210 .

XXVI

811.161.2
Artur Bracki
Uniwersytet Gdaski

WPYW JZYKA ANGIELSKIEGO

NA WSPCZESNY SLANG STUDENCKI W POLSCE
Artyku powicony jest problemowi zapoycze z jzyka angielskiego, zasilajcych odmian mo-
dzieowego socjolektu slang studencki. Na podstawie istniejcych bada przeprowadzono analiz
skadu leksykalnego slangu studenckiego pod ktem typw zapoycze i kategorii leksyki, ktre najcz-
ciej absorbuj anglicyzmy. Powysze badanie przeprowadzone jest na tle ustalenia roli slangu w proce-
sie wprowadzania obcej leksyki do jzyka oglnego.
Sowa kluczowe: jzyk angielski, jzyk polski, slang, zapoyczenia leksykalne.

The article considers the problem of borrowings from English, enriching variety sociolect youth
student slang. Based on an analysis of existing research lexical composition of the student slang for the
types and categories of lexical borrowings that are most likely absorb anglicisms. This study is carried
out to establish the role of slang background in the process of introducing a foreign language vocabulary
overall.
Keywords: English language, Polish language, slang, lexical borrowing.

,
.
,
.
.
: , , , .

Niniejszy artyku jest logiczn kontynuacj prowadzonych bada naukowych i pisa-

nych prac dyplomowych w zakresie jzykoznawstwa wspczesnego i porwnawczego w
Katedrze Polonistyki Instytutu Filologii Narodowego Uniwersytetu imienia Tarasa Szew-
czenki w Kijowie. Przedmiotem artykuu jest wpyw jzyka angielskiego na wspczesny
ksztat jednego z polskich socjolektw slangu studenckiego. Obiektem jest slang pol-
skich studentw, omawiany na przykadzie osb studiujcych na Uniwersytecie Gdaskim.
Cel pracy to wskazanie specyfiki owego socjolektu, poddanego silnemu wpywowi zapoy-
cze angielskich. Spodziewane rezultaty odnosz si do wykrycia mechanizmu tworzenia
leksykonu slangu w wyniku okrelonych typw adaptacji anglicyzmw. Element nowy w
proponowanym badaniu to analiza istniejcego zestawienia leksykograficznego pod ktem
specyfiki jego ewolucji. Obrana metoda badawcza to omwienie wybranych przykadw
slangu i zestawienie pornawcze przy jednoczesnym usystematyzowaniu leksemw po-
chodzenia angielskiego pod wzgldem grup tematycznych.
Na pocztku warto ustali definicj i zakres znaczeniowy pojcia slang, przyjty w
niniejszej analizie. Z uwagi na druk tekstu w kijowskim czasopimie polonistycznym
baz teoretyczn zaczerpnito z wybranych polskich i ukraiskich wiodcych wyda
encyklopedyczno-leksykograficznych. Rzecz jasna, wybr ten nie wyczerpuje tematu,
ale dla niniejszej pracy jest komplementarny i wystarczajcy.
 211

