ABC BETONU

WSTP
Wspczesne budownictwo stawia coraz wysze wymagania materiaom budowlanym.
Wznoszone budowle musz by bezpieczne, trwae, przyjazne dla rodowiska,
rwnoczenie musz spenia odpowiednie kryteria ekonomiczne. Te wszystkie
wymagania spenia beton, pod warunkiem, e zostanie prawidowo zaprojektowany
i wykonany.

Czsto jednak beton postrzegany jest jako nieskomplikowany materia budowlany,

ktrego technologia jest banalnie prosta. Takie podejcie prowadzi w praktyce do wielu
elementarnych bdw technicznych.
A przecie beton, jak kady produkt wysokiej jakoci musi by wykonany z odpowiednio
wyselekcjonowanych skadnikw i z zachowaniem ustalonych zasad technologicznych.

abc BETONU jest przewodnikiem po rozlegym obszarze technologii betonu. Zwracajc

uwag na podstawowe problemy zwizane z technologi betonu mamy nadziej, e
niniejszy poradnik bdzie pomocny tym wszystkim, ktrzy projektuj, produkuj
i uytkuj ten materia budowlany.

Na wstpie naley zwrci uwag, e nazwa beton nie okrela jednoznacznie materiau
budowlanego, gdy obecnie wytwarza si wiele rodzajw i odmian betonw rnicych
si waciwociami, a co za tym idzie zakresem stosowania w budownictwie.

Przekazywany Pastwu poradnik przedstawia najczciej stosowany rodzaj betonu -

beton zwyky.

CEMENT
Cementem nazywamy sproszkowany materia wicy o waciwociach hydraulicznych,
a wic materia, ktry po zarobieniu z wod twardnieje i zachowuje swoje cechy
wytrzymaociowe zarwno w powietrzu jak i w wodzie.
Pocztki produkcji cementu sigaj XIX wieku. Anglik Joseph Aspdin w roku 1824
uzyska patent na wytwarzanie cementu portlandzkiego, a rok pniej rozpoczto
produkcj tego spoiwa.
Pierwsz cementowni na ziemiach polskich bya cementownia w Grodcu, ktra
powstaa w 1857 roku. W owym czasie bya to 6 cementownia na wiecie.

Produkcja cementu
Podstawowym pproduktem przemysu cementowego jest klinkier portlandzki. Surow-
cami uywanymi do produkcji klinkieru s wapie, margle oraz glina. S to surowce

01
 zasobne w CaO, SiO2 oraz zawierajce znaczne iloci Al2O3 i Fe2O3. Mieszanina surow-
cw jest mielona, a nastpnie wypalana w piecu obrotowym w temperaturze ok. 1450C.

Proces produkcyjny moe by prowadzony

dwoma podstawowymi metodami: mokr
i such. W pierwszej metodzie surowce
wprowadzane s do pieca w postaci szlamu.
Zalet tej metody jest atwo mieszania
i korygowania mieszaniny surowcowej
natomiast wad due zuycie energii.
Zalet metody suchej jest niskie zuycie
energii, a co za tym idzie wyranie nisze
koszty produkcji. Istotn spraw jest to, e jako produktu (klinkieru portlandzkiego) nie
zaley od stosowanej metody produkcji (sucha, mokra). W jednej i drugiej metodzie
uzyskuje si porwnywalne parametry jakociowe klinkieru.

Po wypaleniu mieszaniny surowcowej uzyskuje si produkt (klinkier), zawierajcy cztery

podstawowe mineray klinkierowe:
Alit - C3S - krzemian trjwapniowy
Belit - C2S - krzemian dwuwapniowy
C3A - glinian trjwapniowy
Brownmilleryt - C4AF - glinoelazian czterowapniowy

Skrty uywane w chemii cementu:

CaO - C, AL2O3 - A, H2O - H, SiO2 - S, Fe2O3 - F, SO3 - S

DODATKI
uel - powstaje jako produkt uboczny w procesie
wielkopiecowym (produkcja surwki). W wyniku
gwatownego schodzenia stopionego ula wielkopie-
cowego uzyskuje si granu-lowany uel wielkopie-
cowy, ktry jest bardzo wartociowym dodatkiem
mineralnym do cementw.

