Chris Harman

Wenezuela, Hugo Chavez i permanentna rewolucja

Wenezuelski prezydent Hugo Chavez ostatnio obwieci zwrot swojego rzdu w lewo. -
Trocki mwi, e rewolucja jest permanentna, nigdy si nie koczy. Idmy drog
Trockiego powiedzia.

Chavez ju wczeniej zoci wysze klasy wenezuelskiego spoeczestwa, przeznaczajc

cz dochodw z pastwowego przedsibiorstwa naftowego na nadzwyczajn pomoc
socjaln dla obszarw biedy. Teraz za ogosi renacjonalizacj sieci energetycznej oraz
najwikszej w kraju firmy telekomunikacyjnej.

Dokona te przetasowania w rzdzie, pozbywajc si ministrw wywodzcych si z dwch

maych partii socjaldemokratycznych, wchodzcych w skad jego sojuszu wyborczego. Wrd
nowo mianowanych ministrw natomiast jeden jest z Komunistycznej Partii Wenezueli, a
drugi - minister pracy, Jose Ramon Rivero Gonzalez ostrzeg Chaveza: "Mam
trockistowskie pogldy". Chavez odpowiedzia: "Ja te jestem trockist: id po linii
Trockiego, linii permanentnej rewolucji".

Nowa partia

Chavez wezwa do zastpienia czteropartyjnej koalicji wyborczej "zjednoczon parti

rewolucyjn", ktra obejmie nie tylko partie zasiadajce w parlamencie, ale rwnie wiele
tysicy aktywistw nienalecych dzi do adnej partii.

Co doprowadzio do tej radykalizacji? Media gwnego nurtu maj zwyczaj postrzega

wszelkie polityczne przemiany jako efekt dziaa politycznych gwiazd. Zwyczaj ten z
atwoci udziela si take ludziom lewicy. Tymczasem radykalizacja w Wenezueli jest
napdzana od dou wynika z reakcji mas miejskiej biedoty, pracownikw i chopstwa na
usiowania obalenia rzdu, ktry z pocztku popiera tylko bardzo agodne reformy.
Przesuwajc si na lewo, Chavez postpuje zgodnie z odczuciami miliona lub wicej ludzi,
ktrzy odgrywaj kluczow rol w tych oddolnych ruchach.

Najnowszym przykadem owych lewicujcych nastrojw byy wybory prezydenckie na

pocztku grudnia, w ktrych Chavez uzyska 62 procent gosw. Wynik ten po raz kolejny
zdecydowanie przekreli nadzieje prawicy. Rwnoczenie jednak kampania wyborcza
uwypuklia niezadowolenie aktywnych chavistw z dziaalnoci partii tworzcych blok
wyborczy prezydenta. Byy one postrzegane jako odcite od ruchu, wielokrotnie zarzucano im
"biurokratyzm", "klientelizm" i "korupcj".

Chavez na te nastroje reaguje. Ale jego radykalne dziaania wci pozostaj ograniczone.
Wikszo wenezuelskiego wielkiego biznesu pozostaje nietknita a w jednej z niedawnych
mw Chavez utrzymywa, e "narodowa buruazja" wci ma wan rol do odegrania.
Kroki podjte ostatnio przez Chaveza nie wystarcz, eby powstrzyma korupcj i
biurokracj, ktre pleni si nie tylko w partiach koalicji wyborczej, lecz take wrd
niewybieralnej hierarchii aparatu pastwowego. Najwysze urzdy w administracji pozostaj
obsadzone ludmi mianowanymi za poprzedniego, skorumpowanego systemu. Siy zbrojne
za wci s pene oficerw-karierowiczw, podzielajcych system wartoci nienawidzcej
Chaveza wyszej klasy redniej.

Takie elementy na razie nie odwaaj si wystpi otwarcie przeciwko Chavezowi, ale z
atwoci sabotuj decyzje rzdu, ktre im si nie podobaj. Dlatego lewicowi analitycy
mwi nie tylko o korupcji i biurokracji, ale rwnie o wiecznym baaganie, w ktrym nawet
due pienidze przeznaczane na programy socjalne nie trafiaj pod waciwy adres.

Wzmianki o korupcji, padajce z ust samego Chaveza, pokazuj, e dostrzega on cz z tych

niedomaga. Woanie o now parti jest z jego strony prb sklecenia struktury, ktra bdzie
moga nada pewien kierunek deniom do zreformowania pastwa i spoeczestwa. Ale
permanentna rewolucja to co wicej ni usiowanie narzucenia zmian od gry.

Permanentna rewolucja

Myl ta po raz pierwszy nasuna si Karolowi Marksowi, kiedy analizowa przebieg

rewolucji lat 1848-49. Rozwin j za Lew Trocki po rosyjskiej rewolucji 1905 roku.
Dotyczy ona tego, jak ruchy, ktre zaczynaj od postulatw demokratycznych przemian
politycznych mobilizuj masy pracownikw do dziaania, i z biegiem czasu do obejmowania
przywdztwa w procesie rewolucyjnym.

Masowa aktywno oddolna moe si zacz od demokratycznych postulatw wysuwanych

przez liderw z klasy redniej, ale z czasem nabiera ona rozpdu, w ktrym masy
pracownicze zaczynaj bra swj los we wasne rce i walczy o penokrwist rewolucj
spoeczn.

