You are on page 1of 17

LUCIANO

ZEUS
CONFUNDIDO

TRADUCCIN Y NOTAS POR ANDRS ESPINOSA ALARCN


La traduccin ha sido revisada por ALFONSO MARTNEZ DEZ
Textos griegos de Luciano: http://sites.google.com/site/ancienttexts/gk-l2
20

ZEUS CONFUNDIDO
ZEUS ELEGCOMENOS

Para R. Helm, este dilogo ocupa, en su cronologa relativa, el cuarto lugar entre los
quince que estima de inspiracin menipea o cnica, y se sita entre el Icaromenipo y el
Zeus trgico. Como hemos apuntado ya, esta etapa se establece en torno al 160 d. C. para J.
Schwartz (cf. Introduccin a La travesa o El tirano).
En el dilogo lucianesco antecitado nos aparece ya la figura de Cinisco colaborando, en
esa ocasin, con Cloto, Hermes y Radamantis contra el intento de fuga de la muerte del
tirano Megapentes (personaje ficticio y prototpico en su gnero, al igual que Cinisco lo
es en el suyo propio). Ahora, el filsofo cnico popular se enfrenta, an en vida, con Zeus,
en un intento demoledor de ciertas convicciones religiosas tradicionales: Zeus se escuda
tras el misterium fidei al no saber qu responder acerca de qu sean en realidad las Moiras,
el Destino y Tique (o Fortuna); al tiempo, se ve obligado a reconocer que tanto l como
los dems dioses penden del hilo de Cloto (su jactancia del canto VIII de la Ilada carece de
sentido), con lo que cae por su base la utilidad del culto y los sacrificios para los humanos;
Cinisco no teme ni las amenazas ni el castigo de Zeus, pues nada le ocurrir que no haya
sido decretado previamente por las Moiras y el Destino; la pretendida dicha y
superioridad de los dioses es triturada, asimismo, por el filsofo (hay diferencias entre
ellos, ya que Hefesto es cojo, Prometeo fue crucificado, Crono est aherrojado en el
Trtaro, otros dioses conocieron la esclavitud y las heridas, todos sufren al enamorarse de
criaturas mortales, padecen robos sacrlegos en sus templos e imgenes y su vida eterna
les condena a no poder liberarse de tantos quebrantos con la muerte, como les ocurre
afortunadamente a los humanos), y los confusos orculos de nada sirven al hombre al no
poder evitar lo inevitable. Como consecuencia de todo ello, Cinisco niega la Providencia
divina y el sentido ltimo de todo premio o castigo en el Hades, si los humanos no son, en
estricto sentido, responsables de sus propios actos, decretados por fuerzas superiores a
ellos y aun a los mismos dioses.
Como es sabido, la idea de Prnoia o Providencia csmica divina es cara a los estoicos y
refutada con el mismo ardor por los epicreos (cf. Zeus trgico). Para TOVAR, se trata,
desde luego, de material menipeo, elaborado por Luciano, a quien estas ideas del cinismo
ms popular y antisistemtico le eran particularmente gratas (Luciano, Barcelona, 1949,
pg. 112). Los cnicos, con menos fundamentacin terica quizs que los epicreos, se ren
de la cultura religiosa tradicional y tratan de integrar al hombre en la naturaleza,
liberndole asimismo de toda tensin agobiante, con idntico resultado terminal que
aqullos.
Asistimos tambin en este dilogo a un lucianesco final sorprendente, Zeus se retira
airado, y cae el teln del drama quedando Cinisco con la victoria en las manos: lo dems
tal vez no era mi destino escucharlo, dice.
ZEUS CONFUNDIDO
ZEUS ELEGCOMENOS

KUNISKOS

1 'Eg d, Ze, t mn toiata ok 1 CINISCO. 1 Zeus, no voy a


noclsw se ploton crusn importunarte pidiendo favores tales como
asilean atn, per ektaitata toj riqueza, oro o poder, que son los ms
polloj, so d' o pnu dia deseados por la mayora, aunque para ti no
parascen r gon se t poll
muy fciles de conceder; pues veo que
parakoonta ecomnwn atn. n d,
generalmente prestas odos sordos cuando te
ka toto ston, boulmhn par so
moi ensqai. los piden. Una sola cosa, y bien sencilla, s
quisiera obtener de ti.

ZEUS

T tot stin, Kunske; o gr ZEUS. De qu se trata, Cinisco? No


tucseij, ka mlista metrwn, j fj, quedars defraudado, sobre todo si son
demenoj. modestas, como afirmas, tus pretensiones.

KUNISKOS

'Apkrina moi prj tina o calepn CINISCO. Respndeme a una pregunta


rthsin. nada difcil.

ZEUS

Mikr ge j lhqj ec ka ZEUS. Pequea es, en verdad, tu splica,


prceiroj ste rta psa n qlVj. y al alcance de la mano; bien: pregunta
cuanto quieras.