Popi - spalaniu wgla w zakadach ener-

getycznych towarzyszy powstawanie
odpadu jakim jest popi.
W wyniku oczyszczania gazw spalinowych
(w elektrofiltrach) wytrcane s tzw. popioy
lotne, ktre wykorzystuje si jako dodatek
do cementu.

02
 Kolejnym etapem produkcji jest
przemia klinkieru z gipsem (lub
anhydrytem), a otrzymanym produ-
ktem jest cement portlandzki. Podc-
zas przemiau mona wprowadzi
dodatki hydrauliczne jak np. uel
wielkopiecowy lub popi lotny, co
pozwala uzyska cementy hutnicze,
cement portlandzki z dodatkami lub
cement pucolanowy.

Rodzaje cementw powszechnego uytku wg PN-EN 197-1

z uwagi na ilo dodatkw

Nazwa cementu Oznaczenia Zawarto dodatku Zakres stosowania

wg PN-EN 197-1 mineralnego, %
Cementy powszechnego
cement zastosowania w budownictwie
portlandzki CEM I oglnym, przemysowym i
specjalistycznym, w tym
budownictwo drogowe

cement Cementy powszechnego

portlandzki CEM II/A 6 - 20 zastosowania w budownictwie
wieloskadnikowy CEM II/B 21 - 35 oglnym, przemysowym, w
tym budownictwo drogowe

Cementy powszechnego
zastosowania w budownictwie
CEM III/A oglnym, przemysowym, w
cement 36 - 65 tym szczeglnie w budown-
hutniczy CEM III/B 66 - 80
CEM III/C ictwie hydrotechnicznym oraz
81 - 95 w budowlach pracujcych w
warunkach zwikszonego
zagroenia korozyjnego

Cementy powszechnego
cement CEM IV/A 11 - 35 zastosowania w budownictwie
pucolanowy CEM IV/B 36 - 55 oglnym, przemysowym, w
tym budownictwo drogowe

cement 36 - 60 Budownictwo oglne,

CEM V/A specjalistyczne,
wieloskadnikowy CEM V/B 60 - 80
wodno-inynieryjne

03
 Cementy specjalne wg PN-B-19707

Cementy specjalne speniaj wymagania normy PN-EN 197-1. Dodatkowe wymagania

dla cementw specjalnych przedstawiono poniej.

Rodzaj cementu LH Wymagania

Ciepo hydratacji po 41 godzinach poniej 270 J/g

(oznaczone metod semiadiabatyczn)
CEM I do CEM V
Ciepo hydratacji po 7 dniach poniej 270 J/g
(oznaczone metod ciepa rozpuszczania)

Cement siarczanoodporny HSR

Rodzaj cementu HSR Wymagania

C3A 3%a
CEM I do CEM V Zawarto Al2O3 5%
Warto ekspansji w roztworze Na2SO4
po1 roku 0,5%b

C3A 10% (w klinkierze),

udzia popiou krzemionkowego Vc 25%,
CEM II/B-V Warto ekspansji w roztworze Na2SO4
po 1 roku 0,5%b

Udzia granulowanego ula, S 55%

CEM III Warto ekspansji w roztworze Na2SO4
po 1 roku 0,5%b

C3A 10% (w klinkierze)

CEM IVd Udzia sumy pyu krzemionkowego D i popiou lotnego
krzemionkowego Vc 25%
Warto ekspansji w roztworze Na2SO4
po 1 roku 0,5%b

a) Zawarto glinianu trjwapniowego obliczana jest w % masy z rwnania

C3A = 2,65 Al2O3 1,65 Fe2O3
Wyniki analizy chemicznej cementu przeliczone na substancje wypraon (bez strat praenia) naley
korygowa o zawarto CaCO3 i CaSO4. Zawarto CO2 oznaczana
jest wg PN-EN 196-21

b) Badanie sprawdzajce wykonywane 2 razy w roku

c) Nie dopuszcza si skadnikw innych ni klinkier i popi lotny krzemionkowy (V). Popi lotny
krzemionkowy (V) powinien spenia wymagania:
-Zawarto reaktywnego CaO mniejsza ni 5,0%
-Zawarto reaktywnego SiO2 nie mniej ni 25,0%
-Zawarto strat praenia poniej 5,0%

d) W cementach CEM IV nie dopuszcza si skadnikw gwnych innych ni klinkier, py krzemionkowy

