You are on page 1of 11

PEDRO ANTONIO DE ALARCN, EL PEDRO ANTONIO DE ALARCN,

EXTRANJERO CUDZOZIEMIEC

I I

No consiste la fuerza en echar por tierra al Sia nie polega na powaleniu nieprzyjaciela na
enemigo, sino en domar la propia clera, dice ziemi, ale na opanowaniu wasnego szau
una mxima oriental. powiada wschodnia maksyma.

No abuses de la victoria, aade un libro de Nie naduywaj zwycistwa, dodaje ksiga


nuestra religin. naszej wiary.

Al culpado que cayere debajo de tu jurisdiccin Winnego, ktry dostanie si pod twoj wadz,
considrale hombre miserable, sujeto a las uwaaj za nieszcznika poddanego warunkom
condiciones de la depravada naturaleza nuestra, naszej upadej natury i na ile to jest w twojej
y en todo cuanto estuviere de tu parte, sin hacer mocy, a bez szkodzenia stronie przeciwnej,
agravio a la contraria, mustratele piadoso y oka mu lito i askawo, bo cho boskie
clemente, porque, aunque los atributos de Dios atrybuty s wszystkie rwne, bardziej janieje i
son todos iguales, ms resplandece y campea a objawia si, w naszej, opinii, miosierdzie ni
nuestro ver el de la misericordia que el de la sprawiedliwo radzi Sancho Pansie Don
justicia, aconsej, en fin, don Quijote a Sancho Kichot.
Panza.

Para dar realce a todas estas elevadsimas Aby uwici te wzniose nauki, a take
doctrinas, y cediendo tambin a un espritu de uwzgldni ducha rwnoci, my, ktrzymy
equidad, nosotros, que nos complacemos zwykli czsto opisywa i wynosi heroiczne
frecuentemente en referir y celebrar los actos czyny Hiszpanw w czasie wojny o
heroicos de los espaoles durante la Guerra de niepodlego, a potpia i zorzeczy perfidii i
la Independencia, y en condenar y maldecir la okruciestwu nieprzyjaci, dzi opowiemy o
perfidia y crueldad de los invasores, vamos a zdarzeniu, ktre nie studzc w sercu mioci
narrar hoy un hecho que, sin entibiar en el ojczyzny, umacnia inne uczucie, mio
corazn el amor a la patria, fortifica otro bliniego, nie mniej wzniose i gboko
sentimiento no menos sublime y chrzecijaskie. Jest to sentyment, ktry przez
profundamente cristiano: el amor a nuestro wrodzon uomno ludzkiego rodzaju,
prjimo; sentimiento que, si por congnita ustpuje, gdy rzdz twarde prawa wojny,
desventura de la humana especie, ha de moe jednak i powinien byszcze, kiedy
transigir con la dura ley de la guerra, puede y nieprzyjaciel zosta upokorzony.
debe resplandecer cuando el enemigo est
humillado.

El hecho fue el siguiente, segn me lo han Wedle osb zupenie wiarygodnych, ktre mi o
contado personas dignas de entera fe que nim opowiaday, byy z bliska jego
intervinieron en l muy de cerca y que todava uczestnikami, a nadal jeszcze yj, rzecz miaa
andan por el mundo. Od sus palabras textuales. si nastpujco. Posuchajcie ich wasnych
sw.

II II

Buenos das, abuelo... dije yo. Odezwaem si: Dzie dobry, dziadku.
Dios guarde a usted, seorito... dijo l. Bg z tob, paniczu odpowiedzia.
Muy solo va usted por estos caminos!... Sami tak idziecie t drog?
S, seor. Vengo de las minas de Linares, Tak, panie. Id do mojej rodziny do Gador z
donde he estado trabajando algunos meses, y kopalni w Linares, gdzie przez kilka miesicy
voy a Gdor a ver a mi familia. Usted ir...? pracowaem. A pan?
Voy a Almera..., y me he adelantado un poco Id do Almerii i nieco wz wyprzedziem, bo
a la galera, porque me gusta disfrutar de estas lubi pikne poranki kwietniowe. Ale jeli si
hermosas maanas de abril. Pero, si no me nie myl, to modlilicie si, kiedy nadszedem.
engao, usted rezaba cuando yo llegu... Puede Moecie dalej si modli, a ja sobie tymczasem
usted continuar. Yo seguir leyendo entre tanto, poczytam, jeli ten wz bdzie jecha tak
supuesto que la galera anda tan lentamente que wolno, e pozwoli mi uczy si na rodku
le permite a uno estudiar en mitad de los drogi.
caminos.