KUNISKOS

'Ido tata, Ze ngnwj gr CINISCO. Se trata de eso, Zeus: has ledo


dlon ti ka s t `Omrou ka t tambin, obviamente, los poemas de
`Hsidou poimata ep on moi e Homero y Hesodo; dime, por tanto, si es
lhq stin per tj Emarmnhj ka cierto lo que acerca del Destino y de las
tn Moirn kenoi rrayJdkasin,
Moiras han cantado aquellos poetas. Es
fukta enai psa n atai
pinswsin geinomnJ kstJ; inevitable todo cuanto stas hilan para cada
persona al nacer? 2

1
Es el mismo personaje, prototipo del filsofo cnico, que aparece en La travesa o El tirano.
2
Cf. nota 6 a La travesa o El tirano. Para referencias literarias, cf. HOMERO, Ilada XX 127; HESODO, Teogona
218, 904.
ZEUS

Ka pnu lhq tata odn gr ZEUS. Ello es rigurosamente cierto: nada


stin ti m a Morai diatttousin, hay que las Moiras no hayan dispuesto;
ll pnta psa gnetai, p t antes bien, al estar todo cuanto ocurre
totwn trktJ strefmena eqj x dirigido por su huso, cada evento desde su
rcj kaston pikeklwsmnhn cei tn
origen remoto tiene hilada su resolucin, y
pbasin, ka o qmij llwj gensqai.
no es lcito que ocurra de otro modo.

KUNISKOS

2 Okon ptan atj Omhroj n 2 CINISCO. Entonces, cuando el propio


trJ mrei tj poisewj lgV, Homero dice en otro pasaje de su obra:

m ka pr moran dmon Adoj no sea que, a pesar de tu Moira, llegues a la


mansin del Hades. 3
ka t toiata, lhren dhlad fsomen
tte atn; o cosas por el estilo, debemos entender sin
duda que habla absurdamente.

ZEUS

Ka mla odn gr otw gnoit' n ZEUS. As es. Nada podra ocurrir ni


xw to nmou tn Moirn, od pr t fuera de la ley de las Moiras ni a pesar del
lnon. o poihta d psa mn n k tn hilo. En lo tocante a los poetas, cuando
Mousn katecmenoi dwsin, lhq cantan inspirados por las Musas es cierto;
tat stin ptan d fsin atoj
mas, cuando los abandonan las diosas y
a qea ka kaq' atoj poisi, tte d
ka sfllontai ka penanta toj componen por s mismos, entonces se
prteron diexasi ka suggnmh, e equivocan y contradicen con lo anterior. 4
nqrwpoi ntej gnoosi tlhqj, Merecen, no obstante, el perdn por ser
pelqntoj kenou twj parn hombres y desconocer la verdad en cuanto
rraydei di' atn. desaparece aquel numen que, mientras se
hallaba presente, cantaba por sus bocas.

KUNISKOS

'All toto mn otw fsomen. ti d CINISCO. Bien, aceptmoslo.


kken moi pkrinai o trej a Respndeme tambin a esta pregunta. No
Mora esi, Klwq ka Lcesij, omai, son tres las Moiras Cloto, Lquesis, creo, y
ka Atropoj; tropo?

ZEUS

Pnu mn on. ZEUS. En efecto.

3
Ilada XX 336.
4
Cf. PLATN, In 533e.
KUNISKOS

3 `H Emarmnh tonun ka Tch 3 CINISCO. Entonces qu ocurre con el


poluqrlhtoi gr pnu ka ataitnej Destino y Tique? 5 Se ha hablado mucho
pt' esn t dnatai atn katra; tambin de ellos. Qu son y qu poderes
pteron t sa taj Moraij ti ka tiene cada cual? Son iguales a las Moiras o
pr kenaj; kow gon pntwn
superiores en algo a ellas? Pues oigo decir a
legntwn, mhdn enai Tchj ka
Emarmnhj dunatteron. todo el mundo que nada hay ms poderoso
que Tique y el Destino.

ZEUS

O qmij pant se ednai, ZEUS. No te es dado saberlo todo,


Kunske tnoj d' on neka rthsaj t Cinisco. Pero por qu me has preguntado lo
per tn Moirn; de las Moiras?

KUNISKOS

4 Hn prtern moi, Ze, kkeno 4 CINISCO. Dime primero, Zeus, si


epVj, e ka mn atai rcousi ka tambin ellas mandan sobre vosotros y
ngkh mn rtsqai p to lnou estis necesariamente en dependencia de su
atn. hilo.

ZEUS

'Angkh, Kunske. t d' on ZEUS. As es necesariamente, Cinisco.


meidasaj; Mas por qu has sonredo?

KUNISKOS

'Anemnsqhn kenwn tn `Omrou CINISCO. He recordado aquellos versos


pn, n oj pepohsai at n t de Homero en los que te describe perorando
kklhsv tn qen dhmhgorn, pte en la asamblea de los dioses, cuando los
peleij atoj j p seirj tinoj amenazabas con suspender de una cadena
crusj narthsmenoj t pnta fhsqa
de oro todo cuando existe. Decas t que
gr atj mn tn seirn kaqsein x
orano, toj qeoj d ma pntaj, e dejaras descender la cadena desde el
bolointo, kkremamnouj kataspn firmamento, y que todos los dioses juntos, si
bisesqai, o mn kataspsein ge, s quisieran, podran colgarse de ella y tratar
d, ptan qelsVj, vdwj pantaj de arrastrarte, mas no lo conseguiran jams;
mientras que t, siempre que lo desearas,
fcilmente podras

at ken gaV rsai at te con la propia tierra alzarlos, y con el mar 6

5
Griego Tche (Fortuna). Esta diosa, personificacin del azar y de la suerte, fue venerada en la poca helenstica como
protectora del Estado.
6
Ilada VIII 24.
qalssV.