(D) i popi lotny krzemionkowy (V).
Udzia popiou lotnego krzemionkowego (V) w cementach CEM II/B-V i CEM IV (V) lub udzia sumy pyu
krzemionkowego (D) i popiou lotnego krzemionkowego (V) w cementach CEM IV (D-V) obliczana jest
w % masy z rwnania: V=NRx1,28 gdzie NR stanowi zawarto pozostaoci nierozpuszczalnej w
cemencie oznaczana wg PN-EN 196-2.

04
 Cement niskoalkaiczny NA

Rodzaj cementu HSR Wymagania

CEM I
CEM II b
0,6% Na2Oeq
CEM IV
CEM V
Udzia granulowanego ula wielkopiecowego, S 21%
CEM II/B-S b
0,7% Na2Oeq
Udzia granulowanego ula wielkopiecowego, S 49%
b
0,95% Na2O eq
CEM III/A
Udzia granulowanego ula wielkopiecowego, S 50%
b
1,10% Na2O eq
Skad wg EN 197-1
CEM III/B b
2,0% Na2O eq
Skad wg EN 197-1
CEM III/C b
2,0% Na2O eq
a) z wyjtkiem CEM II/B-S
b) Na2Oeq =Na2O+0,658K2O

Podstawowym kryterium klasyfikujcym cementy jest ich klasa tj. wytrzymao na ciskanie po 28 dniach
twardnienia (wyraona w MPa) zaprawy normowej wykonanej z danego cementu. Obecnie Polska Norma
(PN-B-19701) przewiduje nastpujce klasy cementw: 32,5; 42,5; 52,5.

Klasy wytrzymaoci

05
 HYDRATACJA*
Cement po zarobieniu z wod ulega hydratacji, czyli uwodnieniu. Ilo wody niezbdna do hydratacji
cementu waha si od 20 do 25% jego masy.

W pocztkowym okresie gliniany wapniowe (CA)

uwadniaj si bardzo szybko - zjawisko to naley
hamowa tak, aby nie dopuci do przedwczesnego
tenia zaczynu. Dodatek siarczanu wapniowego (gips
lub anhydryt) powoduje spowolnienie tych procesw
poprzez utworzenie uwodnionych siarczano-glinianw
wapniowych otaczajcych ziarna glinianw.

Krzemiany wapniowe (CS) ulegaj wolniej uwodnieniu

ni gliniany, a procesowi hydratacji towarzyszy pow-
stawanie wodorotlenku wapniowego i bardzo trwaej
struktury uwodnionych krzemianw wapniowych
(CSH).

uel wielkopiecowy i popi lotny wchodz w reakcj

chemiczn z utworzonym wodorotlenkiem wapnio-
wym tworzc take uwodnione krzemiany wapniowe.
Powstae hydraty zagszczaj struktur wpywajc
korzystnie na trwao zaczynu cementowego.
* Zastosowano uproszczone oznaczenia mineraw klinkierowych i niektrych produktw hydratacji.

EFEKTY CIEPLNE
Procesom hydratacji towarzyszy wydzielanie ciepa. Cementy portlandzkie wysokich klas w
porwnaniu z cementami zawierajcymi dodatki, wydzielaj znacznie wiksze iloci ciepa.
W przypadku wznoszenia duych masyww betonowych naley stosowa cementy o
niskim cieple hydratacji, by nie dopuci do powstania napre termicznych
prowadzcych do powstania rys i mikrospka.

06
 Stwardniay zaczyn cementowy wypeniony jest gsto uoonymi produktami hydratacji,
pomidzy ktrymi wystpuj wolne przestrzenie zwane porami. Zawarto i ksztat
porw ma decydujce znaczenie dla wytrzymaoci i trwaoci zaczynu cementowego.
Niewielkie pustki (pory elowe od 0,1 do 0,01 m) nie maj duego znaczenia, jednak
wiksze pory kapilarne powoduj znaczne obnienie jakoci betonu.