Vamos! Ese libro es alguna historia... Y Z tym czytaniem to jaka zmylona historia.
quin le ha dicho a usted que yo rezaba? Kto powiedzia, em si modli?
Toma! Yo, que le he visto a usted quitarse el No, przecie sam wiedziaem, jak zdjlicie
sombrero y santiguarse! kapelusz i przeegnali si.
Pues, qu demonio!, hombre... Por qu he No, patrzcie! Co mam mwi, e nie.
de negarlo? Rezando iba... Cada uno tiene sus Modliem si. Kady ma swoje rozrachunki z
cuentas con Dios! Bogiem.
Es mucha verdad. wita prawda.
Piensa usted andar largo? Daleko pan idzie?
Yo? Hasta la venta... Ja? A do zajazdu.
En este caso, eche usted por esa vereda y No, to chod pan t ciek, to sobie
cortaremos camino. skrcimy drog.
Con mucho gusto. Esa caada me parece Z przyjemnoci. licznie wyglda ta dolina,
deliciosa. Bajemos a ella. wic zejdmy do niej.

Y, siguiendo al viejo, cerr el libro, dej el Idc za staruszkiem zamknem ksik i


camino y descend a un pintoresco barranco. zszedem z szosy do malowniczego wwozu.

Las verdes tintas y diafanidad del lejano Ziele i przezroczysto dalekiego widnokrgu
horizonte, as como la inclinacin de las oraz obnianie si terenu zdradzay blisko
montaas, indicaban ya la proximidad del Morza rdziemnego.
Mediterrneo.

Anduvimos en silencio unos minutos, hasta que Przez kilka minut szlimy w milczeniu. Naraz
el minero se par de pronto. grnik si zatrzyma.

Cabales! exclam. Jestemy! wykrzykn.

Y volvi a quitarse el sombrero y a santiguarse. Zdj ponownie kapelusz i przeegna si.

Estbamos bajo unas higueras cubiertas ya de Stalimy nad brzegiem strumyka pod grupk
hojas, y a la orilla de un pequeo torrente. figowcw ju pokrytych limi.

A ver, abuelito!... dije, sentndome sobre Daleje, dziadku rzekem siadajc na


la hierba. Cunteme usted lo que ha pasado trawie. Opowiedzcie mi o tym, co si w tym
aqu. miejscu wydarzyo.
Cmo! Usted sabe? replic l, Co? Pan wie? zdziwi si.
estremecindose.

Yo no s ms... aad con suma calma , Wiem tylko tyle dodaem z zupenym
sino que aqu ha muerto un hombre... Y de spokojem e tu umar czowiek i wyglda, e
mala muerte, por ms seas! umar z mierci. Wasza modlitwa mi to
No se equivoca usted, seorito! No se zdradzia.
equivoca usted! Pero quin le ha dicho?...
Me lo dicen sus oraciones de usted.
Es mucha verdad! Por eso rezaba. wita prawda. To dlatego si modliem.

Yo mir tenazmente la fisonoma del minero, y Przyjrzaem si uwaniej twarzy grnika i


comprend que haba sido siempre hombre nabraem przekonania, e by zawsze
honrado. Casi lloraba, y su rezo era tranquilo y czowiekiem uczciwym. Prawie paka modlc
dulce. si dugo i rzewnie.

Sintese usted aqu, amigo mo... le dije, Usidcie tu, ojcze rzekem podajc mu
alargndole un cigarro de papel. papierosa.
Pues ver usted, seorito... Vaya, muchas No, wic posuchaj pan. No, nie. Dzikuj
gracias! Delgadillo es!... bardzo. Ale on cieniuki.
Rena usted dos y resultar uno doble de To wecie dwa naraz, a bdzie jeden dwa
grueso aad, dndole otro cigarro. razy grubszy odparem dajc mu drugiego.
Dios se lo pague a usted! Pues, seor... Bg zapa. Ot, panie rzek staruszek
dijo el viejo, sentndose a mi lado , hace siadajc przy mnie przechodziem wanie
cuarenta y cinco aos que una maana muy tdy czterdzieci pi lat temu. Ranek by taki
parecida a sta pasaba yo casi a esta hora por jak dzi i czas by ten sam.
este mismo sitio...
Cuarenta y cinco aos! medit yo. Czterdzieci pi lat! pomylaem.

Y la melancola del tiempo cay sobre mi alma. Melancholia czasu ogarna moj dusz. Gdzie
Dnde estaban las flores de aquellas cuarenta si podziay kwiaty owych czterdziestu piciu
y cinco primaveras? Sobre la frente del wiosen? Na gowie staruszka bieli si nieg
anciano blanqueaba la nieve de setenta siedemdziesiciu zim.
inviernos!

Viendo l que yo no deca nada, ech unas Widzc, e nic nie odpowiadam, wycign
yescas, encendi el cigarro, y continu de este krzesiwo, hubk, zapali papierosa i tak cign
modo: dalej:

Flojillo es! Pues, seor, el da que le digo a Bardzo on sabiutki! To to, panie, jechaem
usted vena yo de Gergal con una carga de wtedy z Gelgal z adunkiem solanki i kiedy
barrilla y al llegar al punto en que hemos dojechaem do miejsca, gdziemy zeszli z drogi
dejado el camino para tomar esta vereda me na t zielon ciek, spotkaem dwu
encontr con dos soldados espaoles que hiszpaskich onierzy prowadzcych jeca,
llevaban prisionero a un polaco. En aquel Polaka. To byo jeszcze za tych pierwszych
entonces era cuando estaban aqu los primeros Francuzw, nie tych z 1823 roku, ale za tych
franceses, no los del ao 23, sino los otros... innych
Ya comprendo! Usted habla de la Guerra de Wiem ju. Mwicie o wojnie o
la Independencia. niepodlego.
Hombre! Pues entonces no haba usted Hej, to pana jeszcze na wiecie nie byo.
nacido!
Ya lo creo! A nie byo.
Ah, s! Estar apuntado en ese libro que Hm, to pewnie byo w ksice, ktr pan
vena usted leyendo. Pero, ca!, lo mejor de czyta. Ale ksiki milcz o wikszej czci
estas guerras no lo rezan los libros. Ah ponen wojen. Pisz tylko to, co im bardziej
lo que ms acomoda..., y la gente se lo cree a odpowiada. A ludzie w to lepo wierz. To
puo cerrado. Ya se ve! Es necesario tener wida. Trzeba mie siedemdziesitk na karku,
tres duros y medio de vida, como yo los tendr jak ja na w. Jana, by co o tym wiedzie. Wic
en el mes de San Juan, para saber ms de ten Polak suy u Napoleona. U tego otra, co
cuatro cosas! En fin, el polaco aqul serva a ju umar. Bo dzi, jak mwi ksidz proboszcz,
las rdenes de Napolen..., del bribonazo que jest drugi. Ale myl, e ten do nas nie
muri ya... Porque ahora dice el seor cura que przyjdzie. A co pan myli?
hay otro... Pero yo creo que se no vendr por
estas tierras... Qu le parece a usted, seorito?
Qu quiere usted que yo le diga? C ja mog wam powiedzie?
Es verdad! Su merced no habr estudiado Prawda. Jeszcze o tych rzeczach pan nie
todava de estas cosas... Oh! El seor cura, que studiowa. Ksidz proboszcz, ktry jest
es un sujeto muy instruido, sabe cundo se uczonym czowiekiem, wie kiedy skocz si
acabarn los mamelucos de Oriente y vendrn a Mamelucy na Wschodzie i kiedy przyjd do
Gdor los rusos y moscovitas a quitar la Gador Rosjanie i Moskale, by nam zabra
Constitucin... Pero entonces ya me habr yo konstytucj Ale wtedy ju mnie nie bdzie
muerto!... Conque vuelvo a la historia de mi Wracam wic do mojej historii o Polaku.
polaco.

El pobre hombre se haba quedado enfermo Kiedy ci, co z nim uciekali, cofnli si do
en Fiana, mientras que sus compaeros Almerii, biedak zachorowa i pozosta w
fugitivos se replegaban hacia Almera. Tena Fiana. Jak si dowiedziaem pniej, mia
calenturas, segn supe ms tarde... Una vieja lo gorczk Z litoci zaopiekowaa si nim
cuidaba por caridad, sin reparar que era un jedna staruszka, nie zwaajc na to, e by
enemigo... (Muchos aos de gloria llevar ya nieprzyjacielem. (Pewnie od dawna ju cieszy
la viejecita por aquella buena accin!), y a si rajem za swj dobry uczynek). Mimo e to
pesar de que aquello la comprometa, j habio, strzega go ukrytego w swojej norze
guardbalo escondido en su cueva, cerca de la niedaleko od Alcazaby.
Alcazaba...

All fue donde la noche antes dos soldados Do niej zaszli wracajcy do swojego batalionu
espaoles que iban a reunirse a su batalln, y dwaj onierze hiszpascy. Chcieli przypali
que por casualidad entraron a encender un papierosa od lampy w owej samotnej sadybie i
cigarro en el candil de aquella solitaria znaleli nieszczsnego Polaka. Lea w kcie i
vivienda, descubrieron al pobre polaco, el cual, w gorczce wymawia jakie sowa w swoim
echado en un rincn, profera palabras de su jzyku.
idioma en el delirio de la calentura.

Presentmoslo a nuestro jefe! se dijeron Zaprowadzimy go do naszego dowdcy


los espaoles . Este bribn ser fusilado rzekli do siebie Hiszpanie jutro tego ajdaka
maana, y nosotros alcanzaremos un empleo. rozstrzelaj, a dla nas posadka murowana.

Iwa, que as se llamaba el polaco, segn me Iwa, bo tak si Polak nazywa, jak mi pniej
cont luego la viejecita, llevaba ya seis meses mwia staruszka, chorowa od szeciu
de tercianas, y estaba muy dbil, muy delgado, miesicy na febr i bardzo by osabiony, a
casi htico. wychudzony jak suchotnik.

La buena mujer llor y suplic, protestando Poczciwa niewiasta pakaa i bagaa ich
que el extranjero no poda ponerse en camino tumaczc, e cudzoziemiec nie moe
sin caer muerto a la media hora... maszerowa, e po p godzinie padnie.

Pero slo consigui ser apaleada, por su falta Tyle wskraa, e dostaa kije za brak
de patriotismo. Todava no se me ha patriotyzmu. Nie mog po dzi dzie tego
olvidado esta palabra, que antes no haba odo sowa zapomnie, cho go nigdy przedtem nie
pronunciar nunca! syszaem.

