UKAD SZKIELETOWY CZOWIEKA

1. PODZIA I BUDOWA KOCI

Szkielet dorosego czowieka skada si z 206 koci. Ze wzgldu na ksztat dzielimy je na cztery
rodzaje:

- dugie ko ramieniowa albo udowa

- krtkie koci nadgarstka

- paskie niektre koci czaszki, opatki

- rnoksztatne krgi, ebra

Koci dugie zbudowane s z trzonu znajdujcego si porodku i nasad na obydwu kocach.

Wewntrz trzonu znajduje si jama szpikowa wypeniona szpikiem.

Koci, z wyjtkiem powierzchni stawowych, otoczone s mocn cznotkankow bon

okostn. Znajduj si w niej licznie naczynia krwiononie i nerwy. Jej rol jest zaopatrywanie
koci w tlen i skadniki odywcze, bierze te udzia w procesach regeneracyjnych.

2. TKANKI BUDUJCE SZKILET CZOWIEKA

Szkielet czowieka zbudowany jest z dwch rodzajw tkanki cznej tkani kostnej i
chrzstnej

Tkank kostn tworz:

a) komrki kostne (osteocyty) stanowi one 5 % masy tkanki. Komrki kostne to

take osteoblasty (komrki kociotwrcze) oraz osteoklasty (komrki kociogubne)

b) substancja midzykomrkowa (osseina) to organiczna substancja zawierajca

wkna kolagenowe nadajce sprysto kociom ( stanowi 25% masy tkanki)

Substancj nieorganiczn tworz gwnie fosforany i wglany wapnia nadajce koci

twardoci. Stanowi 60%- 70% masy tkanki.

1
 3. ELEMENTY SZKIELETU

Osiowy:
-czaszka
- krgosup
- klatka piersiowa

Obwodowy utworzony przez szkielet koczyn grnych i dolnych wraz z obrczami:

barkow i miednicz

4. CZASZKA

Czaszka dzieli si na dwie czci:

1. Mzgoczaszk jej rol jest ochrona mzgu.

W skad mzgoczaszki wchodz koci:
- czoowa,
- dwie ciemieniowe,
- potyliczna, dwie skroniowe,
- oraz koci sitowa i klinowa, ktre tworz jej wewntrzn podstaw.

U podu i maych dzieci koci mzgoczaszki s poczone cznotkankowymi bonami

tworzcymi tzw. ciemiczka. Umoliwiaj one wzrost czaszki. Najwiksze ciemiczko
wystpuje miedzy koci czoow i komi ciemieniowymi.

2
 Wewntrz koci czoowej znajduj si puste przestrzenie zwane zatokami czoowymi.
S one poczone z jam nosow. Koci czoowa jest wic koci pneumatyczn.

U podstawy koci potylicznej znajduje si otwr potyliczny wielki umoliwiajcy

poczenie mzgowia z rdzeniem krgowym. Po obydwu jego stronach znajduj si
kykcie potyliczne. S to wyrostki czce czaszk z krgosupem (dokadnie z pierwszym
krgiem szyjnym).

W kociach skroniowych znajduj si najwaniejsze elementy narzdu such i

rwnowagi.

2. Trzewioczaszk stanowi ona szkielet twarzy, ochrania niektre narzdy zmysu i jest
miejscem usytuowania narzdu ucia.
Zbudowana jest z koci:
- parzystych szczkowych,
- podniebiennych,
- jarzmowych i nosowych
- oraz pojedynczej uchwy. uchwa jest jednoczenie jedynym ruchomym
elementem czaszki.

5. KRGOSUP

Stanowi gwna podpor ciaa, ponadto jego funkcja jest ochrona rdzenia krgowego.
Zbudowany jest z 33 34 krgw.

