynamicznego cd.

58
 Wyznaczanie wartoci cscd

Mona przyjmowa cscd = 1 w nastpujcych przypadkach:

a) Budynkw o wysokoci mniejszej ni 15 m.
b) Elementw cian osonowych i dachw o czstotliwoci
drga wasnych powyej 5 Hz.
c) Budynkw ramowych ze cianami konstrukcyjnymi, o wyso-
koci poniej 100 m, ktrych wysoko jest nisza ni 4 sze-
rokoci budynku, mierzone w linii wiatru.
d) Kominw o przekroju koowym, o wysokoci mniejszej ni
60 m i mniejszej ni 6,5 ich rednic.
Alternatywnie, dla powyej podanych przypadkw a), b), c) i d)
wartoci cscd mog by wyznaczane wg 6.3.1.

Dla konstrukcji inynierskich (innych ni mosty, ktre s tema-

tem rozdziau 8) oraz kominw i budynkw, poza ograniczeniami
podanymi powyej, w punktach c) i d) wartoci cscd naley wyzna-
cza zgodnie z 6.3 lub przyjmowa z Zacznika D.

UWAGA 1 Czstotliwoci drga wasnych elementw cian oso-

nowych i dachw mog by obliczane z wzorw podanych w
Zaczniku F (rozpitoci przeszkle mniejsze ni 3 m maj
zwykle czstotliwoci powyej 5 Hz).

UWAGA 2 Na wykresach w Zaczniku D podano wartoci cscd

dla rnych typw konstrukcji. Wykresy daj obwiednie wartoci
bezpiecznych, obliczonych wedug modeli speniajcych wyma-
gania podane w 6.3.1.

59
 Rozdzia 7 Wspczynniki ci
nienia i siy

7.1 Postanowienia oglne

(1) Rozdzia ten stosuje si do wyznaczania wspczynikw aero-
dynamnicznych konstrukcji. W zalenoci od rodzaju konstrukcji
waciwe bda nastpujce wspczynniki aerodynamiczne:

wspczynniki cinienia wewntrz-

nego i zewntrznego 7.1.1 (1);

wspczynniki cinienia
netto 7.1.1 (2);

wspczynniki tarcia 7.1.1 (3);

wspczynniki siy aero-

dynamicznej 7.1.1 (4).

Wybr wspczynnika aerodynamicznego

(1) Wspczynniki cinienia naley wyznacza dla:
budynkw, stosujc p. 7.2 zarwno w przypadku cinienia
wewntrznego jak i zewntrznego;
walcw koowych, stosujc 7.2.9 do cinienia wewntrznego i
7.9.1 do cinienia zewntrznego.
Wspczynniki cinienia zewntrznego okrelaj dziaanie wiatru na zewntrzne
powierzchnie budynkw; wspczynniki cinienia wewntrznego okrelaj dziaanie
wiatru na wewntrzne powierzchnie budynkw.

Wspczynniki cinienia zewn trznego dziel si na

globalne i lokalne. Wspczynniki lokalne s wspczyn-
nikami cinienia do obliczania obcienia na powierzchni 1 m2.
Mog by stosowane w obliczeniach malych elementw i
cznikw. Wspczynniki globalne s wspczynnikami cinie-
nia do obliczania obcienia na powierzchni 10 m2. Mog by
stosowane do obliczania obcienia na powierzchniach
wikszych ni 10 m2.

60
(2) Wspczynniki cinienia netto naley stosowa do:
- wiat, wedug 7.3;
- cian wolno stojcych, attyk i ogrodze wedug 7.4.
UWAGA. Wspczynniki cinienia netto okrelaja wypadkowe dziaanie wiatru na
jednostk powierzchni konstrukcji, elementu konstrukcji lub jej skadnika.
(3) Wspczynniki tarcia naley stosowa do cian i powierzchni
okrelonych w 5.3 (3) i (4), wykorzystujc 7.5.
(4) Wspczynniki siy naley stosowa do:
- tablic, wedug 7.4.3,
- elementw konstrukcyjnych o prostokatnym przekroju poprzecznym,
wedug 7.6,
- elementw konstrukcyjnych o przekrojach z ostrymi krawdziami,
wedug 7.7,
- elementw konstrukcyjnych o przekroju poprzecznym w ksztacie
wielokata foremnego, wedug 7.8,
- walcw koowych, wedug 7.9.2 i 7.9.3,
- kul, wedug 7.10, - flag, wedug 7.12.
- konstrukcji kratownicowych i rusztowa, wedug 7.11,
UWAGA. Wspczynniki siy okrelaj caowity efekt dziaania wiatru na
konstrukcj, element konstrukcyjny lub jej skadnik jako cao, wraz z siami
tarcia, jeeli nie zostao to wykluczone.