En cuanto al polaco, figuraos cmo mirara Co do Polaka, to niech pan sobie wyobrazi:
aquella escena. Estaba postrado por la fiebre, y lea powalony gorczk, a pojedyncze sowa,
algunas palabras sueltas que salan de sus ktre wychodziy z jego ust, na wp polskie i
labios, medio polacas, medio espaolas, hacan na wp hiszpaskie, wywoyway miech u
rer a los dos militares. obu onierzy.

Cllate, didn, perro, gabacho! le decan. Stul pysk, didon, psie, katanie! krzyczeli
na niego.

Y a fuerza de golpes lo sacaron del lecho. Potem si wycignli go z ka.

Para no cansar a usted, seorito: en aquella Nie bd pana zanudza opowiadaniem. W


disposicin, medio desnudo, hambriento..., takim stanie, na wp nagi, maszerowa pi
bambolendose, murindose..., anduvo el mil. Pi mil, panie! Wie pan, ile to krokw
infeliz cinco leguas! Cinco leguas, seor!... pi mil? To przecie z Fiana a do tego
Sabe usted los pasos que tienen cinco leguas? miejsca. Jeszcze pieszo i boso! Niech pan
Pues es desde Fiana hasta aqu... Y a pie!... pomyli: czowiek delikatny, przystojny
Descalzo!... Figrese usted!... Un hombre modzian i biay jak niewiasta, chory od
fino, un joven hermoso y blanco como una szeciu miesicy i w gorczce.
mujer, un enfermo, despus de seis meses de
tercianas!... Y con la terciana en aquel
momento mismo!...

Cmo pudo resistir? Jake to mg znie?


Ah! No resisti!... Ha. Nie mg!
Pero cmo anduvo cinco leguas? Ale w jaki sposb uszed pi mil?
Toma! A fuerza de bayonetazos! No jak? Przy pomocy bagnetw.
Prosiga usted, abuelo... Prosiga usted. Mwcie dalej, dziadku, mwcie.
Yo vena por este barranco, como tengo de Ja szedem tym wwozem, jak zawsze, eby
costumbre, para ahorrar terreno, y ellos iban sobie skrci drog, a oni szli tam gr.
por all arriba, por el camino. Detveme, pues, Przystanem w tym oto miejscu, aby zobaczy
aqu mismo, a fin de observar el remate de koniec tej sceny, pocigajc czarnego cygara
aquella escena, mientras picaba un cigarro otrzymanego w kopalni. Iwa dysza jak pies,
negro que me haban dado en las minas... Iwa zanim dostanie ataku wcieklizny. Szed z
jadeaba como un perro prximo a rabiar... odkryt gow, ty jak odgrzebany trup, z
Vena con la cabeza descubierta, amarillo como dwiema rami-rumiecami na policzkach, o
un desenterrado, con dos rosetas encarnadas en oczach poncych lecz zapadych niby
lo alto de las mejillas y con los ojos llameantes, Chrystus na drodze boleci.
pero cados... hecho, en fin, un Cristo en la
calle de la Amargura!...

M querer morir! Matar a m por Dios! Mnie chcie umrze. Zabi mnie na Boga
balbuceaba el extranjero con las manos jcza cudzoziemiec skrzyowawszy rce.
cruzadas.
Los espaoles se rean de aquellos disparates, Hiszpanie miali si z owych dziwactw i
y le llamaban franchute, didn y otras cosas. przezywali go Francuzem, didonem i innymi
jeszcze obelgami.

Doblronse al fin las piernas de Iwa, y cay Ugiy si w kocu nogi pod Iw i run jak
redondo al suelo. dugi na ziemi.

Yo respir, porque cre que el pobre haba dado Odetchnem mylc, e biedak odda ducha
el alma a Dios. Bogu.

Pero un pinchazo que recibi en un hombro le Ale podnis si, gdy go pchnli bagnetem w
hizo erguirse de nuevo. rami.

Entonces se acerc a este barranco para Zbliy si wwczas na skraj doliny, by si w


precipitarse y morir... ni rzuci i umrze.

Al impedirlo los soldados, pues no les onierze powstrzymujc go, bo nie chcieli, by
acomodaba que muriera su prisionero, me im jeniec umar, dostrzegli mnie z muem, jak
vieron aqu con mi mulo, que, como he dicho, powiedziaem, obadowanym solank.
estaba cargado de barrilla.

Eh, camarada! me dijeron, apuntndome Ej, kolego krzyknli na mnie celujc we


con los fusiles . Suba usted ese mulo! mnie z karabinu. Przyprowad no tutaj na
gr twojego mua.

Yo obedec sin rechistar, creyendo hacer un Usuchaem bez ocigania si mylc, e


favor al extranjero. pomog cudzoziemcowi.