Typowy krg skada si z trzonu i przyronitego do niego od

strony grzbietowej piercienia tworzcego uk krgowy. Otacza on
znajdujcy si wewntrz rdze krgowy. Od uku krgowego
odchodz wyrostki. Pomidzy ssiednimi krgami znajduj si
elastyczne krki zbudowane z tkanki chrzstnej tzw. dyski.

Poszczeglne krgi rni si miedzy sob wielkoci. Te, ktre

znajduj si niej s wiksze i masywniejsze od znajdujcych si
wyej.

3
Krgosup dzieli si na pi odcinkw:

Szyjny - 7 krgw. Pierwszy krg szyjny dwigacz (atlas)

jest poczony stawowo z kykciami potylicznymi czaszki. W
swojej budowie rni si od innych krgw tym, e nie
posiada trzonu. Z kolei drugi krg obrotnik (axis) posiada
na trzonie zb wychodzcy w woln przestrze w miejscu
trzonu dwigacza. Taka budowa pozwala na wykonywanie
obrotowych ruchw gow.

Piersiowy 12 krgw

Ldwiowy 5 krgw

Krzyowy 5 krgw zronitych w ko krzyow

Guziczny (ogonowy) 4-5 krgw zronitych w ko
guziczn

Krgosup posiada naturalne krzywizny, jest esowato wygity.

Odcinki szyjny i ldwiowy wygite s do przodu, odcinki piersiowy
i krzyowy wygite s ku tyowi. Wygicie krgosupa do
przodu nazywane jest lordoz a do tyu kifoz.

Wygicia boczne krgosupa s niedopuszczalne. Takie wady

postawy nazywane s skolioz.

6. KLATKA PIERSIOWA

Stanowi ochron dla puc i serca, umoliwiajc jednoczenie wykonywanie ruchw

oddechowych. W jej skad wchodz:

odcinek piersiowy krgosupa

4
 12 par eber, z czego:
- 7 par to ebra prawdziwe, poczone bezporednio z mostkiem,
- 3 pary to ebra rzekome, zronite z para eber pooonych powyej.
- 2 pary to ebra wolne nie zronite z mostkiem: przednia cz eber
zbudowana jest z chrzstki, co nadaje im elastyczno i umoliwia ruchy klatki
piersiowej
mostek

Mostek zbudowany jest z trzech czci: rkoje, trzon mostka i wyrostek mieczykowaty.

7. SZKIELET OBRCZY I KOCZYNY GRNEJ

Obrcz grna (barkowa) to opatka i obojczyk. Stanowi one poczenie koczyny grnej ze
szkieletem osiowym.

Szkielet koczyny grnej to:

- ko ramienna

- ko przedramienia: promieniowa i okciowa. Jeli wewntrzna cze doni zwrcona jest ku

przodowi, koci przedramienia uoone s rwnolegle do siebie. Po wewntrznej stronie
znajduje si ko okciowa, a po zewntrznej promieniowa. W odwrotnej pozycji doni koci te
krzyuj si.

-koci doni: koci nadgarstka, rdrcza i palcw (paliczki)

5
 8. SZKIELET OBRCZY I KOCZYNY DOLNE

Obrcz dolna(miednicza) zbudowana jest z koci miedniczej, ktra powstaje przez zronicie
si ze sob koci biodrowej, kulszowej i onowej.

Dwie koci miednicze zronite z koci krzyow krgosupa tworz miednice. Budowa
miednicy u czowieka pozwala na utrzymanie pionowej postawy.

Szkielet koczyny dolnej to:

- ko udowa
- ko podudzia: ko piszczelowa(grubsza, pooona od wewntrznej strony, nazywana
potocznie goleni) i strzakowa (cienka na zewntrz)
- koci stopy: stpu, rdstopia i palcw (paliczki)
Na wysokoci stawu kolanowego od przodu znajduje si rzepka.

6
 9. POCZENIA KOCI

cise - ograniczaj a czasami uniemoliwiaj poruszenie si koci wzgldem siebie:

- wizozrosty - poczenia za pomoc tkanki cznej zbitej. Przykadem mog by szwy

czce koci czaszki.

