Joanna Kalicka

"Antykomunistyczne podziemie
zbrojne na Biaostocczynie. Analiza
wspczesnej symbolizacji
przeszoci", Marta
Kurkowska-Budzan, Krakw 2009 :
[recenzja]
Przegld Historyczny 101/3, 521-527

2010
 ARTYKUY RECENZYJNE, RECENZJE, NOTY RECENZYJNE 521

precyzyjna datacja roczna jest moliwa do ustalenia jedynie w przypadku cytowanego

w Historii kocielnej Euzebiusza z Cezarei listu gmin chrzecijaskich z Lugdunum
iVienny do Eleuteriusza z177 r. Wrozdziale 16 autor zestawi ipodda interpretacji ma
teria rdowy, ktry posuy do przyjcia tezy o ostatecznym przejciu uprawnie
rzymskiego kolegium prezbiterw przez urzd biskupa (Amt des Monepiskopen) dopiero
okoo poowy II w., moe za Piusa albo jego nastpcy Aniceta. We wczeniejszym okre
sie poszczeglni prezbiterzy mogli przewodniczy kolegium ze wzgldu na swoje przy
mioty osobiste (dowiadczenie, elokwencja, podeszy wiek). W ostatnim rozdziale
Ziegler podda rewizji pogldy czci uczonych na temat rzymskiego prymatu wIiII w.
Szczeglna pozycja rzymskiej gminy wKociele wizaa si przede wszystkim zmiej
scem pobytu imczeskiej mierci dwch najsawniejszych Apostow, Piotra iPawa,
atake ze zburzeniem wityni Jerozolimskiej w70 r. Wdrugiej poowie II w. biskup
Rzymu by co najwyej primus inter pares w episkopacie Kocioa. Za pontyfikatu
Wiktora ujawnia si jednak po raz pierwszy tendencja do rozwizania przez biskupa
Rzymu problemu dogmatycznego (spr odat Wielkanocy) wimieniu caego Kocioa.
W zakoczeniu autor wskaza na ubstwo wiarygodnych informacji o zwierzchnikach
Kocioa rzymskiego zIII w.
Monografia Mario Zieglera jest solidnym studium rdoznawczym, powiconym
sukcesorom w. Piotra wpierwszych dwch stuleciach istnienia Kocioa rzymskiego.

Przemysaw Nowak
Polska Akademia Nauk
Instytut Historii

Marta K u r k o w s k a B u d z a n, Antykomunistyczne podziemie zbroj

ne na Biaostocczynie. Analiza wspczesnej symbolizacji przeszoci, To
warzystwo Wydawnicze Historia Iagellonica, Krakw 2009, s. 256.

Omawiana ksika na pierwszy rzut oka wyglda na kolejn prac zzakresu historii
zbrojnych dziaa powojennego podziemia. Osoby znajce wczeniejsze teksty Marty
K u r k o w s k i e j B u d z a n nie dadz si jednak zwie pierwszemu wraeniu, ktre
ostatecznie rozwiewa podtytu Analiza wspczesnej symbolizacji przeszoci.
Stanowi ona wpewnym sensie rozwinicie poprzedniej ksiki tej autorki1, powstaej na
podstawie jej pracy doktorskiej. Badaczka przedstawia wniej rozwj angielskiej historii
spoecznej po drugiej wojnie wiatowej, stwierdzajc fakt coraz wyraniejszej dominacji
w niej bada ukierunkowanych antropologicznie. Recenzowana praca jest wynikiem
uycia metod tych bada do pracy nad rodzimym materiaem rdowym. Szczeglnie