Nie doprowadzi do tego odgrne zadekretowanie przez Chaveza, e wszystkie siy polityczne,
ktre staway w jego obronie, powinny si poczy w jedn parti. Wrd tych, ktrzy
popieraj Chaveza istniej bardzo odmienne koncepcje kierunku, w ktrym Wenezuela
powinna zmierza znaczy to, e gdyby powstaa jaka zjednoczona partia i tak zaznaczayby
si w niej cztery odrbne tendencje.

Tendencje

Pierwsza, ktr mona spotka wrd parlamentarzystw i czci wybieranych urzdnikw,

utrzymuje, e rzd powinien zachowywa si bardziej pojednawczo wobec wielkiego biznesu
i prawicy.

Druga opowiada si za zmierzaniem do socjalizmu, ale w bardzo powolnym tempie. Jej

zwolennicy celem zjednoczonej partii uczyniliby spowolnienie procesu rewolucyjnego.

Trzecia tendencja myli o ustanowienia spoeczestwa na wzr kubaski. Ze wzgldu na

wrogo USA w stosunku do Kuby, wielu mieszkacw Wenezueli w tym wanie kraju widzi
wzr do naladowania drog do socjalizmu i lepszego ycia, wikszej wolnoci dla
szerokich mas ludzi.

W latach 60-tych i 70-tych XX wieku kubascy przywdcy przyjli model spoeczny

pozostajcy pod silnym wpywem dawnego Zwizku Radzieckiego. W praktyce oznaczao to
pozbawienie ogu robotnikw i chopw prawa do dyskusji i gosowania nad kierunkami
polityki rzdu, a nawet do posiadania niezalenych zwizkw zawodowych. Dzisiaj za, cho
wci mwi si o socjalizmie, Kub cechuj ogromne nierwnoci majtku i dochodw.

Moliwe, e zwolennicy modelu kubaskiego staraliby si wykorzysta ruch oddolny do

ustanowienia pastwowej kontroli nad przemysem i jednopartyjnej wadzy w pastwie. Sami
jednak zagrodziliby drog ruchowi, gdyby tylko masy ludowe zaczy bra sprawy we wasne
rce.

Jak to wyglda w praktyce, mona byo si przekona wiosn ubiegego roku. Wikszo
delegatw na kongres nowo utworzonej federacji zwizkw zawodowych UNT opowiedziao
si za przeprowadzeniem waciwych wyborw na stanowiska w kadrze zwizku, aby sta si
on organem demokracji pracowniczej. Mniejszo opucia wwczas sal, eby uniemoliwi
wane wybory, a ich argumentacja sprowadzaa si w sumie do tego, e wybranie tych
liderw przez samych pracownikw nie jest istotne dla procesu rewolucyjnego.

Podejcie to jest przeciwiestwem permanentnej rewolucji w rozumieniu Marksa i Trockiego.

Stara si bowiem powstrzyma masy pracownikw przed demokratycznym braniem losu we
wasne rce i odgrywaniem wiodcej roli w procesie rewolucyjnym.

Jest wreszcie i tendencja autentycznie rewolucyjna te ugrupowania aktywistw, dla ktrych

permanentno rewolucji oznacza organizowanie mas pracowniczych, miejskiej biedoty, grup
ludnoci rdzennej i chopw do walki o wasne postulaty.

Jednym z takich ugrupowa jest Tendencja Walki Klasowej. Stanowi ona wikszo w UNT i
znajduje si pod wpywem trockizmu (w wariancie bardzo odmiennym od tego, ktry
wyznaje nowo mianowany minister pracy). Innym jest organizacja Por Nuestras Luchas
("Przez nasze walki"), ktra wyrasta z tradycji miejskiej partyzantki oraz autonomizmu i stara
si organizowa biedot, chopw i grupy ludnoci tubylczej.

Oddolna demokracja

W wielkich ruchach rewolucyjnych XX wieku rewolucja permanentna oznaczaa, e

pracownicy oddolnie organizowali wasne instytucje demokratyczne, rady robotnicze, a
nastpnie cignli za sob reszt wyzyskiwanych i uciskanych. Pracownikom, zwizanym w
miejscach pracy wspln walk z wyzyskiem, atwiej byo osiga jedno w walce ni
chopom czy miejskiej biedocie.

Rozczarowanie parlamentarzystami sprawia, e w Wenezueli duo si mwi o "wadzy ludu"

jako alternatywie. Dla pierwszych trzech tendencji jednak oznacza ona po prostu obieralne
rady spoeczne, ktre miayby poredniczy midzy rzdem a masami ludowymi.

Prawdziwie permanentna rewolucja wymagaaby od pracownikw pjcia znacznie dalej.

Powinni oni ustanowi wasne demokratyczne organy, ktre przejm kontrol nad
administracj, zajm miejsce istniejcego, skorumpowanego aparatu pastwowego i
zreorganizuj przemys tak, aby skoczy z bied i wielkimi nierwnociami, ktre wci
charakteryzuj dzisiejsz Wenezuel.

Fakt, e o tych rzeczach si dyskutuje, jest wiadectwem tego, jak bardzo ju ruchy oddolne
wstrzsny wenezuelskim spoeczestwem. Przed nimi jednak jeszcze daleka droga, jeli
rewolucja ma naprawd odwrci stosunki w spoeczestwie, aby dotychczas wyzyskiwani
stali si klas rzdzc.

Tumaczy Pawe Listwan