Encyklopedia jzyka polskiego podaje tak oto definicj slangu: Slang, zwany te
jzykiem specjalnym, gwar rodowiskow, wiechem lub argot, jako swoista, potoczna
odmiana jzyka narodowego oparta na odrbnoci rodowiskowej, a nie terytorialnej (w
przeciwiestwie do dialektu i gwary danej okolicy) uytkownikw rni si od jzyka
oglnego przede wszystkim sownictwem (take specjalnym znaczeniem wyrazw b-
dcych w powszechnym uyciu) i frazeologi, a nie gramatyk (w przeciwiestwie do
dialektw i gwar). Mwimy o slangu przestpczym, zodziejskim, wiziennym, ale take
modzieowym, eglarskim, naukowym itp. [5, s.350].
W encyklopedii zamieszczono z kolei nastpujce haso tematycz-
ne: 1), -
, ( );
2) ; , -
,
, , , -
, ,
, , ,
(. ) [7, s.608].
Przy wyznaczaniu zakresu znaczeniowego pojcia slang nie sposb pomin wie-
loletnich bada i pionierskich w tym zakresie prac esi Stawyckiej, ktra, opisujc to
zjawisko, wyrazia m.in. tak oto konkluzj:
, - -
, , (, )
. , -
, (, ), , -
, , .
, -
[8, s.42].
Z powyszych cytatw mona wyoni szereg cech charakterystycznych w pew-
nym sensie uniwersalnych dla zjawiska slangu. Przede wszystkim jest to rodowiskowy
zakres jego uycia; tendencja do nadawania specjalnych znacze poszczeglnym lekse-
mom i frazeologizmom (czasem na drodze polisemii, czasem poprzez zmian zakre-
su znaczeniowego danego wyrazu); wykorzystywanie leksykonu czerpanego z rnych
odmian jzykowych; zgodno gramatyczna z jzykiem oglnym. Mowa jest zatem o
aktywizacji odmian jzykowych w obrbie danego jzyka, a nie jzyka obcego czy jego
odmiany, tymczasem ju pobiena analiza materiau leksykalnego w obrbie polskie-
go slangu studenckiego stanowi zapoyczenia angielskie. Zatem do definicji roboczej
slangu studenckiego w Polsce naleaoby doda informacj o jego specyficznym r-
dosowie znaczn jego cz stanowi bowiem leksyka angielska, poddana co prawda
procesowi adaptacji, w ktrym dy si do zgodnoci gramatycznej z jzykiem oglnym,
cho nie zawsze efekt kocowy mieci si w niej (o czym poniej).
Przed przystpieniem do waciwej analizy naley zaznaczy, e wszystkie przyto-
czone przykady slangu zostay zaczerpnite z publikacji Macieja Widawskiego Slang
UG. Sownik slangu studentw Uniwersytetu Gdaskiego, a konkretnie z edycji roku
2009, ktra ukazaa si nakadem Wydawnictwa UG. Zawarte w niej blisko 2,5tys. hase
212 . XXVI

i 6tys. cytatw ilustrujcych kontekstowe uycie wyrazw, ktrymi najchtniej posugu-

j si studenci UG, zebrano w ksik i wydano pod ww. tytuem. Sownik ten dla niniej-
szej pracy uznano za rdo kompetentne i wystarczajce do przeprowadzenia wstpnej
analizy pod ktem produktywnych grup angielskich zapoycze i obszarw leksykonu
wzbogacanego przez te zapoyczenia.
Trudno te nie zgodzi si z recenzentem wydania prof. Edwardem uczyskim
(obszerne fragmenty recenzji znalazy si na okadce wskazanego sownika, std te za-
mieszczono poniej cytat), i: W ten sposb zostaa utrwalona pewna konkretna rze-
czywisto jzykowa, zwizana z Gdaskiem i jego najwiksz uczelni pisze w re-
cenzji sownika z Uniwersytetu Gdaskiego. Jest w tej rzeczywistoci jzykowej wiele
modzieczej inwencji i inteligentnej zabawy z jzykiem, jest bogaty zbir swoistych
sposobw wyraania dobrych i zych emocji, a take duo dowodw na bezkompromi-
sow ocen tego, co nas otacza. Wyania si z tego wszystkiego barwny i wielowymiaro-
wy obraz wiata widzianego oczami modych ludzi.
Warto na marginesie nadmieni (zwaszcza powinno to zainteresowa badaczy zagad-
nienia), e zbieranie materiaw do wspomnianego wydania trwao ponad dwa lata, ale w
zamyle autorw pierwsza edycja nie bya celem samym w sobie. Projekt jest kontynuowa-
ny i co 5 lat przewiduje si aktualizacj i poszerzanie opracowania. Sam za autor prof. UG,
drhab. Maciej Widawski jzykoznawca i leksykograf zajmujcy si odmianami jzyka
angielskiego, pionier studiw nad slangiem i jego przekadem jest Kierownikiem Za-
kadu Socjolingwistyki i Leksykografii Instytutu Anglistyki i Amerykanistyki UG, co daje
podstawy do przypuszcze, e nie jest to ostatnia praca z tego zakresu.
Wstpna analiza materiau pozwolia na postawienie tezy o moliwoci dwojakie-
go rozpatrywania materiau leksykalnego pod ktem jego systematyzacji wewntrznej.
Pierwsza z kwalifikacji bierze pod uwag funkcjonaln stron rozszerzenia leksykonu,
a wic zakres, sfer i uzus wykorzystania tych dodanych sw, druga za sposb asy-
milacji zapoycze (bezporednie, porednie zapoyczenie) oraz tryb teje asymilacji
do polskiej przestrzeni jzykowej (ufleksyjnienie, asymilacja fonetyczna, przypisanie do
typu deklinacyjnego, koniugacyjnego itp.). Spord wspomnianych ju 2,5tys. hase wy-
brano reprezentatywn grup 27 przykadw, ilustrujcych dany proces. W celu zacho-
wania zgodnoci z oryginaem pozostawiono zapis hase przyjty w sowniku (w kocu
pracy zamieszczono wykaz skrtw).
Wrd zebranych przykadw do pierwszej kategorii mona odnie nastpujce
leksemy:
After, afterek RZM nieoficjalna kontynuacja imprezy gwnej, najczciej pno
w nocy (od angielskiego after);
Bord RZM RZADSZE tablica informacyjna (od angielskiego board, uywane
gwnie wrd studentw anglistyki);
Debeciak, debeciarski RZM, PRZYM (kto) wietny lub doskonay, gwnie naj-
lepszy w swojej dziedzinie (od angielskiego the best);
Dezi PRZYM RZADSZE wietny lub doskonay, gwnie modny (od angielskiego
jazzy);
Hardkor, hardkorowy RZM, PRZYM intensywny, radykalny lub przesadny (od an-
gielskiego hardcore);
 213