1
M. K u r k o w s k a B u d z a n , Historia zwykych ludzi. Wspczesna angielska historiografia
dziejw spoecznych, Krakw 2003.
522 ARTYKUY RECENZYJNE, RECENZJE, NOTY RECENZYJNE

istotne wydaje si wykorzystanie przez autork rde pozyskanych metod oral history,
co nie jest czst praktyk wrd polskich historykw. KurkowskaBudzan deklaruje we
wstpie: Podjam prb wyjcia poza tradycyjn historiografi, posugujc si teoriami
iwarsztatem socjologicznym ietnologicznym, jednak nadal pozostaj historykiem2. To
identyfikacja istotna dla treci iksztatu pracy. Refleksja historyka nad histori, wasn
profesj imiejscem wspoeczestwie jest bowiem leitmotivem ksiki, czynic j intere
sujc dla szerszego krgu badaczy, niekoniecznie zajmujcych si dziejami XX stulecia.
Gwny temat pracy to przemiany obrazu a waciwie obrazw antykomuni
stycznego podziemia zbrojnego, zachodzcych na Biaostocczyne wlatach 20032008.
Autorka zajmuje si przeszoci obecn wteraniejszoci, podkrelajc spoeczny cha
rakter pamici. Odnosi si tu do klasycznej ju pracy Mauricea H a l b w a c h s a
z1925r.3, odkrytej na nowo przez badaczy wlatach osiemdziesitych XX w. Kurkowska
Budzan szybko porzuca pojcie pamici na rzecz takich terminw jak dyskurs, sy
tuacje dziaania, symboliczne interakcje. Wyjani ten przeskok mogoby nieobec
ne w ksice odniesienie do prac Jaya Wintera i Emanuela Sivana 4. Historycy ci
uwaaj, e pami mona nazywa zjawiskiem spoecznym przede wszystkim dlatego,
e zapamitywanie, zapominanie i przywoywanie przeszoci odbywa si w trakcie
interakcji spoecznych. Jak pisze Joanna W a w r z y n i a k: Podejcie Wintera i Sivana
ma zalety, poniewa pozwala bada rzeczywiste sytuacje, wktrych stosunek do prze
szoci ma spoeczne znaczenie5. Tak wanie sytuacj badaa KurkowskaBudzan,
ktra zadbaa te o umieszczenie jej wszerszym kontekcie. Dziki temu recenzowana
praca znaczco poszerza nasz wiedz na temat symbolizacji wydarze ipostaci histo
rycznych wPolsce pocztku XXI stulecia.
Pierwszy rozdzia ksiki autorka opatrzya znaczcym tytuem Metodologiczny
patchwork, umieszczajc wnim propozycj teoretycznometodologiczn dla history
kw, ktrzy nie zajmuj si dokumentowaniem przeszoci, lecz poszukuj jej wtera
niejszoci6. Jest to dokadny imomentami bardzo skondensowany opis rozmaitych r
de, zktrych autorka zaczerpna ramy teoretyczne imetody dla swoich bada. Obecne
wtym rozdziale nagromadzenie odniesie do prac socjologicznych, a tym samym poj
spoza tradycyjnego warsztatu historycznego, moe czyni jego lektur nieco nuc.
Warto jednak dokadniej si znim zapozna, zwaszcza e wdalszej czci ksiki autor
ka konsekwentnie uywa wprowadzonej terminologii. Ta cz ksiki moe te inspiro
wa, a w pewnych punktach nawet by instrukcj dla przyszych badaczy podobnych
zagadnie.
KurkowskaBudzan, wychodzc z zaoe socjologicznej teorii ugruntowanej,
stwierdza: Chwila pojawienia si pomysu na temat bada jest ju momentem ich

