Generatory

Generator w elektrowni wiatrowej ma za zadanie zamieni energi mechaniczn w elektryczn. Jego konstrukcja nieco

odbiega od typowych prdnic. Jednym z powodw jest to, e rdo mocy (wirnik turbiny wiatrowej) dostarcza

zmieniajcy si, w zalenoci od warunkw wiatrowych, moment napdowy.

Elektrownie wiatrowe wykorzystuj moc wiatru w zakresie jego prdkoci od 4 do 25 m/s. Przy prdkoci wiatru

mniejszej od 4 m/s moc wiatru jest niewielka, a przy prdkociach powyej 25 m/s ze wzgldw bezpieczestwa

elektrownia jest zatrzymywana.

Generatory do elektrowni wiatrowych powinny spenia nastpujce wymagania i zalecenia:

konstrukcja generatora powinna zapewni dugotrwaa prac bez wymiany i konserwacji podzespow,

dla efektywniejszego wykorzystania energii wiatru korzystniejszy jest wariant generatora pracujcego ze

zmienn prdkoci wirowania,

wspczynnik mocy powinien by bliski jednoci (naley unika pobierania mocy biernej przez generator),

naley zmniejszy do minimum udzia wyszych harmonicznych prdu dostarczanego do sieci,

naley utrzymywa parametry sieci.

W duych elektrowniach (o mocy wikszej ni 100-150 kW), stosuje si trjfazowe prdnice prdu przemiennego, zwykle

o napiciu 690 V. Energia jest przesyana do transformatora obok turbiny (lub w wiey), ktry podnosi napicie do

wartoci wymaganej przez sie, na ktr pracuje. Liczcy si producenci dostarczaj turbiny w dwch wersjach: z

generatorami 60 Hz przystosowanymi dla sieci w Ameryce i 50 Hz dla reszty wiata.

Stosowane w elektrowniach wiatrowych generatory elektryczne przetwarzaj energi mechaniczn silnika wiatrowego w

energi elektryczn, przy staej lub zmiennej prdkoci obrotowej.

1
Przykadowa rodzina charakterystyk silnika wiatrowego o mocy 1000 kW, o rednicy zewntrznej opat 56 m. przy

prdkoci wiatru zmiennej parametrycznie. Moc znamionow osiga przy prdkoci wiatru 11,5 m/s. Aby w zakresie

prdkoci wiatru od 4 m/s do 11,5 m/s silnik pracowa z maksymaln moc jego prdko powinna zmienia si zgodnie

z charakterystyk PW = f(n).

Ze staa prdkoci wirowania, lub zmienn skokowo pracuj generatory indukcyjne (asynchroniczne), jedno lub

dwubiegowe. Nie s one szeroko uywane poza energetyk wiatrow, i maymi hydroelektrowniami. Jest kilka powodw,

dla ktrych stosuje si prdnice asynchroniczne w energetyce wiatrowej. Maszyna ta jest bardzo niezawodna,

stosunkowo tania i odporna na przecienia. Niezwykle poyteczne jest te zjawisko polizgu. Dziki niemu prdnica

nieznacznie zwiksza lub zmniejsza prdko, jeli zmienia si moment napdowy. Stosowane s rwnie rozwizania

generatorw indukcyjnych z powikszonym polizgiem, realizowanym przez zwikszenie rezystancji wirnika w ukadzie

zewntrznym lub wewntrznym. Pozwala to powikszy polizg do ok. 10 procent. Oznacza to mniejsze zuycie i

podatno na awarie skrzyni biegw. I to jest najwiksz zalet w stosunku do prdnicy synchronicznej.

Firma WEIER Electric w zakresie generatorw dla elektrowni wiatrowych oferuje generatory indukcyjne ze zmiennym

polizgiem realizowanym poprzez regulacj prdw wirnika, tzw. system RCC (Rotor Current Control) bez ukadu

piercieni. Polega on na zabudowaniu wewntrz wirnika tranzystorw mocy IGBT oraz rezystorw. Regulacja i

sterowanie systemem RCC odbywa si za pomoc programowalnego sterownika z 16 bitowym procesorem. System RCC,

oprcz zada regulacyjnych, nadzoruje wszystkie parametry ruchowe i diagnostyczne. Komunikacja do i od wirujcego

wirnika z systemem RCC odbywa si poprzez seryjny interfejs z wirujcym optycznym sprzgem. Do komunikacji

generatorw z nadrzdnym sterownikiem zarzdzajcym ca elektrowni suy odpowiedni protok.

Wad generatorw asynchronicznych jest konieczno zasilenia uzwojenia stojana (namagnesowania) przed

rozpoczciem pracy. Jest ona istotna w przypadku, gdy elektrownia ma produkowa energi na sie wydzielon.

Potrzebne wtedy bdzie urzdzenie, ktre dostarczy prd magnesujcy przed rozpoczciem pracy (kondensatory,

akumulator).

