Przedmiot i funkcje socjologii

Dr Krystyna Gilga

Konsultacje:
pok.208 A
poniedziaek - od 15.00 do 16.00,
roda - od 10.00 do 11.00,
kontakt e-mail: krystyna.gilga@ue.wroc.pl
 1. Funkcje nauk spoecznych. Przedmiot socjologii

2 Kultura i mechanizmy wpywu kultury na ycie spoeczne.

3. Wi spoeczna

4. Spoeczestwo i jego budowa. Grupa spoeczna.

5. Potrzeby, postawy, motywacje

6. Procesy spoeczne

7. Zaliczenie/Zerwka
1. Gidens A.: Socjologia, Warszawa: WN PWN 2004
2. Kubw A.: Socjologia. Zarys problematyki i
podstawowe pojcia. Pozna: Forum Naukowe 2006
3. Polakowska - Kujawa J.: Socjologia oglna. Wybrane
problemy. Warszawa: SGH 1999.
4. Szacka B.: Wprowadzenie do socjologii, Warszawa:
Oficyna Naukowa 2003
1. A. Koskowska: Kultura masowa . Warszawa 1980
2. J. Szczepaski J. : Elementarne pojcia socjologii .
Warszawa 1970.
3. S. Kosiski S.: Socjologia oglna . Zagadnienia
podstawowe . Warszawa 1987
4. P. Sztompka: Socjologia. Analiza spoeczestwa,
Krakw: Znak 2002
Geneza socjologii
Okres przednaukowy

Okres naukowy
Duga przeszo
Czym cechuje si ta przed-socjologiczna wiedza o
spoeczestwie? Wystpuje ona w trzech postaciach:
wiedzy potocznej,

wraliwoci artystycznej

refleksji filozoficznej.
Arystoteles, Sokrates, Platon
Augustyn, Tomasz z Akwinu, Niccolo Machiavelli
Moda nauka
August Comte
1837 nazwa societas spoeczestwo (ac.)
logos nauka (grec.)
Herbert Sopencer pierwsze ksiki , zawierajce w
tytule sowo socjologia
1892 pierwszy wydzia socjologii Uniwersytet Chicago
1895 katedra socjologii Uniwersytet w Bordeaux
1919 Uniwersytet W Monachium (Max Weber)
1920 Uniwersytet Poznaski (Florian Znaniecki)
Socjologia to nauka
o zbiorowociach ludzkich. Przedmiotem jej bada s
zjawiska i procesy tworzenia si rnych form ycia
zbiorowego ludzi, struktury tych zbiorowoci, zjawiska
i procesy zachodzce w tych zbiorowociach
wynikajce z wzajemnego oddziaywania ludzi na
siebie, siy skupiajce i siy rozbijajce te zbiorowoci,
zmiany i przeksztacenia w nich zachodzce.

J. Szczepaski
Socjologia bada:
instytucje: wychowawcze, prawne, religijne, artystyczne,
polityczne, gospodarcze itp.,
zbiorowoci: grupy spoeczne, grupy zawodowe,
zbiorowoci terytorialne, tum, publiczno itp.,
procesy: industrializacj, urbanizacj, ruchliwo
spoeczn, migracje, masow komunikacj i masow
kultur, procesy dezorganizacji, jak alkoholizm,
przestpczo, rozwody itp.,
stosunki: dziaania spoeczne, interakcje, wi, konflikty
itp.,
zjawiska kulturowe: normy, wartoci, cele kulturowe,
ideologie, kosmologie itp.,
ruchy spoeczne,
wiadomo spoeczn itp.
Co charakteryzuje nauk
l. Nauka nie ocenia, co powinno lub nie powinno istnie
bd si dzia.
2. Nauka dy jedynie do zrozumienia, dlaczego jakie
zjawiska istniej i w jaki sposb funkcjonuj.
3. Nauka uoglnia te wnioski, rozwijajc abstrakcyjne i
pozbawione ocen teorie, ktre objaniaj przyczyny
oraz sposb funkcjonowania zjawisk.
4. Nauka poddaje owe teorie empirycznej ocenie,
odrzucajc je bd modyfikujc, jeli nie znajd
potwierdzenia w faktach.
5. Nauka stosuje takie metody gromadzenia danych,
ktrymi mona posugiwa si wielokrotnie, po to by
si upewni, e dane wykorzystane do weryfikacji
teorii s obiektywne.
6. Nauka powiksza zasb wiedzy wwczas, kiedy
akceptuje teorie, ktre zostan potwierdzone
empirycznie, natomiast odrzuca te, ktre takiego
potwierdzenia nie znalazy.
Socjologia naukowa
- Oparta na badaniach

- Weryfikowalna

- Przyjta w ramach dyscypliny

- Krytyczna
Bdy w socjologii potocznej, mylne
zaoenia socjologii potocznej:
1. Znamy rzeczywisto bo w niej yjemy.
2. Stosowanie niewaciwej metody.
3. Rozpatrywanie faktw w izolacji od szerszej caoci.