2
Op. rec., s. 11.
3
M. H a l b w a c h s , Spoeczne ramy pamici, Warszawa 1969.
4
S. E m m a n u e l , W. J a y, Setting the Framework, [w:] War and Rememberance in the Twentieth
Century, red. J. W i n t e r, E. S i v a n , Cambridge 2000.
5
J. W a w r z y n i a k , ZBoWiD i pami drugiej wojny wiatowej 19491969, Warszawa 2009,
s.23.
6
Op. rec., s. 19.
 ARTYKUY RECENZYJNE, RECENZJE, NOTY RECENZYJNE 523

prekonceptualizacji7. Autorka postawia sobie za cel zdekonstruowanie wasnych zao

e dotyczcych badanej sytuacji iopisanie panujcych wniej relacji spoecznych wj
zyku uczestnikw bada8. W tym celu nagraa wywiady zosobami, ktre maj osobiste
wspomnienia zwizane z podziemiem zbrojnym na Biaostocczynie. Rozmawiaa za
rwno zkombatantami, jak zniezaangaowanymi cywilami, a wjednym wypadku rw
nie zdawnym funkcjonariuszem UB. Celem byo pozyskanie opowieci biograficznych,
a nie odpowiedzi na konkretne pytania. W zwizku ztym autorka pozostawiaa rozmw
com du dowolno w przedstawianiu historii ich ycia. Przygotowujc si do bada
celowo zrezygnowaa zposzerzania swej wiedzy na temat zbrojnego podziemia wdzi
siejszym wojewdztwie podlaskim. Na tym etapie prac ekspertami byy nagrywane
osoby. Autorka posugiwaa si te metod obserwacji uczestniczcej, prowadzia dzien
nik badawczy oraz sporzdzaa mapy robocze, ktrych zadaniem byo oddawanie zoo
noci badanego wiata.
Wyniki bada terenowych zostay opisane dopiero wtrzecim rozdziale. Po metodo
logicznym wstpie nastpuje bowiem uzasadniona perspektyw chronologiczn rekon
strukcja pierwotnego, oficjalnego dyskursu (z lat 19441956) dotyczcego dziaalnoci
partyzantw. Rozdzia ten zawiera zarwno opis wydarze militarnopolitycznych
wkontekcie spoecznym, jak analiz wybranych, wyprodukowanych przez przedstawi
cieli wadzy tekstw (uywam tego okrelenia za autork wbardzo szerokim znaczeniu;
obejmuje ono zarwno dokumentacj dziaalnoci UB, uzasadnienia wyrokw w spra
wach partyzantw, pomniki i fotografie). Zrekonstruowanie symbolizacji podziemia
zbrojnego w oficjalnym dyskursie tamtego okresu stanowi punkt wyjcia do badania
wspczesnych dyskursw prywatnych ipublicznych. KurkowskaBudzan posuguje si
przy tym, znw zaczerpnit z socjologii, krytyczn analiz dyskursu. Jak sama pisze,
demaskatorska funkcja tej metody ujawnianie elementw inarzdzi dominacji ukry
tych wtekcie zakada osobiste zaangaowanie badacza. Postulat ten odbiega od stan
dardw naukowoci, jeli potraktowa zdystansowanie si od przedmiotu bada jako ele
ment obowizkowy. Trzeba jednak przyzna, e autorce udao si unikn puapki zide
ologizowania. Uywa wybranej metody z rozwag, nie dajc si ponie pasji
demaskatorskiej. Czsto zaznacza momenty, w ktrych czytelnik mgby jej zdaniem
oczekiwa, e dokona jasnej oceny opisywanych zjawisk i podkrela, e nie jest to jej
zamiarem. Jednoczenie nie waha si opisa swoich rozterek etycznych iproblemw po
jawiajcych si podczas bada.
Wybrany przez ni temat okaza si bowiem usytuowany na pograniczu lokalnego
tabu. Przeama opory niektrych pomg jej status badaczatubylca (sama pochodzi
bowiem zPodlasia). Autorytet naukowca wzbudza natomiast u jej rozmwcw zaufanie
inadziej, e ich pogldy zostan usyszane na forum publicznym. Od pocztku punkt
widzenia cywilnej ludnoci niezaangaowanej zderzy si zzaoeniami badaczki, ktra
chciaa zrazu zaj si pamici podziemia narodowego. Osoby, zktrymi rozmawiaa,
w wikszoci nie orientoway si w podziaach politycznych czy organizacyjnych.

