8 maja 2017

Sprawozdanie z sesji tematycznej Zdrowie Psychiczne Dzieci

i Modziey na Pierwszym Kongresie Zdrowia Psychicznego

Sesja dotyczca psychiatrii dzieci i modziey bya efektem prac duego, interdyscyplinarnego
Zespou Roboczego, ktry dziaa od 14.09.2016, pod patronatem Rzecznika Praw Dziecka.
Alarmujca sytuacja w psychiatrii dzieci i modziey skonia specjalistw z rnych dziedzin do
poczenia si i zintensyfikowania dziaa na rzecz zdrowia psychicznego populacji rozwojowej.
Wystpienia podczas sesji byy kwintesencj prowadzonych w zespole dyskusji i zgaszanych
przez ekspertw i uytkownikw psychiatrii rozwojowej problemw.

Sesja prowadzona bya przez prof. Agnieszk Gmitrowicz i dr. hab. Barbar Remberk,
specjalistw i kierownikw klinik psychiatrii dzieci i modziey.
Po krtkim wprowadzeniu do sesji, swoje wystpienie wygosi dr hab. Maciej Pilecki, psychiatra,
Kierownik Kliniki Psychiatrii Dzieci i
Modziey CM UJ. Zarwno sam
tytu wystpienia - O krok od
katastrofy jak i jego tre
odnosiy si do alarmujcej
dysproporcji pomidzy rosncymi
potrzebami opieki psychiatrycznej
dla najmodszych a zasobami,
ktre obecnie mona im
zaoferowa. Wg WHO do 2020 r.
zaburzenia neuropsychiatryczne
bd pierwsz z najczstszych
chorb, przyczyn zgonw i
niepenosprawnoci wrd dzieci i
modziey. Jednoczenie w Polsce
brakuje okoo 200 psychiatrw dzieci i modziey, miejsc w szpitalach dla najmodszych oraz nie
istnieje system opieki rodowiskowej. Brak jest te wypracowanych wzorcw dziaa i wsppracy
z instytucjami edukacyjnymi, czy przedstawicielami innych specjalizacji medycznych w zakresie
opieki nad dziemi z trudnociami psychicznymi oraz dobrze prowadzonej, szeroko zakrojonej
profilaktyki w zakresie zdrowia psychicznego. Dr hab. Pilecki postulowa, e jestemy jako
spoeczestwo w punkcie, ktry jest ostatnim momentem na zmian sytuacji, zanim naprawa
istniejcego systemu ochrony zdrowia psychicznego bdzie bardzo trudna lub wrcz niemoliwa.

Strona 1 z 8
 8 maja 2017
Nastpn prezentacj, zatytuowan
Psychiatria dzieci i modziey- Kopciuszek
Medycyny wygosia prof. Magorzata
Janas-Kozik. Poruszya tematyk bardzo
trudnej sytuacji lecznictwa psychiatrycznego
dla najmodszych pacjentw. Przedstawia
kontrast jaki stanowi dane epidemiologiczne
w stosunku do liczby miejsc jakie mog
zaoferowa szpitale. Obecna liczba ek
mogaby by realna, gdyby w Polsce istniao
kilkadziesit Centrw Zdrowia Psychicznego,
jednak obecnie nie ma adnego. Problemy
opieki ambulatoryjnej musi przejmowa system
opieki stacjonarnej. Pani Profesor wspomniaa te, e pomocy profesjonalnej wymaga okoo 10%
populacji rozwojowej , co oznacza, e w Polsce dotyczy to okoo 630 000 dzieci i modziey poniej
18 roku ycia. Jest to liczba, ktrej nie mona zbagatelizowa i problem, ktrego nie da si
zamie pod dywan.
Kolejn prelegentk bya prof. Agnieszka Gmitrowicz. Jej wystpienie Dzieci na krawdzi
ycia- woanie o pomoc wskazao suchaczom,
a tym samym i wadzom, w jak dramatycznej sytuacji
znajduje si wiele polskich dzieci i nastolatkw.
W Polsce z powodu samobjstw ginie obecnie wicej
nastolatkw ni w wypadkach komunikacyjnych (dane
KGP z 2016 roku). Okoo co pity zgon w grupie 1519
latkw spowodowany jest samobjstwem. Znaczco
wicej nastolatkw podejmuje prby samobjcze, ktre
s gwnym czynnikiem ryzyka samobjstwa
dokonanego. Wikszo nagych przyj na oddziay
psychiatryczne dotyczy nieletnich po aktach autoagresji.
Zgodnie z badaniami ograniczony dostp do
specjalistycznej opieki zdrowotnej, szczeglnie
psychiatrycznej, moe wpywa na zwikszenie
wystpowania samobjstw w populacji rozwojowej.
W Polsce nadal na wizyt do psychiatry dzieci oczekuj
po par tygodni. Podobnie, negatywny wpyw moe
mie brak odpowiedniego trenowania w szkoach
umiejtnoci spoecznych, radzenia sobie ze stresem,