Pory kapilarne s przede wszystkim wynikiem

stosowania wikszej iloci wody ni wynika to
z rzeczywistego zapotrzebowania mieszanki
betonowej. Dlatego te bardzo wanym czyn-
nikiem jest odpowiedni stosunek iloci wody
do cementu (w/c), ktrego warto wpywa
bezporednio na jako betonu. Niska warto
wskanika wodno-cementowego (w/c) pozwa-
la uzyska betony wysokiej jakoci, i przeci-
wnie - nadmiar wody (wysoka warto w/c)
znacznie pogarsza wszystkie parametry betonu.

Czysto wody jest podstawowym wa-

runkiem prawidowej hydratacji cementu.
Wody zawierajce chlorki, siarczany, czy te
zwizki organiczne nie mog by stosow-
ane w produkcji betonu. Woda wydzielaj-
ca zapach, nieprzeroczysta musi zosta
zbadana laboratoryjnie w celu potwierdze-
nia przydatnoci do produkcji betonu.

Pospolite okrelenie kamie, powszechnie uywane nawet przez fachowcw budow-

lanych, ma zwizek z drugoplanowym traktowaniem kruszywa i czsto prowadzi do
bagatelizowania jego jakoci. A przecie kruszywo zajmuje najwiksz objto betonu
(ok. 70%) i ma decydujce znaczenie dla uzyskania wysokiej jakoci wieej mieszanki
betonowej i stwardniaego betonu.

- powstay w wyniku naturalnych procesw przyrodniczych takich jak wietrzenie ska

07
 i erozyjne dziaanie wody. Okruchy skalne, ktre przemieszczay si w korytach rzek
uzyskay okrgy ksztat i nazywane s kruszywem otoczakowym.

Kruszywa amane
- powstaj w wyniku mechanicznego kruszenia ska. Najczciej s to skay magmowe
(granit, sjenit, bazalt) i skay wglanowe (wapie, dolomit). Kruszywa uzyskane ze ska
magmowych charakteryzuj si wyso-
k wytrzymaoci na ciskanie i s
uywane do produkcji betonw
wysokich klas.

WACIWOCI KRUSZYW
Czysto kruszyw jest niezbdna dla uzyskania wysokiej jakoci betonu. Zanieczyszczenia
organiczne, gwnie kwasy humusowe (powstaj z rozkadu czci rolin), wpywaj
niekorzystnie na przebieg wizania cementu.

Pyy mineralne, za ktre uwaa si ziarna mniejsze od 0,063mm, oblepiaj ziarna

kruszywa, zmniejszajc powierzchni kontaktu zaczynu cementowego z kruszywem. S
rwnie niepodane ze wzgldu na wchanianie duej iloci wody - dua wododno.

Ksztat ziaren
Kruszywa amane maj ksztat zbliony do graniastosupw o wyranych, ostrych
krawdziach; kruszywa naturalne s zaokrglone i maj ksztat zbliony do kuli. W obu
przypadkach s to ziarna o najkorzystniejszym ksztacie ze wzgldu na may stosunek powi-
erzchni do objtoci, co minimalizuje zuycie cementu na pokrycie powierzchni ziaren.

08
 Niezalenie od pochodzenia kruszywa, mog
w nim wystpowa rwnie ziarna wyduone
i paskie, ktre, wystpujc w nadmiarze,
utrudniaj szczelne uoenie mieszanki
betonowej. Ponadto w trakcie zagszczania
betonu, pod ziarnami paskimi wydziela si
woda, ktra po odparowaniu pozostawia
pustki obniajce wytrzymao i szczelno
betonu.

Uziarnienie kruszywa
Oznaczenie skadu ziarnowego wykonuje si metod analizy sitowej. Metoda polega na
przesianiu kruszywa przez zestaw sit kontrolnych i ustaleniu iloci kruszywa, ktre
pozostao na poszczeglnych sitach. Kruszywo, ktrego wymiar ograniczony jest
wielkoci sit nazywa si frakcj ziarnow. W Polsce stosuje si nastpujce sita normowe
(o boku kwadratowym) charakteryzujce kruszywa do betonw zwykych:

0,125;
0,25;
0,5;
1,0;
2,0;
4,0;
8,0;
16,0;
31,5/32,0;
63,0 i 125,0mm - (PN-86/B-06712).