7
Ibidem, s. 17.
8
Ibidem, s. 18.
524 ARTYKUY RECENZYJNE, RECENZJE, NOTY RECENZYJNE

Rozrniano jedynie partyzantk prawdziw i zbjeck. Operowano rwnie po

dziaem na dziennych, czyli wadz komunistyczn, i walczcych z ni nocnych.
Wedug wielu osb partyzanci uzurpowali sobie jednak wadz, podobnie jak komunici,
a pozostaa po nich przede wszystkim pami krzywd fizycznych imoralnych. Co cieka
we, nawet kombatanci posugiwali si jzykiem historiografii czy rytuaw upamitnie
nia jedynie na pocztku rozmowy, wracajc szybko do jzyka prywatnego, swoich
wrogw postrzegajc w kategoriach bezporedniego (militarnego i fizycznego), a nie
ideologicznego starcia. Autorka dochodzi do wnioski, e literatura ifilm czasw powo
jennych nie wpyny znaczco na narracje osb, ktre byy naocznymi wiadkami wyda
rze. Nawet drugie pokolenie skonne byo cytowa przede wszystkim swoich rodzicw.
Mona si tu pokusi o odniesienie do ksiki Jana Assmanna Pami kulturowa.
Pismo, zapamitywanie i tosamo polityczna w cywilizacjach staroytnych9, ktrej
KurkowskaBudzan nie umiecia w bibliografii swej pracy. Ksika ta opisuje przede
wszystkim kultury antyczne, lecz zawiera we wstpie porczne rozrnienie przydatne
wstudiach nad pamici zbiorow wszystkich epok. Chodzi o podzia pamici na komu
nikatywn ikulturow. Pierwsza odnosi si do wasnych dowiadcze (ewentualne do
wiadcze rodzicw) ideterminujcych je warunkw, przyrasta raczej wsposb natural
ny, powstaje w czasie i przemija z nim. Pami kulturowa funkcjonuje dziki trwale
zobiektywizowanym nonikom, jest raczej wiadomie tworzona, a udzia wniej zrni
cowany spoecznie. Pojcie pamici komunikatywnej mogoby zastpi w ksice
KurkowskiejBudzan nie do koca szczliwe okrelenie dyskurs prywatny (brzmi
ono jak oksymoron, gdy dyskurs jest zdefinicji publiczny). Okrelenie pami kultu
rowa odnosioby si natomiast do wszystkich pozostaych wyrnionych przez ni dys
kursw. Rozdziay pity iszsty recenzowanej pracy zawieraj wgruncie rzeczy opisy
nastpujcej wspczenie zmiany w pamici kulturowej antykomunistycznego podzie
mia zbrojnego. lady tej nadal nie zakoczonej symbolizacji autorka odnajduje te
wnarracjach weteranw konspiracji, osadzonych czciowo wkontekcie wspczesnej
dyskusji o podziemiu.
Wrd przedstawionych przez ni kolektywnych aktorw tego procesu najbardziej
znaczcy wydaje si z jednej strony Zwizek onierzy NSZ, z drugiej Instytut
Pamici Narodowej. Pierwszy zosta wmaju 2007 r. przeksztacony wZwizek onierzy
i Przyjaci NSZ. Dopuszczeni wwczas do organizacji modzi sympatycy podziemia
narodowego upamitniaj je uywajc tak niekonwencjonalnych rodkw przekazu jak
projekt muzyczny, filmy umieszczane wserwisie internetowym Youtube, czy gra wkarty.
Natomiast IPN wswej dziaalnoci edukacyjnej ipopularyzatorskiej na Biaostocczynie
stosuje metody bezpieczne isprawdzone. Wyrastaj one jednak zdaniem autorki zdzie
witnastowiecznej kultury i mentalnoci, a co wicej, mog by kojarzone z rytuaami
wykorzystywanymi przez reim komunistyczny. Z drugiej strony wramach samego IPN
mona dostrzec dwie grupy historykw o wyranie odmiennym nastawieniu do badanego
zagadnienia. KurkowskaBudzan okrela ich jako badaczy wywodzcych si z nurtw