Pen, pendrak RZM przenony nonik pamici typu pendrive (od angielskiego pen-
drive);
Soft RZM oprogramowanie komputerowe (od angielskiego soft ware);
Swingers RZM RZADSZE kto rozwizy seksualnie i wymieniajcy si partnerami
lub uprawiajcy seks grupowy w towarzystwie partnera (od angielskiego swinger).
W prezentowanej kategorii na uwag zasuguje spora grupa sw bdcych bezpo-
rednimi zapoyczeniami z jzyka angielskiego zarwno pod wzgldem formy leksy-
kalnej, jak i zakresu znaczeniowego. Leksemy, takie jak after, pen i soft, rzeczywicie,
wypeniaj pewn luk w nazewnictwie (w tym przypadku), odpowiednio przyjcia
po przyjciu, przenonej pamici typu pendrive lub stiker oraz oprogramowania kom-
puterowego. Jak si zdaje, motywacj do wprowadzenia tych sw jest brak w jzyku
polskim wyraenia tego zjawiska jednym sowem, a nawet jeli jest, to i tak jest zapoy-
czeniem.
Cz z nich przechodzi jednake asymilacj fonetyczno-graficzn (bord, debe-
ciak, dezi, hardkor) wprawiajc te wyraenia w ramy zasad gramatycznych jzyka
polskiego. Mona sobie wyobrazi paradygmat deklinacyjny kadego z nich poza
form przymiotnikow dezi. Bord bdzie odmienia si identycznie jak ford, debe-
ciak jak przedszkolak, a hardkor jak amator. Tym niemniej formy takie jak wspo-
mniane sowo dezi, ale te krejzi (ang. crazy pol. szalony, zwariowany), hepi (ang.
happy pol. szczliwy), czsto pojawiajce si w mowie potocznej i oczywi-
cie take w omawianym slangu naleaoby rozpatrywa jako naruszenie polskiej
normy jzykowej choby ze wzgldu na (przynajmniej obecnie) brak moliwoci do-
pasowania tego typu nowych przymiotnikw do ktrego wzoru deklinacyjnego,
a wic postulat z cytowanej wyej Encyklopedii jzyka polskiego o nie rnieniu si
jzyka oglnego i slangu na poziomie gramatyki ju w obrbie pierwszej z wydzielo-
nych w tej analizie grup staje si mocno dyskusyjny.
Element wyrnikowy tej grupy funkcjonalna strona rozszerzenia leksykonu
nawet przy stosunkowo maej liczbie przykadw przynosi zaskakujcy rezultat. Angli-
cyzmy wprowadzane s do omawianego slangu w nieograniczony zakresie, sferze wyko-
rzystania tych dodanych sw. Od strony uzualnej s to zarwno wyrazy nacechowane
emocjonalnie (debeciak, dezi, hardkor), wyrazy ze sfery tabu (swingers), ale te leksyka
codziennoci studenckiej nauki (pen), zabawy (after), zaj (bord).
Warto te zwrci uwag na zjawisko wariantywnoci leksemw (after, afterek oraz
pen, pendrak). Zaznacza si tu tendencja do swoistej polonizacji wyrazw ich lepsze-
go wpasowania w przestrze polskojzyczn. W przypadku sowa afterek jest to doda-
nie fleksji charakteryzujcej formy hipokorystyczne, w przypadku wyrazu pendrak
upodobnienie fonetyczne do istniejcego w jzyku polskim sowa pdrak. Swoj drog,
elementem zbienym pamici przenonej (pendrak) i formy larwy (pdrak) s ich nie-
wielkie rozmiary, wic i skojarzenie homofoniczne ma swoje logiczne uzasadnienie.
Drugie z moliwych kryteriw systematyzacji anglicyzmw w omawianym slangu
to sposb asymilacji zapoycze oraz tryb teje asymilacji do polskiej przestrzeni jzy-
kowej pozwala na wyodrbnienie kilku podgrup. Pierwsza z nich tworzona jest przez
zapoyczenia bezporednie z jzyka angielskiego, ktre przeszy proces do gbokiej
asymilacji. Obrazuj to nastpujce przykady:
214 . XXVI