BETON

Charakterystyka

09
 Beton zwyky wytwarza si z: kruszywa grubego, piasku, cementu i wody oraz ewentu-
alnych dodatkw mineralnych i domieszek chemicznych.

W praktyce stosuje si nastpujce metody projektowania skadu betonu:

dowiadczalne
obliczeniowe
obliczeniowo-dowiadczalne
We wszystkich tych metodach, opierajc si na podstawowych rwnaniach:
wytrzymaoci, szczelnoci i wododnoci, dy si do uzyskania podanych cech
wieej mieszanki i stwardniaego betonu przy minimalnym zuyciu cementu i maksymal-
nej iloci kruszywa.
Definicje:
- mieszanina cementu i wody
- mieszanina cementu, wody i piasku
- mieszanina wszystkich skadnikw przed zwizaniem betonu
beton - sztuczny kamie, powstay z mieszanki betonowej po zakoczeniu wizania.
Projektowanie betonu polega na ilociowym ustaleniu optymalnego udziau poszczegl-
nych skadnikw betonu, w celu uzyskania
wymaganych waciwoci wieej mieszanki
betonowej i stwardniaego betonu.

Kruszywo i piasek tworzy w betonie szkielet

kamienny, ktry powinien spenia dwa warunki:
maksymalnie wypenia objto tak, aby ilo
pustek bya moliwie maa
cakowita powierzchnia szkieletu powinna by jak najmniejsza, aby minimalizowa
zuycie cementu.

Zaczyn cementowy peni funkcj kleju, ktrego jako zaley od stosunku wody do
cementu (w/c). Warto tego wskanika powinna by moliwie niska.
W celu uzyskania szczelnego stosu ziarnowego (szkieletu kamiennego) zostay opracow-
ane graniczne krzywe uziarnienia kruszywa (PN-88/B-06250) dla kruszyw o rnym maksy-
malnym wymiarze ziaren:16,0; 31,5 i 63,0mm.

Najdrobniejszym kruszywem jest piasek, ktrego uziarnie

nie mieci si w granicach 0 - 2 mm.

10
 Krzywe uziarnienia (czne) grup frakcji kruszywa:

Przykady kruszyw

Dobr uziarnienia
Przy doborze uziarnienia kruszywa naley kierowa si zasad, aby kruszywo byo
moliwie grube. Zbyt duy udzia frakcji drobnych (piasek) w mieszaninie kruszyw prow-
adzi do nieuzasadnionego wzrostu zapotrzebowania na cement (pogorszenie ekonomic-
znych warunkw produkcji betonu) oraz wod. Powoduje to take pogorszenie wielu
cech stwardniaego betonu. W praktyce, naley jednak uwzgldni dodatkowo pewne
ograniczenia, wynikajce z gruboci elementu betonowego i stosowania zbrojenia.

Maksymalny wymiar ziaren kruszywa nie moe

by wikszy ni:
a 1/3 najmniejszego wymiaru przekroju poprzecz-
nego elementu
b 3/4 odlegoci midzy prtami zbrojenia

Naley dy do tego, aby w caej mieszance

kruszyw obecne byy (w odpowiednich proporc-
jach) wszystkie frakcje ziarnowe. Brak lub niedobr
pewnych frakcji ziarnowych prowadzi do wyranego pogorszenia urabialnoci wieej
mieszanki oraz obnia jako stwardniaego betonu.

Ksztat elementu betonowego ograniczony jest form (deskowaniem). Podczas zagszczania

mieszanki betonowej w pobliu ciany formy, kruszywo grube ma ograniczon moliwo
do cisego wypenienia objtoci (inaczej ni ma to miejsce w rodku elementu

11
 betonowego). Powstae luki
midzy grubymi frakcjami
kruszywa musz by wypenio
ne zapraw i w efekcie zapo-
trzebowanie na ni w pobliu
cian formy ronie. Zjawisko
takie okrela si jako efekt
ciany.

Mieszanka betonowa stosowana do produkcji cienkociennych elementw o skomp-

likowanym ksztacie powinna zawiera wiksz ilo zaprawy ni mieszanki przeznaczone
do betonowania duych masyww.