Dnde va usted? me preguntaron cuando Dokd pan jedzie? spytali, kiedy stanem
hube subido. na grze.
Voy a Almera les respond . Y eso que Do Almerii odpowiedziaem. A to co
ustedes estn haciendo es una inhumanidad! panowie robicie, jest nieludzkie.
Fuera sermones! grit uno de los Tylko bez kaza! rykn jeden z oprawcw.
verdugos. Sfrancuziay mulnik rzek drugi.
Un arriero afrancesado! dijo el otro. Jeszcze raz otworzysz gb, to zobaczysz, co
Charla mucho... y vers lo que te sucede! si z tob stanie.

La culata de un fusil cay sobre mi pecho... Kolba karabinu uderzya mnie w pier.

Era la primera vez que me pegaba un hombre, By to pierwszy przypadek, by mnie kto
adems de mi padre! oprcz ojca uderzy.

No irritar! No incomodar! exclam el Nie drani, nie przeszkadza zawoa


polaco, asindose a mis pies, pues haba cado Polak siadajc u moich ng, bo znw upad na
de nuevo en tierra. ziemi.
Descarga la barrilla! me dijeron los Zrzu t solank rozkazali mi onierze.
soldados. Po co?
Para qu? eby tego yda na mua wsadzi.
Para montar en el mulo a este judo. A, to co innego. Zrobi to z wielk
Eso es otra cosa... Lo har con mucho gusto przyjemnoci.
dije, y me puse a descargar.
Powiedziawszy to, zaczem zadowywa.

No!... No!... No!... exclam Iwa . T Nie, nie, nie! zawoa Iwa Ty zostawi,
dejar que me maten! by mnie zabili.
Yo no quiero que te maten, desgraciado! Nieszczniku, nie chc eby ci zabili
exclam, estrechando las ardientes manos del zawoaem chwytajc za rozpalone rce
joven. modego.
Pero m s querer! Matar t a m por Dios!... Ale mnie chcie. Ty na lito bosk mnie
zabi.
Quieres que yo te mate? Chcesz, bym ci zabi?
S..., s..., hombre bueno! Sufrir mucho! Tak, tak, dobry czowieku. Ja duo
wycierpie.

Mis ojos se llenaron de lgrimas. zy stany mi w oczach.

Volvme a los soldados, y les dije con tono de Przemwiem do onierzy tonem zdolnym
voz que hubiera conmovido a una piedra: poruszy gazy.

Espaoles, compatriotas, hermanos! Otro Hiszpanie, rodacy, bracia. Baga was


espaol, que ama tanto como el que ms a Hiszpan jak wy, ktry ojczyzn kocha jak tylko
nuestra patria, es quien os suplica... Dejadme kocha j mona. Zostawcie mnie samego z
solo con este hombre! tym czowiekiem.
No digo que es afrancesado! exclam uno A nie mwiem, e to jest kolaborant!
de ellos. zawoa jeden z nich.
Arriero del diablo dijo el otro , cuidado Diabelski poganiaczu! rzek drugi
con lo que dices! Mira que te rompo la crisma! uwaaj na to, co mwisz. Bacz, bym ci ba nie
rozwali.
Militar de los demonios contest con la odaku szataski! odparem z t sam
misma fuerza , yo no temo a la muerte! Sois moc. Nie boj si mierci. Jestecie otry
dos infames sin corazn! Sois dos hombres bez serca. Dwch silnych i uzbrojonych
fuertes y armados contra un moribundo chopw na jednego bezbronnego, co umiera.
inerme... Sois unos cobardes! Dadme uno de Tchrze jestecie. Dajcie mi karabin, a bd si
esos fusiles y pelear con vosotros hasta z wami bi, a was pozabijam, albo sam zgin.
mataros o morir..., pero dejad a este pobre Ale zostawcie tego chorego biedaka, ktry
enfermo, que no puede defenderse. Ay! broni si nie moe. Ach cignem dalej
continu, viendo que uno de aquellos tigres se widzc, e jeden ze zbjcw si zarumieni
ruborizaba , si, como yo, tuvieseis hijos; si gdybycie mieli dzieci, jak ja, gdybycie
pensarais que tal vez maana se vern en la pomyleli, e moe jutro znajd si w
tierra de este infeliz, en la misma situacin que ojczynie tego nieszczliwca, w tym samym
l, solos, moribundos, lejos de sus padres; si pooeniu, co on, same, umierajce, z dala od
reflexionarais en que este polaco no sabe rodzicw. Gdybycie pomyleli, e ten Polak
siquiera lo que hace en Espaa, en que ser un moe nawet nie wie, co tu robi w Hiszpanii.
quinto robado a su familia para servir a la Moe zabrano go od rodziny do wojska, by
ambicin de un rey..., qu diablo!, vosotros lo suy ambicji jakiego krla. Do kroset, wy
perdonarais... S, porque vosotros sois bycie mu przebaczyli, bo najpierw jestecie
hombres antes que espaoles, y este polaco es ludmi, a potem dopiero Hiszpanami, a ten
un hombre, un hermano vuestro! Qu ganar Polak jest take czowiekiem i waszym bratem.
Espaa con la muerte de un tercianario? Batos Co Hiszpania zyska przez mier chorego na
hasta morir con todos los granaderos de febr? Bijcie si do ostatka z wszystkimi
Napolen; pero que sea en el campo de batalla! grenadierami Napoleona, ale na polu bitwy. A
Y perdonad al dbil; sed generosos con el sabych oszczdzajcie. Wspaniaomylni dla
vencido; sed cristianos, no seis verdugos! pokonanych, chrzecijanami bdcie, a nie
katami!