tte mn on qaumsioj dkeij moi tn Entonces tu poder me pareca maravilloso, y


ban ka pfritton metax kown tn me estremeca mientras escuchaba esos
pn nn d atn se dh r met tj versos; pero ahora te veo, con tu cadena y
seirj ka tn peiln p lepto tus amenazas, pendiente, como dices, de un
nmatoj, j fj, kremmenon. doke gon
tenue hilo. A mi parecer al menos, Cloto
moi dikaiteron n Klwq
megalaucsasqai, j ka s atn podra envanecerse con mayor motivo, dado
nspaston awrosa k to trktou que te sostiene pendiente de su huso como
kaqper o liej k to kalmou t los pescadores sostienen a los peces de su
cqdia. caa.

ZEUS

5 Ok od' ti soi taut boletai t 5 ZEUS. No s qu pretendes con esas


rwtmata. preguntas.

KUNISKOS

'Ekeno, Ze ka prj tn Moirn CINISCO. Esto, Zeus. Y, por las Moiras y


ka tj Emarmnhj m tracwj mhd el Destino, no me escuches exasperado ni te
prj rgn kosVj mou tlhq met encolerices conmigo por decirte la verdad
parrhsaj lgontoj. e gr otwj cei con franqueza. Si ello es as, si las Moiras lo
tata ka pntwn a Morai kratosi
dominan todo y nadie podra cambiar nada
ka odn n p' odenj ti llageh
tn pax doxntwn ataj, tnoj neka de cuanto ellas una vez decidieron, por qu
mn o nqrwpoi qomen ka katmbaj razn los hombres os hacemos sacrificios y
prosgomen ecmenoi gensqai mn consagramos hecatombes, invocando que
par' mn tgaq; oc r gr ti n nos alcancen los beneficios de vuestra mano?
polasaimen tj pimeleaj tathj, e No veo, en realidad, qu beneficio podemos
mte tn falwn potropj ersqai obtener de esa prctica, si nosotros no
dunatn mn k tn ecn mte gaqo podemos lograr librarnos de los males
tinoj qeosdtou pitucen. mediante las plegarias ni alcanzar bien
alguno de los dioses. 7

ZEUS

6 Oda qen soi t komy tata 6 ZEUS. S de dnde proceden tus


rwtmat stin, par tn katartwn ingeniosas preguntas: de los malditos
sofistn, o mhd pronoen mj tn sofistas, quienes afirman que nosotros no
nqrpwn fasn kenoi gon t ejercemos nuestra providencia sobre los
toiata rwtsin p' sebeaj,
hombres. Ellos, ciertamente, formulan tales
potrpontej ka toj llouj qein ka
ecesqai j ekaon n preguntas por impiedad, intentando apartar
tambin a los dems de los sacrificios y
plegarias, como si fueran prctica vulgar;

7
Cf. acerca de esta idea, insistente en LUCIANO, Zeus trgico 4, Icaromenipo 32, Timn 4, etc.
mj gr ot' pimelesqai tn pues dicen que nosotros no nos
prattomnwn par' mn oq' lwj ti preocupamos de vuestros problemas, ni
dnasqai prj t n t g prgmata. siquiera tenemos poder alguno sobre los
pln o cairsous ge t toiata asuntos de la tierra. Pero no van a pasarlo
diexintej.
bien de hablar en ese tono.

KUNISKOS

O m tn tj Klwqoj trakton, CINISCO. No. Te juro por el huso de


Ze, oc p' kenwn napeisqej tat Cloto, Zeus, que ellos no me han persuadido
se rthsa, d lgoj atj ok od' a hacerte esas preguntas: nuestra
pwj mn pron ej toto pbh, conversacin, por s misma, sin saber cmo,
perittj enai tj qusaj. aqij d', e
ha derivado hasta concluir en que los
doke, di bracwn rsoma se, s d m
knsVj pokrnasqai, ka pwj sacrificios son intiles. Una vez ms, si te
sfalsteron pokrin. parece bien, deseo formularte una breve
pregunta. T no vaciles en responder, y
procura hacerlo con la mayor firmeza.

ZEUS

'Erta, e soi scol t toiata lhren. ZEUS. Pregunta, si te recreas en


semejantes necedades.

KUNISKOS

7 Pnta fj k tn Moirn ggnesqai; 7 CINISCO. Afirmas que todo evento


proviene de las Moiras?

ZEUS

Fhm gr. ZEUS. S, lo afirmo.

KUNISKOS

`Umn d dunatn llttein tata CINISCO. Y vosotros no podis


ka naklqein; cambiarlo y deshacer la madeja?

ZEUS

Odamj. ZEUS. No, en modo alguno.