Strona 2 z 8
 8 maja 2017
asertywnego komunikowania o wasnych problemach i potrzebach. Dlatego postuluje si, aby
wdroy w kraju profilaktyk zachowa samobjczych modziey, w tym konieczne jest
rejestrowanie prb samobjczych i zamierzonych samouszkodze oraz badanie ich uwarunkowa
w placwkach psychiatrycznych. Ponadto konieczne jest opracowanie i wdroenie strategii
postpowania z nieletnim pacjentem z ryzykiem samobjczym w rnych placwkach, a take
utworzenie wielodyscyplinarnego zespou do opracowania programw prewencyjnych dla
modziey z zachowaniami ryzykownymi (take uywajcych substancji psychoaktywnych), oprcz
tego istotne jest utworzenie profilowanych oddziaw dla dzieci i modziey, w tym z przewlekym
ryzykiem samobjczym.
Nastpnie gos zabraa doktor
Jolanta Paruszkiewicz,
psychiatra, Kierownik Oddziau
Psychiatrii Dziecicej
w Jzefowie. W swoim
wystpieniu Nie ma zdrowia
bez zdrowia psychicznego. Nie
ma zdrowych dorosych bez
zdrowych dzieci.. Takie wane,
a jednak przez wielu pomijane
fakty postulowaa doktor
Paruszkiewicz. Pani Doktor
w poruszajcy sposb opisywaa
historie ludzi, ktrzy rozpoczli
histori leczenia w dziecistwie i
nie otrzymali wystarczajcej pomocy. Wskazywaa te luki w obecnie funkcjonujcym systemie,
powodujce, e dzieci nie uzyskuj adekwatnej pomocy. Doktor Paruszkiewicz podkrelaa,
e w przypadku dzieci i modziey dochodzi do naruszenia praw do leczenia psychiatrycznego
i psychoterapii z powodu zbyt dugiego czasu oczekiwania na opiek ambulatoryjn, odpywu
profesjonalnej kadry z placwek spoecznej suby zdrowia, braku rzetelnego okrelenia potrzeb
dzieci i modziey oraz stosownych projektw do realizacji opieki. Rok oczekiwania na porad
psychiatryczn przez osob doros jest trudnym do zaakceptowania faktem, a w przypadku dzieci
powoduje, e ycie dziecka ulega czsto zaamaniu, od ktrego nie ma odwrotu (np. wyrzucenie
ze szkoy, umieszczenie w MOW lub wielotygodniowa hospitalizacja). Silny akcent zosta take
pooony na konieczno wdroenia dziaa profilaktycznych oraz prowadzenia wczesnej
interwencji, a take wzmocnienia finansowego i tym samym kadrowego placwek sprawujcych
piecz nad zdrowiem psychicznym dzieci.

Strona 3 z 8
 8 maja 2017
W wystpieniu Dlaczego Rzecznik Praw Dziecka o psychiatrii dzieci i modziey pani
Elbieta Karasek. wyjaniaa jaka jest
rola Biura Rzecznika Praw Dziecka
w ochronie zdrowia psychicznego
najmodszych. Rzecznik praw dziecka
ustanowi zdrowie psychiczne dzieci
jednym z 5 priorytetw dbaoci
o zdrowie dzieci i modziey
i konsekwentnie wraz z pracownikami
Biura realizuje dziaania, majce na celu
denie do dobrostanu (czy te raczej
ratowanie sytuacji) w tym zakresie.
Dziaania opieraj si m.in. na
wsppracy z konsultantami krajowym
i wojewdzkimi, wystpieniach
generalnych, kierowanych do organw administracji rzdowej, dziaaniach sprawdzajcych
w placwkach psychiatrycznych dla dzieci i modziey, opiniowaniu projektw aktw prawnych
dotyczcych zagadnie psychiatrii dzieci i modziey, uczestnictwu w konferencjach i sympozjach
powiconych ww. tematyce. Odrbnym rodzajem dziaa RPD jest badanie spraw
indywidualnych, powiconych zagadnieniom opieki psychiatrycznej dla dzieci i modziey, jakie
wpywaj do BRPD. Dotycz one m.in. niedoborw kadry specjalistw w zakresie zdrowia
psychicznego dzieci, nierwnomiernego usytuowania placwek wiadczcych opiek
psychiatryczn i psychologiczn, utrudniajc kontakt dzieci z opiekunami i wyrywajcymi ich ze
rodowiska, zbyt dugiego czasu oczekiwania na przyjcie do oddziaw psychiatrycznych, czy
niedoboru placwek psychiatrycznej opieki
rodowiskowej nad najmodszymi. Rzecznik
Praw Dziecka walczy, by byo realizowane jedno
z podstawowych praw czowieka, a tym samym i
dziecka - prawo do zdrowia psychicznego.
W kolejnym wystpieniu Czarne fale- lekcja
o depresji pani Doktor Katarzyna
Szauliska, zaprezentowaa przykad programu
dobrych praktyk. Jest to program profilaktyczny
kierowany do uczniw 3. klas gimnazjum,
opierajcy si o autorski komiks o depresji. Du
zalet programu jest fakt, e komiks i jego treci
byy konsultowane z uytkownikami psychiatrii-