Wskanik wodno-cementowy (w/c)

12
 Konsystencja
W zalenoci od sposobu zagszczania mieszanki betonowej (mechaniczny, rczny) pow-
inna zosta dobrana jej waciwa konsystencja (cieko).

UWAGA:
W celu zwikszenia ciekoci w
adnym wypadku nie wolno dodawa
wody (pogorszenie w/c), mona nato-
miast zwikszy ilo zaczynu cemen-
towego (proporcjonalne zwikszenie
iloci wody i cementu) lub zastosowa
domieszki chemiczne.

Przykadowy skad betonu klasy B20, wykonanego z cementu klasy 32,5:

13
 DOZOWANIE I MIESZANIE SKADNIKW BETONU
Dozowanie skadnikw moe odbywa si: objtociowo, wagowo i w sposb
wagowo-objtociowy. Najlepszym rozwizaniem jest metoda wagowa zapewniajca
wysok precyzj dozowania skadnikw.

Mieszanie skadnikw betonu ma na celu uzyskanie

maksymalnej jednorodnoci wieej mieszanki
betonowej. Kruszywo, cement, woda oraz ewentu-
alne dodatki i domieszki musz stanowi jednolit
mas o rwnomiernym rozmieszczeniu skadnikw.
Niezalenie od rodzaju urzdzenia mieszajcego
(betoniarki) powinno by ono wypenione
skadnikami mieszanki w ok. 70%. Czas mieszania
uzaleniony jest od konsystencji mieszanki, jednak
nie moe by krtszy ni 1 min. (w przypadku
konsystencji pciekej i ciekej).
W przypadku mieszanek o mniejszej ciekoci
(wilgotna, gstoplastyczna i plastyczna) naley czas
mieszania wyduy dwu lub trzykrotnie. Kolejno
wprowadzania skadnikw moe by rna, jednak nigdy cement nie moe by wprowad-
zany jako pierwszy, ze wzgldu na moliwo przyklejenia si do wilgotnych cian
urzdzenia mieszajcego.

UKADANIE I ZAGSZCZANIE BETONU

Zachowanie jednorodnoci mieszanki betonowej w trakcie ukadania jest podstawowym
warunkiem uzyskania danych parametrw konstrukcji betonowych.
Nie wolno zrzuca mieszanek betonow-
ych z duych wysokoci ze wzgldu na
moliwo segregacji skadnikw betonu.
W przypadku duych wysokoci naley
stosowa rynny lub rury.

14
 Prawidowe sposoby ukadania mieszanki betonowej:

poziomymi warstwami cigymi - mieszank

ukada si na caej powierzchni elementu
betonowego, sposb ten jest korzystny
w przypadku niezbyt duych powierzchni

poziomymi warstwami ze stopniowaniem -

sposb ten jest stosowany przy duych
powierzchniach i niewielkiej gruboci

warstwami pochyymi - mieszanka ukadana

jest na ca wysoko elementu betonowe-
go, sposb ten stosuje si w przypadku
wysokich elementw

Zagszczanie mieszanki betonowej

wibratorem wgbnym

15
 BETON TOWAROWY
Coraz wikszym powodzeniem cieszy si beton towarowy, ktry produkowany jest w
specjalistycznych wytwrniach betonu gwarantujcych wysok jako mieszanek
betonowych. W takich warunkach najczciej produkowany jest beton konsystencji
pciekej i ciekej, ktry z powodzeniem moe by pompowany. Pompy betonu pozwalaj
na podawanie mieszanki betonowej nawet na odlego 300m i wysoko 35m.

POMPY DO BETONU

PIELGNACJA BETONU
W pocztkowym okresie wizania, beton naraony jest na utrat znacznych iloci wody.
Woda wchaniana jest przez chropowate deskowanie, ale bardziej niebezpieczne jest
parowanie wody z powierzchni betonu.