KUNISKOS

Bolei on paggw ka t met CINISCO. Quieres, pues, que extraiga las


toto, dlon, kn m epw at; consecuencias, o es evidente, aunque no lo
diga de modo expreso?
ZEUS

Dlon mn. o d ge qontej o tj ZEUS. Es evidente, en efecto, pero


creaj neka qousin, ntdosin d tina quienes sacrifican no lo hacen por el
poiomenoi ka sper nomenoi t provecho, ofreciendo una compensacin y
gaq par' mn, ll timntej llwj como si compraran los beneficios de nuestra
t bltion.
parte, sino honrando, sencillamente, a seres
superiores.

KUNISKOS

`Ikann ka toto, e ka s fj p CINISCO. Basta con eso, si t mismo


mhden crhsmJ ggnesqai tj qusaj, reconoces que los sacrificios no responden a
egnwmosnV d tini tn nqrpwn provecho alguno, sino a la benevolencia de
timntwn t bltion. katoi e tij tn los hombres, que honran a los seres
sofistn kenwn parn, reto n se
superiores. Aunque, de hallarse presente
kaq' ti beltouj fj toj qeoj, ka
tata modolouj tn nqrpwn ntaj alguno de esos famosos sofistas 8, te
ka p taj ataj desponaij taj preguntaran en qu fundas la superioridad
Moraij tattomnouj. o gr pocrsei de los dioses, si son compaeros de
atoj t qantouj enai, j di' at esclavitud de los hombres y sometidos a las
menouj doken pe tot ge makr mismas soberanas, las Moiras. Pues no
cern stin, ege toj mn kn qnatoj bastar el hecho de que seis inmortales para
ej leuqeran feleto, mn d ej estimar por ello que sois superiores, dado
peiron kpptei t prgma ka dioj que es una gran desventaja, si consideramos
doulea gnetai p makr t lnJ
que la muerte rescata a los hombres para la
strefomnh.
libertad, mientras para vosotros la situacin
se prolonga hasta el infinito y la esclavitud
es eterna, dirigida por un largo hilo 9.

ZEUS

8 'All', Kunske, t dion toto ka 8 ZEUS. Sin embargo, Cinisco, esa


peiron edaimon mn sti ka n eternidad e infinito son dichosos para
pasin gaqoj mej biomen. nosotros, y vivimos rodeados de todos los
bienes.

KUNISKOS

Oc pantej, Ze, ll diristai CINISCO. No todos, Zeus: tambin entre


ka par' mn t prgma ka poll vosotros hay distintas situaciones y se da
tarac nesti s mn gr edamwn, una gran confusin. T, por ejemplo, eres
basilej gr, ka dnasai naspn tn dichoso como rey, y puedes elevar de un

8
Los sofistas y filsofos epicreos son, para Luciano (Cf. nota anterior), los principales responsables de la
desmitificacin religiosa y ataque frontal a las creencias tradicionales. En cambio, los estoicos defendan la idea de la
providencia divina (gr. Prnoia); cf. Zeus trgico, passim.
9
Tpico frecuente; cf. PS. LONGINO, De lo sublime IX 7: PLINIO, Historia natural II 27.
gn ka tn qlassan sper monin tirn la tierra y el mar, cual si manejaras la
kaqej d Hfaistoj cwlj sti, cuerda de un pozo, mientras Hefesto es cojo,
banausj tij ka purthj tn tcnhn y un simple obrero que trabaja en la fragua.
Promhqej d ka neskolopsqh pot. En cuanto a Prometeo, fue crucificado
tn gr patra sou t n lgoimi,
tiempo atrs 10. Y qu decir de tu propio
pedthn ti n t TartrJ nta; ka
rn d mj fasi ka titrskesqai ka padre 11, an con grilletes en el Trtaro?
douleein note par toj nqrpoij, Dicen tambin de vosotros que os
sper mlei ka tn sn delfn par enamoris 12, que sois heridos 13, y algunas
Laomdonti ka par' 'AdmtJ tn veces hasta sufrs esclavitud en las moradas
'Apllw. tata d moi o pnu de los hombres, como, por ejemplo, tu
edamona doke, ll' okasin mn o hermano 14 en la de Laomedonte y Apolo en
mn tinej etucej te ka emoiroi enai, la de Admeto. Estas circunstancias no me
o d mpalin gr lgein, ti ka parecen muy felices; algunos de vosotros, sin
lVsteesqe sper mej ka
duda, gozis de buena Tique y buena Moira,
perisulsqe p tn eroslwn ka k
plousiwttwn penstatoi n kare mientras que a otros les ocurre lo contrario.
ggnesqe pollo d ka Omito decir que sois presa de piratas 15 como
katecwneqhsan dh cruso rguro nosotros, y sois asaltados por ladrones
ntej, oj toto emarto dhlad. sacrlegos 16, con lo que, de ser los ms ricos,
os converts en los ms pobres en un
instante; muchos, incluso, han sido fundidos
siendo de oro o plata; pero se era su
destino, sin duda.

ZEUS

9 `Orj; tat' dh bristik, Kunske, 9 ZEUS. Ves? Lo que acabas de decir es


fj ka soi tca metamelsei pot ya ofensivo, Cinisco, y tal vez pronto te
atn. arrepientas de todo ello.

