Historia

Energia wiatrowa bya najwczeniej, obok spalania drewna, eksploatowan przez czowieka energi odnawialn.

Pierwsze wiatraki byy wykorzystywane przez ludzi do mielenia ziarna, oraz pompowania wody. Pierwszy opis uycia

wiatrakw do pompowania wody powsta okoo 400 r. p.n.e. w Indiach. W Chinach oraz krajach basenu Morza

rdziemnego wiatraki pojawiy si na pocztku naszej ery. Stosowano je gwnie do przepompowywania wody

(nawadnianie i osuszanie p) oraz mielenia zboa. W VIII wieku w caej Europie pojawiy si wiatraki, w ktrych

wykorzystywano cztery skrzyda. Specjalistami w budowie tego typu wiatrakw byli Holendrzy. Pod koniec XIX wieku

rozwj maszyny parowej spowodowa wyparcie napdu wiatrowego z wielu dziedzin ycia gospodarczego.

Najstarszym typem wiatraka wystpujcym na ziemiach polskich jest wiatrak kozowy, czyli "kolak". Wystpoway one

ju w pierwszej poowie XIV wieku na Kujawach i w Wielkopolsce, natomiast rozpowszechnienie ich stosowania przypada

na wiek XV. Kolaki dotrway bez zmian konstrukcyjnych do XX wieku i stanowiy najliczniejsz grup wiatrakw. Ich

cech charakterystyczn jest to, e cay budynek wiatraka wraz ze skrzydami jest obracalny wok pionowego,

drewnianego supa tzw. sztembra. Sztember podparty jest najczciej czterema zastrzaami, a jego dolne zakoczenie

tkwi w dwch krzyujcych si podwalinach. Tak skonstruowane podparcie budynku wiatraka nosi nazw koza. ciany

wiatraka posiadaj konstrukcj szkieletow drewnian i s cianami wiszcymi zawieszonymi na kole za porednictwem

odpowiednich belek o bardzo duych przekrojach poprzecznych ("mcznica" i "pojazdy"). Z tylnej (przeciwnej skrzydom)

ciany wiatraka wystawa specjalny dyszel wsppracujcy z koowrotem, za pomoc ktrego nastpowao nastawianie

budynku skrzydami do kierunku wiatru.

W wieku XVII zostaje wprowadzony w Europie nowy typ wiatraka o bryle zasadniczo nieruchomej, z obracaln tylko

bry dachu o podstawie koowej obracajc si na oysku posadowionym na oczepie wieczcym ciany u gry.

Zdolno obrotu "czapy" dachu o 360 stopni pozwalaa na ustawianie powierzchni skrzyde prostopadle do kierunku

wiatru. Pozostaa cz budynku, zaoona na rzucie omioboku (holendry drewniane) lub koa (holendry murowane),

nie zmieniaa nigdy swego pooenia. Ojczyzn wiatrakw holenderskich, jak sama nazwa wskazuje, jest Holandia.

Wiatraki holenderskie przyjy si gwnie na zachodnich i pnocnych rubieach Polski poczwszy od XVIII wieku, ale

nigdy nie wypary starszego typu wiatrakw, czyli kolakw.

1
 Zabytkowe wiatraki. Z lewej wiatrak typu "Kolak" (Brodnia, gm. Pczniew, powiat Poddbice, stan na rok 2000), z

prawej wiatrak typu "holender" (Muzeum Kultury Ludowej w Osieku nad Noteci).

W czasie zimy 1887-88 Charles F. Brush zbudowa pierwsz samoczynnie dziaajc siownie wiatrow produkujc

energi elektryczn. By on jednym z pionierw amerykaskiego przemysu elektrotechnicznego. Jego firma Brush

Electric, poczya si w 1892 r. z Edison General Electric Company tworzc General Electric (GE), ktry dzisiaj jest

jednym z najwikszych koncernw na wiecie. Jak na owe czasy turbina Brush'a bya imponujca: wirnik mia rednic

17 metrw i skada si ze 144 opat zrobionych z drzewa cedrowego. Pracowaa ona przez 20 lat, adujc akumulatory

znajdujce si w piwnicy jego posiadoci. Moc jak na rozmiary urzdzenia nie bya imponujca - 12 kW, gwnie za

spraw wolnoobrotowego, wieloopatowego wirnika. Dopiero kilka lat pniej Poul la Cour (1846-1908) odkry, e

znacznie wydajniejsze dla generatorw elektrycznych s wirniki o kilku opatach. Energi elektryczn uzyskan z siowni

wiatrowych wykorzystywa on do procesu elektrolizy, z ktrego otrzymywa wodr, ktry suy mu do owietlania jego

szkoy.

Pierwsze elektrownie wiatrowe: a) pierwsza siownia wiatrowa produkujca energi elektryczn zbudowana przez

Charles'a F. Brush'a b) elektrownie wiatrowe la Cour'a. Prd przez nie wytwarzany suy do produkcji wodoru.

2
Inynier Johannes Juul, jeden z pierwszych studentw la Cour'a, zosta w 1950 roku pierwszym konstruktorem siowni

wiatrowej z generatorem prdu przemiennego. W 1957 roku zbudowa na wybrzeu Gedser w Danii elektrowni

wiatrow, ktrej zaoenia techniczne do dzi s uwaane za nowoczesne - siownia o mocy 200 kW posiadaa

trjpatowy wirnik zwrcony przodem do wiatru (up-wind), generator asynchroniczny, mechanizm ustawiania kierunku,

hamulce aerodynamiczne oraz regulacj mocy poprzez zmian kta natarcia opat.

Pierwsza elektrownia wiatrowa zbudowana wedug wspczesnych zaoe konstrukcyjnych.

W latach szedziesitych budow elektrowni wiatrowych zajmowali si gwnie pasjonaci. Dominoway konstrukcje o

mocy do 15 kW, z trjopatowym wirnikiem. Przemys zainteresowa si elektrowniami wiatrowymi na pocztku lat

osiemdziesitych. Z inicjatywy duskich zakadw energetycznych zdecydowano si na opracowanie konstrukcji o mocy

660 kW. Kolejne lata to zmaganie si z problemami technicznymi (konstrukcja generatora, wytrzymaoci mechanicznej,

dobr odpowiednich materiaw) oraz ekonomicznymi (pierwsze konstrukcje byy cakowicie nieekonomiczne). Wreszcie

w latach dziewidziesitych pojawiy si urzdzenia, ktre mogy produkowa energi na skal przemysow po cenach

moliwych do zaakceptowania. Moce wspczesnych wiatrakw sigaj kilku megawatw (najwiksza siownia: Enercon

E-112 4,5 MW, wysoko wiey - 124 metry).

1955-1985 1985-1989 1989-1994 1994-2002

rednica wirnika rednica wirnika ponad 50 metrw.

rednica wirnika do 15 metrw,
mae domowe siownie,
poszukiwanie rozwiza
problemw teoretycznych, brak
midzynarodowych standardw.
rednica wirnika osiga do
od 30 do 50 Przyspieszenie rozwoju
30 metrw. Pierwsze
metrw. technologicznego. Powstaj w
seryjne siownie wiatrowe.
Produkcja krtkim okresie czasu kolejno
Pocztki tworzenia
masowa siowni o siownie o mocy 850kW, 1MW,
standardw przemysowych.
mocy 600 kW. 1.5MW, 2MW i wicej.

3
Umowne etapy rozwoju wspczesnych elektrowni wiatrowych (za kryterium rozwoju przyjto wielko wirnika i

generatora).