Soce i silny wiatr s naturalnymi czynnikami wpywajcymi na szybk utrat wody przez

16
 beton. Przyjmuje si, e w okresie letnim, z 1 m2 wieego elementu betonowego, w cigu
1 godziny, wyparowuje ok. 2 litrw wody.
Dlatego te powierzchnia betonu musi by
odpowiednio zabezpieczona. Mona to
uzyska np. przez pokrycie powierzchni
betonu rodkiem chemicznym zapobiegaj-
cym parowaniu wody lub osoni beton
foli. W przypadku wieych konstrukcji
betonowych dojrzewajcych w okresie
letnim naley systematycznie polewa je
wod.wiey beton naley rwnie chroni
przed silnym deszczem. Wypukanie
zaczynu cementowego z wierzchniej warstwy betonu odsania kruszywo, ktre, sabiej
zwizane, ulega atwemu wykruszeniu. Powierzchnia betonu staje si chropowata, co
dodatkowo pogarsza jej estetyk.

OCHRONA STALI
Prawidowo zaprojektowany i wykonany beton stanowi znakomite zabezpieczenie dla stali
zbrojeniowej (pasywacja stali).

wyniku reakcji chemicznej na powierzchni stali zostaje utworzona szczelna warstwa

elazianu wapniowego chronica stal przed korozj. Aby uzyska podany i trway efekt
ochronny, powierzchnia stali przed betonowaniem musi by oczyszczona
z ewentualnych produktw korozji (rdza), a prty stalowe musz zosta otoczone odpow-
iedniej gruboci warstw betonu (otulina). Nie mona dopuci do tego, eby w trakcie
betonowania zbrojenie spoczywao bezporednio na deskowaniu.

17
 BADANIE CECH BETONU

Konsystencja

W Polsce stosowane s dwie metody pomiaru konsystencji mieszanki betonowej:

metoda Ve-Be - polega na pomiarze czasu potrzebnego do wypynicia zaczynu cemen-
towego na powierzchni mieszanki betonowej podczas wibrowania

metoda stoka opadowego - polega na pomiarze rnicy wysokoci formy stokowej i

wysokoci stoka utworzonego przez mieszank betonow po zdjciu formy

WYTRZYMAO
Wytrzymao betonu na ciskanie oznaczana jest na kostkach szeciennych o dugoci
krawdzi 100, 150 i 200 mm, formowanych lub
wycinanych z konstrukcji betonowej. Badana
kostka betonowa poddawana jest dziaaniu siy
ciskajcej a do momentu zniszczenia.
Wytrzymao na ciskanie definiowana jest jako
stosunek maksymalnej wartoci siy ciskajcej
(niszczcej prbk) do pola powierzchni
ciskanej. Wytrzymao wyraana jest w MPa.

18
 DOMIESZKI CHEMICZNE
Domieszki chemiczne stosuje si w celu polepszenia waciwoci mieszanki betonowej i
stwardniaego betonu. Substancje te dozowane s w ilociach nie przekraczajcych
0,2-5,0% masy cementu.

Istnieje wiele domieszek chemicznych - do najwaniejszych nale:

domieszki uplastyczniajce,
domieszki napowietrzajce,
domieszki przyspieszajce lub opniajce wizanie i twardnienie,
domieszki uszczelniajce.

Domieszki uplastyczniajce

Dziaanie domieszek uplastyczniajcych mona

porwna z utworzeniem si liskiej otoczki na
ziarnach kruszywa i cementu. Otoczki te,
zmniejszajc tarcie, uatwiaj przemieszczanie si
ziaren powodujc w efekcie zwikszenie ciekoci
mieszanki betonowej.

Zalety stosowania domieszek uplastyczniajcych:

zwikszenie ciekoci (konsystencja moe si
zmieni nawet o dwie jednostki)
ograniczenie iloci wody przy staej konsystencji
- obnienie w/c, czyli zwikszenie wytrzymaoci
lub zmniejszenie zuycia cementu.

Domieszki napowietrzajce
Wprowadzenie domieszek napowietrzajcych powoduje zmian struktury betonu przez co
uzyskuje si znaczn popraw mrozoodpornoci.

19
 W masie betonu powstaj rwnomiernie rozoone niewielkie pcherzyki powietrza, ktre
przerywaj pory kapilarne (patrz struktura zaczynu cementowego). Woda zamarzajc w
kapilarach zwiksza swoj objto, a powstajcy ld zamiast rozsadza beton wciska si w
powstae pory powietrzne.