9
J. A s s m a n n , Pami kulturowa. Pismo, zapamitywanie itosamo polityczna wcywiliza
cjach staroytnych, tum. A. K r y c z y s k a P h a m, Warszawa 2008.
 ARTYKUY RECENZYJNE, RECENZJE, NOTY RECENZYJNE 525

historiografii polskiej polityki historycznej ihistoriografii krytycznej. Analizuje jed

nak nie tylko dziaania aktorw instytucjonalnych bd obdarzonych autorytetem nauko
wym. W plastyczny i klarowny sposb za pomoc mapy wiatw spoecznych10
przedstawia ca mozaik rodowisk wpywajcych (na poziomie lokalnym iponad
lokalnym) na pami o zbrojnym podziemiu. Autorka wyranie zaznacza, e owe wiaty
ujawniaj si zca wyrazistoci wzwizku zdrastycznymi wydarzeniami zprzeszo
ci, ktre gdy spojrze na nie zperspektywy historyka nie s wcale reprezentatyw
ne dla narodowego podziemia na Biaostocczynie. Maj natomiast stosunkowo duy
potencja symboliczny ijako takie staj si przedmiotem sporu, ktry wistocie dotyczy
definicji partyzantw jako bohaterw lub bandytw. wiaty spoeczne, ktre maj na
celu oddanie hodu czonkom zbrojnego podziemia, konstruuj postacie partyzantw
iich przeciwnikw wsposb, ktry jest najczciej odwrceniem symboliki wprowadzo
nej przez dyskurs komunistyczny. W ocenie autorki oba te przeciwstawne dyskursy wy
wary bardzo niky wpyw na pami bezporednich wiadkw wydarze. Zdrugiej stro
ny brak ideowoci czy si u tych osb najczciej zbiernoci, jeli chodzi o wpywanie
na ksztat pamici kulturowej podziemia antykomunistycznego.
W 2009 r. oprcz recenzowanej pracy wydane zostay jeszcze dwie ksiki histo
ryczne o ksztatowaniu si pamici spoecznej wokresie powojennym: Zofii Wycickiej
Przerwana aoba. Polskie spory wok pamici nazistowskich obozw koncentracyj
nych izagady 19441950 oraz Joanny Wawrzyniak ZBoWiD ipami drugiej wojny
wiatowej 19491969. Obie autorki przeanalizoway symbolizacj wydarze wojen
nych wzamknitych, nalecych ju do przeszoci okresach PRL. Cho oczywicie za
poznanie si zwynikami ich bada pomaga zrozumie rwnie dzisiejsze spory na tym
polu, KurkowskaBudzan zajmuje si pamici powojennego oporu przeciw nowej wa
dzy z odmiennej, wspczesnej perspektywy. Pozwala jej to wykorzystywa relacje
wiadkw jako penoprawne rdo (w pracy Joanny Wawrzyniak kilkanacie przepro
wadzonych wywiadw suy do wzbogacenia wasnej interpretacji opartej przede wszyst
kim na rdach zastanych). Pooenie nacisku na trwajcy aktualnie proces woczywisty
sposb zwiksza dostpno rozmaitych, dotyczcych go materiaw. Rnorodna baza
rdowa, ktr wykorzystaa KurkowskaBudzan, przyczynia si do niejednorodnoci
treci jej ksiki wikszej ni wopracowaniach Wycickiej iWawrzyniak. Ta niejed
nolito bya w pewnym sensie zamierzona przez autork11. Wspczesny obraz proce
sw symbolizacji widziany zrozmaitych perspektyw wydaje si wielopoziomowy itrud
ny do oddania za pomoc klasycznej narracji. KurkowskaBudzan uzupenia j wic
wykresami, tabelami imapami, a wcelu udostpnienia czytelnikowi rde nietypowych
lub pozostajcych wycznie wjej posiadaniu, doczya do ksiki pyt CD. Zawiera
ona midzy innymi niektre znagranych przez badaczk wywiadw., fragmenty dzienni
ka badawczego, map terenu bada, zdjcia pomnikw upamitniajcych partyzantw
oraz linki do rozmaitych materiaw umieszczonych wInternecie oraz stron, zktrych
korzystaa badaczka. Zalet umieszczonej na pycie prezentacji jest prosty ibardzo funk