7.2 Wspczynniki ci
nienia dla budynkw
Wspczynniki cinienia zewntrznego cpe budynkw i ich
czci zale od rozmiarw obcionej powierzchni o polu A,
ktre jest obszarem konstrukcji zbierajcym obcienie wiatrem z
obliczanej sekcji. Wspczynniki cinienia zewntrznego s poda-
ne w tablicach dla obszarw A = 1 m2 i 10 m2, stosownie do
konfiguracji budynkw, odpowiednio jako wspczynniki lokalne
cpe,1 i globalne cpe,10. Podano je w tabl. 7.17.5.
Wartoci cpe,1 s przeznaczone do oblicze maych elementw i cznikw o powierzchni
elemetu 1 m2 lub mniejszej, takich jak elementy cian osonowych i dachw. Wartoci cpe,10 mog
by uywane w obliczeniach konstrukcji nonych budynkow jako caoci.
Metod wyznaczania wspczynnika cisnienia zewntrznego cpe w przypadku
budynkw o polu obcionej powierzchni miedzy 1 m2 a 10 m2 podano na
rys. 7.2.
cpe=cpe,1-(cpe,1-cpe,10)log10A

61
62
 7.2.2. ciany pionowe budynkw na rzucie prostokta
Wysokoci odniesienia, ze, dla nawietrznych scian budynkw
na rzucie prostokta (pole D na rys. 7.5) zale od stosunku h/b i
s zawsze przyjmowane jako grne wartoci rnych czci (ob.-
szarw) cian. Pokazano je na rys. 7.4 dla 3 przypadkw:
budynek, ktrego wysoko h jest mniejsza ni b, naley
traktowa jako jedn cz,
budynek, ktrego wysoko h jest wiksza ni b, lecz mniejsza
ni 2b, moe by traktowany jako skadajcy si z dwch cz-
ci, zawierajcych: cz doln, rozcigajc si w gr od po-
ziomu gruntu do wysokoci rwnej b i pozosta cz grn,
budynek, ktrego wysoko h jest wiksza ni 2b, moe by
traktowany jako skadajcy si z kilku czci, zawierajcych:
cz doln, rozcigajc sie w gr od poziomu gruntu do
wysokoci rwnej b, cz grn, rozcigajc si w d od
grnej krawdzi budynku na dugo b, i obszar poredni, za-
warty midzy czci grna a doln, ktry moe by podzielony
na poziome pasy o wysokoci hstrip, jak pokazano na rys. 7.4.

63
 Rys. 7.5
Oznaczenia
cian pionowych

Rys. 7.4. Wysoko odniesienia ze zalenie od h i b oraz odpo-

wiadajce im rozkady cinienia prdkoci

64
 Rys. 7.4. Wysoko odniesienia ze zalenie od h i b oraz odpo-
wiadajce im rozkady cinienia prdkoci

Tabl. 7.1. Wspczynniki cinienia zewntrznego dla cian

pionowych budynkw na rzucie prostokta

7.2.3. Dachy paskie

Dachy o nachyleniu () poaci 5o < < 5o uwaa si za paskie.
Dachy naley podzieli na obszary jak pokazano na rys. 7.6.
Wysoko odniesienia dla dachw paskich i o krawdziach
zaokrglonych albo dachw mansardowych naley przyjmowa
jako rwna h. Wysoko odniesienia dla dachw paskich z
attykami nalezy przyjmowa jako rwn h + hp, patz rys. 7.6.
Wspczynniki cisnienia dla kadego obszaru podano w tab. 7.2.
Wypadkowy wspczynnik cinienia (netto) wywieranego na
attyk naley ustala wedug 7.4.

65
 Rys. 7.6
Oznaczenia
dachw paskich

Tab. 7.2
Wspczynniki
cinienia
zewntrznego
dla dachw
paskich

66
 7.2.4. Dachy jednospadowe
Dach naley podzieli, uwzgldniajc okapy, na obszary pokaza-
ne na rys. 7.7. Naley przyjmowa wysoko odniesienia ze = h.
Wspczynniki cinienia dla kadego obszaru s podane w
tablicy 7.3.