Densi, densowa CZN taczy (od angielskiego dance);

Helo WYKRZ zwr uwag na mnie lub na to, co mwi (od angielskiego hello);
Koln CZN zadzwoni (od angielskiego call);
Sorewicz, sorka, sorki, sorry WYKRZ przepraszam (od angielskiego sorry);
Sweetany PRZYM wietny lub doskonay, gwnie miy (od angielskiego sweet).
W przypadku form czasownikowych densi/ densowa oraz koln mamy do czynie-
nia z klasycznym ufleksyjnieniem i przypisaniem do typu koniugacyjnego, odpowiednio
-/ -isz, -uj/ -ujesz oraz -am/ -asz lub -/ -esz. Kopot ze wskazaniem typu koniuga-
cyjnego w tym ostatnim przypadku wie si, jak mona przypuszcza, z omykowym
zakwalifikowaniem koln jako czasownika w aspekcie niedokonanym. Rzecz jasna,
mona sobie wyobrazi grup czasownikw w aspekcie niedokonanym z podobnym za-
koczeniem widn, bledn, gi, i wwczas bdzie to typ koniugacyjny -/ -esz, ale
rwnie dobrze czasownik koln mona porwna do aspektu dokonanego czasownika
kopn/ kopa, gdzie w aspekcie niedokonanym bdzie to ten sam typ koniugacyjny;
mona te zestawi koln z aspektem dokonanym czasownika wytkn/ wytyka, i wte-
dy bdzie to typ koniugacyjny -am/ -asz.
Z kolei helo, sorewicz i sweetany to interesujce przykady asymilacji poprzez uflek-
syjnienie pierwszy z nich to przede wszystkim polski zapis fonetyczny sowa obcego z
uwzgldnieniem polskiej fonologii, drugi upodobnienie do formy patronimiku (-icz,
jak np. Bogdanowicz), a trzeci jak form hybrydy jzykowej z komponentem obcym
w zapisie obcym (sweet mona by przecie zapisa sit albo suit) i kocwki -any nace-
chowanej stylistycznie (tak jak w wyrazach wielgany, grubany itp.). Ponadto inwarianty
z przykadu sorewicz, sorka, sorki, sorry pokazuj, e proces rozszerzania slangu o zapo-
yczenia angielskie nie odbywa si jednofazowo i jednokanaowo do gosu dochodz
tu preferencje wrcz na poziomie idiostylu.
Do ciekawie prezentuje si wyranie zaznaczona grupa leksemw, ktre wykazuj
specyficzny odwrcony proces fonetyzacji widoczny w sowach:
Dzienks, Dzienx, Dziks WYKRZ dzikuj (od dzikuj i angielskiego thanks);
Dampreza RZ impreza towarzyska (od angielskiego jump).
Nastpuje tu udziwnienie leksyki znanej z mowy potocznej, ale te z jzyka
oglnego (dziki, impreza). O ile nie powtrzy si z wyej podanego cytatu za prof.
E.uczyskim, e jest tu wiele modzieczej inwencji i inteligentnej zabawy z j-
zykiem, to mona by zaryzykowa twierdzenie, e to kolejny naoczny dowd, i
w przypadku slangu studenckiego zgodno z gramatyk nie tylko nie musi wyst-
powa, ale wrcz moe by traktowana jako zamierzona wariantywno. Zreszt,
skoro omawiany slang jest wytworem i form komunikacji werbalnej inteligentnej
przecie grupy spoecznej studentw mona zaoy, e owa wariantywno
jest jego cech prymarn.
Kolejn grup stanowi sowa, o ktrych mona powiedzie, e miejsce ich bezpo-
redniego zaczerpnicia do slangu jest do trudne do okrelenia, cho trudno te nie
zgodzi si z autorem sownika, e leksyka ta ma swoje trwae miejsce w zasobach jzyka
angielskiego. S to takie sowa, jak:
Doint RZM rcznie skrcony papieros z marihuan (od angielskiego joint);
Hasz RZM haszysz (prawdop. od angielskiego hash);
 215