- chrzstkozrosty - poczenia za pomoc tkanki chrzstnej, np. poczenie eber z

mostkiem

- kociozrosty - pojawiaj si stopniowo wraz z wiekiem w wyniku kostnienia

wizozrostw i chrzstkozrostw

Stawy - to ruchome poczenia koci.

10. BUDOWA STAWU

Od zewntrz staw otoczony jest torebk stawow.

Skada si ona z dwch warstw:

- zewntrznej - wknistej, ochraniajcej staw i tworzcej wizada stawowe,

zabezpieczajce ca konstrukcje przed rozerwaniem;

- wewntrznej - tworzcej bon maziow. Jej rol jest wydzielanie do wntrza jamy
stawowej mazi, zmniejszajcej tarcie.

Powierzchnie stawowe koci pokryte s odporna na cieranie chrzstk szklist.

7
Podzia staww: ze wzgldu na ksztat powierzchni stawowej stawy dzielimy na:

- kuliste (panewkowe), ktre umoliwiaj wykonywanie ruchw w rnych paszczyznach(s

stawami wieloosiowymi) np. staw biodrowy lub ramieniowy

- siodekowate, pozwalajce na wykonywanie ruchw w dwch paszczyznach (dwuosiowe) np.

staw nadgarstkowo-rdrczny kciuka

- zawiasowe, pozwalaj na ruch tylko w jednej paszczynie (jednoosiowe) np. staw kolanowy
lub okciowy

- eliptyczne, np. staw promieniowo nadgarstkowy

11. FUNKCJE SZKIELETU

 Jest podpor dla caego organizmu

 Jest miejscem przyczepu mini, a take przenosi ich si pozwalajc na

wykonywanie ruchw. Std szkielet okrelany jest jako bierny aparat ruchu.

 Ochrania narzdy przed urazami mechanicznymi (czaszka, klatka piersiowa)

 Jest narzdem krwiotwrczym (czerwony szpik kostny)

 Koci s magazynem wapnia dla organizmu.

12. URAZY UKADU KOSTNEGO I STAWOWEGO.

Podwichnicie - to niezupene zwichnicie polegajce tylko na przesuniciu powierzchni

stawowych wzgldem siebie, bez cakowitej utraty kontaktu ze sob.

Zwichnicie - uszkodzenie, w ktrym dochodzi do chwilowej bd trwaej utraty kontaktu

powierzchni stawowych, przemieszczenie koci w torebce stawowej lub cakowite
wycignicie z niej koci. Zwichniciu moe towarzyszy uszkodzenie struktur
wewntrzstawowych (wizade, chrzstki, kotek) oraz nacignicie bd rozerwanie

8
torebki stawowej. Staw jest niestabilny, a dodatkowo moe doj do uciskania ttnic lub
nerww.

Skrcenie, dystorsja uraz polegajcy na przekroczeniu fizjologicznego zakresu ruchu w

stawie. Na skutek skrcenia moe doj do uszkodzenia torebki stawowej, wizade,
chrzstki stawowej, a niekiedy take uszkodzenia fragmentw kostnych.

Zamanie koci - cakowite przerwanie cigoci koci (gdy dochodzi do przerwania

niecakowitego okrela si je jako nadamanie, ac. infractio).

Ze wzgldu na przebieg szczeliny zamania wyrnia si:

 zamanie skone,
 zamanie poprzeczne,
 zamanie spiralne,
 zamania wieloodamowe.

9
Zamanie otwarte - zamanie, w ktrym dochodzi do przebicia przez odamy kostne tkanek
mikkich.

Zamanie zamknite - zamanie, w ktrym nie dochodzi do przebicia przez odamy kostne
tkanek mikkich.

10
Schemat postpowania w przypadku podejrzenia zamania koczyny.

11