UWAGA 1
Przy = 0 (zob. tabl. a), cinienie zmienia sie szybko
midzy wartosciami dodatnimi i ujemnymi w zakresie katw
spadku midzy = +5 a = +450 , dlatego podano wartoci
dodatnie i ujemne.
Naley rozway dwa przypadki:
w jednym naley przyj wszystkie waroci dodatnie, a
w drugim wszystkie ujemne.
Nie dopuszcza si mieszania wartoci dodatnich i
ujemnych na tej samej poaci.

UWAGA 2

Dla porednich ktw spadku mona stosowa interpo-

lacj liniow midzy wartociami tego samego znaku.
Wartoci rwne 0,0 s podane dla celw interpolacji.

67
 Rys. 7.7
Oznaczenia
dachw
jednospadowych

7.2.5. Dachy dwuspadowe

Dach naley podzieli, uwzgledniajc okapy, na obszary pokaza-
ne na rys. 7.8. Naley przyjmowac wysoko odniesienia ze = h.
Wspczynniki cinienia dla kadego obszaru podano w tabl. 7.4a.

68
 Rys. 7.8. Oznaczenia dachw dwuspadowych

7.2.6. Dachy czterospadowe

Dach naley podzieli, uwzgldniajc okapy, na obszary pokaza-
ne na rys. 7.9 i przyjmowa wysoko odniesienia ze=h. Wsp-
czynniki cinienia, ktre naley stosowa podano w tablicy 7.5

69
 Rys. 7.9. Oznaczenia dachw czterospadowych

sowe
7.2.7. Dachy wieloprz

Wspczynniki cinienia dla kierunkw wiatru 0, 90 i 180 dla

kadej poaci dachu wieloprzsowego mona ustala na
podstawie wspczynnika cisnienia kadej indywidualnej poaci.
Naley ustali wspczynniki modyfikujce cinienie (lokalne i
globalne) przy kierunkach wiatru 0 i 180 na kadej poaci,
korzystajc:
z danych zamieszonych w 7.2.4 dla dachw jednopoaciowych,
zmodyfikowanych ze wzgldu na ich pooenie zgodnie z
rys. 7.10 a i b,
z danych zamieszonych w 7.2.5 dla dachw dwupoaciowych o
< 0, zmodyfikowanych ze wzgldu na ich pooenie zgodnie z
rys. 7.10 c i d.
Dane z pl F/G/J naley stosowa tylko dla poaci nawietrznej.
Pola H i I naley rozwaza dla kazdego przesa dachu
wielospadowego.

70
Rys. 7.10. Oznaczenia dachw wielospadowych - jednospadowych

7.2.8
Dachy
ukowe

Rys. 7.11. Zalecane wartoci wspczynnika cinienia zewntrznego

cpe,10 dla dachw ukowych na rzucie prostokta

71
 7.2.9. Cinienie wewntrzne
(1)P Naley rozpatrywa jednoczesne dziaanie cinienia wewn-
trznego i zewntrznego. Naley bra pod uwag najbardziej
niekorzystn kombinacj cinienia zewntrznego i wewntrznego
dla kadej kombinacji moliwych otworw i nieszczelnoci.
(2) Wspczynnik cinienia wewntrznego, cpi, zaley od
rozmiarw i rozmieszczenia w cianach osonowych budynkw.
Jeeli przynajmniej na dwch stronach budynku (fasadach albo
dachu), cakowite pole otworw wynosi ponad 30 % pola kadej z
nich, to oddziaywania wiatru nie naley oblicza wedug zasad
podanych w tym rozdziale lecz zamiast nich naley stosowa
zasady podane w 7.3 (wiaty) i 7.4 (ciany wolno stojce, attyki).
UWAGA. Za otwory w budynkach uwaa sie mae otwory takie jak:
otwarte okna, wywietrzniki, kominy itp. jak rwnie ogln przepusz-
czalno przegrd, jak szczeliny wok drzwi, okien, urzdze ins-
talacyjnych oraz nieszczelnoci w obudowie budynku. Typowa przepu-
szczalno oglna zawiera si w zakresie 0,010,1% pola przegrody.