Basta de letanas! dijo el que siempre Do tych litanii warkn ten, co


haba llevado la iniciativa de la crueldad, el que przewodzi w okruciestwach i zmusza Iw
haca andar a Iwa a fuerza de bayonetazos, el pchniciami bagnetu do maszerowania, ten, co
que quera comprar un empleo al precio de su za cen jego trupa chcia sobie kupi posad.
cadver.
Compaero, qu hacemos? pregunt el Co zrobimy, kompanie? pyta drugi na
otro, medio conmovido con mis palabras. wp wzruszony moimi sowami.
Es muy sencillo! repuso el primero. To bardzo proste odpar pierwszy. Patrz!
Mira!

Y sin darme tiempo, no digo de evitar, sino de I wystrzeli w serce Polaka, nie dajc mi czasu,
prever sus movimientos, descerraj un tiro nie mwi, by temu zapobiec, ale nawet by mu
sobre el corazn del polaco. przeszkodzi.

Iwa me mir con ternura, no s si antes o Iwo spojrza na mnie tkliwie, nie wiem, czy
despus de morir. przed mierci, czy ju po mierci.

Aquella mirada me prometi el cielo, donde Owo spojrzenie obiecao mi niebo, gdzie ju
acaso estaba ya el mrtir. chyba by ten mczennik.

En seguida los soldados me dieron una paliza [Natychmiast onierze zbili mnie wyciorami
con las baquetas de los fusiles. karabinw]

El que haba matado al extranjero le cort una Zabjca cudzoziemca odci mu ucho i
oreja, que guard en el bolsillo. schowa do kieszeni.

Era la credencial del empleo que deseaba! Byo ono kredencjaem posady, ktrej pragn.

Despus desnud a Iwa, y le rob... hasta cierto Potem rozebra Iw i obrabowa nawet z
medalln (con un retrato de mujer o de santa) medalika z wizerunkiem kobiety czy witej,
que llevaba al cuello. ktry Polak nosi na szyi.

Entonces se alejaron hacia Almera. Nastpnie oddali si w kierunku Almerii.

Yo enterr a Iwa en este barranco..., ah..., Pogrzebaem Iw w tej dolince, tutaj, gdzie pan
donde est usted sentado..., y me volv a siedzi, i zawrciem do Gergal, bo poczuem
Grgal, porque conoc que estaba malo. si chory.

Y en efecto, aquel lance me cost una terrible Istotnie, wydarzenie przyprawio mnie o cik
enfermedad, que me puso a las puertas de la chorob, ktra mnie nieomal umiercia.
muerte.

Y no volvi usted a ver a aquellos soldados? I nie spotkalicie tych onierzy wicej?
No sabe usted cmo se llamaban?
No, seor; pero por las seas que me dio ms Nie, ale z opisu, ktry mi daa pniej
tarde la viejecita que cuid al polaco supe que staruszka, dowiedziaem si, e jeden z
uno de los dos espaoles tena el apodo de Hiszpanw nosi przezwisko Risas i e to by
Risas, y que aqul era justamente el que haba ten, ktry biednego cudzoziemca zabi i
matado y robado al pobre extranjero... obrabowa.

En esto nos alcanz la galera: el viejo y yo Gdymy tak rozmawiali, nadjecha wz.
subimos al camino, nos apretamos la mano y Staruszek i ja weszlimy na gociniec, ucisnli
nos despedimos muy contentos el uno del otro. sobie rce i poegnali si radzi z siebie.

Habamos llorado juntos! Obaj mielimy zy w oczach.


III III

Tres noches despus tombamos caf varios Trzy dni pniej w eleganckim kasynie w
amigos en el precioso casino de Almera. Almerii piem kaw w towarzystwie kilku
przyjaci.

Cerca de nosotros, y alrededor de otra mesa, se Niedaleko przy innym stoliku siedziao dwu
hallaban dos viejos militares retirados, starych, emerytowanych wojskowych. Kto,
comandante el uno y coronel el otro, segn dijo kto ich zna, objani, e jeden z nich by
alguno que los conoca. majorem, a drugi pukownikiem.

A pesar nuestro, oamos su conversacin, pues Mwili gono, jak to ludzie przywykli do
hablaban tan alto como suelen los que han rozkazywania, tak e niechccy syszelimy ich
mandado mucho. rozmow.

De pronto hiri mis odos y llam mi atencin Wnet uderzy mnie i przyku moj uwag zwrot
esta frase del coronel: pukownika:

El pobre Risas... Biedny Risas!


Risas! exclam para m. Y me puse a Risas? rzekem do siebie. i zaczem
escuchar de intento. sucha uwanie.

