Szka

SZKO, ciao bezpostaciowe o waciwociach mech. zblionych

do ciaa staego, powstae w wyniku przechodzenia stopionych
surowcw, g. miner. i in. surowcw nieorg., bez krystalizacji
skadnikw. Brak uporzdkowania struktury w przestrzeni zblia
szko do cieczy, sztywno postaci i krucho do cia staych;
stan, w ktrym wystpuje szko (stan szklisty), jest stanem
termodynamicznie nietrwaym.
Rozrnia si m.in.: szko kwarcowe (krzemionkowe); szko
sodowo-wapniowe, najtasze i najczciej stosowane; szko
borowo-krzemowe (borowo-krzemianowe), stosowane do wyrobu
szka laboratoryjnego (pyrex, silvit); szko wysokoglinowe, twarde,
odporne na dziaanie czynnikw chem., stosowane m.in. do
wyrobu wkien szklanych i aroodpornego szka kuchennego;
szko oowiowe, stosowane jako szko optyczne oraz na wyroby
ozdobne (krysztaowe szko).
Surowcami stosowanymi do produkcji szka s: przede
wszystkim piasek szklarski (kwarcowy) rdo krzemionki
SiO2, boraks dostarczajcy tlenku boru B2O3 (wany, niekiedy
podstawowy skadnik szkotwrczy), skalenie sodowo-potasowe
rdo tlenku glinu Al2O3, surowce (soda i in.) bdce rdem
tlenkw metali zasadowych (g. Na2O, K2O, Li2O), surowce
(wapienie i in.) bdce rdem tlenkw: wapnia CaO, magnezu
MgO, oowiu PbO, cynku ZnO, a take surowce bogate
w piciotlenek dwufosforu P2O5, dwutlenki tytanu TiO2 i cyrkonu
ZrO2 i in. W produkcji szka stosuje si rwnie surowce
zawierajce m.in. zwizki barwice (np. tlenek miedzi Cu2O
w celu uzyskania barwy niebieskiej i zielonej, tlenki elaza
tej, bursztynowej, niebieskozielonej, zwizki kobaltu
niebieskiej, zwizki zota od rowej do purpurowej) lub
odbarwiajce, przyspieszajce topienie lub przyspieszajce
klarowanie masy szklanej.
Pierwsze or. szklarstwa powstay prawdopodobnie w Babilonii i Egipcie
(najstarsze szklane przedmioty paciorki znalezione w Ur, s datowane
na 2450 p.n.e.). W Egipcie, w okolicach Teb, ju w XV w. p.n.e. wyrabiano
wazy, naczynia do balsamw i perfum. Fenicjanie w 30020 r. p.n.e.
wynaleli piszczel do dmuchania wyrobw. W 2 po. I w. n.e. Rzym sta
si wanym or. szklarstwa; Rzymianie rozwinli technologi wytwarzania
szka, otrzymywali szko przezroczyste (szyby, naczynia). Po upadku
cesarstwa rzym. szklarstwo rozwijao si w Bizancjum; w wiekach
rednich nastpi ponowny rozwj szklarstwa europejskiego. W czasach
nowo. rozkwit produkcji szka wiza si z zaoeniem hut szka (1291) we
Woszech, na wyspie Murano; rozpoczto w nich produkcj luster
i zastosowano jako skadniki masy szklanej zwizki oowiu, boru i in. W
XVII w. technika wytwarzania szka osigna najwyszy poziom w Anglii,
gdzie uruchomiono pierwsze piece opalane wglem (1635) oraz
wprowadzono do konstrukcji pieca ruszt. Dalszy rozwj technologii
otrzymywania szka nastpowa zarwno w Europie, jak i Ameryce Pn.;
powstaway nowe typy piecw (wanna szklarska o ruchu cigym F.
Siemens, 1868) i nowe technologie formowania szka
OKULARY, szka, soczewki w oprawie suce do korekcji wad
wzroku; w krtkowzrocznoci stosuje si soczewki sferyczne
wklse (rozpraszajce), w nadwzrocznoci wypuke
(skupiajce), w niezbornoci cylindryczne lub sferyczno-
cylindryczne, w starczowzrocznoci za soczewki
dwuogniskowe, zapewniajce ostre widzenie z bliska i z daleka;
pierwsze okulary pojawiy si w Chinach w X w., w Europie za
w XIV w.; oprawki do okularw zmieniay si, w zalenoci od
panujcej mody (np. lorgnon, binokle, monokl); obecnie coraz
czciej stosuje si szka kontaktowe.
WIATOWD, falowd optyczny, kana do
prowadzenia fali wietlnej; wiatowodami s
zazwyczaj wkna szklane (niekiedy z tworzyw
sztucznych) skadajce si z rdzenia
i otaczajcego go paszcza z materiau
o wspczynniku zaamania mniejszym od
wspczynnika zaamania materiau rdzenia;
oprcz wiatowodw wknistych stosuje si
take wiatowody paskie i paskowe.
 Szko budowlane