(3) Jeeli otwr zewntrzny, taki jak drzwi lub okno, byby dominu-
jcy gdyby by otwarty, lecz w stanie granicznym nonoci jest
uwaany za zamknity to warunki, w ktrych drzwi albo okno s
otwarte naley rozpatrywa jako sytuacj wyjatkow zgodnie z
EN 1990.
UWAGA Sprawdzenie konstrukcji w wyjtkowej sytuacji obliczeniowej
jest wane w przypadku wysokich przegrd wewntrzych (o wysokim
poziomie ryzyka) gdy musz one przenie cakowite obcienie cinie-
niem zewnetrznym z powodu otworw w cianach osonowych.

(4) ciana budynku powinna by uwaana za dominujc jeeli

pole otworw w niej si znajdujcych jest przynajmniej rwne
dwukrotnej wielkoci otworw i nieszczelnoci w pozostaych
cianach rozpatrywanego budynku.

UWAGA T zasad mona take stosowa do indywidualnych

pomieszcze w budynku.

72
(5) W przypadku budynku z dominujc cian cinienie wewn-
trzne naley wyznacza jako cz cinienia zewnetrznego wys-
tpujcego w obszarze otworw na cianie dominujcej:
jeeli pole otworw w cianie dominujcej jest rwne dwukrot-
nemu polu otworw w pozostaych cianach to
cpi = 0,75 cpe (7.1)
jeeli pole otworw w cianie dominujcej jest przynajmniej
rwne trzykrotnemu polu otworw w pozostaych cianach to
cpi = 0,90 cpe (7.2)
gdzie
cpe wartoc wspczynnika cisnienia zewntrznego w obszarze otwo-
rw w cianie dominujcej. Jeeli te otwory znajduja si w obszarach o
rnych wartociach cinienia zewntrznego to naley przyj redni
waon warto cpe z rozpatrywanych obszarw.
Jeeli pole otworw w cianie dominujcej jest midzy 2 a 3 razy
wiksze od pola otworw w pozostaych cianach to wwczas do
wyznaczenia wartoci cpi mozna zastosowa interpolacj liniow.

Wysoko odniesienia zi do oblicze cisnienia wewnetrznego

powinna by rwna wysokoci odniesienia ze do oblicze
cisnienia zewntrznego (patrz 5.1 (1)P) wywieranego na ciany,
ktre wywouje, poprzez otwory w cianie, cinienie wewntrzne
Jeeli w cianie jest kilka otworw to naley przyj najwiksz
warto ze do wyznaczenia zi.
Wspczynnik cinienia wewntrznego w otwartych silosach i
w kominach wynosi:
cpi = - 0,60 (7.4)

Wspczynnik cinienia wewntrznego w zbiornikach wentylo-

wanych przez mae otwory wynosi:

cpi = - 0,40 (7.5)

Wysoko odniesienia zi jest rwna wysokoci konstrukcji.

73
 7.3. Wiaty
Za wiat uwaa si obiekty z dachami lecz bez cian takie jak
stacje paliwowe, otwarte stodoy itp.
Obcienie wiatrem wiaty w istotny sposb zaley od rozmia-
rw i sposobu uoenia pod dachem przedmiotw (lub ich braku).
Powoduj one bowiem zahamowanie przepywu powietrza i
wzrost cinienia dziaajcego od dou na wiat.
Stopie ograniczenia przepywu pod wiat pokazano na
rys. 7.15. Zaley on wspczynnika ograniczenia przepywu ,
ktry jest stosunkiem pola moliwych do skadowania,
rzeczywistych przeszkd pod dachem, do pola przekroju
poprzecznego przestrzeni pod wiat; oba pola sa wyznaczane w
paszczynie prostopadej do kierunku wiatru.
Warto = 0 wskazuje na brak czegokolwiek pod wiat, a
warto = 1 reprezentuje przestrze pod wiat cakowicie
zablokowan przez zawarto sigajc nawietrznej krawdzi
dachu (nie jest to budynek zamknity).

Rys. 7.15a
Przepyw
swobodny
( = 0)

Rys. 7.15b. Przepyw blokowany ( = 1)

74
 Globalne wspczynniki siy, cf, i wspczynniki cisnienia netto
cp,net, podane w tablicach 7.6 do 7.8 dla = 0 oraz = 1
uwzgldniaj czny efekt dziaania wiatru na grn i doln
powierzchnie dachu przy wszystkich kierunkach wiatru. Wartoci
porednie mona wyznaczy za pomoc interpolacji liniowej.