KUNISKOS

Fedou, Ze, tn peiln, edj CINISCO. Ahrrate las amenazas, Zeus.


odn me peismenon ti m ka t Sabes que nada puede ocurrirme que la
Morv pr so doxen pe od' atoj Moira no haya decretado antes que t, pues
kenouj r toj eroslouj ni siquiera en el caso de los propios ladrones
kolazomnouj, ll' o ge plestoi
sacrlegos a que me refera veo que stos
diafegousin mj o gr emarto,
omai, lnai atoj. sufran castigo, sino que la mayora se os
escapan. No sera su destino, supongo, que
fueran apresados.

10
Cf. el Prometeo lucianesco.
11
Crono destronado por Zeus y reducido a prisin en el Trtaro.
12
Sobre los amores de Zeus, cf. Dilogos de los dioses.
13
Cf. Ilada V 334 ss.
14
Posidn.
15
Dioniso (Himno homrico VII 38).
16
Lugar comn frecuente en LUCIANO; cf., por ejemplo, Timn 4.
ZEUS

Ok legon j r' kenwn tij e tn ZEUS. No deca que eras uno de esos
nairontwn tn prnoian t lgJ; que intentan suprimir la providencia con su
argumentacin?

KUNISKOS

Pnu, Ze, ddiaj atoj, ok oda CINISCO. Mucho los temes, Zeus; no s
tou neka pnta gon psa n epw, por qu. Todo cuanto te digo sospechas que
popteeij kenwn paidemata enai. proviene de sus enseanzas.
10 Yo, sin embargo de quin voy a
10 g dpar tnoj gr n llou
aprender la verdad sino de ti?, tendra el
tlhqj par so mqoimi; dwj d'
n ka toto romhn se, tj Prnoia placer de preguntarte qu es esa
mn ath st, Mor tij ka pr Providencia 17 vuestra: una Moira, o una
tataj qej sper, rcousa ka atn diosa superior a stas, sobre las que extiende
kenwn; su mando?

ZEUS

Hdh soi ka prteron fhn o ZEUS. Ya te advert al comienzo que no te


qemitn enai pnta se ednai. s d' n es lcito saberlo todo. T dijiste de entrada
ti n rc rwtsein fsaj o paV que queras formular una sola pregunta, y
tosata prj me leptologomenoj ka no cesas de atacarme con tus sutilezas
r ti soi t keflain sti to lgou
lgicas; ya veo que el punto capital de tu
pidexai odenj mj pronoontaj tn
nqrwpnwn. conversacin es demostrar que nosotros no
somos providentes en los problemas
humanos.

KUNISKOS

Ok mn toto, ll s mikrn CINISCO. No es mo este aserto: t


mprosqen fhsqa tj Moraj enai tj mismo, hace un instante, decas que las
panta pitelosaj e m metamlei Moiras son quienes todo lo realizan; a no ser
soi kenwn ka natqesai aqij t que te arrepientas de ello, te retractes de lo
erhmna ka mfisbhtete tj
dicho, y reclamis el cuidado del mundo,
pimeleaj parwsmenoi tn Emarmnhn;
desplazando al Destino.

ZEUS

11 Odamj, ll' Mora di' mn 11 ZEUS. De ningn modo. Es la Moira


kasta pitele. quien, con nuestro concurso, realiza todo.

17
Cf. nota 8.
KUNISKOS

Manqnw phrtai ka dikono CINISCO. Comprendo. Afirmis ser


tinej tn Moirn ena fate. pln ll auxiliares y siervos de las Moiras. En este
ka otwj kenai n een a pronoosai, supuesto, ellas seran las providentes, y
mej d sper skeh tin ka rgale vosotros algo as como sus instrumentos y
ste atn.
herramientas.

ZEUS

Pj lgeij; ZEUS. Qu quieres decir?

KUNISKOS

Wsper, omai, ka t skparnon t CINISCO. Sois lo mismo, creo, que la


tktoni ka t trpanon sunerge mn ti azuela y el taladro para el carpintero, que le
prj tn tcnhn, odej d' n epoi j ayudan algo en su trabajo, mas nadie osara
tata tecnthj stn, od' naj rgon decir que ellos son el artesano, ni que la nave
to skeprnou to trupnou, ll to
es obra de la azuela o del taladro, sino de su
nauphgo nlogon tonun mn
nauphgoumnh kasta Emarmnh stn, constructor. De modo anlogo, el Destino es
mej d, eper ra, trpana ka el constructor de todos los acontecimientos,
skparn ste tn Moirn ka, j y vosotros a lo sumo sois taladros y azuelas
oiken, o nqrwpoi don t EmarmnV de las Moiras; a mi parecer, deberan los
qein ka par' kenhj aten tgaq, o hombres sacrificar al Destino y pedirle los
d' f' mj asi prosdoij ka qusaij beneficios; y, en cambio, acuden a vosotros,
gerarontej od tn Emarmnhn honrndoos con procesiones y sacrificios. O
timntej ej don n at pratton o tal vez tampoco actuaran debidamente al
gr omai dunatn enai od ataj ti
honrar al Destino, pues no creo que sea
taj Moraij llxai ti ka metatryai
tn x rcj doxntwn per kstou posible, ni siquiera para las propias Moiras,
gon Atropoj ok nscoit' n, e tij cambiar y rectificar algo de cuanto en un
ej t nanton stryeie tn trakton principio han decretado para cada uno. Sin
nalwn tj Klwqoj t rgon. duda, tropo no tolerara que alguien girase
al revs el huso, deshaciendo la obra de
Cloto 18.