Heja WYKRZ cze (od angielskiego hiya);

Niehalo PRZYM nic nierozumiejcy, gwnie mao rozgarnity, mao inteligentny
(od angielskiego hello).
Sowo haszysz i jego pochodne bez wtpienia s orientalizmami, doint ju daw-
no sta si internacjonalizmem sfery tabu jzykowego i heja rwnie dobrze moe by
modyfikacj hej znanego w kocu w jzyku polskim i innych jzykach sowiaskich. To
samo mona rzec te o halo, chocia tu pochodzenie sowa w jego aspekcie historycz-
nym niewtpliwie sowiaskim nie jest. Tym niemniej, warte odnotowania jest suszne
zaoenie, e moe to take by wtrna poyczka z jzyka angielskiego, uznawanego
powszechnie za midzynarodowe narzdzie komunikacji.
Swoist podgrup wobec wyej opisanej stanowi sowa niewtpliwie zapoyczo-
ne ale od dawna ju funkcjonujce w polskim leksykonie i to na rnych poziomach
jzykowych. Reprezentuj je tu nastpujce wyrazy:
Dealer, diler(ka) RZM/ handlarz, handel narkotykami (od angielskiego dealer);
Hery RZLM wosy (od angielskiego hair);
Lajcik RZM, lajtowo PRZYS, lajtowy PRZYM lekko lub swoboda, brak stresu
lub wysiku (od angielskiego light);
Net RZM Internet (od angielskiego net);
Pecet, pecol RZM komputer osobisty (od angielskiego PC lub Personal Computer);
Spot RZM krtka reklama gwnie radiowa lub telewizyjna (od angielskiego spot);
JU BYY
Surfowa CZN przeglda strony internetowe (od angielskiego surf).
Sowo diler pamitamy w tym wanie znaczeniu co najmniej od czasu wyko-
nania przez Kazika (KN) piosenki Tata Dilera (pyta Porozumienie ponad podzia-
ami, 1995 rok), hery w tym samym znaczeniu, co uyte w Sowniku slangu, przy-
wdrowao do Polski z subkultur heavy metalu, a wic co najmniej od przeomu
lat 70. i 80. XX wieku. Wyraz light rozpowszechniy w Polsce ju dawno wszelkie
produkty spoywcze i monopolowe o zmniejszonej zawartoci cia smolistych, cu-
kru, tuszczu itd., i dzi ze wieczk szuka osoby palcej, ktra w kiosku poprosi
o paczk lekkich papierosw, a net, pecet i spot to rzeczywisto jzykowa niemal
kadego Polaka od pierwszej klasy szkoy podstawowej. Zatem mamy tu do czy-
nienia raczej z konstatacj znanego faktu silnego wpywu jzyka angielskiego
na inne jzyki w tym polski.
Na koniec delikatnie sugerowane przez recenzenta Sownika dowody na bezkom-
promisow ocen tego, co nas otacza w obrazie jednego przykadu:
Chuj knows FRAZ BARDZO OBRALIWE nie wiadomo lub trudno powiedzie
(od angielskiego know).
Sownik, rzecz znamienna, zawiera podobnych i innych wulgaryzmw znacznie wi-
cej, ale zaprezentowany przykad jest o tyle ciekawy, o ile znowu stawia pytanie o po-
prawno gramatyczn slangu. Jest to niewtpliwie hybryda midzyjzykowa kady
z komponentw naley do innej przestrzeni jzykowej i aden nie jest w tej drugiej so-
wem znanym i uywanym powszechnie. Moliwe wic, e jest to swoisty okazjonalizm o
bardzo duym stopniu nacechowania ekspresywnego i jako taki take daje prawo do
wyamania si z regu gramatycznych.
216 . XXVI