Domieszki uszczelniajce
Domieszki uszczelniajce stosuje si w celu poprawy wodoszczelnoci i zmniejszenia
nasikliwoci betonu. Prowadzi to do znacznego zwikszenia trwaoci betonu.

Aby zrozumie istot dziaania domieszek

uszczelniajcych naley pamita o istnie-
niu porw (kapilar)
w zaczynie cementowym (patrz struktura
zaczynu). Pory kapilarne tworz sie mikro-
kanalikw, ktrymi woda lub czynniki
agresywne wnikaj w beton. Wysz
szczelno betonu wynikajc z dziaania
domieszek chemicznych mona uzyska
kilkoma sposobami:
wypenienie porw przez pyy mineralne,
wprowadzenie substancji reagujcych z
Ca(OH)2 (produkt hydratacji cementu), w wyniku, ktrego powstaj trudno rozpuszczalne
zwizki chemiczne wypeniajce pory,
zmniejszenie zwilalnoci - hydrofobizacja - utrudniona penetracja czynnikw agresywnych,
zmniejszenie iloci wody zarobowej - korzystne obnienie wskanika w/c.

KOROZJA BETONU

Korozja siarczanowa
Wodne roztwory zawierajce siarczany powoduj jedn z najgroniejszych w skutkach -
korozj siarczanow. Niszczenie betonu wywoane siarczanami polega na powstaniu trudno
rozpuszczalnych zwizkw chemicznych i towarzyszcym temu zjawisku, wzrocie objtoci
produktw reakcji. Znaczna objto
produktw korozyjnych prowadzi do
powstania duych napre mechanic-
znych, a w konsekwencji beton - ulega
zniszczeniu. Typowym przykadem
korozji siarczanowej jest korozja etryngi-
towa - powstawaniu etryngitu towarzy-
szy zwikszenie objtoci a o 168%.

20
 Korozja chlorkowa
Chlorki zawarte m.in. w wodzie morskiej, wodach kopalnianych wywouj korozj chlorkow.
Innym rdem agresywnego dziaania chlorkw s tzw. rodki odladzajce (NaCl, CaCl2) stoso-
wane w zimowym utrzymaniu drg.

Dziaanie chlorkw jest podwjnie niebezpieczne: nastpuje niszczenie betonu w wyniku

reakcji jonw chlorkowych z produktami hydratacji cementu, a dodatkowo, znacznemu przy-
spieszeniu ulegaj procesy korozyjne
stali zbrojeniowej. Ma to szczeglne
znaczenie w przypadku konstrukcji
elbetowych (mosty, wiadukty). Pow-
stanie werw na powierzchni
prtw stalowych powoduje znac-
zne zmniejszenie wytrzymaoci caej
konstrukcji elbetowej, a w konsek-
wencji moe doprowadzi do jej
zniszczenia.

Korozja wglanowa
Dwutlenek wgla zawarty w powietrzu lub w roztworach wodnych wywouje korozj
wglanow. Mechanizm niszczenia betonu polega na osabieniu struktury zaczynu cemen-
towego spowodowanej wymywaniem produktu hydratacji - wodorotlenku wapniowego.

Proces korozyjny przebiega dwuetapowo:

dwutlenek wgla reagujc z wodorot-
lenkiem wapniowym powoduje powst-
anie wglanu wapniowego - CaCO3
(trudno rozpuszczalny zwizek chemic-
zny). Prowadzi to do stopniowego
zobojtniania otuliny betonowej i
stanowi zagroenie dla stali zbrojeniowej
(moliwo korozji).
w wyniku dalszego dziaania dwutlenku
wgla i wody z wglanu wapniowego tworzy si kwany wglan wapniowy - Ca(HCO3)2,
ktry jako dobrze rozpuszczalny zwizek chemiczny jest wymywany z betonu.

Wysok odporno korozyjn betonu uzyskuje si przez:

wykonanie odpowiednio szczelnego betonu (niska porowato) o niskim wskaniku w/c,
stosowaniu waciwego rodzaju cementu - cementy hutnicze, cementy z dodatkami,
cementy siarczanoodporne i cementy pucolanowe,
wprowadzenie domieszek chemicznych - uszczelniajce i uplastyczniajce.

21