ZEUS

12 S d' dh, Kunske, od tj 12 ZEUS. Entonces t estimas que ni


Moraj timsqai prj tn nqrpwn siquiera las Moiras deben ser honradas por
xioj; ll' oikaj panta sugcen los hombres? Me parece que has decidido
proairesqai. mej d e ka mhdenj demolerlo todo. En cuanto a nosotros,
llou neka, to ge manteesqai ka
aunque no fuera por ningn otro motivo,
promhnein kasta tn p tj Moraj
kekurwmnwn dikawj timmeq' n. slo por profetizar y predecir cuanto las
Moiras han sancionado, mereceramos en

18
tropo significa etimolgicamente inmutable.
justicia los honores.

KUNISKOS

T mn lon, crhston, Ze, CINISCO. En definitiva es intil, Zeus,


proeidnai t mllonta oj ge t que conozcan el porvenir unos seres
fulxasqai at pantelj dnaton e totalmente incapacitados para guardarse de
m ra toto fj, j promaqn ti p' ste, a no ser que me asegures al respecto
acmj sidhrj teqnxetai dnait' n
que quien sabe de antemano que va a morir
kfugen tn qnaton kaqerxaj autn;
ll' dnaton xxei gr atn a punta de arma de acero puede escapar de
Mora kunhgetsonta ka paradsei t la muerte ocultndose. Pero es imposible,
acm ka Adrastoj p tn sn pues le har salir la Moira a cazar y lo
fej tn lgchn kenou mn entregar a la punta del arma. Cuando
martsetai, fonesei d tn Krosou Adrasto arroje su lanza contra el jabal,
pada, j n p' scurj mbolj tn errar el tiro, y matar al hijo de Creso, cual
Moirn feromnou to kontou p tn si la jabalina hubiese sido guiada por fuerte
neanskon. t mn gr to impulso de las Moiras contra el joven19.

13 Laou ka geloon, t 13 Por eso el orculo de Layo es ciertamente


ridculo:

m spere tknwn loka daimnwn bv No fecundes el surco de la vida a despecho de


e gr teknseij (fhs) pad', los dioses:
poktene s' fj. si un hijo engendras dice, esa prole ha
de matarte 20

peritt gr, omai, paranesij prj t Era ociosa, creo, la advertencia frente a lo
pntwj otw genhsmena. toigrtoi met que as iba, de todos modos, a ocurrir. Por
tn crhsmn ka speiren ka fj consiguiente, tras el orculo, fecund y su
pkteinen atn. ste oc r nq' prole le dio muerte; de ah que no vea en
tou paitete tn misqn p t
virtud de qu reclamis vuestra recompensa
mantik.
14 gr lgein j lox ka por la profeca.
pamfoterzonta toj polloj crn 14 Y omito decir que acostumbris a dar
eqate, o pnu posafontej e tn respuestas equvocas y ambiguas a la
Alun diabj tn ato rcn mayora de la gente, sin aclarar bien si quien
katalsei tn to Krou mfw gr cruce el Halis destruir su propio imperio o
dnatai crhsmj. el de Ciro, que en ambos sentidos puede
entenderse el orculo 21.

19
Vase el relato en HERDOTO, I 34 ss.
20
EURPIDES, Fenicias 18 s.
21
Cf. la crtica de Momo a los orculos ambiguos en Zeus trgico 30 ss.
ZEUS
Hn tij, Kunske, t 'Apllwni ZEUS. Cinisco! Apolo tena un motivo de
rgj ata kat to Krosou, diti enojo contra Creso, porque ste le prob al
peirto kenoj ato rneia kra ka hervir juntas carnes de cordero y tortuga22.
celnhn j t at ywn.

KUNISKOS

'Ecrn mn mhd rgzesqai qen CINISCO. No debera haberse enojado,


nta pln ll ka t xapathqnai t siendo dios. No obstante, estaba
Lud pprwto, omai, ka lwj t m predeterminado que el lidio cayera en el
safj kosai t mllonta engao, creo, y en todo caso la
Emarmnh pklwsen ste ka
incertidumbre en la informacin sobre el
mantik mn kenhj mroj stn.
futuro urdila el Destino; en definitiva,
vuestra ciencia proftica forma parte de
aqul.

ZEUS

15 `Hmn d odn polepeij, ll mthn 15 ZEUS. Para nosotros no dejas nada?


qeo smen, ote prnoin tina En vano somos dioses, sin aportar
esfermenoi ej t prgmata ote tn providencia alguna a los acontecimientos, ni
qusin xioi kaqper trpana j ser dignos de los sacrificios, como autnticos
lhqj skparna; ka moi dokej
taladros o azuelas? Aunque creo que me
ektwj mou katafronen, ti keraunn,
j rj, dihgkulhmnoj ncoma se desprecias con razn, porque teniendo un
tosata kaq' mn diexinta. rayo, como ves, entrelazado en mi mano
soporto que digas tantos despropsitos
contra m.