4. Ludzie reaguj tak samo na te same bodce.

5. Ludzie rozwijaj si spontanicznie.
Socjologia potoczna

- Jednostkowa wiedza i dowiadczenie

- Nieweryfikowalna

- Intuicyjna

- Stereotypowa (atwe recepty)

SOCJOLOGIA OGLNA
tworzy teorie obejmujce zespoy zjawisk (ich og),
wystpujce w spoeczestwach (caych), ktre su
wyjanieniu zjawisk i procesw podstawowych
(wanych dla wszystkich dziedzin ycia spoecznego);
jej zadaniem jest rwnie ustalanie poj.
W socjologii, z uwagi na zoono zjawisk ycia
spoecznego, stosowana jest metoda budowania teorii
idealizacyjnych. Teorie te zawieraj w sobie (definiuj)
pojcia oglne, prawa i inne typy generalizujce oraz
sam teori.

Naley przy tym zaznaczy, i prawo socjologiczne, aby

mogo by uznane za prawo, musi si opiera nie tylko na
uznanych faktach, ale rwnie na okrelonych,
uzasadnionych racjach. Std te wiele praw ograniczonych
jest co do miejsca i czasu: poszczeglnych okresw
historycznych, konkretnych obszarw kulturowych itp.
Generalnie wyrni mona pi kategorii praw socjologicznych

l. Prawa stwierdzajce stae wspwystpowanie faktw spoecznych. Takim

prawem moe by np. stwierdzenie, e wszelka socjalizacja zaczyna si w
grupach pierwotnych.
2. Prawa stwierdzajce zaleno funkcjonaln lub wspzmienno faktw
spoecznych. Takim prawem moe by stwierdzenie, e im bardziej
jednostka pragnie by zaakceptowana przez grup, tym wiksz wykazuje
gotowo do ulegania naciskom tej grupy.
3. Prawa stwierdzajce prawidowoci rozwoju i regularne tendencje. Na
przykad, intensywna industrializacja przyczynia si do waha stopy
wzrostu i dystrybucji ludnoci poprzez takie rodki, jak wzrost orodkw
metropolitarnych, zasiedlanie nowych terenw, poredni wpyw na
organizacj rodziny i stop yciow oraz postpujc sekularyzacj, ktra
prowadzi do otwarcia struktury klasowej.
4. Prawa orzekajce o podobiestwie lub statystycznym prawdopodobiestwie
zwizku pomidzy faktami spoecznymi. Na przykad, zachowanie
przestpcze jest bardziej prawdopodobne:
a)wrd ludzi, ktrzy nie s zwizani cile ze sw grup spoeczn lub z
ogem spoeczestwa, gdy nie podzielaj ich norm zachowania,
b) wrd mczyzn,
c) wrd czonkw klasy niszej,
d) wrd ludzi modszych,
e) wrd pewnych grup mniejszociowych,
f) w spoecznociach miejskich,
g) w rodowiskach o-mniejszej religijnoci,
h) raczej w czasach normalnych ni w okresie wojen lub klsk.
5. Prawa stwierdzajce lub sugerujce zwizek przyczynowy pomidzy faktami
spoecznymi. Na przykad: uczestniczenie we wsplnych interesach i ich
realizowanie jest koniecznym i wystarczajcym warunkiem rozwoju
integracji spoecznej.
Gwne teorie socjologii oglnej:

1) teoria struktur spoecznych (teoria spoeczestwa) -

uoglnia wyniki bada nad typami i formami
zbiorowego ycia ludzi -> statyka spoeczna,