Szko okienne - jest to szko paskie, najczciej produkowane

metod float (szko pynie w postaci wstgi na powierzchni ciekej
cyny). Inn wykorzystywan jeszcze metod jest metoda szka
cignionego (metoda Furcault'a). Szko float moe by produkowane
w grubociach od 2 do 19 mm. Szko do stosowania w budownictwie
dostpne jest standardowo w grubociach od 3 do 12 mm.
Przepuszczalno wiata zaley od gruboci oraz zawartoci tlenku
elaza w masie szklanej. Szko o niskiej zawartoci tlenku elaza
nazywane jest szkem odbarwianym lub ekstrabiaym.
Szko paskie walcowane - produkowane najczciej jako szko
ornamentowe (wzorzyste) w grubociach od 3 do 8 mm.
Szko paskie zbrojone - z wtopion metalow siatk zbrojeniow, w
taflach o gruboci od 5 do 8 mm.
 Szko paskie barwione w masie (Antisol) posiada cech pochaniania
energii promieniowania sonecznego, dlatego nazywane jest te szkem
przeciwsonecznym. Ze wzgldu na wasnoci absorpcji promieniowania
sonecznego szko takie w budownictwie poddawane jest procesowi
hartowania, aby zwikszy jego odporno na powierzchniow rnic
temperatur.
Szyby zespolone zestawy szyb zoone z dwch, trzech lub wicej
pojedynczych szyb przedzielonych ramk dystansow, ktre produkuje
si z dwustopniowym uszczelnieniem krawdzi zespolenia.
Szko hartowane o wikszej wytrzymaoci mechanicznej i wikszej
odpornoci na powierzchniow rnic temperatur. Otrzymywane przez
poddanie szka zwykego odpowiedniej obrbce termicznej polegajcej
na podgrzaniu do temperatury 620 - 680C i bardzo szybkim schodzeniu
spronym powietrzem; tworzy si bardzo regularna sie drobnych
krysztakw krzemionki poprzedzielana niewielkimi domenami fazy
amorficznej. Na skutek takiej wysoce krystalicznej struktury, przy rozbiciu
szko to rozpada si na mae kawaeczki o nieostrych krawdziach.
Uywane w budownictwie i do produkcji szyb samochodowych.
 Szko refleksyjne - szko paskie, ktre w procesie on-line (metoda
pirolityczna) lub off-line (metoda magnetronowa), poddawane jest obrbce
polegajcej na napyleniu specjalnej selektywnej powoki, ktra
przepuszcza wiato, ale odbija promieniowanie podczerwone.
Zastosowanie takiego szka latem zabezpiecza pomieszczenia przed
nagrzaniem, zim ogranicza wypromieniowanie ciepa z wntrza
pomieszczenia. Szko elektroprzewodzce - z naniesion powok z
materiau elektroprzewodzcego.
Szko nieprzezroczyste (marblit) - w postaci pyt i pytek uywanych do
dekoracji cian.
Szko ceramiczne (szklano-ceramiczne) - uywane gwnie jako szko
kominkowe i w kuchenkach elektrycznych. Jego odporno
temperaturowa siga 750 C. Ma bardzo may wspczynnik
rozszerzalnoci cieplnej, skd wynika wysoka odporno na szok
termiczny.
Ponadto ze szka produkowane s wyroby takie, jak np. pustaki szklane i
wena (wata) szklana.
 SZKO ARTYSTYCZNE: wyroby szklane indywidualnie
uksztatowane i zdobione. Szko artystyczne ksztatuje
si na gorco z masy pynnej i metoda obrbki rcznej.
Dekorowane emaliami, zoceniami, szlifowaniem.
SZKO CZESKIE: (pkryszta), nazwa szka o duym
wspczynniku zaamania wiata, w skad ktrych,
oprcz tlenkw krzemu, sodu i wapnia wchodz gwnie
tlenki baru i potasu. Uywane jako luksusowe szko
gospodarcze.
SZKO KRYSZTAOWE: (kryszta, szko oowiowe)
szko krzemowo-oowiowe o duym wspczynniku
zaamania wiata i duej gstoci, suy do wyrobu
przedmiotw dekoracyjnych (wazonw, kielichw itp.)
zdobi si je zazwyczaj szlifowanymi ornamentami.
 SZKO METALICZNE: stop amorficzny (bezpostaciowy)
dwu lub wielo skadnikowy, w ktrym skadnikiem
podstawowym jest metal. Otrzymywane przez tak
szybkie schodzenie ze stanu ciekego by nie zdyy si
wytworzy zarodki krystalizacji (10-10 K/s).
SZKO WIATOCZUE: (szko fototropowe lub szko
fotochromowe) szko, ktre pod wpywem okrelonego
rodzaju promieniowania zmienia swoje waciwoci np.
barw. Stosowane gownie w okularach a take w
budownictwie i motoryzacji.
SZKO WODNE: wody roztwr krzemianu sodu lub
potasu, syropowata ciecz. Stosowane do impregnacji
tkanin, papy, drewna, klejenia szka, wyrobu kitw farb
ognioodpornych.
 SZKO POTASOWE: skada si gwnie z K2O (tlenku potasu), CaO (tlenku
wapnia) i SiO2 (tlenku krzemu). Jest to szko trudno topliwe, wic znalazo
sobie zastosowanie w laboratoriach chemicznych. Jest ono niezastpione,
gdy nawet na lekcjach chemii czsto ogrzewamy probwki do wysokich
temperatur. Zwyke szko w tych warunkach odksztacioby si i niemoliwe
byoby przeprowadzania dowiadcze laboratoryjnych.
SZKO SODOWE: ma natomiast nisk temperatur topnienia. Skada si
gwnie z tlenku: sodu, wapnia i krzemu. Ma bardzo due zastosowanie w
yciu codziennym. Z pewnoci sami nie zdajemy sobie sprawy, jak czsto
si z nim spotykamy. Szko to suy do wyrobu sprztw codziennego
uytku takich jak: szklanki, naczynia i szyby okienne. Rwnie stosujemy je
do produkcji opakowa szklanych; butelek i soikw.
SZKO KWARCOWE: skada si gwnie z tlenku krzemu. Jest trudno
topliwe. Ma du odporno na zmiany temperatury. Cechuje je te dobra
przepuszczalno promieni widzialnych. Szko kwarcowe znalazo sobie
zastosowanie w produkcji naczy laboratoryjnych i elementw aparatury
optycznej. Jednak gwnie suy do produkcji lamp kwarcowych.