KUNISKOS

Blle, Ze, e moi ka keraun CINISCO. Arrjalo, Zeus, si es mi destino


plhgnai emartai, ka s odn que caiga abatido por un rayo, y no te
atisomai tj plhgj, ll tn Klwq culpar a ti por el golpe, sino a Cloto, que
tn di so titrskousan od gr tn por tu mano me hiere; ni siquiera dira que
keraunn atn fahn n ation moi
el rayo mismo era la causa de mi herida.
gensqai to tramatoj. pln ken ge
mj rsomai ka s ka tn Pero hay otra pregunta que deseo haceros, a
Emarmnhn s d moi ka pr kenhj ti y al Destino; respndeme t en su nombre
pkrinai nmnhsaj gr me peilsaj. (me lo has recordado al amenazarme).
16 t dpote toj eroslouj ka lVstj 16 Por qu razn, mientras dejis en paz a
fntej ka tosotouj bristj ka los ladrones sacrlegos, a los piratas, y a
biaouj ka pirkouj drn tina tantos insolentes, violentos y perjuros,
pollkij keraunote lqon nej fulminis con frecuencia una encina, una

22
HERDOTO, I 46 ss.
stn odn dikoshj, note d crhstn piedra o el mstil de una nave, que nada
tina ka sion doipron; t siwpj, malo ha hecho, y en ocasiones a un honrado
Ze; od tot me qmij ednai; y devoto caminante? 23. Por qu callas,
Zeus? Acaso tampoco esto me es lcito
saberlo?

ZEUS

O gr, Kunske. s d ZEUS. No, Cinisco. T eres un intrigante,


poluprgmwn tij e ka ok od' qen y no s de dnde me has venido con toda
tata keij moi sumpeforhkj. esta monserga.

KUNISKOS

Okon mhd keno mj rwmai, s CINISCO. Entonces no voy a preguntaros


te ka tn Prnoian ka tn Emarmnhn, a ti, a la Providencia y al Destino por qu
t dpote Fwkwn mn crhstj n motivo el honrado Focin y antes que l
tosatV penv ka spnei tn Arstides murieron en tan lamentable
nagkawn pqane ka 'Aristedhj pr
pobreza y miseria, mientras Calias y
ato, Kallaj d ka 'Alkibidhj,
klasta meirkia, pereplotoun ka Alcibades, jvenes libertinos, nadaban en
Meidaj bristj ka Croy riquezas, al igual que Midias el insolente y
Aginthj, knaidoj nqrwpoj, tn Crope de Egina, el depravado, que mat a
mhtra lim pektonj, ka plin su madre de hambre; asimismo, por qu
Swkrthj mn paredqh toj ndeka, Scrates fue entregado a los Once y no lo fue
Mlhtoj d o paredqh, ka Meleto? Y por qu fue rey Sardanpalo
Sardanpalloj mn basleue qluj n, pese a ser un afeminado, mientras Goges 24,
Gchj d nr nretoj neskolopsqh un hombre de bien, fue crucificado por aqul
prj ato, diti m rsketo toj
porque no se adapt a las circunstancias?
gignomnoij
17 na mn m t nn lgw kaq' kaston 17 Tampoco voy a referiros la situacin
pexin, toj mn ponhroj actual en detalle: los inicuos y egostas
edaimonontaj ka toj pleonktaj, prosperan, mientras los hombres de bien son
gomnouj d ka feromnouj toj arrastrados y zarandeados, oprimidos en
crhstoj n penv ka nsoij ka muroij medio de la pobreza, la enfermedad y otros
kakoj piezomnouj. males sin nmero.

ZEUS

O gr osqa, Kunske, lkaj ZEUS. Acaso ignoras, Cinisco, cuntos


met tn bon o ponhro tj kolseij castigos aguardan a los inicuos tras esta
pomnousin, n sV o crhsto vida, y en cunta felicidad se encuentran los
edaimonv diatrbousin; buenos?

KUNISKOS

23
Cf. ARISTFANES, Nubes 398 ss.
24
Personaje desconocido.
Aidhn moi lgeij ka Tituoj ka CINISCO. Me hablas de Hades y de los
Tantlouj. g d, e mn ti ka toiotn Ticios y Tntalos. En cuanto a m, si ello es
stin, esomai t safj peidn as, ya conocer la verdad cuando muera,
poqnw t d nn con boulmhn tn pero en el presente querra vivir feliz el
posonon crnon toton edaimnwj
tiempo que me quede, aunque diecisis
diabioj p kkadeka gupn keresqai
t par poqann, ll m ntaqa buitres me royeran el hgado tras mi muerte,
diysaj sper Tntaloj n Makrwn pero no pasar sed como Tntalo aqu y luego
nsoij pnein met tn rwn n t beber en las Islas de los Dichosos con los
'HlusJ leimni katakemenoj. hroes, reclinado en el Prado Elisio.

ZEUS

18 T fj; pistej ena tinaj kolseij 18 ZEUS. Qu dices? Dudas de que


ka timj, ka dikastrion nqa d haya castigos y recompensas, y un tribunal
xetzetai kstou boj; en que se examina la vida de cada uno?