El pobre Risas... deca el coronel fue Biedy Risas cign pukownik zosta
hecho prisionero por los franceses cuando wzity do niewoli przez Francuzw, kiedy
tomaron a Mlaga y de depsito en depsito, zdobyli Malag. Wdrujc z obozu do obozu
fue a parar nada menos que a Suecia, donde yo znalaz si ni mniej ni wicej tylko w Szwecji,
estaba tambin cautivo, como todos los que no gdzie przebywaem ja i ci wszyscy, ktrym nie
pudimos escaparnos con el Marqus de la udao si uciec z markizem de la Romana. Tam
Romana. All lo conoc, porque intim con go poznaem, bo by znajomym Juana, ktry mi
Juan, mi asistente de toda la vida, o de toda mi suy przez cae ycie, czy raczej w czasie
carrera; y cuando Napolen tuvo la crueldad de caej suby wojskowej. Tego Risasa wziem
llevar a Rusia, formando parte de su Grande za ordynansa, kiedy Napoleon z ca
Ejrcito, a todos los espaoles que estbamos bezwzgldnoci posa do Rosji wszystkich
prisioneros en su poder, tom de ordenanza a jecw hiszpaskich w skadzie swojej wielkiej
Risas. Entonces me enter de que tena un armii. Wtedy zauwayem, e mj ordynans boi
miedo cerval a los polacos, o un terror si panicznie Polakw, czy te czuje jaki
supersticioso a Polonia, pues no haca ms que zabobobonny strach przed Polsk. Cigle pyta
preguntarnos a Juan y a m si tendramos que si Juana i mnie: czy musimy i przez ten
pasar por aquella tierra para ir a Rusia, kraj, by si dosta do Rosji? Bardzo by
estremecindose a la idea de que tal llegase a zdumiony, e trzeba byo. Nie ulegao adnej
acontecer. Indudablemente, a aquel hombre, wtpliwoci, e czowiek ten, naduywajcy
cuya cabeza no estaba muy firme, por lo mucho alkoholu, ale onierz dobry i znony kucharz,
que haba abusado de las bebidas espirituosas, musia mie jak spraw z Polakiem albo
pero que en lo dems era un buen soldado y un podczas wojny w Hiszpanii, albo w czasie swej
mediano cocinero, le haba ocurrido algo grave dugiej wdrwki przez inne kraje.
con algn polaco, ora en la guerra de Espaa,
ora en su larga peregrinacin por otras
naciones.

Llegados a Varsovia, donde nos detuvimos Po przybyciu do Warszawy zatrzymalimy si


algunos das, Risas se puso gravemente tam na kilka dni. Nieopisany strach, jaki
enfermo, de fiebre cerebral, por resultas del ogarn Risasa, gdy stanlimy na polskiej
terror pnico que le haba acometido desde que ziemi, przyprawi go o cikie zapalenie
entramos en tierra polonesa, y yo, que le tena mzgu. Poniewa polubiem go, nie chciaem
ya cierto cario, no quise dejarlo all solo go zostawi samego. Kiedy przyszed rozkaz
cuando recibimos la orden de marcha, sino que wymarszu, postaraem si w moim
consegu de mis jefes que Juan se quedase en dowdztwie, eby zezwolono Juanowi na
Varsovia cuidndolo, sin perjuicio de que, pozostanie przy nim w Warszawie. Mia on
resuelta aquella crisis de un modo o de otro, niezwocznie po przesileniu si choroby puci
saliese luego en mi busca con algn convoy de si za mn z jakim taborem ze sprztem czy
equipajes y vveres, de los muchos que ywnoci. Cigno ich bowiem mnstwo z
seguiran a la nube de gente en que mi chmar ludzi, w ktrej jako stra przednia szed
regimiento figuraba a vanguardia. mj puk.

Cul fue, pues, mi sorpresa cuando el mismo Jakie byo moje zdziwienie, kiedy jeszcze
da que nos pusimos en camino, y a las pocas tego samego dnia, po kilku zaledwie godzinach
horas de haber echado a andar, se me present marszu, zjawi si mj stary ordynans
mi antiguo asistente, lleno de terror, y me dijo przeraony wielce i opowiedzia o tym, co si
lo que acababa de suceder con el pobre Risas! stao z Risasem. Suchaj pan, a zobaczysz, czy
Dgole a usted que el caso es de lo ms warto byo pamita to czterdzieci trzy lata.
singular y estupendo que haya ocurrido nunca!
Ogame y ver si hay o no motivo para que yo
haya olvidado esta historia en cuarenta y dos
aos.