Jak wynika z charakterystyki powyej, zastosowanie staej prdkoci obrotowej uniemoliwia optymalne wykorzystanie

energii wiatru. Czciowo problem ten rozwizuje si stosujc generatory dwubiegowe. Przy sabym wietrze mog one

pracowa z mniejsz prdkoci obrotow. Mona spotka take rozwizanie w postaci dwch osobnych prdnic w

jednej gondoli dla rnych prdkoci wiatru.

Zastosowanie zmiennej prdkoci obrotowej w elektrowniach wiatrowych umoliwia optymalne wykorzystanie energii

wiatru i daje wikszy uzysk energii. Wymagane jest jednak sterownie ktem natarcia opat. Do przetwarzania energii w

tych elektrowniach najczciej stosowane s generatory indukcyjne piercieniowe z tzw. podwjnym zasilaniem. Stojan

jest przyczony bezporednio do sieci elektroenergetycznej, natomiast wirnik jest doczony do tej samej sieci poprzez

przeksztatnik energoelektroniczny - jest to tzw. kaskada nadsynchroniczna.

Innym rozwizaniem stosowanym w elektrowniach wiatrowych s generatory synchroniczne wolnoobrotowe bez

przekadni bd generatory synchroniczne wysokoobrotowe z przekadni mechaniczn. Obydwa rozwizania ze wzgldu

2
na zmienn czstotliwo napicia wymagaj stosowania przeksztatnikw energoelektronicznych w obwodzie stojana

oraz ukadu regulacji wzbudzenia w obwodzie wirnika. W najnowszych rozwizaniach generatorw synchronicznych

preferuje si stosowanie wzbudzenia od magnesw trwaych - eliminuje to ukad do regulacji prdu wzbudzenia oraz

piercienie lizgowe wraz z ukadem szczotek.

Generatory podczas pracy wymagaj chodzenia. W wikszoci turbin uywa si do tego powietrza, toczonego przez

wentylator, ale mona take spotka chodzenie wod. Zalet takiego rozwizania jest bardziej zwarta budowa prdnicy,

ale wymaga ono umieszczenia radiatora w gondoli, celem pozbycia si nadmiaru ciepa z ukadu chodzenia.

Generatory w europejskich elektrowniach wiatrowych wg mocy i rodzaju rozwizania

Wikszo sterownikw w elektrowniach wiatrowych jest tak zaprogramowana, e przy niskich prdkociach wiatru

odcza prdnice od sieci (inaczej maszyna pracowaaby jako silnik). Kiedy wiatr staje si na tyle silny, e elektrownia

mone oddawa energi do sieci, wany jest moment jego podczenia. Nieprawidowa procedura startowa mogaby

doprowadzi do rozbiegania si ukadu. Bezporednie wczenie generatora do sieci mogoby spowodowa odczuwalny

spadek napicia, co wpywa niekorzystnie na prac innych odbiornikw zasilanych z tej linii. Przyczyn jest pobr duego

prdu magnesujcego w czasie rozruchu. Innym niekorzystnym zjawiskiem byoby przecienie mechaniczne wirnika i

przekadni. Aby temu zapobiec, czenia i rozczanie odbywa si poprzez specjalne czniki tyrystorowe (softstart).

W elektrowniach wiatrowych stosuje si wiele typw ukadw konwersji energii. Rodzaj zastosowanego ukadu zaley od

przeznaczenia siowni (praca na sie wydzielon lub sztywn) oraz jej mocy.

3
Najpopularniejsze schematy ukadw konwersji w elektrowniach wiatrowych pracujcych na sie wydzielon z

prdnicami prdu staego.

Ukad a z rysunku powyej jest stosunkowo prosty, ale ze wzgldu na rodzaj energii na wyjciu (energia prdu staego)

mao uniwersalny. Problem ten rozwizano w ukadzie b za pomoc falownika, w ktrym energia prdu staego jest

zamieniana na energi prdu przemiennego. Falownik umoliwia bardzo dokadne dopasowanie czstotliwoci i

amplitudy napicia, dziki czemu energia pochodzca z siowni moe by uyta przez zwyke odbiorniki sieciowe.

Najpopularniejsze schematy ukadw konwersji w elektrowniach wiatrowych pracujcych na sie wydzielon z

prdnicami prdu przemiennego.

Na rysunku powyej pokazano ukady z prdnicami prdu przemiennego. I w tym wypadku dla uzyskania parametrw

energii zgodnych z sieciowymi konieczne byo uycie falownika a napicie z generatora musiao by uprzednio

wyprostowane. Powysze ukady czy stosunkowo maa moc oraz to, e uzyskana energia zasila odbiorniki

autonomiczne (sie wydzielona). Przy takiej konfiguracji, aby zapewni cigo dostaw energii wymagane jest uycie

baterii akumulatorw. Energetyka wiatrowa to jednak przede wszystkim elektrownie pracujce w systemie

elektroenergetycznym.

4
Schematy najczciej stosowanych ukadw w energetyce zawodowej.