2) teoria zmian - uoglnia wyniki bada nad zjawiskami

i procesami zachodzcymi w grupach i zbiorowociach
-> dynamika spoeczna.
SOCJOLOGIA SZCZEGOWA
zajmuje si systematycznym opisem poszczeglnych
dziedzin i wyjanianiem zachodzcych w nich zjawisk.
Kada socjologia szczegowa ma wielorakie powizania z
socjologi ogln.
Pierwsza z nich korzysta z inspiracji i zaoe
teoretyczno-metodologicznych drugiej, a socjologia
oglna, weryfikujc osignicia badawcze socjologii
szczegowej, wyprowadza uoglnienia
wzbogacajce ogln teori socjologiczn.
Pomidzy socjologi ogln a socjologiami szczegowymi
wystpuje cisa wspzaleno zarwno w sensie
teoretycznym, jak i praktycznym. Socjologia oglna
dostarcza subdyscyplinom podstawowy aparat badawczy,
pojciowy, teorie oraz tylko jej waciwe metody i techniki
badawcze.
Metoda badawcza to sposb postpowania badawczego,
prowadzcego do gromadzenia danych, sposb zbierania
materiaw, ich opracowania i interpretacji.
Techniki badawcze su natomiast do bezporedniego
gromadzenia danych.
Wrd technik wyrnia si: obserwacj, wywiad, ankiety,
socjometri, testy i skale, analiz dokumentw osobistych,
sondae, spisy.
Obserwacja - to zamierzone, systematyczne postrzeganie
rzeczywistoci spoecznej. Jej celem jest odkrywanie i
rejestrowanie zachodzcych w niej zmian, procesw i
prawidowoci.
Obserwacja moe by:
a) bezporednia - prowadzona przez badacza w
interesujcym go rodowisku spoecznym,
b) porednia - polega na spostrzeganiu interesujcych
badacza procesw i zjawisk, utrwalonych za pomoc
rodkw technicznych (stenogram, protok, zapis
magnetofonowy lub wideo)?
Wywiad - to sposb zdobywania informacji poprzez
bezporedni rozmow z respondentem. Wyrni
moemy wywiad:
a) swobodny, prowadzony w formie niezobowizujcej
rozmowy na interesujce badacza tematy,
b) kierowany, w trakcie ktrego osoba prowadzca
wywiad oczekuje odpowiedzi na uprzednio
przygotowane pytania.
Ankieta - to pisemna forma wywiadu, w ktrej
odpowiedzi na zadane pytania badany rejestruje
samodzielnie w dostarczonym mu kwestionariuszu.
Jest to jedna z najczciej uywanych obecnie technik
badawczych.
Socjometria pozwala nam pozna system stosunkw, zalenoci i
oddziaywa zachodzcych midzy czonkami poszczeglnych grup
danej spoecznoci (np. zakadowych grup pracowniczych). Pozwala
odkry rzeczywist struktur grupy oraz procesy w niej zachodzce
(sympatie, antypatie, pozycje, liderw itd.).
Testy i skale dostarczaj informacji na temat charakteru, cech i oceny
okrelonych sytuacji spoecznych. Pozwalaj te okreli charakter
emocji, motyww postpowania, zachowa, trudnoci, skonnoci,
wiedzy i upodoba pracownikw. Mog stanowi niezwykle skuteczny
sposb kontroli i oceny wynikw pracy oraz zachowa pracownikw.
Analiza dokumentw pozwala socjologowi wykorzysta w prowadzonych
przez niego badaniach dane, zgromadzone przez powoane do tego celu
jednostki organizacyjno-administracyjne (np. przez dzia kadr). S to
m.in.: statuty, dokumenty, okrelajce zakres obowizkw
poszczeglnych pracownikw, schematy jednostek organizacyjnych,
dane osobowe, sprawozdania, protokoy, dokumenty organizacyjne i
zwizkowe.
Do metod, za pomoc ktrych socjolog opracowuje
zebrane w trakcie bada materiay empiryczne,
zaliczamy: analiz ilociow (statystyczn) i
jakociow, analiz treci, porwnawcz itd.
Do interpretacji zebranych materiaw socjolog stosuje
metody: historyczn, porwnawcz, indukcyjn,
dedukcyjn.
FUNKCJE SOCJOLOGII
a) diagnostyczn - polegajc na dostarczaniu praktykom
wiedzy o sytuacji, w obrbie ktrej zamierzaj dziaa;
badacz dostarcza wiedzy o pewnym wycinku
rzeczywistoci spoecznej w celu usunicia niepodanego
stanu rzeczy, oceny skutecznoci okrelonej akcji, zebrania
danych oglnych;
b) ideologiczn - ktra uwidacznia si wpywem na cele,
jakie sobie stawiaj jednostki dziaajce; polega na
wprowadzaniu do prc naukowych terminw
nacechowanych emocjonalnie i wartociujce lub cigym
powtarzaniu okrelonych twierdze, co porednio wpywa
na ksztatowanie postaw czytelnika;
c) prognostyczn (prewidystyczn) - ktra dostarcza
wiedzy o tym, e okrelone warunki wywouj
odpowiednie nastpstwa; niezbdne dla penienia tej
funkcji jest jasne, jednoznaczne i udoskonalane
(wzgldem zmian rzeczywistoci) formuowanie praw
warunkowych;
d) socjotechniczn - ktra oznacza wykorzystanie
teorii socjologicznych do formuowania zalece
podsuwanych praktykom profesjonalnie zajmujcym
si ksztatowaniem i modyfikacj postaw i zachowa.