KUNISKOS

'Akow tin Mnw Krta dikzein CINISCO. Oigo referir que un tal Minos,
ktw t toiata ka moi pkrina ti un cretense, juzga all abajo tales cuestiones.
ka pr kenou sj gr uj enai Respndeme, por cierto, a alguna cuestin
lgetai. acerca de l. Dcese que es hijo tuyo.

ZEUS

T d kkenon rwtj, Kunske; ZEUS. Qu tienes que preguntarle,


Cinisco?

KUNISKOS

Tnaj kolzei mlista; CINISCO. A quines castiga con mayor


frecuencia?

ZEUS

Toj ponhroj dhlad, oon ZEUS. A los inicuos evidentemente, tales


ndrofnouj ka eroslouj. como asesinos y ladrones sacrlegos.

KUNISKOS

Tnaj d par toj rwaj popmpei; CINISCO. Y a quines enva junto a los
hroes?

ZEUS

Toj gaqoj te ka souj ka kat' ZEUS. A los buenos y piadosos y a


retn bebiwktaj. quienes han vivido segn la virtud.
KUNISKOS

Tnoj neka, Ze; CINISCO. Por qu motivo, Zeus?

ZEUS

Diti o mn timj, o d kolsewj ZEUS. Porque stos son dignos de


xioi. premio, y aqullos de castigo.

KUNISKOS

E d tij kosin ti deinn CINISCO. Y, si un hombre comete


rgsaito, kolzesqai ka toton involuntariamente un crimen espantoso,
dikaio; considera justo castigarlo?

ZEUS

Odamj. ZEUS. De ninguna manera.

KUNISKOS

Od' ra e tij kwn ti gaqn CINISCO. De igual suerte, si alguien


drasen, od toton timn xiseien n; realizara sin pretenderlo una buena accin,
tampoco estimara procedente
recompensarlo.

ZEUS

O gr on. ZEUS. No, por supuesto.

KUNISKOS

Odna tonun, Ze, ote timn CINISCO. En tal caso, Zeus, no debe ni
ote kolzein at proskei. premiar ni castigar a nadie.

ZEUS

Pj odna; ZEUS. Cmo a nadie?

KUNISKOS

Oti odn kntej o nqrwpoi CINISCO. Porque los hombres no


poiomen, ll tini ngkV fktJ hacemos nada voluntariamente, sino a
kekeleusmnoi, e ge lhq ken sti instancias de una necesidad inevitable, si es
t mprosqen mologhmna, j Mora cierto aquello que en un principio aceptaste,
pntwn ata ka n fonesV tij, kenh
que la Moira es causa de todo. Si un hombre
stn fonesasa, ka n erosul,
prostetagmnon at dr. ste e ge t mata, ella es la asesina; y, si roba un templo,
dkaia Mnwj dikzein mlloi, tn cumple con lo mandado. En consecuencia, si
Emarmnhn nt to Sisfou kolsetai Minos sentenciara justamente, castigara al
ka tn Moran nt to Tantlou. t Destino, y no a Ssifo; y a la Moira, y no a
gr kenoi dkhsan peisqntej toj Tntalo. Pues qu injusticia han cometido
pitgmasin;
sos al cumplir rdenes?

ZEUS

19 Okt' od pokrnesqa soi xion 19 ZEUS. Tampoco mereces una


toiata rwtnti qrasj gr e ka respuesta a semejantes preguntas. Eres un
sofistj. ka se peimi dh katalipn. osado y un sofista; y ahora me voy y te
abandono.

KUNISKOS

'Edemhn mn ti ka toto rsqai, CINISCO. Me quedaba an esta pregunta


po a Morai diatrbousin pj por hacer: dnde viven las Moiras, y cmo
fiknontai t pimelev tn tosotwn atienden al cuidado de tantos asuntos tan
j t lepttaton, ka tata trej osai. minuciosamente, pese a ser slo tres? Me
pponon gr tina ka ok emoirn moi
parece que viven una existencia agotadora y
dokosi bion tn bon tosata cousai
prgmata, ka j oiken o pnu od no muy afortunada, al abarcar tantos
atai p crhst EmarmnV acontecimientos; a primera vista, ellas no
gennqhsan. g gon, e moi aresij nacieron tampoco con muy buen Destino.
doqeh, ok n llaxamhn prj atj Yo, al menos, si se me diera a elegir, no
tn mauto bon, ll' lomhn n ti cambiara mi existencia por la suya; antes
pensteroj diabinai per kaqsqai bien, preferira vivir an ms pobre a estar
klqwn trakton tosotwn pragmtwn sentado hilando con un huso cargado de
mestn, pithrn kasta. e d m din tantos acontecimientos, mientras observaba
soi pokrnasqai prj tata, Ze, ka
cada uno. Si no es fcil para ti responder a
totoij gapsomen oj pekrnw kan
gr mfansai tn per tj Emarmnhj estas cuestiones, Zeus, me conformo con las
ka Pronoaj lgon t loip d' swj respuestas que me has dado, suficientes para
oc emarto kosa moi. aclarar la teora del Destino y la Providencia.
Lo dems tal vez no era mi destino
escucharlo.

You might also like