Zaprezentowane przykady pozwalaj na wycignicie szeregu istotnych wnio-

skw. Po pierwsze slang nie jest tworem jednorodnym wewntrznie, monofo-
nicznym i zunifikowanym; to raczej zbir idiolektw o ukierunkowaniu w stron
ograniczonego odbiorcy, z ktrym czy nadawc fakt przynalenoci do rodo-
wiska uczelnianego (slangiem posuguj si te wykadowcy). Po drugie ce-
ch charakterystyczn analizowanego slangu jest wariantywno sw, zakadajca
naddan ich warto ekspresywn, subiektywn, osobist itd. Po trzecie wresz-
cie omawiany slang studentw UG ma wyran tendencj do absorpcji bardzo
pokanej grupy leksemw zaczerpnitych bezporednio bd porednio z jzyka
angielskiego, co na pewno wyrnia go na tle innych przykadw slangu i moe
wiadczy zarwno o coraz wyszym poziomie znajomoci jzyka angielskiego
wrd modej polskiej inteligencji, jak i o procesie coraz gbiej postpujcej an-
glicyzacji polskiej rzeczywistoci.
Odrbnym zagadnieniem jest wyrane umykanie przez omawian odmian rodo-
wiskow jzyka zgodnoci z norm gramatyczn jego podstawy jzyka polskiego.
Mona wysnu tu rwnie dwie tezy wobec siebie komplementarne a)nie kady typ
slangu a priori jest zgodny gramatycznie z jzykiem oglnym, b)analizowany przypadek
ze wzgldu na specyfik jego uytkownikw (osoby majce due kompetencje jzykowe)
moe wanie wyrnia si traktowaniem (nie)zgodnoci gramatycznej jako jednego z
wyznacznikw charakteru samego slangu.

Wykaz skrtw:
CZN czasownik, aspekt niedokonany
FRAZ frazeologizm
PRZYM przymiotnik
PRZYS przyswek
RZLM rzeczownik, liczba mnoga
RZM rzeczownik, rodzaj mski
RZN rzeczownik, rodzaj nijaki
RZ rzeczownik, rodzaj eski
WYKRZ wykrzyknienie

Literatura
1. Awdiejew A. Gramatyka interakcji werbalnej/ A.Awdiejew. Krakw: Wydaw-
nictwo UJ, 2004. 168s.
2. Bartol D. Gwara studencka/ D.Bartol// Poradnik Jzykowy. 1972. Z.1.
S.2832.
3. BokszaskiZ., PiotrowskiA., ZikowskiM. Socjologia jzyka/ Z.Bokszaski,
A.Piotrowski, M.Zikowski. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1977. 182s.
4. Bugajski M. Jzyk w komunikowaniu/ M.Bugajski. Warszawa: PWN, 2006.
537s.
5. Urbaczyk S., Kucaa M. (red.) Encyklopedia jzyka polskiego. Wyd.3. Wro-
caw: Ossolineum, 1999. 507s.
 217

6. Widawski M. Slang UG. Sownik slangu studentw Uniwersytetu Gdaskiego/

M.Widawski. Gdask: Wydawnictwo UG, 2010. 348s.
7. .., .. (.), . /
. 2-. : , 2004. 824.
8. .. , , .
/ ... : , 2005. 464.