Po stronie zawietrznej maksymalnego wypenienia naley

przyjmowa wartoci cp,net jak dla = 0.

Globalny wspczynnik siy cf reprezentuje si wypadkow.

Wspczynnik cinienia netto reprezentuje maksymalne

cinienie lokalne wybrane ze wszystkich kierunkw wiatru. Naley
go stosowa w obliczeniach elementw pokrycia i cznikw.

Tabl. 7.6. WIATA JEDNOSPADOWA

Cp,net

75
 Kada wiata powinna przenie podane niej przypadki
obcienia:
w przypadku wiaty jednopoaciowej (tablica 7.6) naley
przyjmowa, ze rodek parcia ley w odlegoci d/4 od krawdzi
nawietrznej dachu (d = wymiar w linii wiatru, rys. 7.16),
w przypadku wiaty dwuspadowej (tablica 7.7) naley
przyjmowa, e rodek parcia ley w rodku kadej poaci
(rys. 7.17).
Dodatkowo, jedna poa wiaty dwuspadowej powinna przenie
obcienie maksymalne oraz minimalne, podczas gdy druga
poa pozostaje nieobciona;
w przypadku wiaty wielospadowej, obcienie kazdego kosza
moze by obliczane przy zastosowaniu wspczynnika
redukcyjnego mc podanego w tablicy 7.8, do wartoci cp,net
podanych w tablicy 7.7.

Tabl. 7.7. WIATA DWUSPADOWA

Cp,net

76
 Obcienia kadej
poaci wiaty wielo-
poaciowej, jak na
rysunku

s wyznaczane z zastosowaniem wspczynnikw redukcyjnych mc poda-

nych w tablicy 7.8 do si globalnych jak rwnie wspczynnikw cinienia netto
dla wiat dwupoaciowych.
Tablica 7.8. Wspczynniki redukcyjne mc wiat wieloprzsowych

7.4.1. ciany wolno stoj

ce i attyki

Dla cian wolno

stojacych i attyk
wypadkowe wsp-
czynniki cinienia
cp,net naley wyz-
nacza w polach
A, B, C i D
jak pokazano na
rys. 7.19.

W przypadku cian wolno stojcych naley przyjmowa wysoko odniesienia ze = h, zob. rys. 7.19.
Wysoko odniesienia w obliczeniach attyk na budynkach naley przyjmowa jako ze = (h + hp), zob. rys. 7.6.

77
 Tabl. 7.9. Zalecane wspczynniki cinienia cp,net
cian wolnostojcych oraz attyk

Wspczyn-
nik Obszar A B C D
wypenienia

bez l/h 3 2,3 1,4 1,2 1,2

zaama-
nia w l/h = 5 2,9 1,8 1,4 1,2
naroni-
=1 ku l/h 10 3,4 2,1 1,7 1,2
z zaamaniem w
naroniku o
2,1 1,8 1,4 1,2
dugoci > h *

= 0,8 1,2 1,2 1,2 1,2

* W przypadku naronikw o dugoci midzy 0,0 a h mona stosowa interpolacj liniow

7.5. Wspczynniki tarcia

Dla przypadkw podanych w 5.3 (siy oddziaywania wiatru)
naley wzi pod uwag obcienie siami tarcia.
Do obliczania cian i dachw naley przyjmowa wspczynniki
tarcia cfr, podane w tablicy 7.10.
Powierzchnia Wspczynnik tarcia cfr
Gadka (tj. stal, beton gadki) 0,01
Chropowata (beto surowy, pokrycia smoowy) 0,02
Bardzo chropowata (fale, ebra, fady) 0,04
Powierzchni odniesienia Afr podano na rys. 7.22. Siy tarcia
naley przykada do czci powierzchni zewnetrznych,
rwnolegych do kierunku wiatru, pooonych poza obszarem
rozcigajcym si od nawietrznej krawdzi lub nawietrznego
naronika budynku na odlego mniejsz z dwch: 2b albo 4h.
Wysoko odniesienia ze naley przyjmowa rwn wysokoci
h konstrukcji powyej poziomu terenu, albo wysokoci budynku
(patrz rys. 7.22).

78
 F fr = c fr q p ( ze ) Aref
Rys. 7.22. Powierzchnie odniesienia do obliczen siy tarcia

79