10
Op. rec., s. 196.
11
Ibidem, s. 21.
526 ARTYKUY RECENZYJNE, RECENZJE, NOTY RECENZYJNE

cjonalny interfejs. KurkowskaBudzan odnosi si do zawartoci pyty wten sam sposb,

co do rde umieszczonych wtradycyjnej bibliografii. Zachca to czytelnika skon
nego do skupiania si przede wszystkim na tekcie do zapoznania si rwnie zmate
riaami audiowizualnymi, stanowicymi przecie podstaw znacznej czci rozwaa
autorki. Szkoda, e zabrako nieco dbaoci przy redakcji samej ksiki (drobne bdy
wbibliografii).
Badaczka nie zajmuje si bliej procesem negocjowania pamici o partyzantce
wPRL ipocztkach III Rzeczypospolitej. Rekonstrukcja oficjalnego dyskursu lat 1945
1956 stanowi stosunkowo najmniej ciekawy rozdzia ksiki, co wynika chyba zfaktu,
e odgrywa jedynie rol pomocnicz winterpretacji wspczesnych dyskursw. Mona
przez to odnie mylne wraenie, e sytuacja staa si dynamiczna dopiero po roku 2000.
Wyniki bada Joanny Wawrzyniak zmuszaj do zachowania ostronoci przy wyciganiu
tego typu wnioskw12, cho nie mona zakwestionowa, e NSZ, na ktrego pamici
skupia si wduej mierze autorka recenzowanej ksiki, by organizacj potpian wofi
cjalnym dyskursie najduej i w sposb najbardziej jednoznaczny. To uproszczenie nie
wpywa zasadniczo na warto omawianej pracy. Jej du zalet jest szeroki wachlarz
zagadnie poruszanych przez autork. Nie tracc z oczu badanego przypadku, Kur
kowskaBudzan dotyka kwestii takich, jak historia mwiona, polityka historyczna, rola
mediw iinstytucji wprocesach symbolizacji przeszoci czy interdyscyplinarno wna
ukach humanistycznych. Badaczka zajmuje si tematem kontrowersyjnym, a pod pewny
mi wzgldami wrcz politycznym, wykazujc du powcigliwo irzetelno. Udaje
jej si to midzy innymi dziki uwanej obserwacji wasnych reakcji wtrakcie bada13.
Doceni te trzeba odwag autorki, ktra nie obawiaa si wyjcia ze zinstytucjonalizo
wanych ram uniwersytetu, konfrontacji ze wiadkami historii, a take wsppracy ze stu
dentami wszystkie te aspekty zwizane z uprawianiem historii mwionej podnosi
wswej ksice Paul T h o m p s o n, uznajc je za istotne zalety tej metody, wprowadzaj
cej do rodowiska historykw oywczy ferment14.
Autorka deklarowaa zreszt we wstpie, e jednym zjej celw jest pragnienie od
wieenia by moe nasycenia na nowo dotychczasowych kategorii badawczych
wywodzcych si przede wszystkim z historiografii15. Na pytanie o powodzenie tych
zamierze mog odpowiedzie jedynie sami historycy wswoich kolejnych ksikach
dotyczcych podobnych zagadnie. Pewnym prognostykiem na przyszo jest fakt wy
dania w jednym roku trzech prac zblionych pod wzgldem tematycznym i metodo
logicznym. We wszystkich trzech na pocztku pojawiaj si odwoania do teorii
Halbwachsa. Jednak podczas gdy ksiki Wawrzyniak i Wycickiej stosuj rozwijane
przez rnych badaczy (Assmann, Winter i Silvan oraz brytyjska Popular Memory
Group) koncepcje pamici spoecznej (zbiorowej ikulturowej), KurkowskaBudzan ko
rzysta gwnie z teorii symbolicznego interakcjonizmu i krytycznej analizy dyskursu.
Trudno czyni zarzut zfaktu, e dla kadej zhistoryczek nieco inne pozycje zbogatej