Strona 4 z 8
 8 maja 2017
w tym wypadku modzie z Kliniki Psychiatrii Dzieci i Modziey IPiN.
W jednym z kocowych wystpie zabra gos byy pacjent pan Jan Grzesiek, leczony
w dziecistwie z rozpoznaniem Zespou Aspergera. Bazujc na wasnych dowiadczeniach
opowiedzia jak wyglda wiat i lecznictwo
z jego perspektywy- czyli wiat wedug
Aspiego (dokumentujc to imponujc
wystaw prac plastycznych). Jednym z
wanych punktw wystpienia Pana
Grzeka byo podkrelenie podmiotowoci
osb dotknitych rnego rodzaju
zaburzeniami. Dwie rne osoby dotknite
tym samym zaburzeniem, mog
zachowywa si w odmienny sposb,
dokonywa odmiennej oceny sytuacji i mie
odmienne predyspozycje do pracy i innych
dziaa, czsto w zalenoci od rodzaju
wsparcia. ktre otrzymuj. Pan Grzesiek mwi te, e ta indywidualno wpywa na fakt, e
oferowane formy pomocy s niedopasowane- s formowane pod te zaburzenia, a nie cechy
indywidualne osoby, ktrej si pomaga. Nie zawsze te jest wysuchiwane zdanie osoby, ktra
dowiadcza trudnoci. Czsto specjalici wiedz lepiej i pozostaj gusi na sugestie leczonych
przez nich pacjentw.
Nastpnie wystpi Pan Dariusz Baran
psycholog i psychoterapeuta
z Wojewdzkiego Zespou Specjalistycznego
w Rzeszowie. Jego prezentacja Centrum
Zdrowia Psychicznego dla Dzieci
i Modziey- w poszukiwaniu idealnego
modelu dotyczya bardzo wanej kwestii
koniecznoci tworzenia Centrw Zdrowia
Psychicznego. Daj one gwarancj i s
warunkiem sprawnego leczenia
rodowiskowego i odcienia lecznictwa
stacjonarnego, o czym wczeniej mwia
prof. Janas-Kozik. Pan Dariusz Baran
wskazywa, e jednym z priorytetw Centrw jest budowanie lokalnej wsppracy instytucji
i organizacji celem koordynacji dziaa instytucjonalnych w odpowiedzi na potrzeby zdrowia
psychicznego caej populacji dzieci i modziey.. Podstawowym zaoeniem w dziaaniu centrw

Strona 5 z 8
 8 maja 2017
jest opracowanie diagnozy w formie dziaania zespoowego w otwartym dialogu, realizowanego w
odpowiednio dugim czasie i zakoczonego ustaleniem Indywidualnego Planu Wspomagania
(Rozwoju). Pan Baran podkreli , e zaburzenia psychiczne u dzieci i modziey maj kontekst
rozwojowy, a synonimem zdrowienia jest u dzieci wanie dbao o ich adekwatny do moliwoci
rozwj.
Przed dyskusj wystpia Pani Olga Wasilewska z Fundacji Druga Strona Lustra z prezentacj
Mamy t moc! - Rola NGO we wspieraniu zmian wok zdrowia psychicznego dzieci. Pani
Wasilewska opisaa system psychiatrycznej opieki zdrowotnej z punktu widzenia organizacji
pozarzdowych, mwia o zasobach
jakimi dysponuj ngo-sy i ktre mog
zaoferowa przedstawicielom sektora
pastwowego oraz podkrelaa, jak
wane jest, by dziaa wsplnie.
Wedug jej sw, dziaania czne
sektora pastwowego i pozarzdowego
daj wiksz warto ni realizacja
planw przez kady z tych sektorw
samodzielnie. Wane jest jednak
wzajemne wspieranie si w
prowadzonych dziaaniach i otwarcie
przedstawicieli pastwowych instytucji
na wspprac z organizacjami pozarzdowymi.
Sesj zakoczya dyskusja, prowadzona przez prof. Tomasza Wolaczyka oraz Pani Kamil
Tyczysk, matk kilkorga dzieci z ADHD. Zebrali oni gosy uczestnikw sesji, ktrzy
w dziecistwie sami dowiadczali problemw i ze zdrowiem psychicznym i z ich leczeniem oraz
poznali bolczki systemu.
Podczas dyskusji wybrzmiao, e wszyscy dostrzegaj potrzeb integracji dziaa pomidzy
specjalistami rnych dziedzin.
Podobne wnioski przyniosy wypowiedzi uczestnikw sesji zawarte w specjalnie opracowanej
ankiecie. Badanie ankietowe przeprowadzano podczas omawianej Sesji tematycznej ds. Zdrowia
Psychicznego Dzieci i Modziey. Miao ono charakter dobrowolny. Ze 120 rozdanych formularzy
otrzymano 54 wypenionych ankiet. Ze wzgldu na tematyk sesji, zaoono, e przybyy na ni
osoby, ktre s szczeglnie zainteresowane tematyk podejmowan przez Zesp Roboczy ds.
Aktywnej Polityki wobec Zdrowia Psychicznego Dzieci i Modziey, a wyniki badania mog
posuy pracom Zespou. Dane z ankiet opracowaa Pani Renata Janik. Gwne wtki
pojawiajce si w ankietach nawizyway do niepokojcych statystyk odnoszcych si do skali
problemw w psychiatrii dzieci