Juan haba buscado un buen alojamiento para Juan znalaz dla Risasa dogodne miejsce u
cuidar a Risas en casa de cierta labradora pewnej kobiety ze wsi, wdowy, ktra miaa trzy
viuda, con tres hijas casaderas, que desde que dorose crki. Z chwil przybycia Hiszpanw
llegamos a Varsovia los espaoles no haba do Warszawy pytaa wszystkich bez koca
dejado de preguntarnos a todos, por medio de przez francuskich tumaczy, czy nie wiedzieli
intrpretes franceses, si sabamos algo de un czego o jej synu Iwie. W 1808 roku poszed on
hijo suyo llamado Iwa, que vino a la guerra de na wojn do Hiszpanii i od trzech lat nie miaa
Espaa en 1808 y de quien haca tres aos no od niego adnej wiadomoci, co nie zdarzao
tena noticia alguna, cosa que no pasaba a las si innym rodzinom bdcym w podobnej
dems familias que se hallaban en idntico sytuacji. Poniewa Juan umia schlebia,
caso. Como Juan era tan zalamero, hall modo znalaz wnet sposb, by smutn matk
de consolar y esperanzar a aquella triste madre, pocieszy i przepoi nadziej.. Podja si za to
y de aqu el que, en recompensa, ella se opiekowa si Risasem, ktry w jej obecnoci
brindara a cuidar a Risas al verlo caer en su zaatakowany chorob zwali si na ziemi.
presencia atacado de la fiebre cerebral...

Llegados a casa de la buena mujer, y estando Kiedy przybyli do domu poczciwej niewiasty, a
sta ayudando a desnudar al enfermo, Juan la ona pomagaa rozebra chorego, Juan
vio palidecer de pronto y apoderarse zauway, jak zblada i kurczowo uchwycia
convulsivamente de cierto medalln de plata, srebrny medalion z miniaturowym
con una efigie o retrato en miniatura, que Risas wizerunkiem czy portretem. Risas zawsze go
llevaba siempre al pecho, bajo la ropa, a modo nosi na piersi pod ubraniem jako talizman czy
de talismn o conjuro contra los polacos, por amulet przeciwko Polakom, mylc, e
creer que representaba a una Virgen o Santa de wyobraa on Matk Bosk lub jak wit
aquel pas. tego kraju.

Iwa! Iwa! grit despus la viuda de un Iwa, Iwa! zawya strasznie wdowa,
modo horrible, sacudiendo al enfermo, que szarpic chorego, ktry bdc w gorczce,
nada entenda, aletargado como estaba por la wcale nie reagowa.
fiebre.

En esto acudieron las hijas, y enteradas del Przybiegy na to crki i w lot pojy, o co
caso, cogieron el medalln, lo pusieron al lado chodzio. Wziy medalion i przyoywszy go
del rostro de su madre, llamando por medio de do twarzy matki znakami daway Juanowi do
seas la atencin de Juan para que viese, como zrozumienia, e w portret by podobizn tej
vio, que la tal efigie no era ms que el retrato kobiety. Gdy jego rodak nie potrafi
de aquella mujer, y encarndose entonces con odpowiedzie na pytania, zaczy, patrzc mu
l, visto que su compatriota no poda w oczy, w niezrozumiaych sowach, gestach i
responderles, comenzaron a interrogarle mil pozach atwo zdradzajcych hamowan
cosas con palabras ininteligibles, bien que con wcieko, wypytywa go o tysice rnych
gestos y ademanes que revelaban claramente la rzeczy. Juan rozoy ramiona na znak, e nic
ms siniestra furia. Juan se encogi de nie wie o pochodzeniu tego portretu. Risasa
hombros, dando a entender por seas que l no zna tylko krtko. Poczciwa twarz mojego
saba nada de la procedencia de aquel retrato ni zacnego ordynansa musiaa przekona owe
conoca a Risas ms que de muy poco tiempo... cztery rozwcieczone lwice o jego niewinnoci.
El noble semblante de mi honradsimo asistente Zreszt to nie on nosi medalion! Ale ten drugi!
debi de probar a aquellas cuatro leonas Tego drugiego, nieszczsnego Risasa, zabiy
encolerizadas que el pobre no era culpable... piciami i rozdrapay pazurami. To wszystko,
Adems, l no llevaba el medalln! Pero el co o tym wiem. Nie udao mi si nigdy dociec,
otro... al otro, al pobre Risas, lo mataron a dlaczego Risas posiada ten portret.
golpes y lo hicieron pedazos con las uas! Es
cuanto s con relacin a este drama, pues nunca
he podido averiguar por qu tena Risas aquel
retrato.

Permtame usted que se lo cuente yo... dije Za pozwoleniem, opowiem panu


sin poder contenerme. odezwaem si, nie mogc duej ju milcze.

Y acercndome a la mesa del coronel y del Podszedem do stou pukownika i majora,


comandante, despus de ser presentado a ellos ktrym mnie moi przyjaciele przedstawili.
por mis amigos, les refer a todos la espantosa Nastpnie wszystkim im opowiedziaem
narracin del minero. straszn histori grnika.

Luego que conclu, el comandante, hombre de Kiedy skoczyem, major, mczyzna przeszo
ms de setenta aos, exclam con la fe sencilla siedemdziesicioletni, z prost wiar starego
del antiguo militar, con el arranque de un buen onierza, z wybuchowoci prawdziwego
espaol y con toda la autoridad de sus canas: Hiszpana i z ca powag swych siwych
wosw, zawoa:

Vive Dios, seores, que en todo eso hay algo Na Boga, panowie, w tym wszystkim jest co
ms que una casualidad! wicej, ni tylko przypadek!
Almera, 1854. prze. Florian mieja

You might also like