12
Vide zwaszcza: J. W a w r z y n i a k, op. cit., s. 195.
13
Vide zwaszcza fragmenty dziennika badawczego na pycie CD.
14
P. T h o m p s o n , The Voice of the Past, Oxford 2000, s. 1112.
15
Op. rec., s. 43.
 ARTYKUY RECENZYJNE, RECENZJE, NOTY RECENZYJNE 527

literatury przedmiotu okazay si najbardziej inspirujce. Mona jednak mie nadziej,

e zaznaczajce si rnice wich podejciu iuywanej terminologii nie bd przeszkod
w prowadzeniu naukowej dyskusji, lecz raczej stan si dodatkowym impulsem do jej
rozwoju.

Joanna Kalicka
Uniwersytet Warszawski
Instytut Historyczny

***

Nigel M. K e n n e l l, Spartans. A New History, Oxford 2010, seria:

Ancient Cultures, s. 218.

Rne aspekty historii staroytnej Sparty doczekay si w ostatnich latach wielu in

teresujcych inowatorskieh opracowa. Jednym z nich jest ksika Nigela M. K e n n e l l a
The Gymnasium of Virtue. Education and Culture in Ancient Sparta (London 1995).
Wtym studium, niewtpliwie przeomowym, cho nie do koca docenionym przez uczo
nych nadajcych ton badaniom nad Spart, autor ukaza ewolucj systemu edukacyjnego
stroytnych Spartan sawn agg. Praca ta znakomicie wpisaa si w zmieniajc si
wizj utrwalonych czasem nawet od staroytnoci kierunkw bada nad histori polis
lacedemoskiej (ktrych odlegym prokursorem by francuski uczony Franois O l l i e r)
iniewtpliwie wesza na stae do kanonu publikacji jej dotyczcych.
Kilkanacie lat po wydaniu pierwszej ksiki ukazaa si nastpna praca Kennella
Spartans. A New History Kady, kto spodziewa si dziea na miar poprzedniej mono
grafii autora publikacji innowacyjnej iodwanej w tezach bdzie nieco zawiedzio
ny.Nowa ksika jest bowiem jedynie ogln syntez dziejw Sparty od czasw
Heraklidw po spldrowanie miasta przez Gotw dowodzonych przez Alaryka w 396 r.
n.e. Jej podtytu: A New History moe by take nieco mylcy, gdy jest to nie tyle
zupenie nowa historia oparta na tezach autorskich, co bardzo aktualne opracowanie
obecnego stanu wiedzy o Lacedemoczykach.
W pierwszym rozdziale Kennell omawia najpierw kwestie zasadnicze: rdosw
nazwy Sparta izakres geograficzny pojcia, po czym przechodzi do syntetycznej cha
rakterystyki rde pisanych i epigraficznych wanych dla poznania historii polis nad
Eurotasem. Dziea autorw staroytnych zostay przedstawione w porzdku chronolo
gicznym iopatrzone krtkim komentarzem. Rozdzia drugi zosta powicony zawiym
ina poy mitycznym pocztkom Sparty. Kennell w sposb niezwykle klarowny prezentu
je i konfrontuje rnorodne tradycje literackie dotyczce Heraklidw i tzw. inwazji
Dorw z dostpnym materiaem archeologicznym oraz badaniami lingwistycznymi.