Strona 6 z 8
 8 maja 2017
i modziey. Wnoszonym przez respondentw tematem, by te fakt braku dostpnoci i dugie
oczekiwanie na wizyty do specjalistw oraz utrudnienie w korzystaniu z opieki szpitalnej,
wynikajce z niedostatecznej iloci zagwarantowanych przez pastwo miejsc. Jako niepokojce
zjawisko ankietowani podkrelali take brak wrd uczestnikw sesji przedstawicieli edukacji oraz
ma integracj systemu edukacji z systemem opieki psychiatrycznej. Jednoczenie pozytywnym
aspektem, dostrzeonym przez badanych by fakt, e udao si zintegrowa prac specjalistw
z rnych dziedzin, i e stanli oni solidarnie razem w jednym rzdzie by walczy o popraw
warunkw w opiece psychiatrycznej nad najmodszymi.
Sesja dotyczca zdrowia psychicznego dzieci i modziey bya wanym ogniwem kongresu.
Pokazaa odrbno specyfiki psychiatrii rozwojowej, wskazywaa sabe punkty systemu
i podkrelaa alarmujc sytuacj w jakiej znajdujemy si jako spoeczestwo. Sesja wykazaa,
e jestemy o 5 minut od zagady, w punkcie, w ktrym albo uda si wdroy reformy, albo
staniemy przed sytuacj, w ktrej uratowanie sytuacji bdzie ju bardzo trudne lub wrcz
niemoliwe do zrobienia. Dlatego wane jest aby skoni decydentw do wsparcia reform w
psychiatrii, zwikszenia finansowania systemu zdrowia psychicznego oraz rozpocz wspprac
midzysektorow.
Finaem sesji byo opracowanie aneksu do Manifestu, ktry zosta przekazany razem z Manifestem
do MZ (zamieszczony poniej).

W imieniu organizatorw i uczestnikw sesji

sprawozdanie opracowaa Olga Wasilewska

Strona 7 z 8
 8 maja 2017

Aneks do Deklaracji I Kongresu Zdrowia Psychicznego

dotyczcy zdrowia psychicznego dzieci i modziey ad. damy..

Oczekiwane konieczne zmiany w opiece nad dziemi i modzie:

1) Realizacja podstawowego prawa dziecka (przyszych dorosych obywateli)

do dostpnego, szybkiego i skutecznego leczenia zaburze psychicznych i rozwojowych
z uwzgldnieniem roli rodziny w profilaktyce i leczeniu.
2) Znaczce zwikszenie finansowania i tworzenie modej kadry psychiatrw
i psychologw dla populacji w wieku rozwojowym.
3) Uwzgldnienie psychiatrii dzieci i modziey w planach tworzenia rwnomiernej sieci
Centrw Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Modziey.
4) Reforma opieki nad populacj rozwojow, poprzez stworzenie zintegrowanego
i spjnego systemu opieki - psychiatrycznej, pediatrycznej i in. specjalnoci medycznych
oraz psychologicznej, pedagogicznej i wychowawczej, prawnej, w zakresie wspierania
rodziny i in. (pierwszym etapem moe by powoanie Zespou Roboczego przy MZ).
5) Niezwoczne zapewnienie dzieciom i modziey szybkiego dostpu do waciwych form
opieki, bez wykorzystywania oddziaw psychiatrycznych jako jedynego miejsca pobytu,
gdy stan dziecka ju tego nie wymaga.
6) Stworzenie oglnopolskiego programu zapobiegania samobjstwom nastolatkw, w tym
wprowadzenia obowizku monitorowania zachowa samobjczych i samouszkodze,
z uwzgldnieniem ich uwarunkowa.

Strona 8 z 8